Claudius Emperor, 268-270A.D.

10.Huic successit Tetricus senÄtor, quÄ« AquitÄniam honÅrepraesidÄ«s administrÄns absÄ“ns Ä mÄ«litibus imperÄtÅr Ä“lÄ“ctusest et apud Burdigalam purpuram sÅ«mpsit. SÄ“ditiÅnÄ“smultÄs mÄ«litum pertulit. Sed dum haec in GalliÄ geruntur,in Oriente per OdenÄthum Persae victÄ« sunt. DÄ“fÄ“nsÄ10SyriÄ, receptÄ MesopotamiÄ Å«sque ad CtÄ“siphÅntem OdenÄthuspenetrÄvit.Claudius Emperor, 268-270A.D.11.Ita GalliÄ“nÅ rem pÅ«blicam dÄ“serente RÅmÄnum imperiumin Occidente per Postumum, per OdenÄthum in OrienteservÄtum est. GalliÄ“nus intereÄ MediÅlÄnÄ« cum ValeriÄnÅ15frÄtre occÄ«sus est imperiÄ« annÅ nÅnÅ, Claudiusque eÄ« successitÄ mÄ«litibus Ä“lÄ“ctus, Ä senÄtÅ« appellatus Augustus. HÄ«cGothÅs Äªllyricum Macedoniamque vÄstantÄ“s ingentÄ« proeliÅvÄ«cit. Parcus vir ac modestus et iÅ«stÄ«[181]tenÄx ac reÄ« pÅ«blicaegerendae idÅneus, quÄ« tamen intrÄ imperiÄ« biennium morbÅ20interiit. DÄ«vus appellÄtus est. SenÄtus eum ingentÄ« honÅredecorÄvit, scÄ«licet ut in cÅ«riÄ clipeus ipsÄ« aureus, item inCapitÅliÅ statua aurea pÅnerÄ“tur.Quintillus Emperor, 270A.D.12.Quintillus post eum, ClaudÄ« frÄter, cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litumimperÄtÅr Ä“lÄ“ctus est, Å«nicae moderÄtionÄ«s[180]vir et25cÄ«vÄ«litÄtis, aequandus frÄtrÄ« vel praeponendus. CÅnsÄ“nsÅ« senÄtÅ«s appellÄtusAugustus septimÅ decimÅ diÄ“ imperiÄ« occÄ«sus est.Aurelian Emperor, 270-275A.D.13.Post eum AurÄ“liÄnus suscÄ“pit imperium, DÄciÄ RÄ«pÄ“nsÄ«oriundus, vir in bellÅ potÄ“ns, animÄ« tamen immodicÄ« et adcrÅ«dÄ“litÄtem prÅpÄ“nsiÅris. Is quoque GothÅs strÄ“nuissimÄ“5vÄ«cit. RÅmÄnam diciÅnem ad fÄ«nÄ“s prÄ«stinÅs variÄ bellÅrumfÄ“lÄ«citÄte revocÄvit. SuperÄvit in GalliÄ Tetricum apudCatalaunÅs ipsÅ TetricÅ prÅdente exercitum suum, cÅ«iusadsiduÄs sÄ“ditiÅnÄ“s ferre nÅn poterat. QuÄ«n etiam per litterÄsoccultÄs AurÄ“liÄnum ita fuerat dÄ“precÄtus ut inter10alia versÅ«[182]VergiliÄnÅ uterÄ“tur: â€˜Ä’ripe mÄ“ hÄ«s, invicte,malÄ«s.â€™ ZÄ“nobiam quoque, quae occÄ«sÅ OdenÄthÅ marÄ«tÅOrientem tenÄ“bat, haud longÄ“ ab AntiochÄ«Ä sine gravÄ«proeliÅ cÄ“pit, ingressusque RÅmam nÅbilem triumphumquasi receptor Orientis Occidentisque Ä“git praecÄ“dentibus15currum TetricÅ et ZÄ“nobiÄ. QuÄ« quidem Tetricus corrÄ“ctorLÅ«cÄniae posteÄ fuit ac prÄ«vÄtus diÅ«tissimÄ“ vÄ«xit; ZÄ“nobiaautem