DUA AKTO

DUA AKTO(Malgranda, malvasta valo en la arbaro deAllmersmalsupre ĉe la marbordo. Altaj, maljunaj arboj maldekstre klinas sin super la loko. Malsupren laŭ la deklivo en la fono fluegas rivereto, kiu malaperas inter la ŝtonoj ĉe la rando de la arbaro. Vojeto serpentumas apude laŭ la rivereto. Dekstre staras nur kelkaj opaj arboj, inter kiuj videtiĝas la fjordo. Antaŭe vidiĝas la angulo de boatejo kun surteren tirita boato. Sub la maljunaj arboj maldekstre staras tablo kun benko kaj kelkaj seĝoj, ĉio farita el maldikaj betultrunkoj. Estas peza, pluvema tago kun drivantaj nebulnuboj.)(Alfred Allmers, vestita kiel antaŭe, sidas sur la benko apogante la brakojn sur la tablo. Lia ĉapelo kuŝas antaŭ li. Li fiksrigardas senmove kaj spirite forestante rekte antaŭen super la akvon.)(Iom poste venasAsta Allmersmalsupren laŭ la arbara vojeto. Ŝi portas malfalditan pluvŝirmilon.)ASTA(proksimiĝas al li silente kaj gardeme)Vi ne devus sidi ĉi tie malsupre en la nuba vetero, Alfred.ALLMERS(kapsignas malrapide sen respondo)ASTA(kunfaldas la pluvŝirmilon)Mi iris longe por serĉi vin.ALLMERS(senesprime)Dankon.ASTA(translokigas seĝon kaj sidigas sin apud li)Ĉu vi longe sidis ĉi tie? La tutan tempon?ALLMERS(ne respondas; post iom li diras:)Ne, mi ne povas tion imagi. Ŝajnas al mi, ke estas tute neebla, — tio ĉi.ASTA(konsolante metas la manon sur lian brakon)Vi malfeliĉa Alfred.ALLMERS(fiksrigardas ŝin)Estas do vero, ĉu, Asta? Aŭ ĉu mi fariĝis freneza? Aŭ mi nur sonĝas? Ho, se estus nur sonĝo! Imagu kiom feliĉege, se mi nun vekiĝus!ASTAHo, se mi vere povus vin veki.ALLMERS(rigardas super la akvon)Kiom senkora aspektas la fjordo hodiaŭ. Kuŝas peza kaj dormema. Plumbogriza, — kun flavaj ekflagroj, kaj spegulas la pluvnubojn.ASTA(petante)Ho, Alfred, ne sidadu tie fikse rigardante la fjordon!ALLMERS(sen ŝin aŭskultante)La supraĵon, jes. Sed en la profundo, — tie fluas la forta subfluo —ASTA(timeme)Ho, pro Dio en la ĉielo, — ne pensu pri la profundo!ALLMERS(rigardas ŝin milde)Vi certe kredas, ke li kuŝas tie ĝuste eksterborde, vi? Sed tion li ne faras, Asta. Ne kredu tion. Memoru, kiel ĉi tiu fluo torentas foren. Rekte en la maron.ASTA(ĵetas sin plorante sur la tablon kun la manoj antaŭ la vizaĝo)Ho, Dio, — ho Dio!ALLMERS(peze)Tial nun eta Eyolf foriĝis tiom longe — longe for de ni, la liaj.ASTA(rigardas lin petante)Ho, Alfred, ne diru do tiaĵon!ALLMERSJes, vi povas mem elkalkuli. Vi kiu estas tiel lerta —. En dudek ok — dudek naŭ — horoj. Konsideru —! Konsideru —!ASTA(krias kaj kovras la orelojn)Alfred —!ALLMERS(premegas la manon forte kontraŭ la tablon)Sed ĉu vi komprenas la sencon en io tia?ASTA(rigardas lin)En kio?ALLMERSEn tio ĉi, farita kontraŭ mi kaj Rita.ASTALa sencon en tio?ALLMERS(senpacience)Jes, La sencon, mi diras. Ĉar senco devas ja troviĝi en ĝi. La vivo, la ekzistado, — la sorto estu do ne tiel tute sensenca.ASTAHo, kiu povas diri ion certe kaj decide pri tiuj aferoj, kara Alfred?ALLMERS(ridas amare)Ne-ne; vi eble vere pravas. Eble ĉio iras tiel hazarde, Asta. Prizorgante sin mem, kiel rompita ŝipo sen stirilo. Vere povas esti tiel. — Almenaŭ tiel aspektas.ASTA(pensema)Se nur aspektis —?ALLMERS(impete)Nu? Ĉu vi povas klarigi por mi? Ĉarmine povas.(pli milde)Jen Eyolf preta eniri spirit-konscian vivon. Enhavas en si senfinajn eblecojn. Riĉajn eblecojn, eble. Plenumus mian ekzistadon kun ĝojo kaj fiero. Kaj jen bezoniĝas nur freneza, maljuna virinaĉo venanta — montranta hundon en saketo —ASTASed ni ja ne scias, kiel tio vere okazis.ALLMERSJes, ni scias. La knaboj vidis ŝin remanta foren sur la fjordo. Ili vidis Eyolf staranta sola sur la eĝo de la kajo. Vidis lin fiksrigardi post ŝin — kaj kvazaŭ sveni.(tremetanta)Kaj jen li ekfalis malsupren, — kaj malaperis.ASTAJes, jes. Sed tamen —ALLMERSŜi tiris lin en la profundon. Pri tio estu certe, Asta.ASTASed, kara, kial ŝi tion farus?ALLMERSJes, —jenestas la afero! Kial ŝi faris? Estas neniu venĝo kaŝita. Neniu pentofaro, mi pensas. Eyolf neniam faris al ŝi malbonon. Neniam fikriis post ŝin. Neniam ĵetis ŝtonon al ŝia hundo. Li eĉ ne vidis ŝin aŭ ŝia hundo antaŭ siaj okuloj antaŭ hieraŭ. Neniu venĝo do. Tiel senkaŭza ĉio. Tiel tute sensenca, Asta. — Kaj tamen la monda ordo tion bezonas.ASTAĈu vi parolis kun Rita pri tiuj pensoj?ALLMERS(skuas la kapon)Ŝajnas al mi ke mi pli facile povas paroli kunvipri tiaĵoj.(spiras pene)Kaj ankaŭ pri ĉio alia.(Astaprenas kudraĵojn kaj paketon en papero el la poŝo.Allmerssidas spiritforesta kaj rigardas ŝin.)ALLMERSKion jen vi havas, Asta?ASTA(prenas lian ĉapelon)Pecon da nigra krepo.ALLMERSHo, pro kio tiaĵo?ASTARita petis min. Permesu?ALLMERSHo jes; volonte por mi.(Ŝi kudras la krepon sur la ĉapelon.)ALLMERS(sidas ŝin rigardante)Kie estas Rita?ASTAŜi iom promenadas supre en la ĝardeno, mi kredas. Borghejm estas kun ŝi.ALLMERS(iom surprizita)Ĉu? Borghejm estas ĉi tie ankaŭ hodiaŭ?ASTAJes. Li venis per la meztaga trajno.ALLMERSTion mi ne atendis.ASTA(kudras)Li tiom kore ŝatis Eyolf.ALLMERSBorghejm estas fidela ulo, Asta.ASTA(kun silenta varmo)Jes, fidelalivere estas.Tiocertas.ALLMERS(fiksas la rigardon sur ŝin)Funde vi vere ŝatas lin.ASTAJes, mi ŝatas.ALLMERSSed tamen vi ne povas decidigi vin —?ASTA(interrompante)Ho, kara Alfred, ne parolu pritio!ALLMERSJes, jes, — diru al mi nur kial vi ne povas —?ASTAHo ne, ne! Mi petas vin sincere. Ne demandu min. Ĉar estas malagrable por mi. — Jen. Nun la ĉapelo estas preta.ALLMERSDankon.ASTAKaj jen estas la maldekstra brako.ALLMERSĈu ankaŭ tiu havu krepon?ASTAJes, tio estas konveneco.ALLMERSNu, — do faru kion vi volas.(Ŝi proksimiĝas kaj komencas kudri.)ASTATenu la brakon trankvila. Por ke mi ne piku vin.ALLMERS(kun duona rideto)Tio estas kiel frue en antaŭaj tagoj.ASTAJes, ŝajnas al vi, ĉu?ALLMERSKiam vi estis malgranda knabino, vi ankaŭ sidis tiel pretigante miajn vestaĵojn.ASTAKiom eble bone, jes.ALLMERSLa unua aĵo, kiun vi kudris por mi, — ankaŭ ĝi estis nigra krepo.ASTAĈu?ALLMERSĈirkaŭ la studentan ĉapon. Kiam patro formortis de ni.ASTAĈu mi tiam kudris? Imagu, tion mi ne memoras.ALLMERSHo ne; tiam vi ja estis malgranda.ASTAJes, tiam mi estis malgranda.ALLMERSKaj du jarojn poste, — kiam ni perdis vian patrinon, — vi kudris grandan brakkrepon ankaŭ por mi.ASTAMi opiniis ke tiel estu.ALLMERS(frapetas ŝian manon)Jes, jes, estus ja ankaŭ tiel, Asta. — Kaj kiam ni jen staris solaj en la mondo, ni du —. Ĉu vi jam finis?ASTAJes.(kunmetas la kudraĵojn)Estis tamen feliĉa tempo por ni, Alfred. Ni du solaj.ALLMERSJes, estis. Eĉ se severe ni penegis.ASTAVi penegis.ALLMERS(pli vivece)Ho, vi vere penegis viamaniere, ankaŭ vi, —(ridetas)vi, mia kara fidela — Eyolf.ASTAHu, — ne memorigu al mi tiun stultaĵon pri tiu nomo.ALLMERSNu, se vi naskiĝus knabo, vi nomiĝus Eyolf.ASTAJes, okaze se, jes. Sed kiam vi fariĝis studento —.(ridetas senpere)Imagu ke vi tamen povis esti tiel infaneca.ALLMERSĈu estis mi, kiu estis infaneca!ASTAJes, vere ŝajnas al mi tiel nun, kiam mi rememoras. Ĉar vi hontis ĉar vi ne havis fraton. Nur fratinon.ALLMERSNe; vere estis vi, kara. Vi hontis.ASTANu ja, iom, ankaŭ mi, eble. Kaj mi kvazaŭ bedaŭris vin —ALLMERSJes, vi certe faris. Kaj jen vi retrovis miajn malnovajn knabovestaĵojn —ASTALa belajn dimanĉvestaĵojn, jes. Ĉu vi memoras la bluan bluzon kaj la genupantalonojn?ALLMERS(liaj okuloj ripozas sur ŝi)Kiom bone mi memoras, kiam vi surtiris kaj portis ilin.ASTAJes, sed tion mi nur faris, kiam ni estis solaj hejme.ALLMERSKaj kiom seriozaj kaj gravaj ni estis, Asta. Kaj mi ĉiam nomis vin Eyolf.ASTATamen Alfred, tion ĉi vi neniam rakontis al Rita, ĉu?ALLMERSJes, mi opinias, ke iam mi rakontis.ASTANe do, Alfred, kiel povis vi fari!ALLMERSHo, jen vidu, — oni ja rakontas ĉion al sia edzino — preskaŭ.ASTAJes, oni ja eble tion faras, mi komprenas.ALLMERS(kvazaŭ vekiĝanta, premas sian frunton kaj eksaltas)Ha, — ke mi povas sidi kaj —ASTA(ekstaras, rigardas lin maltrankvile)Kio estas al vi?ALLMERSLi preskaŭ malaperis de mi. Li tute foriĝis.ASTAEyolf!ALLMERSJen mi sidis vivante en la memoroj. Kaj li ne kunestis.ASTAJes do, Alfred, — eta Eyolf estis malantaŭ ĉio.ALLMERSLi ne estis. Li forglitis el mia animo. El miaj pensoj. Mi vidis lin eĉ ne momenton dum ni kunparolis. Tute forgesis lin tiun longan tempon.ASTAHo, vi tamen devas iom ripozi el la funebro.ALLMERSNe, ne, ne, — ĝuste tion mi ne devas. Mi ne rajtas. — Ne rajtas. — Kaj eĉ ne koron por tio mi havas.(iras ekscitita dekstren)Almiestu nur vizie vidi lin tie, kie li kuŝas drivanta en la profundo!ASTA(post lin, lin kaptanta)Alfred, — Alfred! Ne al la fjordo!ALLMERSMi nepras al li! Lasu min, Asta! Mi prenos la boaton.ASTA(teruriĝita)Ne al la fjordo, mi diras!ALLMERS(cedante)Ne, ne, — mi ne iros. Lasu min nur.ASTA(kondukas lin al la tablo)Videvaslasi vian menson ripozi, Alfred. Jen venu, kaj sidiĝu.ALLMERS(volas sidigi sin sur la benkon)Jes, jes, — kiel vi do volas.ASTANe, vi ne sidutie.ALLMERSJes, lasu min.ASTANe; ne faru! Ĉar jen vi sidas nur rigardante sur la fjordon —(devigas lin sidi sur seĝo kun la dorso dekstren)Jen vidu. Nun vi sidas bone.(Ŝi mem sidigas sin sur la benkon.)Kaj nun ni daŭrigu iom kunparoli.ALLMERS(spiras aŭdeble)Mildiĝis iom la sento de perdo kaj funebro momenton.ASTAVi devas, Alfred.ALLMERSSed ĉu ne ŝajnas al vi, ke mi estas terure laca kaj apatia, —povanteforgesi?ASTAHo ne do. Ĉar certe neeblas ĉiam turnadi ĉirkaŭ unu sola penso.ALLMERSJes, por mi neeblas. Antaŭ ol vi venis malsupren al mi, mi sidis lamentante tiom nepriskribeble en ĉi pelanta, ronĝanta funebro —ASTAJes?ALLMERSKaj ĉu vi kapablas kredi, Asta — Hm —?ASTANu?ALLMERSMeze en la angoro mi kaptis min mem en la penso diveni kion ni havu por tagmanĝo hodiaŭ.ASTA(trankviligante)Jes, jes, se nur estas ripozo en ĝi, do —ALLMERSJes, pensu kara, — mi trovis, ke estas kvazaŭ ripozo en ĝi.(etendas al ŝi la manon trans la tablon)Kiom bone estas, ke mi havas vin, Asta. Pri tio mi ĝojas, ĝojas — meze en la funebro.ASTA(rigardas lin serioze)Unue vi estu ĝoja pro tio, ke vi havas Rita.ALLMERSJes, memkompreneble. Sed Rita ne estas parenca al mi. Ne estas kiel havi fratinon.ASTA(atenta)Ĉu tion vi diras, Alfred?ALLMERSJes, nia parencaro estas io aparta.(duone ŝerce)Ĉiam ni elektis helajn antaŭliterojn en niaj nomoj. Ĉu vi memoras, kiom ofte ni parolis pri tio antaŭe? Kaj ĉiuj parencoj, — ĉiuj ili estas same malriĉaj. Kaj ĉiuj havas ni egalajn okulojn.ASTAĈu vi trovas, ke ankaŭ mi havas —?ALLMERSNe, vi parencas ja tute al via patrino, vi. Tute ne similas al ni aliaj. Eĉ ne al patro. Sed tamen —ASTATamen —?ALLMERSJes, mi kredas ke la kuna vivo tamen premis nin ambaŭ reciproke laŭ niaj bildoj. En la menso, mi sugestas.ASTA(varme emocia)Ho, tion vi neniam diru, Alfred. Estas mi, kiu stampiĝis laŭ vi. Kaj estas al vi, ke mi ĉion ŝuldas, ĉion bonan en la mondo.ALLMERS(skuas la kapon)Vi ŝuldas al mi nenion, Asta. Kontraŭe —ASTAĈion mi ŝuldas al vi! Tion vi ja povas diri al vi mem. Neniu ofero estis tro peza por vi —ALLMERS(interrompante)Ĉu do — ofero! Ne prezentu tiaĵon. — Mi nur amis vin, Asta. Ekde kiam vi estis infaneto.(post mallonga paŭzo)Kaj mi ĉiam pensadis, ke estas tiom da maljusteco, kiom mi devis kompensi.ASTA(surprizita)Maljusteco! Vi?ALLMERSNe precize pro mi. Sed —ASTA(atente)Sed —?ALLMERSPro patro.ASTA(duone ekstaras de la benko)Pro — patro!(ree eksidas)Al kio vi aludas, Alfred?ALLMERSPatro neniam estis vere bonvola kontraŭ vi.ASTA(ekscitita)Ho, tion do ne diru!ALLMERSJes, ĉar estas vero. Li ne amis vin. Ne tiel kiel li devus.ASTA(evitante)Ne, eble ne tiel, kiel li amis vin. Estis ja tute kompreneble.ALLMERS(daŭrigas)Kaj severa li ofte estis ankaŭ kontraŭ via patrino. Almenaŭ la lastajn jarojn.ASTA(kviete)Patrino estis ja multege pli juna ol li. Memoru tion.ALLMERSVi ne kredas, ke ili interharmoniis, ĉu?ASTAEble ili ne tion faris.ALLMERSJes, sed tamen —. Patro, kiu alie estis tiel milda kaj molkora —. Tiel afabla al ĉiuj homoj —ASTA(silente)Eĉ patrino ne ĉiam estis tia, kia ŝi devus.ALLMERSĈu via patrino ne estis!ASTAEble ne ĉiam.ALLMERSKontraŭ patro, vi aludas?ASTAJes.ALLMERSTion mi ja neniam rimarkis.ASTA(batalante kontraŭ la ploro, ekstaras)Ho, kara Alfred, — lasu ilin ripozi, tiuj, kiuj estas for.(Ŝi iras dekstren.)ALLMERS(ekstaras)Jes, lasu ilin ripozi.(tordas la manojn)Sed tiuj kiuj estas for, — ili ne lasas nin ripozi, Asta. Nek tagon nek nokton.ASTA(rigardas lin varme)Post daŭro de la tempo ĉio sentiĝos pli milde, Alfred.ALLMERS(rigardas ŝin senhelpe)Jes, ankaŭ vi kredas tion, ĉu ne? — Sed kiel mi supervenku tiujn terurajn, unuajn tagojn —.(raŭke)Ne, tion mi ne komprenas.ASTA(petante, metas la manojn sur liajn ŝultrojn)Iru al Rita. Ho, mi petegas vin —ALLMERS(ekscitita, formoviĝas)Ne, ne, ne, — ne parolu al mi pri tio! Ĉar mi ne povas, komprenu.(pli trankvila)Lasu min resti ĉi tie kune kun vi.ASTAJes, mi ne foriros de vi.ALLMERS(prenas ŝian manon kaj tenas ĝin firme)Dankon!(rigardas momenton sur la fjordon)Kie estas nun mia eta Eyolf?(ridetas al ŝi peze)Ĉu tion vi povas diri al mi, — vi, mia granda, saĝa Eyolf?(agitas la kapon)Neniu en la tuta mondo povas tion al mi diri. Al mi la nura scio estas, ke mi ne plu havas lin.ASTA(rigardas supren maldekstren kaj retiras sian manon)Nun ili venas.(Sinjorino Allmerskajinĝeniero Borghejmvenas promenante malsupren la arbaran vojeton; ŝi antaŭe; li malantaŭ ŝi. Ŝi estas nigre vestita, kun nigra vualo super la kapo. Li portas pluvŝirmilon sub la brako.)ALLMERS(iras ŝin renkonte)Kiel statas pri vi, Rita?RITA(preterpasas lin)Ho, ne demandu.ALLMERSKion jen vi volas?RITANur serĉi vin. Pri kio vi okupetadas?ALLMERSNenio. Asta venis al mi.RITAJes, sed antaŭ ol Asta venis? Vi forestis de mi la tutan antaŭtagmezon.ALLMERSMi sidis rigardante eksteren sur la akvon.RITAHu, — ĉu vi eltenas!ALLMERS(senpacience)Prefere mi nun estu sola!RITA(maltrankvila paŝadas ĉirkaŭe)Kaj jen sidi trankvile! Sur unu kaj la sama loko!ALLMERSMi havas ja nenion en la mondo kion postsopiri.RITAMieltenas nenie. Precipe ne ĉi tie, — kun la fjordo ĝuste antaŭe.ALLMERSĜuste pro tio, ke la fjordo estas tiom proksima.RITA(alBorghejm)Ĉu ne ankaŭ vi trovas, ke li supreniru kun ni aliaj?BORGHEJM(alAllmers)Mi opinias, ke estus pli bone por vi.ALLMERSNe, ne, — lasu min do sidi, kie mi estas.RITADo mi restu ĉe vi, Alfred.ALLMERSNu ja, do faru tion. — Restu ankaŭ vi, Asta.ASTA(flustras alBorghejm)Lasu ilin solaj!BORGHEJM(kun komprenema rigardo)Fraŭlino Allmers, — ĉu promenadon — laŭ la marbordo? La finan fojon?ASTA(prenas sian pluvŝirmilon)Jes, venu. Ni iru iom pluen.(Asta kaj Borghejm iras kune malantaŭ la boatejon.)