Physic. Occult. c. 11.
Prop. 20.
Prop. 21.
Contrariâ prorsùs viâ procedit M. Comiers pęnès Vallemontium; asserit enim Vapores dum actu descendunt Aerem leviorem reddere, verùm qua ratione id fiat non explicat; hæc autem sunt illius verba.Il est bien facile de comprendre la construction de ce petit homme, qui monte plus haut quand l’air divient plus pesant, & s’abaisse, & dècende quand’ il pleut, & mème avant que la pluye commence parce que les Vapeurs diminuent la pesanteur de l’Air en decendant.Rationem quidem, ut dixi, nullam affert quare Vapores descendendo Aerem leviorem efficiant, sed hujusmodi rationem, eamque non parvi ponderis ex Borellianis Fontibus hauriri posse arbitror, ut non infimum locum inter cœteras quæ ad Problematis solutionem afferri possunt mereatur. Hic itaque Vir Celeberrimus in Opere tam commendatode Motibus à Naturali Gravitate pendentibus ait tam falsum esse quòd Corpora terrena quiescentia super alia non gravitent, ut potiùs verum sit oppositum quòd Corpora cum descendunt gravitatem non exerceant, quod licet paradoxum videatur egregiè tamen demonstrat exemplo allato de duobus Lanæ involucris, quorum unum alteri superimpositum in descensu nullam pressionem super illud exercet; hęc enim duo involucra cum æquales habeant velocitatis gradus, supremum inferius nequaquam comprimet, sed tantùm exosculabitur; cum verò quiescent tunc superius involucrum supra Lanam subiectam gravitatem exercebit, ac illius pilos inflectet; deindè expressè subdit,Aquam cum descendit per Aerem nullam gravitatem habere, & eam solumodò exercere cum quiescit, quod eodem ratiocinio demonstrat, concipiendo aqueum Cylindrum per Aera descendentem in partes æquales horizonti æquidistantes divisum, quæ partes cum sintæquè graves, pars suprema erit æquè velox, ac inferior, proptereà nullo pacto illam urgebit, ac premet, sicuti Sagitta nūquam signum feriet, quod ab ipsa pari velocitate recedat.
Ex his itaque deduci posset mirum non esse si in pluviam solutis Vaporibus deprimaturMercurius; siquidem Aereo Cylindro, quiMercuriumanteà premebat, & altius attollebat, ab aqueo Cylindro per Aera descendente ex parte occupato, totus CylindrusMercuriosuperincumbens conflatus esset ex unâ parte Aeris, qui gravitaret, & altera parte aquei Cylīdri, qui in descensu nullam præstaret gravitatem, ac propterea superMercuriumstagnantem minorem pressionem exerceret, cui postea consectaria essetMercuriidepressio; imbribus porrò delapsis, ac serenitate redeunte Cylindrus aereus purus, ac putus, totis suis viribus superMercuriumstagnātem gravitaret, ac ipsum in summitate fistulæ attolleret.
Plausibilis quidem est hujusmodi ratio, verùm & ipsa magnis difficultatibusstipatur; sit enim quòd aqua descendens non gravitet super aliam aquam descendentem, non tamen certum est quòd super Aerem, cujus resistentiam superare debet, non gravitet; prætereà in permutatione à sereno Aeris statu ad nebulosum notabilesMercuriidepressiones observantur, licet nullæ interdum subsequantur pluviæ, nisi dicamus in dispositione ad pluviam aqueos Vapores lento motu ab alto descendere, & eadem ratione, ut de actuali pluviâ diximus, Aerei Cylindri pressionem interturbare, & infringere, nec semper in pluvias solvi debere, cum à Ventis, sicuti nubes, aliò deferri possint. Ulterius constans observatio est, quòd majorMercuriidepressio contingat pluvioso tempore, quam dum ruunt imbres copiosi, ac præcipuè in continuatis pluviis, quales per totum ferè Decembrem vidimus, in quibusMercuriumnotabiliter assurgere observavi; quando ex superiùs dictis, actu pluviâ descendente, deberet magis subsidere.
de Fon. & Flum. Origine.
Porrò si Aerem cum Vaporibus prægnans est, ut conceptam pluviam amplius sustinere nequeat, graviorem supponere velimus, ut ad sensus, & rationis quoq; Criterium proclive esset asserere, nulla, mihi saltem, suppetit coniectura, quare gravitationem suam, ac pressionem supra stagnantis Hydrargyri superficiem exercere non debeat, & illum altiùs attollere. Profectò non parvi momenti esse pondus quod interdum in magnis pluviis paucarum horarum spatio ab Aere excutitur fateri necesse est ex aquis passim exundantibus; imò si lubeat, aquei humoris ante pluviam in aereo Cylindro quiMercurioincumbit contenti pondus, & mensura sciri potest, si in Vase Cœlo libero exposito pluvialis aqua excipiatur, & quanta est aquæ delapsæ altitudo, tantundem in vitreâ fistulâ, (quę æqualis sit amplitudinis ac Mercurialis Cylindrus) reponatur, exemplo insignis Gallorum Mathematici Mariotte, qui, ut refert G. Bartholinus, hoc modo per integrum Annumexceptis aquis pluvialibus, observavit illas ad altitudinem pollicum 17 devenisse, adeò ut ex illius calculo solæ pluviæ sine recursu ad aquas subterraneas è Mari deductas Sequanæ flumini aquas suppeditare potuerint.
Dubitari forsan posset num vis Aeris Elastica impedimento esse posset quin Aer licet absolutè ponderosior, minus premeret; si tamen res attentè perpendatur patebit tantùm abesse, ut Aeris vis Elastica pressioni officiat, ut potius verum sit illam non parùm conferre. Multa equidem de Aeris Elatere egregiè scripta extant, & Cathedræ nihil magis quàm hanc Aeris Elasticitatem crepant, non leves tamen in hac re hallucinationes contingere observo; concipiunt enim persępè nōnulli hanc vim Elasticam tanquam Principium à pondere diversum, ut unum sursum, aliud deorsum vim suam exerat, cum tamen ambo hæc Principia junctis viribus ad pressionem concurrant; hæc enìm Corporis elastici, quandò ab aliquo externo Agente comprimitur, proprietasest, ut expansionem sibi debitam quaqua versùm urgendo procuret, nec unam viam potiùs quàm aliam affectet, nisi ubi minorem reperit resistentiam. Aer igitur in pluvioso statu, si re vera esset gravior quàm aliàs, proprio pondere, & unà cum sua elasticitate Hydrargyrum premere deberet, & illum sursum protrudere, cum tamen oppositum observetur.
