The Project Gutenberg eBook ofEngelsch woordenboek. Eerste deel: Engelsch-Nederlandsch (met uitgeschreven verkortingen)

The Project Gutenberg eBook ofEngelsch woordenboek. Eerste deel: Engelsch-Nederlandsch (met uitgeschreven verkortingen)This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: Engelsch woordenboek. Eerste deel: Engelsch-Nederlandsch (met uitgeschreven verkortingen)Author: K. ten BruggencateEditor: L. van der WalRelease date: February 6, 2021 [eBook #64478]Most recently updated: October 18, 2024Language: DutchCredits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg.*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ENGELSCH WOORDENBOEK. EERSTE DEEL: ENGELSCH-NEDERLANDSCH (MET UITGESCHREVEN VERKORTINGEN) ***

This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.

Title: Engelsch woordenboek. Eerste deel: Engelsch-Nederlandsch (met uitgeschreven verkortingen)Author: K. ten BruggencateEditor: L. van der WalRelease date: February 6, 2021 [eBook #64478]Most recently updated: October 18, 2024Language: DutchCredits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg.

Title: Engelsch woordenboek. Eerste deel: Engelsch-Nederlandsch (met uitgeschreven verkortingen)

Author: K. ten BruggencateEditor: L. van der Wal

Author: K. ten Bruggencate

Editor: L. van der Wal

Release date: February 6, 2021 [eBook #64478]Most recently updated: October 18, 2024

Language: Dutch

Credits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg.

*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ENGELSCH WOORDENBOEK. EERSTE DEEL: ENGELSCH-NEDERLANDSCH (MET UITGESCHREVEN VERKORTINGEN) ***

