IX.

IX.’t Wie Snjeontojoun en de faem fen Melle Tryn trippele troch ’e bûrren. Gledde skoentsjes hie se oan mei roaskes op ’e foet en hakken fen komsa en it jonge, mûtele ding sette in heech krop en draeide der oer as in top mei de braskoer yn ’e earm op hûs ta.Mar Kekke Flapút, dy naem hjar earst noch ris efkes geweken.“Sjouckje! Sjouck!” rôp se oer ’e ûnderdoar en hjar greate krûmme noas seach krekt om ’e hoeke fen ’t skean en brike doarskesyn.“Hea Kekke! wie der boadskip?” sei Sjouck en bleau stean.“Komst net efkes yn?” sei dy. “’k Meij ’t net ha, dû moast noch sa ’n ein rinne nei Melle en dy en dû scilst ek wol fiele, hwer de rêchbonke sit sa ’n Snjeone.”Der woe Sjouckje ’t ear wol nei hingje litte. “Minske,” sei se, “’k kin jou sizze, de lea is my heal stikken, mar min moat mar poatoan as min wol ef net.”“Nou kom efkes yn.” Nou wie Kekke Flapút alhielendal al bûtendoar yn ’t keard skoárt en ’t fyfskaften jak en flaeide en streake as in âld kat, om Sjouck binnedoar to krijen.Sjouckje kaem ’t paedtsje al op. Kekke sloech de hânnen yn inoar. “Min scoe dy net mear kenne, fanke!” bearde se. “Dû bist ek net yn ’t lilk opgroeid, hear. Nou, dyn mem koe ek wol meidwaen yn hjar fleur . . . ik siz nou noch wol ris, as se ’t oer kreaze frouljue ha, den siz ik; den hiene jimm Piter’s Sjut sjen moatten yndertiid.”Sjouck hjar jonge moaije eagen skitteren en hja socht it forware spegeltsje, det oan ’e bline mûrre hinge fen Kekke Flapút hjar earmoedich dyakenijkeammerke. Hjar evenbyld seach se, hjar donker hier, hjar fris-brún antlit en deryn dy wûnderlik grize eagen mei de pikswarte eachsteisters, lang en fyn as side. En efkes kleure it waerme jonge bloed hjar fel.“Hjir fanke,” sei Kekke en skouwde hjar in pantsjefol minne kofje ta “in hartsterkingkje,” en út in âld hoekspyn helle se in knapkoek, dy moast Sjouckje der by ha. Hja wist it ek wol, as de minsken hwet oansjitsk binne, det leit hjar ornaris gjin wynaeijen.It wie in moaije Febrewarisjoun. In lyts neiwinterke wie by nacht noch oan ’t tsjoenen mei syn wichelroede, mar de dagen bigoanen to lingen en de heldere sinne skynde ljocht en gril yn ’e húzen op. Nou joun flikkeren de stjerren oan ’e loft en it rûch-fêzen gêrs skimere as sulver yn ljochtmoanne waer. It wie hoar en stil op ’e bûrren—sa nou en den kloste der ien op klompen de strjitwei lâns nei de skearwinkel ta.Earst rekkele Kekke it fjûr hwet op en do gyng se yn in âld briedstoel lyk foar Sjouck oer sitten. “Sjesa,” sei se en krige sels ek in knapkoek . . . “nou ha wy ’t sa goed as de bêste boerinne, bihalven, wy ha hwet earder healjoun.”“Mar mei dy bolkoer den?”“Hwet scil ’k sizze? Min moat wol, as min de mûle iepenhâlde scil,” suchte Kekke mei in dimmen gesicht en de lytse skerpe eagen heal wei efter de rûmfellige eachslidden . . . “en de boerinnen keapje skoan. Allegear binn’ se my tige tagedien, as dyn frou nou net sasear, dy’s hwet appart.”“Hea,” sei Sjouck, “de frou is oars in goed minske, wol hwet deun, mar gjinien scil hja ’t brea út ’e mûle stompe. Sá is hja net.”De âlde holle mûle forloek him ta in wrede gniis. “So . . .!” sei se, . . . “nou, dû kenst se net. Hja’s krekt en gelyk ien as Wychman’s Martsen, dy-t fen nyt komt ta yt, is allemansfordryt.”“Ik wenje der nou al yn ’t tredde jier, ik ha der noch noait hwet fen bispeurd,” abbeleare Sjouck der tsjin . . . . “Mar Wychman’s Martsen . . . Witt’ jy wol—Hester Hoara scil ek trouwe.”“Trouwe?” en Kekke Flapút liet fen skrik de kofje stean, dy-t se krekt opdrinke scoe . . . . “Nou der frijt it jild ek mei en ’t great hûs. As der gounen blinke, binn’ de manljue blyn. Nou, hwa scil der mei straft wirde . . .?”“Hja docht noch in hiel set . . .” sei Sjouck heimsinnich.“Hwa det den?”“Notaris.”“Dy âlde gek! Mar hy wit wol, hwet ’r docht. Hy hie wol sin oan ’t rintenierjen en dy wize Hester mefrou . . . jonge, hja passe inoar krekt. Ik woe wol, det det nêst ris útroeid waerde, ’k kin se misse as in swarm hoannebijen. Nou, ho stiet it der mei, scil dy pauwige jonge ek hast oan ’t wiif?”“Fokke?”“Hâld dy mar net sa fij . . . dû scoest net witte, hwer Date syn kammeraet fen alear tsjinwirdich sa trou hinne reisget?”Sjouck harke raer op . . . . “Det mei Date . . . is al lang út . . .” sei hja en hjar lûd waerde hiel sêft ynienen.Kekke Flapút mirk it wûnderskoan, nou wist hja ’t—hjir hie hja de rjuchte snaer troffen. Hjir wie joun noch wol in dûbbeltsje to fortsjinjen . . . der hwet by, der koe se in healpoun spek for keapje.“Fanke!” sei se, “dû wirdst sa read om ’e holle det . . .”“Ikke . . .? Nou jy meitsje my net wys, det jy mear in hân foar eagen sjen kinne hjir yn ’e keamer. Ik sjoch tominsen it bedsket net iens mear.”“Wy minsken sjogge wol ris mear as in hiele patty. Ik kin dy sizze, langlêsten roan ik de wei lâns der oansje by jimmes en der kaem my in lykstaesje foarby nei ’t Hastinger hôf ta. Ik út ’e wei fensels efter de beammen en ik seach ’t sa klear as de dei, hwa ’t it lyk folgen en trije dagen letter founen se Wychman dea, dû wist wol,”De grize gyng Sjouck oer ’e grouwe, it ienfâldige natuerbern syn forbyldinge wie fol aeklike spanning.“Hwer wie ’t krekt?” flústere se en seach skean nei de doar, der de greate gleone eagen fen d’âld kat yn ’t tsjuster glinsteren as koallen fjûr.“En nou okkerjouns wie ’t al wer sa,” seamele Kekke ienlûdich wei foart. “Ik wit, hwa-t faei binne, mar oer myn lippen komt it net . . . Sa scoe ’k dy wol mear sizze kinne . . .”“It hoecht net. Ik wit wol . . . jy sjogge mear as in hopen. Ik woe ek wol, det’k wiste, hwet for my weilein wie,” sei hja yn hjar ûnskild wei.“Wist hwet, ik scil dy de kaert efkes lizze. ’t Is mar in tataest,” en Kekke wie al oerein en stiek de stânlampe op, do gyng hja om ’t hûs en diich de lûken ticht en ’e pinnen derop binnedoar.“Sjesa, siz mar, hwet woest witte, Sjouckje.”“Det mei Date,” andere dy, flústrjende wei, “en as ’r ’t my mient . . . Forline winter hat hy in set by my kaem en wy ha Hastinger merke hâlden. En . . . nou . . . Tiisdeimoarne skreau skippers Likele my. Hy woe komme Snein ’e wike.”“Date is oars aerdich kreazer. Dy Likele is rounskouderich en ’t stiet my foar, hy rint ek gâns tipelteannich. Mar der sitte sinten, Sjouckje.”“Ja,” suchte dy. En neist dy dûbbelde, lytse Likele seach hja Date foar hjar, wol in holle greater as Likele en syn goedlike blauwe eagen, dy-t hjar sa oansjen koene, det hja der altyd oars fen waerde. For heite affearen hie hy net doochd en nou wie hy ûndermaster to Nijlân en gyng Snjeontojouns faek nei hûs, nei Nuttert en dy’s yn ’e Hastinger bûrren. Dy hiene der in greate winkel, hja fortsjinnen jild as wetter.Kekke nifele hwet mei de kaerten om en hie de eagen der stiif op. Gjin inkele biweging fen Sjouck ûntgyng hjar en de djippe sucht lei hja op hjar eigen wize út. Kekke hie in bulte minskekennisse, hja koe lêze noch skriûwe, mar de minsken, dy koe se namsto better. Gjinien hie ’t op hjar stean, der waerd’ hjar ek wol ris neijown, hja koe tsjoene. En derom hie Kekke ek altyd sa’n sleet yn hjar bôle en boltsjes, elts for oar hâldde hjar ljeafst ta frjeon en by ’t jongfolk hie se sa’n ontsach, det hja kamen hjar net byneist as allinne, as hja yn ’e frijerij fortiisd sieten. Den founen se Kekke hjar húske wûndere goed, al wie ’t ek by nacht.“Nou, ho is ’t?” frege Sjouck skrúten, slingere twisken hoop en freez’ yn.“It stiet der net sa min foar, mar ast’ my nou noch ris seiste, hokfor dei en ûre dû berne bist, den kin ’k dy noch mear fortelle.”“Ja . . . det wit ik net. ’t Wie yn ’t ierdappeldollen, seit mem, mar hwet dei . . .”“Ek al wer goed, den der mar sûnder” en Sjouck krige in hiel relaes to hearren út ’e âlde bitûmke kaerten en it roan der op út, hja scoe Date krije op ’t lêst en den hwet babbelegûchjes derby en hwet opsierderij, dingen, dy-t Kekke allegear wol wiste, det útkomme scoene.Mei in rûm gemoed en de bûs in kwartsje lichter, joech Sjouck hjar wer op in paed yn ’t moai ljocht-moanne waer.Der kaem wer in Hastinger boer oanklossen op ’e gledde swarte klompen, de pipe gleon oan en de knoffelige hânnen yn ’e wide broeksbûsen.Al wer ien en noch ien en det allegear nei Knilles, de skearbaes, ta, dy syn bekkentsje al oan ’e spiker by de doar hinge to glinsterjen. Sjouck hie sa’n forlangst, om Date syn lichte stap efkes to hearren, det hja roan al stadiger en stadiger . . .Einliks, der hearden hjar opskerpe earen wer hwet. Date kaem der oan mei in pakje boeken ûnder ’e earm en ’e greate dreamerige eagen op it stille lânskip om him hinne, hwaens frede hy neifielde yn syn dichterlik moed.Hy fleach hast tsjin hjar oan, sa wie hy yn ’e prakkesaesje. “Hea Sjouckje, bist dû det?” sei’r en bleau by hjar stean. “Hwer scilst’ hinne?”“Nei hûs fensels. Ik kin net op ’e wei om flinterknippe as jimm’ en jimm’ gelikens. Min sit altyd yn ’t span.”Hja wist sels net, ho ’t wie, mar de wirden kamen der rare spitich út. En hja hie nou ommers hjar sin . . . Date roan neist hjar lâns . . . en hja mocht him sa graech lije . . .! It wie de ljeafde, dy-t hjar nou swak makke en oerwoán en det is for flinke karakters in hiel stik, det ljeafdebûgen foar de sterkere, al leart de innigste ljeafde it hjar ek.“So . . .?” sei hy. “To Sjouckje, gien det noch efkes mei út.”“Tankje wol,” andere hja snibbich. “Dû kinst it paed bêst allinne fine.”“Nou—meij ik den mei?”“’t Scil wol net oars kinne,” andere hja ûnforskillich, mar ynwindich geide alles fen wille. “Dû hiest de koer ek wol drage kind.”“Ek al wer goed,” sei Date en droech de koer. In setsje roanen se stil neist inoar lâns. It wie sa ljocht as dei—as Sjouck lake, seach hy hjar wite tosken blinken ûnder ’t koart boppelipke. Sjouck waerde fen ’e weromstuit ek stil. Hja koe Date wol, det wie in apparten ien, hiel oars as ’t oare Hastinger jongfolk, wyldsang, gekjeije, it hûndert út. Date kipte him derút, dy siet ljeafst mar yn in hoekje to sjen en dreame der syn eigen lok by inoar en dichte frjemde sangen. Der stiene wol ris guont fen yn ’t Hastinger Nieuwsblad, fen ’e heide en it folk, det der by âlds op forkeard hie. Sjouck hie der gjin heugenisse fen en dy hjar beppe ek net iens—Sjouck hie oars al ris in hiele joun by hjar sitten to útfreegjen, mar ’t âld sloof sei: frjemd folk hie se der noait bispeurd, mar yn ’t foarige hiene der wol ris wylde bargen tahâlden.Dos der wie Date mis mei, mar der siet oars wol in kop op, sei master altyd en der hie Sjouck in grinzeleaze earbied for en hja seach him nou altyd yn in gloarje fen leardens.Mar Date, dy dreamer, merkbite it net iens. Yn in great blau skrift bisong ’r Sjouck op allerlei menearen en mjille hjar skiente yn ’e hearlikste kleuren, mar as hja by him wie, koe hy der hast net ta komme en roere hjar oan. Sa fier stie it wezen fen syn forbylding fen ’e wirklikheit der dingen ôf.En syn skriftúrlike ljeafde waerde al gloeijender, al syn forswijde hartstochtelike langstme kleide en song ’r yn swiete wirden út, dy-t gjin minske oait lêze scoe as hy sels. Derfor wie hy in dreamer.“Hwer prakkesearest nou wer oer? Dû bist moai selskip. Hast hwet forgetten en mimerst der nou op om?” pleage Sjouck him.“Nou né,” sei hy . . . . “ik tocht om hwet . . .”“Makkest wer in dicht?” fiske Sjouck. “Dû giest my to heech mei dy dingen—ik bigryp der gjin koarel fen.”. . . “Ik tocht net om soks . . . om hiele oare dingen . . . om dy, Sjouckje. Hastinger merke . . . ik ha ’t noch noait sa nei ’t sin hawn as do.” Hea, it wie der út. Hy suchte fen blydskip. It wie dochs in hiel oar ding om de frouljue to bisjongen as om der mei to praten oer soks en by Sjouck dochs . . . den sei hy alhielendal neat en seach mar . . . seach . . . ien greate dreamwrâld fen lok . . .Sjouck diich krekt, as bitocht hja hjar. “Hastinger merke fen ’t simmer? mimerst der noch oer? Ik tocht, det hiest al lang wer forgetten.”“Ik dy . . . forjitte!?” sei Date en wie for ’t earst en for ’t lêst yn syn libben ien amerij by de tiid, hielendal, de man, dy-t wil en died beide bihearsket. De hiele trouwe ljeafde fen dy iensume dreamer klonk derút—de bea oan det jonge fanke om him mei hjar reslútens en flinkens en redsumens ta’n libbensselskip to wêzen.Sjouck hâldde hjar stil . . . mar syn eagen seagen triennen yn ’e greate grizen, omdounse fen ’e sidene eachsteisters.