1.Desunt haec tria verba in aliis; alibi procoelumlegitur:corpus.2.Matth. 22, 30. Marc. 12, 18, Luc. 20, 27.3.Deest in alio codice.4.Matth. 22, 31. Marc. 12, 26. Lucae 20, 37 sq.FRIDERICUS: Haec verba de Abrahamo et Isaaco Marcionis exemplari defuisse scribit Epiphanius1.1.Contra haereses.OCTAVIUS: Ea tamen a tribus evangeliorum scriptoribus repetita videmus iisdem verbis.SALOMO: Si Marcionis exemplar accipitis, innumerabilia pene1loca in omnibus Novi Testamenti libris truncata reperietis, cujusmodi est illud: Quaeritis viventem, resurrexit a mortuis, exemplari Marcionis deest.1.Alibi:fere.CURTIUS: Marcionem evangeliorum corruptorem omittamus ac nostris1libris aeque ac priscis2i.e. veteris instrumenti tabulis utamur. Neque enim negari potest, quin Helias3viduae Sareptanae filium matri redivivum exhibuerit. Item4cadaver in sepulcrum. Helisaei conjectum eodem momento revixit.1.Alii:vestris.2.Alii:nostris.3.1 (3) Regum 17, 22.4.2 Regum 13, 21.SALOMO: Horum adhuc recentia et inviolata cadavera prophetarum precibus ac virtute revixisse1non dubito; sed2nusquam legimus, cineres cadaverum ambustorum vel ossa putrida, aut quae feris aut piscibus pabula pridem fuissent, revixisse. Et quidem ex loco Davidis3, quo negat, divinas laudes a mortuis celebrari, Chaldaeus interpres ita convertit: An corpora pulvere resumta resurgent?1.Alibi:resurrexisse.2.Sequentia haec usque ad finem interlocutionis Salomonis desiderantur in alio codice.3.Psalm. 88, 12.SENAMUS: Saepe contingit, recentia cadavera, quae plane inanimata putabantur, ardentibus rogis imposita aut igni admota, calore cadaveris excitato revixisse, ut Plinius scribit1, et sine ignibus Julius II. Pontifex M., cum biduum exanimis jacuisset, sumto spiritu ad se rediit, quin etiam Johannes Duns, qui Scotus usurpatur, in foveam demissus ac terra contectus2revixit. Sed cum obruto spiritu fervato3caput collisisset4, cruentus adhuc exspirans extractus est. Illud vero ex antiquissimis scriptoribus legimus, animas sua cadavera aliquamdiu consequi5.1.Usque ad hoc verbum desunt antecedentia omnia in alio codice.2.Alibi:conjectus.3.Alius:fercato.4.Alibi:collisus.5.Plato in Phaedone.FRIDERICUS: At non modo Lazarum quatriduana sepultura tumulatum ad Christi vocem, sed etiam multa sanctorum cadavera, aliquot ante saecula1in pulverem coacta, revixisse legimus ac Christo moriente resurrexisse2.1.Alius:saeculis.2.Matth. 27, 52 sq.OCTAVIUS: Memini theologum1acutum2revocare solitum sententias3ejus, qui cadavera illa sanctorum, quae revixisse dicebant, triduum vixisse, deinde latuisse: Cur, inquit, sancti illi potius quam ceteri resurrexerunt? Tum negat mortuos esse qui revixerant, cum Paulus aperte scribat4, resurrectionem fore vitam aeternam. Idem quoque de Lazaro sentit; quem tamen solus Johannes ex omnibus revixisse testatur. Nec certe beneficium, sed supplicium Lazaro irrogatum videretur5, si de coelesti angelorum coetu in foetidum et semiputre cadaver redire cogeretur. Cum Thessalus6Erichton rogantibus in Pharsalia Pompejanis de futura victoria manes ex7umbris et atra caligine inferorum eliciens, pro ingenti mercede jurato8promisit, animam quam evocarat nunquam ullis carminibus aut sacrificiis in cadaver redituram:nec verba nec herbaeAudebunt longum somnum tibi solvere Lethes9.1.Calvinus in Matth. 26.2.Alibi:aliquem.3.Alius:sententiam.4.1 Cor. 15.5.Alibi:videtur.6.Alius:Thessalis.7.Alibi:in.8.Alius:juramenta promitteret.9.Lucanus lib. 6.Et quemadmodum Platonici1existimabant, propter ingens aliquod scelus animas in haec cadavera demissas, ita quoque sanctissimorum virorum mentes illae, quae in cadavera moriente Christo redierunt2, flagitium quoddam inexpiabile commisisse credibile foret, ut rursus foedissimis carceribus3manciparentur, cum mors a theologis poena peccati definiatur. Aut si postea beatos illos, qui revixerant, mori non potuisse demus, ubinam terrarum hactenus