Fol. 2a
Inter occidentalium Anglorum reges illustrissimos, precipua commendacionis laude celebratur Rex Warmundus, ab hiis qui historias Anglorumnonsolum relatu proferre, set eciam scriptis inserere consueuerant. Is fundator erat cuiusdam urbis a seipso denominate, que lingua Anglicana Warwic, id est curia Warmundi, nuncupatur. Qui usquead annos seniles absqueliberis extitit, preterunicum filium; quem, ut estimabat, regni sui heredemetsuccessorem puerilis debilitatis incomodo laborantem, constituere non ualebat. Licet enim idem unicusfilius eius, Offa uel Offanus nomine, statura fuisset procerus,corpore integer,etelegantissime forme iuuenis existeret, permansit tamen a natiuitate uisu priuatus usquead annumseptimum, mutus autemetuerba humana nonproferens usquead annumetatis sue tricesimum. Huius debilitatis incomodum nonsolum rex, sedeciam regni proceres, supra quam dici potest moleste sustinuerunt. Cum enimimineret patri etas senilis,etignoraret diem mortis sue, nesciebat quem alium sibi[345]constitueret heredemetregni successorem. Quidam autemprimariusregni, cui nomen Riganus[346], cumquodamsuo complice Mitunno nomine, ambiciosus cumambicioso, seductor cumproditore uidens regem decrepitum,etsine spe prolis procreande senio fatiscentem, de se presumens, cepit ad regie dignitatis culmen aspirare, contemptis aliis regni primatibus, se solum preceteris ad hocdignumreputando.
Iccirco diebus singulis regi molestus nimis, proterue eum aggreditur, ut se heredis loco adoptaret. Aliquando cor regis blande alliciens, interimaspere minisetterroribus prouocans, persuadere noncessat regi quod optabat[347]. Suggerebat eciam regi per uiros potentes,complices cupiditatisetmalicie sue, se regni sui summumapicem, uiolentiaetterroribuset ui extorquere, nisi arbitrio uoluntatis sue rex ipse pareret, faciendo uirtutemde necessitate. Super hocitaque etaliis regni negociis, euocato semel concilio, proteruus ille a rege reprobatus discessit a curie presentia, iracundie calore fremens in semetipso, pro repulsa quam sustinuit.
Riganus comes before King WarmundusRiganus (or Aliel) comes before King Warmundus to claim that he should be made King in place of the incompetent OffaFrom MS Cotton Nero D. I, fol. 2 a.
From MS Cotton Nero D. I, fol. 2 a.
Fol. 2b
Nec mora, accitis multis qui contra regis imperium partemsuamconfouebant, infra paucos dies, copiosum immo infinitumexcercitumcongregauit:etsub spe uictorie uiriliter optinende, regemetsuos ad hostile prelium prouocauit. Rex autemconfectus senio, timens rebellare, declinauit aliquociens impetusaduersariorum. Tandem uero, conuocatis inunum principibusetmagnatibussuis, deliberare cepit quo facto opus haberet. Dum igiturtractarent incommune per aliquot dies, secumdeliberantes instantissime necescitatis articulum, affuit intersermoci|nantes natusetunigenitus regis, eo usqueelinguisetabsquesermone, sedaure purgata, singulorum uerba discernens. Cum autempatris senium,etse ipsum ad regni negocia quasi inutilemetminusefficacem despicietreprobari ab omnibusperpenderet, contritus estethumiliatus in semetipso, usquein lacrimarum aduberem profusionem.Etexitus aquarum deduxerunt oculi eius;etestuabat dolore cordis intrinsecus amarissimo. Et quamuerbis nonpoterat, deo affectu intrinseco precordialiter suggerebat, ingemiscens, reponensquelacrimabilem querelam coram ipso, orabat ut a spiritu sancto reciperet consolacionem, a patre luminumfortitudinem,eta filio patris unigenito sapiencie salutaris donatiuum. In breui igitur,contriti cordis uota prospiciens, is, cui nudaetaperta sunt omnia, resoluit os adolescentis in uerba discretaetmanifeste articulata. Sicquede regni principatu tumideetminaciter contra seetpatrem suumperstrepentes, subitoetex insperato alloquitur: "Quid adhuc meetpatre meo superstite contra legesetiura uobis uendicatis regni iudicium enormiter contrectare:etme excluso, herede geneali, alium degenerem facinorosumeciam in minasetdiffiduciacionem superbe nimis prorumpentem, subrogare ut uos nonimmerito iniquitatisetprodicionis arguere valeamus. Quid, inquam, exteri, quid extranei contranos agere debeant, cumnos affinesetdomestici nostri a patria quam hactenus generis nostri successio iure possedit hereditario, uelitis expellere?" Et dum hec Offanus uel Offa (hoc enimnomen adolescentulo erat) qui iamnunc primo eterno nomine cumbened[i]c[i]onis memoria meruit intitulari, ore facundo, sermone rethorico, uultu sereno prosequeretur, omniumaudientium plus quam dici potest attonitorumoculos faciesetcorda in se conuertit. Et prosequens inceptum sermonem,continuando rationem, ait (intuens ad superna): "Deum testor, omnesquecelestis curie primates, quod tanti scelerisetdiscidii incentores, (nisi qui ceperint titubare, uiriliter eriganter in uirtutempristinam roborati) indempnes (pro ut desidesetformidolosi promeruerunt) ac impunitos, nonpaciar. Fideles autem, ac strenuos, omni honore prosequar [et] confouebo."
