Chapter 4

't Lang-oorig lastbaar dier, jaloersch om al de weeldeDes honds, die inden schoot zijns meesters daaglijks speelde,Die 't beste wildbraad at, dat vande tafel viel,En smulden als de geen die altijd feest-dag hiel[179],Werd eindelijk beraân zijn meester te feesteeren[180],En sprong met luid gebulk op 's heeren zijde-kleêren.Den huis-heer, al verbaasd, roept: "wapen, wapen[181], moord!"'t Gezin raakt op de been, de knechten komen voort:En ziende 't woest bedrijf, en 's ezels vremde zeden,Met kluppel-slagen hem bestreken al zijn leden:Besmeerden hem zijn huid, en spoedden naar de stal,Daar hij met droefheid mocht beklagen zijn misval.Gij, die lichtveerdiglijk verandert wispelturigVan 't een tot 't ander ampt, en zelden zijt gedurigIn 't opgeleid beroep, vernoegt[182]met uwen staat,Op dat het u op 't lest niet als den ezelgaat.XXVII.DE WOLF EN 'T ONSCHULDIG LAMMEKEN.Als bij geval de wolf en 't lammeken te zamenHet zilver van een borne[183]of beek te drinken kwamen,De wolf ter zijden zag, en riep, geheel ontsteld:"Wie zijdy, die u hier zoo dicht bij mij verzelt?Die 't water roeren dorft en 't nat van dees rivieren?Gewis, al waardy schoon[184]een vande grootste stieren,Die stoutheid waar te groot:" Het lammeken verbaasdZijn onschuld[185]heeft gemaakt; maar Wolfaart, als beraasd[186],'t Onnoosle dierken greep, en vatte 't bij der keelen[187],En riep: "hoe, zuldy van uw ouders niet verschelen,Maar volgen haren aard? ik zweere, voor die schuld,Gij, eer de zonne daalt, mij 't leven laten zult!"Wie brandt, om andren te verbijten en verslinden,Licht iemand schuldig kent, en kan een oorzaak vinden.Men slaat 't onnoozel lam om 't vet en om de rok;Want wie den hond wil slaan vindt lichtelijk eenen stok.XXVIII.DE DIEF EN DE HUIS-HOND.Den dief in 's borgers huis, bij duister nacht gebroken,Van d' huis-bewaarder hond ontdekt werd en geroken;Dies hij, in lijfs-gevaar, den hond aanbood ter nood,Indien hij 't blaffen staakte, een lekker garsten-brood.Maar 't aldertrouwste beest, zijn amps en plicht gedachtig,Al blaffende verhief zijn stemme langs hoe krachtig[188];Opwekkende 't gezin luids-keels met groot gerucht,En dreef met deze stem den roover op de vlucht:"Zoude ik, om 't snood genot, uw diefte en boosheid helen,En trouweloos alzoo mijns heeren goeden[189]stelen?Of door begeertens brand, om winst mij toegezeîd,U veilen 't goed gerucht[190]van mijn getrouwigheid?Vliedt, roover! pakt u weg; verziet u[191]voor mijn schelden;Mijn eere is mij te weerd, uw munt wil[192]hier niet gelden."Dees fabel stelt ten toon de schuld en plicht oprechtVan een getrouw gemoed, en vroom, rechtvaardig, knecht,Die 's heeren haaf beschut en voorstaat als zijn eigen,Noch om geen giften zal tot trouweloosheid neigen.XXIX.DEN HOND OP 'T HOOI, EN DEN OS.Het krom-gehoornde beest den hooi-berg hongrig raakte,Daar eenen graauwen dog zijn bedde en nest af maakte;Die, als hij werd gewaar de komst des grooten stiers,Heeft hij hem afgeweerd van 't hooi met veel getiers;Dies heeft 't verhongerd dier zijn droeve stem verheven:"Hoe, makker! gun mij 't hooi, en houd mij bij den leven;'t Is eigenst[193], dat ik heb, gij hebt geen hooi van doen:Hooi boet[194]uw honger niet, noch 't kan geen honden voên.""Neen," zegt de blaffer, "neen; past fluks dees plaats te ruimen;'t Is waar, ik eet geen hooi, maar 't hooi is mij als pluimen[195];'t Hooi doet mij slapen zacht, 't is 't bedde van mijn kooi,'t Brengt rust en wellust aan; dus pakt u van mijn hooi."Zulks is den boozen aard van veel brood-dronken menschen,Die in wellustigheid, na haren lust en wenschen,Onnuttelijk verdoen 't geen de arme ontbeert ter nood,En weigren in haar weeld' den hongerigen 't brood.XXX.DE OVERLADEN EZEL EN 'T PEERD.Den ezel, overlaân en met veel pakken zwanger,Viel zijnen zwaren last op reize langs hoe banger;Dies hij zijn reis-gezel, amachtig, moede en mat,Het weeldig ros, om hulpe en wat ontlasting bad.'t Welk voerloos niet alleen hier door niet werd betogen[196],Maar heeft den armen muil, van trossen krom gebogen,In zijn ellend beschimpt, ter tijd[197]het slaafsche beestTer aarden nederviel en deerlijk gaf den geest.De reiziger, die om zijn reis te spoeden pasten[198],Bestond met 's ezels last 's peerds rugge te belasten;'t Welk weigerende, met veel slagen fel gegroet,Het lachen werd verleerd in 's ezels tegenspoed.Wie in eens anders kruis en lijden schept vermaken,En onmeêdoogende is, mag ernstelijken waken:Want, als hij zal verzaad zijn van zijn spot-geral[199],Hij eindelijk zelver 't juk des onspoeds dragen zal.XXXI.DE PAPEGAAI EN DE VOS.De klapper papegaai, op 't opperste eender eiken[200],Met vette roof gelaân, kon Reinaart niet bereiken;Dies hongrig naar de kaas, die zij genepen hadMet haren krommen bek, bedrieglijk tot haar trad:"Geluk, (riep hij) geluk! o wiens gemaalde veêrenAl de andre vooglen wijd[201]in zuiverheid passeeren[202],Indien uw schoonheid met 't wel-klinkende geluidVan zingen waar gepaard, gij waart de braafste[203]bruidVan al dat, licht-gewiekt, met uitgebreide schachten,Het dunne locht doorsnijdt en 't aardrijk gaat verachten."De papegaai, door 't lof[204]beweegd in hare ziel,Stak op een heesche keel; dies haar de kaas ontviel;Die 't slimme Reintjen nam; en leerde d' hoog gezeten,Bedrogen vogel zoo welzingen voor zijn eten.Zulks is der vleyers kunst, die van de wijste man,Als hij haar 't oore leent, 't gehoor betoovren kan:Schoon woorden geven zij, waar door z' hem achterhalen,Wanneer hij die op 't diepste in 't reeknen moet betalen.XXXII.DE VORSCH, RAT, EN ADELAAR.Der groener[205]vorschen heer bestond zeer fel te woelen,En met den ratten krijg te voeren om de poelen;Doch, eindlijk afgemat, besloten eenen vreê,En hielden in 't moras te gaâr haar plaats en steê.Der vorschen koning, nog des krijges niet vergeten,Den velden-vorst belaagde en noodde hem ten eten,Die peinsende om[206]geen wraak, beschreed des vorschen rug,Op dat hij over 't meer hem strekken mocht een brug;Maar midden in den stroom gezwommen en gekropen,De vorsch uit ouden haat de veld-rat heeft verzopen.'t Welk als den arend zag, heeft deze buit beloerd,En vorsch en rat om hoog tot haren roof gevoerd.—De moorders nimmermeer haar[207]straffe ontvluchten mogen;De straffe treedt alzins den boozen onder oogen;Zij volgt hem waar hij gaat, gelijk de schaduw 't lijf,En altijds koomt hem voor zijn goddeloos bedrijf.'t Vergoten bloed roept wraak, waar dat hij is gevloden,Ter tijd[208]de levende is begraven bij den dooden.XXXIII.DE OS EN DE VORSCH.De vorsch benijdde, dat 't gehoornde beest af-snoeideHet lisch en 't groene kruid, dat bij zijn poelen groeide,En zwillende[209]onbedacht, van haat en af-gonst dul,Bestond, hoe klein en teêr, te snorken op den bul,Ter tijd[210]hij borst aan tween door grootsheid opgeblazen,Besprengende met bloed en vochtigheid de grazen[211]."O, (riep 't viervoetig dier) wat duller razernijBevangt u, dat gij u dus opstelt tegen mij!Dat gij uw teêrderheid en zwakheid gaat vergeten,En dorft u tegen mij het worstelen vermeten!"Leergierige! leert hier, dat iedereen vooralEen grooter sterkte voor[212]zijne zwakheid stellen[213]zal;Dat minder tegen meerdre, in macht onvergeleken[214],Zich wacht den hane-kam of pluimen op te steken[215].Wie aan[216]den prikkel stoot, verplet zijn eigen hoofd;Wijs is hij, die zich zelf niet al te veel gelooft[217].XXXIV.'T HART SPIEGELENDE AAN DE FONTEIN[218].t Hart, ziende in 't kristallijn eens borns[219]zijn schaduw leven,In schoonheid van gedaante heeft d' hoornen prijs[220]gegeven,Die 't voorhoofd dienden tot een zonderling cieraad,Daar zijn vier beenen bij verdienden niet als smaad,Vermits zij, lang en dor, de aanzienlijkheid bevlektenDer hoornen, die op 't hoofd hem als twee kroonen strekten.Terwijl het hart dus op zijn beenen is gestoord,Het onverziens geblaas van 's jagers horen hoort[221]:Dies zich te ontvluchten spoedt de naderende brakken,Maar blijft met d' hoornen vast verward in wilgentakken;Wordt veler honden roof, en 's jagers rijken buit,Waarom dees droeve klacht 't hart barst ter herten uit:"O! die zoo menigmaal, uit 's jagers blinde lagen,Mij 't lijf en 't leven hebt geweldelijk ontdragen,'t Was onrechtvaardigheid, dat ik voor u zoo snoodDen prijs aan d' hoornen gaf, een oorzaak van mijn dood."Door kwâ gewoonte wij de reden zoo verliezen,Dat wij het schaadlijkst meest voor 't aldernutst verkiezen,Misprijzen 't opperst goed, verheffen 't hoogste kwaad;En als wij nu geraakt zijn in een kwaden staat,Dan gaan ons de oogen op, en moeten[222]spâ belijden:'t Geen ons behaaglijkst scheen, is de oorzaak van ons lijden.XXXV.DE VALKEN EN GIEREN VERSCHEUREN DE VOGELS.De sperwer overviel al meer de onnoozle duiven,En wist geen zoeter aas noch vogelen te kluiven;De duifkens, om te ontgaan zijn hongerige krop,Den valk tot haren voogd en koning wierpen op.Maar 't ging haar als de geen, die om d' een klip te ontglijden,Verzeild, weêr schipbreuk op een andre droogte lijden.Want, in beschermens plaats, heeft haar de valk geplaagd,En tot 't gebeente d' een na d' ander opgeknaagd.Veeltijds, wanneer men om d' een tyrannij te ontvliedenEen koning d' hulde opdraagt en schepter van gebieden,Men onder 't juk geraakt van eenen strengen vorst,Die naar het bloed zijns volks en onderdanen dorst.Veel princen zweren veel, en houden niet met allen,En leven met haar volk naar eigen welgevallen.XXXVI.'T PEERD ENDE 'T HART.Geschil was tusschen 't ros en 't vluchtig hart gerezen.'t Ros, om door zoete wraak zijn wonde te genezen,Een man om hulpe aanriep, die zulks beloofde vroom,Indien 't zich onderwierp de sporen en den toom.Het peerd, verhit om 't hart bloed-dorstig te bestrijden,Liet zich uit lust tot wraak besporen en berijden;En rent gezadeld heen, met d' opgezeten held,Die 't hart met schichten kwetst en dood'lijk nedervelt.Dies 't ros den ridder prijst, en zoekt te zijn ontslagenOm langer niet den last des zadels meer te dragen.De meester dit ontzegt, en houdet[223]onder 't juk;Dus eindet[223]zijnen tijd katijvig[224]in veel druk.Wie andren hindren wil of leed doet naar vermogen,Zich zelven op het lest ellendig vindt bedrogen.Hij werkt zijn eigen kwaad, die kwaad heeft in den zin;Wie andren netten spant geraakt er zelver in.XXXVII.DE LEEUW