Oorspronkelijke titelpagina.K. TEN BRUGGENCATE’SENGELSCH WOORDENBOEKEERSTE DEEL: ENGELSCH-NEDERLANDSCH.ZESDE, VERBETERDE EN VERMEERDERDE UITGAVE,BEZORGD DOORL. VAN DER WAL,DIRECTEUR DER R. H. B. S. TE STEENWIJK.2 dln. in linnen1 deel in half leerƒ 5,40.TE GRONINGEN BIJ J. B. WOLTERS’ U. M.[iii]AANWIJZINGEN VOOR HET GEBRUIK.1. Het — in den tekst staat in de plaats van het hoofdwoord; zoo een gedeelte hiervan tusschen haakjes staat, wordt dit laatste niet begrepen in het —. Voorbeeld:Acoustic(al);—-duct; het—in—-ductstaat daarom alléén in plaats vanAcoustic, dus van het niet tusschen haakjes geplaatste.2. Van afgeleide woorden is de uitspraak slechts opgegeven bij verschil met het hoofdwoord; de klem wordt, zoowel in de herspelling als in de niet herspelde woorden, door vette, de halve klem door gewone, en de rest van het woord door cursieve letter aangeduid;Animativebeteekent dus, dat de eersteaden hoofdklem, de tweedeaden bijtoon heeft; dequantiteitvan den klinker is als die van het hoofdwoord, tenzij anders opgegeven.3. De noodige eigennamen zijnnietin eene afzonderlijke rubriek geplaatst, maar in het werk zelf opgenomen, en alleen desnoodig is de vertaling ervan opgegeven.4. De woorden op eenerlaten deze letter in de uitspraak vrij wel vervallen; alléén zoo door samenstelling of afleiding een vokaal op dervolgt, wordt deze letter weer gesproken;b.v.Jabber,džabə, maar:Jabbering,džabəriŋ.5. Woorden alsnatureheb ik zonder sisklank, dus alsneitjəen niet alsneitšə, voorgesteld in de transcriptie, omdat de vreemdeling zich hier licht aan overdrijving schuldig maakt, en bovendien in onzen tijd deze sisklank in de beschaafde Engelsche uitspraak steeds meer verdwijnt; alléénSoldierwordt nog zeer krachtigsouldžəgesproken, terwijl de vulgaire uitspraaksoudžəverkiest.6. Bij de phonetische transcriptie van woorden alspoor,your, etc. ben ik opzettelijk wat conservatief gebleven; ik weet wel, datpöenyözéér dikwijls gehoord worden, maar dan toch alléén in het vlugge gesprek; ik aarzelde, om voor het enkele woord deze uitspraak als de gewone op te geven.7. Deuvanmuteheb ik gewoonlijk doorjûvoorgesteld; echter dooriûnasofz, om te voorkomen dat woorden alssuitte veel metšzouden worden gesproken, waardoor menšut, d.i. de transcriptie vanshoot, zou verkrijgen; de transcriptiessiûtenšutverschillen genoeg om alle verwarring te voorkomen.[iv]VERKLARING VAN DE PHONETISCHE TRANSCRIPTIE.A.Vokalen.1.aals deainthat(ongeveer als deavan het Fransche woordpatte).2.âals deainasken dearinfarm(ongeveer als de zéér open gesprokenaavanzaal).3.ɐals deuinbut(meer naar deaoverhellend dan deövanGötter).4.ɐ̂als deearinlearn(deeuvan het Franschleur+ de toonloozeə).5.aials deiinline(iets minder laag dan deeiin het D.Wein).6.auals deouinhouse.7.eals deeinbet.8.êongeveer als deêin het F.prêtre, maar met grooter kaakopening.9.eials deainfate.10.ials deiinthin(ongeveer als deiin het Noordduitschefinden).11.îals deeeinsee(ongeveer als de D.ie, met. een vluchtigejdaarna).12.oals deoinnot(ongeveer als onzeoinpot).13.ôals deawinlaw}ongeveer als deoin het Fr.encore14.ö(=ôə) als deorinlord15.ôials deoyinboy.16.ouals deoinbone.17.uals deuinfull.18.ûals deueintrue(als deuin hot D.Stufe+ eene vluchtigew).19.jûofiûals deuinmute(na desenzgewoonlijkiû).20.əalsainasleepof als derincare=kêə.B.Konsonanten.1.gals degingood.2.jals deyinyear.3.ŋals denginlong.4.šals deshinship, of ongeveer als dechin het F.Charles.5.žals desiinoccasion, of ongeveer als degin het F.rouge.6.thals dethinthin.7.dhals dethinfather.8.wals dewinwine.N.B.In zulk eene transcriptie alsokeiž’nofeib’lstellen de’nen’leene lettergreep voor; ze zijn wat de Duitschers noemensilbemachendesnofl.[v]Dictionaries are like watches: the worst is better than none, and the best cannot be expected to go quite true.Dr.Johnson.VOORREDE.Ist, dat oyt Rechter wil een schamper oordeel vellen,Waardoor hij allermeest kan den Misdader quellen,Die laet hem nimmermeer in ’t naare rasphuis gaen,Noch ook van dach tot dach aan ’t zware Berch-werk staan;Maar leg hem op, dat hij gae Woord-Registers maken,Dus zal hij alle soort van straffe teffens smaken.De geschiedenis van dit boek, volgens Lessing de ware inhoud eener voorrede, is hoogst eenvoudig. Het kwam mij namelijk reeds jaren lang voor, dat wij in ons land geen, niet te groot en toch betrekkelijk volledig, woordenboek hadden, dat zoowel voor school als voor huis of kantoor een betrouwbare gids mocht worden geacht. Hier liet m. i. de inrichting, daar weder het uitspraakgedeelte der bestaande werken veel te wenschen over, terwijl verder bij andere werken het eenvoudig naschrijven der dikke boeken te zeer hoofdzaak was. En aangezien ik nu gedurende een tal van jaren al hetgeen mij in romans, tijdschriften en andere werken merkwaardigs en opvallends was voorgekomen, getrouw had verzameld, meende ik eene poging te mogen wagen, om te voorzien in eene naar mijne bescheiden meening bestaande leemte.In zooverre een woordenboek op den naam van oorspronkelijkheid aanspraak kan maken, hoop ik dat deze dictionnaire oorspronkelijk is. Ik heb getracht het tot nu toe geproduceerde streng te schiften en zelfstandig te bewerken, en ik heb aan het voorhandene die mijner aanteekeningen, zonder vermelding der bron, toegevoegd, van welke ik meende, dat zij eene plaats in zulk een werk verdienen. Dat dit laatste eene zuiver subjectieve kwestie is, ik ben de eerste dit toe te geven. Het zou mij dan ook niet verwonderen, zoo de meeningen der kenners op dit gebied zeer uiteenloopend waren.Bij de bewerking heb ik mij zoo trouw mogelijk gehouden aan de volgende beginselen, die ik ten grondslag meende te moeten leggen aan dezen vrij omvangrijken arbeid:1. Alles wat men dikwijls in hedendaagsche romans en tijdschriften vindt, moet men niet te vergeefs in dit boek naslaan. Het spreekt vanzelf, dat een woordenboek nooit compleet te maken is. Telkens ontmoette ikzelf tal van uitdrukkingen, die ik niet heb opgenomen en waarschijnlijk later ook niet opnemen zal. Een woordenboek als dit doet m. i. genoeg, wanneer het eenig artikel zoodanig behandelt, dat niet opgenomen uitdrukkingen er toch duidelijk door worden, en de verschillende beteekenissen behoorlijk geïllustreerd zijn. Er is, hoop ik, naar gestreefd, om dit te bereiken.2. Wanneer het niet noodig was, zijn niet telkens weer de vertalingen der afgeleide woorden opgenomen. Als men weet watagreeableis, behoeft de omvang van een woordenboek niet noodeloos vergroot te worden door de vertaling vanagreeableness,agreeably,agreeability, enz.; daarom zijnbijwoordenslechts zéér zelden, en woorden op ness lang niet altijd opgenomen.3. De uitspraak is voorgesteld door eene eenvoudige phonetische transcriptie, waaromtrent de hierachter volgende sleutel en de woorden aan den voet der pagina’s voldoende ophelderingen geven. Debeklemdevokaal is doorvette, de half-beklemde vokaal door gewone, en de rest der transcriptie doorcursieveletter aangegeven. Waar de uitspraak der afgeleide woorden niet van die van het grondwoord verschilt, is de transcriptie niet telkens herhaald; overigens zijn de klem en de halve klem bij verschil met het grondwoord in de afgeleide woorden eveneens doorvetteen gewone letter aangeduid.4. Zonder éénige uitzondering zijn geheelezinnen, en niet slechtswoordverbindingenopgenomen, om bepaalde uitdrukkingen te verduidelijken; daardoor is dit woordenboek tegelijk eenWord- and Phrasebookgeworden, zoodat men afzonderlijke werken[vi]deze laatste revisie, die uit den aard der zaak veel plaats vroeg, niet eerder worden begonnen, voordat de twee andere waren voltooid.Im groszen und ganzengeldt thans de volgende regeling:a.de beteekenissen van het woord, in zijn verschillende functies, achter elkaar.b.voorbeelden.c.samenstellingen.d.afleidingen, indien niet eene belangrijke spellingwijziging eene afzonderlijke behandeling wenschelijk maakte.Dat eene afzonderlijke behandeling van de samengestelde vormen de gemakkelijkheid van het opzoeken zou bevorderen meen ik te mogen betwijfelen; doch buitendien zou, als men hiertoe overging, de inhoud aanzienlijk moeten worden bekort, of het woordenboek aanmerkelijk moeten worden uitgebreid, twee dingen, die in ’t belang der gebruikers in de eerste plaats dienden vermeden te worden. Zeer zeker levert hierbij het hoogst arbitrair gebruik derhyphenseenige moeielijkheid op, en draagt, als alle lexicographisch werk, ook dit noodwendig een sterk persoonlijk karakter; doch wie tegen bezwaren of onvolmaaktheden opziet, doet het best zelfs met de herziening van een woordenboek maar liever niet te beginnen.Dat al de afleidingen aan het eind van de artikelen werden geplaatst vindt zijn verklaring in de overweging, dat het alleen op deze wijze mogelijk werd te overzien in hoeverre wellicht bij volgende uitgaven, door een natuurlijk weer systematische vereenvoudiging, ook nog voor deze een afzonderlijke plaats zou kunnen worden ingeruimd.Met de wenschen mijner vele correspondenten werd zooveel mogelijk rekening gehouden. Aan één verzoek evenwel, om de aanwijzingenSlangenAmer.te willen uitbreiden, heb ik zeer tot mijn spijt niet kunnen voldoen. Liefst had ik ze alle weggelaten. In de moderne literatuur wemelt het van woorden en vormen, die enkele jaren geleden streng zouden zijn veroordeeld, en talrijke zoogenaamdeAmericanismszijn niets dan tijdelijk verouderde vormen, nog voortlevend in hedendaagsche dialecten, waarvan het hoogst moeielijk is met zekerheid te verklaren of ze gereïmporteerd zijn van uit Amerika, of door de schrijvers aan locale dialecten direct werden ontleend.Mijn hernieuwden dank aan mijne trouwe medewerkster en aan den Heer J. Coster,DirecteurH.B.S.te Vlissingen, die me weer zeer belangrijk en uitstekend ‘belegt’ materiaal voor beide deelen toezond. Van de gewaardeerde bijdragen van den Heer A. Broers, Leeraar H.B.S. te ’s Gravenhage, kon ik tot mijn spijt slechts voor het 2e deel gebruik maken.Ook den Heeren J. Browne, Somerset West, Zuid-Afrika, en K. Hoeksema, Muskegon, Michigan,U.S.A., die de vriendelijkheid hadden, me uitgebreide aanteekeningen te doen toekomen, betuig ik mijn hartelijken dank voor hunne welkome belangstelling. En waar ik aan sommige wenschen of verwachtingen ook tot nu toe niet mocht hebben voldaan, veroorloof ik me den wellicht wat nerveuzen gebruiker zachtkens te herinneren aan Byron’s bekende woorden:“A man must serve his time to every tradeSave censure—critics are all ready made.”SteenwijkApril 1913. L. VAN DER WAL.[1]