Possem hìc equidem multa Doctissimorum Virorum, quibus Quæstionem hanc paradoxam communicavi Excogitata recēsere, sed ne prolixior sim duorum tantum Amicorum meorum, quorum Sapientiam, ac Judicium magni facio, Epistolas huic Tractatui meo adieci, priorem quidem Excellentissimi D. Joannis Baptistę Boccabadati J. U. D. & Serenissimi Ducis nostri Mathematici, alteram verò Excellentissimi D. Francisci Torti in hoc Mutinensi Liceo Publici Medicinæ Professoris, qui in suâ ingeniosissimâ Epistolâ Interpretis munere suscepto, in id potissimumincumbit ut nebulas discutiat quæ Borellianæ Propositioni obscuritatem aliquam possent offundere, adeò ut ex illius sententiâ Borellus à communi observatione, quâ constat imminente pluviâMercuriumin fistulâ deprimi, elevari autem post delapsos imbres, & restitutam serenitatem haud quaquam discrepet, quod mihi pergratum fuit, ne quis tam Celebris Viri manibus infensum me fortè existimaret.
Barometro igitur apertis notis attestanti Aerem leviorem esse, seu minus gravem nebuloso, ac pluvio Cœlo quàm perspicuo, & sereno fides non est deroganda, & quando ex tot Experimentis constat, non ab aliâ causâ quàm ab Aeris pressioneMercuriilibrationem in Torricellianâ fistulâ 30 pollices pendere (sicuti pariter ejusdem variam altitudinem juxta diversam Aeris conditionem, modò magis, modò minus ponderosi) hujus Phænomeni ratio pro viribus est disquirenda; quòd si non dabitur adeò probabilem afferre, ut expectationemimpleat, id forsan aliis incitamento erit ut probabiliores afferant, quando in rebus dubiis, & magnis difficultatibus involutis plures causas proferre non incongruum est, donec ex multis una habeatur, cui Mens Veritatis avida acquiescat; nam ut rectè Lucretius.
l. 6.
Sunt aliquot quoque res quarum unam dicere causamNon satis est, verùm plures, unde una tamen sit.
Sunt aliquot quoque res quarum unam dicere causamNon satis est, verùm plures, unde una tamen sit.
Sunt aliquot quoque res quarum unam dicere causam
Non satis est, verùm plures, unde una tamen sit.
Fateor equidem, quòd ut cohęrenter procederem necesse foret, ut hìc non pauca ex Doctrinâ Meteorologicâ perpenderem, veluti de naturâ Aeris, Ventorum, Pluviarum, Nebularum, multarumque aliarum rerum, de quibus licet passim Philosophi tot, ac tanta prodiderint, adhuc tamen sunt materiæ involutissimæ, & mille Disputationum ambagibus implicitæ, verùm in nimiam molem Tractatulus hic meus turgesceret, proptereà quædam solumodò præmittam quæ magis verosimilia credidi, & meis Coniecturis congruentia.
C. de Nit.
Suppono itaq; è Globo Terraqueo non solum Vapores, qui sunt Pluviarum materia, sed multas Exhalationes diversę indolis continuò, plus, vel minus, protrudi, & Aeri commisceri, ut particulas Sulphureas, Aluminosas, Vitriolicas, Mercuriales, aliasque omnigenas, ac præsertim Montanis in locis ubi sunt Metallorum Fodinæ, adeò ut aliquibus in locis, veluti in Hungariâ reperta sint Arborum folia aureo colore obducta ab Auri Fodinarum exhalationibus; Aerem verò Nitrosis particulis potissimùm refertum esse omnes, cum Philosophi, tum Medici unanimiter tradunt, ut Junchen in sua Chymiâ Experimentali Nitri Mineram non in Terræ sinu, sed in ipso Aere constituerit, nec secùs sentiat Celeberrimus Vir Jo: Mayouu, qui integrum Tractatum de Salnitro Aereo conscripsit. Partium enim nitrosarum necessitatem ad Ignem, tum Elementalem, tum Vitalem sustentandum providentissima Natura intelligens illius ingentem copiam esse voluit, & Condumin Aere, sicut Salis in Oceano constituit.
His. Na. l. 31. c. 7.
Non est hujus loci, nec ad rem de quâ agitur, Nitri naturam rimari, & quare ad Respirationis munus tanta sit Aeris nitrosi necessitas, de quo cōsulendi Vvillisius, Sylvius, Trusthonus, & alii; mihi satis sit Aerem multum nitrosæ materiæ continere, ac præsertim Hyeme flante Boreâ, qui nitrosæ Annonæ veluti Dispensator est, sicuti Auster Liguritor, quod forsan Plinius innuere voluit, cum tradidit flatus Aquilonares Salem copiosum facere, non sic Australes. Nitri autem efflorescentiam super muros antiquos ex calce, & lateribus constructos, Hyeme præsertim, & cum Aquilonares Venti dominatum obtinent passim videre est, & Nitri Collectores tunc temporis toti sunt in verrendis muris, quin uberiorem nitrosæ materiæ copiam è muris qui Boream spectāt quàm qui Austrum, congerere se ajunt; sic Glauberus qui de Nitro egregiè scripsit ait, Aquam quæ cum Vento Aquilonari deciditoptimam esse ad parandum lixivium pro Nitri extractione. A’ perito Nitri Coctore accepi imprudens opus esse Muros antiquos, ubi flos petræ nascitur, diruere ad Nitrum extrahendum, majorem enim Nitri copiam ab iisdem impetrari si sępiùs verrantur mihi asseruit, cum tales Muri sint veluti Matrices quę ab Aere gravidatæ uberiorem Nitri fœturam præstent. Ab eodem quoque rem satis curiosam didici, nimirùm magnam Nitri copiam in Stabulis colligi ex muris, in quos halitum efflant Boves, in alterâ tamen Muri parte extrà Stabulum, & quæ Aeri exposita est. Inesse quoque Aeri cœteras minerales Exhalationes, quarum habita est mentio, argumento sunt Colcothar Vitrioli, quod Aeri expositum novo, ac genuino Vitriolo imprægnatur, Terræ Metallorum, Medicamenta Mercurialia, Stibium Diaphoreticum, quod nisi ab Aere externo rite munitum asservetur, ab eodem vim emeticam resorbet, cui fato quoq; obnoxius estMercuriusdulcis,qui incustoditus vim corrosivam adsciscit.
l. 4. Quæ. Nat. c. 10.
Altiùs autem attolli Vapores, & quæcumque majorem cum Aere cognationem habent, quàm terreas Exhalationes satis probabiliter existimo; non ex hoc tantùm quòd Vapores aquei terrestribus Exhalationibus leviores sint, nam oleosæ Substantiæ licet Aquâ leviores segniùs ascendunt quam Aqua ipsa, sed etiam quia Vaporum magis laxa compages est quàm terrenarum Exhalationum; sic in Destillationibus videmus partes tenuiores è Corporibus destillatis priores assurgere, deinde crassiores. Quamvis autem Exhalationes unà cum Vaporibus in Aerem prosurgant, facili tamen negotio postmodùm sejunguntur, vel ut Oleum ab Aqua, vel vi Ventorum, adeò ut in sublimiori parte Atmosphœræ Vapores, & tenuiores Substantiæ consistant, in humiliori Exhalationes, & crassiores particulæ resideant; nam ut egregiè Seneca:Aer quò proprior est Terris hòc crassior; quemadmodum inaqua, & in omni humore fęx ima est, ità in Aere spississima quæque desidunt.