(Allmers iom paŝadas ĉirkaŭe. Poste li sidigas sin sur ŝtono sub la arboj antaŭe maldekstre.)RITA(proksimiĝas kaj staras antaŭ li kun interplektitaj, pendantaj manoj)Ĉu vi eblas imagi, Alfred, — ke ni perdis Eyolf?ALLMERS(rigardas peze malsupren antaŭ si)Al la penso ni kutimiĝu.RITAMi ne povas. Mi ne povas. Mi vidis tiun teruran vidaĵon, kiu staros antaŭ mi tra mia tuta vivo.ALLMERS(suprenrigardas)Kiun vidaĵon? Kion vi vidis?RITAMi mem nenion vidis. Nur aŭdis la rakonton. Ho —!ALLMERSDiru do prefere tuj.RITAMi iris kun Borghejm al la kajo —ALLMERSKion vi tie volis?RITADemandi al la knaboj, kiel tio okazis.ALLMERSTion ni ja scias.RITANi eksciis pli.ALLMERSNu!RITANe estas vero, ke li tuj tute malaperis.ALLMERSĈu nun ilitiondiras?RITAJes. Ili diras, ke ili vidis lin kuŝanta sur la fundo. Profunde malsupre en la klara akvo.ALLMERS(dentgrincigante)Kaj ili ne savis lin!RITAEble ili ne povis.ALLMERSIli scipovas naĝi — ĉiuj —. Ĉu ili diris kiel li kuŝas, dum ili vidis lin?RITAJes. Ili diris, ke li kuŝas surdorse. Kaj kun grandaj, malfermitaj okuloj.ALLMERSMalfermitaj okuloj. Sed tute trankvila?RITAJes, tute trankvila. Kaj jen io venis kondukante lin foren. Ili nomis ĝin marfluo.ALLMERS(kapsignas malrapide)Tiodo estis la lasta vido de li.RITA(plorsufokite)Jes.ALLMERS(kun apatia voĉo)Kaj neniam, — neniam ni plu vidos lin.RITA(lamentante)Tagon kaj nokton li staros antaŭ mi tiel, kiel li kuŝis tie sube.ALLMERSKun la grandaj, malfermitaj okuloj.RITA(ŝokita)Jes, kun la grandaj malfermitaj okuloj. Mi vidas ilin! Mi vidas ilin antaŭ mi!ALLMERS(stariĝas malrapide kaj rigardas ŝin silente minace)La okuloj, ĉu ili estis malicaj, Rita?RITA(paliĝas)Malicaj —!ALLMERS(tute proksime al ŝi)La okuloj, kiuj fiksrigardis supren, ĉu ili estis malicaj? De tie profunde?RITA(sin retirante)Alfred —!ALLMERS(sekvas)Respondu al mi! ĉu estis malicaj infanokuloj?RITA(krias)Alfred! Alfred —!ALLMERSNun estas por ni, — kiel vi deziris, Rita.RITAMi! Kiel dezirismi?ALLMERSKe Eyolf ne estus ĉi tie.RITANeniam en la mondo mi tion deziris! Ke Eyolf ne starus inter ni du, —tionmi deziris.ALLMERSNu ja, — de nun li ja tion ne faros.RITA(malrapide, rigardante antaŭen)Eble de nun ankoraŭ pli.(skuiĝas)Ho, tiu terura vidaĵo!ALLMERS(kapsignas)La malicaj infanokuloj, jes.RITA(timigita, retiriĝas)Lasu min, Alfred! Mi timas vin! Tia mi neniam vidis vin antaŭe.ALLMERS(rigardas ŝin malmole kaj malvarme)Aflikto igas malica kaj abomena.RITA(timigita sed tamen obstina)Jen kiel ankaŭ mi sentas.(Allmersiras dekstren kaj rigardas foren sur la fjordon.Ritasidigas sin ĉe la tablo. Mallonga paŭzo.)ALLMERS(turnas la kapon al ŝi)Vi neniam vere kaj sincere amis lin. Neniam!RITA(malvarme, sinrega)Eyolf neniam lasis al mi gajni sin tute kaj komplete.ALLMERSĈar vi ne volis.RITAHo jen do. Mi volis pli ol volonte. Sed iu staris bare. Eĉ de la komenco.ALLMERS(turnas sin tute)Mi, mi staris bare, vi sugestas?RITANu ne. Ne de la komenco.ALLMERS(proksimiĝas)Kiu do?RITALa onklino.ALLMERSAsta.RITAJes. Asta, — ŝi kaptis lin — tuj post kiam okazis — la malfeliĉa falo.ALLMERSSe ŝi lin kaptis, ŝi faris el amo.RITA(impete)Ĝuste tio! Mi ne toleras dividi ion kun aliulo! Ne en amo.ALLMERSNi du devus dividi lin inter ni en amo.RITA(rigardas lin moke)Ni? Ho, vi funde neniam vere amis lin, eĉ ne vi.ALLMERS(rigardas ŝin surprizite)Mine, ĉu!RITANe, vi lin ne amis. Unue vi estis ja tiom kaptita de tiu libro — pri la respondeco.ALLMERS(forte)Jes, mi estis. Sed ĝuste ĝin, Rita, — ĝin mi oferis pro Eyolf.RITANe pro amo al li.ALLMERSKial do, vi pensas?RITAĈar vi vagis ĉi tie kaj mordiĝis de malfido al vi mem. Ĉar vi komencis dubi, ĉu vi havas iun grandan vivotaskon, por kiu vivi en la mondo.ALLMERS(esplorante)Ĉu vi observis ion tian sur mi?RITAJes ja, — iom post iom. Kaj jen vi bezonis ion novan, kiu povus plenigi vin. —Mi, mi verŝajne ne plu estis por vi sufiĉe.ALLMERSEstas la leĝo de transformo, Rita.RITATialdo vi volis fari mirindan infanon el kompatinda eta Eyolf.ALLMERSTion mi ne volis. Mi volis fari el li feliĉan kreaĵon. Sole tion mi volis.RITASed ne pro amo al li. Esploru vin mem!(kun ĝenataj okuloj)Kaj esploru ĉion, kio kuŝas sube — kaj malantaŭe.ALLMERS(evitas ŝiajn okulojn)Estas io, kion vi volas ignori.RITAAnkaŭ vi.ALLMERS(rigardas ŝin penseme)Se estas kiel vi pensas, ni du vere neniam posedis nian propran infanon.RITANe. Ne en profunda amo.ALLMERSKaj tamen ni nun lamentadas lin tiom amare.RITA(amare)Jes, ĉu ne estas strange tion pensi? Lamentadi tiel pri eta, fremda knabo.ALLMERS(ekkriante)Ho, ne nomu lin fremda!RITA(peze agitas la kapon)Ni neniam al ni gajnis la knabon, Alfred. Ne mi. Nek vi.ALLMERS(tordas la manojn)Kaj nun estas tro malfrue. Tro malfrue!RITAKaj komplete malkonsolebla — ĉio.ALLMERS(subite ekkolerema)Jenvikulpas!RITA(ekstaras)Mi!ALLMERSJes, vi! Estasviakulpo, ke li fariĝis, — tia kia li fariĝis! Estas via kulpo, ke li ne povis savi sin el la akvo.RITA(deturnante)Alfred, — ne ĵetu la kulpon surmin!ALLMERS(pli kaj pli ekster si mem)Jes, jes, mi faras! Estis vi kiu lasis la bebon kuŝi sur la tablo sen atento.RITALi kuŝis tiom mole en la kusenetoj. Kaj dormis senriske. Kaj vi ja promesis varti la infanon.ALLMERSJes, mi promesis.(malaltigas la voĉon)Sed jen vi venis, vi, vi, — kaj logis min enen al vi.RITA(rigardas lin obstine)Ho, diru prefere, ke vi forgesis kaj infanon kaj ĉion alian.ALLMERS(en subpremita kolero)Jes, vero.(pli trankvile)Mi forgesis la infanon — inter viaj brakoj!RITA(ekscitita)Alfred! Alfred, — estas abomene de vi!ALLMERS(mallaŭte, pugnigas la manojn kontraŭ ŝi)En tiu momento vi kondamnis al morto la etan Eyolf.RITA(sovaĝe)Ankaŭ vi! Ankaŭ vi; — se tiel estas!ALLMERSNu jes, — postulu ankaŭ de mi respondecon, — se vi jen volas. Ambaŭ ni krimis. — Kaj tial tamen vereestisvenĝo en la morto de Eyolf.RITAVenĝo?ALLMERS(pli sinrega)Jes. Juĝo super vi kaj mi. Nun ni iras ĉi tie laŭ merito. En kaŝita, malkuraĝa pento ni lasis nin fortimigi de li, dum li vivis. Ne eltenis vidi tiun, — tiun, kiun li devis kuntreni —RITA(mallaŭte)La lambastonon.ALLMERSJes, ĝuste ĝin. — Kaj tio, kion ni nun nomadas funebro kaj aflikto, — tio estas ronĝanta konscienco, Rita. Nenio alia.RITA(rigardas lin konfuzite)Ŝajnas al mi ke tio portos nin en malesperon, — rekte en frenezon por ni ambaŭ. Ĉar ni povas ja neniam, — neniam ripari.ALLMERS(kaptita de silenta animstato)Mi sonĝis pri Eyolf ĉinokte. Ŝajnis al mi, ke li venas supren de la kajo. Li povis kuri, kiel aliaj knaboj. Nenio estis do al li okazinta. Nenio. La sufokanta realo do estas nur sonĝo, mi pensis. Ho, kiom mi dankis kaj benis —(haltas)hm —RITA(rigardas lin)Kiun?ALLMERS(eviteme)Kiun —?RITAJes; kiun vi dankis kaj benis?ALLMERS(repuŝante)Mi kuŝis dormante, vi aŭdas —RITAIun, je kiu vi mem ne kredas?ALLMERSĜi tamen hantis min. Mi ja dormis —RITA(riproĉante)Vi ne devus igi min dubema, Alfred.ALLMERSĈu estus ĝuste de mi se mi lasus vin travivi kun malplenaj iluzioj?RITAEstus pli bone por mi. Ĉar jen mi havus ion por konsolo. Nun mi vagas nesciante ĉu elen ĉu enen.ALLMERS(rigardas ŝin akre)Se vi nun povus elekti —. Se vi povus sekvi Eyolf tien, kie li nun estas —?RITAJes. Jen kio?ALLMERSSe vi estus tute konvinkita, ke vi retrovus lin, — konus lin, — komprenus lin —?RITAJes, jes; jen kio?ALLMERSĈu vi libervole volus fari la salton transen al li? Libervole forlasi ĉion jenan? Rezigni pri la tuta tera vivo? Ĉu vi tion volus, Rita?RITA(silente)Nun tuj?ALLMERSJes; hodiaŭ. En ĉi horo. Respondu al mi. Ĉu vi volus?RITA(hezitante)Ho, mi ne scias Alfred. — Ne; mi kredas, ke unue mi volus resti iom da tempo ĉi tie ĉe vi.ALLMERSPro mi?RITAJes, nur pro vi.ALLMERSSed jen poste? Ĉu tiam —? Respondu!RITAHo, kion mi respondu al tiaĵo? Mi ja nepovusforiri de vi. Neniam! Neniam!ALLMERSSed okaze ke mi irus al Eyolf? Kaj vi estus plene konvinkita, ke tie vi renkontus kaj lin kaj min. Ĉu jen vi volus transiri al ni?RITAMi certe volus. Ho, volonte! Volonte! Sed —ALLMERSNu?RITA(ĝemas mallaŭte)Mi ne povus, — mi sentas. Ne, ne; mi tute ne povus! Ne por ĉiuj gloroj de la ĉielo!ALLMERSEĉ mi ne.RITANe, ĉu ne vere, Alfred! Eĉ vi ne povus!ALLMERSNe, ĉar ĉi tie, en la tera vivo, ni vivantaj havas hejmon.RITAJes, ĉi tie estas tia feliĉo, kian ni komprenas.ALLMERS(sombre)Ho, la feliĉo, — la feliĉo, Rita —RITAVi do sugestas, ke la feliĉo — ĝin ni neniam plu retrovos.(rigardas lin demande)Sed okaze —?(impete)Ne, ne; mi ne kuraĝas tion diri! Eĉ ne pensi.ALLMERSJen diru. Diru do, Rita.RITA(hezitante)Ĉu ni provu —? Ĉu eblus lin forgesi?ALLMERSForgesi Eyolf.RITAForgesi la penton kaj la riproĉon, mi sugestas.ALLMERSĈu tion vi dezirus?RITAJes. Se estus eble.(ekkrie)Ĉar ĉi tiun staton, — mi ĝin ne longe eltenos! Ho, ĉu ne eblas ion elpensi, en kio estas forgeso?ALLMERS(skuas la kapon)Kio tio do estus?RITAĈu eblus provi vojaĝante tre foren?ALLMERSDe la hejmo? Vi kiu nenie sentas vin komforta, se ne estas tie ĉi.RITANu, do inviti multajn homojn al ni? Gastamece vivi. Ĵeti nin en ion, kio mildigus kaj kvietigus.ALLMERSTia vivo ne konvenas al mi. — Ne, — mi prefere provus rekomenci mian laboron.RITA(akre)Vian laboron? Tiun, kiu staradis kiel vando kaj muro inter ni?ALLMERS(malrapide, rigardas ŝin fikse)De nun ĉiam estu vando kaj muro inter ni du.RITAKial estu —?ALLMERSKiu scias ĉu ne grandaj, malfermitaj infanokuloj rigardos nin nokte kaj tage.RITA(silente; timotremanta)Alfred, — estas terure tion imagi!ALLMERSNia amo estis kiel konsumanta fajro.Nunĝi estu estingita —RITA(kontraŭ lin)Estingita!ALLMERS(malmole)Ĝi jamestasestingita, — en unu el ni.RITA(kiel ŝtonigita)Kajtionvi kuraĝas diri al mi!ALLMERS(pli milde)Ĝi estas morta, Rita. Sed en tio, kion mi nun, en kuna kulpo kaj pentodeziro, sentas por vi, — en tio mi kvazaŭ videtas releviĝon —RITA(impete)Ho, mi ne interesiĝas pri iu releviĝo!ALLMERSRita!RITAMi estas varmkora homo, mi! Ne ĉirkaŭvagas dormetante, — kun fiŝsango en la vejnoj.(tordas la manojn)Kaj jen esti enfermita tutvive — en pento kaj riproĉo! Enfermita kun iu, kiu ne plu estas mia, mia, mia!ALLMERSTieldevis ja foje finiĝi, Rita.RITAĈutieldevus finiĝi! Tio, kio komencis inter ni en tia kune akceptanta amo!ALLMERSMia amo ne estis kune akceptanta de la komenco.RITAKion vi do sentis por mi unue?ALLMERSTimo.RITAMi komprenas. Sed kiel mi tamen gajnis vin?ALLMERS(mallaŭte)Vi estis tiom rave delikata, Rita.RITA(rigardas lin esploreme)Nur tio do? Diru, Alfred! Sole tio?ALLMERS(sindevige)Ne; flanke estis ankaŭ io alia.RITA(ekkrie)Mi suspektas kio estis! Estis “oro kaj verdaj arbaroj”, kiel vi diradas. Jen, ĉu estis, Alfred?ALLMERSJes.RITA(rigardas lin profunde riproĉe)Kiel vi povis — kiel vi tion povis!ALLMERSMi devis pensi pri Asta.RITAAsta, jes!(amare)Estis do efektive Asta, kiu kunigis nin du.ALLMERSŜi nenion sciis. Eĉ ne hodiaŭ ŝi suspektas.RITA(repuŝante)Tamen estis Asta!(ridetas per rikana okulĵeto flanken)Aŭ ne, — estis eta Eyolf. Eta Eyolf, jen vi!ALLMERSEyolf —?RITAJes, ĉu vi ne nomis ŝin Eyolf antaŭe? Ŝajnas al mi, ke vi iam tion diris, en intima momento.(proksimiĝas)Ĉu vi memoras ĝin — la tentantan, ravan momenton, Alfred?ALLMERS(retiras sin kvazaŭ en teruro)Mi memoras nenion! Volas nenion memori!RITA(sekvas lin)Estis en la momento, — kiam via alia Eyolf fariĝis kriplulo!ALLMERS(obtuze, apogas sin al la tablo)La venĝo.RITA(minacante)Jes, la venĝo!(AstakajBorghejmrevenas ĉe la boatejo. Ŝi portas kelkajn nimfeojn en la mano.)RITA(sinrege)Nu, Asta, — jen, ĉu vi kaj sinjoro Borgstrøm ekhavis okazon funde kunparoli?ASTANu jes, — certagrade.(Ŝi formetas la pluvŝirmilon kaj metas la florojn sur seĝon.)BORGHEJMFraŭlino Allmers estis tre parol-avara dum la promenado.RITAVere tia? Jen do, Alfred kaj mi kunparolis tiom profunde ke sufiĉas —ASTA(rigardas ambaŭ streĉite)Kio estas —?RITA— ke sufiĉas por la tuta vivo, mi diras.(interrompante)Sed jen venu, kaj ni iru supren, ĉiuj kvar. De nun ni devas havi homojn ĉirkaŭ ni. Alfred kaj mi ne eltenas solaj.ALLMERSJes, nur iru antaŭe vi aliaj.(turnas sin)Sed kun vi mi devas unue interŝanĝi kelkajn vortojn, Asta.RITA(rigardas lin)Nu? — Jen jes, venu do vi kun mi, sinjoro Borghejm.(RitakajBorghejmiras supren laŭ la arbara vojeto.)ASTA(timeme)Alfred, kio okazis!ALLMERS(sombre)Estas tio, ke mi ne plu eltenas ĉi tie.ASTAĈi tie! Kune kun Rita, vi sugestas?ALLMERSJes. Rita kaj mi ne povas daŭrigi la kunan vivon.ASTA(agitas lian brakon)Sed, Alfred, — ne diru do ion tiel teruran!ALLMERSEstas vero, kion mi diras. Ni iradas ĉi tie kaj igas unu la alian malicaj kaj fiaj.ASTA(vunde tuŝita)Ho, neniam, — neniam mi suspektus ion tian!ALLMERSEĉ mi ne tion vidis antaŭ hodiaŭ.ASTAKaj nun vi volas —! Jen, kion vi vere volas, Alfred?ALLMERSMi volas forvojaĝi de ĉio jena. Forege de ĉio.ASTAKaj jen stari tute sola en la mondo?ALLMERS(kapsignas)Kiel iam antaŭe, jes.ASTASed vi ne taŭgas por stari sola!ALLMERSHo jes. Antaŭe mi almenaŭ taŭgis.ASTAJes, antaŭe, jes. Tiam vi ja havis min ĉe vi.ALLMERS(volas preni ŝian manon)Jes. Kaj estas hejmen al vi, Asta, ke mi nun rifuĝas.ASTA(evitas lin)Al mi! Ne, ne, Alfred! Tute neeblas.ALLMERS(rigardas ŝin peze)Borghejm do tamen staras en la vojo?ASTA(fervore)Ne, ne; li ne faras! En tio vi mispensas.ALLMERSBone. Do mi venos al vi, — vi kara, kara fratino. Midevasreveni al vi. Hejmen al vi por puriĝi kaj nobliĝi de la kunvivo kun —ASTA(ekscitita)Alfred, — vi pekas kontraŭ Rita!ALLMERSMiestaspekinta kontraŭ ŝi. Sed ne en tio ĉi. Ho, pripensu do, Asta! Kia do estis la kuna vivo inter vi kaj mi? Ĉu ne estis kiel nura alta, sankta tago de komenco ĝis fino?ASTAJes, estis, Alfred. Sed ne estas revivebla.ALLMERS(amare)Ĉu vi opinias, ke la geedzeco tiom neripareble degenerigis min?ASTA(trankvile)Ne, tion mi ne opinias.ALLMERSJen do, ni du volas revivi nian iaman vivon.ASTA(decide)Ni nepovas, Alfred.ALLMERSJes, ni povas. Ĉar amo de frato kaj fratino —ASTA(streĉita)Kio priĝi?ALLMERSTiu rilato estas la sola, kiu ne estas sub la leĝo de transformo.ASTA(malrapide; tremetanta)Tamen, se tiu rilato ne —ALLMERSNe —?ASTA— ne estasniarilato?ALLMERS(rigardas ŝin fikse kaj surprizita)Nenia? Kara, kion vi per tio sugestas?ASTAPlej bone ke mi tuj al vi diras, Alfred.ALLMERSJes, jes, jen diru!ASTALa leteroj de patrino —. Tiuj kiuj kuŝas en la teko —.ALLMERSNu jes?ASTATiujn vi legu — kiam mi estos forvojaĝinta.ALLMERSKial mi faru?ASTA(batalante kun si mem)Jes, kaj jen vi vidos, ke —ALLMERSNu!ASTA— ke mi ne rajtas porti — la nomon de via patro.ALLMERS(ŝanceliĝante malantaŭen)Asta! Kion vi diras!ASTALegu la leterojn. Jen vi vidos. Kaj komprenu. — Kaj eble havu pardonon — por patrino, ankaŭ.ALLMERS(manpremas sian kapon)Mi ne povas kapti jenon. Ne fikse teni la penson. Vi, Asta, — ne estus —ASTAVi ne estas mia frato, Alfred.ALLMERS(rapide, duone obstine, rigardas ŝin)Nu, sed kion do vere tio ŝanĝas en la rilato inter ni du? Funde nenion.ASTA(agitas la kapon)Ĉionĝi ŝanĝas, Alfred. Nia rilato ne estas tia de frato kaj fratino.ALLMERSNe-ne. Sedtamensame sankta. Restos ĉiam same sankta.ASTANe forgesu, — ke ĝi estas sub la leĝo de transformo, — kiel vi ĵus diris.ALLMERS(rigardas ŝin esplore)Ĉu per tio vi sugestas, ke —?ASTA(kviete, varme emociigita)Ne pliajn vortojn, — vi kara, kara Alfred. —(prenas la florojn de la seĝo)Jen vidu tiujn nimfeojn!ALLMERS(kapsignas malrapide)Estas el tiuj, kiuj supren streĉas sin, — de la profundo.ASTAMi plukis ilin en la lago. Tie kie ĝi fluas en la fjordon.(streĉigas ilin antaŭen)Ĉu vi ilin volas, Alfred?ALLMERS(prenas ilin)Dankon.ALLMERS(rigardas ŝin)De Eyolf tie fore? Aŭ de vi?ASTA(kviete)De ambaŭ.(prenas la pluvombrelon)Jen do venu supren al Rita.(Ŝi iras supren laŭ la arbara vojeto.)ALLMERS(prenas sian ĉapelon de la tablo kaj flustras peze)Asta. Eyolf. Eta Eyolf —!(Li sekvas supren laŭ la vojeto.)