MET D' ANDERE DIEREN.De leeuw, der dieren hoofd, beval dat alle beestenZich rusten tot den krijg, de minste met den meesten[225].'t Langhalzige kameel, den ezel en den stier,De beer, den haas, het zwijn, en 't wreede panterdier,De luipaart, en de wolf, ten hove fluks verschenen,Met al wat 't aardrijk drukt, en voorts treedt op vier beenen.Toen sprak de ruige beer: "heer koning! zijdy dwaas,Dat gij gedagvaard hebt den ezel en den haas?Die onbekwaam ten krijg schier vluchten voor de doode?Den ezel is te bot, den haas is veel te bloode.Des ezels dommigheid is wijd en zijd berucht;En 't haasken drijft de vreeze al stadig op de vlucht!""Neen (sprak de stoute leeuw), die twee ons nut zijn zullen:Den ezel schrik aanbrengt, vermids zijn eislijk brullen;Het haasken vlug en snel, in 't loopen wel geleerd,Boodschappen zal al 't geen wat in de krijg passeert."Die, om 't gemeene beste eendrachtig te beleiden[226],Zoo rijp is van beraad, zoo kloek en zoo bescheiden,Dat zelf de onnutst' hem ook te passe komen kan,Zulk eene 't beeld uitdrukt van een bijzonder man.XXXVIII.VOGELAAR ENDE SLANGE.De vogelaar belaagde een tortel schoon van veêren,En dacht haar in zijn net het vliegen te verleeren;Zijn strikken hij bereidt, zijn netten spant hij uit.Het duifken wordt beweegd, aanziende zulken buitVan rijk en edel zaad, en daalde naar het garen:Maar och, wat droefheid is den voog'laar wedervaren!Zoo fluks hij trekken wil, hij op een slange treedt,En voelt in 't linker been een doodelijke beet.De tortel is verheugd, zij koomt tot hem gevlogen,En roept: "nu moet gij zelf de bleeke dood gedoogen[227],Die onze onnoozelheid bespied hebt en belaagd,Die in 't bedrieglijk net mijn maagschap hebt gejaagd."Wie andren wil verraân, zich zelven vindt verraden;Hij jaagt zijn eigen schâ, die and'ren wil beschaden[228].De kwade zijnen list op elk-een heeft gemunt,Maar zulks[229]hij and'ren wenscht, zulks[229]wordt hem weêr gegund.XXXIX.DE PAAUW EN DE EXTER.Al wat op wieken zweeft vergaderde te zamen,Op datze een braaf monarch en overheer bekwamen;De een stemde, dat de zwaan vanouds de kroon toe kwam,En de ander d' arend koos, van keizerlijken stam.Ten lesten is de stem en uitspraak van haar allenOp de opgepronkte paauw eendrachtelijk gevallen;Vermids die om de glans zijns schoonheids was beromd,Zij stemden, dat de kroon rechtveerdig hem toekomt.Maar de exster snaterbek de waarheid niet kon zwijgen,En sprak: "van waar of wij dan hulpe zullen krijgen,Als ergens iemand ons heel te onderdrukken poogt?Dewijl gij op 's paauws kracht al heel niet steunen moogt.Of zou de vijand, voor de luister van zijn pluimenEn schoone schachten 't veld verbaasd[230]wel moeten ruimen?"Een schoonheid, onverzeld van wijsheid en van macht,Een vlek is in het bloed en koninklijk geslacht.De schoonheid van een prins kan nergens de onderzaten,In tijd van strijdensnood, noch helpen noch iet baten.XL.DE OS EN DE GEMESTE KOE.Een os, die zwaar gejukt den tragen ploeg most[231]slepen,En stadig werd gedreigd met 't luid geklats der zweepen,Des avonds werd gestald, amechtig[232], mat en moê,En rustten naast de krib van een gemeste koe,Die schamper dreef den spot met al zijn slavernije,Omdat zij leefde in weelde en huppelde als de vrije[233],Maar eind'lijk werd den os gewaar, en nam wel acht,Dat dees gemeste veers werd met de bijl geslacht.Waarom hij zijnen staat voor d' ander heeft geprezen,Vermids hij niet en had de slag des bijls te vreezen;Dies koos[234]zijn slavernij nog liever, als een wijlIn wellust opgevoed te werden voor de bijl.Wie 't einde gade slaat van goeden en van kwaden,De korte wellust zal verfoeyen en versmaden;De wellust is wel zoet in d' uiterlijken schijn,Maar kan van druk en rouw niet afgescheiden zijn.XLI.ADELAAR ENDE RAVE.Aan 't ongeruste[235]strand des zees, der duinen voêster,Vond eenen adelaar een toegesloten oester,Zoo vast gesloten schelp, dat hij vergeefs zijn bestEn ijd'len arbeid deed, om t' openen op 't lest.Een rave daar ontrent, om zulken buit te krijgenRiep: "O, gij most om hoog recht na de wolken stijgen,En brijzlen d' oester-schelp door 't vallen na beneên,Op een verheven klippe en rotse of herden steen:Want ijdel en vergeefs gij arbeidt, met bezuren,Te breken deze schelp, die hard is van naturen."Den arend dit geviel: steeg opwaarts na de locht,Liet vallen d' oester-schelp op datze breken mocht:De schelpe viel in twee, datze op de rotse klapte:De rave daar omtrent den visch terstond opsnapte.—De tafel-vrunden zijn zoodanig ook van aard:Zij troetelen de weerd om eenen lekken-baard[236];Maar als ten einde loopt het brassen en het smeeren,Zoo wil[237]de vrundschap fluks in vijandschap verkeeren.XLII.DE RAVE EN 'T SCHAAP.Den arend krom-gebekt belaagde en na ging sporenDe schaapkens wit gewold, die 't groene kruid afschoren,En voerde op 't onverzienste een lammerken omhoog;De rave 't spel aanzag met een begeerig oog,En sprak dus bij haar zelfs: "is d' arend zoo onschamel,[238]Wat hindertmij, dat ik niet roof den vetsten hamelVan alle die de weide en 't groene kruid beslaan?"Zij daalde op 's hamels rug, om hem te grijpen aan:Maar als haar klaauwen inde wolle zijn geslagen,Zij veel te onmachtig is, zoo vetten vlies[239]t' ontdragen.Den herder, op zijn luim, den rave ziet verwerd,Die op haar dieft' terstond van hem gevangen werd.Wie boven zijne macht zich iets derf onderwinden,Zich eindelijken zal geheel bedrogen vinden.Wie grooter pak op loed[240], als hij verdragen mocht,Stak menigmaal in 't zand de beenen inde locht.XLIII.T' WILD VERKEN EN DEN EZEL.'t Wild ruig geborsteld zwijn prat[241]op den ezel smaalde,Om dat hij alzins[242]schande en nergens lof behaalde,Vermids hij, dom van geest en traag in zijnen gank,Zijn leven slijten most omtrent der prijen[243]stank,Als die onweerdig was gerekend te verkeerenBij de ander beesten, die zich onderling geneeren:Waarom aan 't snoodste werk hij ook gehouden wierd:"Maar ik (sprak 't wilde zwijn) ben d' eêlste van 't gediert,Mijn eer klinkt over al; ja, inder princen hoven,Daar hoort men mijne kracht en groote snelheid loven."Den ezel, hoorens-zat en walgende van 't lof,[244]'t Welk d'[245]opgeblazen zwijn zich eigende te grof,Riep: "willig ik ontbeere een snelheid onbedwongen,Omdat mijn leven niet als 't uwe wordt besprongen."Een glorie, steeds omringd van allerlei gevaar,De wijze geerne mist al blinktze wonderbaar:Die glans bekoort hem niet: en, liever als verheven,Wil veilig slave zijn, en heel vergeten leven.XLIV.STRIJD DER VOGELEN EN DER BEESTEN.'t Viervoetig wildgediert streed met 't gevogelt heftig.Men kwam van wederzijds te velde prat en deftig:'t Zij omdat veel te laag 't gevogelt dalen kwam,En 't eigendom al meer des aardrijks tot zich nam,Of ander oorzaak, verre (om[246]de oudheid) nog te zoekenIn 't ongekreukt[247]pampier van onbeschreven boeken.De strijd ging dapper aan; een ieder deed zijn bestOpdat hij zijn partij verwinnen mocht in 't lest.De vleermuis, half beducht, haast[248]tot den dieren neigde,Om best in tijds te ontgaan 't gedierte, dat haar dreigde,Maar als de voglen nu, door 't vliegende gerucht[249],De dieren dreven met de vleermuis op de vlucht,De vleermuis sichtent[250], om haar trouwloos onderwinden,Haar[251]geenzins dorst int koor der vooglen laten vinden,Maar sluipt bij duister nacht om 't kwaad, dat haar aankleeft,Haar schamende de daad die zij bedreven heeft.Al die in d' open locht het voorhoofd op wil houden,Zich wel van ontrouw wacht', die dobbel werd vergouden[252].Wie eenmaal ontrouw pleegt, heeft altijd schande en smaad,En wordt van 't mensengeslacht verbeten[253]en gehaat.XLV.DE VORSCHEN EN HAREN KONING.De vorschen Jovem[254]om een vorst of koning baden:Den Hemel, om zich van haar klachten wat te ontladen,Haar eenen hollen stronk toevoegde, als voogd van 't rijk,Die voor fluweel aantrok een rok van 't fijnste slijk.De kikkers, niet te vreên met dezen dooden koning,Die noch bescherming bood noch straffe noch belooning,Weêr Jupiter op nieuws aanriepen om een vorst,Die ziel en leven droeg van binnen in zijn borst.De Bliksem-voerder haar den reiger heeft gezonden,Die d' een na d' ander heeft zeer jammerlijk verslonden.Gij, die van dertelheid geen weelde dragen moogt,Noch nimmer u vernoegt aan eenen vromen[255]voogd:Ziet toe, en wacht u wel van licht te mutineeren,Noch wilt zoo onbedacht verwerpen uw lands-heeren.Zoo de eerste reedlijk is, of al wat strenge viel,Een tweede koomt al haast, en neemt u lijf en ziel.XLVI.DE WOLF EN 'T GEITKEN.De lang-gebaarde geite, om voedsel gaande uitdolen,Eerst 't geitken heeft belast te blijven weg gescholenInt diepste vande kooi, die zij met grendels sloot,En geenszins op[256]te doen haar jonksken streng gebood.De wolf, die bij geval daar lag omtrent geslopen,Kwam, als de geit vertrok, fluks aande kooi geloopen,En klopte zoetlijk aan, en riep tot zijn gewin[257]:"Op, op! mijn geitken, op! en laat uw moeder in.""Neen," zegt de jonge geit, "ik luister naar geen spreken,Ten zij mij iemand brengt de loze[258]en 't rechte teeken.""Doet op! mijn kind, doet op!" houdt Wolfaart stadig aan,"De loze mijn gedachte en hers'nen is ontgaan.""Zoo hebbe ik," zegt de geit, "de sleutels ook vergeten;Dus blijft vrij buiten staan, ik zie u door de reten."Wie op de wetten acht, die billijk zijn en goed,Zich vrank en veilig voor veel ongevals behoedt.Wie 't oor der oudren tucht leent, vlijtig naar vermogen,Niet licht van iemand werd verleid, noch ook bedrogen.XLVII.DE HOUTKLOVER EN 'T BOSCH.Een landman, gaande in 't woud spanceeren en verlusten[259],Een bijle zonder steel vond aan de groene kusten:De welke, opdatz' hem nut en oorbaar wezen zou,Zoo bad hij 't boomrijk bosch, wiens toppen aan 't gebouwDes Hemels rezen op, dat hij een stok mocht snijden,Om die int ijzer der gevonden bijl te vlijden[260].'t Bosch gaf den boer verlof: die eenen ronden tak,Tot eenen steel, in 't hol van d' ijzren akse stak,En kerfde fluks nu d' eik, nu de elzen, nu de linden,Zoo dat eerlange 't woud niet meer en was te vinden.Gij, die te licht gelooft, en hem die u beloertDe wapens overgeeft, die gij tot noodweer voert,Denkt, hoe 't u zal vergaan, wanneer gij 't zweerd in handenDen zulke geeft, die u vernielt en maakt tot schanden.XLVIII.D' EXTER MET PAAUWEN-VEÊREN.