delituerunt? Neque enim coelum4ante Christum ascendere fas erat, pristino cadavere resumto, ut cum5latroni Christus jam moriturus spopondisset, eo ipso die secum fore in paradiso, quo tamen non nisi quadragesimo die post legitur pervenisse6, satis constat, non de cadavere, sed de mente esse locutum.1.Plotinus de anima et daemonibus; Plato in Phaedone.2.Alii:redirent.3.Alii:cadaveribus, vel:corporibus.4.Alii:coelos.5.Alii:et quorsum.6.Alibi:devenisse.TORALBA: Certe vulgaris cadaverum resurrectio probari nemini potest, quin aperte fateatur Pythagoricamπαλλιγγενεσίανregenerationem, ut M. Varro appellat, velμετεμψύχωσινtransmutationem, ut Plotinus, velμετενσωμάτωσινtranscorporationem, ut Justinus, velμετεγγισμοὺς τῶν ψυχῶνtranslationem animarum, ut Epiphanius, vel ut Ebraei, animarum revolutionem. Qui animorum in corpora reditus Pythagoreis quidem1placuit, caeteris2semper displicuit. Jam vero qui resurrectionem cadaverum sperant, neque mutos, neque surdos, neque distortos, neque leprosos, vel membris captos ullos fore affirmant3, sed alacres, robustos, formosos, cum explorata vel exquisita4sempiternaque corporum valetudine ac firmitate. Quin etiam Scotus theologus scribit5: foeminas virili sexu resurrecturas: in quasententia fuit Augustinus6ex ipsius Pauli opinione, qui scribit, nos ut viros perfectos Christo tandem obviaturos7, et satis intelligebat8, nullam istius sexus utilitatem futuram. Esset9hujusmodi resurrectio sceleratis, qui leprosi, surdi, membris capti fuissent, olim valde optanda; quanto melius academicis, qui flagitiosorum hominum mentes non in humana, sed in luporum ac rapacium10ferarum corpora redituros opinantur?1.Alibi:semper.2.Alius:exteris.3.Alius:existimant.4.Duo haec verba desunt in aliis codicibus.5.Lib. III. Sententiarum.6.De civitate Dei II, 17.7.Alius:obviam ituros.8.Alius:intelligebant.9.Addit alius:autem.10.Alibi:voracium.CURTIUS: At Theopompus1, Aeneas Gazaeus, et Seneca2popularem ac fidei christianae ac Israëliticae consentaneam resurrectionem suis scriptis comprobarunt.1.Ep. 75.2.Quaest. nat. 3, 26 sq.TORALBA: Cum illustrium ac fortium virorum animas in angelicas naturas obire prius dictum sit, profecto animarum a coelestibus illis sedibus in cadaverum gurgustia1lapsus miseram modis omnibus efficeret vitam, quae prius beatissima fuisset. Est autem infelicissimum infortunii genus, felicem fuisse. In summa, si resurrectione cadaverum mentes humanae beatiores fierent, deterior esset angelorum quam hominum status, cum tamen status et conditio angelorum pro summa2felicitate bonis promittatur a Christo3. Illud etiam ex eo sequeretur, Deum aeternum incorporeum corporea creatura longe inferiorem esse, quo nihil capitalius cogitari potest, cum Romanae sapientiae decus, Cato, dicere soleret, nolle se repuerascere, etiam si quis illum ut Peliam recoxerit senem. Postremo si resurrectio beneficio tribuitur, impii pro suppliciis praemia consequerentur.1.Alius:angustias.2.Alibi:humana.3.Matth. 22.FRIDERICUS: Justinus resurrectionis finem non alium esse scribit, quam ut boni praemiis, flagitiosi suppliciis afficiantur.OCTAVIUS: Quasi vero sine cadaveribus nec beati praemia nec scelerati supplicia ferant. Cur1latroni, qui nondum resurrexit, promissa fuisset coelestis paradisi felicitas, si ad beatitatem illa necessaria sint cadavera, aut malus dives apud inferos torqueri diceretur, si ad irrogandas poenas cadaverum instrumentis opus esset?1.Addunt alii:enim.CORONAEUS: Obtestor ego vos per Deum immortalem et pro jure pietatis ac necessitudinis nostrae1, ne ullis argutiarum illecebris a proposita susceptaque sententia fidei nos avelli patiamur. Et quoniam a physicis quaestionibus ad metaphysica delapsi sumus, ne sacra profanis misceantur, die crastino decernendum nobis, an viro bono de religione disserere liceat.1.Alius:naturae.Quibus dictis cum solita gratulatione singuli discesserunt.