posterÅs, quÄ« adhÅ«c manent, RÅmae relÄ«quit.14.HÅc imperante etiam in urbe monÄ“tÄriÄ« rebellÄvÄ“runtvitiÄtÄ«s pecÅ«niÄ«s et FÄ“lÄ«cissimÅ rationÄlÄ« interfectÅ. QuÅs20AurÄ“liÄnus victÅs ultimÄ crÅ«dÄ“litÄte compescuit. PlÅ«rimÅsnÅbilÄ“s capite[183]damnÄvit. Saevus et sanguinÄrius ac necessÄriusmagis in quibusdam quam in Å«llÅ amÄbilis imperÄtÅr.Trux omnÄ« tempore, etiam fÄ«liÄ« sorÅris interfector, disciplÄ«naetamen mÄ«litÄris et morum dissolÅ«tÅrum mÄgnÄ ex parte corrÄ“ctor.2515.Urbem RÅmam mÅ«rÄ«s fÄ«rmiÅribus cÄ«nxit. TemplumSÅlÄ« aedificÄvit, in quÅ Ä«nfÄ«nÄ«tum aurÄ« gemmÄrumque cÅnstituit.PrÅvinciam DÄciam, quam TrÄiÄnus ultrÄ DÄnuviumfÄ“cerat, intermÄ«sit, vÄstÄtÅ omnÄ« ÄªllyricÅ et MoesiÄ dÄ“spÄ“rÄnseam posse retinÄ“rÄ«, abductÅsque RÅmÄnÅs ex urbibus etagrÄ«s DÄciae in mediÄ MoesiÄ conlocÄvit appellÄvitque eam5DÄciam, quae nunc duÄs MoesiÄs dÄ«vÄ«dit et est in dextrÄDÄnuviÅ in mare fluentÄ«, cum anteÄ fuerit in laevÄ. OccÄ«diturservÄ« suÄ« fraude, quÄ« ad quÅsdam mÄ«litÄrÄ“s virÅs, amÄ«cÅsipsÄ«us, nÅmina pertulit adnotÄta falsÅ manum Ä“ius imitÄtus,tamquam AurÄ“liÄnus ipsÅs pÄrÄret occÄ«dere; itaque ut10praevenÄ«rÄ“tur, ab Ä«sdem interfectus est in itineris mediÅ, quodinter CÅnstantÄ«nopolim et HÄ“raclÄ“am est strÄtae veteris;locus CaenophrÅ«rium appellÄtur. Mors tamen Ä“ius inultanÅn fuit. Meruit quoque inter DÄ«vÅs referrÄ«.Tacitus Emperor, 275-276A.D.16.Tacitus post hunc suscÄ“pit imperium, vir Ä“gregiÄ“ morÄtus15et reÄ« pÅ«blicae gerendae idÅneus. Nihil tamen clÄrumpotuit ostendere intrÄ sextum mÄ“nsem imperiÄ« morte praeventus.FlÅriÄnus, quÄ« TacitÅ successerat, duÅbus mÄ“nsibuset diÄ“busXXin imperiÅ fuit neque quicquam dÄ«gnum memoriÄÄ“git.20Probus Emperor, 276-282A.D.17.Post hunc Probus, vir inlÅ«stris glÅriÄ mÄ«litÄrÄ«, adadministrÄtiÅnem reÄ« pÅ«blicae accessit. GalliÄs Ä barbarÄ«soccupÄtÄs ingentÄ« proeliÅrum fÄ“lÄ«citÄte restituit. QuÅsdamimperium Å«sÅ«rpÄre cÅnÄtÅs, scÄ«licet SÄturnÄ«num in Oriente,Proculum et BonÅsum AgrippÄ«nae, certÄminibus oppressit.25VineÄs GallÅs et PannoniÅs habÄ“re permÄ«sit, opere mÄ«litÄrÄ«Almam montem apud Sirmium et Aureum apud MoesiamsuperiÅrem vÄ«neÄ«s cÅnseruit et prÅvinciÄlibus colendÅs dedit.HÄ«c cum bella innumera gessisset, pÄce pÄrÄtÄ dÄ«xit brevÄ«mÄ«litÄ“s necessÄriÅs nÅn futÅ«rÅs. Vir Äcer, strÄ“nuus, iÅ«stuset