't Lang-oorig lastbaar dier, jaloersch om al de weelde

Des honds, die inden schoot zijns meesters daaglijks speelde,

Die 't beste wildbraad at, dat vande tafel viel,

En smulden als de geen die altijd feest-dag hiel[179],

Werd eindelijk beraân zijn meester te feesteeren[180],

En sprong met luid gebulk op 's heeren zijde-kleêren.

Den huis-heer, al verbaasd, roept: "wapen, wapen[181], moord!"

't Gezin raakt op de been, de knechten komen voort:

En ziende 't woest bedrijf, en 's ezels vremde zeden,

Met kluppel-slagen hem bestreken al zijn leden:

Besmeerden hem zijn huid, en spoedden naar de stal,

Daar hij met droefheid mocht beklagen zijn misval.

Gij, die lichtveerdiglijk verandert wispelturig

Van 't een tot 't ander ampt, en zelden zijt gedurig

In 't opgeleid beroep, vernoegt[182]met uwen staat,

Op dat het u op 't lest niet als den ezelgaat.

Als bij geval de wolf en 't lammeken te zamenHet zilver van een borne[183]of beek te drinken kwamen,De wolf ter zijden zag, en riep, geheel ontsteld:"Wie zijdy, die u hier zoo dicht bij mij verzelt?Die 't water roeren dorft en 't nat van dees rivieren?Gewis, al waardy schoon[184]een vande grootste stieren,Die stoutheid waar te groot:" Het lammeken verbaasdZijn onschuld[185]heeft gemaakt; maar Wolfaart, als beraasd[186],'t Onnoosle dierken greep, en vatte 't bij der keelen[187],En riep: "hoe, zuldy van uw ouders niet verschelen,Maar volgen haren aard? ik zweere, voor die schuld,Gij, eer de zonne daalt, mij 't leven laten zult!"Wie brandt, om andren te verbijten en verslinden,Licht iemand schuldig kent, en kan een oorzaak vinden.Men slaat 't onnoozel lam om 't vet en om de rok;Want wie den hond wil slaan vindt lichtelijk eenen stok.