Auditoigituradolescentis sermone, quem mutum estimabant vanumetinutilem,consternati admodumetconterriti, ab eiuspresencia discesserunt, qui contra patrem suumetipsum, mota sedicione, ausu temerario conspirauerant. Riganustamen, contumaxetsuperbus, comitante Mittunno cumaliis complicibus suis, qui iam iram in odiumconuerterant, minas minis recessit cumulando, regemquedelirum cumfilio suo inutili ac vano murione, frontose diffiduciauit. Econtra, naturales ac fideles regis, ipsius minas paruipendentes, immoFol. 3a| uilipendentes, inestimabili gaudio perfusi, regisetfilii sui pedibus incuruati, sua suorumquecorpora ad uindicandam regis iniuriam exponunt gratanter uniuersi. Nec mora, rex in suaetfilii sui presentia generali edicto eos qui parti sue fauebant iubet assistere, uolens communi eorumconsilio edoceri, qualiter in agendis suis procedereetnegocia sua exequi habeat conuenienter. Qui super hiis diebus aliquot deliberantes, inprimis consulunt regi ut filium suummoribusetetate ad hocmaturum, militari cingulo faciat insigniri: vt ad bellum procedens, hostibus suis horrori fieretetformidini. Rex autemsano et salubri consilio suorumobtemperans, celebri[348]ad hoc condicto die, cumsollempnietregia pompa, gladio filium suum accinxit; adiunctis tirocinio suo strenuis adolescentibusgenerosis, quos rex ad decusetgloriam filii sui militaribusindui fecit,ethonorari.
Cum autempost hec[349], aliquandiu cumsociis suis decertans, instrumenta tiro Offanus experiretur, omnes eum strenuissimumetsingulos superantemuehementer[350]admirabantur. Rex igiturindemaioremassumens audaciam,etin spem erectus alacriorem, communicato cumsuis consilio, contra hostes regni sui insidiatores, immo iam manifestecontra regnumsuuminsurgentes,etinito certamine aduersantes, resumpto spiritu bellum instaurari precepit. Potentissimusautemille, qui regnumsibi usurpare moliebatur, cumfiliis suis iuuenibusduobus, uidelicet tironibusstrenuissimis OttaetMilione nominatis, ascita quoquenonminima multitudine, nichilominusaudacterad rebellandum, se suosquepremunire cepit, alaceretimperterritus. Et preliandi diemetlocum, hinc inderexeteius emulus determinarunt.
Congregato itaqueutrobiquecopiosissimoetformidabili nimis excercitu, parati ad congressum, fixerunt tentoria e regione, nichilqueintererat nisi fluuiustorrens in medio, quiutrumqueexcercitumsequestrabat. Et aliquandiu hinc indemeticulosietconsternati, rapidi fluminis alueum interpositum(qui uix erat homini uel equo transmeabilis) transire distulerunt. Tela tamen sola, cumcrebris comminacionibusetconuiciis, transuolarunt. Tandemindignatus Offaetegre ferens probrose more dispendia, electis de excercitu suo robustioribusetbello magis strenuis, quoseciamcredebat fideliores, subitusetimprouisus flumen raptim pertransiens, facto impetu uehementi[351]etrepentino, hostes ei obuiam occurrentes, preocupatos tamen circa ripam fluminis, plurimos de aduersariorumexcercitu contriuit,etinore gladii trucidauit. Primosqueomnes tribunosetprimicerios potenter dissipauit. Cumtamen sui commilitones, forte uolentes prescire in Offa preuio Martis fortunam, segniteramnemtransmearent, qui latus suumtenebantur suffulcire,et[352]pociusFol. 3b| circumuallando roborare, et resumpto spiritu uiuidiore, reliquos omnes, hinc indead modumnauis uelificantisetequora uelocitersulcantis, impetuosissime diuisit, ense terribiliterfulminante,ethostiumcruore sepius inebriato, donec sue omnes acies ad ipsum illeseetindempnes transmearent. Quo cumperuenirent sui commilitones, congregati circa ipsum dominum suum, excercitummagnumet fortem conflauerunt. Duces autemcontrarii excercitus, sese densis agminibusetconsertis aciebus, uiolenteropponunt aduentantibus. Et congressu inito cruentissimo, acclamatumestutrobiqueet exhortatum, ut res agatur pro capite,etcertamen pro suaetuxorumsuarum,etliberorumsuorum,etpossessionumliberacione, ineant iustissimum, auxilio diuino protegente. Perstrepunt igitur tube cumlituis, clamor exhortantium, equorumhinnitus, morientiumetuulneratorumgemitus, fragor lancearum, gladiorumtinnitus, ictuumtumultus, aera perturbare uidebantur. Aduersarii tandem Offe legiones deiciunt,etinfugam dissipatasconuertunt.
Quod cum videret Offa strenuissimus,etex hostiumcede cruentus, hausto spiritu alacriori, in hostes, more leonisetleene sublatis catulis, irruit truculenter, gladiumsuumcruore hostili inebriando. Quod cumuiderent trucidandi, fugitiuietmeticulosi pudore confusi, reuersi sunt superhostes, et ut famam redimerent, ferociores in obstantes fulminantetdebacantur.
Multoquetempore truculenternimis decertatumest,etutrobiquesuspensa est uictoria; tandem postmultorumruinam, hostes fatigati pedem retulerunt, ut respirarentetpausarent postconflictum.
Similiter eciam etexcercitus Offani. Quod tamen moleste nimis tulit Offanus, cuiussanguis in ulcionemestuabat,etindefessus propugnator cessare erubescebat. Hic casu Offe obuiant duo filii diuitis illius, qui regnumpatris eiussibi attemptauit usurpare. Nomen primogenito Brutus [sive Hildebrandus][353]etiuniori Sueno. Hii probraetuerba turpia in Offam irreuerenter ingesserunt,etiuueni pudorato inconspectu excercituum, nonminussermonibusquam armis, molesti extiterunt. Offa igitur, magislacessitus,etcalore audacie scintillans,etiracundia usquead fremitumsuccensus, in impetu spiritus sui ineosdemaudacterirruit. Et eorumalterum, videlicetBrutum, unico gladii ictu percussit, amputatoquegalee cono, craneumusquead cerebri medullamperforauit,etinmorte singultantemsub equinis pedibuspotenterprecipitauit. Alterumuero, qui hocuiso fugam iniit, repentinusinsequens, uulnere letali sauciatum,contempsitetprostratum. Post hec[354]deseuiens in ceteroscontrarii excercitus duces, gladiusOffe quicquid obuiam habuit prosternendo deuorauit, excercitu ipsiustali exemplo recenciusinhostes insurgente,etiam gloriosius triumphante.