Oorspronkelijke titelpagina.

K. TEN BRUGGENCATE’SENGELSCH WOORDENBOEKEERSTE DEEL: ENGELSCH-NEDERLANDSCH.ZESDE, VERBETERDE EN VERMEERDERDE UITGAVE,BEZORGD DOORL. VAN DER WAL,DIRECTEUR DER R. H. B. S. TE STEENWIJK.2 dln. in linnen1 deel in half leerƒ 5,40.TE GRONINGEN BIJ J. B. WOLTERS’ U. M.

K. TEN BRUGGENCATE’SENGELSCH WOORDENBOEKEERSTE DEEL: ENGELSCH-NEDERLANDSCH.

K. TEN BRUGGENCATE’SENGELSCH WOORDENBOEK

EERSTE DEEL: ENGELSCH-NEDERLANDSCH.

ZESDE, VERBETERDE EN VERMEERDERDE UITGAVE,BEZORGD DOORL. VAN DER WAL,DIRECTEUR DER R. H. B. S. TE STEENWIJK.

2 dln. in linnen1 deel in half leerƒ 5,40.TE GRONINGEN BIJ J. B. WOLTERS’ U. M.

[iii]

AANWIJZINGEN VOOR HET GEBRUIK.1. Het — in den tekst staat in de plaats van het hoofdwoord; zoo een gedeelte hiervan tusschen haakjes staat, wordt dit laatste niet begrepen in het —. Voorbeeld:Acoustic(al);—-duct; het—in—-ductstaat daarom alléén in plaats vanAcoustic, dus van het niet tusschen haakjes geplaatste.2. Van afgeleide woorden is de uitspraak slechts opgegeven bij verschil met het hoofdwoord; de klem wordt, zoowel in de herspelling als in de niet herspelde woorden, door vette, de halve klem door gewone, en de rest van het woord door cursieve letter aangeduid;Animativebeteekent dus, dat de eersteaden hoofdklem, de tweedeaden bijtoon heeft; dequantiteitvan den klinker is als die van het hoofdwoord, tenzij anders opgegeven.3. De noodige eigennamen zijnnietin eene afzonderlijke rubriek geplaatst, maar in het werk zelf opgenomen, en alleen desnoodig is de vertaling ervan opgegeven.4. De woorden op eenerlaten deze letter in de uitspraak vrij wel vervallen; alléén zoo door samenstelling of afleiding een vokaal op dervolgt, wordt deze letter weer gesproken;b.v.Jabber,džabə, maar:Jabbering,džabəriŋ.5. Woorden alsnatureheb ik zonder sisklank, dus alsneitjəen niet alsneitšə, voorgesteld in de transcriptie, omdat de vreemdeling zich hier licht aan overdrijving schuldig maakt, en bovendien in onzen tijd deze sisklank in de beschaafde Engelsche uitspraak steeds meer verdwijnt; alléénSoldierwordt nog zeer krachtigsouldžəgesproken, terwijl de vulgaire uitspraaksoudžəverkiest.6. Bij de phonetische transcriptie van woorden alspoor,your, etc. ben ik opzettelijk wat conservatief gebleven; ik weet wel, datpöenyözéér dikwijls gehoord worden, maar dan toch alléén in het vlugge gesprek; ik aarzelde, om voor het enkele woord deze uitspraak als de gewone op te geven.7. Deuvanmuteheb ik gewoonlijk doorjûvoorgesteld; echter dooriûnasofz, om te voorkomen dat woorden alssuitte veel metšzouden worden gesproken, waardoor menšut, d.i. de transcriptie vanshoot, zou verkrijgen; de transcriptiessiûtenšutverschillen genoeg om alle verwarring te voorkomen.[iv]

AANWIJZINGEN VOOR HET GEBRUIK.