quÄ« AurÄ“liÄnum aequÄret glÅriÄ mÄ«litÄrÄ«, morum autemcÄ«vÄ«litÄte superÄret. Interfectus tamen est SirmÄ« tumultÅ«mÄ«litÄrÄ« in turrÄ« ferrÄtÄ.5Carus Emperor, 282-283A.D.Carus and Numerianus Emperors, 283-284A.D.18.Post hunc CÄrus est factus Augustus, NarbÅne nÄtusin GalliÄ. Is cÅnfestim CarÄ«num et NumeriÄnum fÄ«liÅs CaesarÄ“sfÄ“cit. Sed dum bellum adversus SarmatÄs gerit, nÅ«ntiÄtÅPersÄrum tumultÅ« ad Orientem profectus rÄ“s contrÄPersÄs nÅbilÄ“s gessit. IpsÅs proeliÅ fÅ«dit, CÅchÄ“n et10CtÄ“siphÅntem, urbÄ“s nÅbilissimÄs, cÄ“pit. Et cum castra suprÄTigridem habÄ“ret, vÄ« dÄ«vÄ«nÄ« fulminis periit. NumeriÄnusquoque, fÄ«lius Ä“ius, quem sÄ“cum Caesarem ad PersÄs dÅ«xerat,adulÄ“scÄ“ns Ä“gregiae indolis, cum oculÅrum dolÅre correptusin lectÄ«culÄ veherÄ“tur, impulsÅre AprÅ, quÄ« socer Ä“ius15erat, per Ä«nsidiÄs occÄ«sus est. Et cum dolÅ occultÄrÄ“turipsÄ«us mors, quoÅ«sque Aper invÄdere posset imperium, fÄ“tÅrecadÄveris prÅdita est. MÄ«litÄ“s enim, quÄ« eum sequebantur,putÅre commÅtÄ« dÄ“ductÄ«s lectÄ«culae palliÄ«s post aliquot diÄ“smortem Ä“ius nÅtam habÄ“re potuÄ“runt.20Diocletian Emperor, 284-305A.D.19.IntereÄ CarÄ«nus, quem Caesarem ad ParthÅs proficÄ«scÄ“nsCÄrus in ÄªllyricÅ, GalliÄ, ItaliÄ relÄ«querat, omnibus sÄ“ sceleribusinquinÄvit. PlÅ«rimÅs innoxiÅs fÄ«ctÄ«s crÄ«minibus occÄ«dit,mÄtrimÅnia nÅbilia corrÅ«pit, condiscipulÄ«s[184]quoque, quÄ«eum in auditÅriÅ vel levÄ« fatÄ«gÄtiÅne taxÄverant, perniciÅsus25fuit. Ob quae omnibus hominibus invÄ«sus nÅn multÅ postpoenÄs dedit. Nam dÄ“ Perside victor exercitus rediÄ“ns,cum CÄrum Augustum fulmine, NumeriÄnum Caesarem Ä«nsidiÄ«sperdidisset, DioclÄ“tiÄnum imperÄtÅrem creÄvit, DalmatiÄoriundum, virum obscÅ«rissimÄ“ nÄtum, adeÅ ut Ä5plerÄ«sque scrÄ«bae fÄ«lius, Ä nÅnnÅ«llÄ«s Ä€nullÄ«nÄ« senÄtÅris lÄ«bertÄ«nusfuisse crÄ“dÄtur.20.Is prÄ«ma mÄ«litum cÅntiÅne iÅ«rÄvit NumeriÄnum nÅ«llÅsuÅ dolÅ interfectum, et cum iÅ«xtÄ eum Aper, quÄ« NumeriÄnÅÄ«nsidiÄs fÄ“cerat, cÅnstitisset, in cÅnspectÅ« exercitÅ«s manÅ«10DioclÄ“tiÄnÄ« percussus est. PosteÄ CarÄ«num omnium odiÅ etdÄ“testÄtiÅne vÄ«ventem apud Margum ingentÄ« proeliÅ vÄ«cit,prÅditum ab exercitÅ« suÅ, quem fortiÅrem habÄ“bat, aut certÄ“dÄ“sertum, inter ViminÄcium atque Aureum montem. ItarÄ“rum[185]RÅmÄnÄrum potÄ«tus cum tumultum rÅ«sticÄnÄ« in15GalliÄ concitÄssent