[1]Thanstweede.[2]Thansver-ofbe-vattende.[3]door.[4]Fransch edelman en dichter (1544-1590), in staats- en krijgsdienst van Hendrik IV, die, in twee zoogenoemdeWeken, Schepping en Kindschheid der wereld beschreef, en voorts ettelijke andere gedichten van bijbelschen inhoud en in stichtelijken zin maakte. Zij werden (met uitzondering der beide brokken van Vondel) gezamenlijk vertaald door den Zwolschen boekdrukker en dichter Zacharias Heins (geboren te Antwerpen in 1570), en onder den titel van W. S.Heere van Bartas Werken, in 1621, door hem uitgegeven.[5]Deze, alom beaamde, uitspraak van den tijdgenoot, bewijst op nieuw de juistheid van Starings zeggen, dat "de naneef menig vonnis anders wijst" dan gene.[6]Wij laten deze navolgingen hier op de beide vorige fabel- en zede-rijmbundeltjens volgen, al werden de Vaderen een paar jaar vóór 't laatste gedrukt, in een door Van Lennep vermelde, afzonderlijke uitgave van 1616.—In 't boek van Heins, door Vondel tevens met een klinkdicht en een vers op zijn afbeelding vereerd (die wij hier beiden laten volgen), zagen zij voor de tweede maal het licht.[7]Dat der Poëzy.[8]Franschen.[9]Thansluit.[10]vleyende, naar de oorspronkelijke beteekenis van 't woord (verg. 't Hoogd.schmeicheln).[11]Naar de Gewestelijk-Hollandsche wanspraak voorgulden, even alsgoudevoorgouden.[12]Thansbedroefde zich.[13]Voorbesprengt.[14]houdt het.[15]Voorgestrengeld,gebonden.[16]geeft.[17]Rijmshalve, maar anders min gelukkig voorkapen(verg.grabbelen).[18]Dit bijv. n.w. is, uit een menschkundig en natuurlijk oogpunt, inderdaad wel zoo gelukkig gekozen, als dat, 'twelk Vondel er in een latere uitgave, met het oog op Abrahams geloofskracht en Izaäks onderwerping, voor in de plaats stelde: "tweeonbestorvenharten".[19]Voorver.[20]Letterkeer (naar den smaak der eeuw) van Vondels naam en voornaam.[21]Thansontleed.[22]Voor bij,omtrent,tot(verg. boven,bl. 68: "neffensReinaart").[23]Thanshun.[24]Thanswelks,wiens.[25]Bartas' heerlijkheid lag in Gasconje.[26]Andersdof, maar geheel 't zelfde woord.[27]zich.[28]Voorkoraal-zanger,medezinger in 't koor.[29]wijzen(verg.vroed-meesteren-vrouwtegenover 't Franschesage-femme; voortsvroedschap,vroedman, enz.)[30]Alsonschuldigwichtjen.[31]begrip,verstand.[32]jeugd(verg.welp,wulpvoor jonge dieren).[33]te beschuldigen, uit te komen(verg. 't Fransches'accuser).[34]roeping.[35]Voorschelenofverschillen.[36]keuringin den zin vanbeoordeelende beschouwing(gelijk men nog spreekt van ietskeuren; en gelijk men oudtijds vankoeren, enkoer-huis, in den zin vanwaakzaam toezienenwachthuissprak).[37]bijzondere,uitstekende.[38]voorbeelden.[39]Maatshalve voorleerlingen.[40]Gelijk reeds meer voorgeblaas.[41]Versta:zouden blijkenof zoo iets, dat met wat al te groote dichterlijke vrijheid is weggelaten.[42]Voor:uit zijn.[43]Loth.[44]Hagar.[45]Ismaël; de zinbouw is echter, wanneer menzijnenop Abraham laat slaan, onduldbaar; en dat Vondel (gelijk nog in de platte volkstaal wel gebeurt)Agars zijnenvoorAgars harenzou gesteld hebben, onwaarschijnlijk; men leze dus:Agar en zijn.