“Meij ’k noch ris by dy komme, Sjouck?” sei hy ynienen.“Hwet scil’k sizze? Wolst de hiele joun wer sitte to mimerjen? Den mar net . . . den lit ik Likele komme, det is in smoute prater, der kin ’k de tiid wol by ynein krije.”Det stiek Date. “Ik kin ek wol prate,” sei ’r. “Ik scil dy den hwet nijs fortelle. In mearke, wûnderlike moai . . . derst’ raer fen op hearst’.” En det hat ’r dien, in Sneine ef hwet letter en Sjouck hearde it . . . it âlde oerfortelsel fen ’e ljeafde, det it lot troch de minskegeslachten hinneweeft as in gouden tried . . . en hjar libben lang is hja it harkjen net sêd waen . . .Sá learde dy dreamer oan ’e wirklikheit fen ’t lok to leauwen.—“Nou moast dû der ek oan geloave,” sei Wychman’s Martsen op in joun tsjin Fokke. “Date stekt dy de eagen út . . . it is wol sa’n krúdich pearke.”Fokke siet stiif to lêzen yn in âld femyljekronyk. Nou hâldde hy op en de brúne eagen fen ’e Hoara’s skitteren yn al hjar glâns Martsen tomjitte.—Krekt syn heit!—tocht hja. Hwet stiene dy eagen hjar noch foar ’e geest, hwer Wychman Hoara hjar mei oansjoen hie dy twadde hjeldei der to Nijlân. En nou wie se al lang widdou en mei gauwens waerde it noch stiller yn ’e hûs. Den trouwde Fokke en gyng hja nei de bûrren ta to wenjen.“As ’t moike goed is, moat Doutsen hjir mar ris komme. Wy ha der al sa ris oer praet.”“Is ’t sa fier den al?”Oer it gnappe mânljuesantlit glied hwet as greatskens. “Doutsen wirdt myn wiif,” sei hy ienfâldich wei en der scoene bergen forset wirde moatte, as der yn Fokke syn foarnimmen oait foroaring kaem, wist Martsen wol.Op in Snjeone yn ’e foarsimmer, do helle Fokke se, it bleekblonde fromminsk fen ’e klaei.Martsen hie krekt it hûs skjin en Fokke joech hjar in pear pompierkes, om der de westerse, de greate foarkeamer fen ’t hûs mei op to sieren. Der slepte de útfenhûzer. Hja seach net iens nei de gloednije kléden en gerdinen om. By heites wie ’t folle moaijer en rejaler. It foel hjar eigentlik mar ôf hjir yn dit Hastinger heidelân. En heit hie der oars sa fen pochd, fen ’e rykdom fen ’e Hoara’s en ho’n greate frou hja wol net wirde scoe. Nou, hja seach der noch net folle fen as in deagewoane nije foarhúzing en der in âld skûrre efter, krekt as wie ’tjild do al op en koe det der net iens mear ôf. En it lân—hwet meagere bistjes roanen deryn en hwet bosken en beammen stiene der om hinne.“Fokke,” sei se de Sneine mei in sûrswiet glimke en krûp him ris efkes tige oan: “en honear litst my nou jimm’ oare pleatsen sjen?” en yn hjar kâlde blauwe eagen lies ’r wol, ho-t it hjar ôffoel.“Hwette?!” sei ’r en harke raer op, “it giet hjir net by ’t heal desyn, Doutsen! Us Lys en dy wenje ek op in spul fen úzes en ditte . . . oars ha wy net. De measten meij net iens in pleats barre. Det giet sa mar net,” en sûnder det hy ’t himsels eigentlik bikenne woe, waerde hy der hwet forlegen ûnder, det hy ’t ek net leard hie om hwet mear swé to slaen lyk as de klaeikers. Dy koene mear mei de pong as de wâldtsjers mei ’t jild. Mar dy-t lêst laket, dy gyng der mei en det, der wie de kreft fen ’e Hoara’s.“En jimm’ skûrre, det’s ek mar sa’n ûlenêst,” smeulde Doutsen. “Der moast eigentlik ek al nedich in nijen.”“Sa’n saek is det net,” andere Fokke, bliid det hy tominsen dizze greate stien forrôlje koe. “Hwet scoest sizze, as dy takommende Maeije der ris stie en wy beiden dy den ris biseagen, wy beidegearre as man en wiif?”“It wie tominsen hwet,” andere Doutsen koel en skouwde him onwillich wei oan kant. Hja hie neat mei sokke forljeafdigheden op—hy wie hjar fierst to rimpen en to overgedreven. Sá wie hja der net mei ynnaem—det hoechde hy wrachtsjes net to tinken. Mar hwet hâldde heit hjar langer altyd foar:—sjoch, detst to plak komst, fanke, ’t is nou dyn gouden ûre!—En dy binuttige Doutsen en derom joech hja de brúne Hastinger hjar wird. Hja diich in hael, sei elkenien en de Hastingers forginden it Fokke, det it jild al wer ’t jild socht en foun hie en in goed himmel fromminsk der by.De Sneine kuieren se de wei út nei Ysebrand en Lys ta, Martsen, Fokke en Doutsen en Fokke wie de kening to ryk mei syn faem op ’e side.Tafallich liet hy syn eagen efkes gean yn ’e fjirte en seach der de âlde boekebeammen foar de posterij skimerjen yn ’t reagoudbrúne nije blêd. De fyfte winterstoarm waeide der al oerhinne, sont hy der ûnder troch gyng mei syn jong hert fol hoop en ’e freugde fen ’t bisit wardearjen learde. Nou wie Tine al lang foart en him . . . och . . . ’t like him ta, det it in dream west hie . . . in moaijen ien. En dochs, langlêsten wie ’t him oerkaem op in joune, det hy noch hwet omnifele hie by ’t hinnehok efterhûs, do hie hy ynienen in ynsicht krige, ho-t hy nou dochs eigentlik hwet miste. It wie sa net mear as do mei Tine . . . dy hie hy ljeaf-hawn mei hert en siel en nou, och it wie birekken laech by Doutsen en him allebeide. Krekt genôch om erop trouwe to kinnen en den . . . nou det scoe ek wol wer gewoante wirde. Min went oan alles. By heit en moike hie ’t wetter ek lang altyd net ien wei roan—der hekke it ek wol ris. Nou, hy scoe ’t der den mar op oankomme litte, hy woe ek wol to plak—in geseten boer wirde op ’t eigen sté en sa by moike . . . der krige hy syn nocht fen. De jierren wierne der nou ek . . . hy wie nou ek al yn’t fiif en tweintichst en de kammeraten om him hinne, derfen hiene de measten de knottestrûp ek al gearhelje litten fen ’e faem. Inkelen hiene al in grou jonge yn ’e widze.Sa gyngen syn tinzen hjar eigen wegen, wylt hy oer dagelikse dingen praette en de simmersinne him waerm op ’e foarse brúne nekke skynde. De klaverblommen rûken yn ’e finne en ’t hôf skimere readeftich fen ’e sûre surken. Lûd en skel songene de skelfinken yn ’t biblomme hout en de earrebarren saeiden fen hjar skûrre del en waerden wei yn ’t reidgûd fen ’t Jifferspoeltsje. Det wjerspegele de kleare blauwe loft yn syn wetter en de steile, hege klapperbeammen, der de wyn winters sa graech mei omswypkje mocht. Mar nou wie hy stil . . . de soele simmersigen gyng oer it Hastinger lân.Fokke fielde syn frisse azem oer syn waerme wangen, it moaije maitiidswaer makke him moedich en fleurich en syn hiel ein libben seach hy nou al foar him as in ôfparke ein wei, fordield yn winter- en simmerskoft, bêste jiergongen en miswier, ljocht en skaed—mar ’t ljocht fen ’t measte. Der wierne de Hoara’s sa al op forkaem, det it lot hjar biginstige, det hja rekkene der like wis op as op ’t op- en ûndergean fen ’e sinne.“Dû bist stil,” sei Martsen.“’k Ha ’t oars bêst nei ’t sin,” andere Fokke mei in loddrich knypeagje nei Doutsen, dy-t hjoed in wûndre goede dei hie . . . . selst in biwyske fen hwet read yn ’e bleke wangen. Hjar ljochte eagen stiene sa helder as in gril, Fokke koe ’t net litte en tinke aloan om helder trochsichtich flakteiis by ’t winter, sa fol stielblauwe skittering wierne hja ek. Ja, dy eagen, der wie hy wol ’t allermeast op foreale, omdet hy se ek ienkear ljeaf hawn hie yn . . . Tine. Sûnder det hy it sels eigentlik rjucht bisefte, hie hy yn Doutsen it oantinken ljeaf oan ’e faem fen syn hert.“Binn’ wy der hast?” sei Doutsen en kúrde de Hastinger wei út. “Hwet binn’ ’t hjir einen.”Fokke harke binijd op. “Bistû ’t rinnen den net wend?” sei hy en tochte, sa’n feardich frouminsk as hja, dy hâldde it wol twa ûren út.“Wy ride,” sei Doutsen en seach mei in fiis gesicht nei hjar bistoude gledde learskes. “Heit wol net lije, det wy sokke einen rinne, den komme wy ûnder de skjensprúten. ’t Is ek fierst to hiet sa midden op ’e dei.”“Nou! nou!” smiet Martsen nou mei in fyn glimke in duit yn ’t pongkje, “jimm’ heit hâldt jimm’ wol for Sneins. Fokke dû wist nou, hwet dyn foarlân is. Doutsen moat simmers yn ’t skaed.” Doutsen fielde de spot fen ’t minske hjar wirden wol, mar hja liet it hjar net blike. Heit sei altyd: Tuike moai spylje, en fen efteren pakke, der kaem min fier mei en as hja hjir mar earst boerinne wie, den skoudere hja dy yntrouwde tsjinstfaem wol en dy hiele santepatryk derby, det Hoara’s folk mei hjar botsense greatskens.Sjoch nou ris, der wennen nou Ysebrand en Lys! Heite arbeiders hiene like moaije wenten en yn’e hûs, sútrich wie’t, der gled by troch! Seis stoellen en in tafel en in mahoniehouten kast en gjin iens in fêst kleed oer ’e flier! En dy Lys hie noch in âldmoadrige jurk oan mei pûddemouwen! Dy droegen hja for moarns net iens mear, dy makken hja hjar kwyt! Min moast mei yen tiid mei, sei heit en syn Dou en Annet moasten nûmmer ien bliûwe yn Lessebûrren! en det wierne se! Mar hjir!? Och headen, it waerde in wâldboers-spultsje, hwet meagere bistjes en in kreupel rydhynsder, der min net iens fetsoenlik mei by de femylje komme koe.Hja waerde der tige let en set, nou fensels, det kaem hjar ta—der moast in eare yn steld wirde om hjar yn’e femylje to krijen. Elle en Reinder’s Lys kamen der ek mei in poppe yn ’e wein, in lytse Janke. Nou, det foel hjar noch al ta, Lys wie yn ’t swarte side en ’t bern hie se yn’t wyt. Mar det minske doarst it to ûnderstean en bihânnelje hjar sa gewoan, det hja Doutsen raer yn hjar eare taeste. Dy woe ha, min scoe mei hjar to stek stean. Hja wie ’t ommers, Doutsen Hermanna!Fokke seach ’t wol, Doutsen hie ’t net sa botte bêst nei ’t sin. It frjeonlike glimke fordwoun hielendal—hja seach rare spûnsk en diich gjin mûle mear iepen, as allinne to koekjeïten en hy wie omrake bliid, det alles yn frede ôfroan en hy hjar mar wer bihâlden by himselvers yn’e hûs hie yn’e foarkeamer.Martsen wie op bêd gien . . . hja sieten mei hjar beiden noch hwet to neipraten.“En honear scil ’t nou wêze?” bigoan Fokke mei ljeafdes forlangst om syn bleke blom nou altyd om en by him to hawwen.“Ik wit net . . . ,” andere hja. “As de útrissing klear is en det dûrret noch al hwet fensels.”. . . “Ja . . .? Ik tochte, keapje it kant en klear to Ljouwert.”“Hwet mienste,” sei hja finnich, “de kanten moatte noch haekt wirde for de lekkens en slopen fen ’t útfenhûzersbêd en d’oare redding is ek noch lang net klear. Mar der hastû gjin forstân fen.”“Utfenhûzersbêd . . .,” sei Fokke en tocht ris nei. “My tinkt, Dou, yn ’t earst kinne wy it wol togearre ôf. Der hoeche gjin tredden by. Ik ha der my al sa’n bult fen foarsteld as wy hjir ris moai sa togearre sitte . . .” en hy loek se sêft nei him ta.Doutsen seach prot. “Fensels,” sei se, “útfenhûzers kostet jild en astû ek sa’n nepert bist as . . .”Ynienen liet hy hjar wer los. “As hwet . . .!” sei’r. Syn eagen fonkelen fen opljeppenheit.Mar Doutsen stie him. It sêfte laem syn wolveaerd kaem efkes om ’e hoeke. “As jimm’ heit . . . det wie in nepert . . . seit min.”“Min seit safolle, mar min leauwt alles net, fjurre Fokke kwea fen him. “Min seit ek al, Doutsen, jimm heit loek it seil ek al heger as ’t pas joech, jimm’ wierne oan reapsein, seit min. Mar in Hoara lit sokke praetsjes ’t iene ear yn en ’t oare útgean.”Doutsen hjar hert stie hast stil, sa’n skrik krige hja, mar hjar min sin woe se botfiere en omt se ’t it bêst tsjin Fokke weagje doarst, koe hy de pap koele.Mei hiette hollen kibben se der mei inoar om en de joun, der Fokke him sa’n bulte fen foarsteld hie, forroan yn argewaesje en teleurstelling. Hy seach súver tsjin ’e Moandei’s en Tiisdei’s oan, de Woansdei’s den gyng se wer foart.Mar de oare moarne, do wie de bui oerdreauwn, hear, by nacht wie de loft opkleare.It waerden noch in pear hearlike dagen for him en der lei sa’n glâns op syn antlit, det Martsen him al ris pleage: “Jonge, it lok skynt dy ta dyn eagen út.”En Doutsen lake mei en wie hast net by him wei to slaen. Ja, hja moast selst mei om de heide to sjen en Fokke en hja bleauwne wol twa ûren wei. Sa lang sieten hja der op in sânbultsje yn ’t biskûl fen in stikmennich âlde bjirkebeammen. En it stille heidelân mjille mei in wûndere gloarje fen kleuren dy ûre yn syn oantinken. Sa moai hat de sinne noait wer skynd en de fûgels songen as do dy dei for de brúne Hastinger, dy-t syn faem de heide sjen liet, dy-t hy ljeaf hie en der hy by great waen wie.En de Woansdei’s brocht hy se wer nei hûs, nei de swiere klaei, der hjar widze op stien hie. Oer in fjirtsjin dagen scoe hy der wer hinne.Do draeide Piter post op in joune it paedtsje op nei hjarres. Fokke wie net thús—hy siet to dwarsfluite-spyljen mei weinmakkers jonges yn ’e bûrren. Martsen krige it brief oan . . . it wie ien fen Doutsen, dy hân, allegear kribeltsjes en krabbeltsjes, koe se al sont trije jier. Hja lei him op ’e secretaire en gyng wer oan ’t naeijen. En hja forgeat him. De oare moarne kaem ’t hjar yn ’t sin. “Der is in brief for dy kaem, jisterjoune, fen Doutsen,” sei se en joech him Fokke oer.