et factiÅnÄ« suae BacaudÄrum nÅmenimpÅnerent, ducÄ“s autem habÄ“rent Amandum et AeliÄnum,ad subigendÅs eÅs MÄximiÄnum Herculium Caesarem mÄ«sit,quÄ« levibus proeliÄ«s agrestÄ“s domuit et pÄcem GalliaerefÅrmÄvit.2021.Per haec tempora etiam Carausius quÄ« vÄ«lissimÄ“ nÄtusstrÄ“nuae mÄ«litiae Årdine fÄmam Ä“gregiam fuerat cÅnsecÅ«tus,cum apud BonÅniam per trÄctum Belgicae et ArmoricÄ«pacandum mare accÄ“pisset, quod FrancÄ« et SaxonÄ“s Ä«nfestÄbant.MultÄ«s barbarÄ«s saepe captÄ«s nec praedÄ integrÄ aut25prÅvincialibus redditÄ aut imperÄtÅribus missÄ cum suspiciÅesse coepisset cÅnsultÅ ab eÅ admittÄ« barbarÅs, ut trÄnseuntÄ“scum praedÄ exciperet atque hÄc sÄ“ occasiÅne dÄ«tÄret,Ä MÄximiÄnÅ iussus occÄ«dÄ« purpuram sÅ«mpsit et BritanniÄsoccupÄvit.30Diocletian makes Maximianus Herculius Augustus, Constantius and Maximianus Caesars.22.Ita cum per omnem orbem terrÄrum rÄ“s turbÄtae essent,Carausius in BritanniÄ«s rebellÄret, Achilleus in AegyptÅ,Ä€fricam QuÄ«nquegentiÄnÄ« Ä«nfestÄrent, Narseus OrientÄ«bellum Ä«nferret, DioclÄ“tiÄnus MÄximiÄnum Herculium exCaesare fÄ“cit Augustum, CÅnstantium et MÄximiÄnum5CaesarÄ“s, quÅrum CÅnstantius per fÄ«liam nepÅs ClaudÄ« trÄditur,MÄximiÄnus GÄlerius in DÄciÄ haud longÄ“ Ä SerdicÄnÄtus. Atque ut eÅs etiam adfÄ«nitÄte coniungeret, CÅnstantiusprÄ«vÄ«gnam HerculÄ« TheodÅram accÄ“pit, ex quÄposteÄ sex lÄ«berÅs, CÅnstantÄ«nÄ« frÄtrÄ“s, habuit, GÄlerius10fÄ«liam DioclÄ“tiÄnÄ« Valeriam, ambÅ uxÅrÄ“s quÄs habuerantrepudiÄre compulsÄ«. Cum CarausiÅ tamen, cum bella frÅ«strÄtemptÄta essent contrÄ virum reÄ«[186]mÄ«litÄris perÄ«tissimum,ad postrÄ“mum pÄx convÄ“nit. Eum post septenniumAllectus, socius Ä“ius, occÄ«dit, atque ipse post eum BritanniÄs15trienniÅ tenuit. QuÄ« ductÅ« AsclÄ“piodotÄ«, praefectÄ« praetÅriÅ,oppressus est. Ita Britanniae decimÅ annÅ receptae.23.Per idem tempus Ä CÅnstantiÅ Caesare in GalliÄ benepÅ«gnÄtum est. CircÄ Lingonas diÄ“ Å«nÄ adversam et secundamfortÅ«nam expertus est. Nam cum repentÄ“ barbarÄ«s ingruentibus20intrÄ cÄ«vitÄtem esset coÄctus tam praecipitÄ« necessitÄteut clausÄ«s portÄ«s in mÅ«rum fÅ«nibus tollerÄ“tur, vixquÄ«nque hÅrÄ«s mediÄ«s adventante exercitÅ« sexÄgintÄ ferÄ“mÄ«lia AlamannÅrum cecÄ«dit. MÄximiÄnus quoque Augustusbellum in Ä€fricÄ prÅflÄ«gÄvit domitÄ«s QuÄ«nquegentiÄnÄ«s et25ad pÄcem redÄctÄ«s. DioclÄ“tiÄnus