[46]Oost en West.[47]zich verbaze over.[48]spatten; verg. bladz. 10, aant.54.[49]ontstellen.[50]Min gelukkig voortweemaal schreyen.[51]Gelijk reeds meer voorsteeds.[52]grootste.[53]Thansdij.[54]zoodat het niet erger kan.[55]klimop.[56]bescheiden.[57]Hier voorveldin 't algemeen.[58]Voorzeker; gelijkverledenvoorvoorleden.[59]Gelijk reeds meer, voorouderdom,grijsheid.[60]beleiden,bestier,bedrijf.[61]spattende.[62]Voortoezegging(verg. echtertoeleg).[63]het doet er niets toe,'t is al om 't even.[64]Voorbedriegen,vergissen.[65]stam.[66]reeds; verg. 't Hoogd.schon.[67]sterken,moedigen.[68]Anderszondvloed(maar daarom nog niet vanzondeaf te leiden, en eenvoudig alsgroote vloedte verstaan).[69]Thansof er.[70]Thansna, maar hier welluidendheidshalve minder wenschelijk.[71]Overal,naar alle kanten.[72]brengt.[73]Thansgemoederen(even alsgoederenvoor 't vroegeregoeden).[74]vermomd(verg. 't Hoogd.entstellt).[75]Thansvan.[76]knarst.[77]van twee.[78]spot(verg. nog onsrelletjen).[79]bestreden.[80]Hier zoo veel alsscheut; eigenlijkslag,stoot; en dus 'tgeen bij horten uitschiet.[81]benaauwd,eng(dat geheel hetzelfde woord, met anderen tongval, is).[82]Den omgang,het verkeer.[83]stremt,wijzigt.[84]Germanisme voorstoren.[85]Germanisme (morgenröthe) voordageraadofhet morgenrood.[86]beter.[87]AndersAartsvader.[88]weldra.[89]Rijmshalve minder gelukkig voorrand,oever.[90]beladen.[91]Thanshartzeer(zeerenzweerwerden vroeger dooreen gebruikt).[92]zucht.[93]niet.[94]zegt het mij.[95]Als helden.[96]Hier nog geheel in zijn oorspronkelijke beteekenis vanuitspansel,verhemelte.[97]op Izaäk na.[98]welk onzinnig bestaan.[99]Zoo leze men voor 't onzinnigewezen.[100]Twijfelt nog.[101]door(zie vroeger).[102]ontdoen van(zie vroeger).[103]tot een outer zaamgetast zijn.[104]Hier in goeden niet bedriegelijken zin, (gelijk het woord thans gebruikt wordt):duidelijk,kennelijk,kond.[105]in evenwicht gehouden(wikkenis de versterkte vorm vanwegen).[106]bij.[107](van schuld)ontlast.[108]kwijnende.[109]geloften, als bij een Heilige.[110]taak.[111]vergruizeld(zie boven bladz. 52, aant.406).[112]verbrijzelt(zie de vorige aant.)[113]bestaan.[114]vaarwel,afscheid; zie reeds vroeger en vergelijk nog onsverlof.[115]Thansheerlijke,glansrijke.[116]uitstel(zie vroeger).[117]bij oogluiking.[118]min gelukkig voorwerptof derg.[119]Min gelukkig voor't offermes.[120]Zie boven bladz. 80, aant.83.[121]Andersbeid,wacht(Hoogd.halt).[122]steekt op(eig.doet weder in de scheê).[123]verwonderlijk.[124]verward.[125]Gallicisme voordie.[126]Nam. door 't geloof.[127]Min gelukkig voorverspreiden.[128]Gelijk reeds vroeger vooruitverkoren.[129]Thansdan.[130]Voormidden; verg. aant.135.[131]Voorkrachtig en geweldig uitkomt.[132]onsterfelijk te maken.[133]Zoo lees ik voorverveelt, dat geen zin geeft.[134]ontbiedt,daagt.[135]voorbeeld; zie boven.[136]Verkort en verscherpt voorbeiden.[137]torschen; verg. reeds vroeger herhaaldelijk.[138]Rijmshalve vooroverleeft.
[1]Thanstweede.
[1]Thanstweede.
[2]Thansver-ofbe-vattende.
[2]Thansver-ofbe-vattende.
[3]door.
[3]door.