Meteo. c. 5.
l. 8. Hist. Anat. Quæ. 30.
De Aer. Aq. & Lo. n. 19.
Supponere item satis probabiliter licet Vapores coactos, ac dēsatos Nubes, ac Nebulas effingere; Vapores autem per magna illa spatia diffusos colligi, ac densari à Ventis contrariis hinc, & illinc prementibus, donec in Corpora illa visibilia transeant quæ Nubes appellantur, tradit Cartesius, quamvis ab Hippocrate videatur id pęnitùs desumpsisse; quare mirari subit quomodo Philosophi tum antiquiores tum recentiores, cum tot, ac tanta ab Hippocrate decerpserint, tam rarò illius meminerint, quam ob causam Laurentius ingratissimū Aristotelem appellavit; lubet autem Divini Pręceptoris verba ipsa hìc apponere, cum Nubium, & Pluviarum generationem nemo forsan ingeniosiùs descripserit.Quamdiu igitur Nebula dispersa fuerit, & nondum congregata fertur sublimis. Ubi verò coacervata fuerit, ac simul congregata de repente à Ventis inter se adversariis, tunc deorsum prorumpit qua parte plurima collecta fuerit;tunc enim magis verisimile est quum Nebulas à Vento stabilitatem non habente concitatas de repente Ventus contrarius, ac aliæ Nebulæ reliserint; atque tunc quidem prima ipsius pars congregatur, quæ verò à posteriori parte sunt insuper accedunt, & sic crassescunt, & nigrescunt, ac simul congregantur, & præ gravitate deorsum prorumpunt, & pluviæ fiunt.
l. 2. His. Nat. c. 38.
In Susp. de Aer. lat. Qual.
Part. 4. Princip. Philos.
Adverto denique suspicari saltem licere, si non supponere, Aerem, qui Cœlum cum Terrâ nectit dum separat, non solùm terrena, sed etiam cœlestia effluvia in sinum suum recipere;ultrò, citròque commeante Natura, & quadam veluti pugna, ut terrena in Cœlum tendentia deprimat Syderum vis, ut ait Plinius; hujusmodi autem emanationum in hæc inferiora non cōtemnendam coniecturam desumpsit Ingeniosissimus Rob. Boyle ex Solarium macularum subitâ dissolutione, quod idem quoque de Cometarum evanescentiâ dici posset, adeò ut Sol præter lumen (cujus actionem Cartesius in pressione quadam secundumlineas rectas factâ constituit) aliâ ratione, cœlestis materiæ projectione nimirùm, Atmosphœram nostram in gravitate quandòque possit alterare. Ac profectò si in pestilenti Constitutione culpantur à Medicis, nec temerè, anonymę Qualitates Aeri à Sydereis afflatibus potiùs, quàm à terrenis Exhalationibus impressæ, non prorsùs à ratione alienum erit suspicari, posse aliquandò aliunde quàm à terrestri Exhalatione Aeris gravitatem augeri.
Hisce itaque pręhabitis rationem aliquam hujus paradoxæ Quęstionis reddi posse arbitror, coniectando nimirùm, quòd Vapores vi Ventorum prementium collecti, ac in Nubes, & Nebulas coacti, Aeremq; humectantes ex superiori Atmosphœræ parte terreas Exhalationes quę infrà subsistunt, & nitrosas particulas præcipuè quibus Aer abundat ad imum deturbent, ac ad solum usque præcipitent, non secùs ac Metalla soluta in Aquis fortibus per additionem Olei Tartari in Vasis fundum sub forma Calcisdecidunt, & hoc pacto ob harum partium mineralium, & alterius generis præcipitationem, & exclusionem ab Aeris poris Aer ipse reddatur levior, ac Cylindrus Aereus quiMercurioincubat, minùs eundemMercuriumpremat, ac proptereà in pluviosâ tempestateMercuriusin fistulâ descendat. Haud secùs discussis per effusos imbres nebulis, ac Vaporibus, seù per Ventos aliò delatis, & serenitate restitutâ, fas est arbitrari terreas illas, & minerales particulas, quę imminente pluviâ, & actu delabente, præcipites è roranti Aere deciderant denuò exaltari, Ventosq; Boreales nitrosam materiam convehendo novam Aeri gravitatem largiri, & hoc pactoMercuriumpaulatìm ad priorem stationem per gradus emergere.
Nec mirum videatur, quòd Vapores anteà dispersi, mox in unum collecti Aerem leviorem reddant, nam majus est pondus quod per hujusmodi præcipitationem, licet insensibilem, ab Aere secedit, quàm quod eidem successivè accedit, non secus acAqua Regia, in quâ dissolutum est Aurum, levior fit, Auro ad fundum præcipitato, & ab eâ separato, quamvis illi Oleum Tartari addatur. Aquam verò & ipsam vim habere pręcipitandi variorum Corporum solutiones, & Metallorum quoq; experimenta Chymica satis ostendunt. Hanc itaque causam esse reor descensusMercuriiin Torricellianâ fistulâ, pluvioso tempore impendente, & ascensus subsequente serenitate; nonnisi autem terreę particulæ excogitari possunt quæ ab Aere nebulis pluviosis imprægnato, ut ait Borellus, quoquo modo secedant ubi pluviæ imminent, siquidem Aeris Columna, quæMercuriosuperincumbit, & illum in fistulâ suspensum detinet, in transitu à serenitate ad statum pluviosum specificam gravitatem mutare nequit, ac fieri levior, nisi particulæ graviores excludantur, & leviores subeant.
Hujusmodi autem præcipitationis partium mineralium, & alterius generis in humidâ tempestate non levesconiecturas afferre possem ex variis Observationibus, ut v. g. quòd quando Chymici Sulphuris Spiritum per campanam elicere volunt pluviosum tempus, & valdè caliginosum expectant, tunc enim largiorem Spiritus copiam è Sulphure obtinent, aqueis nempè Vaporibus quibus Aer oppletus est fumos è Sulphure exhalantes ad imum deturbantibus, ut faciliùs in Stagma illud acidum cogantur, quod Sulphuris Spiritum appellant; haud secus Terras metallicas è Fodinis erutas, & Aeri expositas hujusmodi tempore partes sibi congeneres ab Aere avidiùs combibere ajunt, quàm cum siccum, & sudum est Cœlum. Prætereà Agricolationis Studiosi nunquam magis fœcundari agros prædicant quàm in nebulosis Constitutionibus, iisque continuatis, quòd non aliam ob causam fieri censendum, quàm quòd hujusmodi temporibus magna fiat ex Aere partium nitrosarum, licet insensibilis præcipitatio, quandò nihil est quod majorem Terræ feracitatem, & Seminibusrobur largiatur quàm Nitrum; sic enim Poetarum Princeps.
Geo. 1.
Semina vidi equidem multos medicare serentesEt Nitro prius, & nigra perfundere amurca,Grandior ut fœtus siliquis fallacibus esset.