1. Het — in den tekst staat in de plaats van het hoofdwoord; zoo een gedeelte hiervan tusschen haakjes staat, wordt dit laatste niet begrepen in het —. Voorbeeld:Acoustic(al);—-duct; het—in—-ductstaat daarom alléén in plaats vanAcoustic, dus van het niet tusschen haakjes geplaatste.2. Van afgeleide woorden is de uitspraak slechts opgegeven bij verschil met het hoofdwoord; de klem wordt, zoowel in de herspelling als in de niet herspelde woorden, door vette, de halve klem door gewone, en de rest van het woord door cursieve letter aangeduid;Animativebeteekent dus, dat de eersteaden hoofdklem, de tweedeaden bijtoon heeft; dequantiteitvan den klinker is als die van het hoofdwoord, tenzij anders opgegeven.3. De noodige eigennamen zijnnietin eene afzonderlijke rubriek geplaatst, maar in het werk zelf opgenomen, en alleen desnoodig is de vertaling ervan opgegeven.4. De woorden op eenerlaten deze letter in de uitspraak vrij wel vervallen; alléén zoo door samenstelling of afleiding een vokaal op dervolgt, wordt deze letter weer gesproken;b.v.Jabber,džabə, maar:Jabbering,džabəriŋ.5. Woorden alsnatureheb ik zonder sisklank, dus alsneitjəen niet alsneitšə, voorgesteld in de transcriptie, omdat de vreemdeling zich hier licht aan overdrijving schuldig maakt, en bovendien in onzen tijd deze sisklank in de beschaafde Engelsche uitspraak steeds meer verdwijnt; alléénSoldierwordt nog zeer krachtigsouldžəgesproken, terwijl de vulgaire uitspraaksoudžəverkiest.6. Bij de phonetische transcriptie van woorden alspoor,your, etc. ben ik opzettelijk wat conservatief gebleven; ik weet wel, datpöenyözéér dikwijls gehoord worden, maar dan toch alléén in het vlugge gesprek; ik aarzelde, om voor het enkele woord deze uitspraak als de gewone op te geven.7. Deuvanmuteheb ik gewoonlijk doorjûvoorgesteld; echter dooriûnasofz, om te voorkomen dat woorden alssuitte veel metšzouden worden gesproken, waardoor menšut, d.i. de transcriptie vanshoot, zou verkrijgen; de transcriptiessiûtenšutverschillen genoeg om alle verwarring te voorkomen.[iv]

2. Van afgeleide woorden is de uitspraak slechts opgegeven bij verschil met het hoofdwoord; de klem wordt, zoowel in de herspelling als in de niet herspelde woorden, door vette, de halve klem door gewone, en de rest van het woord door cursieve letter aangeduid;Animativebeteekent dus, dat de eersteaden hoofdklem, de tweedeaden bijtoon heeft; dequantiteitvan den klinker is als die van het hoofdwoord, tenzij anders opgegeven.

3. De noodige eigennamen zijnnietin eene afzonderlijke rubriek geplaatst, maar in het werk zelf opgenomen, en alleen desnoodig is de vertaling ervan opgegeven.

4. De woorden op eenerlaten deze letter in de uitspraak vrij wel vervallen; alléén zoo door samenstelling of afleiding een vokaal op dervolgt, wordt deze letter weer gesproken;b.v.Jabber,džabə, maar:Jabbering,džabəriŋ.

5. Woorden alsnatureheb ik zonder sisklank, dus alsneitjəen niet alsneitšə, voorgesteld in de transcriptie, omdat de vreemdeling zich hier licht aan overdrijving schuldig maakt, en bovendien in onzen tijd deze sisklank in de beschaafde Engelsche uitspraak steeds meer verdwijnt; alléénSoldierwordt nog zeer krachtigsouldžəgesproken, terwijl de vulgaire uitspraaksoudžəverkiest.

6. Bij de phonetische transcriptie van woorden alspoor,your, etc. ben ik opzettelijk wat conservatief gebleven; ik weet wel, datpöenyözéér dikwijls gehoord worden, maar dan toch alléén in het vlugge gesprek; ik aarzelde, om voor het enkele woord deze uitspraak als de gewone op te geven.

7. Deuvanmuteheb ik gewoonlijk doorjûvoorgesteld; echter dooriûnasofz, om te voorkomen dat woorden alssuitte veel metšzouden worden gesproken, waardoor menšut, d.i. de transcriptie vanshoot, zou verkrijgen; de transcriptiessiûtenšutverschillen genoeg om alle verwarring te voorkomen.[iv]

VERKLARING VAN DE PHONETISCHE TRANSCRIPTIE.A.Vokalen.1.aals deainthat(ongeveer als deavan het Fransche woordpatte).2.âals deainasken dearinfarm(ongeveer als de zéér open gesprokenaavanzaal).3.ɐals deuinbut(meer naar deaoverhellend dan deövanGötter).4.ɐ̂als deearinlearn(deeuvan het Franschleur+ de toonloozeə).5.aials deiinline(iets minder laag dan deeiin het D.Wein).6.auals deouinhouse.7.eals deeinbet.8.êongeveer als deêin het F.prêtre, maar met grooter kaakopening.9.eials deainfate.10.ials deiinthin(ongeveer als deiin het Noordduitschefinden).11.îals deeeinsee(ongeveer als de D.ie, met. een vluchtigejdaarna).12.oals deoinnot(ongeveer als onzeoinpot).13.ôals deawinlaw}ongeveer als deoin het Fr.encore14.ö(=ôə) als deorinlord15.ôials deoyinboy.16.ouals deoinbone.17.uals deuinfull.18.ûals deueintrue(als deuin hot D.Stufe+ eene vluchtigew).19.jûofiûals deuinmute(na desenzgewoonlijkiû).20.əalsainasleepof als derincare=kêə.B.Konsonanten.1.gals degingood.2.jals deyinyear.3.ŋals denginlong.4.šals deshinship, of ongeveer als dechin het F.Charles.5.žals desiinoccasion, of ongeveer als degin het F.rouge.6.thals dethinthin.7.dhals dethinfather.8.wals dewinwine.N.B.In zulk eene transcriptie alsokeiž’nofeib’lstellen de’nen’leene lettergreep voor; ze zijn wat de Duitschers noemensilbemachendesnofl.[v]

VERKLARING VAN DE PHONETISCHE TRANSCRIPTIE.