[4]Fransch edelman en dichter (1544-1590), in staats- en krijgsdienst van Hendrik IV, die, in twee zoogenoemdeWeken, Schepping en Kindschheid der wereld beschreef, en voorts ettelijke andere gedichten van bijbelschen inhoud en in stichtelijken zin maakte. Zij werden (met uitzondering der beide brokken van Vondel) gezamenlijk vertaald door den Zwolschen boekdrukker en dichter Zacharias Heins (geboren te Antwerpen in 1570), en onder den titel van W. S.Heere van Bartas Werken, in 1621, door hem uitgegeven.
[4]Fransch edelman en dichter (1544-1590), in staats- en krijgsdienst van Hendrik IV, die, in twee zoogenoemdeWeken, Schepping en Kindschheid der wereld beschreef, en voorts ettelijke andere gedichten van bijbelschen inhoud en in stichtelijken zin maakte. Zij werden (met uitzondering der beide brokken van Vondel) gezamenlijk vertaald door den Zwolschen boekdrukker en dichter Zacharias Heins (geboren te Antwerpen in 1570), en onder den titel van W. S.Heere van Bartas Werken, in 1621, door hem uitgegeven.
[5]Deze, alom beaamde, uitspraak van den tijdgenoot, bewijst op nieuw de juistheid van Starings zeggen, dat "de naneef menig vonnis anders wijst" dan gene.
[5]Deze, alom beaamde, uitspraak van den tijdgenoot, bewijst op nieuw de juistheid van Starings zeggen, dat "de naneef menig vonnis anders wijst" dan gene.
[6]Wij laten deze navolgingen hier op de beide vorige fabel- en zede-rijmbundeltjens volgen, al werden de Vaderen een paar jaar vóór 't laatste gedrukt, in een door Van Lennep vermelde, afzonderlijke uitgave van 1616.—In 't boek van Heins, door Vondel tevens met een klinkdicht en een vers op zijn afbeelding vereerd (die wij hier beiden laten volgen), zagen zij voor de tweede maal het licht.
[6]Wij laten deze navolgingen hier op de beide vorige fabel- en zede-rijmbundeltjens volgen, al werden de Vaderen een paar jaar vóór 't laatste gedrukt, in een door Van Lennep vermelde, afzonderlijke uitgave van 1616.—In 't boek van Heins, door Vondel tevens met een klinkdicht en een vers op zijn afbeelding vereerd (die wij hier beiden laten volgen), zagen zij voor de tweede maal het licht.
[7]Dat der Poëzy.
[7]Dat der Poëzy.
[8]Franschen.
[8]Franschen.
[9]Thansluit.
[9]Thansluit.
[10]vleyende, naar de oorspronkelijke beteekenis van 't woord (verg. 't Hoogd.schmeicheln).
[10]vleyende, naar de oorspronkelijke beteekenis van 't woord (verg. 't Hoogd.schmeicheln).
[11]Naar de Gewestelijk-Hollandsche wanspraak voorgulden, even alsgoudevoorgouden.
[11]Naar de Gewestelijk-Hollandsche wanspraak voorgulden, even alsgoudevoorgouden.
[12]Thansbedroefde zich.
[12]Thansbedroefde zich.
[13]Voorbesprengt.
[13]Voorbesprengt.
[14]houdt het.
[14]houdt het.
[15]Voorgestrengeld,gebonden.
[15]Voorgestrengeld,gebonden.
[16]geeft.
[16]geeft.
[17]Rijmshalve, maar anders min gelukkig voorkapen(verg.grabbelen).
[17]Rijmshalve, maar anders min gelukkig voorkapen(verg.grabbelen).
[18]Dit bijv. n.w. is, uit een menschkundig en natuurlijk oogpunt, inderdaad wel zoo gelukkig gekozen, als dat, 'twelk Vondel er in een latere uitgave, met het oog op Abrahams geloofskracht en Izaäks onderwerping, voor in de plaats stelde: "tweeonbestorvenharten".
[18]Dit bijv. n.w. is, uit een menschkundig en natuurlijk oogpunt, inderdaad wel zoo gelukkig gekozen, als dat, 'twelk Vondel er in een latere uitgave, met het oog op Abrahams geloofskracht en Izaäks onderwerping, voor in de plaats stelde: "tweeonbestorvenharten".