“Wer neat om ’e hakken. Ik ha in hekel oan det geskriûw om allerlei wissewasjes,” sei Fokke en stiek him ûnsteurber yn ’e bûs. Doutsen hie altyd sa’n droktme om neat . . . twa, trije brieven skreau se sims wol oer in nietichheit en Fokke koe der mar in hiele Sneintomiddei oan weagje en skriûwe hjar werom. Licht hie se wol wer hwet forgetten en moast hy ’t nou Snein meinimme en hast onwillich wei skûrde hy it brief iepen en lies him yn ’t kofjeskoft op ’t haeilân . . .Hy seach der ris op om en noch ris . . . do stiek hy him yn ’e bûs. Syn antlit, det earst fjûrread waen wie, waerde nou kalkwyt en hy stie, der-t hy stie mei de hân noch yn ’e bûs op it brief. Do gyng hy efter in ierdbult sitten en dronk syn kofje op, sûnder der eigentlik bilul fen to habben, hwet ’r die . . . sa wie hy út ’e liken. Dit kaem him oer as in tongerslach . . . Doutsen skreau him ôf, Doutsen! It hie hjar der sa min talike, skreau se reslútwei, det hja koe der net ta komme, syn wiif to wirden. It moast mar út wêze, en hja rette him oan, it nou mar ris mei in Hastinger to bisiikjen. Det paste ek better.En lyk as for jierren syn heit, sinde Fokke Hoara nou ek op wraek mei in divelske bigearte, om hjar sear to dwaen oan ’t hert ta . . . det se yn inoar krimpe scoe fen pine. Yn syn ellinde tognidde hy nou mei ien slach al it goede fen syn ynboarst . . . smiet it wei as bollêst. Der regearre min de ljue net mei. . . hja moasten yen freze, det joech macht! Dy dei hat hy earst de karaktererfnisse fen Wychman Hoara oanfard . . .It wie de âlde Fokke net mear. Elkenien mirk it wol . . . ho nei as ’r ’t him naem. Inkelen hiene der bigrutsjen mei . . . mar de measten laken him út en dy wol ’t hirdst, dy-t it him sa forgind hiene. De femylje sei der net folle fen, hwet bidiich ’r ek mei sa’n sniggeltsje fen ’e klaei. Wierne hjir gjin fammen genôch mei jild? Mar byn de mûs op ’t spek, den wol hy der net iens oan rûke. En det lieten se him ûnder dúmkes wei op in allerfinaelste menear ek mar ris fiele, foaral Oebele-om joech him der mennich spytbokking oer, mar it kaem Fokke Hoara net iens mear oan ’e kâlde klean. Syn gefoel stompte ôf . . . hy waerde der dôfhûdich ûnder en ûnforskillich en Martsen hie in aeklik krús mei him yn dy dagen, sa tipelsinnich wie’r. Der mocht him net in strie oerdwers lei wirde, den fleach ’r op en wie der gjin hûs mear mei him to hâlden.Einliks waerde hy wer bidaerder, hy joech him del. It forgif hie syn útwirking dien. Foar ’t each wie hy wer de âlde, net sa flot mear, yn him sels keard . . . mar Martsen dy stie ’t spul dochs noch net. Dy hie him fen lyts ôf kend . . . dy wist, det ’r ljeaver omkaem, as dy smaed op him sitte to litten.It wie yn’e lette hjerst, do sei hy op in joune tsjin hjar: “Leit moike myn klean ré, ik gien in deimennich útfenhûs nei Hesmoi’s ta. It fljocht my allegear oan hjir to Hastings.”“Dû hast gelyk. Dû moast der nedich út. Unsjoch bist yn ’e lêste tiid, Fokke. Nim ’t dy dochs net sa nei, jonge. Elts minske krijt wol ris in opstapper—der moat min mar tsjin kinne.”“Moike kin wol hwet prate,” sei Fokke en sloech do mar gau yn oar praet. De woune diich noch sa sear—hy koe net iens féle, det der mar op sinspile waerd.In pear dagen letter siet hy al by Hes-moi’s yn ’e hûs ef eigentlik by notaris Anema en Hes-moi, mar yn ’e binaeming wie ’t altyd Hes-moi bleauwn. Notaris rinteniere nou mei Hes-moi yn ’t moaije hûs mei de spegelrúten oan ’e Willemskade. It jounljocht forflauwe . . . de stevige stap fen ’e lantearnopstekker klonk oer ’e stille strjitte, der de lange skaden fen ’e joun al oerhinne slûpten en dy-t der forlitten foar lei, twa wite Octoberdroege streken en yn ’e midden it kabbelige wetter yn syn sêft jouns-op-en-del-gean. De skippers histen de lantearnen yn ’e mêst en hellen fluitsjende de seils yn. Mei ’t sjen yn ’e loft mirken se de foroaring yn ’t Westen . . . der wie de loft opkleare, helder as in berneëach nei in bulte triennen. In smel streekje goud glûrre efter it swart fen ’e wolkens wei, efkes. . . to glûp . . . en joech in reade wjerskyn op ’e wite húzen oan ’e oare kant. Do waerde it ynienen wer tsjuster en de stjerren bitrieken de stille wacht oan ’e loft . . . ien . . . foar ien . . .Hester en Fokke sieten der stil nei to sjen. Det mocht hja yn Hastings ek altyd sa graech dwaen, hjar eagen gean litte oer ’e loft en it wide stille lân. ’t Wie nou ôfwóan al lang en Hastinger ljue en libben wierne waen as lêzene blêdsiden út in weilein boek.En dochs . . .! Nou ’t hja dy jonge wer sjocht en hy hjar alles fortelt mei forkroppe triennen yn syn lûd . . . nou is se noch Hastinger mei en bigrypt him yn syn ljeafde en ek . . . yn syn haet! Derfor is se in echte dochter fen ’e Hoara’s—itselde hjitte bloed set hjar oan.Om him hwet treast to jaen, sei se: “Nou, to moijen hoecht it dy net sa slim. ’t Is net sa folle mear mei dy Hermanna, dy lizze oan ’e sintinsje, dy giene deroan op den duer.”“Ik woe ’t wol,” sei Fokke.“Dû hast dochs gjin mâlle dingen yn ’t sin, wol?” warskôge Hes-moi forstânnich. “Tink er om, ho minder gewach der fen makke wirdt, ho minder opskûrring. Oars wirdt it wer wech-en-der-wear ûtbasúne, lyk as do mei Driûwerske. Do binn’ wy raer oer ’e tonge gien . . . it wie my súver in argewaesje.”“Heit hie himsels net goedernôch yn ’e macht, dy wie fierst to rimpen,” en Fokke tocht mei in sucht noch ris om dy tiid, dy hearlike jonkheit en as wie Tine wer by him, sa klear hie hy se optheden noch foar ’e geest.Krekt as rette Hester syn tinzen. “Dû bist neat net fortúnlik yn ’e frijerij. Ast’ ek noch mar net âld troust’ sa’s ik. Mar der moat oars al wer in lytse Wychman op d’âld pleats, Fokke. Hastings sûnder Hoara’s, ik kin der my hast net yntinke.”“Nou hwa wit . . pleage notaris goelikwei, wylt ’r yn ’e keamer kaem. “Dû litst it der dochs net by sitte, wol Fokke?”Der koe net in glimke ôf. “Ik wit net,” sei’r stoef, . . . “it moat mar oergean, leau ’k.”It nocht wie derôf, foargoed. Martsen en hy hoaiden der wer mei inoar om, krekt as fen âlds en ’t bigoan der nou minder as oait op to lykjen, det der noch ris wer foroaring komme scoe.De bern fen Ysebrand Fink en Lys boarten al om ’e doar en sa njonkenlytsen kamen de bern fen Oebele-om ek noch oan ’t wiif en oan ’e man. De âlderein fen Hastings joech him net sa folle mear op in paed, de jongerein skoude op en naem hjar plakken yn yn tsjerke, op ’e wei en yn ’t weardshús. Martsen Kobus joech der hjar nou sittende nei . . . hja waerde krebintich en nearboarstich en biwintere min.It waerde der o! sa’n stil bidriûw op ’e âld pleats. Fokke joech der him del, syn libbensheechtiid hie’r fierd en ’e neiklanken rûzen noch wol om syn harkjend ear, mar bittere wanklanken wierne der middenmank, bitteren, dy-t al it oare oerstimden.Sa krûpen de jierren sleau-wei foarby yn ’e ientônigheit fen in bulte dagen súnder ôfwiksel. Op ’e gesette tiden gyng Fokke nei de fémerken en maitiids en hjerstmis nei Ljouwert en brocht it oerwoáne jild yn ’e bank. In great swé sloegen de Hoara’s net—der kaem gjin praet fen en winters krûp ’r as in kenyn yn ’e hoale. Setten en pretten der kaem ’r net mear . . . der fielde ’r him net mear thús en oanstryd om nei de frouljue ta to gean hie hy ek net mear. Hy wie in stilsteand wetter waen, det binnen syn eigen iggen fordroechet en noait wer de mesyk fen ’e brûzjende, libbene, rinnend-wetterstream heart.Mar syn haet, dy forgeat ’r net, de brúne, stille Hastinger. Hy wachte op in geskikte gelegenheit en dy kaem, jierren letter, do-t der al grize triedden troch syn donker hier skimeren en der fen ’e jonkheit yn it bienbitige, meagere antlit net folle mear oerbleauwn wie as de moaije hartstochtelike eagen.In tin laechje snie lei op ’e âld skûrre en it bigoan wer to wiskjen mei fine flokjes. Rûzich waeide ’t om ’t hûs—de draeijer op ’e skoarstien pipe yn ’e twirren en ’e keale tokken fen ’e linebeammen sloegene op ’t tek.Yn ’e hûs wie ’t deastil, mar sa nou en den rinkele der in ket yn ’t bûthús en ’t hout knapte yn ’e kachel. Martsen siet mei de hân oan ’e holle . . . hja smûchde wer fen binaudens, nou der snie yn ’e loft siet en wie krekt in selskip, det by de swijgsume Fokke paste. Earst siet ’r hwet to skriûwen yn syn sakboekje, do krige hy de Ljouwter krante fen ’e skoarstienmantel en bigoan to lêzen, stadich, as immen, dy-t tiid genôch hat en alles neisneupe wol.Ynienen lei hy him heftich del. “Moike!” sei hy.Martsen waerde kjel wekker, de eagen wierne hjar efkes tichtfallen hjir yn ’e waerme keamer. “Nou, hwet is der oan?” sei se, noch mar heal by de tiid.“De sauntsjinde Decimber moat ik nei Ljouwert. Tinkt moike der mei my om?” en hy diich ek noch in greate knoop yn syn readbûnte bûsdoek.“Is det alles? Nou, der hoechst my wrachtsjes ek net om wekker to meitsjen, sa’n kleinigheit. Mar jimm’ mânljue, ast’ mar for jimm’ sels giet.” . . .“Moike is tizerich krekt as lytse bern. In kleinigheit . . . in kleinigheit!! Hwet scil ’k bliid wêze, as ’k dizze kleinigheit for inoar krij!” Hy wie alhiel oerémis . . . prate der red fen.“Ja, ja!” sei Martsen noch en knikkebolle al wer. Fokke diich de eagen ek ticht, it wie in ûre fen neitinken en hy binuttige dy op syn eigen menear.Hy wie ynienen as mei hânnen omkeard . . . hy waerde noch ris wer jong en der koe wer in grapke ôf en hy munstere himsels op as in jong hynsder . . . By in djûr snider to Ljouwert waerde in nij pak klean bisteld fen ’t allerfynste lekken en ’t hie him noch noait sa nau stitsen mei ’t Ingelsk himd en ’e board en manchetten. De nijsgjirrigens kitele Martsen aldernúverst, mar hja doarst it net to ûnderstean en freegje him op ’e man ôf, hwet hy dochs wol yn ’e akte hie. As hy ’t for him sels hâlde woe, holp al ’t fiskjen neat. De Hoara’s forpraetten hjarsels noait, dy lieten net mear los, as hja sels wol misse woene.De frouljue mei de taeikoerren swaeiden it paedtsje op, de bern fen Ysebrand en Lys brochten de klompkes mei hea by beppe’s en songene Sinteklaesesangkjes ûnder ’e skoarstien, it folk gyng nei de bûrren ta to lotsjen en kaem bikaeid ef mei in stoaters pryske wer thús, do kaem der op in mistige joun in frjemde man by hjarres en frege nei Fokke.“Kom yn,” sei dy koart en hwet hy noait diich hy draeide de doar fen ’e greate foarkeamer fen ’t slot en der bleauwne se do in hiel skoft. De moaije greate lampe, dy-t noait wer barnd hie sont Doutsen hjar útfenhûzerij, moast op en de kachel oan. It waerde in hiele forsteuring yn ’e lette joun, it stie Martsen eigentlik mar mâlle min oan, sa’n genachtraef, mar Fokke wie altyd noch sa’n bytke hjar pop, dy koe ’t net gau bidjerre by hjar.Oars wie Fokke altyd sá . . . moike moast oeral mei foaroan, mar nou joun taelde hy net nei hjar. De doar bleau ticht en hja praetten sa súnich, det troch ’t slotsgat koe se hjar ek net biharkje. Do krige se in Jannewaris en joech hjar del yn ’e greate briedstoel mei de slûchbarnende lampe foar hjar, dy-t krekt op hjar ynfallen antlit mei syn doffe eagen skynde. De lea bifoel hjar, hja rekke yn ’e sliep.Der sloech de klok—tsjien ûre wie ’t. Der hearde se de doar iepengean, de frjemde man joech him ôf. Syn swier lûd droane as in klok yn ’t foarhús, de klompen klosten op ’e houten fiier. Martsen seach mei in skimer, det hy griis hier hie en in lange grize baerd—en fen postuer wie hy de lytse kant neist. Fokke stie neist him as in slappe jonge beam neist in âlde knoestige stamme en syn bleke wangen wierne read en syn donkere eagen skitteren yn it meagere antlit.“Jy hânnelje nei omstânnigheden?” tante Fokke him mei oandrang.De frjemde man nikte. “Ik doch, s’as jy sei ha. It is nou allegear goed forpraet, scoe ’k sizze.” Op ’t stik ôf prate ’r, tige wis. Syn menear fen dwaen joech fortrouwen.Do hearde Martsen him foartgean. It geklos fen syn klompen klonk domp en swier op ’t bisnijde paed en ’e snie wiske daedlik syn foetleasten wer út mei hjar donzene plûmkes.Nou koe Martsen hjar net mear stilhâlde, al hiene se hjar ek in mes op ’e kiel set. “Hea, Fokke, hwa wie det?” sei se. “Is ’t in nij-ynkomm’ling?”