A.Vokalen.1.aals deainthat(ongeveer als deavan het Fransche woordpatte).2.âals deainasken dearinfarm(ongeveer als de zéér open gesprokenaavanzaal).3.ɐals deuinbut(meer naar deaoverhellend dan deövanGötter).4.ɐ̂als deearinlearn(deeuvan het Franschleur+ de toonloozeə).5.aials deiinline(iets minder laag dan deeiin het D.Wein).6.auals deouinhouse.7.eals deeinbet.8.êongeveer als deêin het F.prêtre, maar met grooter kaakopening.9.eials deainfate.10.ials deiinthin(ongeveer als deiin het Noordduitschefinden).11.îals deeeinsee(ongeveer als de D.ie, met. een vluchtigejdaarna).12.oals deoinnot(ongeveer als onzeoinpot).13.ôals deawinlaw}ongeveer als deoin het Fr.encore14.ö(=ôə) als deorinlord15.ôials deoyinboy.16.ouals deoinbone.17.uals deuinfull.18.ûals deueintrue(als deuin hot D.Stufe+ eene vluchtigew).19.jûofiûals deuinmute(na desenzgewoonlijkiû).20.əalsainasleepof als derincare=kêə.B.Konsonanten.1.gals degingood.2.jals deyinyear.3.ŋals denginlong.4.šals deshinship, of ongeveer als dechin het F.Charles.5.žals desiinoccasion, of ongeveer als degin het F.rouge.6.thals dethinthin.7.dhals dethinfather.8.wals dewinwine.N.B.In zulk eene transcriptie alsokeiž’nofeib’lstellen de’nen’leene lettergreep voor; ze zijn wat de Duitschers noemensilbemachendesnofl.[v]

B.Konsonanten.1.gals degingood.2.jals deyinyear.3.ŋals denginlong.4.šals deshinship, of ongeveer als dechin het F.Charles.5.žals desiinoccasion, of ongeveer als degin het F.rouge.6.thals dethinthin.7.dhals dethinfather.8.wals dewinwine.N.B.In zulk eene transcriptie alsokeiž’nofeib’lstellen de’nen’leene lettergreep voor; ze zijn wat de Duitschers noemensilbemachendesnofl.[v]

N.B.In zulk eene transcriptie alsokeiž’nofeib’lstellen de’nen’leene lettergreep voor; ze zijn wat de Duitschers noemensilbemachendesnofl.[v]