Semina vidi equidem multos medicare serentesEt Nitro prius, & nigra perfundere amurca,Grandior ut fœtus siliquis fallacibus esset.
Semina vidi equidem multos medicare serentes
Et Nitro prius, & nigra perfundere amurca,
Grandior ut fœtus siliquis fallacibus esset.
Appēd. ad Chy. Scept.
Aliquandò tamen suspicatus sum, num præter externi Aeris actionemMercuriusipse jus aliquod haberet in hujusmodi descensu cum pluviæ imminent, vel decidunt, factus nempè gravior, vel aqueos Vapores combibendo, vel Mercuriales, & nitrosas particulas ab Aere per hujusmodi præcipitationem, ut diximus absorbendo. ReveràMercurioaliquam portionem aquæ ex ejusdem naturali constitutione inesse à perito Chymico didici, qui mihi modum communicavit eliciendi aquam simplicem èMercurio, quæ quidem in satis modicâ quantitate obtinetur, ità ut è duabus unciisMercuriivix aquæ dracma impetretur, quamvis referat Rob. Boyle, sibi ab ingenioso Medico relatumex librâMercuriiquatuor uncias aquæ aliquandò elicitas fuisse; quòd tamen aquei Vapores inMercuriisubstantiam adeò densam insinuare se valeant vix concipi potest quandò omnia corpora, præter Aurum illi supernatant; sic neque per novas particulas mercuriales, aut salinas ab Aere absorptas credibile estMercuriummajorem gravitatem specificam acquirere; videmus enim per noviMercuriiadditionem in pyxide ubi immersa est vitrea fistula,Mercuriumaltiùs proportionaliter in summitate tubi elevari, sicuti etiam ex cujuscumque liquoris affusione, perstite tamen eadem semper altitudine 30 pollicum à superficie infusi liquoris mensurandâ.
Appēd. ad Chym. Scep.
Posse tamenMercuriumfieri in specie graviorem quàm sit vulgaris OfficinarumMercurius, cum nimirùm corporaliter ab Auro imprægnatur, vel ab eodem spiritualiter animatur tradit Ingeniosissimus Boyle, sicuti pariter cum destillatur fit non parum gravior, si cum vulgariMercuriohydrostaticè examinetur; cum igitur ex particularum Auri imprægnatione potissimùm majorem gravitatem possitMercuriusadsciscere, nec tam ingens hujusmodi partium volatilium copia in Aere extet (saltem apud nos, ubi Aurum aliò evolat) nullus suspicioni est locus, quòd in casu nostroMercuriusstagnans in pyxide ubi Mercurialis Cylindrus immersus est possit ab Auri particulis volatilibus ab Aere pluvio deciduis alterationem aliquam intrinsecam pati, ac fieri in specie gravior, ut hanc ob causam in sum̄itate fistulæ debeat descendere. Quare sicuti Aeris externi pressio potissima est causa quareMercuriusin Torricellianâ fistulâ facto vacuo in dictâ altitudine perstet, ità ad ejusdem Aeris modò majorem, modò minorem pressionem referenda est in Mercuriali Cylindro hujusmodi motionum vicissitudo.
Hoc modo itaque, prout ingenii mei tenuitati datum, expositoMercuriidescensu in Torricellianâ fistulâ in permutatione à sereno Aeris statuad nebulosum, & perturbatum, & ejusdem ascensu à perturbato ad serenum, reliqua Phœnomena quæ superiùs memoravi supersunt explicanda, quod fundamentis à me jactis præstiturum me confido. Aliquandò insignes alterationes in Barometro fieri annotavi, notabiliter elevatoMercurio, nullâ apparente in his inferioribus tam subitæ mutationis causâ; hujus itaque Phœnomeni causam ad effluvia è Corporibus Cœlestibus in hæc inferiora projecta referri posse rationabiliter putarim; cum enim Ventis silentibus, sereno, ac perspicuo Cœlo, & Aereo Oceano in summâ malaciâ constituto id contingat, non aliunde quàm à superiori causâ tam subitæ alterationes in Barometro videntur peti posse. Sicuti enim (ut ex eorum Relationibus habemus, qui in Machinis fundum Maris perlustrarunt, & ex Unionum Piscatoribus) magna est in Maris fundo tranquillitas, dum in summo ingens sævit tempestas, quod ipsis Urinatoribus non parvæ fuitadmirationi, ita & nos in Maris Aerei fundo positi licet hìc pacata omnia videamus, divinare non possumus, quid in summitate Atmosphœrę, ac Ætheris fiat, & quales motus, ac alterationes ibi excitentur.
Hoc idem crediderim affirmari posse deMercuriielevatione in Solari Eclypsi observatâ, dum in ipso Solis defectu die 22. Junii ad duas lineas se se extulit; nullâ enim nec ante Eclypsim, neque post ipsam, factâ notabili Aeris alteratione, credibile est intercepto Solarium radiorum influxu, & illorum directâ projectione usque in Terram, Atmosphœram in superiori parte, ac ipsum Ætherem insignem aliquam alterationem, ac pressionem perpessum fuisse, quæ usque adMercuriumpertingeret. Haud secus rationem reddi posse existimo deMercuriiexorbitantiâ observata ad multos Decembris dies cum in nebulosâ, ac præhumidâ Constitutione paulatìm ità se se extulit, ut extremos penè serenitatis limites tetigerit, dum per totum Annum constanter in pluviosoAeris statu in infimis subseliis stetisset; cœlesti nempè materiâ è Sydereis Corporibus diffusâ, & supra Atmosphœram gravitante, adeò ut non obstante suppositâ partium nitrosarum præcipitatione, qualem in nebulosâ Constitutione fieri diximus, Aer ob talem causam insignem gravitatem acquisiverit.
Cap. X.
de Aer. Aq. & lo. num. 30.
In Æquinoctiis magnas observari inMercuriomotiones superiùs annotavi, ut paucarum horarum interuallo ascendat, ac descendat, cujus causam rimari, ac assequi perdifficile est; Magnas fieri tam in Macrocosmo, quàm in Microcosmo mutationes vetus Observatio est; etenìm ut ex Nautarum Relatione, & Observationibus Geographicis, & Astronomicis Regię Academię Parisiensis habemus, nunquam aliàs tam magni ęstus in Oceano excitantur quàm in ipsis Æquinoctiis, & Novilunia quæ illis sunt proximiora majores æstus pariunt, quàm reliqua quæ magis distant. Haud secus in humanis Corporibus hujusmodi tempore insignes fiuntperturbationes, nec immeritò monuit Hippocrates, magnas Tēporum mutationes esse observandas,ut neque Medicamenta in illis libenter exhibeamus, neque uramus, neque secemus; quales autem sint hæ magnæ Temporum mutationes exposuit subdens,Puncta Solstitialia, & Æquinoctialia esse periculosa; lubet ergo coniicere, Sole sub ęquinoctiali Circulo utrumque Polum parili radiorum influxu respiciente, varia utrinque effluvia suscitari, ità ut in Atmosphœrâ fiant veluti fluxus, & refluxus, & hoc pacto modò ascendere, modò descendereMercurium, quandò Australes flatus ipsum deprimunt, Aquilonares attollunt.
l. 17. c. 2.