[19]Voorver.
[19]Voorver.
[20]Letterkeer (naar den smaak der eeuw) van Vondels naam en voornaam.
[20]Letterkeer (naar den smaak der eeuw) van Vondels naam en voornaam.
[21]Thansontleed.
[21]Thansontleed.
[22]Voor bij,omtrent,tot(verg. boven,bl. 68: "neffensReinaart").
[22]Voor bij,omtrent,tot(verg. boven,bl. 68: "neffensReinaart").
[23]Thanshun.
[23]Thanshun.
[24]Thanswelks,wiens.
[24]Thanswelks,wiens.
[25]Bartas' heerlijkheid lag in Gasconje.
[25]Bartas' heerlijkheid lag in Gasconje.
[26]Andersdof, maar geheel 't zelfde woord.
[26]Andersdof, maar geheel 't zelfde woord.
[27]zich.
[27]zich.
[28]Voorkoraal-zanger,medezinger in 't koor.
[28]Voorkoraal-zanger,medezinger in 't koor.
[29]wijzen(verg.vroed-meesteren-vrouwtegenover 't Franschesage-femme; voortsvroedschap,vroedman, enz.)
[29]wijzen(verg.vroed-meesteren-vrouwtegenover 't Franschesage-femme; voortsvroedschap,vroedman, enz.)
[30]Alsonschuldigwichtjen.
[30]Alsonschuldigwichtjen.
[31]begrip,verstand.
[31]begrip,verstand.
[32]jeugd(verg.welp,wulpvoor jonge dieren).
[32]jeugd(verg.welp,wulpvoor jonge dieren).
[33]te beschuldigen, uit te komen(verg. 't Fransches'accuser).
[33]te beschuldigen, uit te komen(verg. 't Fransches'accuser).
[34]roeping.
[34]roeping.
[35]Voorschelenofverschillen.
[35]Voorschelenofverschillen.
[36]keuringin den zin vanbeoordeelende beschouwing(gelijk men nog spreekt van ietskeuren; en gelijk men oudtijds vankoeren, enkoer-huis, in den zin vanwaakzaam toezienenwachthuissprak).
[36]keuringin den zin vanbeoordeelende beschouwing(gelijk men nog spreekt van ietskeuren; en gelijk men oudtijds vankoeren, enkoer-huis, in den zin vanwaakzaam toezienenwachthuissprak).
[37]bijzondere,uitstekende.
[37]bijzondere,uitstekende.
[38]voorbeelden.
[38]voorbeelden.
[39]Maatshalve voorleerlingen.
[39]Maatshalve voorleerlingen.
[40]Gelijk reeds meer voorgeblaas.
[40]Gelijk reeds meer voorgeblaas.
[41]Versta:zouden blijkenof zoo iets, dat met wat al te groote dichterlijke vrijheid is weggelaten.
[41]Versta:zouden blijkenof zoo iets, dat met wat al te groote dichterlijke vrijheid is weggelaten.
[42]Voor:uit zijn.
[42]Voor:uit zijn.
[43]Loth.
[43]Loth.
[44]Hagar.
[44]Hagar.
[45]Ismaël; de zinbouw is echter, wanneer menzijnenop Abraham laat slaan, onduldbaar; en dat Vondel (gelijk nog in de platte volkstaal wel gebeurt)Agars zijnenvoorAgars harenzou gesteld hebben, onwaarschijnlijk; men leze dus:Agar en zijn.
[45]Ismaël; de zinbouw is echter, wanneer menzijnenop Abraham laat slaan, onduldbaar; en dat Vondel (gelijk nog in de platte volkstaal wel gebeurt)Agars zijnenvoorAgars harenzou gesteld hebben, onwaarschijnlijk; men leze dus:Agar en zijn.
[46]Oost en West.
[46]Oost en West.
[47]zich verbaze over.
[47]zich verbaze over.
[48]spatten; verg. bladz. 10, aant.54.
[48]spatten; verg. bladz. 10, aant.54.
[49]ontstellen.
[49]ontstellen.
[50]Min gelukkig voortweemaal schreyen.