Fol. 4a
Pater, uero, predictorumiuuenum, perterritusetdolore intrinseco sauciatus, subterfugiens amnemoppositum, nitebatur| pertransire: sedinterfectorumsanguine torrens fluuius, eum loricatumetarmorumpondere grauatumetmultipliciter fatigatum, cum multis de suo excercitu simili incomodo prepeditis, ad ima submersit,etsine uulneribus, miseras animas exalarunt proditores, toti posteritati sue probra relinquentes. Amnis autema Rigano ibi submerso sorciebatur uocabulum,etRiganburne, vt facti uiuat perpetuo memoria, nuncupatur. [Hiic alio nomine Auene dicitur.][355]
Reliqui autemomnes de excercitu Rigani [quietAliel dicebatur][355]qui sub ducatu Mitunni regebantur, in abissumdesperacionis demersi,ettimore effeminati, cum eorum duce inquomagis Riganusconfidebat, in noctis crepusculo trucidati, cumuictoria gloriosa campumOffe strenuissimo (innulla parte corporis sui deformitermutilato, nececiamuel letaliter uel periculose uulnerato, licet ea die multis se letiferis opposuissetpericulis) reliquerunt[356].
SicqueOffe circa iuuentutis sue primicias, a Domino data est uictoria in bello nimis ancipiti, ac cruentissimo,etinteralienigenas uirtutisetindustrie sue nomen celebre ipsius uentilatum,etodor longe latequebonitatis ac ciuilitatis, nec nonetstrenuitatis eiuscircumfusus, nomen eiusad sidera subleuauit.
Porro in crastinumpost uictoriam, hostiumspolia interfectorumetfugitiuorummagnifice contempnens, nec sibi uolens aliquatenus usurpare, ne quomodolibetauaricie turpiterredargueretur, militibus suis stipendiariis,etnaturalibussuis hominibus(precipue[357]hiis quos nouerat indigere) liberaliterdereliquit. Solos tamen magnates, quos ipsemet inprelio ceperat, sibi retinuit incarcerandos, redimendos, uel iudicialiter puniendos. Iussitqueut interfectorumducesetprincipes, quorumfama titulos magnificauit,etprecipue eorumqui in prelio magnifice ac fideliterse habuerant (licet ei[358]aduersarentur) seorsum honorifice intumularentur, factis eis obsequiis, cumlamentacionibus. Excercitus autempopularis cadauera, in arduoeteminenti loco, ad posteritatis memoriam, tradi iussit sepulture ignobiliori. Vnde locus ille hoc nomine Anglico Qualmhul[359], a strage uidelicetetsepultura interfectorum merito meruit intitulari.
Multorumeciam et magnorumlapidum super eos struem excercitus Offe, uoce preconia iussus, congessit eminentem. Totaquecircumiacens planicies[360]ab ipso cruentissimo certamineetnotabili sepultura nomenettitulum indelebilem est sortita, et Blodiweld[361]a sanguine interfectorumdenominabatur.
Deletis igituretconfusis hostibus, Offa cum ingenti triumpho ac tripudioetgloria reuertiturad propria. Pater uero Warmundus, qui sese receperat in locis tucioribus rei euentumexpectans, sediam fausto nuncio certificatus, comperiensqueetsecurus de carissimi filii sui uictoria, cumingenti leticia eiprocedit obuius[362]: et in amplexus eius diutissimecommoratus,conceptumFol. 4b| interius de filii sui palma gaudium tegere non uolens set nec ualens, huiuscum lacrimis exultacionis prorupit in vocem: "Euge fili dulcissime, quo affectu, quaue mentis leticia, laudes tuas prout dignumest prosequar? Tu enimes spes meaetsubditorumiubilus ex insperatoetexultacio. In te spes inopinata meis reuixit temporibus; in sinu tuo leticia mea, immo spes pocius tociusregni est reposita. Tu populi tociusfirmamentum, tu pacisetlibertatis mee basisetstabile, deo aspirante, fundamentum. Tibi debetur ruina proterui proditoris illius, quondam publici hostis nostri, qui regni fastigium quod mihietde genere meo propagatis iure debetur hereditario, tam impudenterquam imprudenter, contra legesetius gentium usurpare moliebatur. Seduultus domini super eumetcomplices suos facientes mala, ut perderet de terra memoriam eorum, Deus ulcionumDominusdissipauit consilium ipsius. Ipsum quoqueRiganumin superbia rigentem,etimmitemMitunnumcommilitonemipsius, cum excercitu eorumproiecit in flumen rapacissimum. Descendunt quasi plumbum inaquis uehementibus; deuorauit gladiustuus hostes nostros fulminansetcruentatus, hostili sanguine magnifice inebriatus; non degeneres fili mi genealis, sedpatrissans, patrum tuorumuestigia sequeris magnificorum. Sepultusininferno noster hostisetaduersarius, fructus viarum suarumcondignos iam colligit, quos uiuuspromerebatur. Luctumetmiseriam quam senectuti mee malignus ille inferre disposuerat, uersa uice, clementia diuina conuertit in tripudium[363]. Quamobremin presenti accipe, quod tuis meritis exigentibusdebetur, eciam si filius meus non esses,etsi mihi iure hereditario non succederes; ecce iam, cedo,etregnumAnglorumuoluntatis tue arbitrio deinceps committo; etas enim mea fragilisetiam decrepita, regni ceptrum ulterius sustinere nonsufficit. Iccirco te fili desideratissime, uicem meam supplere te conuenit,etcorpus meumsenioconfectum, donec morientis oculos clauseris, quieti tradere liberiori, vt a curisetsecularibussollicitudinibus, quibusdiscerpor liberatus, precibus uacemetcontemplacioni. Armis hucusquematerialibusdimicaui: restatut de cetero uita mea quesuperest, militia sit superterramcontra hostes spirituales.