“It wie gjin Hastinger,” sei Fokke net wakkere oansjitsk.“Net? . . . ik tochte al, hy kaem my sa frjemd for. Dû jowst dy dochs net yn ’e hânnel mei frjemd folk, wol? Ik meij der hielendal net oer, sa’n gestrún by nacht.”“Ik ek net,” sei Fokke koel en do trêdde hy mei syn lange rjuchte skonken ta de keamer út nei ’t bûthús ta. Martsen wie steurd en bigoan der ek net wer oer, mar it lei hjar al dy dagen foar op ’e tonge.—De sauntsjinde Decimber kaem en Fokke wie der klear for. De moarne ier-en-betiid stiek ’r al ôf en hy sei: moike moast dy joune mar net om him opbliûwe, it koe wol ris let wirde—den bleau hy by Hes-moi to nacht.De snie wie wer weiteid . . . in tinne Decimbermist hinge nou oer it Hastinger lân en swiere wetterdrippen foelen mei ientônich tik-tak yn ’e folle sleatten. Min hearde it klopjen fen ’e flaljeklappen op ’e tellen en it sûzjen fen ’e wine, mar oars wie ’t deastil yn ’e natuer. De toarre beambledden ritselen selst net iens mear oan ’e beammen.Yn ’t Easten spjalte in fealgiele streek ljocht de swiere grize loft en ’e bleke wintersinne riisde stadich omhegens, swier bihinge mei wolkengazen, mar de loft woe net trochskûrre en in ûre ef hwet letter, do-t Fokke út ’e trein stapte, wie de loft al wer egael grys. Allinne de sêftgiele neiskimer fen in pear ûre sinneskyn hinge noch yn ’t Easten . . .It wie nou al middei. Hy hie by Hes-moi en notaris oan west to iten en to rieplachtsjen en nou folge hy de krinkelbôgen fen in wiete púnwei op ’e klaei. Foar him leine de earste húzen fen Lessebûrren. Och, hwet hie hy ’t goed kend, it doarpke, det hy oars Sneintojouns sa faek trochriden wie nei Doutsen ta. Der wie net folle foroare, de âlde linebeammen stiene noch yn ’e bûrren en de rinteniers, dy-t to thédrinken sieten, seagen him mei binijen oer de blauwe ramtsjes efternei. Krekt as ’t noch mar efkes lyn wie—en dochs . . . skraelwirk fjirtsjin jier wie ’t al. Fjirtsjin jier hie hy ’t oan tiid hawn, om op wraek to sinnen en nou hjoed . . . né optslach, den naem hy him. Efkes krolde hy der noch foar om . . . mar do wie hy ek biredt as in spylder, dy-t de lêste wichtige kaert yn hânnen hat en dy nou op ’e tafel smyt . . . de amerij fen ’e bislissing.Hiel yn ’e fjirte lei de pleats fen Doutsen hjar heit, Jan Jelles Hermanna. De greate pleats eage nou neat yn ’t donkere waer, mar ’t wie oars in hearespul. In dwershúzing op kelderskeamers en twa skûrren der efter, in greaten en in lytsen ien, dy-t hjar op ’t greate hoarnleger legeren yn ’t biskûl fen in eskensingel. Efkes flikkeren Fokke syn eagen fen haet, hy tochte om Doutsen hjar gesmeul op ’e âld skûrre to Hastings. Dy mei dizze skilde ek sa folle as nacht en dei, det wie wier, hy sels hie ek wol eagen om det to sjen en der den in tachtich pounsmiet bêst klaeilân by . . . hy hie ’t dodestiids net sa min útfikeleare.Jan Jelles, in steile meagere man, siet mei syn wiif en syn beide dochters Doutsen en Annet yn ’t sydkeammerke. It wie stil yn ’e keamer, binaude stil, krekt as wie der in deade yn ’e hûs.“To, drink dyn thé ris op,” noade mem de bern. “Jimm’ litte alles kâld wirde.”“It smakket my net,” sei Doutsen ynienen moi lûd en smiet it haken del. “As ’k der om tink, hwer wy oer in healjier miskien sitte scille, den wird ’k moilik . . . Den smakket my alles as galle. Hwerom hat heit ús ek net warskôge? Den hiene wy ús bikrimpe kind en nou . . . ’t gyng alles mar út ’e brede fjirtsjin. It koe net op!” Hja rôp it súver op ’t lêst út.d’Ald man foar hjar oer sloech syn eagen del. “As ’k it tsjin jimm’ sei hie, hwet den? Tochtst’, det ús Kike den noch sa goed to plak kaem wie? Hja hiene jimm’ allegear skoudere.”“Sa’s se nou ek al dogge.”“Ja, mar bern, dou bist ek al sa jong net mear,” sei hjar mem bisêftigjend. “’t Hie ek gâns better west, ast’ der mar hwet oersjoen hiest to Hastings. Dy swarte feint hie dy gau ûnderhâlde kind, sa folle scil ’r altyd noch wol hawn ha.”Der woe Doutsen net oan. “Dy-t sa omheukerje moatte, det’s net folle,” sei hja. “Ik paste der net.”“Nou, wy scill’ ris sjen, hwerst Maeije wol paste,” sei Annet. “Licht wol yn in dyakenijkeammerke.“Stil bern,” sei Jan Jelles . . . “bidim jimm’ dochs yn ’e goedichheit. As ’t folk it heart . . .”“Tocht heit, det hja nou mear ticht binne for ús? Rabje dogge se, de hiele streek lâns. Nou binn’ de goede dagen forgetten en ’e ierdappels hjerstmis en ’t bargegûd!’“Goed-dwaen hat noch noait in skande west!” sei Jan Jelles sêft. “Mar de tiden wieme sa min . . . ik koe der net mear tsjin oan, n’t Minke?” en syn eagen smeken syn wiif om in treastlik wird yn syn ellinde. Mar dy hâldde hjar stil. Nou-t it jild op wie, joech hja neat mear om Jan. Hy koe der mei oanpiele.“Scoene der in bult komme joun by de forkeaping?” sei Doutsen en seach oer it wintereftige lân.“Det scil ’t wol,” andere Janne Minke bitter. “Moast ek net hinne, Jan?”“Myn eigen skoan lân útfeiljen hearre?” . . . en de triennen kamen Jan Jelles yn ’e eagen. “It scoe my troch myn hert hinne gean . . . O Minke, hwer keare wy?”“Yn ’t earmhûs,” sei dy koel, “en dou oan ’e brake.”Oer Jan Jelles syn meagere wangen roanen in pear triennen, mar Minke diich, as seach hja ’t net. Hja koene opkrasse, fen ’t moaije âlderlike spul ôf en hiere in foech wentsje yn ’e bûrren. It heareneintsje libben wie dien—skrabjen om ’e kant wie nou hjar foarlân. Jan hie ek altyd slûch west. In goed libben, det moasten hja der den dochs noch yn ’e goedigheit fen nimme kinne en hy hie op ’t kaptael passe moatten.Nou wie ’t to let. Nou joun wie ’t de lêste sitdei fen ’e pleats. . . moarn hiene se net in hoekje eigen groun mear. En op acht en sechstich tûzen goune en hwet stie ’t spul, in great kaptael en det yn in goed tritich jier wei. Hja seach ris op ’e klok—healwei fiven wie ’t. It dûrre mar in lyts setsje mear, as in oar neamde it sines. Gjalt Gjaltema grif, de rykste boer fen Lessebûrren en in âld feint, dy-t jierliks in kaptael oerwoan. Och, as hja der den noch ris bliûwe koene to hier? al wie ’t mar twa jier! Yn twa jier koe der sa folle foroarje, licht krigene Doutsen en Annet noch wol in rike man. Hja hiene altyd sa meidwaend kind en de feinten seagen tige op stân. Sa paeide det minske hjarsels noch op ’e dei fen ’e ellinde mei swiete takomstdreamen, mar it lot hie ’t hiel oars mei hjar for. Binnen de twa jier scoe hja al op ’t hôf lizze en wie Jan Jelles môlkerider op ’t febryk en de beide dochters tsjinnen.Lokkich, hja wiste ’t net. Det allegear op ien stuit to dragen, hie to swier for minskekreften west.—De joune dwelme hiele Lessebûrren hast as skynsels troch de mist en sette ta op ’e harbarge “de Sulveren Bearskes.” It wie noch folle greater pret as in merke, sa’n greate forkeaping . . . der joech min allinne út, hjir koe min noch in stûr fortsjinje mei strykjildskriûwen en det diene hja der den ek wakker. De hollen waerden der hiet by en de pipen gyngen út, der rekke ek al ris ien twisken, dy hie de pipe oan mei de dop der op.Gjalt Gjaltema liet se mar biede en raze. Hy siet der yn in hoeke fen ’e jachtweide nei to harkjen en bisocht ris, om mei de frjemde man oan ’e slach to kommen, dy ’t stil neist him by ’t taffeltsje siet to sjen en to skriûwen.“Hjoed ek for saken út west, keapman?” fiske Gjalt. “Min waer oars, om yen op in paed to jaen.”“Ja,” sei de man en lei ’t skriûwboekje del. As syn ja op ’e saken ef op ’t waer sloech, det moast dy âld boer sels mar riede, tocht him. “Det lân wirdt prizich,” sei’r.“’t Is oars net sa botte bêst, moatt’ jy tinke. “Knippich . . . fierst to heech man—as ’t simmer is en ’t droeget moi sterk, ik kin jou sizze, den is ’t gjin sint wirdich. Mar der binne noch wol in pear goede stikjes by, fen dy aerdige hoekjes.”“Jy binne in Lessebûrster, tink ’k. Moatt’ jy net ris biede”, tante de man him ûnforskillich wei. “Hjir ’s joun wol jild to fortsjinjen, leau ’k. ’t Scil wol út inoar fleane.”“’k Wit net . . .” skodholle de âld boer, . . . jou moatte tinke, de echte bieders, dy hâlde hjar noch stil.—Ja, tocht de oare—en jy . . . jy binne der ien fen.“To . . .” sei Gjaltema wer, mei hwet skarlúneftigs yn syn eagen, “moatt’ jy ek net ris biede, feint, op in stikje?” Sa scoe hy dy earme keapman ris foar de kroade ride. “Mar jy ha fensels mear forstân fen ’e hânnel, tink ’k? Hwer binn’ jy wei?”“Fen Ljouwert,” andere de keapman koart.“Den binn’ jy miskien de Lang, dy-t hânnelt yn lynkoeken?” Gjalt Gjaltema wie sa nijsgjirrich as in âld wiif . . . hy doarst de minsken ’t jild hast út ’e pong freegje.“Né,” sei de keapman en seach rare stoef . . . “det mist jou . . .”Der ynienen waerde it hwet stiller yn ’e jachtweide.“Nou giet it derom, it giet by samenvoeging,” learde d’ âld boer syn selskip en hy lei de pipe del en sette de brul op ’e noas. Syn hânnen trillen in bytsje en der kaem hwet mear read yn syn triedtsjewangen, mar oars bleau hy himsels sa gelyk, det in oaren as de keapman hie ’t net iens merkbiten.De stiltme fen ’e forwachtinge slúte de mûlen. Jan Jelles, dy-t der dochs noch efkes west hie, slûpte der stil út . . . dit koé hy net mear oanhearre en hy gyng nei hûs en waerde wei yn ’t bûthús, it ienichste plakje yn ’e hûs, der-t hy noch net hosk wie.De opropper bigoan wer mei syn relaes fen: een Sathe en Landen, welgelegen aan den grindweg te Lesseburen enz. staande bij zamenvoeging op eenenzeventig duizend driehonderd en acht gulden. Wie verhoogt dezelve duizend, negenhonderd, acht, zeven, zes . . . d’ Ald boer fleach oerein. “Myn!!” rôp ’r mei in triljend lûd en ’e hân yn ’e hichte.“Ei! ei!” sei syn bûrman en lake smaeklik, “it lân wie oars sa danige knippich, net boer?”“Dy-t it hynsder ha wol, lekket it,” andere dy binaud en bliid fen beiden, det hy de pleats al sa goed as hie.De opropper bigoan wer: staat bij Gjalt Gjaltema, landeigenaar te Lesseburen op eenenzeventig duizend, negenhonderd en acht gulden. En do hy wer oan ’e seishûndert ta wie, sei in frjemd jong lûd ynienen: “Myn, opropper!”“De deale!” sei d’âld boer en seach syn bûrman mei rare eagen oan: “sistû my yn ’e wielen ride, kwajonge? Hwa bistû en hwet hastû?”“Strykjild skriûwe,” en ’e keapman seach him oan mei in pear skerpe eagen. Do wonk hy . . . en in jierrich man mei in grize baerd gyng neist him sitten.“Pas mar op, det ’t net in stroppe wirdt, dû mei dyn stêdsk gebear” . . . en do súniger, “to, to, ik moat dit oars al ha. As ’k dy in bankje fen húndert jow, hâldst’ dy den stil?”In frjemd glimke glied der oer ’e keapman syn meager antlit. “Né,” sei hy koart. “Dit ’s nou myn aerdigheit ris.”Sa gyng det noch twa, trije kear en fol spanning krongen de minsken nei foaren, om dy man to sjen, dy-t it tsjin Gjalt Gjaitema yn ’e kant sette doarst. Yn in minuet ef hwet wie der al wer in njuggenhûndert goune by kaem en ’e switkobben stiene Gjalt Gjaltema op ’e foarholle. Dit gyng him nou dochs to stoef . . . it waerde in kaptael, dizze pleats. “Jonge, jonge!” warskôge hy, “dy aerdigheden wirde dy to djûr, keapman. It moat ek bitelle wirde, tink erom.”Noch ienkear bigoan de opropper wer: Staat bij Gjalt Gjaltema op drieenzeventig duizend vierhonderd acht gulden. Wie verhoogt hem nog 9—8—7—6—5—4—3—2—”“Myn!” rôp de jonge keapman noch ris wer mei syn helder lûd. Do foel de hammer. Fokke Hoara fen Hastings wie de eigener waen fen ’e pleats to Lessebûrren, mar hy fordraeide syn eagen der net iens om, hwent it jild lei al jierren klear yn ’e bank. En de nije hiersman hie hy der ek al for klear . . . it wie de man mei de grize baerd, noch in âld frjeon fen him hjir to Lessebûrren.De oare moarne stapte hy der hinne en Jan Jelles Hermanna wie sa goed net, as hy moast mei him ’t lân út en do yn ’e hûs, hwer hy ek alles noch sa bêst wiste to finen. En do-t hy der Doutsen sitten seach, wist hy, det syn wraek folbrocht wie. Hjar libben lang hat se dizze dei net wer forgetten.Fokke sels bleau op ’e âld pleats to Hastings. Hy koe der net ta komme, om it minne lân en ’e âld skûrre to forruiljen for ’e fette lânsdouwe to Lessebûrren.En do-t de tiid der wie, tocht hy ek noch ris om in wiif en hy gyng nei Bintsje.En it eart waerde foer, eart de winter kaem is en hy bihânnele hjar derneffens.Yn alle folop is ’t minske der forhongere . . .Hwent de ljeafde fen Fokke Hoara wie stoarn. Hy is nei Wychman Hoara útskaeid.—