obsessum AlexandrÄ«aeAchilleum octÄvÅ ferÄ“ mÄ“nse superÄvit eumque interfÄ“cit.VictÅriÄ acerbÄ“ usus est; tÅtam Aegyptum gravibusprÅscrÄ«ptiÅnibus caedibusque foedÄvit. EÄ tamen occÄsiÅneÅrdinÄvit prÅvide multa et disposuit, quae ad nostram aetÄtemmanent.24.GÄlerius MÄximiÄnus prÄ«mum adversus Narseum proeliumÄ«nsecundum habuit inter CallinÄ«cum CarrÄsque congressus,5cum incÅnsultÄ“ magis quam ignavÄ“ dÄ«micÄsset;admodum enim parvÄ manÅ« cum cÅpiÅsissimÅ hoste commÄ«sit.25.Pulsus igitur et ad DioclÄ“tiÄnum profectus cum eÄ«in itinere occurrisset, tantÄ Ä«nsolentiÄ Ä DioclÄ“tiÄnÅ fertur10exceptus ut per aliquot passuum mÄ«lia purpurÄtus trÄdÄturad vehiculum cucurrisse; mox tamen per Äªllyricum MoesiamquecontrÄctÄ«s cÅpiÄ«s rÅ«rsus cum NarseÅ, Hormisdae etSapÅris avÅ, in ArmeniÄ MÄiÅre pÅ«gnÄvit successÅ« ingentÄ«nec minÅre cÅnsiliÅ, simul fortitÅ«dine, quippe quÄ« etiam15speculÄtÅris mÅ«nus cum alterÅ aut tertiÅ equite suscÄ“perit.[187]PulsÅ NarseÅ castra Ä“ius dÄ«ripuit; uxÅrÄ“s, sorÅrÄ“s, lÄ«berÅscÄ“pit, Ä«nfÄ«nÄ«tam extrÄ«nsecus PersÄrum nÅbilitÄtem, gazamPersicam cÅpiÅsissimam. Ipsum in ultimÄs rÄ“gnÄ« solitÅ«dinÄ“sÄ“git. QuÄrÄ“ Ä DioclÄ“tiÄnÅ in MesopotamiÄ cum praesidiÄ«s20tum morante ovÄns regressus ingentÄ« honÅre susceptus est.Varia deinceps et simul et virÄ«tim bella gessÄ“runt CarpÄ«s etBasternÄ«s subÄctÄ«s, SarmatÄ«s victÄ«s, quÄrum nÄtiÅnum ingentÄ“scaptÄ«vÅrum cÅpiÄs in RÅmÄnÄ«s fÄ«nibus locÄvÄ“runt.Diocletian abdicates, 305A.D.26.DioclÄ“tiÄnus morÄtus callidÄ“ fuit, sagÄx praetereÄ et25admodum subtÄ«lis ingeniÄ«, et quÄ« sevÄ“ritÄtem suam aliÄ“nÄinvidiÄ vellet explÄ“re. DÄ«ligentissimus tamen et sollertissimusprÄ«nceps et quÄ« imperiÅ RÅmÄnÅ prÄ«mus rÄ“giaecÅnsuÄ“tÅ«dinis fÅrmam magis quam RÅmÄnae lÄ«bertÄtis invexerit[188]adorÄrÄ«que sÄ“ iusserit,[188]cum ante eum cÅ«nctÄ« salÅ«tÄrentur.ÅŒrnamenta gemmÄrum vestibus calciÄmentÄ«squeindidit. Nam prius imperiÄ« Ä«nsÄ«gnÄ“ in chlamyde purpureÄtantum erat, reliqua commÅ«nia.527.Herculius autem prÅpalam ferus et incÄ«vÄ«lis ingeniÄ«,asperitÄtem suam etiam vultÅ«s horrÅre sÄ«gnificÄns. HÄ«cnatÅ«rae suae indulgÄ“ns DioclÄ“tiÄnÅ in omnibus est sevÄ“riÅribuscÅnsiliÄ«s obsecutus. Cum tamen ingravÄ“scente aevÅparum sÄ“ idÅneum DioclÄ“tiÄnus moderandÅ imperiÅ esse10sentÄ«ret, auctor HerculiÅ fuit ut