[50]Min gelukkig voortweemaal schreyen.
[51]Gelijk reeds meer voorsteeds.
[51]Gelijk reeds meer voorsteeds.
[52]grootste.
[52]grootste.
[53]Thansdij.
[53]Thansdij.
[54]zoodat het niet erger kan.
[54]zoodat het niet erger kan.
[55]klimop.
[55]klimop.
[56]bescheiden.
[56]bescheiden.
[57]Hier voorveldin 't algemeen.
[57]Hier voorveldin 't algemeen.
[58]Voorzeker; gelijkverledenvoorvoorleden.
[58]Voorzeker; gelijkverledenvoorvoorleden.
[59]Gelijk reeds meer, voorouderdom,grijsheid.
[59]Gelijk reeds meer, voorouderdom,grijsheid.
[60]beleiden,bestier,bedrijf.
[60]beleiden,bestier,bedrijf.
[61]spattende.
[61]spattende.
[62]Voortoezegging(verg. echtertoeleg).
[62]Voortoezegging(verg. echtertoeleg).
[63]het doet er niets toe,'t is al om 't even.
[63]het doet er niets toe,'t is al om 't even.
[64]Voorbedriegen,vergissen.
[64]Voorbedriegen,vergissen.
[65]stam.
[65]stam.
[66]reeds; verg. 't Hoogd.schon.
[66]reeds; verg. 't Hoogd.schon.
[67]sterken,moedigen.
[67]sterken,moedigen.
[68]Anderszondvloed(maar daarom nog niet vanzondeaf te leiden, en eenvoudig alsgroote vloedte verstaan).
[68]Anderszondvloed(maar daarom nog niet vanzondeaf te leiden, en eenvoudig alsgroote vloedte verstaan).
[69]Thansof er.
[69]Thansof er.
[70]Thansna, maar hier welluidendheidshalve minder wenschelijk.
[70]Thansna, maar hier welluidendheidshalve minder wenschelijk.
[71]Overal,naar alle kanten.
[71]Overal,naar alle kanten.
[72]brengt.
[72]brengt.
[73]Thansgemoederen(even alsgoederenvoor 't vroegeregoeden).
[73]Thansgemoederen(even alsgoederenvoor 't vroegeregoeden).
[74]vermomd(verg. 't Hoogd.entstellt).
[74]vermomd(verg. 't Hoogd.entstellt).
[75]Thansvan.
[75]Thansvan.
[76]knarst.
[76]knarst.
[77]van twee.
[77]van twee.
[78]spot(verg. nog onsrelletjen).
[78]spot(verg. nog onsrelletjen).
[79]bestreden.
[79]bestreden.
[80]Hier zoo veel alsscheut; eigenlijkslag,stoot; en dus 'tgeen bij horten uitschiet.
[80]Hier zoo veel alsscheut; eigenlijkslag,stoot; en dus 'tgeen bij horten uitschiet.
[81]benaauwd,eng(dat geheel hetzelfde woord, met anderen tongval, is).
[81]benaauwd,eng(dat geheel hetzelfde woord, met anderen tongval, is).
[82]Den omgang,het verkeer.
[82]Den omgang,het verkeer.
[83]stremt,wijzigt.
[83]stremt,wijzigt.
[84]Germanisme voorstoren.
[84]Germanisme voorstoren.
[85]Germanisme (morgenröthe) voordageraadofhet morgenrood.
[85]Germanisme (morgenröthe) voordageraadofhet morgenrood.
[86]beter.
[86]beter.
[87]AndersAartsvader.
[87]AndersAartsvader.
[88]weldra.
[88]weldra.
[89]Rijmshalve minder gelukkig voorrand,oever.
[89]Rijmshalve minder gelukkig voorrand,oever.
[90]beladen.
[90]beladen.
[91]Thanshartzeer(zeerenzweerwerden vroeger dooreen gebruikt).
[91]Thanshartzeer(zeerenzweerwerden vroeger dooreen gebruikt).
[92]zucht.
[92]zucht.
[93]niet.
[93]niet.
[94]zegt het mij.
[94]zegt het mij.
[95]Als helden.
[95]Als helden.