Dictionaries are like watches: the worst is better than none, and the best cannot be expected to go quite true.Dr.Johnson.VOORREDE.Ist, dat oyt Rechter wil een schamper oordeel vellen,Waardoor hij allermeest kan den Misdader quellen,Die laet hem nimmermeer in ’t naare rasphuis gaen,Noch ook van dach tot dach aan ’t zware Berch-werk staan;Maar leg hem op, dat hij gae Woord-Registers maken,Dus zal hij alle soort van straffe teffens smaken.De geschiedenis van dit boek, volgens Lessing de ware inhoud eener voorrede, is hoogst eenvoudig. Het kwam mij namelijk reeds jaren lang voor, dat wij in ons land geen, niet te groot en toch betrekkelijk volledig, woordenboek hadden, dat zoowel voor school als voor huis of kantoor een betrouwbare gids mocht worden geacht. Hier liet m. i. de inrichting, daar weder het uitspraakgedeelte der bestaande werken veel te wenschen over, terwijl verder bij andere werken het eenvoudig naschrijven der dikke boeken te zeer hoofdzaak was. En aangezien ik nu gedurende een tal van jaren al hetgeen mij in romans, tijdschriften en andere werken merkwaardigs en opvallends was voorgekomen, getrouw had verzameld, meende ik eene poging te mogen wagen, om te voorzien in eene naar mijne bescheiden meening bestaande leemte.In zooverre een woordenboek op den naam van oorspronkelijkheid aanspraak kan maken, hoop ik dat deze dictionnaire oorspronkelijk is. Ik heb getracht het tot nu toe geproduceerde streng te schiften en zelfstandig te bewerken, en ik heb aan het voorhandene die mijner aanteekeningen, zonder vermelding der bron, toegevoegd, van welke ik meende, dat zij eene plaats in zulk een werk verdienen. Dat dit laatste eene zuiver subjectieve kwestie is, ik ben de eerste dit toe te geven. Het zou mij dan ook niet verwonderen, zoo de meeningen der kenners op dit gebied zeer uiteenloopend waren.Bij de bewerking heb ik mij zoo trouw mogelijk gehouden aan de volgende beginselen, die ik ten grondslag meende te moeten leggen aan dezen vrij omvangrijken arbeid:1. Alles wat men dikwijls in hedendaagsche romans en tijdschriften vindt, moet men niet te vergeefs in dit boek naslaan. Het spreekt vanzelf, dat een woordenboek nooit compleet te maken is. Telkens ontmoette ikzelf tal van uitdrukkingen, die ik niet heb opgenomen en waarschijnlijk later ook niet opnemen zal. Een woordenboek als dit doet m. i. genoeg, wanneer het eenig artikel zoodanig behandelt, dat niet opgenomen uitdrukkingen er toch duidelijk door worden, en de verschillende beteekenissen behoorlijk geïllustreerd zijn. Er is, hoop ik, naar gestreefd, om dit te bereiken.2. Wanneer het niet noodig was, zijn niet telkens weer de vertalingen der afgeleide woorden opgenomen. Als men weet watagreeableis, behoeft de omvang van een woordenboek niet noodeloos vergroot te worden door de vertaling vanagreeableness,agreeably,agreeability, enz.; daarom zijnbijwoordenslechts zéér zelden, en woorden op ness lang niet altijd opgenomen.3. De uitspraak is voorgesteld door eene eenvoudige phonetische transcriptie, waaromtrent de hierachter volgende sleutel en de woorden aan den voet der pagina’s voldoende ophelderingen geven. Debeklemdevokaal is doorvette, de half-beklemde vokaal door gewone, en de rest der transcriptie doorcursieveletter aangegeven. Waar de uitspraak der afgeleide woorden niet van die van het grondwoord verschilt, is de transcriptie niet telkens herhaald; overigens zijn de klem en de halve klem bij verschil met het grondwoord in de afgeleide woorden eveneens doorvetteen gewone letter aangeduid.4. Zonder éénige uitzondering zijn geheelezinnen, en niet slechtswoordverbindingenopgenomen, om bepaalde uitdrukkingen te verduidelijken; daardoor is dit woordenboek tegelijk eenWord- and Phrasebookgeworden, zoodat men afzonderlijke werken[vi]deze laatste revisie, die uit den aard der zaak veel plaats vroeg, niet eerder worden begonnen, voordat de twee andere waren voltooid.Im groszen und ganzengeldt thans de volgende regeling:a.de beteekenissen van het woord, in zijn verschillende functies, achter elkaar.b.voorbeelden.c.samenstellingen.d.afleidingen, indien niet eene belangrijke spellingwijziging eene afzonderlijke behandeling wenschelijk maakte.Dat eene afzonderlijke behandeling van de samengestelde vormen de gemakkelijkheid van het opzoeken zou bevorderen meen ik te mogen betwijfelen; doch buitendien zou, als men hiertoe overging, de inhoud aanzienlijk moeten worden bekort, of het woordenboek aanmerkelijk moeten worden uitgebreid, twee dingen, die in ’t belang der gebruikers in de eerste plaats dienden vermeden te worden. Zeer zeker levert hierbij het hoogst arbitrair gebruik derhyphenseenige moeielijkheid op, en draagt, als alle lexicographisch werk, ook dit noodwendig een sterk persoonlijk karakter; doch wie tegen bezwaren of onvolmaaktheden opziet, doet het best zelfs met de herziening van een woordenboek maar liever niet te beginnen.Dat al de afleidingen aan het eind van de artikelen werden geplaatst vindt zijn verklaring in de overweging, dat het alleen op deze wijze mogelijk werd te overzien in hoeverre wellicht bij volgende uitgaven, door een natuurlijk weer systematische vereenvoudiging, ook nog voor deze een afzonderlijke plaats zou kunnen worden ingeruimd.Met de wenschen mijner vele correspondenten werd zooveel mogelijk rekening gehouden. Aan één verzoek evenwel, om de aanwijzingenSlangenAmer.te willen uitbreiden, heb ik zeer tot mijn spijt niet kunnen voldoen. Liefst had ik ze alle weggelaten. In de moderne literatuur wemelt het van woorden en vormen, die enkele jaren geleden streng zouden zijn veroordeeld, en talrijke zoogenaamdeAmericanismszijn niets dan tijdelijk verouderde vormen, nog voortlevend in hedendaagsche dialecten, waarvan het hoogst moeielijk is met zekerheid te verklaren of ze gereïmporteerd zijn van uit Amerika, of door de schrijvers aan locale dialecten direct werden ontleend.Mijn hernieuwden dank aan mijne trouwe medewerkster en aan den Heer J. Coster,DirecteurH.B.S.te Vlissingen, die me weer zeer belangrijk en uitstekend ‘belegt’ materiaal voor beide deelen toezond. Van de gewaardeerde bijdragen van den Heer A. Broers, Leeraar H.B.S. te ’s Gravenhage, kon ik tot mijn spijt slechts voor het 2e deel gebruik maken.Ook den Heeren J. Browne, Somerset West, Zuid-Afrika, en K. Hoeksema, Muskegon, Michigan,U.S.A., die de vriendelijkheid hadden, me uitgebreide aanteekeningen te doen toekomen, betuig ik mijn hartelijken dank voor hunne welkome belangstelling. En waar ik aan sommige wenschen of verwachtingen ook tot nu toe niet mocht hebben voldaan, veroorloof ik me den wellicht wat nerveuzen gebruiker zachtkens te herinneren aan Byron’s bekende woorden:“A man must serve his time to every tradeSave censure—critics are all ready made.”SteenwijkApril 1913. L. VAN DER WAL.[1]

Dictionaries are like watches: the worst is better than none, and the best cannot be expected to go quite true.Dr.Johnson.

Dictionaries are like watches: the worst is better than none, and the best cannot be expected to go quite true.

Dr.Johnson.

Ist, dat oyt Rechter wil een schamper oordeel vellen,Waardoor hij allermeest kan den Misdader quellen,Die laet hem nimmermeer in ’t naare rasphuis gaen,Noch ook van dach tot dach aan ’t zware Berch-werk staan;Maar leg hem op, dat hij gae Woord-Registers maken,Dus zal hij alle soort van straffe teffens smaken.

Ist, dat oyt Rechter wil een schamper oordeel vellen,

Waardoor hij allermeest kan den Misdader quellen,

Die laet hem nimmermeer in ’t naare rasphuis gaen,

Noch ook van dach tot dach aan ’t zware Berch-werk staan;

Maar leg hem op, dat hij gae Woord-Registers maken,

Dus zal hij alle soort van straffe teffens smaken.