"Ego uero pro incolumitate tuaetregni statu, quod strenuitati tue, O anime mee dimidium, iamcommisi, preces quales mea, sci[t][364]simplicitasetpotest imbecillitas, Deo fundam indefessas. Sedquiatempusperbreue amodo mihi restat,etcorpori meo solum superest sepulchrum, aurembenignammeis accomoda salutaribus consiliis,etcor credulummeis monitis inclina magnificis. Uerum ipsos qui nobiscum contra hostes publicos, RiganumvidelicetetMitunnumFol. 5a|eteorumcomplices emulos nostros fidelitersteterunt,etpericuloso discrimini pro nobis se opposuerunt, paterno amore tibi commendo, diligendos, honorandos, promouendos. Eos autemqui decrepite senectutis mee membra[365]debiliacontemptui habere ausi sunt, asserentes uerba meaetregalia precepta esse sinilia deliramenta, presumentes temere apice regali me priuato te exheredare, suspectos habeetcontemptibiles, si qui sint elapsi ab hoc bello,eta tuo gladio deuorante, eciam cumeorumposteritate: ne cumin ramusculos uiruspullulet, a radice aliquidconsimile tibi generetur in posterum. Nonenimrecolo me talem eorumpromeruisse, qui meette filiummeumgratis oderunt, persecucionem. Similitereos, quos dicti proditores pro eo quod nobis fideliter adheserant, exulare coegerunt, uel qui impotentes rabiem eorumfugiendo resistere, ad horam declinauerunt, cumomni mansuetudine studeas reuocare,ethonores eorumcumpossessionibusex innata tibi regali munificentia, graciusampliare. Laus industrie tueetfame preconia,etstrenuitatis tue titulus, queadolescenciam tuam diuinitusillustrarunt, in posterum de te maiora promittunt. Desideranti animo sicienteraffecto, ipsumqueDeum, qui te tibi, sua mera gracia reddiditetrestaurauit, deprecor affectuose, vt has iuuentutis tue primicias, hocinopinato triumpho subarratas, melior semperac splendidior operum gloria subsequatur. Et procul dubio post mortemmeam (que non longe abest, iubente Domino) fame tue magnitudo per orbem uniuersumdilatabitur,etfelix suscipiet incrementum. Et queDeo placita sunt, opere felici consumabis, quediuinitus prosperabuntur."
Hec autemfilius deuotusetmansuetus, licet magnificustriumphator exaudissetetintenta aure intellexisset, flexis genibusetiunctis manibus,etexundantibusoculis, patri suo grates[366]rettulit accumulatas. Rex itaqueper fines Anglie missis nunciis expeditissimis, qui mandata regia detulerunt, tocius dicionis sue conuocat nobilitatem. Que conuocata ex regisprecepto,etpersuasione, Offano filio suo unigenito ligiam fecerunt fidelitatemethomagiumin patris presencia. Quodetomnes, animo uolenti, immo gaudenti, communiterperfecerunt.
Rex igitur quem pocius prona voluntas, quamuigor prouexit corporalis, per climata regni sui proficiscitur securusetletabundus, nullocontradicente, uel impediente, ut regni municionesetvarias possessiones, diu per inimicos suos alienatasetiniuste ac uiolenterpossessas, ad sue dicionis reacciperet iure potestatem. Que omnia sibi sunt sinedifficultate uel more dispendio restituta. Statimquepater filium eorumpossessionibuscorporaliter inuestiuit;etpaterno contulit affectu ac gratuito, proceribusFol. 5bcongauden|tibussuper hoc uniuersis. Post hec autem, Rex filio suo Offano erarium suum adaperiens, aurumsuumetargentum, uasa concupiscibilia, gemmas, oloserica omnia, sue subdidit potestati. Sicquesubactisetsubtractis hostibus[367]cunctis, aliquandiu per uniuersum regnumuiguit paxetsecuritas diu desiderabilis.
Rex igitur filii sui prosperitate gauisus, quieciamdiatim de bono inmelius gradatim ascendit, aliquo tempore uite sue metas distulit naturales: iubilus quoquein corde senis conceptus languores seniles plurimummitigauit. Tandem Rex plenus dierum, cumbenediccione omnium, qui ipsumeciama remotis[368]partibusperfamamcognouerunt[369], nature debita persoluens decessit. Et decedens, filio suo apicemregni sui pacatumetquietumreliquit: Offanusautemoculos patris sui pie claudens, lamentaciones mensurnas cum magnis eiulatibus, lacrimisetspecialibusplanctibus(prout moris tunc erat principibus magnificis) lugubriter pro tanto funere continuauit. Obsequiisquecumexequiis, magnifice tam in ecclesia quam in locis forinsecis conpletis, apparatu regioetloco celeberrimoetnominatissimo.
regibuscondigno, videlicet ineminenciori ecclesia penes Glouerniamurbem egregiam, eidem exhiberi iubet sepulturam. Offanus autemcummoribusomnibus foret redimitus, elegans corpore, armis strenuus, munificusetbenignus, post obitum patris sui magnifici Warmundi[370], cuiusmores tractatus exigit speciales, plenarie omniumprincipum Regni dominium suscipit,etdebitumcum omni deuocione,etmera uoluntate, famulatum. Cum igitur cuiusdam solempnitatis arrideret serenitas, Offanus cumsollempni tripudio omnibusapplaudentibusetfaustum omen acclamantibus, Anglie diademate feliciter est insignitus.
Adquiescensigiturseniorumconsiliisetsapientum persuasionibus, cepit tocius regni irreprehensibiliter, immo laudabiliter, habenas[371]modernanteretsapientergubernare. Sic igitur, subactis hostibusregni uniuersis, uiguit pax securaetfirmata infinibusAnglorum, pertempora longa; precipue tamen perspaciumtemporis quinquennale. Erat autemiam triginta quatuor annos etatis attingens, annis prospere pubescentibus.