’t Wie Snjeontojoun en de faem fen Melle Tryn trippele troch ’e bûrren. Gledde skoentsjes hie se oan mei roaskes op ’e foet en hakken fen komsa en it jonge, mûtele ding sette in heech krop en draeide der oer as in top mei de braskoer yn ’e earm op hûs ta.

Mar Kekke Flapút, dy naem hjar earst noch ris efkes geweken.

“Sjouckje! Sjouck!” rôp se oer ’e ûnderdoar en hjar greate krûmme noas seach krekt om ’e hoeke fen ’t skean en brike doarskesyn.

“Hea Kekke! wie der boadskip?” sei Sjouck en bleau stean.

“Komst net efkes yn?” sei dy. “’k Meij ’t net ha, dû moast noch sa ’n ein rinne nei Melle en dy en dû scilst ek wol fiele, hwer de rêchbonke sit sa ’n Snjeone.”

Der woe Sjouckje ’t ear wol nei hingje litte. “Minske,” sei se, “’k kin jou sizze, de lea is my heal stikken, mar min moat mar poatoan as min wol ef net.”

“Nou kom efkes yn.” Nou wie Kekke Flapút alhielendal al bûtendoar yn ’t keard skoárt en ’t fyfskaften jak en flaeide en streake as in âld kat, om Sjouck binnedoar to krijen.

Sjouckje kaem ’t paedtsje al op. Kekke sloech de hânnen yn inoar. “Min scoe dy net mear kenne, fanke!” bearde se. “Dû bist ek net yn ’t lilk opgroeid, hear. Nou, dyn mem koe ek wol meidwaen yn hjar fleur . . . ik siz nou noch wol ris, as se ’t oer kreaze frouljue ha, den siz ik; den hiene jimm Piter’s Sjut sjen moatten yndertiid.”

Sjouck hjar jonge moaije eagen skitteren en hja socht it forware spegeltsje, det oan ’e bline mûrre hinge fen Kekke Flapút hjar earmoedich dyakenijkeammerke. Hjar evenbyld seach se, hjar donker hier, hjar fris-brún antlit en deryn dy wûnderlik grize eagen mei de pikswarte eachsteisters, lang en fyn as side. En efkes kleure it waerme jonge bloed hjar fel.

“Hjir fanke,” sei Kekke en skouwde hjar in pantsjefol minne kofje ta “in hartsterkingkje,” en út in âld hoekspyn helle se in knapkoek, dy moast Sjouckje der by ha. Hja wist it ek wol, as de minsken hwet oansjitsk binne, det leit hjar ornaris gjin wynaeijen.

It wie in moaije Febrewarisjoun. In lyts neiwinterke wie by nacht noch oan ’t tsjoenen mei syn wichelroede, mar de dagen bigoanen to lingen en de heldere sinne skynde ljocht en gril yn ’e húzen op. Nou joun flikkeren de stjerren oan ’e loft en it rûch-fêzen gêrs skimere as sulver yn ljochtmoanne waer. It wie hoar en stil op ’e bûrren—sa nou en den kloste der ien op klompen de strjitwei lâns nei de skearwinkel ta.

Earst rekkele Kekke it fjûr hwet op en do gyng se yn in âld briedstoel lyk foar Sjouck oer sitten. “Sjesa,” sei se en krige sels ek in knapkoek . . . “nou ha wy ’t sa goed as de bêste boerinne, bihalven, wy ha hwet earder healjoun.”

“Mar mei dy bolkoer den?”

“Hwet scil ’k sizze? Min moat wol, as min de mûle iepenhâlde scil,” suchte Kekke mei in dimmen gesicht en de lytse skerpe eagen heal wei efter de rûmfellige eachslidden . . . “en de boerinnen keapje skoan. Allegear binn’ se my tige tagedien, as dyn frou nou net sasear, dy’s hwet appart.”

“Hea,” sei Sjouck, “de frou is oars in goed minske, wol hwet deun, mar gjinien scil hja ’t brea út ’e mûle stompe. Sá is hja net.”

De âlde holle mûle forloek him ta in wrede gniis. “So . . .!” sei se, . . . “nou, dû kenst se net. Hja’s krekt en gelyk ien as Wychman’s Martsen, dy-t fen nyt komt ta yt, is allemansfordryt.”

“Ik wenje der nou al yn ’t tredde jier, ik ha der noch noait hwet fen bispeurd,” abbeleare Sjouck der tsjin . . . . “Mar Wychman’s Martsen . . . Witt’ jy wol—Hester Hoara scil ek trouwe.”

“Trouwe?” en Kekke Flapút liet fen skrik de kofje stean, dy-t se krekt opdrinke scoe . . . . “Nou der frijt it jild ek mei en ’t great hûs. As der gounen blinke, binn’ de manljue blyn. Nou, hwa scil der mei straft wirde . . .?”

“Hja docht noch in hiel set . . .” sei Sjouck heimsinnich.

“Hwa det den?”

“Notaris.”

“Dy âlde gek! Mar hy wit wol, hwet ’r docht. Hy hie wol sin oan ’t rintenierjen en dy wize Hester mefrou . . . jonge, hja passe inoar krekt. Ik woe wol, det det nêst ris útroeid waerde, ’k kin se misse as in swarm hoannebijen. Nou, ho stiet it der mei, scil dy pauwige jonge ek hast oan ’t wiif?”

“Fokke?”

“Hâld dy mar net sa fij . . . dû scoest net witte, hwer Date syn kammeraet fen alear tsjinwirdich sa trou hinne reisget?”

Sjouck harke raer op . . . . “Det mei Date . . . is al lang út . . .” sei hja en hjar lûd waerde hiel sêft ynienen.

Kekke Flapút mirk it wûnderskoan, nou wist hja ’t—hjir hie hja de rjuchte snaer troffen. Hjir wie joun noch wol in dûbbeltsje to fortsjinjen . . . der hwet by, der koe se in healpoun spek for keapje.

“Fanke!” sei se, “dû wirdst sa read om ’e holle det . . .”

“Ikke . . .? Nou jy meitsje my net wys, det jy mear in hân foar eagen sjen kinne hjir yn ’e keamer. Ik sjoch tominsen it bedsket net iens mear.”

“Wy minsken sjogge wol ris mear as in hiele patty. Ik kin dy sizze, langlêsten roan ik de wei lâns der oansje by jimmes en der kaem my in lykstaesje foarby nei ’t Hastinger hôf ta. Ik út ’e wei fensels efter de beammen en ik seach ’t sa klear as de dei, hwa ’t it lyk folgen en trije dagen letter founen se Wychman dea, dû wist wol,”

De grize gyng Sjouck oer ’e grouwe, it ienfâldige natuerbern syn forbyldinge wie fol aeklike spanning.

“Hwer wie ’t krekt?” flústere se en seach skean nei de doar, der de greate gleone eagen fen d’âld kat yn ’t tsjuster glinsteren as koallen fjûr.

“En nou okkerjouns wie ’t al wer sa,” seamele Kekke ienlûdich wei foart. “Ik wit, hwa-t faei binne, mar oer myn lippen komt it net . . . Sa scoe ’k dy wol mear sizze kinne . . .”

“It hoecht net. Ik wit wol . . . jy sjogge mear as in hopen. Ik woe ek wol, det’k wiste, hwet for my weilein wie,” sei hja yn hjar ûnskild wei.

“Wist hwet, ik scil dy de kaert efkes lizze. ’t Is mar in tataest,” en Kekke wie al oerein en stiek de stânlampe op, do gyng hja om ’t hûs en diich de lûken ticht en ’e pinnen derop binnedoar.

“Sjesa, siz mar, hwet woest witte, Sjouckje.”

“Det mei Date,” andere dy, flústrjende wei, “en as ’r ’t my mient . . . Forline winter hat hy in set by my kaem en wy ha Hastinger merke hâlden. En . . . nou . . . Tiisdeimoarne skreau skippers Likele my. Hy woe komme Snein ’e wike.”

“Date is oars aerdich kreazer. Dy Likele is rounskouderich en ’t stiet my foar, hy rint ek gâns tipelteannich. Mar der sitte sinten, Sjouckje.”

“Ja,” suchte dy. En neist dy dûbbelde, lytse Likele seach hja Date foar hjar, wol in holle greater as Likele en syn goedlike blauwe eagen, dy-t hjar sa oansjen koene, det hja der altyd oars fen waerde. For heite affearen hie hy net doochd en nou wie hy ûndermaster to Nijlân en gyng Snjeontojouns faek nei hûs, nei Nuttert en dy’s yn ’e Hastinger bûrren. Dy hiene der in greate winkel, hja fortsjinnen jild as wetter.

Kekke nifele hwet mei de kaerten om en hie de eagen der stiif op. Gjin inkele biweging fen Sjouck ûntgyng hjar en de djippe sucht lei hja op hjar eigen wize út. Kekke hie in bulte minskekennisse, hja koe lêze noch skriûwe, mar de minsken, dy koe se namsto better. Gjinien hie ’t op hjar stean, der waerd’ hjar ek wol ris neijown, hja koe tsjoene. En derom hie Kekke ek altyd sa’n sleet yn hjar bôle en boltsjes, elts for oar hâldde hjar ljeafst ta frjeon en by ’t jongfolk hie se sa’n ontsach, det hja kamen hjar net byneist as allinne, as hja yn ’e frijerij fortiisd sieten. Den founen se Kekke hjar húske wûndere goed, al wie ’t ek by nacht.

“Nou, ho is ’t?” frege Sjouck skrúten, slingere twisken hoop en freez’ yn.

“It stiet der net sa min foar, mar ast’ my nou noch ris seiste, hokfor dei en ûre dû berne bist, den kin ’k dy noch mear fortelle.”

“Ja . . . det wit ik net. ’t Wie yn ’t ierdappeldollen, seit mem, mar hwet dei . . .”

“Ek al wer goed, den der mar sûnder” en Sjouck krige in hiel relaes to hearren út ’e âlde bitûmke kaerten en it roan der op út, hja scoe Date krije op ’t lêst en den hwet babbelegûchjes derby en hwet opsierderij, dingen, dy-t Kekke allegear wol wiste, det útkomme scoene.

Mei in rûm gemoed en de bûs in kwartsje lichter, joech Sjouck hjar wer op in paed yn ’t moai ljocht-moanne waer.

Der kaem wer in Hastinger boer oanklossen op ’e gledde swarte klompen, de pipe gleon oan en de knoffelige hânnen yn ’e wide broeksbûsen.

Al wer ien en noch ien en det allegear nei Knilles, de skearbaes, ta, dy syn bekkentsje al oan ’e spiker by de doar hinge to glinsterjen. Sjouck hie sa’n forlangst, om Date syn lichte stap efkes to hearren, det hja roan al stadiger en stadiger . . .

Einliks, der hearden hjar opskerpe earen wer hwet. Date kaem der oan mei in pakje boeken ûnder ’e earm en ’e greate dreamerige eagen op it stille lânskip om him hinne, hwaens frede hy neifielde yn syn dichterlik moed.

Hy fleach hast tsjin hjar oan, sa wie hy yn ’e prakkesaesje. “Hea Sjouckje, bist dû det?” sei’r en bleau by hjar stean. “Hwer scilst’ hinne?”

“Nei hûs fensels. Ik kin net op ’e wei om flinterknippe as jimm’ en jimm’ gelikens. Min sit altyd yn ’t span.”

Hja wist sels net, ho ’t wie, mar de wirden kamen der rare spitich út. En hja hie nou ommers hjar sin . . . Date roan neist hjar lâns . . . en hja mocht him sa graech lije . . .! It wie de ljeafde, dy-t hjar nou swak makke en oerwoán en det is for flinke karakters in hiel stik, det ljeafdebûgen foar de sterkere, al leart de innigste ljeafde it hjar ek.

“So . . .?” sei hy. “To Sjouckje, gien det noch efkes mei út.”

“Tankje wol,” andere hja snibbich. “Dû kinst it paed bêst allinne fine.”

“Nou—meij ik den mei?”

“’t Scil wol net oars kinne,” andere hja ûnforskillich, mar ynwindich geide alles fen wille. “Dû hiest de koer ek wol drage kind.”

“Ek al wer goed,” sei Date en droech de koer. In setsje roanen se stil neist inoar lâns. It wie sa ljocht as dei—as Sjouck lake, seach hy hjar wite tosken blinken ûnder ’t koart boppelipke. Sjouck waerde fen ’e weromstuit ek stil. Hja koe Date wol, det wie in apparten ien, hiel oars as ’t oare Hastinger jongfolk, wyldsang, gekjeije, it hûndert út. Date kipte him derút, dy siet ljeafst mar yn in hoekje to sjen en dreame der syn eigen lok by inoar en dichte frjemde sangen. Der stiene wol ris guont fen yn ’t Hastinger Nieuwsblad, fen ’e heide en it folk, det der by âlds op forkeard hie. Sjouck hie der gjin heugenisse fen en dy hjar beppe ek net iens—Sjouck hie oars al ris in hiele joun by hjar sitten to útfreegjen, mar ’t âld sloof sei: frjemd folk hie se der noait bispeurd, mar yn ’t foarige hiene der wol ris wylde bargen tahâlden.

Dos der wie Date mis mei, mar der siet oars wol in kop op, sei master altyd en der hie Sjouck in grinzeleaze earbied for en hja seach him nou altyd yn in gloarje fen leardens.

Mar Date, dy dreamer, merkbite it net iens. Yn in great blau skrift bisong ’r Sjouck op allerlei menearen en mjille hjar skiente yn ’e hearlikste kleuren, mar as hja by him wie, koe hy der hast net ta komme en roere hjar oan. Sa fier stie it wezen fen syn forbylding fen ’e wirklikheit der dingen ôf.

En syn skriftúrlike ljeafde waerde al gloeijender, al syn forswijde hartstochtelike langstme kleide en song ’r yn swiete wirden út, dy-t gjin minske oait lêze scoe as hy sels. Derfor wie hy in dreamer.

“Hwer prakkesearest nou wer oer? Dû bist moai selskip. Hast hwet forgetten en mimerst der nou op om?” pleage Sjouck him.

“Nou né,” sei hy . . . . “ik tocht om hwet . . .”

“Makkest wer in dicht?” fiske Sjouck. “Dû giest my to heech mei dy dingen—ik bigryp der gjin koarel fen.”

. . . “Ik tocht net om soks . . . om hiele oare dingen . . . om dy, Sjouckje. Hastinger merke . . . ik ha ’t noch noait sa nei ’t sin hawn as do.” Hea, it wie der út. Hy suchte fen blydskip. It wie dochs in hiel oar ding om de frouljue to bisjongen as om der mei to praten oer soks en by Sjouck dochs . . . den sei hy alhielendal neat en seach mar . . . seach . . . ien greate dreamwrâld fen lok . . .

Sjouck diich krekt, as bitocht hja hjar. “Hastinger merke fen ’t simmer? mimerst der noch oer? Ik tocht, det hiest al lang wer forgetten.”

“Ik dy . . . forjitte!?” sei Date en wie for ’t earst en for ’t lêst yn syn libben ien amerij by de tiid, hielendal, de man, dy-t wil en died beide bihearsket. De hiele trouwe ljeafde fen dy iensume dreamer klonk derút—de bea oan det jonge fanke om him mei hjar reslútens en flinkens en redsumens ta’n libbensselskip to wêzen.

Sjouck hâldde hjar stil . . . mar syn eagen seagen triennen yn ’e greate grizen, omdounse fen ’e sidene eachsteisters.