Exer. 54.2.
Barth. Cent. 3. Ep. 97.
Nivoso Cœlo, & actu cadente Nive,Mercuriumin infimam stationem se recipere, constans observatio est ut diximus, cujus quidem rei eadem est ratio ac de nebuloso Cęlo, & actuali pluviâ; imò ex hac observatione Assertum meum de Nitro aereo, & illius præcipitatione in humidâ Costitutione, magis stabiliri possecrediderim, quandò Nivem copioso Nitro refertam esse non leves coniecturę, & experimēta comprobant. Non exiguam agris fœcunditatem suboriricum nix alta jacet, communis saltem apud nostrates Agricolas est opinio, ac re verà nunquam major Nivium parcitas observata est quàm hisce quatuor Annis elapsis, quibus non parva rei Annonariæ angustia nos pressit. Nivem aquarum cœlestium spumam esse, & ex illâ Terram fermentescere scripsit Plinius, & Scaliger Nivem pingue humidum continere, & ex illâ fimum confici quocunque alio efficaciorem tradidit. Feracitatem autem hanc, quam Solo Nivem impertiri probabile est, non ex caloris in Terram repercussu gigni censendum, ut credidit Cardanus, adversus quem more suo Scaliger, sed quià Nix multo Nitro abundet, ut ejusdem figura Stellaris ostendit, qualem quoque possidet Nitrum. Licet autem Olaus Borrichius in Epistolâ quadam ad Tho: Bartholinum scripserit commentitium esse repeririNitrum in Nive, fatetur tamen se in Nive Batavâ deprehendisse, illam Sulphure inflammabili, & Sale cubico non carere.
Sciendi cupidus num re ipsâ Nivibus Nitrum insit sciscitatus sum à perito Chymico, num ipse modum calleret Nitrum è Nive extrahendi, responditque se quidem nunquam hujus rei periculum fecisse, nullam tamen diligentiam om̄issurum, ut votis meis satisfaceret; sic paucos post dies mihi Nitrum è Nive extractum exhibuit, quod hoc Tentamine assequutum se fuisse affirmavit. Duas libras aquæ accepit è soluta Nive purissimâ, & recenter delapsâ, ac in illis dissolvit libram unam Nitri purgatissimi; pariter in duabus libris aquæ fontis purissimi tantundem ejusdem Nitri infudit, quo peracto Aquam utramque ad Ignem posuit, & sensìm ad cuticulam restrinxit; ex his postmodùm Aeri frigido expositis cępit Nitrum crystallizatum colligere; sic eâdem operatione ad plures vices repetitâ, tandem plus Nitri exAquâ Nivis, quàm ex Aquâ Fontis se collegisse observavit; posito itaque ad Bilancis examen utroque Nitro, deprehendit Nitrum è Nive extractum, reliquum superasse trium unciarum pondo, certo argumento, tantundem Nitri in libris duabus Nivis extitisse, quod Nitro dissoluto ob affinitatem socium se adiūxerit. Observatione verò dignum est discrimen quo hæc duo Nitrorum genera distinguuntur; Nitrum enìm è Nive collectum fusci coloris est, saporem valdè acrem ad gustum præfert, & flammam edit vivacissimam, & fulgurantem, alterum verò lucidum est, minoris acredinis, & flammam reddit languidiorem. Cum itaque, ut superiùs annotatum, nivoso Cœlo, & ad actualem Nivium descensum ad infimam stationem descendatMercurius, credibile est magnam tunc temporis fieri partium nitrosarum, ab Aere in Terram præcipitationem, & consequenter aerei Cylindri super stagnantemMercuriumminorem esse gravitationem.
de Mor. Sac. n. 15.
Iob. c. 28.
Sec. 26. Prob. 21.
Non minùs quoque curiosum est, ac disquisitione dignum quam ob causam ad Australes flatusMercuriusin Barometro se submittat, ad Aquilonares prosurgat, seu, quod idem est, cur in Austrinâ Constitutione Aer sit minùs ponderosus quàm in Boreali. Austrum, & Boream Ventos essepræ cœteris fortissimos, & inter se tum statione, tum viribus contrariissimos, tradit Hippocrates, quare si ex iisdem contrarii effectus prodeant haud quaquam miror; quomodò verò ab Austro (quem Notum Græci appellant ab humiditate quam secum defert, undè Notiometri, Instrumenta ad Aeris humiditatem mensurandam) Aer fiat levior, ab Aquilone verò sudo, & sicco gravior reddatur, ego certè demiror, & genuinam causam ignorare me fateor, quàm fortè non novit nisiQui fecit Ventis pondus. Effectum hunc ad contrariam hujusmodi Ventorum temperiem referre, quòd nimirùm Australes Venti calidi sint, ideòque Aeris tonum laxent, & rarefaciant, undè Aer levior evadat,Aquilonares verò, ut potè frigidi Aerem densando eundem ponderosiorem efficiant, non planè satisfacit, calida enim vim habere rarefaciendi, & densandi, sicut & frigida ex variis experimentis satis liquet, ac ne aliunde quæramus exempla, Austrini flatus Nivem jàm delapsam densant antequàm ulla liquoris guttula effluat, quemadmodum & Aquilonares eandem Nivem rarefaciunt, ac attollunt, ut vulgus dicat Nivem ex nimio frigore augeri. Ipse quoque Aristoteles ab Austris vim densandi non reiicit, quærens enim cur Auster non incipiens, sed desinens imbrem inferat, ait id posse fieri, quòd Aerem cogat è longinquo, quo coacto Aqua exprimatur. In hanc rem egregiè Poetarum Princeps.
l. 1. Geo.
Verùm ubi tempestas, & Cœli mobilis humorMutavere vias, & Juppiter humidus AustrisDenset erant quæ rara modò, & quæ densa relaxat.
Verùm ubi tempestas, & Cœli mobilis humorMutavere vias, & Juppiter humidus AustrisDenset erant quæ rara modò, & quæ densa relaxat.
Verùm ubi tempestas, & Cœli mobilis humor
Mutavere vias, & Juppiter humidus Austris
Denset erant quæ rara modò, & quæ densa relaxat.
Cap. 10. Art. 4.
Prætereà in casu nostro ad asserendammajorem, vel minorem Aeris gravitatem vim frigoris densantis, vel caloris rarefacientis causari non possumus, quandòquidem ex factis Observationibus adMercuriiascensum, vel descensum non magnum momentum addunt calor, & frigus licet in insigni gradu, cum in eadem altitudine tam in sum̄is algoribus, quàm in summo æstu non semel mihi compertus fueritMercurius, & sub Zonâ torridâ eadem penè altitudoMercuriiin Barometro, ac in Zonis temperatis observetur, ut ex superius citatis Observationibus Astronomicis, & Geographicis D. Cassinæ.
To. 4. Tra. 2.