(Malgranda, malvasta valo en la arbaro deAllmersmalsupre ĉe la marbordo. Altaj, maljunaj arboj maldekstre klinas sin super la loko. Malsupren laŭ la deklivo en la fono fluegas rivereto, kiu malaperas inter la ŝtonoj ĉe la rando de la arbaro. Vojeto serpentumas apude laŭ la rivereto. Dekstre staras nur kelkaj opaj arboj, inter kiuj videtiĝas la fjordo. Antaŭe vidiĝas la angulo de boatejo kun surteren tirita boato. Sub la maljunaj arboj maldekstre staras tablo kun benko kaj kelkaj seĝoj, ĉio farita el maldikaj betultrunkoj. Estas peza, pluvema tago kun drivantaj nebulnuboj.)

(Alfred Allmers, vestita kiel antaŭe, sidas sur la benko apogante la brakojn sur la tablo. Lia ĉapelo kuŝas antaŭ li. Li fiksrigardas senmove kaj spirite forestante rekte antaŭen super la akvon.)

(Iom poste venasAsta Allmersmalsupren laŭ la arbara vojeto. Ŝi portas malfalditan pluvŝirmilon.)

ASTA(proksimiĝas al li silente kaj gardeme)Vi ne devus sidi ĉi tie malsupre en la nuba vetero, Alfred.

ALLMERS(kapsignas malrapide sen respondo)

ASTA(kunfaldas la pluvŝirmilon)Mi iris longe por serĉi vin.

ALLMERS(senesprime)Dankon.

ASTA(translokigas seĝon kaj sidigas sin apud li)Ĉu vi longe sidis ĉi tie? La tutan tempon?

ALLMERS(ne respondas; post iom li diras:)Ne, mi ne povas tion imagi. Ŝajnas al mi, ke estas tute neebla, — tio ĉi.

ASTA(konsolante metas la manon sur lian brakon)Vi malfeliĉa Alfred.

ALLMERS(fiksrigardas ŝin)Estas do vero, ĉu, Asta? Aŭ ĉu mi fariĝis freneza? Aŭ mi nur sonĝas? Ho, se estus nur sonĝo! Imagu kiom feliĉege, se mi nun vekiĝus!

ASTAHo, se mi vere povus vin veki.

ALLMERS(rigardas super la akvon)Kiom senkora aspektas la fjordo hodiaŭ. Kuŝas peza kaj dormema. Plumbogriza, — kun flavaj ekflagroj, kaj spegulas la pluvnubojn.

ASTA(petante)Ho, Alfred, ne sidadu tie fikse rigardante la fjordon!

ALLMERS(sen ŝin aŭskultante)La supraĵon, jes. Sed en la profundo, — tie fluas la forta subfluo —

ASTA(timeme)Ho, pro Dio en la ĉielo, — ne pensu pri la profundo!

ALLMERS(rigardas ŝin milde)Vi certe kredas, ke li kuŝas tie ĝuste eksterborde, vi? Sed tion li ne faras, Asta. Ne kredu tion. Memoru, kiel ĉi tiu fluo torentas foren. Rekte en la maron.

ASTA(ĵetas sin plorante sur la tablon kun la manoj antaŭ la vizaĝo)Ho, Dio, — ho Dio!

ALLMERS(peze)Tial nun eta Eyolf foriĝis tiom longe — longe for de ni, la liaj.

ASTA(rigardas lin petante)Ho, Alfred, ne diru do tiaĵon!

ALLMERSJes, vi povas mem elkalkuli. Vi kiu estas tiel lerta —. En dudek ok — dudek naŭ — horoj. Konsideru —! Konsideru —!

ASTA(krias kaj kovras la orelojn)Alfred —!

ALLMERS(premegas la manon forte kontraŭ la tablon)Sed ĉu vi komprenas la sencon en io tia?

ASTA(rigardas lin)En kio?

ALLMERSEn tio ĉi, farita kontraŭ mi kaj Rita.

ASTALa sencon en tio?

ALLMERS(senpacience)Jes, La sencon, mi diras. Ĉar senco devas ja troviĝi en ĝi. La vivo, la ekzistado, — la sorto estu do ne tiel tute sensenca.

ASTAHo, kiu povas diri ion certe kaj decide pri tiuj aferoj, kara Alfred?

ALLMERS(ridas amare)Ne-ne; vi eble vere pravas. Eble ĉio iras tiel hazarde, Asta. Prizorgante sin mem, kiel rompita ŝipo sen stirilo. Vere povas esti tiel. — Almenaŭ tiel aspektas.

ASTA(pensema)Se nur aspektis —?

ALLMERS(impete)Nu? Ĉu vi povas klarigi por mi? Ĉarmine povas.(pli milde)Jen Eyolf preta eniri spirit-konscian vivon. Enhavas en si senfinajn eblecojn. Riĉajn eblecojn, eble. Plenumus mian ekzistadon kun ĝojo kaj fiero. Kaj jen bezoniĝas nur freneza, maljuna virinaĉo venanta — montranta hundon en saketo —

ASTASed ni ja ne scias, kiel tio vere okazis.

ALLMERSJes, ni scias. La knaboj vidis ŝin remanta foren sur la fjordo. Ili vidis Eyolf staranta sola sur la eĝo de la kajo. Vidis lin fiksrigardi post ŝin — kaj kvazaŭ sveni.(tremetanta)Kaj jen li ekfalis malsupren, — kaj malaperis.

ASTAJes, jes. Sed tamen —

ALLMERSŜi tiris lin en la profundon. Pri tio estu certe, Asta.

ASTASed, kara, kial ŝi tion farus?

ALLMERSJes, —jenestas la afero! Kial ŝi faris? Estas neniu venĝo kaŝita. Neniu pentofaro, mi pensas. Eyolf neniam faris al ŝi malbonon. Neniam fikriis post ŝin. Neniam ĵetis ŝtonon al ŝia hundo. Li eĉ ne vidis ŝin aŭ ŝia hundo antaŭ siaj okuloj antaŭ hieraŭ. Neniu venĝo do. Tiel senkaŭza ĉio. Tiel tute sensenca, Asta. — Kaj tamen la monda ordo tion bezonas.

ASTAĈu vi parolis kun Rita pri tiuj pensoj?

ALLMERS(skuas la kapon)Ŝajnas al mi ke mi pli facile povas paroli kunvipri tiaĵoj.(spiras pene)Kaj ankaŭ pri ĉio alia.

(Astaprenas kudraĵojn kaj paketon en papero el la poŝo.Allmerssidas spiritforesta kaj rigardas ŝin.)

ALLMERSKion jen vi havas, Asta?

ASTA(prenas lian ĉapelon)Pecon da nigra krepo.

ALLMERSHo, pro kio tiaĵo?

ASTARita petis min. Permesu?

ALLMERSHo jes; volonte por mi.(Ŝi kudras la krepon sur la ĉapelon.)

ALLMERS(sidas ŝin rigardante)Kie estas Rita?

ASTAŜi iom promenadas supre en la ĝardeno, mi kredas. Borghejm estas kun ŝi.

ALLMERS(iom surprizita)Ĉu? Borghejm estas ĉi tie ankaŭ hodiaŭ?

ASTAJes. Li venis per la meztaga trajno.

ALLMERSTion mi ne atendis.

ASTA(kudras)Li tiom kore ŝatis Eyolf.

ALLMERSBorghejm estas fidela ulo, Asta.

ASTA(kun silenta varmo)Jes, fidelalivere estas.Tiocertas.

ALLMERS(fiksas la rigardon sur ŝin)Funde vi vere ŝatas lin.

ASTAJes, mi ŝatas.

ALLMERSSed tamen vi ne povas decidigi vin —?

ASTA(interrompante)Ho, kara Alfred, ne parolu pritio!

ALLMERSJes, jes, — diru al mi nur kial vi ne povas —?

ASTAHo ne, ne! Mi petas vin sincere. Ne demandu min. Ĉar estas malagrable por mi. — Jen. Nun la ĉapelo estas preta.

ALLMERSDankon.

ASTAKaj jen estas la maldekstra brako.

ALLMERSĈu ankaŭ tiu havu krepon?

ASTAJes, tio estas konveneco.

ALLMERSNu, — do faru kion vi volas.

(Ŝi proksimiĝas kaj komencas kudri.)

ASTATenu la brakon trankvila. Por ke mi ne piku vin.

ALLMERS(kun duona rideto)Tio estas kiel frue en antaŭaj tagoj.

ASTAJes, ŝajnas al vi, ĉu?

ALLMERSKiam vi estis malgranda knabino, vi ankaŭ sidis tiel pretigante miajn vestaĵojn.

ASTAKiom eble bone, jes.

ALLMERSLa unua aĵo, kiun vi kudris por mi, — ankaŭ ĝi estis nigra krepo.

ASTAĈu?

ALLMERSĈirkaŭ la studentan ĉapon. Kiam patro formortis de ni.

ASTAĈu mi tiam kudris? Imagu, tion mi ne memoras.

ALLMERSHo ne; tiam vi ja estis malgranda.

ASTAJes, tiam mi estis malgranda.

ALLMERSKaj du jarojn poste, — kiam ni perdis vian patrinon, — vi kudris grandan brakkrepon ankaŭ por mi.

ASTAMi opiniis ke tiel estu.

ALLMERS(frapetas ŝian manon)Jes, jes, estus ja ankaŭ tiel, Asta. — Kaj kiam ni jen staris solaj en la mondo, ni du —. Ĉu vi jam finis?

ASTAJes.(kunmetas la kudraĵojn)Estis tamen feliĉa tempo por ni, Alfred. Ni du solaj.

ALLMERSJes, estis. Eĉ se severe ni penegis.

ASTAVi penegis.

ALLMERS(pli vivece)Ho, vi vere penegis viamaniere, ankaŭ vi, —(ridetas)vi, mia kara fidela — Eyolf.

ASTAHu, — ne memorigu al mi tiun stultaĵon pri tiu nomo.

ALLMERSNu, se vi naskiĝus knabo, vi nomiĝus Eyolf.

ASTAJes, okaze se, jes. Sed kiam vi fariĝis studento —.(ridetas senpere)Imagu ke vi tamen povis esti tiel infaneca.

ALLMERSĈu estis mi, kiu estis infaneca!

ASTAJes, vere ŝajnas al mi tiel nun, kiam mi rememoras. Ĉar vi hontis ĉar vi ne havis fraton. Nur fratinon.

ALLMERSNe; vere estis vi, kara. Vi hontis.

ASTANu ja, iom, ankaŭ mi, eble. Kaj mi kvazaŭ bedaŭris vin —

ALLMERSJes, vi certe faris. Kaj jen vi retrovis miajn malnovajn knabovestaĵojn —

ASTALa belajn dimanĉvestaĵojn, jes. Ĉu vi memoras la bluan bluzon kaj la genupantalonojn?

ALLMERS(liaj okuloj ripozas sur ŝi)Kiom bone mi memoras, kiam vi surtiris kaj portis ilin.

ASTAJes, sed tion mi nur faris, kiam ni estis solaj hejme.

ALLMERSKaj kiom seriozaj kaj gravaj ni estis, Asta. Kaj mi ĉiam nomis vin Eyolf.

ASTATamen Alfred, tion ĉi vi neniam rakontis al Rita, ĉu?

ALLMERSJes, mi opinias, ke iam mi rakontis.

ASTANe do, Alfred, kiel povis vi fari!

ALLMERSHo, jen vidu, — oni ja rakontas ĉion al sia edzino — preskaŭ.

ASTAJes, oni ja eble tion faras, mi komprenas.

ALLMERS(kvazaŭ vekiĝanta, premas sian frunton kaj eksaltas)Ha, — ke mi povas sidi kaj —

ASTA(ekstaras, rigardas lin maltrankvile)Kio estas al vi?

ALLMERSLi preskaŭ malaperis de mi. Li tute foriĝis.

ASTAEyolf!

ALLMERSJen mi sidis vivante en la memoroj. Kaj li ne kunestis.

ASTAJes do, Alfred, — eta Eyolf estis malantaŭ ĉio.

ALLMERSLi ne estis. Li forglitis el mia animo. El miaj pensoj. Mi vidis lin eĉ ne momenton dum ni kunparolis. Tute forgesis lin tiun longan tempon.

ASTAHo, vi tamen devas iom ripozi el la funebro.

ALLMERSNe, ne, ne, — ĝuste tion mi ne devas. Mi ne rajtas. — Ne rajtas. — Kaj eĉ ne koron por tio mi havas.(iras ekscitita dekstren)Almiestu nur vizie vidi lin tie, kie li kuŝas drivanta en la profundo!

ASTA(post lin, lin kaptanta)Alfred, — Alfred! Ne al la fjordo!

ALLMERSMi nepras al li! Lasu min, Asta! Mi prenos la boaton.

ASTA(teruriĝita)Ne al la fjordo, mi diras!

ALLMERS(cedante)Ne, ne, — mi ne iros. Lasu min nur.

ASTA(kondukas lin al la tablo)Videvaslasi vian menson ripozi, Alfred. Jen venu, kaj sidiĝu.

ALLMERS(volas sidigi sin sur la benkon)Jes, jes, — kiel vi do volas.

ASTANe, vi ne sidutie.

ALLMERSJes, lasu min.

ASTANe; ne faru! Ĉar jen vi sidas nur rigardante sur la fjordon —(devigas lin sidi sur seĝo kun la dorso dekstren)Jen vidu. Nun vi sidas bone.(Ŝi mem sidigas sin sur la benkon.)Kaj nun ni daŭrigu iom kunparoli.

ALLMERS(spiras aŭdeble)Mildiĝis iom la sento de perdo kaj funebro momenton.

ASTAVi devas, Alfred.

ALLMERSSed ĉu ne ŝajnas al vi, ke mi estas terure laca kaj apatia, —povanteforgesi?

ASTAHo ne do. Ĉar certe neeblas ĉiam turnadi ĉirkaŭ unu sola penso.

ALLMERSJes, por mi neeblas. Antaŭ ol vi venis malsupren al mi, mi sidis lamentante tiom nepriskribeble en ĉi pelanta, ronĝanta funebro —

ASTAJes?

ALLMERSKaj ĉu vi kapablas kredi, Asta — Hm —?

ASTANu?

ALLMERSMeze en la angoro mi kaptis min mem en la penso diveni kion ni havu por tagmanĝo hodiaŭ.

ASTA(trankviligante)Jes, jes, se nur estas ripozo en ĝi, do —

ALLMERSJes, pensu kara, — mi trovis, ke estas kvazaŭ ripozo en ĝi.(etendas al ŝi la manon trans la tablon)Kiom bone estas, ke mi havas vin, Asta. Pri tio mi ĝojas, ĝojas — meze en la funebro.

ASTA(rigardas lin serioze)Unue vi estu ĝoja pro tio, ke vi havas Rita.

ALLMERSJes, memkompreneble. Sed Rita ne estas parenca al mi. Ne estas kiel havi fratinon.