Et cum Rex, more iuuenili, venatus gracia per nemora frequenter, cumsuis ad hocconuocatis uenatoribusetcanibus sagacibus, expeditus peragrasset, contigit die quadamquod aere turbato, longe a suorumcaterua semotus, solus pernemoris opaca penitus ipsorumlocorum, necnonetfortune ignarus, casu deambulabat. Dumautemsic per ignota diuerticula incaucius oberraret,etper inuia, uocem lacrimabilemetmiserabiliter querulam haut longe a se audiuit. Cuiussonitumsecutus, interdensos fruticesFol. 6a| virginem singularis formeetregii apparatus, seddecore uenustissimam, ex insperato repperit. Rex uero rei euentumadmirans, que ibi ageret et querele causas, eam blande alloquens, cepit sciscitari. Que ex imo pectoris flebilia trahens suspiria, regi respondit (nequaquam in auctorem sedin seipsam reatum retorquens): "Peccatis meis" inquit "exigentibusinfortunii huiuscalamitas mihi accidit." Erat autemreguli cuiusdam filia qui Eboracensibus preerat. Huiusincomparabilis pulchritudinis singularememinentiam pater admirans, amatorio demone seductus, cepit eamincestu libidinoso concupiscere,etad amorem illicitumsepe sollicitare ipsam puellam,minis, pollicitis, blanditiis, atquemuneribus adolescentule temptans emollireconstantiam. Illa autem operi nephario nullatenus adquiescens, cum pater tamen minas minis exaggeraret[372],etpromissa promissis accumularet, munera muneribusadaugeret, iuxta illud poeticum:
Imperium, promissa, preces, confudit in unum:
elegit magis incidere inmanus hominum,eteciam ferarum qualiumcunque, vel gladii subire sententiam, quam Dei offensam incurrere, protam graui culpa manifestam. Pater itaqueipsam sibi parereconstanter renuentem, euocatis quibusdam maligne mentis hominibusquos ad hoc elegerat, precepit eam indesertum solitudinis remote duci, uel pocius trahi,etcrudelissima morte condempnatam, bestiis ibidemderelinqui. Qui cum in locumhorrorisetvaste solitudinis peruenissent, trahentes eam seductores illi, Deo ut creditur inspirante, miserti pulchritudinis[373]illius eam ibidem sine trucidacioneetmembrorummutilacione, uiuam, sedtamen sine aliquorumuictualiumalimento (exceptis talibusqui de radicibusetfrondibusuel herbis colligi, urgente ultima fame, possunt) dimiserunt.
Cum hac rex aliquandiu habens sermonem, comitem itineris sui illam habuit, donec solitarii cuiusdamhabitacionemreperissent, ubi nocte superueniente quiescentes pernoctauerunt. In crastinumautem solitarius ille uiarumetsemitarumperitus, regem cumcomite sua usquead fines domesticos,etloca regi nonignota[374]conduxit. Ad suos itaquerex rediens, desolate illius quam nuperinuenerat curam gerens, familiaribusetdomesticis generis sui sub diligenti custodia commisit.
Post hec aliquot annis elapsis, cumrex celibem agens uitam, mente castusetcorpore perseueraret, proceres dicionis sue, nonsolum de tunc presenti, sedde futuro sibi periculo precauentes,etnimirummultum solliciti, dominum suum de uxore ducenda unanimiterconuenerunt: ne sibietregno successoremetheredem nonhabens, post obitum ipsiusiminens periculum generaret. Etatis enimiuuenilis pubertas, morummaturitas,eturgens regni necessitas, necnonethonoris dignitas, itidempostularunt.Fol. 6b| Et cum super hoc negocio, sepius regemsollicitarentur,etalloquerentur, ipse multociens ioculando,ettalia uerba asserendo interludia fuisse uanitatis, procerum suorumconstantiam dissimulando differendoquedelusit. Quod quidam aduertentes, communicato cumaliis consilio, regem ad nubendumincuntabiliter urgere ceperunt. Rex uero more optimi principis, cuiusprimordia iam bene subarrauerat, nolens uoluntati magnatumsuorumresistere, diu secum de thori socia, libra profunde rationis, studiose cepit deliberare. Cumquehoc in mente sua sollicicius tractaret, uenit forte inmentemsuam illius iuuencule memoria, quam dudum inter uenandum inuenit uagabundam, solam, ferisetpredonibus miserabiliter expositam: quam ad tuciora ducens, familiaribus generis sui commiserat alendam, ac carius custodiendam. Que, ut rex audiuit, moribuslaudabiliter redimita, decoris existens expectabilis, omnibus sibi cognitis amabilem exhibuitetlaudabilem; hec igitursola, relictis multis,eciamregalis stematis sibi oblatis, complacuit; illamquesolam inmatrimoniumsibi adoptauit.
Cum autemeam duxisset in uxorem, non interueniente multa mora, elegantissime forme utriusquesexus liberos ex eadem procreauit. Itaquecum prius esset rex propria seueritate subditis suis formidabilis, magnates eius, necnonetpopulus eius uniuersus, heredumetsuccessorumapparentia animati, regni roburetleticiam geminarunt. Rex quoqueab uniuersis suis,etnonsolum prope positis, immo alienigenisetremotis, extitit honori, ueneracioni, ac dileccioni. Et cuminter se in Britannia, (quetunc temporis in plurima regna multiphariam diuisa fuisset) reguli sibi finitimi hostiliterse impeterent, solus Rex Offa pace regni sui potitus feliciter, se sibiquesubditos in pace regebatetlibertate. Undeetadiacencium prouinciarum reges eiusmendicabant auxilium,etinneccessitatis articulo, consilium.
Rex itaqueNorthamhimbrorum, a barbara Scotorumgente,et eciamaliquibussuorum,grauiteretusqueferme ad internecionem percussus,etproprie defensionis auxilio destitutus, ad Offam regem potentem legatos destinat;etpacificum supplicans, ut presidii eius solacio contra hostes suos roboretur. Tali mediantecondicione, ut Offe filiam sibi matrimonio copularet,etnon se proprii regni,sedOffam, primarium acprincipem preferret,etse cumsuis omnibusipsi subiugaret. Nichil itaquedotis cum Offe filia rogitauit, hoc sane contentus premio, ut a regni sui finibus barbaros illos potenteretfrequenter experta fugaret strenuitate.