De geschiedenis van dit boek, volgens Lessing de ware inhoud eener voorrede, is hoogst eenvoudig. Het kwam mij namelijk reeds jaren lang voor, dat wij in ons land geen, niet te groot en toch betrekkelijk volledig, woordenboek hadden, dat zoowel voor school als voor huis of kantoor een betrouwbare gids mocht worden geacht. Hier liet m. i. de inrichting, daar weder het uitspraakgedeelte der bestaande werken veel te wenschen over, terwijl verder bij andere werken het eenvoudig naschrijven der dikke boeken te zeer hoofdzaak was. En aangezien ik nu gedurende een tal van jaren al hetgeen mij in romans, tijdschriften en andere werken merkwaardigs en opvallends was voorgekomen, getrouw had verzameld, meende ik eene poging te mogen wagen, om te voorzien in eene naar mijne bescheiden meening bestaande leemte.In zooverre een woordenboek op den naam van oorspronkelijkheid aanspraak kan maken, hoop ik dat deze dictionnaire oorspronkelijk is. Ik heb getracht het tot nu toe geproduceerde streng te schiften en zelfstandig te bewerken, en ik heb aan het voorhandene die mijner aanteekeningen, zonder vermelding der bron, toegevoegd, van welke ik meende, dat zij eene plaats in zulk een werk verdienen. Dat dit laatste eene zuiver subjectieve kwestie is, ik ben de eerste dit toe te geven. Het zou mij dan ook niet verwonderen, zoo de meeningen der kenners op dit gebied zeer uiteenloopend waren.Bij de bewerking heb ik mij zoo trouw mogelijk gehouden aan de volgende beginselen, die ik ten grondslag meende te moeten leggen aan dezen vrij omvangrijken arbeid:1. Alles wat men dikwijls in hedendaagsche romans en tijdschriften vindt, moet men niet te vergeefs in dit boek naslaan. Het spreekt vanzelf, dat een woordenboek nooit compleet te maken is. Telkens ontmoette ikzelf tal van uitdrukkingen, die ik niet heb opgenomen en waarschijnlijk later ook niet opnemen zal. Een woordenboek als dit doet m. i. genoeg, wanneer het eenig artikel zoodanig behandelt, dat niet opgenomen uitdrukkingen er toch duidelijk door worden, en de verschillende beteekenissen behoorlijk geïllustreerd zijn. Er is, hoop ik, naar gestreefd, om dit te bereiken.2. Wanneer het niet noodig was, zijn niet telkens weer de vertalingen der afgeleide woorden opgenomen. Als men weet watagreeableis, behoeft de omvang van een woordenboek niet noodeloos vergroot te worden door de vertaling vanagreeableness,agreeably,agreeability, enz.; daarom zijnbijwoordenslechts zéér zelden, en woorden op ness lang niet altijd opgenomen.3. De uitspraak is voorgesteld door eene eenvoudige phonetische transcriptie, waaromtrent de hierachter volgende sleutel en de woorden aan den voet der pagina’s voldoende ophelderingen geven. Debeklemdevokaal is doorvette, de half-beklemde vokaal door gewone, en de rest der transcriptie doorcursieveletter aangegeven. Waar de uitspraak der afgeleide woorden niet van die van het grondwoord verschilt, is de transcriptie niet telkens herhaald; overigens zijn de klem en de halve klem bij verschil met het grondwoord in de afgeleide woorden eveneens doorvetteen gewone letter aangeduid.4. Zonder éénige uitzondering zijn geheelezinnen, en niet slechtswoordverbindingenopgenomen, om bepaalde uitdrukkingen te verduidelijken; daardoor is dit woordenboek tegelijk eenWord- and Phrasebookgeworden, zoodat men afzonderlijke werken[vi]deze laatste revisie, die uit den aard der zaak veel plaats vroeg, niet eerder worden begonnen, voordat de twee andere waren voltooid.Im groszen und ganzengeldt thans de volgende regeling:a.de beteekenissen van het woord, in zijn verschillende functies, achter elkaar.b.voorbeelden.c.samenstellingen.d.afleidingen, indien niet eene belangrijke spellingwijziging eene afzonderlijke behandeling wenschelijk maakte.Dat eene afzonderlijke behandeling van de samengestelde vormen de gemakkelijkheid van het opzoeken zou bevorderen meen ik te mogen betwijfelen; doch buitendien zou, als men hiertoe overging, de inhoud aanzienlijk moeten worden bekort, of het woordenboek aanmerkelijk moeten worden uitgebreid, twee dingen, die in ’t belang der gebruikers in de eerste plaats dienden vermeden te worden. Zeer zeker levert hierbij het hoogst arbitrair gebruik derhyphenseenige moeielijkheid op, en draagt, als alle lexicographisch werk, ook dit noodwendig een sterk persoonlijk karakter; doch wie tegen bezwaren of onvolmaaktheden opziet, doet het best zelfs met de herziening van een woordenboek maar liever niet te beginnen.Dat al de afleidingen aan het eind van de artikelen werden geplaatst vindt zijn verklaring in de overweging, dat het alleen op deze wijze mogelijk werd te overzien in hoeverre wellicht bij volgende uitgaven, door een natuurlijk weer systematische vereenvoudiging, ook nog voor deze een afzonderlijke plaats zou kunnen worden ingeruimd.Met de wenschen mijner vele correspondenten werd zooveel mogelijk rekening gehouden. Aan één verzoek evenwel, om de aanwijzingenSlangenAmer.te willen uitbreiden, heb ik zeer tot mijn spijt niet kunnen voldoen. Liefst had ik ze alle weggelaten. In de moderne literatuur wemelt het van woorden en vormen, die enkele jaren geleden streng zouden zijn veroordeeld, en talrijke zoogenaamdeAmericanismszijn niets dan tijdelijk verouderde vormen, nog voortlevend in hedendaagsche dialecten, waarvan het hoogst moeielijk is met zekerheid te verklaren of ze gereïmporteerd zijn van uit Amerika, of door de schrijvers aan locale dialecten direct werden ontleend.Mijn hernieuwden dank aan mijne trouwe medewerkster en aan den Heer J. Coster,DirecteurH.B.S.te Vlissingen, die me weer zeer belangrijk en uitstekend ‘belegt’ materiaal voor beide deelen toezond. Van de gewaardeerde bijdragen van den Heer A. Broers, Leeraar H.B.S. te ’s Gravenhage, kon ik tot mijn spijt slechts voor het 2e deel gebruik maken.Ook den Heeren J. Browne, Somerset West, Zuid-Afrika, en K. Hoeksema, Muskegon, Michigan,U.S.A., die de vriendelijkheid hadden, me uitgebreide aanteekeningen te doen toekomen, betuig ik mijn hartelijken dank voor hunne welkome belangstelling. En waar ik aan sommige wenschen of verwachtingen ook tot nu toe niet mocht hebben voldaan, veroorloof ik me den wellicht wat nerveuzen gebruiker zachtkens te herinneren aan Byron’s bekende woorden:“A man must serve his time to every tradeSave censure—critics are all ready made.”SteenwijkApril 1913. L. VAN DER WAL.[1]

In zooverre een woordenboek op den naam van oorspronkelijkheid aanspraak kan maken, hoop ik dat deze dictionnaire oorspronkelijk is. Ik heb getracht het tot nu toe geproduceerde streng te schiften en zelfstandig te bewerken, en ik heb aan het voorhandene die mijner aanteekeningen, zonder vermelding der bron, toegevoegd, van welke ik meende, dat zij eene plaats in zulk een werk verdienen. Dat dit laatste eene zuiver subjectieve kwestie is, ik ben de eerste dit toe te geven. Het zou mij dan ook niet verwonderen, zoo de meeningen der kenners op dit gebied zeer uiteenloopend waren.