ASTA(atenta)Ĉu tion vi diras, Alfred?

ALLMERSJes, nia parencaro estas io aparta.(duone ŝerce)Ĉiam ni elektis helajn antaŭliterojn en niaj nomoj. Ĉu vi memoras, kiom ofte ni parolis pri tio antaŭe? Kaj ĉiuj parencoj, — ĉiuj ili estas same malriĉaj. Kaj ĉiuj havas ni egalajn okulojn.

ASTAĈu vi trovas, ke ankaŭ mi havas —?

ALLMERSNe, vi parencas ja tute al via patrino, vi. Tute ne similas al ni aliaj. Eĉ ne al patro. Sed tamen —

ASTATamen —?

ALLMERSJes, mi kredas ke la kuna vivo tamen premis nin ambaŭ reciproke laŭ niaj bildoj. En la menso, mi sugestas.

ASTA(varme emocia)Ho, tion vi neniam diru, Alfred. Estas mi, kiu stampiĝis laŭ vi. Kaj estas al vi, ke mi ĉion ŝuldas, ĉion bonan en la mondo.

ALLMERS(skuas la kapon)Vi ŝuldas al mi nenion, Asta. Kontraŭe —

ASTAĈion mi ŝuldas al vi! Tion vi ja povas diri al vi mem. Neniu ofero estis tro peza por vi —

ALLMERS(interrompante)Ĉu do — ofero! Ne prezentu tiaĵon. — Mi nur amis vin, Asta. Ekde kiam vi estis infaneto.(post mallonga paŭzo)Kaj mi ĉiam pensadis, ke estas tiom da maljusteco, kiom mi devis kompensi.

ASTA(surprizita)Maljusteco! Vi?

ALLMERSNe precize pro mi. Sed —

ASTA(atente)Sed —?

ALLMERSPro patro.

ASTA(duone ekstaras de la benko)Pro — patro!(ree eksidas)Al kio vi aludas, Alfred?

ALLMERSPatro neniam estis vere bonvola kontraŭ vi.

ASTA(ekscitita)Ho, tion do ne diru!

ALLMERSJes, ĉar estas vero. Li ne amis vin. Ne tiel kiel li devus.

ASTA(evitante)Ne, eble ne tiel, kiel li amis vin. Estis ja tute kompreneble.

ALLMERS(daŭrigas)Kaj severa li ofte estis ankaŭ kontraŭ via patrino. Almenaŭ la lastajn jarojn.

ASTA(kviete)Patrino estis ja multege pli juna ol li. Memoru tion.

ALLMERSVi ne kredas, ke ili interharmoniis, ĉu?

ASTAEble ili ne tion faris.

ALLMERSJes, sed tamen —. Patro, kiu alie estis tiel milda kaj molkora —. Tiel afabla al ĉiuj homoj —

ASTA(silente)Eĉ patrino ne ĉiam estis tia, kia ŝi devus.

ALLMERSĈu via patrino ne estis!

ASTAEble ne ĉiam.

ALLMERSKontraŭ patro, vi aludas?

ASTAJes.

ALLMERSTion mi ja neniam rimarkis.

ASTA(batalante kontraŭ la ploro, ekstaras)Ho, kara Alfred, — lasu ilin ripozi, tiuj, kiuj estas for.(Ŝi iras dekstren.)

ALLMERS(ekstaras)Jes, lasu ilin ripozi.(tordas la manojn)Sed tiuj kiuj estas for, — ili ne lasas nin ripozi, Asta. Nek tagon nek nokton.

ASTA(rigardas lin varme)Post daŭro de la tempo ĉio sentiĝos pli milde, Alfred.

ALLMERS(rigardas ŝin senhelpe)Jes, ankaŭ vi kredas tion, ĉu ne? — Sed kiel mi supervenku tiujn terurajn, unuajn tagojn —.(raŭke)Ne, tion mi ne komprenas.

ASTA(petante, metas la manojn sur liajn ŝultrojn)Iru al Rita. Ho, mi petegas vin —

ALLMERS(ekscitita, formoviĝas)Ne, ne, ne, — ne parolu al mi pri tio! Ĉar mi ne povas, komprenu.(pli trankvila)Lasu min resti ĉi tie kune kun vi.

ASTAJes, mi ne foriros de vi.

ALLMERS(prenas ŝian manon kaj tenas ĝin firme)Dankon!(rigardas momenton sur la fjordon)Kie estas nun mia eta Eyolf?(ridetas al ŝi peze)Ĉu tion vi povas diri al mi, — vi, mia granda, saĝa Eyolf?(agitas la kapon)Neniu en la tuta mondo povas tion al mi diri. Al mi la nura scio estas, ke mi ne plu havas lin.

ASTA(rigardas supren maldekstren kaj retiras sian manon)Nun ili venas.

(Sinjorino Allmerskajinĝeniero Borghejmvenas promenante malsupren la arbaran vojeton; ŝi antaŭe; li malantaŭ ŝi. Ŝi estas nigre vestita, kun nigra vualo super la kapo. Li portas pluvŝirmilon sub la brako.)

ALLMERS(iras ŝin renkonte)Kiel statas pri vi, Rita?

RITA(preterpasas lin)Ho, ne demandu.

ALLMERSKion jen vi volas?

RITANur serĉi vin. Pri kio vi okupetadas?

ALLMERSNenio. Asta venis al mi.

RITAJes, sed antaŭ ol Asta venis? Vi forestis de mi la tutan antaŭtagmezon.

ALLMERSMi sidis rigardante eksteren sur la akvon.

RITAHu, — ĉu vi eltenas!

ALLMERS(senpacience)Prefere mi nun estu sola!

RITA(maltrankvila paŝadas ĉirkaŭe)Kaj jen sidi trankvile! Sur unu kaj la sama loko!

ALLMERSMi havas ja nenion en la mondo kion postsopiri.

RITAMieltenas nenie. Precipe ne ĉi tie, — kun la fjordo ĝuste antaŭe.

ALLMERSĜuste pro tio, ke la fjordo estas tiom proksima.

RITA(alBorghejm)Ĉu ne ankaŭ vi trovas, ke li supreniru kun ni aliaj?

BORGHEJM(alAllmers)Mi opinias, ke estus pli bone por vi.

ALLMERSNe, ne, — lasu min do sidi, kie mi estas.

RITADo mi restu ĉe vi, Alfred.

ALLMERSNu ja, do faru tion. — Restu ankaŭ vi, Asta.

ASTA(flustras alBorghejm)Lasu ilin solaj!

BORGHEJM(kun komprenema rigardo)Fraŭlino Allmers, — ĉu promenadon — laŭ la marbordo? La finan fojon?

ASTA(prenas sian pluvŝirmilon)Jes, venu. Ni iru iom pluen.

(Asta kaj Borghejm iras kune malantaŭ la boatejon.)

(Allmers iom paŝadas ĉirkaŭe. Poste li sidigas sin sur ŝtono sub la arboj antaŭe maldekstre.)

RITA(proksimiĝas kaj staras antaŭ li kun interplektitaj, pendantaj manoj)Ĉu vi eblas imagi, Alfred, — ke ni perdis Eyolf?

ALLMERS(rigardas peze malsupren antaŭ si)Al la penso ni kutimiĝu.

RITAMi ne povas. Mi ne povas. Mi vidis tiun teruran vidaĵon, kiu staros antaŭ mi tra mia tuta vivo.

ALLMERS(suprenrigardas)Kiun vidaĵon? Kion vi vidis?

RITAMi mem nenion vidis. Nur aŭdis la rakonton. Ho —!

ALLMERSDiru do prefere tuj.

RITAMi iris kun Borghejm al la kajo —

ALLMERSKion vi tie volis?

RITADemandi al la knaboj, kiel tio okazis.

ALLMERSTion ni ja scias.

RITANi eksciis pli.

ALLMERSNu!

RITANe estas vero, ke li tuj tute malaperis.

ALLMERSĈu nun ilitiondiras?

RITAJes. Ili diras, ke ili vidis lin kuŝanta sur la fundo. Profunde malsupre en la klara akvo.

ALLMERS(dentgrincigante)Kaj ili ne savis lin!

RITAEble ili ne povis.

ALLMERSIli scipovas naĝi — ĉiuj —. Ĉu ili diris kiel li kuŝas, dum ili vidis lin?

RITAJes. Ili diris, ke li kuŝas surdorse. Kaj kun grandaj, malfermitaj okuloj.

ALLMERSMalfermitaj okuloj. Sed tute trankvila?

RITAJes, tute trankvila. Kaj jen io venis kondukante lin foren. Ili nomis ĝin marfluo.

ALLMERS(kapsignas malrapide)Tiodo estis la lasta vido de li.

RITA(plorsufokite)Jes.

ALLMERS(kun apatia voĉo)Kaj neniam, — neniam ni plu vidos lin.

RITA(lamentante)Tagon kaj nokton li staros antaŭ mi tiel, kiel li kuŝis tie sube.

ALLMERSKun la grandaj, malfermitaj okuloj.

RITA(ŝokita)Jes, kun la grandaj malfermitaj okuloj. Mi vidas ilin! Mi vidas ilin antaŭ mi!

ALLMERS(stariĝas malrapide kaj rigardas ŝin silente minace)La okuloj, ĉu ili estis malicaj, Rita?

RITA(paliĝas)Malicaj —!

ALLMERS(tute proksime al ŝi)La okuloj, kiuj fiksrigardis supren, ĉu ili estis malicaj? De tie profunde?

RITA(sin retirante)Alfred —!

ALLMERS(sekvas)Respondu al mi! ĉu estis malicaj infanokuloj?

RITA(krias)Alfred! Alfred —!

ALLMERSNun estas por ni, — kiel vi deziris, Rita.

RITAMi! Kiel dezirismi?

ALLMERSKe Eyolf ne estus ĉi tie.

RITANeniam en la mondo mi tion deziris! Ke Eyolf ne starus inter ni du, —tionmi deziris.

ALLMERSNu ja, — de nun li ja tion ne faros.

RITA(malrapide, rigardante antaŭen)Eble de nun ankoraŭ pli.(skuiĝas)Ho, tiu terura vidaĵo!

ALLMERS(kapsignas)La malicaj infanokuloj, jes.

RITA(timigita, retiriĝas)Lasu min, Alfred! Mi timas vin! Tia mi neniam vidis vin antaŭe.

ALLMERS(rigardas ŝin malmole kaj malvarme)Aflikto igas malica kaj abomena.

RITA(timigita sed tamen obstina)Jen kiel ankaŭ mi sentas.

(Allmersiras dekstren kaj rigardas foren sur la fjordon.Ritasidigas sin ĉe la tablo. Mallonga paŭzo.)

ALLMERS(turnas la kapon al ŝi)Vi neniam vere kaj sincere amis lin. Neniam!

RITA(malvarme, sinrega)Eyolf neniam lasis al mi gajni sin tute kaj komplete.

ALLMERSĈar vi ne volis.

RITAHo jen do. Mi volis pli ol volonte. Sed iu staris bare. Eĉ de la komenco.

ALLMERS(turnas sin tute)Mi, mi staris bare, vi sugestas?

RITANu ne. Ne de la komenco.

ALLMERS(proksimiĝas)Kiu do?

RITALa onklino.

ALLMERSAsta.

RITAJes. Asta, — ŝi kaptis lin — tuj post kiam okazis — la malfeliĉa falo.

ALLMERSSe ŝi lin kaptis, ŝi faris el amo.

RITA(impete)Ĝuste tio! Mi ne toleras dividi ion kun aliulo! Ne en amo.

ALLMERSNi du devus dividi lin inter ni en amo.

RITA(rigardas lin moke)Ni? Ho, vi funde neniam vere amis lin, eĉ ne vi.

ALLMERS(rigardas ŝin surprizite)Mine, ĉu!

RITANe, vi lin ne amis. Unue vi estis ja tiom kaptita de tiu libro — pri la respondeco.

ALLMERS(forte)Jes, mi estis. Sed ĝuste ĝin, Rita, — ĝin mi oferis pro Eyolf.

RITANe pro amo al li.

ALLMERSKial do, vi pensas?

RITAĈar vi vagis ĉi tie kaj mordiĝis de malfido al vi mem. Ĉar vi komencis dubi, ĉu vi havas iun grandan vivotaskon, por kiu vivi en la mondo.

ALLMERS(esplorante)Ĉu vi observis ion tian sur mi?

RITAJes ja, — iom post iom. Kaj jen vi bezonis ion novan, kiu povus plenigi vin. —Mi, mi verŝajne ne plu estis por vi sufiĉe.

ALLMERSEstas la leĝo de transformo, Rita.

RITATialdo vi volis fari mirindan infanon el kompatinda eta Eyolf.

ALLMERSTion mi ne volis. Mi volis fari el li feliĉan kreaĵon. Sole tion mi volis.

RITASed ne pro amo al li. Esploru vin mem!(kun ĝenataj okuloj)Kaj esploru ĉion, kio kuŝas sube — kaj malantaŭe.

ALLMERS(evitas ŝiajn okulojn)Estas io, kion vi volas ignori.

RITAAnkaŭ vi.

ALLMERS(rigardas ŝin penseme)Se estas kiel vi pensas, ni du vere neniam posedis nian propran infanon.

RITANe. Ne en profunda amo.

ALLMERSKaj tamen ni nun lamentadas lin tiom amare.

RITA(amare)Jes, ĉu ne estas strange tion pensi? Lamentadi tiel pri eta, fremda knabo.

ALLMERS(ekkriante)Ho, ne nomu lin fremda!

RITA(peze agitas la kapon)Ni neniam al ni gajnis la knabon, Alfred. Ne mi. Nek vi.

ALLMERS(tordas la manojn)Kaj nun estas tro malfrue. Tro malfrue!

RITAKaj komplete malkonsolebla — ĉio.

ALLMERS(subite ekkolerema)Jenvikulpas!

RITA(ekstaras)Mi!

ALLMERSJes, vi! Estasviakulpo, ke li fariĝis, — tia kia li fariĝis! Estas via kulpo, ke li ne povis savi sin el la akvo.

RITA(deturnante)Alfred, — ne ĵetu la kulpon surmin!

ALLMERS(pli kaj pli ekster si mem)Jes, jes, mi faras! Estis vi kiu lasis la bebon kuŝi sur la tablo sen atento.

RITALi kuŝis tiom mole en la kusenetoj. Kaj dormis senriske. Kaj vi ja promesis varti la infanon.

ALLMERSJes, mi promesis.(malaltigas la voĉon)Sed jen vi venis, vi, vi, — kaj logis min enen al vi.

RITA(rigardas lin obstine)Ho, diru prefere, ke vi forgesis kaj infanon kaj ĉion alian.

ALLMERS(en subpremita kolero)Jes, vero.(pli trankvile)Mi forgesis la infanon — inter viaj brakoj!

RITA(ekscitita)Alfred! Alfred, — estas abomene de vi!

ALLMERS(mallaŭte, pugnigas la manojn kontraŭ ŝi)En tiu momento vi kondamnis al morto la etan Eyolf.

RITA(sovaĝe)Ankaŭ vi! Ankaŭ vi; — se tiel estas!

ALLMERSNu jes, — postulu ankaŭ de mi respondecon, — se vi jen volas. Ambaŭ ni krimis. — Kaj tial tamen vereestisvenĝo en la morto de Eyolf.

RITAVenĝo?

ALLMERS(pli sinrega)Jes. Juĝo super vi kaj mi. Nun ni iras ĉi tie laŭ merito. En kaŝita, malkuraĝa pento ni lasis nin fortimigi de li, dum li vivis. Ne eltenis vidi tiun, — tiun, kiun li devis kuntreni —

RITA(mallaŭte)La lambastonon.

ALLMERSJes, ĝuste ĝin. — Kaj tio, kion ni nun nomadas funebro kaj aflikto, — tio estas ronĝanta konscienco, Rita. Nenio alia.

RITA(rigardas lin konfuzite)Ŝajnas al mi ke tio portos nin en malesperon, — rekte en frenezon por ni ambaŭ. Ĉar ni povas ja neniam, — neniam ripari.

ALLMERS(kaptita de silenta animstato)Mi sonĝis pri Eyolf ĉinokte. Ŝajnis al mi, ke li venas supren de la kajo. Li povis kuri, kiel aliaj knaboj. Nenio estis do al li okazinta. Nenio. La sufokanta realo do estas nur sonĝo, mi pensis. Ho, kiom mi dankis kaj benis —(haltas)hm —

RITA(rigardas lin)Kiun?

ALLMERS(eviteme)Kiun —?

RITAJes; kiun vi dankis kaj benis?

ALLMERS(repuŝante)Mi kuŝis dormante, vi aŭdas —

RITAIun, je kiu vi mem ne kredas?

ALLMERSĜi tamen hantis min. Mi ja dormis —

RITA(riproĉante)Vi ne devus igi min dubema, Alfred.

ALLMERSĈu estus ĝuste de mi se mi lasus vin travivi kun malplenaj iluzioj?

RITAEstus pli bone por mi. Ĉar jen mi havus ion por konsolo. Nun mi vagas nesciante ĉu elen ĉu enen.

ALLMERS(rigardas ŝin akre)Se vi nun povus elekti —. Se vi povus sekvi Eyolf tien, kie li nun estas —?

RITAJes. Jen kio?

ALLMERSSe vi estus tute konvinkita, ke vi retrovus lin, — konus lin, — komprenus lin —?

RITAJes, jes; jen kio?

ALLMERSĈu vi libervole volus fari la salton transen al li? Libervole forlasi ĉion jenan? Rezigni pri la tuta tera vivo? Ĉu vi tion volus, Rita?

RITA(silente)Nun tuj?

ALLMERSJes; hodiaŭ. En ĉi horo. Respondu al mi. Ĉu vi volus?

RITA(hezitante)Ho, mi ne scias Alfred. — Ne; mi kredas, ke unue mi volus resti iom da tempo ĉi tie ĉe vi.

ALLMERSPro mi?

RITAJes, nur pro vi.

ALLMERSSed jen poste? Ĉu tiam —? Respondu!

RITAHo, kion mi respondu al tiaĵo? Mi ja nepovusforiri de vi. Neniam! Neniam!

ALLMERSSed okaze ke mi irus al Eyolf? Kaj vi estus plene konvinkita, ke tie vi renkontus kaj lin kaj min. Ĉu jen vi volus transiri al ni?

RITAMi certe volus. Ho, volonte! Volonte! Sed —

ALLMERSNu?

RITA(ĝemas mallaŭte)Mi ne povus, — mi sentas. Ne, ne; mi tute ne povus! Ne por ĉiuj gloroj de la ĉielo!

ALLMERSEĉ mi ne.

RITANe, ĉu ne vere, Alfred! Eĉ vi ne povus!

ALLMERSNe, ĉar ĉi tie, en la tera vivo, ni vivantaj havas hejmon.

RITAJes, ĉi tie estas tia feliĉo, kian ni komprenas.

ALLMERS(sombre)Ho, la feliĉo, — la feliĉo, Rita —

RITAVi do sugestas, ke la feliĉo — ĝin ni neniam plu retrovos.(rigardas lin demande)Sed okaze —?(impete)Ne, ne; mi ne kuraĝas tion diri! Eĉ ne pensi.

ALLMERSJen diru. Diru do, Rita.

RITA(hezitante)Ĉu ni provu —? Ĉu eblus lin forgesi?

ALLMERSForgesi Eyolf.

RITAForgesi la penton kaj la riproĉon, mi sugestas.

ALLMERSĈu tion vi dezirus?