Als bij geval de wolf en 't lammeken te zamen

Het zilver van een borne[183]of beek te drinken kwamen,

De wolf ter zijden zag, en riep, geheel ontsteld:

"Wie zijdy, die u hier zoo dicht bij mij verzelt?

Die 't water roeren dorft en 't nat van dees rivieren?

Gewis, al waardy schoon[184]een vande grootste stieren,

Die stoutheid waar te groot:" Het lammeken verbaasd

Zijn onschuld[185]heeft gemaakt; maar Wolfaart, als beraasd[186],

't Onnoosle dierken greep, en vatte 't bij der keelen[187],

En riep: "hoe, zuldy van uw ouders niet verschelen,

Maar volgen haren aard? ik zweere, voor die schuld,

Gij, eer de zonne daalt, mij 't leven laten zult!"

Wie brandt, om andren te verbijten en verslinden,

Licht iemand schuldig kent, en kan een oorzaak vinden.

Men slaat 't onnoozel lam om 't vet en om de rok;

Want wie den hond wil slaan vindt lichtelijk eenen stok.

Den dief in 's borgers huis, bij duister nacht gebroken,Van d' huis-bewaarder hond ontdekt werd en geroken;Dies hij, in lijfs-gevaar, den hond aanbood ter nood,Indien hij 't blaffen staakte, een lekker garsten-brood.Maar 't aldertrouwste beest, zijn amps en plicht gedachtig,Al blaffende verhief zijn stemme langs hoe krachtig[188];Opwekkende 't gezin luids-keels met groot gerucht,En dreef met deze stem den roover op de vlucht:"Zoude ik, om 't snood genot, uw diefte en boosheid helen,En trouweloos alzoo mijns heeren goeden[189]stelen?Of door begeertens brand, om winst mij toegezeîd,U veilen 't goed gerucht[190]van mijn getrouwigheid?Vliedt, roover! pakt u weg; verziet u[191]voor mijn schelden;Mijn eere is mij te weerd, uw munt wil[192]hier niet gelden."Dees fabel stelt ten toon de schuld en plicht oprechtVan een getrouw gemoed, en vroom, rechtvaardig, knecht,Die 's heeren haaf beschut en voorstaat als zijn eigen,Noch om geen giften zal tot trouweloosheid neigen.

Den dief in 's borgers huis, bij duister nacht gebroken,

Van d' huis-bewaarder hond ontdekt werd en geroken;

Dies hij, in lijfs-gevaar, den hond aanbood ter nood,

Indien hij 't blaffen staakte, een lekker garsten-brood.

Maar 't aldertrouwste beest, zijn amps en plicht gedachtig,

Al blaffende verhief zijn stemme langs hoe krachtig[188];

Opwekkende 't gezin luids-keels met groot gerucht,

En dreef met deze stem den roover op de vlucht:

"Zoude ik, om 't snood genot, uw diefte en boosheid helen,

En trouweloos alzoo mijns heeren goeden[189]stelen?

Of door begeertens brand, om winst mij toegezeîd,

U veilen 't goed gerucht[190]van mijn getrouwigheid?

Vliedt, roover! pakt u weg; verziet u[191]voor mijn schelden;

Mijn eere is mij te weerd, uw munt wil[192]hier niet gelden."

Dees fabel stelt ten toon de schuld en plicht oprecht

Van een getrouw gemoed, en vroom, rechtvaardig, knecht,

Die 's heeren haaf beschut en voorstaat als zijn eigen,

Noch om geen giften zal tot trouweloosheid neigen.

Het krom-gehoornde beest den hooi-berg hongrig raakte,Daar eenen graauwen dog zijn bedde en nest af maakte;Die, als hij werd gewaar de komst des grooten stiers,Heeft hij hem afgeweerd van 't hooi met veel getiers;Dies heeft 't verhongerd dier zijn droeve stem verheven:"Hoe, makker! gun mij 't hooi, en houd mij bij den leven;'t Is eigenst[193], dat ik heb, gij hebt geen hooi van doen:Hooi boet[194]uw honger niet, noch 't kan geen honden voên.""Neen," zegt de blaffer, "neen; past fluks dees plaats te ruimen;'t Is waar, ik eet geen hooi, maar 't hooi is mij als pluimen[195];'t Hooi doet mij slapen zacht, 't is 't bedde van mijn kooi,'t Brengt rust en wellust aan; dus pakt u van mijn hooi."Zulks is den boozen aard van veel brood-dronken menschen,Die in wellustigheid, na haren lust en wenschen,Onnuttelijk verdoen 't geen de arme ontbeert ter nood,En weigren in haar weeld' den hongerigen 't brood.

Het krom-gehoornde beest den hooi-berg hongrig raakte,

Daar eenen graauwen dog zijn bedde en nest af maakte;

Die, als hij werd gewaar de komst des grooten stiers,

Heeft hij hem afgeweerd van 't hooi met veel getiers;

Dies heeft 't verhongerd dier zijn droeve stem verheven:

"Hoe, makker! gun mij 't hooi, en houd mij bij den leven;

't Is eigenst[193], dat ik heb, gij hebt geen hooi van doen:

Hooi boet[194]uw honger niet, noch 't kan geen honden voên."

"Neen," zegt de blaffer, "neen; past fluks dees plaats te ruimen;

't Is waar, ik eet geen hooi, maar 't hooi is mij als pluimen[195];

't Hooi doet mij slapen zacht, 't is 't bedde van mijn kooi,

't Brengt rust en wellust aan; dus pakt u van mijn hooi."

Zulks is den boozen aard van veel brood-dronken menschen,

Die in wellustigheid, na haren lust en wenschen,

Onnuttelijk verdoen 't geen de arme ontbeert ter nood,

En weigren in haar weeld' den hongerigen 't brood.

Den ezel, overlaân en met veel pakken zwanger,Viel zijnen zwaren last op reize langs hoe banger;Dies hij zijn reis-gezel, amachtig, moede en mat,Het weeldig ros, om hulpe en wat ontlasting bad.'t Welk voerloos niet alleen hier door niet werd betogen[196],Maar heeft den armen muil, van trossen krom gebogen,In zijn ellend beschimpt, ter tijd[197]het slaafsche beestTer aarden nederviel en deerlijk gaf den geest.De reiziger, die om zijn reis te spoeden pasten[198],Bestond met 's ezels last 's peerds rugge te belasten;'t Welk weigerende, met veel slagen fel gegroet,Het lachen werd verleerd in 's ezels tegenspoed.Wie in eens anders kruis en lijden schept vermaken,En onmeêdoogende is, mag ernstelijken waken:Want, als hij zal verzaad zijn van zijn spot-geral[199],Hij eindelijk zelver 't juk des onspoeds dragen zal.

Den ezel, overlaân en met veel pakken zwanger,

Viel zijnen zwaren last op reize langs hoe banger;

Dies hij zijn reis-gezel, amachtig, moede en mat,

Het weeldig ros, om hulpe en wat ontlasting bad.

't Welk voerloos niet alleen hier door niet werd betogen[196],

Maar heeft den armen muil, van trossen krom gebogen,

In zijn ellend beschimpt, ter tijd[197]het slaafsche beest

Ter aarden nederviel en deerlijk gaf den geest.

De reiziger, die om zijn reis te spoeden pasten[198],

Bestond met 's ezels last 's peerds rugge te belasten;

't Welk weigerende, met veel slagen fel gegroet,

Het lachen werd verleerd in 's ezels tegenspoed.

Wie in eens anders kruis en lijden schept vermaken,

En onmeêdoogende is, mag ernstelijken waken:

Want, als hij zal verzaad zijn van zijn spot-geral[199],

Hij eindelijk zelver 't juk des onspoeds dragen zal.

De klapper papegaai, op 't opperste eender eiken[200],Met vette roof gelaân, kon Reinaart niet bereiken;Dies hongrig naar de kaas, die zij genepen hadMet haren krommen bek, bedrieglijk tot haar trad:"Geluk, (riep hij) geluk! o wiens gemaalde veêrenAl de andre vooglen wijd[201]in zuiverheid passeeren[202],Indien uw schoonheid met 't wel-klinkende geluidVan zingen waar gepaard, gij waart de braafste[203]bruidVan al dat, licht-gewiekt, met uitgebreide schachten,Het dunne locht doorsnijdt en 't aardrijk gaat verachten."De papegaai, door 't lof[204]beweegd in hare ziel,Stak op een heesche keel; dies haar de kaas ontviel;Die 't slimme Reintjen nam; en leerde d' hoog gezeten,Bedrogen vogel zoo welzingen voor zijn eten.Zulks is der vleyers kunst, die van de wijste man,Als hij haar 't oore leent, 't gehoor betoovren kan:Schoon woorden geven zij, waar door z' hem achterhalen,Wanneer hij die op 't diepste in 't reeknen moet betalen.