1.Desunt haec tria verba in aliis; alibi procoelumlegitur:corpus.2.Matth. 22, 30. Marc. 12, 18, Luc. 20, 27.3.Deest in alio codice.4.Matth. 22, 31. Marc. 12, 26. Lucae 20, 37 sq.
FRIDERICUS: Haec verba de Abrahamo et Isaaco Marcionis exemplari defuisse scribit Epiphanius1.
1.Contra haereses.
OCTAVIUS: Ea tamen a tribus evangeliorum scriptoribus repetita videmus iisdem verbis.
SALOMO: Si Marcionis exemplar accipitis, innumerabilia pene1loca in omnibus Novi Testamenti libris truncata reperietis, cujusmodi est illud: Quaeritis viventem, resurrexit a mortuis, exemplari Marcionis deest.
1.Alibi:fere.
CURTIUS: Marcionem evangeliorum corruptorem omittamus ac nostris1libris aeque ac priscis2i.e. veteris instrumenti tabulis utamur. Neque enim negari potest, quin Helias3viduae Sareptanae filium matri redivivum exhibuerit. Item4cadaver in sepulcrum. Helisaei conjectum eodem momento revixit.
1.Alii:vestris.2.Alii:nostris.3.1 (3) Regum 17, 22.4.2 Regum 13, 21.
SALOMO: Horum adhuc recentia et inviolata cadavera prophetarum precibus ac virtute revixisse1non dubito; sed2nusquam legimus, cineres cadaverum ambustorum vel ossa putrida, aut quae feris aut piscibus pabula pridem fuissent, revixisse. Et quidem ex loco Davidis3, quo negat, divinas laudes a mortuis celebrari, Chaldaeus interpres ita convertit: An corpora pulvere resumta resurgent?
1.Alibi:resurrexisse.2.Sequentia haec usque ad finem interlocutionis Salomonis desiderantur in alio codice.3.Psalm. 88, 12.
SENAMUS: Saepe contingit, recentia cadavera, quae plane inanimata putabantur, ardentibus rogis imposita aut igni admota, calore cadaveris excitato revixisse, ut Plinius scribit1, et sine ignibus Julius II. Pontifex M., cum biduum exanimis jacuisset, sumto spiritu ad se rediit, quin etiam Johannes Duns, qui Scotus usurpatur, in foveam demissus ac terra contectus2revixit. Sed cum obruto spiritu fervato3caput collisisset4, cruentus adhuc exspirans extractus est. Illud vero ex antiquissimis scriptoribus legimus, animas sua cadavera aliquamdiu consequi5.
1.Usque ad hoc verbum desunt antecedentia omnia in alio codice.2.Alibi:conjectus.3.Alius:fercato.4.Alibi:collisus.5.Plato in Phaedone.
FRIDERICUS: At non modo Lazarum quatriduana sepultura tumulatum ad Christi vocem, sed etiam multa sanctorum cadavera, aliquot ante saecula1in pulverem coacta, revixisse legimus ac Christo moriente resurrexisse2.
1.Alius:saeculis.2.Matth. 27, 52 sq.
OCTAVIUS: Memini theologum1acutum2revocare solitum sententias3ejus, qui cadavera illa sanctorum, quae revixisse dicebant, triduum vixisse, deinde latuisse: Cur, inquit, sancti illi potius quam ceteri resurrexerunt? Tum negat mortuos esse qui revixerant, cum Paulus aperte scribat4, resurrectionem fore vitam aeternam. Idem quoque de Lazaro sentit; quem tamen solus Johannes ex omnibus revixisse testatur. Nec certe beneficium, sed supplicium Lazaro irrogatum videretur5, si de coelesti angelorum coetu in foetidum et semiputre cadaver redire cogeretur. Cum Thessalus6Erichton rogantibus in Pharsalia Pompejanis de futura victoria manes ex7umbris et atra caligine inferorum eliciens, pro ingenti mercede jurato8promisit, animam quam evocarat nunquam ullis carminibus aut sacrificiis in cadaver redituram:
nec verba nec herbae
Audebunt longum somnum tibi solvere Lethes9.
1.Calvinus in Matth. 26.2.Alibi:aliquem.3.Alius:sententiam.4.1 Cor. 15.5.Alibi:videtur.6.Alius:Thessalis.7.Alibi:in.8.Alius:juramenta promitteret.9.Lucanus lib. 6.