in vÄ«tam prÄ«vÄtam concÄ“derentet statiÅnem tuendae reÄ« pÅ«blicae viridiÅribusiÅ«niÅribusque mandÄrent. CuÄ« aegrÄ“ conlÄ“ga obtemperÄvit.Tamen uterque Å«nÅ diÄ“ prÄ«vÄtÅ habitÅ« imperiÄ« Ä«nsÄ«gnÄ“mÅ«tÄvit, Nicomediae DioclÄ“tiÄnus, Herculius MediÅlÄnÄ«,15post triumphum inclutum, quem RÅmae ex numerÅsÄ«sgentibus Ä“gerant, pompÄ ferculÅrum inlÅ«strÄ«, quÄ NarseÄ«coniugÄ“s sorÅrÄ“sque et lÄ«berÄ« antÄ“ currum ductÄ« sunt. ConcessÄ“runttamen SalÅnÄs Å«nus, alter in LÅ«cÄniam.28.DioclÄ“tiÄnus prÄ«vÄtus in vÄ«llÄ, quae haud procul Ä20SalÅnÄ«s est, praeclÄrÅ ÅtiÅ cÅnsenuit, inÅ«sitÄtÄ virtÅ«te Å«sus,ut sÅlus omnium post conditum RÅmÄnum imperium extantÅ fastÄ«giÅ sponte ad prÄ«vÄtae vÄ«tae statum cÄ«vÄ«litÄtemqueremeÄret. Contigit igitur eÄ«, quod nÅ«llÄ« post nÄtÅs hominÄ“s,ut cum prÄ«vÄtus obÄ«sset,[189]inter DÄ«vÅs tamen referrÄ“tur.25LIBER DECIMUSFrom the Abdication of Diocletian to the Death of Jovian,305-364A.D.Constantius I and Galerius Emperors, 305-306A.D.1.HÄ«s igitur abeuntibus administrÄtiÅne reÄ« pÅ«blicae CÅnstantiuset GÄlerius AugustÄ« creÄtÄ« sunt dÄ«vÄ«susque intereÅs ita RÅmÄnus orbis, ut Galliam, Äªtaliam, Ä€fricam CÅnstantius,Äªllyricum, Asiam, Orientem GÄlerius obtinÄ“ret,sÅ«mptÄ«s duÅbus Caesaribus. CÅnstantius tamen contentus5dÄ«gnitÄte[190]AugustÄ« Äªtaliae atque Ä€fricae administrandaesollicitÅ«dinem recusÄvit, vir Ä“gregius et praestantissimaecÄ«vÄ«litÄtis, dÄ«vitiÄ«s prÅvinciÄlium ac prÄ«vÄtÅrum studÄ“ns,fiscÄ« commoda nÅn admodum adfectÄns, dÄ«cÄ“nsque meliuspÅ«blicÄs opÄ“s Ä prÄ«vÄtÄ«s habÄ“rÄ« quam intrÄ Å«num claustrum10reservÄrÄ«, adeÅ autem cultÅ«s modicÄ« ut festÄ«s diÄ“bus, sÄ«amÄ«cÄ«s numerÅsiÅribus esset epulandum, prÄ«vÄtÅrum eÄ«argentÅ ÅstiÄtim petÄ«tÅ trÄ«clÄ«nia sternerentur. HÄ«c nÅnmodo amÄbilis, sed etiam venerÄbilis GallÄ«s fuit, praecipuÄ“quod DioclÄ“tiÄnÄ« suspectam prÅ«dentiam et MÄximiÄnÄ«15sanguinÄriam temeritÄtem imperiÅ Ä“ius Ä“vÄserant. Obiit inBritanniÄ EborÄcÄ« prÄ«ncipÄtÅ«s annÅ tertiÅ decimÅ atqueinter DÄ«vÅs relÄtus est.Constantine Emperor, 306-307A.D.2.GÄlerius, vir et probÄ“ morÄtus et Ä“gregius rÄ“ mÄ«litÄrÄ«,cum Äªtaliam quoque sinente CÅnstantiÅ administrÄtiÅnÄ«20suae accessisse sentÄ«ret, CaesarÄ“s duÅs creÄvit, MÄximÄ«num,quem OrientÄ« praefÄ“cit, et SevÄ“rum, cuÄ« Äªtaliam dedit. Ipsein ÄªllyricÅ morÄtus