[96]Hier nog geheel in zijn oorspronkelijke beteekenis vanuitspansel,verhemelte.
[96]Hier nog geheel in zijn oorspronkelijke beteekenis vanuitspansel,verhemelte.
[97]op Izaäk na.
[97]op Izaäk na.
[98]welk onzinnig bestaan.
[98]welk onzinnig bestaan.
[99]Zoo leze men voor 't onzinnigewezen.
[99]Zoo leze men voor 't onzinnigewezen.
[100]Twijfelt nog.
[100]Twijfelt nog.
[101]door(zie vroeger).
[101]door(zie vroeger).
[102]ontdoen van(zie vroeger).
[102]ontdoen van(zie vroeger).
[103]tot een outer zaamgetast zijn.
[103]tot een outer zaamgetast zijn.
[104]Hier in goeden niet bedriegelijken zin, (gelijk het woord thans gebruikt wordt):duidelijk,kennelijk,kond.
[104]Hier in goeden niet bedriegelijken zin, (gelijk het woord thans gebruikt wordt):duidelijk,kennelijk,kond.
[105]in evenwicht gehouden(wikkenis de versterkte vorm vanwegen).
[105]in evenwicht gehouden(wikkenis de versterkte vorm vanwegen).
[106]bij.
[106]bij.
[107](van schuld)ontlast.
[107](van schuld)ontlast.
[108]kwijnende.
[108]kwijnende.
[109]geloften, als bij een Heilige.
[109]geloften, als bij een Heilige.
[110]taak.
[110]taak.
[111]vergruizeld(zie boven bladz. 52, aant.406).
[111]vergruizeld(zie boven bladz. 52, aant.406).
[112]verbrijzelt(zie de vorige aant.)
[112]verbrijzelt(zie de vorige aant.)
[113]bestaan.
[113]bestaan.
[114]vaarwel,afscheid; zie reeds vroeger en vergelijk nog onsverlof.
[114]vaarwel,afscheid; zie reeds vroeger en vergelijk nog onsverlof.
[115]Thansheerlijke,glansrijke.
[115]Thansheerlijke,glansrijke.
[116]uitstel(zie vroeger).
[116]uitstel(zie vroeger).
[117]bij oogluiking.
[117]bij oogluiking.
[118]min gelukkig voorwerptof derg.
[118]min gelukkig voorwerptof derg.
[119]Min gelukkig voor't offermes.
[119]Min gelukkig voor't offermes.
[120]Zie boven bladz. 80, aant.83.
[120]Zie boven bladz. 80, aant.83.
[121]Andersbeid,wacht(Hoogd.halt).
[121]Andersbeid,wacht(Hoogd.halt).
[122]steekt op(eig.doet weder in de scheê).
[122]steekt op(eig.doet weder in de scheê).
[123]verwonderlijk.
[123]verwonderlijk.
[124]verward.
[124]verward.
[125]Gallicisme voordie.
[125]Gallicisme voordie.
[126]Nam. door 't geloof.
[126]Nam. door 't geloof.
[127]Min gelukkig voorverspreiden.
[127]Min gelukkig voorverspreiden.
[128]Gelijk reeds vroeger vooruitverkoren.
[128]Gelijk reeds vroeger vooruitverkoren.
[129]Thansdan.
[129]Thansdan.
[130]Voormidden; verg. aant.135.
[130]Voormidden; verg. aant.135.
[131]Voorkrachtig en geweldig uitkomt.
[131]Voorkrachtig en geweldig uitkomt.
[132]onsterfelijk te maken.
[132]onsterfelijk te maken.
[133]Zoo lees ik voorverveelt, dat geen zin geeft.
[133]Zoo lees ik voorverveelt, dat geen zin geeft.
[134]ontbiedt,daagt.
[134]ontbiedt,daagt.
[135]voorbeeld; zie boven.
[135]voorbeeld; zie boven.
[136]Verkort en verscherpt voorbeiden.
[136]Verkort en verscherpt voorbeiden.
[137]torschen; verg. reeds vroeger herhaaldelijk.
[137]torschen; verg. reeds vroeger herhaaldelijk.
[138]Rijmshalve vooroverleeft.
[138]Rijmshalve vooroverleeft.