De klapper papegaai, op 't opperste eender eiken[200],

Met vette roof gelaân, kon Reinaart niet bereiken;

Dies hongrig naar de kaas, die zij genepen had

Met haren krommen bek, bedrieglijk tot haar trad:

"Geluk, (riep hij) geluk! o wiens gemaalde veêren

Al de andre vooglen wijd[201]in zuiverheid passeeren[202],

Indien uw schoonheid met 't wel-klinkende geluid

Van zingen waar gepaard, gij waart de braafste[203]bruid

Van al dat, licht-gewiekt, met uitgebreide schachten,

Het dunne locht doorsnijdt en 't aardrijk gaat verachten."

De papegaai, door 't lof[204]beweegd in hare ziel,

Stak op een heesche keel; dies haar de kaas ontviel;

Die 't slimme Reintjen nam; en leerde d' hoog gezeten,

Bedrogen vogel zoo welzingen voor zijn eten.

Zulks is der vleyers kunst, die van de wijste man,

Als hij haar 't oore leent, 't gehoor betoovren kan:

Schoon woorden geven zij, waar door z' hem achterhalen,

Wanneer hij die op 't diepste in 't reeknen moet betalen.

Der groener[205]vorschen heer bestond zeer fel te woelen,En met den ratten krijg te voeren om de poelen;Doch, eindlijk afgemat, besloten eenen vreê,En hielden in 't moras te gaâr haar plaats en steê.Der vorschen koning, nog des krijges niet vergeten,Den velden-vorst belaagde en noodde hem ten eten,Die peinsende om[206]geen wraak, beschreed des vorschen rug,Op dat hij over 't meer hem strekken mocht een brug;Maar midden in den stroom gezwommen en gekropen,De vorsch uit ouden haat de veld-rat heeft verzopen.'t Welk als den arend zag, heeft deze buit beloerd,En vorsch en rat om hoog tot haren roof gevoerd.—De moorders nimmermeer haar[207]straffe ontvluchten mogen;De straffe treedt alzins den boozen onder oogen;Zij volgt hem waar hij gaat, gelijk de schaduw 't lijf,En altijds koomt hem voor zijn goddeloos bedrijf.'t Vergoten bloed roept wraak, waar dat hij is gevloden,Ter tijd[208]de levende is begraven bij den dooden.

Der groener[205]vorschen heer bestond zeer fel te woelen,

En met den ratten krijg te voeren om de poelen;

Doch, eindlijk afgemat, besloten eenen vreê,

En hielden in 't moras te gaâr haar plaats en steê.

Der vorschen koning, nog des krijges niet vergeten,

Den velden-vorst belaagde en noodde hem ten eten,

Die peinsende om[206]geen wraak, beschreed des vorschen rug,

Op dat hij over 't meer hem strekken mocht een brug;

Maar midden in den stroom gezwommen en gekropen,

De vorsch uit ouden haat de veld-rat heeft verzopen.

't Welk als den arend zag, heeft deze buit beloerd,

En vorsch en rat om hoog tot haren roof gevoerd.—

De moorders nimmermeer haar[207]straffe ontvluchten mogen;

De straffe treedt alzins den boozen onder oogen;

Zij volgt hem waar hij gaat, gelijk de schaduw 't lijf,

En altijds koomt hem voor zijn goddeloos bedrijf.

't Vergoten bloed roept wraak, waar dat hij is gevloden,

Ter tijd[208]de levende is begraven bij den dooden.

De vorsch benijdde, dat 't gehoornde beest af-snoeideHet lisch en 't groene kruid, dat bij zijn poelen groeide,En zwillende[209]onbedacht, van haat en af-gonst dul,Bestond, hoe klein en teêr, te snorken op den bul,Ter tijd[210]hij borst aan tween door grootsheid opgeblazen,Besprengende met bloed en vochtigheid de grazen[211]."O, (riep 't viervoetig dier) wat duller razernijBevangt u, dat gij u dus opstelt tegen mij!Dat gij uw teêrderheid en zwakheid gaat vergeten,En dorft u tegen mij het worstelen vermeten!"Leergierige! leert hier, dat iedereen vooralEen grooter sterkte voor[212]zijne zwakheid stellen[213]zal;Dat minder tegen meerdre, in macht onvergeleken[214],Zich wacht den hane-kam of pluimen op te steken[215].Wie aan[216]den prikkel stoot, verplet zijn eigen hoofd;Wijs is hij, die zich zelf niet al te veel gelooft[217].

De vorsch benijdde, dat 't gehoornde beest af-snoeide

Het lisch en 't groene kruid, dat bij zijn poelen groeide,

En zwillende[209]onbedacht, van haat en af-gonst dul,

Bestond, hoe klein en teêr, te snorken op den bul,

Ter tijd[210]hij borst aan tween door grootsheid opgeblazen,

Besprengende met bloed en vochtigheid de grazen[211].

"O, (riep 't viervoetig dier) wat duller razernij

Bevangt u, dat gij u dus opstelt tegen mij!

Dat gij uw teêrderheid en zwakheid gaat vergeten,

En dorft u tegen mij het worstelen vermeten!"

Leergierige! leert hier, dat iedereen vooral

Een grooter sterkte voor[212]zijne zwakheid stellen[213]zal;

Dat minder tegen meerdre, in macht onvergeleken[214],

Zich wacht den hane-kam of pluimen op te steken[215].

Wie aan[216]den prikkel stoot, verplet zijn eigen hoofd;

Wijs is hij, die zich zelf niet al te veel gelooft[217].

t Hart, ziende in 't kristallijn eens borns[219]zijn schaduw leven,In schoonheid van gedaante heeft d' hoornen prijs[220]gegeven,Die 't voorhoofd dienden tot een zonderling cieraad,Daar zijn vier beenen bij verdienden niet als smaad,Vermits zij, lang en dor, de aanzienlijkheid bevlektenDer hoornen, die op 't hoofd hem als twee kroonen strekten.Terwijl het hart dus op zijn beenen is gestoord,Het onverziens geblaas van 's jagers horen hoort[221]:Dies zich te ontvluchten spoedt de naderende brakken,Maar blijft met d' hoornen vast verward in wilgentakken;Wordt veler honden roof, en 's jagers rijken buit,Waarom dees droeve klacht 't hart barst ter herten uit:"O! die zoo menigmaal, uit 's jagers blinde lagen,Mij 't lijf en 't leven hebt geweldelijk ontdragen,'t Was onrechtvaardigheid, dat ik voor u zoo snoodDen prijs aan d' hoornen gaf, een oorzaak van mijn dood."Door kwâ gewoonte wij de reden zoo verliezen,Dat wij het schaadlijkst meest voor 't aldernutst verkiezen,Misprijzen 't opperst goed, verheffen 't hoogste kwaad;En als wij nu geraakt zijn in een kwaden staat,Dan gaan ons de oogen op, en moeten[222]spâ belijden:'t Geen ons behaaglijkst scheen, is de oorzaak van ons lijden.

t Hart, ziende in 't kristallijn eens borns[219]zijn schaduw leven,

In schoonheid van gedaante heeft d' hoornen prijs[220]gegeven,

Die 't voorhoofd dienden tot een zonderling cieraad,

Daar zijn vier beenen bij verdienden niet als smaad,

Vermits zij, lang en dor, de aanzienlijkheid bevlekten

Der hoornen, die op 't hoofd hem als twee kroonen strekten.

Terwijl het hart dus op zijn beenen is gestoord,

Het onverziens geblaas van 's jagers horen hoort[221]:

Dies zich te ontvluchten spoedt de naderende brakken,

Maar blijft met d' hoornen vast verward in wilgentakken;

Wordt veler honden roof, en 's jagers rijken buit,

Waarom dees droeve klacht 't hart barst ter herten uit:

"O! die zoo menigmaal, uit 's jagers blinde lagen,

Mij 't lijf en 't leven hebt geweldelijk ontdragen,

't Was onrechtvaardigheid, dat ik voor u zoo snood

Den prijs aan d' hoornen gaf, een oorzaak van mijn dood."

Door kwâ gewoonte wij de reden zoo verliezen,

Dat wij het schaadlijkst meest voor 't aldernutst verkiezen,

Misprijzen 't opperst goed, verheffen 't hoogste kwaad;

En als wij nu geraakt zijn in een kwaden staat,

Dan gaan ons de oogen op, en moeten[222]spâ belijden:

't Geen ons behaaglijkst scheen, is de oorzaak van ons lijden.

De sperwer overviel al meer de onnoozle duiven,En wist geen zoeter aas noch vogelen te kluiven;De duifkens, om te ontgaan zijn hongerige krop,Den valk tot haren voogd en koning wierpen op.Maar 't ging haar als de geen, die om d' een klip te ontglijden,Verzeild, weêr schipbreuk op een andre droogte lijden.Want, in beschermens plaats, heeft haar de valk geplaagd,En tot 't gebeente d' een na d' ander opgeknaagd.Veeltijds, wanneer men om d' een tyrannij te ontvliedenEen koning d' hulde opdraagt en schepter van gebieden,Men onder 't juk geraakt van eenen strengen vorst,Die naar het bloed zijns volks en onderdanen dorst.Veel princen zweren veel, en houden niet met allen,En leven met haar volk naar eigen welgevallen.