Meteo. c. 4.
l. 2. H. N. c. 47.
An fortè igitur id fiet, ut putat Auctor Philosophiæ Burgundicæ, quòd Venti Aquilonares deorsum ruant, idest ab editiori loco perflent, & hoc pacto Aerem ad inferiora propellant, Australes verò ab imo ad summum spirent, sicque Aerem sursum efferentes multum de illius gravitatione detrahant? Australes Ventos ex humiliori loco in sublimia eniti scripsit pariter Cartesius, quin & ingeniosissimasrationes addidit, hoc idem quoque visus est sensisse Plinius, qui tradidit,Austrum majores fluctus edere, quàm Aquilonem, quoniàm ille infernus ex imo magis spirat, hic summo; quòd carmine eleganter expressit Pontanus.
l. Meteo. de Ven.
A’ summo Boreas, Notus imo spirat Olympo.
A’ summo Boreas, Notus imo spirat Olympo.
A’ summo Boreas, Notus imo spirat Olympo.
Vera sint hæc omnia, & Auster ex imo Polo alis primò siccis, deindè madidis huc advolet (de quo tam longo itinere cum Doctissimis Viris meritò dubitare licet) his tamen obstant ea quę superiùs ex Clarissimi Borelli doctrinâ attuli de substantiis fluidis, quę susque, deque agitatæ eandem exercent gravitatem super corpora quibus incumbunt, ac dum quiescunt.
V. Lang. li. 1. Ep. 19.
Cæl. Rhod. l. 8. An. Lec. c. 28.
l. 2. de Diæta. n. 3.
Hypothesi meæ igitur inhærendo crediderim potiùs id fieri, quià Auster, quem D. HieronymusPluviarum Pincernamelegantèr dixit,dum pelagus transit(ut ipsius Hippocratis verbis utar)tanquam calidus, & rarus existens multa humiditate regionem in quam illabitur implet; Aere autem humectato, & illius compage laxatâ, fas estarbitrari partium nitrosarum, & Salium diversæ indolis præcipitationem in solum subsequi, hancque ob causam, Aere leviori facto ob pondus excussum,Mercuriumin fistulâ subsidere; sicuti opinari licet Aquilonem, (quem idem Ecclesiasticus ScriptorScopariumappellavit) Vapores, ac Nubes detergendo, unàque partes nitrosas ex Septentrionali plagâ convehendo, additâ insuper recenti exhalationum è Terrâ exaltatione ab hujusmodi præcipitatione anteà repercussâ, novam Aeri gravitatem impertiri, ut exindèMercuriuscogatur ascendere.
Quamvis autem aliquandò Septentrionales Ventos ingentes pluviæ comitentur, ut præcipuè die 14, & 15. Octobris, id fieri crediderim, quòd Nubes, ac Vapores à Ventis Australibus ad nos delati, & à Ventis Septentrionalibus propulsi in retrocessu, ac fugâ solvantur in pluvias.
l. 5. Qu. N. nu. 18.
Lib. 3. Aph. 5.
In hanc rem egregiè profectò Seneca inter Providentiæ Opera hanc recensuit, quòdVenti modò Nubesadducant, modò deducant, ut per totum Orbem pluviæ dividi possint, nàm in Italiam, ait ille,Auster impellit, Aquilo in Africam reiicit; non eosdem tamen effectus ubique locorum edere hos Ventos putandum est, nàm ut ait Plinius,cum situ naturam mutant, Auster Africæ serenus, Aquilo nubilus; sicuti Neapolim incolentibus idem Auster humidissimus est, ac nimbosus, Apulis verò serenitatis Parens est, ut Lucas Tozzius, Vir Celeberrimus, (quem Innocentius XII. P. M. ut ad nos fama detulit, suę Valetudinis Custodem designavit) in doctissimis suis Commentariis in Hippocratis Aphorismos refert; scitu proptereà dignum existimarem num in Apuliâ, flante Austro, ibi serenitatis Auctore,Mercuriusin Barometro attollatur, quandò in sereno Aeris statu elatior solet esseMercurius, demissior verò in turbido, ac nimboso.
C. 12.
de Sac. Phil. c. 85.
In hanc rem insignem locum apud D. Lucam silentio præterire nequeo, ex quo satis apparet, quàm varia sit, ac diversa juxtà regionum, & locorumdiversitatem Ventorum conditio; arguens ergò Hypocritas Redemptor noster,Cum videritis, inquit,Nubem orientem ab Occasu, statim dicitis imber venit, & ità fit, & cum Austrum flantem, dicitis quià æstus erit, & fit. Austri ergò in Palestinâ ęstum excitant non pluvias, quæ potiùs à Nubibus, & Ventis ab Occasu flantibus ibi prænuntiantur. Vallesii hunc locum egregiè interpretantis verba hìc lubet adiicere.Palæstina ad Occasum habet Mare; censebatur ergò, ut existimo in illa regione pluviæ signum Nubes ex Occasu ascendens, quia cum ad Occasum haberent Mare inde ascendebant, eratque id signum illi regioni proprium. Nobis verò Hispanis, quibus Mare æquè ad Occasum, & Meridiem, & Septentrionem est, æquè ex his omnibus partibus ascendunt Nubes nimborum nuntiæ. Britannis ascendunt undique, ut qui Mari undique cinguntur.
Obs. Astro., & Geo.
De Tens. & Pres.
Progy. de Cog. Aer. & Aq.
Phar. Rat. P. 2. Se. 1. c. 6.
Cum itaque flante Austro usque ad extremos finesMercuriusin Barometro descendat, hinc rationem reddiposse crediderim quarè ad Austrinos flatus adeò difficilis sit respiratio, ut de quadam veluti suffocatione conquerantur omnes; siquidem sicuti substantię fluidę in Machinâ pneumaticâ positę post Aeris exsuctionem in bullas attolluntur, subtracto nimirum Aeris pondere, quo veluti in officio continebantur, ità eodem modo Sanguis in Vasis Pulmonum ob minorem Aeris pressionem, quæ ad Austrinos flatus consequitur, magis spumescit, & ebullit, ut nō tàm expeditè circulum suum absolvat; neque aliam ob causam in editissimis Montibus gravem duci anhelitum credendum est, nisi quòd inibi minor sit Aeris pressio quàm in imis Vallibus, ut palàm faciunt Experimenta à variis Solertissimis Viris facta, ac præcipuè à Celeberrimo nostri ævi Mathematico D. Cassina. Refert quoque P. Bartholus è S. J. observatum, Vesicam Suillam mediocritèr inflatam, & ad verticem Montis altissimi translatam tumidiorem apparuisse; adeò facilè est inflari ea, quæ in sublimeefferuntur; mirum itaque non est si Pulmonares Vesicæ ob Austrinos halitus inflentur, ut potè ab Aere minus compressæ, & hanc ob causam difficilior sit anhelitus; nec pręter rationem, quamvis paradoxum videatur, scripsit Thomas Cornelius Aerem crassis Vaporibus refertum aptiorem esse ad Vitalia munera obeunda, quàm Aerem tenviorem; quod paritèr monitum est Celeberrimi Tho. Vvillis, qui in Phtisi Pulmonari magis commendat fumosas Urbes, qualis est Londinum, quàm Villas omnes propè eandem Urbem, quę Aere claro, & perflato gaudent.