RITAJes. Se estus eble.(ekkrie)Ĉar ĉi tiun staton, — mi ĝin ne longe eltenos! Ho, ĉu ne eblas ion elpensi, en kio estas forgeso?

ALLMERS(skuas la kapon)Kio tio do estus?

RITAĈu eblus provi vojaĝante tre foren?

ALLMERSDe la hejmo? Vi kiu nenie sentas vin komforta, se ne estas tie ĉi.

RITANu, do inviti multajn homojn al ni? Gastamece vivi. Ĵeti nin en ion, kio mildigus kaj kvietigus.

ALLMERSTia vivo ne konvenas al mi. — Ne, — mi prefere provus rekomenci mian laboron.

RITA(akre)Vian laboron? Tiun, kiu staradis kiel vando kaj muro inter ni?

ALLMERS(malrapide, rigardas ŝin fikse)De nun ĉiam estu vando kaj muro inter ni du.

RITAKial estu —?

ALLMERSKiu scias ĉu ne grandaj, malfermitaj infanokuloj rigardos nin nokte kaj tage.

RITA(silente; timotremanta)Alfred, — estas terure tion imagi!

ALLMERSNia amo estis kiel konsumanta fajro.Nunĝi estu estingita —

RITA(kontraŭ lin)Estingita!

ALLMERS(malmole)Ĝi jamestasestingita, — en unu el ni.

RITA(kiel ŝtonigita)Kajtionvi kuraĝas diri al mi!

ALLMERS(pli milde)Ĝi estas morta, Rita. Sed en tio, kion mi nun, en kuna kulpo kaj pentodeziro, sentas por vi, — en tio mi kvazaŭ videtas releviĝon —

RITA(impete)Ho, mi ne interesiĝas pri iu releviĝo!

ALLMERSRita!

RITAMi estas varmkora homo, mi! Ne ĉirkaŭvagas dormetante, — kun fiŝsango en la vejnoj.(tordas la manojn)Kaj jen esti enfermita tutvive — en pento kaj riproĉo! Enfermita kun iu, kiu ne plu estas mia, mia, mia!

ALLMERSTieldevis ja foje finiĝi, Rita.

RITAĈutieldevus finiĝi! Tio, kio komencis inter ni en tia kune akceptanta amo!

ALLMERSMia amo ne estis kune akceptanta de la komenco.

RITAKion vi do sentis por mi unue?

ALLMERSTimo.

RITAMi komprenas. Sed kiel mi tamen gajnis vin?

ALLMERS(mallaŭte)Vi estis tiom rave delikata, Rita.

RITA(rigardas lin esploreme)Nur tio do? Diru, Alfred! Sole tio?

ALLMERS(sindevige)Ne; flanke estis ankaŭ io alia.

RITA(ekkrie)Mi suspektas kio estis! Estis “oro kaj verdaj arbaroj”, kiel vi diradas. Jen, ĉu estis, Alfred?

ALLMERSJes.

RITA(rigardas lin profunde riproĉe)Kiel vi povis — kiel vi tion povis!

ALLMERSMi devis pensi pri Asta.

RITAAsta, jes!(amare)Estis do efektive Asta, kiu kunigis nin du.

ALLMERSŜi nenion sciis. Eĉ ne hodiaŭ ŝi suspektas.

RITA(repuŝante)Tamen estis Asta!(ridetas per rikana okulĵeto flanken)Aŭ ne, — estis eta Eyolf. Eta Eyolf, jen vi!

ALLMERSEyolf —?

RITAJes, ĉu vi ne nomis ŝin Eyolf antaŭe? Ŝajnas al mi, ke vi iam tion diris, en intima momento.(proksimiĝas)Ĉu vi memoras ĝin — la tentantan, ravan momenton, Alfred?

ALLMERS(retiras sin kvazaŭ en teruro)Mi memoras nenion! Volas nenion memori!

RITA(sekvas lin)Estis en la momento, — kiam via alia Eyolf fariĝis kriplulo!

ALLMERS(obtuze, apogas sin al la tablo)La venĝo.

RITA(minacante)Jes, la venĝo!

(AstakajBorghejmrevenas ĉe la boatejo. Ŝi portas kelkajn nimfeojn en la mano.)

RITA(sinrege)Nu, Asta, — jen, ĉu vi kaj sinjoro Borgstrøm ekhavis okazon funde kunparoli?

ASTANu jes, — certagrade.

(Ŝi formetas la pluvŝirmilon kaj metas la florojn sur seĝon.)

BORGHEJMFraŭlino Allmers estis tre parol-avara dum la promenado.

RITAVere tia? Jen do, Alfred kaj mi kunparolis tiom profunde ke sufiĉas —

ASTA(rigardas ambaŭ streĉite)Kio estas —?

RITA— ke sufiĉas por la tuta vivo, mi diras.(interrompante)Sed jen venu, kaj ni iru supren, ĉiuj kvar. De nun ni devas havi homojn ĉirkaŭ ni. Alfred kaj mi ne eltenas solaj.

ALLMERSJes, nur iru antaŭe vi aliaj.(turnas sin)Sed kun vi mi devas unue interŝanĝi kelkajn vortojn, Asta.

RITA(rigardas lin)Nu? — Jen jes, venu do vi kun mi, sinjoro Borghejm.

(RitakajBorghejmiras supren laŭ la arbara vojeto.)

ASTA(timeme)Alfred, kio okazis!

ALLMERS(sombre)Estas tio, ke mi ne plu eltenas ĉi tie.

ASTAĈi tie! Kune kun Rita, vi sugestas?

ALLMERSJes. Rita kaj mi ne povas daŭrigi la kunan vivon.

ASTA(agitas lian brakon)Sed, Alfred, — ne diru do ion tiel teruran!

ALLMERSEstas vero, kion mi diras. Ni iradas ĉi tie kaj igas unu la alian malicaj kaj fiaj.

ASTA(vunde tuŝita)Ho, neniam, — neniam mi suspektus ion tian!

ALLMERSEĉ mi ne tion vidis antaŭ hodiaŭ.

ASTAKaj nun vi volas —! Jen, kion vi vere volas, Alfred?

ALLMERSMi volas forvojaĝi de ĉio jena. Forege de ĉio.

ASTAKaj jen stari tute sola en la mondo?

ALLMERS(kapsignas)Kiel iam antaŭe, jes.

ASTASed vi ne taŭgas por stari sola!

ALLMERSHo jes. Antaŭe mi almenaŭ taŭgis.

ASTAJes, antaŭe, jes. Tiam vi ja havis min ĉe vi.

ALLMERS(volas preni ŝian manon)Jes. Kaj estas hejmen al vi, Asta, ke mi nun rifuĝas.

ASTA(evitas lin)Al mi! Ne, ne, Alfred! Tute neeblas.

ALLMERS(rigardas ŝin peze)Borghejm do tamen staras en la vojo?

ASTA(fervore)Ne, ne; li ne faras! En tio vi mispensas.

ALLMERSBone. Do mi venos al vi, — vi kara, kara fratino. Midevasreveni al vi. Hejmen al vi por puriĝi kaj nobliĝi de la kunvivo kun —

ASTA(ekscitita)Alfred, — vi pekas kontraŭ Rita!

ALLMERSMiestaspekinta kontraŭ ŝi. Sed ne en tio ĉi. Ho, pripensu do, Asta! Kia do estis la kuna vivo inter vi kaj mi? Ĉu ne estis kiel nura alta, sankta tago de komenco ĝis fino?

ASTAJes, estis, Alfred. Sed ne estas revivebla.

ALLMERS(amare)Ĉu vi opinias, ke la geedzeco tiom neripareble degenerigis min?

ASTA(trankvile)Ne, tion mi ne opinias.

ALLMERSJen do, ni du volas revivi nian iaman vivon.

ASTA(decide)Ni nepovas, Alfred.

ALLMERSJes, ni povas. Ĉar amo de frato kaj fratino —

ASTA(streĉita)Kio priĝi?

ALLMERSTiu rilato estas la sola, kiu ne estas sub la leĝo de transformo.

ASTA(malrapide; tremetanta)Tamen, se tiu rilato ne —

ALLMERSNe —?

ASTA— ne estasniarilato?

ALLMERS(rigardas ŝin fikse kaj surprizita)Nenia? Kara, kion vi per tio sugestas?

ASTAPlej bone ke mi tuj al vi diras, Alfred.

ALLMERSJes, jes, jen diru!

ASTALa leteroj de patrino —. Tiuj kiuj kuŝas en la teko —.

ALLMERSNu jes?

ASTATiujn vi legu — kiam mi estos forvojaĝinta.

ALLMERSKial mi faru?

ASTA(batalante kun si mem)Jes, kaj jen vi vidos, ke —

ALLMERSNu!

ASTA— ke mi ne rajtas porti — la nomon de via patro.

ALLMERS(ŝanceliĝante malantaŭen)Asta! Kion vi diras!

ASTALegu la leterojn. Jen vi vidos. Kaj komprenu. — Kaj eble havu pardonon — por patrino, ankaŭ.

ALLMERS(manpremas sian kapon)Mi ne povas kapti jenon. Ne fikse teni la penson. Vi, Asta, — ne estus —

ASTAVi ne estas mia frato, Alfred.

ALLMERS(rapide, duone obstine, rigardas ŝin)Nu, sed kion do vere tio ŝanĝas en la rilato inter ni du? Funde nenion.

ASTA(agitas la kapon)Ĉionĝi ŝanĝas, Alfred. Nia rilato ne estas tia de frato kaj fratino.

ALLMERSNe-ne. Sedtamensame sankta. Restos ĉiam same sankta.

ASTANe forgesu, — ke ĝi estas sub la leĝo de transformo, — kiel vi ĵus diris.

ALLMERS(rigardas ŝin esplore)Ĉu per tio vi sugestas, ke —?

ASTA(kviete, varme emociigita)Ne pliajn vortojn, — vi kara, kara Alfred. —(prenas la florojn de la seĝo)Jen vidu tiujn nimfeojn!

ALLMERS(kapsignas malrapide)Estas el tiuj, kiuj supren streĉas sin, — de la profundo.

ASTAMi plukis ilin en la lago. Tie kie ĝi fluas en la fjordon.(streĉigas ilin antaŭen)Ĉu vi ilin volas, Alfred?

ALLMERS(prenas ilin)Dankon.

ALLMERS(rigardas ŝin)De Eyolf tie fore? Aŭ de vi?

ASTA(kviete)De ambaŭ.(prenas la pluvombrelon)Jen do venu supren al Rita.(Ŝi iras supren laŭ la arbara vojeto.)

ALLMERS(prenas sian ĉapelon de la tablo kaj flustras peze)Asta. Eyolf. Eta Eyolf —!(Li sekvas supren laŭ la vojeto.)