De sperwer overviel al meer de onnoozle duiven,

En wist geen zoeter aas noch vogelen te kluiven;

De duifkens, om te ontgaan zijn hongerige krop,

Den valk tot haren voogd en koning wierpen op.

Maar 't ging haar als de geen, die om d' een klip te ontglijden,

Verzeild, weêr schipbreuk op een andre droogte lijden.

Want, in beschermens plaats, heeft haar de valk geplaagd,

En tot 't gebeente d' een na d' ander opgeknaagd.

Veeltijds, wanneer men om d' een tyrannij te ontvlieden

Een koning d' hulde opdraagt en schepter van gebieden,

Men onder 't juk geraakt van eenen strengen vorst,

Die naar het bloed zijns volks en onderdanen dorst.

Veel princen zweren veel, en houden niet met allen,

En leven met haar volk naar eigen welgevallen.

Geschil was tusschen 't ros en 't vluchtig hart gerezen.'t Ros, om door zoete wraak zijn wonde te genezen,Een man om hulpe aanriep, die zulks beloofde vroom,Indien 't zich onderwierp de sporen en den toom.Het peerd, verhit om 't hart bloed-dorstig te bestrijden,Liet zich uit lust tot wraak besporen en berijden;En rent gezadeld heen, met d' opgezeten held,Die 't hart met schichten kwetst en dood'lijk nedervelt.Dies 't ros den ridder prijst, en zoekt te zijn ontslagenOm langer niet den last des zadels meer te dragen.De meester dit ontzegt, en houdet[223]onder 't juk;Dus eindet[223]zijnen tijd katijvig[224]in veel druk.Wie andren hindren wil of leed doet naar vermogen,Zich zelven op het lest ellendig vindt bedrogen.Hij werkt zijn eigen kwaad, die kwaad heeft in den zin;Wie andren netten spant geraakt er zelver in.

Geschil was tusschen 't ros en 't vluchtig hart gerezen.

't Ros, om door zoete wraak zijn wonde te genezen,

Een man om hulpe aanriep, die zulks beloofde vroom,

Indien 't zich onderwierp de sporen en den toom.

Het peerd, verhit om 't hart bloed-dorstig te bestrijden,

Liet zich uit lust tot wraak besporen en berijden;

En rent gezadeld heen, met d' opgezeten held,

Die 't hart met schichten kwetst en dood'lijk nedervelt.

Dies 't ros den ridder prijst, en zoekt te zijn ontslagen

Om langer niet den last des zadels meer te dragen.

De meester dit ontzegt, en houdet[223]onder 't juk;

Dus eindet[223]zijnen tijd katijvig[224]in veel druk.

Wie andren hindren wil of leed doet naar vermogen,

Zich zelven op het lest ellendig vindt bedrogen.

Hij werkt zijn eigen kwaad, die kwaad heeft in den zin;

Wie andren netten spant geraakt er zelver in.

De leeuw, der dieren hoofd, beval dat alle beestenZich rusten tot den krijg, de minste met den meesten[225].'t Langhalzige kameel, den ezel en den stier,De beer, den haas, het zwijn, en 't wreede panterdier,De luipaart, en de wolf, ten hove fluks verschenen,Met al wat 't aardrijk drukt, en voorts treedt op vier beenen.Toen sprak de ruige beer: "heer koning! zijdy dwaas,Dat gij gedagvaard hebt den ezel en den haas?Die onbekwaam ten krijg schier vluchten voor de doode?Den ezel is te bot, den haas is veel te bloode.Des ezels dommigheid is wijd en zijd berucht;En 't haasken drijft de vreeze al stadig op de vlucht!""Neen (sprak de stoute leeuw), die twee ons nut zijn zullen:Den ezel schrik aanbrengt, vermids zijn eislijk brullen;Het haasken vlug en snel, in 't loopen wel geleerd,Boodschappen zal al 't geen wat in de krijg passeert."Die, om 't gemeene beste eendrachtig te beleiden[226],Zoo rijp is van beraad, zoo kloek en zoo bescheiden,Dat zelf de onnutst' hem ook te passe komen kan,Zulk eene 't beeld uitdrukt van een bijzonder man.

De leeuw, der dieren hoofd, beval dat alle beesten

Zich rusten tot den krijg, de minste met den meesten[225].

't Langhalzige kameel, den ezel en den stier,

De beer, den haas, het zwijn, en 't wreede panterdier,

De luipaart, en de wolf, ten hove fluks verschenen,

Met al wat 't aardrijk drukt, en voorts treedt op vier beenen.

Toen sprak de ruige beer: "heer koning! zijdy dwaas,

Dat gij gedagvaard hebt den ezel en den haas?

Die onbekwaam ten krijg schier vluchten voor de doode?

Den ezel is te bot, den haas is veel te bloode.

Des ezels dommigheid is wijd en zijd berucht;

En 't haasken drijft de vreeze al stadig op de vlucht!"

"Neen (sprak de stoute leeuw), die twee ons nut zijn zullen:

Den ezel schrik aanbrengt, vermids zijn eislijk brullen;

Het haasken vlug en snel, in 't loopen wel geleerd,

Boodschappen zal al 't geen wat in de krijg passeert."

Die, om 't gemeene beste eendrachtig te beleiden[226],

Zoo rijp is van beraad, zoo kloek en zoo bescheiden,

Dat zelf de onnutst' hem ook te passe komen kan,

Zulk eene 't beeld uitdrukt van een bijzonder man.

De vogelaar belaagde een tortel schoon van veêren,En dacht haar in zijn net het vliegen te verleeren;Zijn strikken hij bereidt, zijn netten spant hij uit.Het duifken wordt beweegd, aanziende zulken buitVan rijk en edel zaad, en daalde naar het garen:Maar och, wat droefheid is den voog'laar wedervaren!Zoo fluks hij trekken wil, hij op een slange treedt,En voelt in 't linker been een doodelijke beet.De tortel is verheugd, zij koomt tot hem gevlogen,En roept: "nu moet gij zelf de bleeke dood gedoogen[227],Die onze onnoozelheid bespied hebt en belaagd,Die in 't bedrieglijk net mijn maagschap hebt gejaagd."Wie andren wil verraân, zich zelven vindt verraden;Hij jaagt zijn eigen schâ, die and'ren wil beschaden[228].De kwade zijnen list op elk-een heeft gemunt,Maar zulks[229]hij and'ren wenscht, zulks[229]wordt hem weêr gegund.

De vogelaar belaagde een tortel schoon van veêren,

En dacht haar in zijn net het vliegen te verleeren;

Zijn strikken hij bereidt, zijn netten spant hij uit.

Het duifken wordt beweegd, aanziende zulken buit

Van rijk en edel zaad, en daalde naar het garen:

Maar och, wat droefheid is den voog'laar wedervaren!

Zoo fluks hij trekken wil, hij op een slange treedt,

En voelt in 't linker been een doodelijke beet.

De tortel is verheugd, zij koomt tot hem gevlogen,

En roept: "nu moet gij zelf de bleeke dood gedoogen[227],

Die onze onnoozelheid bespied hebt en belaagd,

Die in 't bedrieglijk net mijn maagschap hebt gejaagd."

Wie andren wil verraân, zich zelven vindt verraden;

Hij jaagt zijn eigen schâ, die and'ren wil beschaden[228].

De kwade zijnen list op elk-een heeft gemunt,

Maar zulks[229]hij and'ren wenscht, zulks[229]wordt hem weêr gegund.

Al wat op wieken zweeft vergaderde te zamen,Op datze een braaf monarch en overheer bekwamen;De een stemde, dat de zwaan vanouds de kroon toe kwam,En de ander d' arend koos, van keizerlijken stam.Ten lesten is de stem en uitspraak van haar allenOp de opgepronkte paauw eendrachtelijk gevallen;Vermids die om de glans zijns schoonheids was beromd,Zij stemden, dat de kroon rechtveerdig hem toekomt.Maar de exster snaterbek de waarheid niet kon zwijgen,En sprak: "van waar of wij dan hulpe zullen krijgen,Als ergens iemand ons heel te onderdrukken poogt?Dewijl gij op 's paauws kracht al heel niet steunen moogt.Of zou de vijand, voor de luister van zijn pluimenEn schoone schachten 't veld verbaasd[230]wel moeten ruimen?"Een schoonheid, onverzeld van wijsheid en van macht,Een vlek is in het bloed en koninklijk geslacht.De schoonheid van een prins kan nergens de onderzaten,In tijd van strijdensnood, noch helpen noch iet baten.

Al wat op wieken zweeft vergaderde te zamen,

Op datze een braaf monarch en overheer bekwamen;

De een stemde, dat de zwaan vanouds de kroon toe kwam,

En de ander d' arend koos, van keizerlijken stam.