Lib. 2. Die. Gen. c. 21.
Hinc lumen aliquod mutuari licet ad illustrandam historiam famosi illius Urinatoris Siculi, quem Colam Piscem appellabant, quòd plus in aquis, quàm in Terris degeret. Diu equidem hoc prodigium Doctissimos Viros exercuit, ut videre est apud Salomonem Sprangerum, qui de Enydrobiis, h.e. de hominibus sub aquâ viventibus elegantissimum Tractatum nuper edidit; ego verò persuasum habeohominem illum amphibium ad plures horas sub aquis cōmorantem talem à Naturâ Sanguinis, ac partium spiritalium constitutionem sortitum fuisse, ut Sanguis, & Pulmonares Vesiculæ majori compressione indigerent, quàm quæ ab Aere solo pręstari posset; refert enìm Alexander ab Alexandro Urinatorem illum solitum dicere,quòd si ab aquis abesset diù quasi respirare, & vitam ducere nequiret.
Hæc sunt quæ in re tam abstrusâ, ac involutâ, qualis est motionumMercuriiin Barometro vicissitudo, comminisci lubuit. Multas equidem nec parvi ponderis difficultates hisce meis Excogitatis obtrudi posse, & scio, & fateor; verùm si cuncta quæ possunt obiici recensere vellem, ac diluere, in nimiam molem Opusculum hoc meum excresceret; interim his meis coniecturis hærere placet, donec Lynceus aliquis ostendat strinxisse me, ut dici solet,
pro Junone Nubem.
Medicinæ Publico Professori, & in AcademiaCæsareo-Leopoldina C. N. Hip. III.
JO: BAPTISTA BOCCABADATUS.S. P. D.
MotionesMercuriiin Barometro, modò se attollentis, modò se deprimentis eruditissimorum Virorum Observationes advocarunt. Nescio tamen quo fato, in ipsis sensibilibus hujus experimenti Phęnomenis discrepent eruditissimi Observatores. Alii enim, inter quos Doctissimus Borellus, asserunt, Aere ad pluviam inclinanteMercuriumintus sublevari, deprimi post delapsos imbres; alii deprimi pluvia imminente, deficiente attolli. Hæc est speculationis rerum naturalium conditio, ut nihil sit absque Adversario.
Hoc secundum, Vir studiosissime, apparet ex tua hujus experimenti Ephemeride, acta Anno præterito 1694, quam ad me dimisisti, imbecillitati meæ mandatis tuisdecus addens, quibus petis, ut quid sentiam exponam.
Mercuriuminternum in Barometro elevari vi pressionis externi Aeris non est inter Neotericos qui dubitet, omnisque ratio dubitandi sublata videtur. Accidens igitur hujus aliqualis majoris, minorisve depressionis, vel elevationisMercurii, à majori, vel minori ejusdem Aeris exterioris gravitate, vel pressione causari consentaneum est. Eodem modo videmus idem fluidum ejusdem Barometri in Valle, ubi magis gravitat Aer, ascendere, in cacumine Montis, ubi minùs, descendere. Eundem igitur Aerem, juxtà experimenti tui Phœnomena, statuendum esse leviorem, apparet pluvia se congregante, tunc enimMercuriusdeprimitur, graviorem eadem cessante, tunc enim attollitur.
Nec sublato quodam sensuum præjudicio, quo Aerem Vaporibus imbutum graviorem dicimus, absonum videtur. Juxtà enim sententiam cujusdam Borelli in Burgundica Philosophia appositam (quę si non pęnitùs, saltem pro aliqua parte arridet) Vapores ex quorum coacervatione fit pluvia, cum per Aerem ascendant, statuendividentur ipso Aere leviores in specie, quapropter idem spatium Vaporibus, & Aere plenum, levius est eodem spatio solo Aere pleno, & magis, vel minus leve, prout à majori, minorive materia Vaporum occupatur.Mercuriusigitur deprimitur nimbis accedentibus, quia Aer majoribus Vaporibus imbutus minus gravitat, attollitur pluvia cessante, quia Aer Vaporibus depuratus, magis gravitat.
Paucis, & alienis satisfecissem, si hæc sententia in omnibus suis partibus satisfaceret; sed cum aliquam hæsitandi rationem relinquat, quod tenuissimum do, pęnitus emensum dare cupio.
Licet enim videatur ab ipso ascensu Vaporum per Aerem satis eorundem specifica levitas probata, in hoc tamen deficit supposita evidentia, quòd solis sensibus acquiescit, nulla ulterius suadente ratione. Quod tanto magis urget, quia graviora in specie per fluida minus gravia ascendere plurimæ Observationes ostendunt.
Omnem materiam in partibus minutissimis attritam in facillimum ascensum evadere quotidiè experimur. Terram in tenuissimum pulverem redactam, in turbinesquodamodò elevari patet, non tamen eæ particulæ specificam gravitatem ammittunt, cessante enim motu Aeris, quo feruntur in inferiora subsidunt. Sal imum Vasis occupans, si superponatur aqua, dissolvitur, & minutissimæ partes ad summam humoris superficiem ascendunt; si enim eadem superficies extremo linguæ apice attingatur, salsa degustatur. Non per hoc tamen, quòd ascendant particulæ Salis, propriam specificam gravitatem ammittunt gravitate aquæ majorem: plurimæ enim experientiæ demonstrant aquam salinis partibus imbutam graviorem in specie esse pura, & simplici aqua. Ascendunt enìm per aquam, licet in specie graviores, quià juxtà sententiam Doctissimi Boyle, partes aquæ etiam quiescentis, & stagnantis, continuò agitantur, & commoventur, quod apparet ex ipsa Salium immersorum dissolutione; non enim daretur ea actio solvendi partes adhærentes, & forsan complicatas, nisi dato aliquo motu. A motu igitur partium humoris, partes Salis tam per transversum, quàm sursum aguntur, eodem modo quo partes terræ, pulvis scilicet, à motu Aeris feruntur.Hìc tamen non datur partium subsidentia, ut in casu pulveris, quia in hoc cessat, vel modificatur motus Aeris, agitationem causantis, in aquæ verò partibus semper datur idem motus. Et ecce quomodò datur partium minutissimarum ascensus, licet in specie sint graviores eo fluido, per quod ascendunt. Ex quo patet, quòd Burgundicæ sententiæ ea pars, quæ Vapores Aere in specie leviores statuit quià forsan per Aerem ascendunt, nō penitus convenit.