Cum autem legatorum uerba rex Offa succepisset, consilio suorum fretusFol. 7asup|plicantis uoluntati ac precibus adquieuit si tamen rex ille pactum huiusmodi, tactis sacrosanctis euuangeliis[375],etobsidum tradicione, fideliter tenendum confirmaret. Sic igitur Rex Offa, super hiis condicionibussub certa forma confirmatus,etad plenum certificatus, in partes illas cumequitum numerosa multitudine proficiscitur. Cum autem illuc peruenisset, timore eius consternata pars aduersa cessit, fuge presidio se saluando. Quam tamen rex Offa audacter prosecutus, non prius destitit fugare fugientem, donec eam ex integro contriuisset; sednec eo contentus, ulteriusprogreditur, barbaros expugnaturus. Interea ad patriam suam nunciumimperitumdestinauit, ad primates et precipuos regni sui, quibustocius dicionis sue regimen commendauerat, et literas regii sigilli sui munimine consignatas[376], eidem nuncio commisit, deferendas. Qui autem destinatus fuit, iter arripiens uersus Offe regnum, ut casu accidit intereundum, hospitandi gracia aulam regiam introiuit illiusregis, cuius filiam Offa sibi matrimonio copulauerat. Rex autemille, cum de statuetcausa itineris sui subdole requirendo cognouisset, uultus sui serenitate animi uersuciam mentitus, specie tenusillum amantissime suscepit:etuelamen sceleris sui querens, a conspectu publico sub quodam dileccionis pretexu, ad regii thalami secreta penetralia ipsum nuncium nichil sinistri suspicantem introduxit: magnoquestudio elaborauit, ut ipsum, uino estuanti madentem, redderet temulentum, et ipso nuncio uel dormiente uel aliquo alio modo ignorante, mandata domini sui regis Offe tacitusac subdolus apertisetexplicatis literis perscrutabatur; cepitqueperniciose immutare et peruertere sub Offe nomine sigillumadulterans, fallacesqueetperniciosas literas loco inuentarum occultauit. Forma autem adulterinarum[literarum][377]hec est quesubscribitur[378]:
[379]"Rex Offa, maioribus et precipuis regni sui, salutis et prosperitatis augmentum. Uniuersitati uestre notum facio, initinere quod arripui infortuniaetaduersa plurima tam michi quam subditis meis accidisse,etmaiores excercitus mei, non ignauia propria, uel hostium oppugnantium uirtute, set pocius peccatis nostris iusto Dei iudicio interisse. Ego autem instantis periculi causam pertractans,etconsciencie mee intima perscrutatus, inmemetipso nichil aliud conicio altissimo displicere, nisi quod perditametmaleficam illamabsquemeorum consensu uxorem imperitoetinfelici duxi matrimonio. Ut ergo de malefica memorata, uoluntati uestre ad plenum quamtemere offendi satisfiat, asportetur cum liberis ex ea genitis ad loca deserta, hominibusincognita[380],Fol. 7b| ferisetauibusaut siluestribus predonibus frequentata: ubi cum pueris suis puerpera, truncata manus et pedes, exemplo pereat inaudito."
Nuncius autem mane facto, uino quo maduerat digesto, compos iam sui effectus, discessit: et post aliquot dies perueniens ad propria, magnatibusqui regno regis Offe preerant literas domini sui sigillo signatas exposuit. In quarumauditu perlecta mandati serie, in stuporemetuehementissimam admiracionemuniuersi, plus quam dici possit, rapiuntur. Et super hiis, aliquot diebus communicato cum magnatibus consilio deliberantes, periculosum ducebant[381]mandatis ac iussionibusregiis non obtemperare. Miseraigiturseducta, deducta est in remotissimumetinhabitabilem locum horroris et uaste solitudinis: cumqua eciam liberi eiusmiserietmiserabiles querulietuagientes, absquemisericordia, ut cumea traherenturoccidendi, iudiciumacceperunt.
Nec mora, memorati apparitores matremcumpignoribussuis in desertumuastissimumtrahebant. Matri uero proptereiusformamadmirabilemparcentes, liberos eius, nec forme, nec sexui, etati uelcondicioni parcentes, detruncarunt menbratim, immo pociusfrustatim[382]crudeliter in bestialem feritatemseuientes. Completaquetam crudeli sentencia, cruenti apparitores ocius reuertuntur. Nec mora, solitarius quidam uitam in omni sanctitate, uigiliis assiduis, ieiuniis crebris,etcontinuisorationibus, ducens heremiticam, circa noctis crepusculum eo pertransiens, mulieris cuiusdam luctus lacrimabilesetquerelas usquead intima cordisetossuum[383]medullas penetratiuas, quas Dominus ex mortuorum corporibuslicet laceratis elicuit, audiuit. Infantulorumqueuagitus lugubres nimis cumdoloris ululatibus quasi in materno sinu audiendo similiter annotauit. Misericordia autem sanctusDei motus, usquead lacrimarumaduberem effusionem, quo ipsa uox ipsum uocabat, Domino ducente peruenit. Et cumilluc peruenisset, nec aliud quam corpora humana in frusta detruncata reperisset, cognouit[384]in spiritu ipsa alicuius innocentis corpus, uel aliquorum innocentiumcorpuscula extitisse, que tam inhumanam sentenciam subierunt. Nec sine martirii palma, ipsos quorum hee fuerunt exuuie, ab hoc[385]seculo transmigrasse suspicabatur. Auxiliumtamen pro Dei amoreetcaritatis intuitu postulatumnon denegans, se pro illorum reparacione prostrauit in deuotissimamcum lacrimis oracionem, maxime propter uocem celitus emissam, quam profecto cognouit[384]perDeum linguas cadauerumprotulisse. Piisigitursanctuscommotusuisceribus, ignequesuccensuscaritatis, ex cognicione[386]eius, quam, ut iamdictum, dudumuiderat, habuit, factushilarior, pro ipsisFol. 8a| flexis genibus, inundantibus oculis, iunctisquepalmis orauit, dicens: "Domine Jesu Christe, qui Lazarum quatriduanumac fetidum resuscitasti, immo qui omniumnostrorum corpora inextremo examine suscitabis, uestram oro misericordiam, ut non habens ad me peccatorem, sedad horum innocentum pressuras respectumpiissimum, corpuscula heciubeas resuscitari, ad laudemetgloriam tuam insempiternum, vt omnes qui mortis horum causametformamaudierint, te glorificent DeumetDominum mundi Saluatorem."