Ten lesten is de stem en uitspraak van haar allen

Op de opgepronkte paauw eendrachtelijk gevallen;

Vermids die om de glans zijns schoonheids was beromd,

Zij stemden, dat de kroon rechtveerdig hem toekomt.

Maar de exster snaterbek de waarheid niet kon zwijgen,

En sprak: "van waar of wij dan hulpe zullen krijgen,

Als ergens iemand ons heel te onderdrukken poogt?

Dewijl gij op 's paauws kracht al heel niet steunen moogt.

Of zou de vijand, voor de luister van zijn pluimen

En schoone schachten 't veld verbaasd[230]wel moeten ruimen?"

Een schoonheid, onverzeld van wijsheid en van macht,

Een vlek is in het bloed en koninklijk geslacht.

De schoonheid van een prins kan nergens de onderzaten,

In tijd van strijdensnood, noch helpen noch iet baten.

Een os, die zwaar gejukt den tragen ploeg most[231]slepen,En stadig werd gedreigd met 't luid geklats der zweepen,Des avonds werd gestald, amechtig[232], mat en moê,En rustten naast de krib van een gemeste koe,Die schamper dreef den spot met al zijn slavernije,Omdat zij leefde in weelde en huppelde als de vrije[233],Maar eind'lijk werd den os gewaar, en nam wel acht,Dat dees gemeste veers werd met de bijl geslacht.Waarom hij zijnen staat voor d' ander heeft geprezen,Vermids hij niet en had de slag des bijls te vreezen;Dies koos[234]zijn slavernij nog liever, als een wijlIn wellust opgevoed te werden voor de bijl.Wie 't einde gade slaat van goeden en van kwaden,De korte wellust zal verfoeyen en versmaden;De wellust is wel zoet in d' uiterlijken schijn,Maar kan van druk en rouw niet afgescheiden zijn.

Een os, die zwaar gejukt den tragen ploeg most[231]slepen,

En stadig werd gedreigd met 't luid geklats der zweepen,

Des avonds werd gestald, amechtig[232], mat en moê,

En rustten naast de krib van een gemeste koe,

Die schamper dreef den spot met al zijn slavernije,

Omdat zij leefde in weelde en huppelde als de vrije[233],

Maar eind'lijk werd den os gewaar, en nam wel acht,

Dat dees gemeste veers werd met de bijl geslacht.

Waarom hij zijnen staat voor d' ander heeft geprezen,

Vermids hij niet en had de slag des bijls te vreezen;

Dies koos[234]zijn slavernij nog liever, als een wijl

In wellust opgevoed te werden voor de bijl.

Wie 't einde gade slaat van goeden en van kwaden,

De korte wellust zal verfoeyen en versmaden;

De wellust is wel zoet in d' uiterlijken schijn,

Maar kan van druk en rouw niet afgescheiden zijn.

Aan 't ongeruste[235]strand des zees, der duinen voêster,Vond eenen adelaar een toegesloten oester,Zoo vast gesloten schelp, dat hij vergeefs zijn bestEn ijd'len arbeid deed, om t' openen op 't lest.Een rave daar ontrent, om zulken buit te krijgenRiep: "O, gij most om hoog recht na de wolken stijgen,En brijzlen d' oester-schelp door 't vallen na beneên,Op een verheven klippe en rotse of herden steen:Want ijdel en vergeefs gij arbeidt, met bezuren,Te breken deze schelp, die hard is van naturen."Den arend dit geviel: steeg opwaarts na de locht,Liet vallen d' oester-schelp op datze breken mocht:De schelpe viel in twee, datze op de rotse klapte:De rave daar omtrent den visch terstond opsnapte.—De tafel-vrunden zijn zoodanig ook van aard:Zij troetelen de weerd om eenen lekken-baard[236];Maar als ten einde loopt het brassen en het smeeren,Zoo wil[237]de vrundschap fluks in vijandschap verkeeren.

Aan 't ongeruste[235]strand des zees, der duinen voêster,

Vond eenen adelaar een toegesloten oester,

Zoo vast gesloten schelp, dat hij vergeefs zijn best

En ijd'len arbeid deed, om t' openen op 't lest.

Een rave daar ontrent, om zulken buit te krijgen

Riep: "O, gij most om hoog recht na de wolken stijgen,

En brijzlen d' oester-schelp door 't vallen na beneên,

Op een verheven klippe en rotse of herden steen:

Want ijdel en vergeefs gij arbeidt, met bezuren,

Te breken deze schelp, die hard is van naturen."

Den arend dit geviel: steeg opwaarts na de locht,

Liet vallen d' oester-schelp op datze breken mocht:

De schelpe viel in twee, datze op de rotse klapte:

De rave daar omtrent den visch terstond opsnapte.—

De tafel-vrunden zijn zoodanig ook van aard:

Zij troetelen de weerd om eenen lekken-baard[236];

Maar als ten einde loopt het brassen en het smeeren,

Zoo wil[237]de vrundschap fluks in vijandschap verkeeren.

Den arend krom-gebekt belaagde en na ging sporenDe schaapkens wit gewold, die 't groene kruid afschoren,En voerde op 't onverzienste een lammerken omhoog;De rave 't spel aanzag met een begeerig oog,En sprak dus bij haar zelfs: "is d' arend zoo onschamel,[238]Wat hindertmij, dat ik niet roof den vetsten hamelVan alle die de weide en 't groene kruid beslaan?"Zij daalde op 's hamels rug, om hem te grijpen aan:Maar als haar klaauwen inde wolle zijn geslagen,Zij veel te onmachtig is, zoo vetten vlies[239]t' ontdragen.Den herder, op zijn luim, den rave ziet verwerd,Die op haar dieft' terstond van hem gevangen werd.Wie boven zijne macht zich iets derf onderwinden,Zich eindelijken zal geheel bedrogen vinden.Wie grooter pak op loed[240], als hij verdragen mocht,Stak menigmaal in 't zand de beenen inde locht.

Den arend krom-gebekt belaagde en na ging sporen

De schaapkens wit gewold, die 't groene kruid afschoren,

En voerde op 't onverzienste een lammerken omhoog;

De rave 't spel aanzag met een begeerig oog,

En sprak dus bij haar zelfs: "is d' arend zoo onschamel,[238]

Wat hindertmij, dat ik niet roof den vetsten hamel

Van alle die de weide en 't groene kruid beslaan?"

Zij daalde op 's hamels rug, om hem te grijpen aan:

Maar als haar klaauwen inde wolle zijn geslagen,

Zij veel te onmachtig is, zoo vetten vlies[239]t' ontdragen.

Den herder, op zijn luim, den rave ziet verwerd,

Die op haar dieft' terstond van hem gevangen werd.

Wie boven zijne macht zich iets derf onderwinden,

Zich eindelijken zal geheel bedrogen vinden.

Wie grooter pak op loed[240], als hij verdragen mocht,

Stak menigmaal in 't zand de beenen inde locht.

't Wild ruig geborsteld zwijn prat[241]op den ezel smaalde,Om dat hij alzins[242]schande en nergens lof behaalde,Vermids hij, dom van geest en traag in zijnen gank,Zijn leven slijten most omtrent der prijen[243]stank,Als die onweerdig was gerekend te verkeerenBij de ander beesten, die zich onderling geneeren:Waarom aan 't snoodste werk hij ook gehouden wierd:"Maar ik (sprak 't wilde zwijn) ben d' eêlste van 't gediert,Mijn eer klinkt over al; ja, inder princen hoven,Daar hoort men mijne kracht en groote snelheid loven."Den ezel, hoorens-zat en walgende van 't lof,[244]'t Welk d'[245]opgeblazen zwijn zich eigende te grof,Riep: "willig ik ontbeere een snelheid onbedwongen,Omdat mijn leven niet als 't uwe wordt besprongen."Een glorie, steeds omringd van allerlei gevaar,De wijze geerne mist al blinktze wonderbaar:Die glans bekoort hem niet: en, liever als verheven,Wil veilig slave zijn, en heel vergeten leven.

't Wild ruig geborsteld zwijn prat[241]op den ezel smaalde,

Om dat hij alzins[242]schande en nergens lof behaalde,

Vermids hij, dom van geest en traag in zijnen gank,

Zijn leven slijten most omtrent der prijen[243]stank,

Als die onweerdig was gerekend te verkeeren

Bij de ander beesten, die zich onderling geneeren:

Waarom aan 't snoodste werk hij ook gehouden wierd:

"Maar ik (sprak 't wilde zwijn) ben d' eêlste van 't gediert,

Mijn eer klinkt over al; ja, inder princen hoven,

Daar hoort men mijne kracht en groote snelheid loven."

Den ezel, hoorens-zat en walgende van 't lof,[244]

't Welk d'[245]opgeblazen zwijn zich eigende te grof,

Riep: "willig ik ontbeere een snelheid onbedwongen,

Omdat mijn leven niet als 't uwe wordt besprongen."