“Meij ’k noch ris by dy komme, Sjouck?” sei hy ynienen.

“Hwet scil’k sizze? Wolst de hiele joun wer sitte to mimerjen? Den mar net . . . den lit ik Likele komme, det is in smoute prater, der kin ’k de tiid wol by ynein krije.”

Det stiek Date. “Ik kin ek wol prate,” sei ’r. “Ik scil dy den hwet nijs fortelle. In mearke, wûnderlike moai . . . derst’ raer fen op hearst’.” En det hat ’r dien, in Sneine ef hwet letter en Sjouck hearde it . . . it âlde oerfortelsel fen ’e ljeafde, det it lot troch de minskegeslachten hinneweeft as in gouden tried . . . en hjar libben lang is hja it harkjen net sêd waen . . .

Sá learde dy dreamer oan ’e wirklikheit fen ’t lok to leauwen.—

“Nou moast dû der ek oan geloave,” sei Wychman’s Martsen op in joun tsjin Fokke. “Date stekt dy de eagen út . . . it is wol sa’n krúdich pearke.”

Fokke siet stiif to lêzen yn in âld femyljekronyk. Nou hâldde hy op en de brúne eagen fen ’e Hoara’s skitteren yn al hjar glâns Martsen tomjitte.—Krekt syn heit!—tocht hja. Hwet stiene dy eagen hjar noch foar ’e geest, hwer Wychman Hoara hjar mei oansjoen hie dy twadde hjeldei der to Nijlân. En nou wie se al lang widdou en mei gauwens waerde it noch stiller yn ’e hûs. Den trouwde Fokke en gyng hja nei de bûrren ta to wenjen.

“As ’t moike goed is, moat Doutsen hjir mar ris komme. Wy ha der al sa ris oer praet.”

“Is ’t sa fier den al?”

Oer it gnappe mânljuesantlit glied hwet as greatskens. “Doutsen wirdt myn wiif,” sei hy ienfâldich wei en der scoene bergen forset wirde moatte, as der yn Fokke syn foarnimmen oait foroaring kaem, wist Martsen wol.

Op in Snjeone yn ’e foarsimmer, do helle Fokke se, it bleekblonde fromminsk fen ’e klaei.

Martsen hie krekt it hûs skjin en Fokke joech hjar in pear pompierkes, om der de westerse, de greate foarkeamer fen ’t hûs mei op to sieren. Der slepte de útfenhûzer. Hja seach net iens nei de gloednije kléden en gerdinen om. By heites wie ’t folle moaijer en rejaler. It foel hjar eigentlik mar ôf hjir yn dit Hastinger heidelân. En heit hie der oars sa fen pochd, fen ’e rykdom fen ’e Hoara’s en ho’n greate frou hja wol net wirde scoe. Nou, hja seach der noch net folle fen as in deagewoane nije foarhúzing en der in âld skûrre efter, krekt as wie ’tjild do al op en koe det der net iens mear ôf. En it lân—hwet meagere bistjes roanen deryn en hwet bosken en beammen stiene der om hinne.

“Fokke,” sei se de Sneine mei in sûrswiet glimke en krûp him ris efkes tige oan: “en honear litst my nou jimm’ oare pleatsen sjen?” en yn hjar kâlde blauwe eagen lies ’r wol, ho-t it hjar ôffoel.

“Hwette?!” sei ’r en harke raer op, “it giet hjir net by ’t heal desyn, Doutsen! Us Lys en dy wenje ek op in spul fen úzes en ditte . . . oars ha wy net. De measten meij net iens in pleats barre. Det giet sa mar net,” en sûnder det hy ’t himsels eigentlik bikenne woe, waerde hy der hwet forlegen ûnder, det hy ’t ek net leard hie om hwet mear swé to slaen lyk as de klaeikers. Dy koene mear mei de pong as de wâldtsjers mei ’t jild. Mar dy-t lêst laket, dy gyng der mei en det, der wie de kreft fen ’e Hoara’s.

“En jimm’ skûrre, det’s ek mar sa’n ûlenêst,” smeulde Doutsen. “Der moast eigentlik ek al nedich in nijen.”

“Sa’n saek is det net,” andere Fokke, bliid det hy tominsen dizze greate stien forrôlje koe. “Hwet scoest sizze, as dy takommende Maeije der ris stie en wy beiden dy den ris biseagen, wy beidegearre as man en wiif?”

“It wie tominsen hwet,” andere Doutsen koel en skouwde him onwillich wei oan kant. Hja hie neat mei sokke forljeafdigheden op—hy wie hjar fierst to rimpen en to overgedreven. Sá wie hja der net mei ynnaem—det hoechde hy wrachtsjes net to tinken. Mar hwet hâldde heit hjar langer altyd foar:—sjoch, detst to plak komst, fanke, ’t is nou dyn gouden ûre!—En dy binuttige Doutsen en derom joech hja de brúne Hastinger hjar wird. Hja diich in hael, sei elkenien en de Hastingers forginden it Fokke, det it jild al wer ’t jild socht en foun hie en in goed himmel fromminsk der by.

De Sneine kuieren se de wei út nei Ysebrand en Lys ta, Martsen, Fokke en Doutsen en Fokke wie de kening to ryk mei syn faem op ’e side.

Tafallich liet hy syn eagen efkes gean yn ’e fjirte en seach der de âlde boekebeammen foar de posterij skimerjen yn ’t reagoudbrúne nije blêd. De fyfte winterstoarm waeide der al oerhinne, sont hy der ûnder troch gyng mei syn jong hert fol hoop en ’e freugde fen ’t bisit wardearjen learde. Nou wie Tine al lang foart en him . . . och . . . ’t like him ta, det it in dream west hie . . . in moaijen ien. En dochs, langlêsten wie ’t him oerkaem op in joune, det hy noch hwet omnifele hie by ’t hinnehok efterhûs, do hie hy ynienen in ynsicht krige, ho-t hy nou dochs eigentlik hwet miste. It wie sa net mear as do mei Tine . . . dy hie hy ljeaf-hawn mei hert en siel en nou, och it wie birekken laech by Doutsen en him allebeide. Krekt genôch om erop trouwe to kinnen en den . . . nou det scoe ek wol wer gewoante wirde. Min went oan alles. By heit en moike hie ’t wetter ek lang altyd net ien wei roan—der hekke it ek wol ris. Nou, hy scoe ’t der den mar op oankomme litte, hy woe ek wol to plak—in geseten boer wirde op ’t eigen sté en sa by moike . . . der krige hy syn nocht fen. De jierren wierne der nou ek . . . hy wie nou ek al yn’t fiif en tweintichst en de kammeraten om him hinne, derfen hiene de measten de knottestrûp ek al gearhelje litten fen ’e faem. Inkelen hiene al in grou jonge yn ’e widze.

Sa gyngen syn tinzen hjar eigen wegen, wylt hy oer dagelikse dingen praette en de simmersinne him waerm op ’e foarse brúne nekke skynde. De klaverblommen rûken yn ’e finne en ’t hôf skimere readeftich fen ’e sûre surken. Lûd en skel songene de skelfinken yn ’t biblomme hout en de earrebarren saeiden fen hjar skûrre del en waerden wei yn ’t reidgûd fen ’t Jifferspoeltsje. Det wjerspegele de kleare blauwe loft yn syn wetter en de steile, hege klapperbeammen, der de wyn winters sa graech mei omswypkje mocht. Mar nou wie hy stil . . . de soele simmersigen gyng oer it Hastinger lân.

Fokke fielde syn frisse azem oer syn waerme wangen, it moaije maitiidswaer makke him moedich en fleurich en syn hiel ein libben seach hy nou al foar him as in ôfparke ein wei, fordield yn winter- en simmerskoft, bêste jiergongen en miswier, ljocht en skaed—mar ’t ljocht fen ’t measte. Der wierne de Hoara’s sa al op forkaem, det it lot hjar biginstige, det hja rekkene der like wis op as op ’t op- en ûndergean fen ’e sinne.

“Dû bist stil,” sei Martsen.

“’k Ha ’t oars bêst nei ’t sin,” andere Fokke mei in loddrich knypeagje nei Doutsen, dy-t hjoed in wûndre goede dei hie . . . . selst in biwyske fen hwet read yn ’e bleke wangen. Hjar ljochte eagen stiene sa helder as in gril, Fokke koe ’t net litte en tinke aloan om helder trochsichtich flakteiis by ’t winter, sa fol stielblauwe skittering wierne hja ek. Ja, dy eagen, der wie hy wol ’t allermeast op foreale, omdet hy se ek ienkear ljeaf hawn hie yn . . . Tine. Sûnder det hy it sels eigentlik rjucht bisefte, hie hy yn Doutsen it oantinken ljeaf oan ’e faem fen syn hert.

“Binn’ wy der hast?” sei Doutsen en kúrde de Hastinger wei út. “Hwet binn’ ’t hjir einen.”

Fokke harke binijd op. “Bistû ’t rinnen den net wend?” sei hy en tochte, sa’n feardich frouminsk as hja, dy hâldde it wol twa ûren út.

“Wy ride,” sei Doutsen en seach mei in fiis gesicht nei hjar bistoude gledde learskes. “Heit wol net lije, det wy sokke einen rinne, den komme wy ûnder de skjensprúten. ’t Is ek fierst to hiet sa midden op ’e dei.”

“Nou! nou!” smiet Martsen nou mei in fyn glimke in duit yn ’t pongkje, “jimm’ heit hâldt jimm’ wol for Sneins. Fokke dû wist nou, hwet dyn foarlân is. Doutsen moat simmers yn ’t skaed.” Doutsen fielde de spot fen ’t minske hjar wirden wol, mar hja liet it hjar net blike. Heit sei altyd: Tuike moai spylje, en fen efteren pakke, der kaem min fier mei en as hja hjir mar earst boerinne wie, den skoudere hja dy yntrouwde tsjinstfaem wol en dy hiele santepatryk derby, det Hoara’s folk mei hjar botsense greatskens.

Sjoch nou ris, der wennen nou Ysebrand en Lys! Heite arbeiders hiene like moaije wenten en yn’e hûs, sútrich wie’t, der gled by troch! Seis stoellen en in tafel en in mahoniehouten kast en gjin iens in fêst kleed oer ’e flier! En dy Lys hie noch in âldmoadrige jurk oan mei pûddemouwen! Dy droegen hja for moarns net iens mear, dy makken hja hjar kwyt! Min moast mei yen tiid mei, sei heit en syn Dou en Annet moasten nûmmer ien bliûwe yn Lessebûrren! en det wierne se! Mar hjir!? Och headen, it waerde in wâldboers-spultsje, hwet meagere bistjes en in kreupel rydhynsder, der min net iens fetsoenlik mei by de femylje komme koe.

Hja waerde der tige let en set, nou fensels, det kaem hjar ta—der moast in eare yn steld wirde om hjar yn’e femylje to krijen. Elle en Reinder’s Lys kamen der ek mei in poppe yn ’e wein, in lytse Janke. Nou, det foel hjar noch al ta, Lys wie yn ’t swarte side en ’t bern hie se yn’t wyt. Mar det minske doarst it to ûnderstean en bihânnelje hjar sa gewoan, det hja Doutsen raer yn hjar eare taeste. Dy woe ha, min scoe mei hjar to stek stean. Hja wie ’t ommers, Doutsen Hermanna!

Fokke seach ’t wol, Doutsen hie ’t net sa botte bêst nei ’t sin. It frjeonlike glimke fordwoun hielendal—hja seach rare spûnsk en diich gjin mûle mear iepen, as allinne to koekjeïten en hy wie omrake bliid, det alles yn frede ôfroan en hy hjar mar wer bihâlden by himselvers yn’e hûs hie yn’e foarkeamer.

Martsen wie op bêd gien . . . hja sieten mei hjar beiden noch hwet to neipraten.

“En honear scil ’t nou wêze?” bigoan Fokke mei ljeafdes forlangst om syn bleke blom nou altyd om en by him to hawwen.

“Ik wit net . . . ,” andere hja. “As de útrissing klear is en det dûrret noch al hwet fensels.”

. . . “Ja . . .? Ik tochte, keapje it kant en klear to Ljouwert.”

“Hwet mienste,” sei hja finnich, “de kanten moatte noch haekt wirde for de lekkens en slopen fen ’t útfenhûzersbêd en d’oare redding is ek noch lang net klear. Mar der hastû gjin forstân fen.”

“Utfenhûzersbêd . . .,” sei Fokke en tocht ris nei. “My tinkt, Dou, yn ’t earst kinne wy it wol togearre ôf. Der hoeche gjin tredden by. Ik ha der my al sa’n bult fen foarsteld as wy hjir ris moai sa togearre sitte . . .” en hy loek se sêft nei him ta.

Doutsen seach prot. “Fensels,” sei se, “útfenhûzers kostet jild en astû ek sa’n nepert bist as . . .”

Ynienen liet hy hjar wer los. “As hwet . . .!” sei’r. Syn eagen fonkelen fen opljeppenheit.

Mar Doutsen stie him. It sêfte laem syn wolveaerd kaem efkes om ’e hoeke. “As jimm’ heit . . . det wie in nepert . . . seit min.”

“Min seit safolle, mar min leauwt alles net, fjurre Fokke kwea fen him. “Min seit ek al, Doutsen, jimm heit loek it seil ek al heger as ’t pas joech, jimm’ wierne oan reapsein, seit min. Mar in Hoara lit sokke praetsjes ’t iene ear yn en ’t oare útgean.”

Doutsen hjar hert stie hast stil, sa’n skrik krige hja, mar hjar min sin woe se botfiere en omt se ’t it bêst tsjin Fokke weagje doarst, koe hy de pap koele.

Mei hiette hollen kibben se der mei inoar om en de joun, der Fokke him sa’n bulte fen foarsteld hie, forroan yn argewaesje en teleurstelling. Hy seach súver tsjin ’e Moandei’s en Tiisdei’s oan, de Woansdei’s den gyng se wer foart.

Mar de oare moarne, do wie de bui oerdreauwn, hear, by nacht wie de loft opkleare.

It waerden noch in pear hearlike dagen for him en der lei sa’n glâns op syn antlit, det Martsen him al ris pleage: “Jonge, it lok skynt dy ta dyn eagen út.”

En Doutsen lake mei en wie hast net by him wei to slaen. Ja, hja moast selst mei om de heide to sjen en Fokke en hja bleauwne wol twa ûren wei. Sa lang sieten hja der op in sânbultsje yn ’t biskûl fen in stikmennich âlde bjirkebeammen. En it stille heidelân mjille mei in wûndere gloarje fen kleuren dy ûre yn syn oantinken. Sa moai hat de sinne noait wer skynd en de fûgels songen as do dy dei for de brúne Hastinger, dy-t syn faem de heide sjen liet, dy-t hy ljeaf hie en der hy by great waen wie.

En de Woansdei’s brocht hy se wer nei hûs, nei de swiere klaei, der hjar widze op stien hie. Oer in fjirtsjin dagen scoe hy der wer hinne.