Sic igitur sanctus iste, Domini de fidei sue[387]uirtute inDomino presumensetconfidens, interorandum, membra precisa recolligens,etsibi particulas adaptansetconiungens,etinquantum potuit redintegrans, in parciumquamplurimum, set in integritatempocius delectatus, Domino rei consummacionem qui mortificatetuiuificat commendauit. Coniuncta igitur corpora, signo crucis triumphali consignauit. Mira fidei uirtus etefficacia, signo crucis uiuifice et orationis ac fidei serui Dei uirtute, nonsolummatris orbate animusreparatur, sedetfiliorumcorpuscula in pristinumetintegrum nature sunt reformata decorem, necnonetanime mortuorumad sua pristina domicilia sunt reuerse. Ad mansiuncule igitur sue septa (a qua elongatus fuerat, gracia lignorumad pulmentaria dequoquenda colligendorum) ipse senex: qui prius detruncati fuerant, Domino iubente integri uiuietalacres sunt reuersi, ducem sanctum suum sequentes pedetentim. Ubi more patris, ipsam desolatam cum liberis sibi ipsis restitutis, alimentis quibus potuit,etquead manum habuit, pie ac misericorditerconfouebat.
Nesciensergo quo migraret regina, cumsuis infantulis intra uastissimam heremum cum memorato solitario, diu moram ibidem orationibus, uigiliis, ac aliis sanctis operibus eius intentaetiamiam conuenienter informata,etedulio siluestri sustentata, continuabat. Post duorumuero mensium curricula, Rex Offa uictoriosissimus domumletusremeauit, spolia deuictorum suis magnatibusregali munificentia gloriose distribuendo; ueruntamen, ne lacrime gaudia regis,eteorumqui cum eo aduenerant, miserabiliterinterrumperent, consiliarii regii que de reginaetliberis eiusacciderant, diu sub silencio caute dissimulando,etcausas absencie eius fictas annectendo,concelabant. Tandem cumrex uehementeradmiraretur ubinam regina delituisset, queipsi regi ab ancipiti bello reuertenti occurrisse gaudenter teneretur,etin osculisetamplexibusceteris gaudentius triumphatoremaduentantemsuscepisse, sciscitabatur instantius,ettoruiusetproteruius, quid de ipsa fieret uel euenisset. Suspicabatur enimeam morbo detentam, ipsamquecumliberisFol. 8b| suis, regisetaliorum hominum, ut quieti uacaret, frequentiam declinasse. Tandemcum iratus nullatenus se uelle ampliusignorare, cumiuramento, quid de uxore suaetliberis euenisset, uultu toruo asseruisset, unus ex edituis omnia queacciderant, de tirannico eiusmandato,etmandati plenaria execucione, seriatim enarrauit.
Hiis auditis, risus in luctum, gaudium inlamenta, iubilus in singultus flebiliterconuertuntur, totaqueregia ululatibus personuitetmeroribus. Lugensquerex diu tamimmane infortunium, induit se sacco cilicino, aspersum cinere, ac multipliciterdeformatum. Tandem monitu suorum, qui dicebant nonuirorummagnificorumsedpocius effeminatorum, dolorem interiecto solacio nolle temperare[388], esse propriumetconsuetudinem, rex cepit respirare,etdolori modumimponere. Consilio igitur peritorum, qui nouerant regem libenterintempore prospero in studio uenatico plurimumdelectari, conuocantur uenatores, ut rex spaciaturus uenando, dolorem suumdiminueretetluctumsolacio demulceret. Qui interuenandum dum persiluarumabdita, Deo misericordiarumettociusconsolac[i]onis ducente, felicitersolus per inuia oberrauit,ettandem ad heremitoriummemorati heremite directe peruenit, eiusqueexiguumdomicilium subintrans, humaniss[im]eetcumsummo gaudio receptusest. Et cumhumili residens sedili, membra[389]fatigata quieti daret ad horam, recolens qualiter uxoremsuamibidem quondamdiuinitus reperisset,etfeliciter educasset,eteducatam duxisset inuxorem,etquam elegantem ex ea prolem protulisset, eruperunt lacrime cumgemitibus,etin querelas lugubres ora resoluens, hospiti suo sinistrumde uxore sua qui[390]infausto sidere nupereuenerat quametipse quondamviderat, enarrauit. At senex sereno uultu, factus ex intrinsecus concepto gaudio alacrior, consolatus est regem, et in uocem exultacionis eminus prorumpens: "Eia domine mi rex, eia, ait; uere Deus misericordiarum, Dominus, famulos suos quasi pater filios in omni tribulacione postpressuras consolatur, percutitetmedetur, deicit ut gloriosius eleuet pregrauatum. Uiuit uxor tua, cum liberis tuis in omni sospitate restauratis: non meis meritis, sedpociustuis, integritati, sanitatietleticie pleniusqui trucidabantur restituuntur. Recognosce[391]quanta fecit tibi Dominus,etin laudes et graciarumacciones totusexurge." Tunc prosiliens sanctus pre gaudio, euocauit reginam, que in interiori diuerticulo, pueros suos balneo micius materno studioconfouebat. Que cumad regem introisset, uix seFol. 9a| gaudio capiens, pedibus mariti sui prouoluta, in lacrimis exultacionis inundauit. In cuius amplexus desideratissimos ruens rex, ipsam in maius quam dici possit gaudiumsuscepit. Interimsenex, pueros elegantissimosetex ablucione elegantiores, uestit, comit,etpaterno moreetaffectu componit,etad presentiam patrisetmatris introducit. Quos pater intrabrachia suscipiens,etad pectus arctioribusamplexibusapplicans, roseis uultibusinfantumoscula imprimit multiplicata; quos tamen rore lacrimarum, prenimia mentis exultacione, madefecit. Et cumdiucius eorumcolloquiis pasceretur, conuersus rex ad senem, ait: "O pater sancte, pater dulcissime[392], mentis mee reparator,etgaudii cordis mei restaurator, qua merita uestra, caritatis officia, pietatisquebeneficia, prosequar remunerac[i]one? Accipeergo, licet multo maiora exigant merita tua, quicquid erarium meumualet effundere; me, meos, et mea, tue expono uoluntati." At sanctus, "Domine mi rex, non decet me peccatoremconuersumad Dominum, ad insanias quas reliqui falsas respicere. Tu uero pocius pro animabuspatris tuietmatris tue, quibusquandoquecarusfueramac familiaris,ettua,etuxoris tue,etliberorumtuorumcorporali sanitate,etsalute spirituali, regni tui soliditate,etsuccessorumtuorumprosperitate, Deo gratus, qui tot in te congessit beneficia, cenobium quoddamfundare, uel aliquod dirutumstudeas restaurare: in quo digneetlaudabiliter Deo in perpetuum seruiatur;ettui memoria cumprecibusad Dominum fusis, cumbenediccionibussemperrecenter recolatur." Etconuersus ad reginam, ait, "Et tu, filia, quamuis mulier, nontamen muliebriter, ad hoc regem accendasetadmoneas diligenter, filiosquetuos instrui facias, ut[393]etDominum Deum, qui eos uite reparauit, studeant gratanterhonorare,eteidem fideliterfamulando fundandi cenobii possessiones ampliare,ettueri libertates."