Een glorie, steeds omringd van allerlei gevaar,

De wijze geerne mist al blinktze wonderbaar:

Die glans bekoort hem niet: en, liever als verheven,

Wil veilig slave zijn, en heel vergeten leven.

't Viervoetig wildgediert streed met 't gevogelt heftig.Men kwam van wederzijds te velde prat en deftig:'t Zij omdat veel te laag 't gevogelt dalen kwam,En 't eigendom al meer des aardrijks tot zich nam,Of ander oorzaak, verre (om[246]de oudheid) nog te zoekenIn 't ongekreukt[247]pampier van onbeschreven boeken.De strijd ging dapper aan; een ieder deed zijn bestOpdat hij zijn partij verwinnen mocht in 't lest.De vleermuis, half beducht, haast[248]tot den dieren neigde,Om best in tijds te ontgaan 't gedierte, dat haar dreigde,Maar als de voglen nu, door 't vliegende gerucht[249],De dieren dreven met de vleermuis op de vlucht,De vleermuis sichtent[250], om haar trouwloos onderwinden,Haar[251]geenzins dorst int koor der vooglen laten vinden,Maar sluipt bij duister nacht om 't kwaad, dat haar aankleeft,Haar schamende de daad die zij bedreven heeft.Al die in d' open locht het voorhoofd op wil houden,Zich wel van ontrouw wacht', die dobbel werd vergouden[252].Wie eenmaal ontrouw pleegt, heeft altijd schande en smaad,En wordt van 't mensengeslacht verbeten[253]en gehaat.

't Viervoetig wildgediert streed met 't gevogelt heftig.

Men kwam van wederzijds te velde prat en deftig:

't Zij omdat veel te laag 't gevogelt dalen kwam,

En 't eigendom al meer des aardrijks tot zich nam,

Of ander oorzaak, verre (om[246]de oudheid) nog te zoeken

In 't ongekreukt[247]pampier van onbeschreven boeken.

De strijd ging dapper aan; een ieder deed zijn best

Opdat hij zijn partij verwinnen mocht in 't lest.

De vleermuis, half beducht, haast[248]tot den dieren neigde,

Om best in tijds te ontgaan 't gedierte, dat haar dreigde,

Maar als de voglen nu, door 't vliegende gerucht[249],

De dieren dreven met de vleermuis op de vlucht,

De vleermuis sichtent[250], om haar trouwloos onderwinden,

Haar[251]geenzins dorst int koor der vooglen laten vinden,

Maar sluipt bij duister nacht om 't kwaad, dat haar aankleeft,

Haar schamende de daad die zij bedreven heeft.

Al die in d' open locht het voorhoofd op wil houden,

Zich wel van ontrouw wacht', die dobbel werd vergouden[252].

Wie eenmaal ontrouw pleegt, heeft altijd schande en smaad,

En wordt van 't mensengeslacht verbeten[253]en gehaat.

De vorschen Jovem[254]om een vorst of koning baden:Den Hemel, om zich van haar klachten wat te ontladen,Haar eenen hollen stronk toevoegde, als voogd van 't rijk,Die voor fluweel aantrok een rok van 't fijnste slijk.De kikkers, niet te vreên met dezen dooden koning,Die noch bescherming bood noch straffe noch belooning,Weêr Jupiter op nieuws aanriepen om een vorst,Die ziel en leven droeg van binnen in zijn borst.De Bliksem-voerder haar den reiger heeft gezonden,Die d' een na d' ander heeft zeer jammerlijk verslonden.Gij, die van dertelheid geen weelde dragen moogt,Noch nimmer u vernoegt aan eenen vromen[255]voogd:Ziet toe, en wacht u wel van licht te mutineeren,Noch wilt zoo onbedacht verwerpen uw lands-heeren.Zoo de eerste reedlijk is, of al wat strenge viel,Een tweede koomt al haast, en neemt u lijf en ziel.

De vorschen Jovem[254]om een vorst of koning baden:

Den Hemel, om zich van haar klachten wat te ontladen,

Haar eenen hollen stronk toevoegde, als voogd van 't rijk,

Die voor fluweel aantrok een rok van 't fijnste slijk.

De kikkers, niet te vreên met dezen dooden koning,

Die noch bescherming bood noch straffe noch belooning,

Weêr Jupiter op nieuws aanriepen om een vorst,

Die ziel en leven droeg van binnen in zijn borst.

De Bliksem-voerder haar den reiger heeft gezonden,

Die d' een na d' ander heeft zeer jammerlijk verslonden.

Gij, die van dertelheid geen weelde dragen moogt,

Noch nimmer u vernoegt aan eenen vromen[255]voogd:

Ziet toe, en wacht u wel van licht te mutineeren,

Noch wilt zoo onbedacht verwerpen uw lands-heeren.

Zoo de eerste reedlijk is, of al wat strenge viel,

Een tweede koomt al haast, en neemt u lijf en ziel.

De lang-gebaarde geite, om voedsel gaande uitdolen,Eerst 't geitken heeft belast te blijven weg gescholenInt diepste vande kooi, die zij met grendels sloot,En geenszins op[256]te doen haar jonksken streng gebood.De wolf, die bij geval daar lag omtrent geslopen,Kwam, als de geit vertrok, fluks aande kooi geloopen,En klopte zoetlijk aan, en riep tot zijn gewin[257]:"Op, op! mijn geitken, op! en laat uw moeder in.""Neen," zegt de jonge geit, "ik luister naar geen spreken,Ten zij mij iemand brengt de loze[258]en 't rechte teeken.""Doet op! mijn kind, doet op!" houdt Wolfaart stadig aan,"De loze mijn gedachte en hers'nen is ontgaan.""Zoo hebbe ik," zegt de geit, "de sleutels ook vergeten;Dus blijft vrij buiten staan, ik zie u door de reten."Wie op de wetten acht, die billijk zijn en goed,Zich vrank en veilig voor veel ongevals behoedt.Wie 't oor der oudren tucht leent, vlijtig naar vermogen,Niet licht van iemand werd verleid, noch ook bedrogen.

De lang-gebaarde geite, om voedsel gaande uitdolen,

Eerst 't geitken heeft belast te blijven weg gescholen

Int diepste vande kooi, die zij met grendels sloot,

En geenszins op[256]te doen haar jonksken streng gebood.

De wolf, die bij geval daar lag omtrent geslopen,

Kwam, als de geit vertrok, fluks aande kooi geloopen,

En klopte zoetlijk aan, en riep tot zijn gewin[257]:

"Op, op! mijn geitken, op! en laat uw moeder in."

"Neen," zegt de jonge geit, "ik luister naar geen spreken,

Ten zij mij iemand brengt de loze[258]en 't rechte teeken."

"Doet op! mijn kind, doet op!" houdt Wolfaart stadig aan,

"De loze mijn gedachte en hers'nen is ontgaan."

"Zoo hebbe ik," zegt de geit, "de sleutels ook vergeten;

Dus blijft vrij buiten staan, ik zie u door de reten."

Wie op de wetten acht, die billijk zijn en goed,

Zich vrank en veilig voor veel ongevals behoedt.

Wie 't oor der oudren tucht leent, vlijtig naar vermogen,

Niet licht van iemand werd verleid, noch ook bedrogen.

Een landman, gaande in 't woud spanceeren en verlusten[259],Een bijle zonder steel vond aan de groene kusten:De welke, opdatz' hem nut en oorbaar wezen zou,Zoo bad hij 't boomrijk bosch, wiens toppen aan 't gebouwDes Hemels rezen op, dat hij een stok mocht snijden,Om die int ijzer der gevonden bijl te vlijden[260].'t Bosch gaf den boer verlof: die eenen ronden tak,Tot eenen steel, in 't hol van d' ijzren akse stak,En kerfde fluks nu d' eik, nu de elzen, nu de linden,Zoo dat eerlange 't woud niet meer en was te vinden.Gij, die te licht gelooft, en hem die u beloertDe wapens overgeeft, die gij tot noodweer voert,Denkt, hoe 't u zal vergaan, wanneer gij 't zweerd in handenDen zulke geeft, die u vernielt en maakt tot schanden.

Een landman, gaande in 't woud spanceeren en verlusten[259],

Een bijle zonder steel vond aan de groene kusten:

De welke, opdatz' hem nut en oorbaar wezen zou,

Zoo bad hij 't boomrijk bosch, wiens toppen aan 't gebouw

Des Hemels rezen op, dat hij een stok mocht snijden,

Om die int ijzer der gevonden bijl te vlijden[260].

't Bosch gaf den boer verlof: die eenen ronden tak,

Tot eenen steel, in 't hol van d' ijzren akse stak,

En kerfde fluks nu d' eik, nu de elzen, nu de linden,

Zoo dat eerlange 't woud niet meer en was te vinden.

Gij, die te licht gelooft, en hem die u beloert

De wapens overgeeft, die gij tot noodweer voert,

Denkt, hoe 't u zal vergaan, wanneer gij 't zweerd in handen

Den zulke geeft, die u vernielt en maakt tot schanden.

Back to Index Next