Placeat igitur Vaporum naturam attentius contemplari; Ex ipsis sensibus patet quòd eadem facultas, quæ sensationibus nostris calorem inducit, Vapores excitat. Ulteriùs quoad fieri potest, hæc tenebrosa, obscuraque caloris qualitas detegatur. Agnoscamus cum Neotericis Ignem nihil aliud esse, quam vehementem particularum cujuscunque materiæ combustibilis motum, & maximam agitationem, qua proximas materias eodem modo afficiens, dissolvit, quod urere dicimus. Et hinc patebit calorem eodem modo esse partium agitationem, non quidem tam vehementem, sed minus remissam, & ideò non aptam ad urendum ea, quæ attingit; sempertamen partium motionem aliquam. Secundo loco concipiatur quòd ubi datur talis particularum vehemens agitatio (idest ignis) distrahantur, & removeantur partes Aeris. Patet in Cucurbitula, ubi tenuissima flamma omnem prope Aerem excludit, & si aliquis remanet rarissimus est, quod demonstrat vis Aeris externi sua pressione, in Cucurbitula applicata cutem intrudentis. Dato igitur, extante calore, motu supradicto, ibi danda est aliqua Aeris exclusio, & rarefactio.
Vapor excitatur à calore, quinimo ab ipso calore in statu vaporis conservatur; Accedente enim summi Aeris, ad quem istis motionibus elevantur, frigiditate, in ea regione, in qua non fit ea luminum Cœlestium repercussio ad invicem se decussantium, quæ causatur ab inæqualitate terrenæ superficiei, & ideò ea circumquaque partium circumpulsio, à qua eorundem motus, scilicet calor, causatur, Vapores iterum in guttas agglomerantur.
Dato igitur calore eodem tempore quo datur Vapor, datur illa partium motio, à qua partim expellitur, partim rarefit Aer. Quapropter tunc fit Concretum levius,& ideò congregatis Vaporibus, scilicet pluvia imminente, fit levior Aer, &Mercuriusdescendit. Convenit hęc ratio cum usitatis experimentis; Sole enim ultrà consuetum urente, pluviam expectamus, rigente hyeme, cum frigus aliquantulum remittitur, eandem timemus. Noctes serenæ glaciem, pruinas coagulant, quod non faciunt nubilosæ. Sed non omnis tamen difficultas sublata videtur, si enim Vapor, cum sua aquæ, cujus est pars, specifica gravitate ascendit, apparet simul cum Aere componere mixtum in specie potiùs gravius, non verò levius, solo Aere; quod est contra rationem expositam. Hæc tamen difficultas tollitur ad ipsam Cucurbitulam recurrendo. Considerata enim ea parva flamma in ejus ventre accensa, patet quòd in eo statu massa Aeris, & Vaporis simul, est magis levis quam ante flammam erat massa solius Aeris ejusdem Cucurbitulæ ventrem occupantis; applicata enim Cucurbitula ante flāmam accēsam, cutis intus non intruditur à pressione Aeris externi, prout fit si immediate post flammam accensam applicetur; Motio enim illarum particularum se se ad invicempulsantium, ac circumpulsantium (eodem modo ac si frusta ligni per Aerem agitarentur, & se se extremitatibus, vel alio modo, invicem pulsarent) efficit quòd majorem locum occupent, quam si quiescerent; & inter se ad invicem magna spatia, & magnas intercapedines constituant, quę occupantur à subtili, & tenuissima substantia, sit Cartesiana, vel alia quæcunque, modo eodem quo spatia inter frusta ligni se invicem agitantia ab Aere occuparentur. Eodem modo data ea partium, licet minori agitatione, à qua causatur calor, qui extat, extante vapore, dantur inter partes motas, & moventes, istæ intercapedines à tenuissimas substantia occupatæ. Et ideò moles tunc premens non componitur ex solo Aere, & Vapore, sed ex Aere, Vapore, ac tenuissima substantia, qua verè fit in specie levior quam eadem mole solius Aeris. Levitas enim tenuissimę materię Vaporis gravitatem non solum compensat, sed excedit.
Sed ulteriùs urget alia hujus tui Experimenti observatio; calor enim, & frigus nullam inMercurioalterationem elevationis, depressionisve producunt; & tamendato calore danda est eadem partium agitatio, & ideò eadem materiæ rarefactio, ex quo eodem modo resultaret eadem levitas, & successivèMercuriidepressio; quod non accidit. Cum igitur ab eadem supposita causa, in analogo casu idem non sequatur effectus, ea verè non subsistit.
Quod tolli posse apparet, si considerentur particulæ materiæ, prout sunt, diverso modo configuratæ. Dantur enim diversæ configurationes corporum, quæ mediante motu, & eorum agitatione magis, minusve eadem corpora separant, majoribus, minoribusve spatiis interpositis, ut si configurationes sint sphœricæ, angulares, oblongæ, & sic successivè.
Partes igitur simplicis Aeris, prout homogeneæ configurationis, licet agitentur, (quod, puta, producatur ab Æstatis calore diversitatem motus in Barometro non faciente) non tantum sejunguntur, ac diducuntur, ità ut spatia quæ occupant magnam ejusdem materiæ subtilis, & levis quantitatem admittant, quantum partes Aeris, & Vaporum simul, heterogeneę configurationis, quæ ideò magis diducuntur, & majorem materiæ tenuis quantitateminter magnas intercapedines, in eodem spatio admittunt. Quodque data motione partium fiat major eorundem diductio, data heterogenea earundem partium configuratione, patet in ipsa aqua cujus partes supra dictum est, cum Boyle, semper moveri; quinimò ea calefacta intra ebullitionem, licet majorem motum acquirant, non tamen partes tantum diducuntur, quantum evenit, si aliqua portio calcis humori addatur, tunc enim usque ad ebullitionem commoventur. Et hoc evenit quia solius aquæ partes sunt homogeneæ configurationis, & ideò licet moveantur, etiam tali motu, ut sensationem caloris faciant, nō tamen tam vehementer diducuntur, & separantur, ut fit cum datur motus partium heterogeneæ configurationis, aquæ scilicet, & calcis. In primo igitur casu simplicis caloris moventis partes homogeneas Aeris, &Mercuriumnon alterantis, non fit tanta raritas, quæ sensibilem levitatem supra extrinsecumMercuriumproducat, prout fit in secundo casu, quo attenta partium se se mutuò agitantium heterogenea configuratione, Aeris scilicet, & Vaporum, fit major raritas, & ideò levitas sensibilis,& habilis ad alterandum æquilibrium inter pressiones Aeris externi, & interniMercurii.
Hoc tantum tenue habeo, quod mandatis tuis tribuam: Si parvi ponderis est, de levitate agitur; tenuitatem Vaporum præsefert, & ideò ad radiantia ingenii tui lumina attollitur. Vale Vir doctissime, meque tui addictissimum ut soles ama.
Dabam Mutinæ die 20. Jan. 1695.
ORNATISSIMO VIRO
Amico summè Colendo
DOMINOBERNARDINORAMAZZINO
In Mutinensi Lyceo Publico MedicinæProfessori,
Nec NonCæsareo-Leopoldinæ Academiæ CuriosorumNaturæ Collegæ Meritissimo.
FRANCISCUS TORTUSS. P.