Descensus ad secundum Offam.
Sanctus autem ad cellam reuersus, post paucumtemporis ab incolatu huius mundi migrauit ad Dominum, mercedem eternam pro labore temporali recepturus. Rex autem, cito monita ipsius salubria dans obliuionietincurie, ex tunc ocio ac paci uacauit: prolemquecopiosam utriusquesexus expectabilis pulchritudinis procreauit. Unde semen regium a latereetdescensu felix suscepit incrementum. Qui completo vite sue tempore, post etatem bonam quieuit in pace,etregaliter sepultus, appositusestad patres suos; in eo multumredarguendus, quod cenobium[394]uotiuo affectu repromissum, thesauris parcendo nonconstruxit. Postuictorias enima Domino[395]sibi collatas, amplexibusetignauie necnonauaricie plus equo indulsit. Prosperitas enimsecularis, animos, licetFol. 9buir|iles, solet frequenter effeminare. Ueruntamen hoc onus humeris filii sui moriturus apposuit: qui cum deuota assercione, illud sibi suscepit. Sednec ipse Deo auerso pollicita, prout patri suo promiserat, compleuit; set filio suo huius uoti obligacionem infine uite sue dereliquit. Et sic memorati uoti uinculum, sine efficacia complementi de patre in filium descendens, usquead tempora Pineredi filii Tuinfreth suspendebatur. Quibus pro pena negligentie, tale euenit infortunium, ut omnes principes, quos Offa magnificus edomuerat, a subieccione ipsius Offeetposteritatis sue procaciter recesserunt,etipsum morientemdespexerunt. Quia ut predictum est, ad mortemuergens, deliciisetsenii ualitudine marcuit eneruatus.
De ortu secundi Offe.
Natus est igitur memorato Tuinfred[o][396](etqui de stemate regum fuit) filius, videlicet Pineredus, usquead annos adolescentie inutilis, poplitibuscontractis, qui nec oculorumuel aurium plene officio naturali fungeretur. Unde patri suo Tuinfredoetmatri sue Marcelline, oneri fuit nonhonori,confusionietnonexultacioni. Et licet unicuseis fuisset, mallent prole caruisse, quamtalem habuisse. Ueruntamen memorie reducentes euentumOffe magni, qui in tenera etate penitus erat inutilis,etpostea, Deo propicio, penitussibi restitutus, mirabili strenuitate omnes suos edomuit aduersarios,etbello prepotens, gloriose multociens de magnis hostibustriumphauit: spem conceperunt, quod eodem medico medente (Christo uidelicet, quieciammortuos suscitat, propiciatus) posset similiter uisitarietsibi restitui. Pater igitur eiusetmater ipsum pueruminito salubri consilio, intemplo presentarunt Domino, votiua deuocione firmiterpromittentes: "Ut si ipsum Deus restauraret, quod parentes eius negligenter omiserunt, ipse puer cumse facultas offerret fideliteradimpleret": videlicetde cenobio[397], cuiusmencio prelibata est, honorifice construendo: uel de diruto restaurando. Et cum hectam puer quam pateretmater deuotissime postularent, exaudita est oratio eorum a Deo, qui se nunquam difficilem exhibet precibusiustis supplicantium, hoc modo.
Quomodo prosperabatur.
Erat in eadem regione (Merciorumuidelicet) quidam tirannus, pocius destruensetdissipans regni nobilitatem, quamregens, nomine Beormredus[398]. Hic generosos, quos regius sanguis preclaros [fecerat][399], usquead internecionem subdole persequebatur, relegauit,etocculta nece perdidit iugulandos. Sciebat enim, quod uniuersis de regno merito extitit odiosus; et ne aliquis loco ipsius subrogaretur(etpresertim de sanguine regio propagatus) uehementer formidabat. Tetendit insuper laqueos Tuinfredoetuxori eius, ut ipsos de terra expelleret, uel pociusperderet trucidatos.Fol. 10a| Puerum autem Pinefredum[400]spreuit, nec ipsum querere ad perdendum dignabatur; reputans euminutilemetualitudinarium. Fugientes igitur memoratusTuinfredusetuxor eiusetfamilia a facie persequentis, sese in locis tucioribus receperunt, ne generali calumpnie inuoluerentur. Quod comperiens Pinefredus adolescens, quasi a graui sompno expergefactus, erexit se:etcompagibusneruorumlaxatis,etmiraculose protensis, sese de longa desidia redarguens, fecit alices, brachia, crura, pedes, extendendo. Et aliquociens oscitans, cum loqui conaretur, solutumestuinculum lingue eius,etloquebatur recte, uerba proferens ore facundo prompciusarticulata. Quid plura? de contracto, muto,etceco, fit elegans corpore, eloquens sermone, acie perspicax oculorum. Qui tempore modico in tantam floruit ac uiguit strenuitatem, ut nullusin regno Merciorum, ipsi in moribusetprobitate multiplici ualuit comparari, unde ipsi Mercii, secundum Offam,etnonPinefredum, iam nominantes (quiaa Deo respectusetelectus fuisset, eodemmodo quoetrex Offa filius regis Warmundi) ceperunt ipsi quasi Domino uniuersaliteradherere; ipsumqueiamfactum militem,contraregem Beormredumeteius insidias, potenter ac prudenterprotegere, dantes ei dextras,etfeduscumipso, prestitis iuramentis, ineuntes. Quod audiens Beormredus, doluit,etdolens timuit sibi vehementer. Penituitqueeumamarissime, ipsum Pinefredum[400](qui iam Offa nominabatur) cum ceteris fraudulenter noninteremisse....