TRIA AKTO(Arbetaĵaro sur altaĵeto en la ĝardeno de Allmers. Kruta deklivo kun baraĵo kontraŭ la fono; ŝtuparo suben maldekstre. Vasta elvidaĵo super la fjordo, kiu kuŝas profunde sube. Flagstango kun ŝnuroj, sed sen flago staras ĉe la baraĵo. Antaŭe dekstre estas pavilono, kovrata de grimpantaj plantoj kaj ampelopsoj. Benko ekstere. Estas malfrua somervespero kun klara ĉielo. Kreskanta krepusko.)(Astasidas sur benko kun la manoj sur la genuoj. Ŝi portas supervestojn kaj ĉapelon, havas sian sunŝirmilon apud si kaj malgrandan vojaĝsakon pendanta per rimeno de la ŝultro.)(Borghejmsuprenvenas de la fono maldekstre. Ankaŭ li havas vojaĝsakon pendanta de la ŝultro. Sur la brako li portas kunruligitan flagon.)BORGHEJM(ekvidasAsta)Ho, ĉi supre vi do sidadas.ASTAMi sidas rigardante fjorden la lastan fojon.BORGHEJMDo estas bone, ke mi vizitetis ankaŭĉi tie.ASTAĈu vi min serĉadis?BORGHEJMJes, mi faris. Mi volis adiaŭi vin — ĉi tiun fojon. Ne la lastan, mi esperas.ASTA(ridetas preskaŭ nevideble)Vi estas fervora, vi.BORGHEJMVojkonstruisto tia devas esti.ASTAĈu vi vidis Alfred? Aŭ Rita?BORGHEJMJes, ambaŭ mi vidis.ASTAKune?BORGHEJMNe. Ili ambaŭ iris sian apartan flankon.ASTAKion vi faros pri tiu flago?BORGHEJMSinjorino Rita petis min suprenlevi ĝin.ASTASuprenlevi flagon nun?BORGHEJMDuonstange. Ĝi flirtu noktojn kaj tagojn, ŝi diris.ASTA(ekĝemas)Kompatinda Rita. Kaj kompatinda Alfred.BORGHEJM(okupata pri la flago)Ĉu via koro permesas al vi forvojaĝi de ili? Jes, mi demandas. Ĉar mi vidas, ke vi estas vojaĝvestita.ASTA(kun malforta voĉo)Mi devas forvojaĝi.BORGHEJMNu ja, ĉar vi devas, do —ASTAKaj ankaŭ vi ja forvojaĝos ĉi-nokte.BORGHEJMAnkaŭ mi devas? Mi iros per la trajno. Ĉu ankaŭ vi?ASTANe, mi iros per la vaporŝipo.BORGHEJM(ekrigardas al ŝi)Ĉiu sian apartan vojon do.ASTAJes.(Ŝi sidas rigardante, dum li suprenlevas la flagon duone sur la stangon. Fininte li iras al ŝi.)BORGHEJMFraŭlino Asta, — Vi ne povas imagi kiom mi funebras pro eta Eyolf.ASTA(suprenrigardas al li)Jes, mi certiĝas, ke vi faras.BORGHEJMSentiĝas dolorige. Ĉar funde ne konvenas por mi funebri.ASTA(rigardas al la flago)Kun la tempo ĉio fordrivas, — ĉio. Ĉiuj sentoj de funebro.BORGHEJMĈiuj? Jenon vi opinias?ASTAKiel pluvondo. Kiam vi nur estas sufiĉe foren veninta, tiam —BORGHEJMDevus esti ege fora, jeno.ASTAKaj vi ja ankaŭ ja havas la grandan, novan vojkonstruadon.BORGHEJMSed neniun por helpi min en ĝi.ASTANu jes, certe vi havas.BORGHEJM(agitas la kapon)Neniun. Neniun kun kiu dividi la ĝojon. Ĉar plej ofte temas pri ĝojo.ASTAKaj ne la peno kaj embarasoj?BORGHEJMPa, — el tiaĵoj oni verdire eltiras sin sola.ASTASed la ĝojo, — tiun oni devas dividi kun iu, vi opinias?BORGHEJMJes, kia feliĉo alie estus en tio esti ĝoja?ASTANu ja, povas esti iu senco en tio.BORGHEJMKompreneble oni povas iradi dum tempo kaj esti ĝoja interne en si mem. Sed ne taŭgas longtempe. Ne, la ĝojo, ĝi estas por du kune.ASTAĈiam nur du? Neniam pluraj? Neniam multaj?BORGHEJMNu, vidu, — jen kio estas alia afero. — Fraŭlino Asta, — ĉu vi do vere ne povas decidigi vin dividi feliĉon kaj ĝojon kaj — kaj penon kaj embarasojn kun unu, — sole unu sola?ASTAMi provis — fojon.BORGHEJMĈu provisvi?ASTAJes, dum tiu tempo, kiam mia frato, — kiam Alfred kaj mi loĝis kune.BORGHEJMNu, kun via frato, jes. Tio estas ja io tute alia. Aspektas al mi pli kiel paco ol kiel feliĉo.ASTAĜuinda tio tamen do estis.BORGHEJMJen vidu, — eĉ tio aspektis por vi ĝuinda. Sed jen imagu, — se li nun ne estus via frato!ASTA(volas ekstari, sed restas sidanta)En tiu kazo ni neniam vivus kune. Ĉar tiam mi estis nur infano. Kaj ankaŭ li, preskaŭ.BORGHEJM(iom poste)Ĉu ĝi vere estis tiom ĝuinda, tiu tempo?ASTAJes, kredu, ĝi estis.BORGHEJMĈu vi do tiam travivis ion vere serenan kaj feliĉan?ASTAHo jes, multege. Nekredeble multege.BORGHEJMRakontu al mi iom pri tio, fraŭlino Asta.ASTAVere nur etaj okazaĵoj.BORGHEJMKiaj —? Nu?ASTAKiel tiam kiam Alfred plenumis sian ekzamenon. Kaj bone sukcesis. Kaj kiam li iom poste ricevis postenon en iu lernejo. Aŭ kiam li sidis skribante artikolon. Kaj laŭtlegis ĝin por mi. Kaj poste sukcesis presigi ĝin en periodaĵo.BORGHEJMJes, mi bone komprenas, ke estis bonega, paca vivo. Du gefratoj, kiuj dividas la ĝojon,(agitas la kapon)Kompreni mi ne kapablas, ke via frato rezignis pri vi, Asta!ASTA(en subpremita emocio)Alfred ja edzigis sin.BORGHEJMĈu ne estis dolorige por vi?ASTAJes; en la komenco. Ŝajnis al mi, ke mi tute perdis lin samtempe.BORGHEJMNu, feliĉe, tiel ja ne okazis.ASTANe.BORGHEJMSed tamen. Sed ke lipovis. Edzigi sin, mi sugestas. Ĉar li ja povus havi vin sola ĉe si!ASTA(rigardas antaŭen)Li eble estis sub la leĝo de transformo, mi pensas.BORGHEJMLa leĝo de transformo?ASTAAlfred nomas ĝin tiel.BORGHEJMPa, — kia stulta leĝo tiu estus! Tiun leĝon mi neniel fidas.ASTA(ekstaras)Post tempo povos okazi ke vi fidos ĝin.BORGHEJMNeniam en la mondo!(insiste)Sed jen aŭskultu, fraŭlino Asta! Estu saĝa — almenaŭ unu fojon. En tiu rilato, mi celas —ASTA(interrompante)Ho ne, ne — ni ne rekomencujenon!BORGHEJM(daŭrigas kiel antaŭe)Ja, Asta, — mi nepre ne lasas vin tiel facile. Nun via frato ja havas por si ĉion kiel li pleje ŝatas. Vivas sian vivon sufiĉe kontenta sen vi. Tute ne bezonas vin. — Kaj krometio—tio, kio ekŝanĝas vian tutan situacion ĉi tie fore —ASTA(skuiĝas)Kion vi sugestas pri tio?BORGHEJMLa infano, kiu fortiriĝis. Kio alie?ASTA(sinregas)Eta Eyolf estas for, jes.BORGHEJMKaj kio pli estas por vi ĉi tie farenda? Vi ne plu povas zorgi pri la kompatinda knabeto. Neniujn devojn, — neniujn taskojn ĉi tie en iu rilato —ASTAHo, mi petas vin, kara Borghejm, — ne insistu al mi tiom impete!BORGHEJMJa; mi estus freneza, se mi ne provis ĝis la ekstremo. Unu tagon mi forvojaĝos de la urbo. Eble ne renkontos vin tie. Eble ne revidos vin dum longa, longa tempo. Kaj kiu scias, kio povos okazi intertempe?ASTA(ridetas serioze)Ĉu eble vi tamen timas la leĝon de transformo?BORGHEJMNe, certe ne.(ridas amare)Kaj estas ja ankaŭ nenio ŝanĝinda. Ne en vi, mi pensas. Ĉar vi ja ne sufiĉe ŝatas min, mi komprenas.ASTAVi bone scias, ke mi faras.BORGHEJMJes, sed mankas multe por estisufiĉe. Ne tiel, kiel mi jenon deziras.(pli impete)Pro Dio, Asta, — fraŭlino Asta, — estas ja tiom malprudente de vi, ke ne eblas kompreni! Trans hodiaŭ kaj morgaŭ eble kuŝas la plena vivfeliĉo atendanta. Kaj jen vi lasas ĝin kuŝi! Ĉu ni netionpentos, Asta?ASTA(silente)Ne scias. Sed ni tamen devas lasi kuŝantaj ĉiujn helajn eblecojn.BORGHEJM(rigardas ŝin sinrege)Mi do konstruu miajn vojojn sola?ASTA(varme)Ho, se mi vere povus sekvi vin en tio! Helpi vin en la peno. Dividi la plezuron kun vi —BORGHEJMĈu vi volus, — se vi povus?ASTAJes. Tiam mi volus.BORGHEJMSed vi ne povas?ASTA(rigardas malsupren antaŭ si)Ĉu vi kontentiĝus havi min duone?BORGHEJMNe. Tute kaj komplete mi volas vin.ASTA(rigardas lin kaj diras kviete)Do mi ne povas.BORGHEJMAdiaŭ do, fraŭlino Asta.(Li volas foriri.Allmerssupren venas al la altaĵeto de maldekstre el la fono.Borghejmhaltas.)ALLMERS(ankoraŭ ĉe la suprenirejo; mallaŭte; montras)Rita, ĉu ŝi sidas tie en la pavilono?BORGHEJMNe; neniu alia ol fraŭlino Asta ĉeestas.(Allmersproksimiĝas.)ASTA(al li renkonte)Mi malsupreniru por serĉi ŝin, ĉu? Eble kunpreni ŝin ĉi tien?ALLMERS(deturnante)Ne, ne, ne, — ne faru.(alBorghejm)Ĉu estas vi, kiu suprenlevis tiun flagon?BORGHEJMJes. Sinjorino Rita petis min fari. Tial mi ĉi tien supreniris.ALLMERSKaj ĉi-nokte vi ja forvojaĝos?BORGHEJMJes. Ĉi-nokte mi definitive forvojaĝos.ALLMERS(kun ekrigardo alAsta)Kaj akiris al vi bonan kunvojaĝanton, mi komprenas.BORGHEJM(agitas la kapon)Mi vojaĝos sola.ALLMERS(ekmire)Sola!BORGHEJMTiom komplete sola.ALLMERS(distrite)Jen tiel?BORGHEJMKaj ankaŭrestossola.ALLMERSEstas io terura en tio, resti sola. Kvazaŭ frostas tra mi —ASTAHo sed, Alfred, vi ja ne estas sola, vi!ALLMERSPovas esti io terura ankaŭ entio, Asta.ASTA(timeteme)Ho, ne parolu tiel! Ne pensu tiel!ALLMERS(sen ŝin aŭskulti)Sed ĉar vi ja ne vojaĝos kun —? Ĉar estas nenio, kio ligas vin, kial vi do ne restos ĉi tie ĉe mi — kaj ĉe Rita?ASTA(maltrankvila)Ne, ĉar tion mi ne povas. Mi nepre devas al la urbo nun.ALLMERSSed nur al la urbo, Asta. ĉu?ASTAJes.ALLMERSKaj vi promesas al mi baldaŭ reveni.ASTA(rapide)Ne, ne, tion mi ne kuraĝas promesi nun.ALLMERSBone. Kiel vi volas. Do ni renkontiĝos en la urbo.ASTA(petante)Tamen, Alfred, vi ja devas resti hejme ĉe Rita nun!ALLMERS(sen respondi, turnas sin alBorghejm)Estus eble pli bone por vi, ke vi ankoraŭ ne havas kunvojaĝanton.BORGHEJM(malema)Ho, kial vi povas diri tiaĵon!ALLMERSJa, ĉar vi neniam scias, kiun vi eble renkontos poste. Survoje.ASTA(senpere)Alfred!ALLMERSLa ĝusta vojaĝkamarado. Kiam estos tro malfrue. Tro malfrue.ASTA(silente, tremante)Alfred! Alfred!BORGHEJM(rigardas ilin laŭvice)Kion tio signifas? Mi ne komprenas —(Ritasuprenvenas de maldekstre de la fono.)RITA(plende)Ho, ne foriru de mi, ĉiuj!ASTA(al ŝi renkonte)Vi ja preferis esti sola, vi diris —RITAJes, tamen mi ne kuraĝas. Komencas tiom malbele malheliĝi. Ŝajnas al mi, ke estas grandaj, malfermitaj okuloj, kiuj rigardas min!ASTA(mole, kunsentanta)Se tiel do estus, Rita? Tiujn okulojn vi ne timu.RITAKe vi tion povas diri! Ne timu!ALLMERS(petege)Asta, mi petas vin, — por ĉio en la mondo, — restu — ĉe Rita!RITAJes! Kaj ankaŭ ĉe Alfred! Restu! Restu, Asta!ASTA(batalante)Ho, mi dezirus ege volonte —RITANu, do jen tion faru! Ĉar Alfred kaj mine povassolaj travivi la funebron kaj aflikton.ALLMERS(sombre)Prefere diru — tra la riproĉo kaj turmento.RITAJes, kion ajn vi preferas nomi jenon, — ni ne portas ĝin solaj, ni du. Ho, Asta, mi petas vin elkore! Restu, kaj helpu nin! Estu por ni en la loko de Eyolf —ASTA(retiras sin)De Eyolf —!RITAJes, ĉu ne, ŝi povas, Alfred?ALLMERSSe ŝi volas kaj povas.RITAAntaŭe vi ja nomis ŝin via eta Eyolf.(prenas ŝian manon)De nun vi estuniaEyolf, Asta! Eyolf kiel vi antaŭe estis.ALLMERS(en kaŝata emocio)Restu — kaj dividu la vivon kun ni, Asta. Kun Rita. Kun mi. Kun mi, via frato!ASTA(decide, retiras sian manon)Ne. Mi ne povas.(turnas sin)Borghejm, — kiam ekveturos la vaporŝipo?BORGHEJMNun baldaŭ.ASTAJen mi devas preni la ŝipon. Vi volas kuniri, ĉu?BORGHEJM(mallaŭta ĝojkrio)Se mi volas! Jes, jes, jes!ASTAJen do venu.RITA(malrapide)Ha, tiel. Jes,dovi ja ne povas resti ĉe ni.ASTA(ĵetas sin ĉirkaŭ ŝian kolon)Dankon pro ĉio, Rita!(aliras kaptante la manon de Allmers)Alfred, adiaŭ! Mil, mil fojojn adiaŭ!ALLMERS(Mallaŭte, streĉite)Kio estas tio ĉi, Asta? Aspektas ja kiel forkuro.ASTA(en silenta timo)Jes, Alfred, — ja estas ankaŭ forkuro.ALLMERSForkuro de —mi!ASTA(flustre)Forkuro de vi — kaj de mi mem.ALLMERS(sin retirante)Ha —!(Astarapidas malsupren en la fono.Borghejmsvingas la ĉapelon kaj sekvas ŝin.)(Ritaapogas sin al la enirejo de la pavilono.Allmersiras en forta ekscito al la baraĵo kaj staras tie rigardante malsupren. Paŭzo.)ALLMERS(turnas sin kaj diras kun sinrego, batale akirita)Jen la vaporŝipo.Jenrigardu, Rita.RITAMi ne kuraĝas rigardi ĝin.ALLMERSVi ne kuraĝas?RITANe. Ĉar ĝi havas unu ruĝan okulon. Kaj ankaŭ unu verdan. Grandajn ardantajn okulojn.ALLMERSHo, estas ja nur la lanternoj, vi scias.RITADe nun ili estas okuloj. Por mi. Ili fikse rigardadas el la mallumo. — Kaj ankaŭ enen en la mallumon.ALLMERSNun ĝi albordiĝas.RITAKie ĝi albordiĝas ĉi-vespere?ALLMERS(pli proksime)Ĉe la kajo, kiel kutime, kara —RITA(rektigas sin)Ho, kiel ĝi dopovasalbordiĝitie!ALLMERSĜi ja devas.RITASed estas jatie, ke Eyolf —! Kiel dopovastiuj homoj albordiĝi tie?ALLMERSJes, la vivo estas senkora, Rita.RITALa homoj estas senkoraj. Senkonsideraj. Al vivantaj kaj mortintaj.ALLMERSJen vi pravas. La vivo, ĝi antaŭen marŝadas, ĝuste kvazaŭ nenio okazis.RITA(rigardas antaŭen)Okazis ja vere nenio. Ne por la aliuloj. Nur por ni du.ALLMERS(en vekiĝanta doloro)Jes, Rita, — tiel senutile estis, ke vi naskis lin en doloro kaj plendo. Ĉar nun li ree estas for — sen postsigno.RITANur la lambastono saviĝis.ALLMERS(impete)Silentu do! Ne aŭdigu al mi tiun vorton?RITA(Plendante)Ho, mi ne eltenas la penson, ke ni lin ne plu havas.ALLMERS(malvarme kaj amare)Vi kontente senestis de li dum vi lin havis. Tutajn duontagojn vi ne vidis lin antaŭ viaj okuloj.RITANe, ĉar tiam mi sciis, ke mi povis vidi lin, kiam ajn mi deziris.ALLMERSJes, tiel ni maluzis la mallongan kunvivon kun eta Eyolf.RITA(aŭskultas, timeme)Ĉu vi aŭdas, Alfred! Denove sonoras!ALLMERS(rigardas foren)Estas la vaporŝipo, kiu sonorigas. Ĝi debordiĝos.RITAHo, ne estas pritiusonorilo ke mi pensas. La tutan tagon mi aŭdis sonoradon ĉe la oreloj. — Nun denove sonoradas!ALLMERS(al ŝi)Vi misaŭdas, Rita.RITANe, mi aŭdas ĝin tiel klare. Sonas kiel funebraj sonoriloj. Malrapide. Malrapide. Kaj ĉiam la samajn vortojn.ALLMERSVortojn? Kiujn vortojn?RITA(kapsignas la takton)“Lam-bas-to-no flo-sas.” “Lam-bas-to-no flo-sas.” Ho, ŝajnas al mi, ke ankaŭ vi povus tion aŭdi.ALLMERS(agitas la kapon)Mi aŭdas nenion. Kaj eĉ nenio estas.RITAJa, ja, diru kion vi volas, vi. Mi tion aŭdas tre klare.ALLMERS(rigardas trans la baraĵon)Nun ili estas surŝipe, Rita. Ĉar nun la ŝipo veturas enen al la urbo.RITAĈu vere, ke vi ne tion aŭdas! “Lam-bas-to-no flo-sas.” “Lam-bas-ton— —”.ALLMERS(iras antaŭen)Ne staru aŭskultante ion, kio ne ekzistas. Mi diras, ke nun Asta kaj Borghejm estas surŝipe. Jam survoje. — Asta estas for.RITA(rigardas lin eviteme)Jen do ankaŭ vi baldaŭ estos for, Alfred?ALLMERS(rapide)Alkiovi aludas?RITAKe vi sekvos vian fratinon.ALLMERSĈu ŝi ion diris?RITANe. Sed vi ja mem diris, ke estis pro Asta, ke — ke ni du trovis unu la alian.ALLMERSJes, tamen vi mem ligis min. Per la kunvivado.RITAHo, por via animo mi ne plu estas — ne plu tia — rave delikata.ALLMERSLa leĝo de la transformo tamen povus eble kunteni nin.RITA(kapsignas malrapide)Okazastransformo en mi nun. Tion mi dolorige sentas.ALLMERSDolorige?RITAJes, ĉar estas kvazaŭ ia nasko ankaŭ entio.ALLMERSJes estas. Aŭ releviĝo. Transiro al pli supera vivo.RITA(rigardas senkuraĝe antaŭ si)Jes, — sed pereo de la tuta, tuta feliĉo de la vivo.ALLMERSTiu pereo, ĝi estas ja vere la gajno.RITA(impete)Ho, parolturnoj! Bona Dio, ni estas ja tamen teraj homoj.ALLMERSNi iom parencas ankaŭ al maro kaj ĉielo, Rita.RITAEble vi. Ne mi.ALLMERSHo jes.Vipli ol vi mem scietas.RITA(paŝon pli proksimen)Aŭskultu, Alfred, — ĉu vi ne volus pensi rekomenci vian laboron?ALLMERSTiun laboron, kiun vi malamis?RITAMi fariĝis facile kontentigebla nun. Mi estas preta dividi vin kun la libro.ALLMERSKial?RITANur por reteni vin ĉi tie ĉe mi. Proksime.ALLMERSHo, mi vere ne povas helpi vin, Rita.RITASed eble mi povus helpi vin.ALLMERSPri la laboro, vi celas?RITANe. Pri la vivado.ALLMERS(agitas la kapon)Ŝajnas al mi, ke mi ne havas vivon vivindan.RITANu, do por subporti la vivon.ALLMERS(sombre, antaŭen)Mi opinias, ke estus pli bone por ni ambaŭ, ke ni rompus la geedzecon.RITA(rigardas lin esplore)Kien vi rifuĝus? Eble tamen al Asta?ALLMERSNe. De nun neniam al Asta.RITAKien do?ALLMERSSupren en la solecon.RITASupren inter la montojn? Ĉutionvi sugestas?ALLMERSJes.RITASed jeno estas ja nur fantaziaĵoj, Alfred! Tie supre vi ja ne povas vivi.ALLMERSTamen tien mi nun tiriĝas.RITAKial? Diru al mi!ALLMERSEksidu. Jen mi rakontos ion al vi.RITAIon, kio okazis al vi tie supre?ALLMERSJes.RITAKaj pri kio vi silentis antaŭ Asta kaj mi?ALLMERSJes.RITAHo, vi silentas pri ĉio. Vi ne devus.ALLMERSEksidu tien. Kaj jen mi rakontos al vi.RITAJes, jes, — mi aŭskultos!(Ŝi sidigas sin sur la benkon ĉe la pavilono.)ALLMERSMi estis sola tie supre. Meze inter la montegoj. Jen mi venis al vasta, dezerta montara lago. Kaj mi devis transiri tiun lagon. Sed mi ne povis. Ĉar troviĝis nek boato nek homoj.RITANu? Kaj sekve kio?ALLMERSJen mi iris sola en flankan valon. Ĉar tie, mi opiniis, ke mi venus trans la montodorsojn kaj inter la pintojn. Kaj poste malsupren al la alia bordo de la lago.RITAHo, kaj jen vi certe eraris pri la vojo, Alfred!ALLMERSJes; mi misprenis pri la direkto. Ĉar vojo aŭ vojeto tie ne troviĝis. Kaj mi iris la tutan tagon. Kaj ankaŭ la tutan sekvantan nokton. Kaj fine mi kredis, ke mi neniam plu trovus vojon al homoj.RITANe hejmen al ni? Ho, jen mi scias, ke viaj pensoj iris al ni.ALLMERSNe, — ili tion ne faris.RITAĈu ne?ALLMERSNe. Estis strange. Ŝajnis al mi, ke vi kaj Eyolf, vi ambaŭ fariĝis tiom foraj, foraj de mi. Kaj ankaŭ Asta.RITASed pri kio vi do pensis?ALLMERSMi ne pensis. Mi tiradis min laŭ la deklivoj, — kaj ĝuis la pacon kaj plaĉan senton de la percepto de morto.RITA(eksaltas)Ho, ne uzu tiajn vortojn pri tiu teruraĵo!ALLMERSTiel mi sentis. Tute ne timo. Ŝajnis al mi, ke mi kaj la morto kuniris kvazaŭ du bonaj kamaradoj. Estis tiom nature, — tiom simple, ĉio, ŝajnis al mi tiam. En mia parencaro la homoj ne kutimas fariĝi maljunaj —RITAHo, silentu pri tiaĵoj, Alfred! Ĉar vi ja tamen sekure elvenis.ALLMERSJes; kaj jen subite mi atingis la celon. Sur la alia bordo de la lago.RITAEstus nokto en teruro por vi, Alfred. Sed nun poste vi ne volas konfesi tion por vi mem.ALLMERSTiu nokto suprenlevis min al decido. Kaj jen okazis, ke mi turnis kaj iris rekte hejmen. Al Eyolf.RITA(mallaŭte)Tro malfrue.ALLMERSJes. Kaj kiam jen — la kamarado venis kaj prenis lin —. Jen blovaĉis teruro de li. De la tuto. Deĉio, — kion ni tamen ne kuraĝas forlasi. Tiom terligitaj ni ambaŭ estas, Rita.RITA(kun brileto de ĝojo)Jes, ĉu ne vere! Ankaŭ vi!(pli proksime)Ho, ni vivu do la vivon kune plej eble longe!ALLMERS(levas la ŝultron)Vivi la vivon. Jes! Kaj eĉ nenion havi por ĝin plenigi. Dezerto kaj malpleneco ĉio. Kien ajn mi rigardas.RITA(timigita)Ho, frue aŭ malfrue vi foriros de mi, Alfred! Mi tion sentas! Kaj mi ankaŭ vidas laŭ via aspekto! Vi foriros de mi!ALLMERSKun la vojkamarado, vi aludas?RITANe, mi aludas tion, kio ankoraŭ pli aĉa estas. Libervole vi foriros de mi. Ĉar estas nur ĉi tie, ĉe mi, ke vi ne trovas, ke vi havas vivotaskon. Respondu al mi! Ĉu ne tiel vi pensas?ALLMERS(rigardas ŝin firme)Kaj se nun mi pensis —?(Bruo kaj kriado kvazaŭ de koleraj, ekscititaj voĉoj aŭdiĝas de fore malsupre.Allmersiras al la baraĵo.)RITAKio estas?(ekkriante)Ho, vidu, ili lin trovis!ALLMERSLi neniam estos trovata.RITASed kio do estas?ALLMERS(antaŭeniras)Nur interbatado, — kiel kutime.RITAMalsupre sur la marbordo?ALLMERSJes. La tuta marborda vilaĝo devus esti forigata. Nun la edzoj venas hejmen. Ebriaj kiel kutime. Draŝas la infanojn. Aŭdu kiel la knaboj ululas! La virinoj kriaĉas pri helpo por ili —RITAJes, ĉu ni ne sendu iun malsupren por helpi ilin?ALLMERS(malmole kaj kolere)Helpi ilin, kiuj ne helpis Eyolf! Ne, lasu ilin perei, — kiel ili lasis Eyolf perei!RITAHo, ne parolu tiel, Alfred! Ne pensu tiel!ALLMERSMi ne povas alimaniere pensi. Ĉiuj tiuj domaĉoj devus esti malkonstruataj.RITAKaj kio do fariĝus de tiuj multaj malriĉaj homoj?ALLMERSIli rifuĝu aliloken.RITAKaj la infanoj?ALLMERSĈu gravas, kie ili pereas.RITA(silente, riproĉe)Vi trudas vin mem al tia malmoleco, Alfred.ALLMERS(impete)De nun mirajtasesti malmola! Estas ankaŭ miadevo!RITAVia devo?ALLMERSMia devo al Eyolf. Li ne kuŝu senvenĝita. Jen, mallonge, Rita! Mi al vi diras! Malkonstruu la tutan lokon kaj ebenigu la bordon, — kiam mi estos for.RITA(rigardas lin profunde)Kiam vi estos for?ALLMERSJes, ĉar jen vi almenaŭ perioplenigos vian vivon. Kaj taskon vi havu.RITA(firme kaj decide)Vi rajtas. Mi havu. Sed ĉu vi povas diveni, per kio mi okupos min — kiam vi estos for?ALLMERSNu, kio tio do estos?RITA(malrapide, decide)Tuj kiam vi estos for, mi iros malsupren al la marbordo kaj kunprenas ĉiujn tiujn malriĉajn, malsatajn infanojn supren al nia hejmo. Ĉiujn tiujn petolaĉajn knabojn —ALLMERSKion vi faros kun ili ĉi tie!RITAMi volas adopti ilin.ALLMERSVi, vi volas?RITAJes, tion mi volas. De la tago kiam vi estos forvojaĝinta, ili estu ĉi tie, ĉiuj, — kvazaŭ ili estus miaj propraj.ALLMERS(ekscitita)En la loko de nia eta Eyolf!RITAJes, en la loko de nia eta Eyolf. Ili loĝu en la ĉambroj de Eyolf. Ili legu liajn librojn. Ludu per liaj etaj aĵoj. Ili laŭvice sidu en lia seĝo ĉe la tablo.ALLMERSAŭdi tion estas ja kompleta frenezaĵo! Mi ne konas homon en la tuta mondo, kiu estas malpli taŭga por tiaĵo ol vi.RITAMi do eduku min al tio. Lernigu min. Ekzercu min.ALLMERSSe estas via sincera decido, — ĉion kion vi jen diras, okazigis transformo en vi.RITAVere okazigis, Alfred. Pri tiovizorgis. Vi kreis malplenan lokon ene en mi. Kaj ĝin mi devas provi per io plenigi. Io kio similus al ia amo.ALLMERS(staras momenton pensante; rigardas ŝin)Funde ni ne faris multe por la povruloj tie malsupre.RITANi faris nenion por ili.ALLMERSApenaŭ pensis pri ili.RITANeniam pensis pri ili en kunsento.ALLMERSNi, kiuj havis “la oron kaj la verdajn arbarojn” —RITANi havis por ili fermitajn manojn. Kaj ankaŭ fermitajn korojn.ALLMERS(kapsignas)Do estas ja kompreneble, ke ili ne riskis la vivon por savi etan Eyolf.RITA(silente)Pripensu, Alfred. Ĉu vi estas certa, ke — ke ni mem tion kuraĝus?ALLMERS(maltrankvile repuŝante)Sed ne dubu pritio, Rita!RITAHo, ni estas homoj el la mondo, ni du.ALLMERSKion vi vere intencas fari por tiuj kompatindaj infanoj?RITAMi eble devus provi, se mi povus mildigi — nobligi ilian vivosorton.ALLMERSSetionvi povos, Eyolf ne naskiĝis senutile.RITAKaj li ne estas senutile de ni forprenita.ALLMERS(rigardas ŝin firme)Sed komprenu la kialon, Rita. Ne estas amo, kiu igas vin tion fari.RITANe, tute ne. Almenaŭ ne ankoraŭ.ALLMERSNu, kaj jen kio do estas?RITA(duone cedante)Vi ja ofte parolis kun Asta pri la homa respondeco —ALLMERSPri la libro, kiun vi malamis.RITAMi malamas tiun libron eĉ nun. Sed mi sidis aŭskultante, kiam vi rakontis. Kaj nun mi volas mem pluen provi. Enmiamaniero.ALLMERS(agitas la kapon)Ne estas pro la nefinita libro —RITANe, mi havas kroman kialon.ALLMERSJen kiun?RITA(silente, pezanime ridetante)Mi volas akiri la pardonon de du grandaj malfermitaj okuloj, vidu.ALLMERS(frapite, fiksas la rigardon sur ŝin)Eble vi permesus al mi kunlabori? Kaj helpi vin, Rita?RITAĈu vi volus?ALLMERSJes, — se mi nur scius, ke mi povus.RITA(hezitante)Sed tiuokaze vi devus ja resti ĉi tie.ALLMERS(silente)Ni provu, ĉu tio sukcesos.RITA(preskaŭ neaŭdeble)Ni provu, Alfred.(Ambaŭ silentas. PosteAllmersiras al la stango kaj levas la flagon tute supren.Ritastaras apud la pavilono kaj rigardas lin silente.)ALLMERS(revenas antaŭen)Estos peza labortago por ni, Rita.RITAVi vidos, — tiam foje falos dimanĉtrankvilo super nin.ALLMERS(silente, tuŝita)Tiam ni perceptos viziton de la spiritoj, eble.RITA(flustrante)La spiritoj?ALLMERS(kiel antaŭe)Jes. Tiam ili eble ĉirkaŭas nin, tiuj kiujn ni perdis.RITA(kapsignas malrapide)Nia eta Eyolf. Kaj ankaŭ via granda Eyolf.ALLMERS(fiksrigardas antaŭen)Eble ni ankoraŭ foje — sur la vivovojo — kvazaŭ ekvidos ilin.RITAKien ni rigardu, Alfred —?ALLMERS(fiksas la okulojn sur ŝin)Supren.RITA(kapsignas konsente)Jes, jes, — supren.ALLMERSSupren, al la pintoj. Al la steloj. Kaj al la granda kvieto.RITA(etendas al li la manon)Dankon!