Et quemadmodum Platonici1existimabant, propter ingens aliquod scelus animas in haec cadavera demissas, ita quoque sanctissimorum virorum mentes illae, quae in cadavera moriente Christo redierunt2, flagitium quoddam inexpiabile commisisse credibile foret, ut rursus foedissimis carceribus3manciparentur, cum mors a theologis poena peccati definiatur. Aut si postea beatos illos, qui revixerant, mori non potuisse demus, ubinam terrarum hactenus delituerunt? Neque enim coelum4ante Christum ascendere fas erat, pristino cadavere resumto, ut cum5latroni Christus jam moriturus spopondisset, eo ipso die secum fore in paradiso, quo tamen non nisi quadragesimo die post legitur pervenisse6, satis constat, non de cadavere, sed de mente esse locutum.
1.Plotinus de anima et daemonibus; Plato in Phaedone.2.Alii:redirent.3.Alii:cadaveribus, vel:corporibus.4.Alii:coelos.5.Alii:et quorsum.6.Alibi:devenisse.
TORALBA: Certe vulgaris cadaverum resurrectio probari nemini potest, quin aperte fateatur Pythagoricamπαλλιγγενεσίανregenerationem, ut M. Varro appellat, velμετεμψύχωσινtransmutationem, ut Plotinus, velμετενσωμάτωσινtranscorporationem, ut Justinus, velμετεγγισμοὺς τῶν ψυχῶνtranslationem animarum, ut Epiphanius, vel ut Ebraei, animarum revolutionem. Qui animorum in corpora reditus Pythagoreis quidem1placuit, caeteris2semper displicuit. Jam vero qui resurrectionem cadaverum sperant, neque mutos, neque surdos, neque distortos, neque leprosos, vel membris captos ullos fore affirmant3, sed alacres, robustos, formosos, cum explorata vel exquisita4sempiternaque corporum valetudine ac firmitate. Quin etiam Scotus theologus scribit5: foeminas virili sexu resurrecturas: in quasententia fuit Augustinus6ex ipsius Pauli opinione, qui scribit, nos ut viros perfectos Christo tandem obviaturos7, et satis intelligebat8, nullam istius sexus utilitatem futuram. Esset9hujusmodi resurrectio sceleratis, qui leprosi, surdi, membris capti fuissent, olim valde optanda; quanto melius academicis, qui flagitiosorum hominum mentes non in humana, sed in luporum ac rapacium10ferarum corpora redituros opinantur?
1.Alibi:semper.2.Alius:exteris.3.Alius:existimant.4.Duo haec verba desunt in aliis codicibus.5.Lib. III. Sententiarum.6.De civitate Dei II, 17.7.Alius:obviam ituros.8.Alius:intelligebant.9.Addit alius:autem.10.Alibi:voracium.
CURTIUS: At Theopompus1, Aeneas Gazaeus, et Seneca2popularem ac fidei christianae ac Israëliticae consentaneam resurrectionem suis scriptis comprobarunt.
1.Ep. 75.2.Quaest. nat. 3, 26 sq.
TORALBA: Cum illustrium ac fortium virorum animas in angelicas naturas obire prius dictum sit, profecto animarum a coelestibus illis sedibus in cadaverum gurgustia1lapsus miseram modis omnibus efficeret vitam, quae prius beatissima fuisset. Est autem infelicissimum infortunii genus, felicem fuisse. In summa, si resurrectione cadaverum mentes humanae beatiores fierent, deterior esset angelorum quam hominum status, cum tamen status et conditio angelorum pro summa2felicitate bonis promittatur a Christo3. Illud etiam ex eo sequeretur, Deum aeternum incorporeum corporea creatura longe inferiorem esse, quo nihil capitalius cogitari potest, cum Romanae sapientiae decus, Cato, dicere soleret, nolle se repuerascere, etiam si quis illum ut Peliam recoxerit senem. Postremo si resurrectio beneficio tribuitur, impii pro suppliciis praemia consequerentur.
1.Alius:angustias.2.Alibi:humana.3.Matth. 22.
FRIDERICUS: Justinus resurrectionis finem non alium esse scribit, quam ut boni praemiis, flagitiosi suppliciis afficiantur.
OCTAVIUS: Quasi vero sine cadaveribus nec beati praemia nec scelerati supplicia ferant. Cur1latroni, qui nondum resurrexit, promissa fuisset coelestis paradisi felicitas, si ad beatitatem illa necessaria sint cadavera, aut malus dives apud inferos torqueri diceretur, si ad irrogandas poenas cadaverum instrumentis opus esset?
1.Addunt alii:enim.
CORONAEUS: Obtestor ego vos per Deum immortalem et pro jure pietatis ac necessitudinis nostrae1, ne ullis argutiarum illecebris a proposita susceptaque sententia fidei nos avelli patiamur. Et quoniam a physicis quaestionibus ad metaphysica delapsi sumus, ne sacra profanis misceantur, die crastino decernendum nobis, an viro bono de religione disserere liceat.
1.Alius:naturae.
Quibus dictis cum solita gratulatione singuli discesserunt.