Do draeide Piter post op in joune it paedtsje op nei hjarres. Fokke wie net thús—hy siet to dwarsfluite-spyljen mei weinmakkers jonges yn ’e bûrren. Martsen krige it brief oan . . . it wie ien fen Doutsen, dy hân, allegear kribeltsjes en krabbeltsjes, koe se al sont trije jier. Hja lei him op ’e secretaire en gyng wer oan ’t naeijen. En hja forgeat him. De oare moarne kaem ’t hjar yn ’t sin. “Der is in brief for dy kaem, jisterjoune, fen Doutsen,” sei se en joech him Fokke oer.

“Wer neat om ’e hakken. Ik ha in hekel oan det geskriûw om allerlei wissewasjes,” sei Fokke en stiek him ûnsteurber yn ’e bûs. Doutsen hie altyd sa’n droktme om neat . . . twa, trije brieven skreau se sims wol oer in nietichheit en Fokke koe der mar in hiele Sneintomiddei oan weagje en skriûwe hjar werom. Licht hie se wol wer hwet forgetten en moast hy ’t nou Snein meinimme en hast onwillich wei skûrde hy it brief iepen en lies him yn ’t kofjeskoft op ’t haeilân . . .

Hy seach der ris op om en noch ris . . . do stiek hy him yn ’e bûs. Syn antlit, det earst fjûrread waen wie, waerde nou kalkwyt en hy stie, der-t hy stie mei de hân noch yn ’e bûs op it brief. Do gyng hy efter in ierdbult sitten en dronk syn kofje op, sûnder der eigentlik bilul fen to habben, hwet ’r die . . . sa wie hy út ’e liken. Dit kaem him oer as in tongerslach . . . Doutsen skreau him ôf, Doutsen! It hie hjar der sa min talike, skreau se reslútwei, det hja koe der net ta komme, syn wiif to wirden. It moast mar út wêze, en hja rette him oan, it nou mar ris mei in Hastinger to bisiikjen. Det paste ek better.

En lyk as for jierren syn heit, sinde Fokke Hoara nou ek op wraek mei in divelske bigearte, om hjar sear to dwaen oan ’t hert ta . . . det se yn inoar krimpe scoe fen pine. Yn syn ellinde tognidde hy nou mei ien slach al it goede fen syn ynboarst . . . smiet it wei as bollêst. Der regearre min de ljue net mei. . . hja moasten yen freze, det joech macht! Dy dei hat hy earst de karaktererfnisse fen Wychman Hoara oanfard . . .

It wie de âlde Fokke net mear. Elkenien mirk it wol . . . ho nei as ’r ’t him naem. Inkelen hiene der bigrutsjen mei . . . mar de measten laken him út en dy wol ’t hirdst, dy-t it him sa forgind hiene. De femylje sei der net folle fen, hwet bidiich ’r ek mei sa’n sniggeltsje fen ’e klaei. Wierne hjir gjin fammen genôch mei jild? Mar byn de mûs op ’t spek, den wol hy der net iens oan rûke. En det lieten se him ûnder dúmkes wei op in allerfinaelste menear ek mar ris fiele, foaral Oebele-om joech him der mennich spytbokking oer, mar it kaem Fokke Hoara net iens mear oan ’e kâlde klean. Syn gefoel stompte ôf . . . hy waerde der dôfhûdich ûnder en ûnforskillich en Martsen hie in aeklik krús mei him yn dy dagen, sa tipelsinnich wie’r. Der mocht him net in strie oerdwers lei wirde, den fleach ’r op en wie der gjin hûs mear mei him to hâlden.

Einliks waerde hy wer bidaerder, hy joech him del. It forgif hie syn útwirking dien. Foar ’t each wie hy wer de âlde, net sa flot mear, yn him sels keard . . . mar Martsen dy stie ’t spul dochs noch net. Dy hie him fen lyts ôf kend . . . dy wist, det ’r ljeaver omkaem, as dy smaed op him sitte to litten.

It wie yn’e lette hjerst, do sei hy op in joune tsjin hjar: “Leit moike myn klean ré, ik gien in deimennich útfenhûs nei Hesmoi’s ta. It fljocht my allegear oan hjir to Hastings.”

“Dû hast gelyk. Dû moast der nedich út. Unsjoch bist yn ’e lêste tiid, Fokke. Nim ’t dy dochs net sa nei, jonge. Elts minske krijt wol ris in opstapper—der moat min mar tsjin kinne.”

“Moike kin wol hwet prate,” sei Fokke en sloech do mar gau yn oar praet. De woune diich noch sa sear—hy koe net iens féle, det der mar op sinspile waerd.

In pear dagen letter siet hy al by Hes-moi’s yn ’e hûs ef eigentlik by notaris Anema en Hes-moi, mar yn ’e binaeming wie ’t altyd Hes-moi bleauwn. Notaris rinteniere nou mei Hes-moi yn ’t moaije hûs mei de spegelrúten oan ’e Willemskade. It jounljocht forflauwe . . . de stevige stap fen ’e lantearnopstekker klonk oer ’e stille strjitte, der de lange skaden fen ’e joun al oerhinne slûpten en dy-t der forlitten foar lei, twa wite Octoberdroege streken en yn ’e midden it kabbelige wetter yn syn sêft jouns-op-en-del-gean. De skippers histen de lantearnen yn ’e mêst en hellen fluitsjende de seils yn. Mei ’t sjen yn ’e loft mirken se de foroaring yn ’t Westen . . . der wie de loft opkleare, helder as in berneëach nei in bulte triennen. In smel streekje goud glûrre efter it swart fen ’e wolkens wei, efkes. . . to glûp . . . en joech in reade wjerskyn op ’e wite húzen oan ’e oare kant. Do waerde it ynienen wer tsjuster en de stjerren bitrieken de stille wacht oan ’e loft . . . ien . . . foar ien . . .

Hester en Fokke sieten der stil nei to sjen. Det mocht hja yn Hastings ek altyd sa graech dwaen, hjar eagen gean litte oer ’e loft en it wide stille lân. ’t Wie nou ôfwóan al lang en Hastinger ljue en libben wierne waen as lêzene blêdsiden út in weilein boek.

En dochs . . .! Nou ’t hja dy jonge wer sjocht en hy hjar alles fortelt mei forkroppe triennen yn syn lûd . . . nou is se noch Hastinger mei en bigrypt him yn syn ljeafde en ek . . . yn syn haet! Derfor is se in echte dochter fen ’e Hoara’s—itselde hjitte bloed set hjar oan.

Om him hwet treast to jaen, sei se: “Nou, to moijen hoecht it dy net sa slim. ’t Is net sa folle mear mei dy Hermanna, dy lizze oan ’e sintinsje, dy giene deroan op den duer.”

“Ik woe ’t wol,” sei Fokke.

“Dû hast dochs gjin mâlle dingen yn ’t sin, wol?” warskôge Hes-moi forstânnich. “Tink er om, ho minder gewach der fen makke wirdt, ho minder opskûrring. Oars wirdt it wer wech-en-der-wear ûtbasúne, lyk as do mei Driûwerske. Do binn’ wy raer oer ’e tonge gien . . . it wie my súver in argewaesje.”

“Heit hie himsels net goedernôch yn ’e macht, dy wie fierst to rimpen,” en Fokke tocht mei in sucht noch ris om dy tiid, dy hearlike jonkheit en as wie Tine wer by him, sa klear hie hy se optheden noch foar ’e geest.

Krekt as rette Hester syn tinzen. “Dû bist neat net fortúnlik yn ’e frijerij. Ast’ ek noch mar net âld troust’ sa’s ik. Mar der moat oars al wer in lytse Wychman op d’âld pleats, Fokke. Hastings sûnder Hoara’s, ik kin der my hast net yntinke.”

“Nou hwa wit . . pleage notaris goelikwei, wylt ’r yn ’e keamer kaem. “Dû litst it der dochs net by sitte, wol Fokke?”

Der koe net in glimke ôf. “Ik wit net,” sei’r stoef, . . . “it moat mar oergean, leau ’k.”

It nocht wie derôf, foargoed. Martsen en hy hoaiden der wer mei inoar om, krekt as fen âlds en ’t bigoan der nou minder as oait op to lykjen, det der noch ris wer foroaring komme scoe.

De bern fen Ysebrand Fink en Lys boarten al om ’e doar en sa njonkenlytsen kamen de bern fen Oebele-om ek noch oan ’t wiif en oan ’e man. De âlderein fen Hastings joech him net sa folle mear op in paed, de jongerein skoude op en naem hjar plakken yn yn tsjerke, op ’e wei en yn ’t weardshús. Martsen Kobus joech der hjar nou sittende nei . . . hja waerde krebintich en nearboarstich en biwintere min.

It waerde der o! sa’n stil bidriûw op ’e âld pleats. Fokke joech der him del, syn libbensheechtiid hie’r fierd en ’e neiklanken rûzen noch wol om syn harkjend ear, mar bittere wanklanken wierne der middenmank, bitteren, dy-t al it oare oerstimden.

Sa krûpen de jierren sleau-wei foarby yn ’e ientônigheit fen in bulte dagen súnder ôfwiksel. Op ’e gesette tiden gyng Fokke nei de fémerken en maitiids en hjerstmis nei Ljouwert en brocht it oerwoáne jild yn ’e bank. In great swé sloegen de Hoara’s net—der kaem gjin praet fen en winters krûp ’r as in kenyn yn ’e hoale. Setten en pretten der kaem ’r net mear . . . der fielde ’r him net mear thús en oanstryd om nei de frouljue ta to gean hie hy ek net mear. Hy wie in stilsteand wetter waen, det binnen syn eigen iggen fordroechet en noait wer de mesyk fen ’e brûzjende, libbene, rinnend-wetterstream heart.

Mar syn haet, dy forgeat ’r net, de brúne, stille Hastinger. Hy wachte op in geskikte gelegenheit en dy kaem, jierren letter, do-t der al grize triedden troch syn donker hier skimeren en der fen ’e jonkheit yn it bienbitige, meagere antlit net folle mear oerbleauwn wie as de moaije hartstochtelike eagen.

In tin laechje snie lei op ’e âld skûrre en it bigoan wer to wiskjen mei fine flokjes. Rûzich waeide ’t om ’t hûs—de draeijer op ’e skoarstien pipe yn ’e twirren en ’e keale tokken fen ’e linebeammen sloegene op ’t tek.

Yn ’e hûs wie ’t deastil, mar sa nou en den rinkele der in ket yn ’t bûthús en ’t hout knapte yn ’e kachel. Martsen siet mei de hân oan ’e holle . . . hja smûchde wer fen binaudens, nou der snie yn ’e loft siet en wie krekt in selskip, det by de swijgsume Fokke paste. Earst siet ’r hwet to skriûwen yn syn sakboekje, do krige hy de Ljouwter krante fen ’e skoarstienmantel en bigoan to lêzen, stadich, as immen, dy-t tiid genôch hat en alles neisneupe wol.

Ynienen lei hy him heftich del. “Moike!” sei hy.

Martsen waerde kjel wekker, de eagen wierne hjar efkes tichtfallen hjir yn ’e waerme keamer. “Nou, hwet is der oan?” sei se, noch mar heal by de tiid.

“De sauntsjinde Decimber moat ik nei Ljouwert. Tinkt moike der mei my om?” en hy diich ek noch in greate knoop yn syn readbûnte bûsdoek.

“Is det alles? Nou, der hoechst my wrachtsjes ek net om wekker to meitsjen, sa’n kleinigheit. Mar jimm’ mânljue, ast’ mar for jimm’ sels giet.” . . .

“Moike is tizerich krekt as lytse bern. In kleinigheit . . . in kleinigheit!! Hwet scil ’k bliid wêze, as ’k dizze kleinigheit for inoar krij!” Hy wie alhiel oerémis . . . prate der red fen.

“Ja, ja!” sei Martsen noch en knikkebolle al wer. Fokke diich de eagen ek ticht, it wie in ûre fen neitinken en hy binuttige dy op syn eigen menear.

Hy wie ynienen as mei hânnen omkeard . . . hy waerde noch ris wer jong en der koe wer in grapke ôf en hy munstere himsels op as in jong hynsder . . . By in djûr snider to Ljouwert waerde in nij pak klean bisteld fen ’t allerfynste lekken en ’t hie him noch noait sa nau stitsen mei ’t Ingelsk himd en ’e board en manchetten. De nijsgjirrigens kitele Martsen aldernúverst, mar hja doarst it net to ûnderstean en freegje him op ’e man ôf, hwet hy dochs wol yn ’e akte hie. As hy ’t for him sels hâlde woe, holp al ’t fiskjen neat. De Hoara’s forpraetten hjarsels noait, dy lieten net mear los, as hja sels wol misse woene.

De frouljue mei de taeikoerren swaeiden it paedtsje op, de bern fen Ysebrand en Lys brochten de klompkes mei hea by beppe’s en songene Sinteklaesesangkjes ûnder ’e skoarstien, it folk gyng nei de bûrren ta to lotsjen en kaem bikaeid ef mei in stoaters pryske wer thús, do kaem der op in mistige joun in frjemde man by hjarres en frege nei Fokke.

“Kom yn,” sei dy koart en hwet hy noait diich hy draeide de doar fen ’e greate foarkeamer fen ’t slot en der bleauwne se do in hiel skoft. De moaije greate lampe, dy-t noait wer barnd hie sont Doutsen hjar útfenhûzerij, moast op en de kachel oan. It waerde in hiele forsteuring yn ’e lette joun, it stie Martsen eigentlik mar mâlle min oan, sa’n genachtraef, mar Fokke wie altyd noch sa’n bytke hjar pop, dy koe ’t net gau bidjerre by hjar.

Oars wie Fokke altyd sá . . . moike moast oeral mei foaroan, mar nou joun taelde hy net nei hjar. De doar bleau ticht en hja praetten sa súnich, det troch ’t slotsgat koe se hjar ek net biharkje. Do krige se in Jannewaris en joech hjar del yn ’e greate briedstoel mei de slûchbarnende lampe foar hjar, dy-t krekt op hjar ynfallen antlit mei syn doffe eagen skynde. De lea bifoel hjar, hja rekke yn ’e sliep.

Der sloech de klok—tsjien ûre wie ’t. Der hearde se de doar iepengean, de frjemde man joech him ôf. Syn swier lûd droane as in klok yn ’t foarhús, de klompen klosten op ’e houten fiier. Martsen seach mei in skimer, det hy griis hier hie en in lange grize baerd—en fen postuer wie hy de lytse kant neist. Fokke stie neist him as in slappe jonge beam neist in âlde knoestige stamme en syn bleke wangen wierne read en syn donkere eagen skitteren yn it meagere antlit.

“Jy hânnelje nei omstânnigheden?” tante Fokke him mei oandrang.

De frjemde man nikte. “Ik doch, s’as jy sei ha. It is nou allegear goed forpraet, scoe ’k sizze.” Op ’t stik ôf prate ’r, tige wis. Syn menear fen dwaen joech fortrouwen.

Do hearde Martsen him foartgean. It geklos fen syn klompen klonk domp en swier op ’t bisnijde paed en ’e snie wiske daedlik syn foetleasten wer út mei hjar donzene plûmkes.

Nou koe Martsen hjar net mear stilhâlde, al hiene se hjar ek in mes op ’e kiel set. “Hea, Fokke, hwa wie det?” sei se. “Is ’t in nij-ynkomm’ling?”

“It wie gjin Hastinger,” sei Fokke net wakkere oansjitsk.