(Arbetaĵaro sur altaĵeto en la ĝardeno de Allmers. Kruta deklivo kun baraĵo kontraŭ la fono; ŝtuparo suben maldekstre. Vasta elvidaĵo super la fjordo, kiu kuŝas profunde sube. Flagstango kun ŝnuroj, sed sen flago staras ĉe la baraĵo. Antaŭe dekstre estas pavilono, kovrata de grimpantaj plantoj kaj ampelopsoj. Benko ekstere. Estas malfrua somervespero kun klara ĉielo. Kreskanta krepusko.)

(Astasidas sur benko kun la manoj sur la genuoj. Ŝi portas supervestojn kaj ĉapelon, havas sian sunŝirmilon apud si kaj malgrandan vojaĝsakon pendanta per rimeno de la ŝultro.)

(Borghejmsuprenvenas de la fono maldekstre. Ankaŭ li havas vojaĝsakon pendanta de la ŝultro. Sur la brako li portas kunruligitan flagon.)

BORGHEJM(ekvidasAsta)Ho, ĉi supre vi do sidadas.

ASTAMi sidas rigardante fjorden la lastan fojon.

BORGHEJMDo estas bone, ke mi vizitetis ankaŭĉi tie.

ASTAĈu vi min serĉadis?

BORGHEJMJes, mi faris. Mi volis adiaŭi vin — ĉi tiun fojon. Ne la lastan, mi esperas.

ASTA(ridetas preskaŭ nevideble)Vi estas fervora, vi.

BORGHEJMVojkonstruisto tia devas esti.

ASTAĈu vi vidis Alfred? Aŭ Rita?

BORGHEJMJes, ambaŭ mi vidis.

ASTAKune?

BORGHEJMNe. Ili ambaŭ iris sian apartan flankon.

ASTAKion vi faros pri tiu flago?

BORGHEJMSinjorino Rita petis min suprenlevi ĝin.

ASTASuprenlevi flagon nun?

BORGHEJMDuonstange. Ĝi flirtu noktojn kaj tagojn, ŝi diris.

ASTA(ekĝemas)Kompatinda Rita. Kaj kompatinda Alfred.

BORGHEJM(okupata pri la flago)Ĉu via koro permesas al vi forvojaĝi de ili? Jes, mi demandas. Ĉar mi vidas, ke vi estas vojaĝvestita.

ASTA(kun malforta voĉo)Mi devas forvojaĝi.

BORGHEJMNu ja, ĉar vi devas, do —

ASTAKaj ankaŭ vi ja forvojaĝos ĉi-nokte.

BORGHEJMAnkaŭ mi devas? Mi iros per la trajno. Ĉu ankaŭ vi?

ASTANe, mi iros per la vaporŝipo.

BORGHEJM(ekrigardas al ŝi)Ĉiu sian apartan vojon do.

ASTAJes.

(Ŝi sidas rigardante, dum li suprenlevas la flagon duone sur la stangon. Fininte li iras al ŝi.)

BORGHEJMFraŭlino Asta, — Vi ne povas imagi kiom mi funebras pro eta Eyolf.

ASTA(suprenrigardas al li)Jes, mi certiĝas, ke vi faras.

BORGHEJMSentiĝas dolorige. Ĉar funde ne konvenas por mi funebri.

ASTA(rigardas al la flago)Kun la tempo ĉio fordrivas, — ĉio. Ĉiuj sentoj de funebro.

BORGHEJMĈiuj? Jenon vi opinias?

ASTAKiel pluvondo. Kiam vi nur estas sufiĉe foren veninta, tiam —

BORGHEJMDevus esti ege fora, jeno.

ASTAKaj vi ja ankaŭ ja havas la grandan, novan vojkonstruadon.

BORGHEJMSed neniun por helpi min en ĝi.

ASTANu jes, certe vi havas.

BORGHEJM(agitas la kapon)Neniun. Neniun kun kiu dividi la ĝojon. Ĉar plej ofte temas pri ĝojo.

ASTAKaj ne la peno kaj embarasoj?

BORGHEJMPa, — el tiaĵoj oni verdire eltiras sin sola.

ASTASed la ĝojo, — tiun oni devas dividi kun iu, vi opinias?

BORGHEJMJes, kia feliĉo alie estus en tio esti ĝoja?

ASTANu ja, povas esti iu senco en tio.

BORGHEJMKompreneble oni povas iradi dum tempo kaj esti ĝoja interne en si mem. Sed ne taŭgas longtempe. Ne, la ĝojo, ĝi estas por du kune.

ASTAĈiam nur du? Neniam pluraj? Neniam multaj?

BORGHEJMNu, vidu, — jen kio estas alia afero. — Fraŭlino Asta, — ĉu vi do vere ne povas decidigi vin dividi feliĉon kaj ĝojon kaj — kaj penon kaj embarasojn kun unu, — sole unu sola?

ASTAMi provis — fojon.

BORGHEJMĈu provisvi?

ASTAJes, dum tiu tempo, kiam mia frato, — kiam Alfred kaj mi loĝis kune.

BORGHEJMNu, kun via frato, jes. Tio estas ja io tute alia. Aspektas al mi pli kiel paco ol kiel feliĉo.

ASTAĜuinda tio tamen do estis.

BORGHEJMJen vidu, — eĉ tio aspektis por vi ĝuinda. Sed jen imagu, — se li nun ne estus via frato!

ASTA(volas ekstari, sed restas sidanta)En tiu kazo ni neniam vivus kune. Ĉar tiam mi estis nur infano. Kaj ankaŭ li, preskaŭ.

BORGHEJM(iom poste)Ĉu ĝi vere estis tiom ĝuinda, tiu tempo?

ASTAJes, kredu, ĝi estis.

BORGHEJMĈu vi do tiam travivis ion vere serenan kaj feliĉan?

ASTAHo jes, multege. Nekredeble multege.

BORGHEJMRakontu al mi iom pri tio, fraŭlino Asta.

ASTAVere nur etaj okazaĵoj.

BORGHEJMKiaj —? Nu?

ASTAKiel tiam kiam Alfred plenumis sian ekzamenon. Kaj bone sukcesis. Kaj kiam li iom poste ricevis postenon en iu lernejo. Aŭ kiam li sidis skribante artikolon. Kaj laŭtlegis ĝin por mi. Kaj poste sukcesis presigi ĝin en periodaĵo.

BORGHEJMJes, mi bone komprenas, ke estis bonega, paca vivo. Du gefratoj, kiuj dividas la ĝojon,(agitas la kapon)Kompreni mi ne kapablas, ke via frato rezignis pri vi, Asta!

ASTA(en subpremita emocio)Alfred ja edzigis sin.

BORGHEJMĈu ne estis dolorige por vi?

ASTAJes; en la komenco. Ŝajnis al mi, ke mi tute perdis lin samtempe.

BORGHEJMNu, feliĉe, tiel ja ne okazis.

ASTANe.

BORGHEJMSed tamen. Sed ke lipovis. Edzigi sin, mi sugestas. Ĉar li ja povus havi vin sola ĉe si!

ASTA(rigardas antaŭen)Li eble estis sub la leĝo de transformo, mi pensas.

BORGHEJMLa leĝo de transformo?

ASTAAlfred nomas ĝin tiel.

BORGHEJMPa, — kia stulta leĝo tiu estus! Tiun leĝon mi neniel fidas.

ASTA(ekstaras)Post tempo povos okazi ke vi fidos ĝin.

BORGHEJMNeniam en la mondo!(insiste)Sed jen aŭskultu, fraŭlino Asta! Estu saĝa — almenaŭ unu fojon. En tiu rilato, mi celas —

ASTA(interrompante)Ho ne, ne — ni ne rekomencujenon!

BORGHEJM(daŭrigas kiel antaŭe)Ja, Asta, — mi nepre ne lasas vin tiel facile. Nun via frato ja havas por si ĉion kiel li pleje ŝatas. Vivas sian vivon sufiĉe kontenta sen vi. Tute ne bezonas vin. — Kaj krometio—tio, kio ekŝanĝas vian tutan situacion ĉi tie fore —

ASTA(skuiĝas)Kion vi sugestas pri tio?

BORGHEJMLa infano, kiu fortiriĝis. Kio alie?

ASTA(sinregas)Eta Eyolf estas for, jes.

BORGHEJMKaj kio pli estas por vi ĉi tie farenda? Vi ne plu povas zorgi pri la kompatinda knabeto. Neniujn devojn, — neniujn taskojn ĉi tie en iu rilato —

ASTAHo, mi petas vin, kara Borghejm, — ne insistu al mi tiom impete!

BORGHEJMJa; mi estus freneza, se mi ne provis ĝis la ekstremo. Unu tagon mi forvojaĝos de la urbo. Eble ne renkontos vin tie. Eble ne revidos vin dum longa, longa tempo. Kaj kiu scias, kio povos okazi intertempe?

ASTA(ridetas serioze)Ĉu eble vi tamen timas la leĝon de transformo?

BORGHEJMNe, certe ne.(ridas amare)Kaj estas ja ankaŭ nenio ŝanĝinda. Ne en vi, mi pensas. Ĉar vi ja ne sufiĉe ŝatas min, mi komprenas.

ASTAVi bone scias, ke mi faras.

BORGHEJMJes, sed mankas multe por estisufiĉe. Ne tiel, kiel mi jenon deziras.(pli impete)Pro Dio, Asta, — fraŭlino Asta, — estas ja tiom malprudente de vi, ke ne eblas kompreni! Trans hodiaŭ kaj morgaŭ eble kuŝas la plena vivfeliĉo atendanta. Kaj jen vi lasas ĝin kuŝi! Ĉu ni netionpentos, Asta?

ASTA(silente)Ne scias. Sed ni tamen devas lasi kuŝantaj ĉiujn helajn eblecojn.

BORGHEJM(rigardas ŝin sinrege)Mi do konstruu miajn vojojn sola?

ASTA(varme)Ho, se mi vere povus sekvi vin en tio! Helpi vin en la peno. Dividi la plezuron kun vi —

BORGHEJMĈu vi volus, — se vi povus?

ASTAJes. Tiam mi volus.

BORGHEJMSed vi ne povas?

ASTA(rigardas malsupren antaŭ si)Ĉu vi kontentiĝus havi min duone?

BORGHEJMNe. Tute kaj komplete mi volas vin.

ASTA(rigardas lin kaj diras kviete)Do mi ne povas.

BORGHEJMAdiaŭ do, fraŭlino Asta.

(Li volas foriri.Allmerssupren venas al la altaĵeto de maldekstre el la fono.Borghejmhaltas.)

ALLMERS(ankoraŭ ĉe la suprenirejo; mallaŭte; montras)Rita, ĉu ŝi sidas tie en la pavilono?

BORGHEJMNe; neniu alia ol fraŭlino Asta ĉeestas.

(Allmersproksimiĝas.)

ASTA(al li renkonte)Mi malsupreniru por serĉi ŝin, ĉu? Eble kunpreni ŝin ĉi tien?

ALLMERS(deturnante)Ne, ne, ne, — ne faru.(alBorghejm)Ĉu estas vi, kiu suprenlevis tiun flagon?

BORGHEJMJes. Sinjorino Rita petis min fari. Tial mi ĉi tien supreniris.

ALLMERSKaj ĉi-nokte vi ja forvojaĝos?

BORGHEJMJes. Ĉi-nokte mi definitive forvojaĝos.

ALLMERS(kun ekrigardo alAsta)Kaj akiris al vi bonan kunvojaĝanton, mi komprenas.

BORGHEJM(agitas la kapon)Mi vojaĝos sola.

ALLMERS(ekmire)Sola!

BORGHEJMTiom komplete sola.

ALLMERS(distrite)Jen tiel?

BORGHEJMKaj ankaŭrestossola.

ALLMERSEstas io terura en tio, resti sola. Kvazaŭ frostas tra mi —

ASTAHo sed, Alfred, vi ja ne estas sola, vi!

ALLMERSPovas esti io terura ankaŭ entio, Asta.

ASTA(timeteme)Ho, ne parolu tiel! Ne pensu tiel!

ALLMERS(sen ŝin aŭskulti)Sed ĉar vi ja ne vojaĝos kun —? Ĉar estas nenio, kio ligas vin, kial vi do ne restos ĉi tie ĉe mi — kaj ĉe Rita?

ASTA(maltrankvila)Ne, ĉar tion mi ne povas. Mi nepre devas al la urbo nun.

ALLMERSSed nur al la urbo, Asta. ĉu?

ASTAJes.

ALLMERSKaj vi promesas al mi baldaŭ reveni.

ASTA(rapide)Ne, ne, tion mi ne kuraĝas promesi nun.

ALLMERSBone. Kiel vi volas. Do ni renkontiĝos en la urbo.

ASTA(petante)Tamen, Alfred, vi ja devas resti hejme ĉe Rita nun!

ALLMERS(sen respondi, turnas sin alBorghejm)Estus eble pli bone por vi, ke vi ankoraŭ ne havas kunvojaĝanton.

BORGHEJM(malema)Ho, kial vi povas diri tiaĵon!

ALLMERSJa, ĉar vi neniam scias, kiun vi eble renkontos poste. Survoje.

ASTA(senpere)Alfred!

ALLMERSLa ĝusta vojaĝkamarado. Kiam estos tro malfrue. Tro malfrue.

ASTA(silente, tremante)Alfred! Alfred!

BORGHEJM(rigardas ilin laŭvice)Kion tio signifas? Mi ne komprenas —

(Ritasuprenvenas de maldekstre de la fono.)

RITA(plende)Ho, ne foriru de mi, ĉiuj!

ASTA(al ŝi renkonte)Vi ja preferis esti sola, vi diris —

RITAJes, tamen mi ne kuraĝas. Komencas tiom malbele malheliĝi. Ŝajnas al mi, ke estas grandaj, malfermitaj okuloj, kiuj rigardas min!

ASTA(mole, kunsentanta)Se tiel do estus, Rita? Tiujn okulojn vi ne timu.

RITAKe vi tion povas diri! Ne timu!

ALLMERS(petege)Asta, mi petas vin, — por ĉio en la mondo, — restu — ĉe Rita!

RITAJes! Kaj ankaŭ ĉe Alfred! Restu! Restu, Asta!

ASTA(batalante)Ho, mi dezirus ege volonte —

RITANu, do jen tion faru! Ĉar Alfred kaj mine povassolaj travivi la funebron kaj aflikton.

ALLMERS(sombre)Prefere diru — tra la riproĉo kaj turmento.

RITAJes, kion ajn vi preferas nomi jenon, — ni ne portas ĝin solaj, ni du. Ho, Asta, mi petas vin elkore! Restu, kaj helpu nin! Estu por ni en la loko de Eyolf —

ASTA(retiras sin)De Eyolf —!

RITAJes, ĉu ne, ŝi povas, Alfred?