Bij de bewerking heb ik mij zoo trouw mogelijk gehouden aan de volgende beginselen, die ik ten grondslag meende te moeten leggen aan dezen vrij omvangrijken arbeid:

1. Alles wat men dikwijls in hedendaagsche romans en tijdschriften vindt, moet men niet te vergeefs in dit boek naslaan. Het spreekt vanzelf, dat een woordenboek nooit compleet te maken is. Telkens ontmoette ikzelf tal van uitdrukkingen, die ik niet heb opgenomen en waarschijnlijk later ook niet opnemen zal. Een woordenboek als dit doet m. i. genoeg, wanneer het eenig artikel zoodanig behandelt, dat niet opgenomen uitdrukkingen er toch duidelijk door worden, en de verschillende beteekenissen behoorlijk geïllustreerd zijn. Er is, hoop ik, naar gestreefd, om dit te bereiken.

2. Wanneer het niet noodig was, zijn niet telkens weer de vertalingen der afgeleide woorden opgenomen. Als men weet watagreeableis, behoeft de omvang van een woordenboek niet noodeloos vergroot te worden door de vertaling vanagreeableness,agreeably,agreeability, enz.; daarom zijnbijwoordenslechts zéér zelden, en woorden op ness lang niet altijd opgenomen.

3. De uitspraak is voorgesteld door eene eenvoudige phonetische transcriptie, waaromtrent de hierachter volgende sleutel en de woorden aan den voet der pagina’s voldoende ophelderingen geven. Debeklemdevokaal is doorvette, de half-beklemde vokaal door gewone, en de rest der transcriptie doorcursieveletter aangegeven. Waar de uitspraak der afgeleide woorden niet van die van het grondwoord verschilt, is de transcriptie niet telkens herhaald; overigens zijn de klem en de halve klem bij verschil met het grondwoord in de afgeleide woorden eveneens doorvetteen gewone letter aangeduid.

4. Zonder éénige uitzondering zijn geheelezinnen, en niet slechtswoordverbindingenopgenomen, om bepaalde uitdrukkingen te verduidelijken; daardoor is dit woordenboek tegelijk eenWord- and Phrasebookgeworden, zoodat men afzonderlijke werken[vi]deze laatste revisie, die uit den aard der zaak veel plaats vroeg, niet eerder worden begonnen, voordat de twee andere waren voltooid.

Im groszen und ganzengeldt thans de volgende regeling:

Dat eene afzonderlijke behandeling van de samengestelde vormen de gemakkelijkheid van het opzoeken zou bevorderen meen ik te mogen betwijfelen; doch buitendien zou, als men hiertoe overging, de inhoud aanzienlijk moeten worden bekort, of het woordenboek aanmerkelijk moeten worden uitgebreid, twee dingen, die in ’t belang der gebruikers in de eerste plaats dienden vermeden te worden. Zeer zeker levert hierbij het hoogst arbitrair gebruik derhyphenseenige moeielijkheid op, en draagt, als alle lexicographisch werk, ook dit noodwendig een sterk persoonlijk karakter; doch wie tegen bezwaren of onvolmaaktheden opziet, doet het best zelfs met de herziening van een woordenboek maar liever niet te beginnen.

Dat al de afleidingen aan het eind van de artikelen werden geplaatst vindt zijn verklaring in de overweging, dat het alleen op deze wijze mogelijk werd te overzien in hoeverre wellicht bij volgende uitgaven, door een natuurlijk weer systematische vereenvoudiging, ook nog voor deze een afzonderlijke plaats zou kunnen worden ingeruimd.

Met de wenschen mijner vele correspondenten werd zooveel mogelijk rekening gehouden. Aan één verzoek evenwel, om de aanwijzingenSlangenAmer.te willen uitbreiden, heb ik zeer tot mijn spijt niet kunnen voldoen. Liefst had ik ze alle weggelaten. In de moderne literatuur wemelt het van woorden en vormen, die enkele jaren geleden streng zouden zijn veroordeeld, en talrijke zoogenaamdeAmericanismszijn niets dan tijdelijk verouderde vormen, nog voortlevend in hedendaagsche dialecten, waarvan het hoogst moeielijk is met zekerheid te verklaren of ze gereïmporteerd zijn van uit Amerika, of door de schrijvers aan locale dialecten direct werden ontleend.

Mijn hernieuwden dank aan mijne trouwe medewerkster en aan den Heer J. Coster,DirecteurH.B.S.te Vlissingen, die me weer zeer belangrijk en uitstekend ‘belegt’ materiaal voor beide deelen toezond. Van de gewaardeerde bijdragen van den Heer A. Broers, Leeraar H.B.S. te ’s Gravenhage, kon ik tot mijn spijt slechts voor het 2e deel gebruik maken.

Ook den Heeren J. Browne, Somerset West, Zuid-Afrika, en K. Hoeksema, Muskegon, Michigan,U.S.A., die de vriendelijkheid hadden, me uitgebreide aanteekeningen te doen toekomen, betuig ik mijn hartelijken dank voor hunne welkome belangstelling. En waar ik aan sommige wenschen of verwachtingen ook tot nu toe niet mocht hebben voldaan, veroorloof ik me den wellicht wat nerveuzen gebruiker zachtkens te herinneren aan Byron’s bekende woorden:

“A man must serve his time to every tradeSave censure—critics are all ready made.”

“A man must serve his time to every trade

Save censure—critics are all ready made.”

SteenwijkApril 1913. L. VAN DER WAL.[1]

Back to Index Next