“Net? . . . ik tochte al, hy kaem my sa frjemd for. Dû jowst dy dochs net yn ’e hânnel mei frjemd folk, wol? Ik meij der hielendal net oer, sa’n gestrún by nacht.”

“Ik ek net,” sei Fokke koel en do trêdde hy mei syn lange rjuchte skonken ta de keamer út nei ’t bûthús ta. Martsen wie steurd en bigoan der ek net wer oer, mar it lei hjar al dy dagen foar op ’e tonge.—

De sauntsjinde Decimber kaem en Fokke wie der klear for. De moarne ier-en-betiid stiek ’r al ôf en hy sei: moike moast dy joune mar net om him opbliûwe, it koe wol ris let wirde—den bleau hy by Hes-moi to nacht.

De snie wie wer weiteid . . . in tinne Decimbermist hinge nou oer it Hastinger lân en swiere wetterdrippen foelen mei ientônich tik-tak yn ’e folle sleatten. Min hearde it klopjen fen ’e flaljeklappen op ’e tellen en it sûzjen fen ’e wine, mar oars wie ’t deastil yn ’e natuer. De toarre beambledden ritselen selst net iens mear oan ’e beammen.

Yn ’t Easten spjalte in fealgiele streek ljocht de swiere grize loft en ’e bleke wintersinne riisde stadich omhegens, swier bihinge mei wolkengazen, mar de loft woe net trochskûrre en in ûre ef hwet letter, do-t Fokke út ’e trein stapte, wie de loft al wer egael grys. Allinne de sêftgiele neiskimer fen in pear ûre sinneskyn hinge noch yn ’t Easten . . .

It wie nou al middei. Hy hie by Hes-moi en notaris oan west to iten en to rieplachtsjen en nou folge hy de krinkelbôgen fen in wiete púnwei op ’e klaei. Foar him leine de earste húzen fen Lessebûrren. Och, hwet hie hy ’t goed kend, it doarpke, det hy oars Sneintojouns sa faek trochriden wie nei Doutsen ta. Der wie net folle foroare, de âlde linebeammen stiene noch yn ’e bûrren en de rinteniers, dy-t to thédrinken sieten, seagen him mei binijen oer de blauwe ramtsjes efternei. Krekt as ’t noch mar efkes lyn wie—en dochs . . . skraelwirk fjirtsjin jier wie ’t al. Fjirtsjin jier hie hy ’t oan tiid hawn, om op wraek to sinnen en nou hjoed . . . né optslach, den naem hy him. Efkes krolde hy der noch foar om . . . mar do wie hy ek biredt as in spylder, dy-t de lêste wichtige kaert yn hânnen hat en dy nou op ’e tafel smyt . . . de amerij fen ’e bislissing.

Hiel yn ’e fjirte lei de pleats fen Doutsen hjar heit, Jan Jelles Hermanna. De greate pleats eage nou neat yn ’t donkere waer, mar ’t wie oars in hearespul. In dwershúzing op kelderskeamers en twa skûrren der efter, in greaten en in lytsen ien, dy-t hjar op ’t greate hoarnleger legeren yn ’t biskûl fen in eskensingel. Efkes flikkeren Fokke syn eagen fen haet, hy tochte om Doutsen hjar gesmeul op ’e âld skûrre to Hastings. Dy mei dizze skilde ek sa folle as nacht en dei, det wie wier, hy sels hie ek wol eagen om det to sjen en der den in tachtich pounsmiet bêst klaeilân by . . . hy hie ’t dodestiids net sa min útfikeleare.

Jan Jelles, in steile meagere man, siet mei syn wiif en syn beide dochters Doutsen en Annet yn ’t sydkeammerke. It wie stil yn ’e keamer, binaude stil, krekt as wie der in deade yn ’e hûs.

“To, drink dyn thé ris op,” noade mem de bern. “Jimm’ litte alles kâld wirde.”

“It smakket my net,” sei Doutsen ynienen moi lûd en smiet it haken del. “As ’k der om tink, hwer wy oer in healjier miskien sitte scille, den wird ’k moilik . . . Den smakket my alles as galle. Hwerom hat heit ús ek net warskôge? Den hiene wy ús bikrimpe kind en nou . . . ’t gyng alles mar út ’e brede fjirtsjin. It koe net op!” Hja rôp it súver op ’t lêst út.

d’Ald man foar hjar oer sloech syn eagen del. “As ’k it tsjin jimm’ sei hie, hwet den? Tochtst’, det ús Kike den noch sa goed to plak kaem wie? Hja hiene jimm’ allegear skoudere.”

“Sa’s se nou ek al dogge.”

“Ja, mar bern, dou bist ek al sa jong net mear,” sei hjar mem bisêftigjend. “’t Hie ek gâns better west, ast’ der mar hwet oersjoen hiest to Hastings. Dy swarte feint hie dy gau ûnderhâlde kind, sa folle scil ’r altyd noch wol hawn ha.”

Der woe Doutsen net oan. “Dy-t sa omheukerje moatte, det’s net folle,” sei hja. “Ik paste der net.”

“Nou, wy scill’ ris sjen, hwerst Maeije wol paste,” sei Annet. “Licht wol yn in dyakenijkeammerke.

“Stil bern,” sei Jan Jelles . . . “bidim jimm’ dochs yn ’e goedichheit. As ’t folk it heart . . .”

“Tocht heit, det hja nou mear ticht binne for ús? Rabje dogge se, de hiele streek lâns. Nou binn’ de goede dagen forgetten en ’e ierdappels hjerstmis en ’t bargegûd!’

“Goed-dwaen hat noch noait in skande west!” sei Jan Jelles sêft. “Mar de tiden wieme sa min . . . ik koe der net mear tsjin oan, n’t Minke?” en syn eagen smeken syn wiif om in treastlik wird yn syn ellinde. Mar dy hâldde hjar stil. Nou-t it jild op wie, joech hja neat mear om Jan. Hy koe der mei oanpiele.

“Scoene der in bult komme joun by de forkeaping?” sei Doutsen en seach oer it wintereftige lân.

“Det scil ’t wol,” andere Janne Minke bitter. “Moast ek net hinne, Jan?”

“Myn eigen skoan lân útfeiljen hearre?” . . . en de triennen kamen Jan Jelles yn ’e eagen. “It scoe my troch myn hert hinne gean . . . O Minke, hwer keare wy?”

“Yn ’t earmhûs,” sei dy koel, “en dou oan ’e brake.”

Oer Jan Jelles syn meagere wangen roanen in pear triennen, mar Minke diich, as seach hja ’t net. Hja koene opkrasse, fen ’t moaije âlderlike spul ôf en hiere in foech wentsje yn ’e bûrren. It heareneintsje libben wie dien—skrabjen om ’e kant wie nou hjar foarlân. Jan hie ek altyd slûch west. In goed libben, det moasten hja der den dochs noch yn ’e goedigheit fen nimme kinne en hy hie op ’t kaptael passe moatten.

Nou wie ’t to let. Nou joun wie ’t de lêste sitdei fen ’e pleats. . . moarn hiene se net in hoekje eigen groun mear. En op acht en sechstich tûzen goune en hwet stie ’t spul, in great kaptael en det yn in goed tritich jier wei. Hja seach ris op ’e klok—healwei fiven wie ’t. It dûrre mar in lyts setsje mear, as in oar neamde it sines. Gjalt Gjaltema grif, de rykste boer fen Lessebûrren en in âld feint, dy-t jierliks in kaptael oerwoan. Och, as hja der den noch ris bliûwe koene to hier? al wie ’t mar twa jier! Yn twa jier koe der sa folle foroarje, licht krigene Doutsen en Annet noch wol in rike man. Hja hiene altyd sa meidwaend kind en de feinten seagen tige op stân. Sa paeide det minske hjarsels noch op ’e dei fen ’e ellinde mei swiete takomstdreamen, mar it lot hie ’t hiel oars mei hjar for. Binnen de twa jier scoe hja al op ’t hôf lizze en wie Jan Jelles môlkerider op ’t febryk en de beide dochters tsjinnen.

Lokkich, hja wiste ’t net. Det allegear op ien stuit to dragen, hie to swier for minskekreften west.—

De joune dwelme hiele Lessebûrren hast as skynsels troch de mist en sette ta op ’e harbarge “de Sulveren Bearskes.” It wie noch folle greater pret as in merke, sa’n greate forkeaping . . . der joech min allinne út, hjir koe min noch in stûr fortsjinje mei strykjildskriûwen en det diene hja der den ek wakker. De hollen waerden der hiet by en de pipen gyngen út, der rekke ek al ris ien twisken, dy hie de pipe oan mei de dop der op.

Gjalt Gjaltema liet se mar biede en raze. Hy siet der yn in hoeke fen ’e jachtweide nei to harkjen en bisocht ris, om mei de frjemde man oan ’e slach to kommen, dy ’t stil neist him by ’t taffeltsje siet to sjen en to skriûwen.

“Hjoed ek for saken út west, keapman?” fiske Gjalt. “Min waer oars, om yen op in paed to jaen.”

“Ja,” sei de man en lei ’t skriûwboekje del. As syn ja op ’e saken ef op ’t waer sloech, det moast dy âld boer sels mar riede, tocht him. “Det lân wirdt prizich,” sei’r.

“’t Is oars net sa botte bêst, moatt’ jy tinke. “Knippich . . . fierst to heech man—as ’t simmer is en ’t droeget moi sterk, ik kin jou sizze, den is ’t gjin sint wirdich. Mar der binne noch wol in pear goede stikjes by, fen dy aerdige hoekjes.”

“Jy binne in Lessebûrster, tink ’k. Moatt’ jy net ris biede”, tante de man him ûnforskillich wei. “Hjir ’s joun wol jild to fortsjinjen, leau ’k. ’t Scil wol út inoar fleane.”

“’k Wit net . . .” skodholle de âld boer, . . . jou moatte tinke, de echte bieders, dy hâlde hjar noch stil.—Ja, tocht de oare—en jy . . . jy binne der ien fen.

“To . . .” sei Gjaltema wer, mei hwet skarlúneftigs yn syn eagen, “moatt’ jy ek net ris biede, feint, op in stikje?” Sa scoe hy dy earme keapman ris foar de kroade ride. “Mar jy ha fensels mear forstân fen ’e hânnel, tink ’k? Hwer binn’ jy wei?”

“Fen Ljouwert,” andere de keapman koart.

“Den binn’ jy miskien de Lang, dy-t hânnelt yn lynkoeken?” Gjalt Gjaltema wie sa nijsgjirrich as in âld wiif . . . hy doarst de minsken ’t jild hast út ’e pong freegje.

“Né,” sei de keapman en seach rare stoef . . . “det mist jou . . .”

Der ynienen waerde it hwet stiller yn ’e jachtweide.

“Nou giet it derom, it giet by samenvoeging,” learde d’ âld boer syn selskip en hy lei de pipe del en sette de brul op ’e noas. Syn hânnen trillen in bytsje en der kaem hwet mear read yn syn triedtsjewangen, mar oars bleau hy himsels sa gelyk, det in oaren as de keapman hie ’t net iens merkbiten.

De stiltme fen ’e forwachtinge slúte de mûlen. Jan Jelles, dy-t der dochs noch efkes west hie, slûpte der stil út . . . dit koé hy net mear oanhearre en hy gyng nei hûs en waerde wei yn ’t bûthús, it ienichste plakje yn ’e hûs, der-t hy noch net hosk wie.

De opropper bigoan wer mei syn relaes fen: een Sathe en Landen, welgelegen aan den grindweg te Lesseburen enz. staande bij zamenvoeging op eenenzeventig duizend driehonderd en acht gulden. Wie verhoogt dezelve duizend, negenhonderd, acht, zeven, zes . . . d’ Ald boer fleach oerein. “Myn!!” rôp ’r mei in triljend lûd en ’e hân yn ’e hichte.

“Ei! ei!” sei syn bûrman en lake smaeklik, “it lân wie oars sa danige knippich, net boer?”

“Dy-t it hynsder ha wol, lekket it,” andere dy binaud en bliid fen beiden, det hy de pleats al sa goed as hie.

De opropper bigoan wer: staat bij Gjalt Gjaltema, landeigenaar te Lesseburen op eenenzeventig duizend, negenhonderd en acht gulden. En do hy wer oan ’e seishûndert ta wie, sei in frjemd jong lûd ynienen: “Myn, opropper!”

“De deale!” sei d’âld boer en seach syn bûrman mei rare eagen oan: “sistû my yn ’e wielen ride, kwajonge? Hwa bistû en hwet hastû?”

“Strykjild skriûwe,” en ’e keapman seach him oan mei in pear skerpe eagen. Do wonk hy . . . en in jierrich man mei in grize baerd gyng neist him sitten.

“Pas mar op, det ’t net in stroppe wirdt, dû mei dyn stêdsk gebear” . . . en do súniger, “to, to, ik moat dit oars al ha. As ’k dy in bankje fen húndert jow, hâldst’ dy den stil?”

In frjemd glimke glied der oer ’e keapman syn meager antlit. “Né,” sei hy koart. “Dit ’s nou myn aerdigheit ris.”

Sa gyng det noch twa, trije kear en fol spanning krongen de minsken nei foaren, om dy man to sjen, dy-t it tsjin Gjalt Gjaitema yn ’e kant sette doarst. Yn in minuet ef hwet wie der al wer in njuggenhûndert goune by kaem en ’e switkobben stiene Gjalt Gjaltema op ’e foarholle. Dit gyng him nou dochs to stoef . . . it waerde in kaptael, dizze pleats. “Jonge, jonge!” warskôge hy, “dy aerdigheden wirde dy to djûr, keapman. It moat ek bitelle wirde, tink erom.”

Noch ienkear bigoan de opropper wer: Staat bij Gjalt Gjaltema op drieenzeventig duizend vierhonderd acht gulden. Wie verhoogt hem nog 9—8—7—6—5—4—3—2—”

“Myn!” rôp de jonge keapman noch ris wer mei syn helder lûd. Do foel de hammer. Fokke Hoara fen Hastings wie de eigener waen fen ’e pleats to Lessebûrren, mar hy fordraeide syn eagen der net iens om, hwent it jild lei al jierren klear yn ’e bank. En de nije hiersman hie hy der ek al for klear . . . it wie de man mei de grize baerd, noch in âld frjeon fen him hjir to Lessebûrren.

De oare moarne stapte hy der hinne en Jan Jelles Hermanna wie sa goed net, as hy moast mei him ’t lân út en do yn ’e hûs, hwer hy ek alles noch sa bêst wiste to finen. En do-t hy der Doutsen sitten seach, wist hy, det syn wraek folbrocht wie. Hjar libben lang hat se dizze dei net wer forgetten.

Fokke sels bleau op ’e âld pleats to Hastings. Hy koe der net ta komme, om it minne lân en ’e âld skûrre to forruiljen for ’e fette lânsdouwe to Lessebûrren.

En do-t de tiid der wie, tocht hy ek noch ris om in wiif en hy gyng nei Bintsje.

En it eart waerde foer, eart de winter kaem is en hy bihânnele hjar derneffens.

Yn alle folop is ’t minske der forhongere . . .

Hwent de ljeafde fen Fokke Hoara wie stoarn. Hy is nei Wychman Hoara útskaeid.—

Back to IndexNext