ALLMERSSe ŝi volas kaj povas.

RITAAntaŭe vi ja nomis ŝin via eta Eyolf.(prenas ŝian manon)De nun vi estuniaEyolf, Asta! Eyolf kiel vi antaŭe estis.

ALLMERS(en kaŝata emocio)Restu — kaj dividu la vivon kun ni, Asta. Kun Rita. Kun mi. Kun mi, via frato!

ASTA(decide, retiras sian manon)Ne. Mi ne povas.(turnas sin)Borghejm, — kiam ekveturos la vaporŝipo?

BORGHEJMNun baldaŭ.

ASTAJen mi devas preni la ŝipon. Vi volas kuniri, ĉu?

BORGHEJM(mallaŭta ĝojkrio)Se mi volas! Jes, jes, jes!

ASTAJen do venu.

RITA(malrapide)Ha, tiel. Jes,dovi ja ne povas resti ĉe ni.

ASTA(ĵetas sin ĉirkaŭ ŝian kolon)Dankon pro ĉio, Rita!(aliras kaptante la manon de Allmers)Alfred, adiaŭ! Mil, mil fojojn adiaŭ!

ALLMERS(Mallaŭte, streĉite)Kio estas tio ĉi, Asta? Aspektas ja kiel forkuro.

ASTA(en silenta timo)Jes, Alfred, — ja estas ankaŭ forkuro.

ALLMERSForkuro de —mi!

ASTA(flustre)Forkuro de vi — kaj de mi mem.

ALLMERS(sin retirante)Ha —!

(Astarapidas malsupren en la fono.Borghejmsvingas la ĉapelon kaj sekvas ŝin.)

(Ritaapogas sin al la enirejo de la pavilono.Allmersiras en forta ekscito al la baraĵo kaj staras tie rigardante malsupren. Paŭzo.)

ALLMERS(turnas sin kaj diras kun sinrego, batale akirita)Jen la vaporŝipo.Jenrigardu, Rita.

RITAMi ne kuraĝas rigardi ĝin.

ALLMERSVi ne kuraĝas?

RITANe. Ĉar ĝi havas unu ruĝan okulon. Kaj ankaŭ unu verdan. Grandajn ardantajn okulojn.

ALLMERSHo, estas ja nur la lanternoj, vi scias.

RITADe nun ili estas okuloj. Por mi. Ili fikse rigardadas el la mallumo. — Kaj ankaŭ enen en la mallumon.

ALLMERSNun ĝi albordiĝas.

RITAKie ĝi albordiĝas ĉi-vespere?

ALLMERS(pli proksime)Ĉe la kajo, kiel kutime, kara —

RITA(rektigas sin)Ho, kiel ĝi dopovasalbordiĝitie!

ALLMERSĜi ja devas.

RITASed estas jatie, ke Eyolf —! Kiel dopovastiuj homoj albordiĝi tie?

ALLMERSJes, la vivo estas senkora, Rita.

RITALa homoj estas senkoraj. Senkonsideraj. Al vivantaj kaj mortintaj.

ALLMERSJen vi pravas. La vivo, ĝi antaŭen marŝadas, ĝuste kvazaŭ nenio okazis.

RITA(rigardas antaŭen)Okazis ja vere nenio. Ne por la aliuloj. Nur por ni du.

ALLMERS(en vekiĝanta doloro)Jes, Rita, — tiel senutile estis, ke vi naskis lin en doloro kaj plendo. Ĉar nun li ree estas for — sen postsigno.

RITANur la lambastono saviĝis.

ALLMERS(impete)Silentu do! Ne aŭdigu al mi tiun vorton?

RITA(Plendante)Ho, mi ne eltenas la penson, ke ni lin ne plu havas.

ALLMERS(malvarme kaj amare)Vi kontente senestis de li dum vi lin havis. Tutajn duontagojn vi ne vidis lin antaŭ viaj okuloj.

RITANe, ĉar tiam mi sciis, ke mi povis vidi lin, kiam ajn mi deziris.

ALLMERSJes, tiel ni maluzis la mallongan kunvivon kun eta Eyolf.

RITA(aŭskultas, timeme)Ĉu vi aŭdas, Alfred! Denove sonoras!

ALLMERS(rigardas foren)Estas la vaporŝipo, kiu sonorigas. Ĝi debordiĝos.

RITAHo, ne estas pritiusonorilo ke mi pensas. La tutan tagon mi aŭdis sonoradon ĉe la oreloj. — Nun denove sonoradas!

ALLMERS(al ŝi)Vi misaŭdas, Rita.

RITANe, mi aŭdas ĝin tiel klare. Sonas kiel funebraj sonoriloj. Malrapide. Malrapide. Kaj ĉiam la samajn vortojn.

ALLMERSVortojn? Kiujn vortojn?

RITA(kapsignas la takton)“Lam-bas-to-no flo-sas.” “Lam-bas-to-no flo-sas.” Ho, ŝajnas al mi, ke ankaŭ vi povus tion aŭdi.

ALLMERS(agitas la kapon)Mi aŭdas nenion. Kaj eĉ nenio estas.

RITAJa, ja, diru kion vi volas, vi. Mi tion aŭdas tre klare.

ALLMERS(rigardas trans la baraĵon)Nun ili estas surŝipe, Rita. Ĉar nun la ŝipo veturas enen al la urbo.

RITAĈu vere, ke vi ne tion aŭdas! “Lam-bas-to-no flo-sas.” “Lam-bas-ton— —”.

ALLMERS(iras antaŭen)Ne staru aŭskultante ion, kio ne ekzistas. Mi diras, ke nun Asta kaj Borghejm estas surŝipe. Jam survoje. — Asta estas for.

RITA(rigardas lin eviteme)Jen do ankaŭ vi baldaŭ estos for, Alfred?

ALLMERS(rapide)Alkiovi aludas?

RITAKe vi sekvos vian fratinon.

ALLMERSĈu ŝi ion diris?

RITANe. Sed vi ja mem diris, ke estis pro Asta, ke — ke ni du trovis unu la alian.

ALLMERSJes, tamen vi mem ligis min. Per la kunvivado.

RITAHo, por via animo mi ne plu estas — ne plu tia — rave delikata.

ALLMERSLa leĝo de la transformo tamen povus eble kunteni nin.

RITA(kapsignas malrapide)Okazastransformo en mi nun. Tion mi dolorige sentas.

ALLMERSDolorige?

RITAJes, ĉar estas kvazaŭ ia nasko ankaŭ entio.

ALLMERSJes estas. Aŭ releviĝo. Transiro al pli supera vivo.

RITA(rigardas senkuraĝe antaŭ si)Jes, — sed pereo de la tuta, tuta feliĉo de la vivo.

ALLMERSTiu pereo, ĝi estas ja vere la gajno.

RITA(impete)Ho, parolturnoj! Bona Dio, ni estas ja tamen teraj homoj.

ALLMERSNi iom parencas ankaŭ al maro kaj ĉielo, Rita.

RITAEble vi. Ne mi.

ALLMERSHo jes.Vipli ol vi mem scietas.

RITA(paŝon pli proksimen)Aŭskultu, Alfred, — ĉu vi ne volus pensi rekomenci vian laboron?

ALLMERSTiun laboron, kiun vi malamis?

RITAMi fariĝis facile kontentigebla nun. Mi estas preta dividi vin kun la libro.

ALLMERSKial?

RITANur por reteni vin ĉi tie ĉe mi. Proksime.

ALLMERSHo, mi vere ne povas helpi vin, Rita.

RITASed eble mi povus helpi vin.

ALLMERSPri la laboro, vi celas?

RITANe. Pri la vivado.

ALLMERS(agitas la kapon)Ŝajnas al mi, ke mi ne havas vivon vivindan.

RITANu, do por subporti la vivon.

ALLMERS(sombre, antaŭen)Mi opinias, ke estus pli bone por ni ambaŭ, ke ni rompus la geedzecon.

RITA(rigardas lin esplore)Kien vi rifuĝus? Eble tamen al Asta?

ALLMERSNe. De nun neniam al Asta.

RITAKien do?

ALLMERSSupren en la solecon.

RITASupren inter la montojn? Ĉutionvi sugestas?

ALLMERSJes.

RITASed jeno estas ja nur fantaziaĵoj, Alfred! Tie supre vi ja ne povas vivi.

ALLMERSTamen tien mi nun tiriĝas.

RITAKial? Diru al mi!

ALLMERSEksidu. Jen mi rakontos ion al vi.

RITAIon, kio okazis al vi tie supre?

ALLMERSJes.

RITAKaj pri kio vi silentis antaŭ Asta kaj mi?

ALLMERSJes.

RITAHo, vi silentas pri ĉio. Vi ne devus.

ALLMERSEksidu tien. Kaj jen mi rakontos al vi.

RITAJes, jes, — mi aŭskultos!(Ŝi sidigas sin sur la benkon ĉe la pavilono.)

ALLMERSMi estis sola tie supre. Meze inter la montegoj. Jen mi venis al vasta, dezerta montara lago. Kaj mi devis transiri tiun lagon. Sed mi ne povis. Ĉar troviĝis nek boato nek homoj.

RITANu? Kaj sekve kio?

ALLMERSJen mi iris sola en flankan valon. Ĉar tie, mi opiniis, ke mi venus trans la montodorsojn kaj inter la pintojn. Kaj poste malsupren al la alia bordo de la lago.

RITAHo, kaj jen vi certe eraris pri la vojo, Alfred!

ALLMERSJes; mi misprenis pri la direkto. Ĉar vojo aŭ vojeto tie ne troviĝis. Kaj mi iris la tutan tagon. Kaj ankaŭ la tutan sekvantan nokton. Kaj fine mi kredis, ke mi neniam plu trovus vojon al homoj.

RITANe hejmen al ni? Ho, jen mi scias, ke viaj pensoj iris al ni.

ALLMERSNe, — ili tion ne faris.

RITAĈu ne?

ALLMERSNe. Estis strange. Ŝajnis al mi, ke vi kaj Eyolf, vi ambaŭ fariĝis tiom foraj, foraj de mi. Kaj ankaŭ Asta.

RITASed pri kio vi do pensis?

ALLMERSMi ne pensis. Mi tiradis min laŭ la deklivoj, — kaj ĝuis la pacon kaj plaĉan senton de la percepto de morto.

RITA(eksaltas)Ho, ne uzu tiajn vortojn pri tiu teruraĵo!

ALLMERSTiel mi sentis. Tute ne timo. Ŝajnis al mi, ke mi kaj la morto kuniris kvazaŭ du bonaj kamaradoj. Estis tiom nature, — tiom simple, ĉio, ŝajnis al mi tiam. En mia parencaro la homoj ne kutimas fariĝi maljunaj —

RITAHo, silentu pri tiaĵoj, Alfred! Ĉar vi ja tamen sekure elvenis.

ALLMERSJes; kaj jen subite mi atingis la celon. Sur la alia bordo de la lago.

RITAEstus nokto en teruro por vi, Alfred. Sed nun poste vi ne volas konfesi tion por vi mem.

ALLMERSTiu nokto suprenlevis min al decido. Kaj jen okazis, ke mi turnis kaj iris rekte hejmen. Al Eyolf.

RITA(mallaŭte)Tro malfrue.

ALLMERSJes. Kaj kiam jen — la kamarado venis kaj prenis lin —. Jen blovaĉis teruro de li. De la tuto. Deĉio, — kion ni tamen ne kuraĝas forlasi. Tiom terligitaj ni ambaŭ estas, Rita.

RITA(kun brileto de ĝojo)Jes, ĉu ne vere! Ankaŭ vi!(pli proksime)Ho, ni vivu do la vivon kune plej eble longe!

ALLMERS(levas la ŝultron)Vivi la vivon. Jes! Kaj eĉ nenion havi por ĝin plenigi. Dezerto kaj malpleneco ĉio. Kien ajn mi rigardas.

RITA(timigita)Ho, frue aŭ malfrue vi foriros de mi, Alfred! Mi tion sentas! Kaj mi ankaŭ vidas laŭ via aspekto! Vi foriros de mi!

ALLMERSKun la vojkamarado, vi aludas?

RITANe, mi aludas tion, kio ankoraŭ pli aĉa estas. Libervole vi foriros de mi. Ĉar estas nur ĉi tie, ĉe mi, ke vi ne trovas, ke vi havas vivotaskon. Respondu al mi! Ĉu ne tiel vi pensas?

ALLMERS(rigardas ŝin firme)Kaj se nun mi pensis —?

(Bruo kaj kriado kvazaŭ de koleraj, ekscititaj voĉoj aŭdiĝas de fore malsupre.Allmersiras al la baraĵo.)

RITAKio estas?(ekkriante)Ho, vidu, ili lin trovis!

ALLMERSLi neniam estos trovata.

RITASed kio do estas?

ALLMERS(antaŭeniras)Nur interbatado, — kiel kutime.

RITAMalsupre sur la marbordo?

ALLMERSJes. La tuta marborda vilaĝo devus esti forigata. Nun la edzoj venas hejmen. Ebriaj kiel kutime. Draŝas la infanojn. Aŭdu kiel la knaboj ululas! La virinoj kriaĉas pri helpo por ili —

RITAJes, ĉu ni ne sendu iun malsupren por helpi ilin?

ALLMERS(malmole kaj kolere)Helpi ilin, kiuj ne helpis Eyolf! Ne, lasu ilin perei, — kiel ili lasis Eyolf perei!

RITAHo, ne parolu tiel, Alfred! Ne pensu tiel!

ALLMERSMi ne povas alimaniere pensi. Ĉiuj tiuj domaĉoj devus esti malkonstruataj.

RITAKaj kio do fariĝus de tiuj multaj malriĉaj homoj?

ALLMERSIli rifuĝu aliloken.

RITAKaj la infanoj?

ALLMERSĈu gravas, kie ili pereas.

RITA(silente, riproĉe)Vi trudas vin mem al tia malmoleco, Alfred.

ALLMERS(impete)De nun mirajtasesti malmola! Estas ankaŭ miadevo!

RITAVia devo?

ALLMERSMia devo al Eyolf. Li ne kuŝu senvenĝita. Jen, mallonge, Rita! Mi al vi diras! Malkonstruu la tutan lokon kaj ebenigu la bordon, — kiam mi estos for.

RITA(rigardas lin profunde)Kiam vi estos for?

ALLMERSJes, ĉar jen vi almenaŭ perioplenigos vian vivon. Kaj taskon vi havu.

RITA(firme kaj decide)Vi rajtas. Mi havu. Sed ĉu vi povas diveni, per kio mi okupos min — kiam vi estos for?

ALLMERSNu, kio tio do estos?

RITA(malrapide, decide)Tuj kiam vi estos for, mi iros malsupren al la marbordo kaj kunprenas ĉiujn tiujn malriĉajn, malsatajn infanojn supren al nia hejmo. Ĉiujn tiujn petolaĉajn knabojn —

ALLMERSKion vi faros kun ili ĉi tie!

RITAMi volas adopti ilin.

ALLMERSVi, vi volas?

RITAJes, tion mi volas. De la tago kiam vi estos forvojaĝinta, ili estu ĉi tie, ĉiuj, — kvazaŭ ili estus miaj propraj.

ALLMERS(ekscitita)En la loko de nia eta Eyolf!

RITAJes, en la loko de nia eta Eyolf. Ili loĝu en la ĉambroj de Eyolf. Ili legu liajn librojn. Ludu per liaj etaj aĵoj. Ili laŭvice sidu en lia seĝo ĉe la tablo.

ALLMERSAŭdi tion estas ja kompleta frenezaĵo! Mi ne konas homon en la tuta mondo, kiu estas malpli taŭga por tiaĵo ol vi.

RITAMi do eduku min al tio. Lernigu min. Ekzercu min.

ALLMERSSe estas via sincera decido, — ĉion kion vi jen diras, okazigis transformo en vi.

RITAVere okazigis, Alfred. Pri tiovizorgis. Vi kreis malplenan lokon ene en mi. Kaj ĝin mi devas provi per io plenigi. Io kio similus al ia amo.

ALLMERS(staras momenton pensante; rigardas ŝin)Funde ni ne faris multe por la povruloj tie malsupre.

RITANi faris nenion por ili.

ALLMERSApenaŭ pensis pri ili.

RITANeniam pensis pri ili en kunsento.

ALLMERSNi, kiuj havis “la oron kaj la verdajn arbarojn” —

RITANi havis por ili fermitajn manojn. Kaj ankaŭ fermitajn korojn.

ALLMERS(kapsignas)Do estas ja kompreneble, ke ili ne riskis la vivon por savi etan Eyolf.

RITA(silente)Pripensu, Alfred. Ĉu vi estas certa, ke — ke ni mem tion kuraĝus?

ALLMERS(maltrankvile repuŝante)Sed ne dubu pritio, Rita!

RITAHo, ni estas homoj el la mondo, ni du.

ALLMERSKion vi vere intencas fari por tiuj kompatindaj infanoj?

RITAMi eble devus provi, se mi povus mildigi — nobligi ilian vivosorton.

ALLMERSSetionvi povos, Eyolf ne naskiĝis senutile.

RITAKaj li ne estas senutile de ni forprenita.

ALLMERS(rigardas ŝin firme)Sed komprenu la kialon, Rita. Ne estas amo, kiu igas vin tion fari.

RITANe, tute ne. Almenaŭ ne ankoraŭ.

ALLMERSNu, kaj jen kio do estas?

RITA(duone cedante)Vi ja ofte parolis kun Asta pri la homa respondeco —

ALLMERSPri la libro, kiun vi malamis.

RITAMi malamas tiun libron eĉ nun. Sed mi sidis aŭskultante, kiam vi rakontis. Kaj nun mi volas mem pluen provi. Enmiamaniero.

ALLMERS(agitas la kapon)Ne estas pro la nefinita libro —

RITANe, mi havas kroman kialon.

ALLMERSJen kiun?

RITA(silente, pezanime ridetante)Mi volas akiri la pardonon de du grandaj malfermitaj okuloj, vidu.

ALLMERS(frapite, fiksas la rigardon sur ŝin)Eble vi permesus al mi kunlabori? Kaj helpi vin, Rita?

RITAĈu vi volus?

ALLMERSJes, — se mi nur scius, ke mi povus.

RITA(hezitante)Sed tiuokaze vi devus ja resti ĉi tie.

ALLMERS(silente)Ni provu, ĉu tio sukcesos.

RITA(preskaŭ neaŭdeble)Ni provu, Alfred.

(Ambaŭ silentas. PosteAllmersiras al la stango kaj levas la flagon tute supren.Ritastaras apud la pavilono kaj rigardas lin silente.)

ALLMERS(revenas antaŭen)Estos peza labortago por ni, Rita.

RITAVi vidos, — tiam foje falos dimanĉtrankvilo super nin.

ALLMERS(silente, tuŝita)Tiam ni perceptos viziton de la spiritoj, eble.

RITA(flustrante)La spiritoj?

ALLMERS(kiel antaŭe)Jes. Tiam ili eble ĉirkaŭas nin, tiuj kiujn ni perdis.

RITA(kapsignas malrapide)Nia eta Eyolf. Kaj ankaŭ via granda Eyolf.

ALLMERS(fiksrigardas antaŭen)Eble ni ankoraŭ foje — sur la vivovojo — kvazaŭ ekvidos ilin.

RITAKien ni rigardu, Alfred —?

ALLMERS(fiksas la okulojn sur ŝin)Supren.

RITA(kapsignas konsente)Jes, jes, — supren.

ALLMERSSupren, al la pintoj. Al la steloj. Kaj al la granda kvieto.

RITA(etendas al li la manon)Dankon!

Back to IndexNext