est. Verum CÅnstantiÅ mortuÅ CÅnstantÄ«nus,ex obscÅ«riÅre mÄtrimÅniÅ Ä“ius fÄ«lius, in BritanniÄcreÄtus est imperÄtÅr et in locum patris exoptÄtissimusmoderÄtor accessit. RÅmae intereÄ praetÅriÄnÄ« excÄ«tÅ tumultÅ«MÄxentium, HerculÄ« fÄ«lium, quÄ« haud procul ab urbe5in vÄ«llÄ pÅ«blicÄ morÄbÄtur, Augustum nÅ«ncupÄvÄ“runt. QuÅnÅ«ntiÅ MÄximiÄnus Herculius ad spem adrectus resÅ«mendÄ«fastÄ«giÄ« quod invÄ«tus ÄmÄ«serat, RÅmam advolÄvit Ä“ LÅ«cÄniÄ,quam sedem prÄ«vÄtus Ä“lÄ“gerat in agrÄ«s amoenissimÄ«s cÅnsenÄ“scÄ“ns,DioclÄ“tiÄnumque etiam per litterÄs adhortÄtus10est ut dÄ“positam resÅ«meret potestÄtem, quÄs ille inrÄ«sÄshabuit. Sed adversum motum praetÅriÄnÅrum atque MÄxentÄ«SevÄ“rus Caesar RÅmam missus Ä GÄleriÅ cum exercitÅ«vÄ“nit obsidÄ“nsque urbem mÄ«litum suÅrum scelere dÄ“sertusest. Auctae MÄxentÄ« opÄ“s cÅnfirmÄtumque imperium. SevÄ“rus15fugiÄ“ns Ravennae interfectus est.3.Herculius tamen MÄximiÄnus post haec in cÅntiÅneexercitÅ«s fÄ«lium MÄxentium nÅ«dÄre conÄtus sÄ“ditiÅnem etconvÄ«cia mÄ«litum tulit. Inde ad GalliÄs profectus est dolÅcompositÅ, tamquam Ä fÄ«liÅ esset expulsus,[191]ut CÅnstantÄ«nÅ20generÅ iungerÄ“tur, mÅliÄ“ns tamen CÅnstantÄ«num repertÄoccÄsiÅne interficere, quÄ« in GalliÄ«s et mÄ«litum et prÅvinciÄliumingentÄ« iam favÅre rÄ“gnÄbat caesÄ«s FrancÄ«s atqueAlamannÄ«s captÄ«sque eÅrum rÄ“gibus, quÅs etiam bestiÄ«s,cum mÄgnificum spectÄculum mÅ«neris parÄsset, obiÄ“cit.25DÄ“tÄ“ctÄ«s igitur Ä«nsidiÄ«s per Faustam fÄ«liam, quae dolumvirÅ nÅ«ntiÄverat, profÅ«git Herculius Massiliaeque oppressus(ex eÄ etiam nÄvigÄre ad fÄ«lium praeparÄbat) poenÄs deditiÅ«stissimÅ exitÅ«, vir ad omnem ÄcerbitÄtem saevitiamqueprÅclÄ«vis, Ä«nfÄ«dus, incommodus, cÄ«vÄ«litÄtis penitus expers.30Licinius Emperor, 307-324A.D.4.Per hÅc tempus Ä GÄleriÅ Licinius imperÄtÅr est factus,DÄciÄ oriundus, nÅtus eÄ« antÄ«quÄ cÅnsuÄ“tÅ«dine et in bellÅ,quod adversus Narseum gesserat, strÄ“nuis labÅribus et officiÄ«sacceptus. Mors GÄlerÄ« cÅnfestim secÅ«ta. Ita rÄ“spÅ«blica tum Ä novÄ«s quattuor imperÄtÅribus tenÄ“bÄtur,5CÅnstantÄ«nÅ et MÄxentiÅ, fÄ«liÄ«s AugustÅrum, LiciniÅ et MÄximÄ«nÅ,novÄ«s hominibus. QuÄ«ntÅ tamen CÅnstantÄ«nus imperiÄ«suÄ« annÅ bellum adversum MÄxentium cÄ«vÄ«le commÅvit,cÅpiÄs Ä“ius multÄ«s proeliÄ«s fÅ«dit, ipsum postrÄ“mÅ RÅmaeadversum nÅbilÄ“s omnibus exitiÄ«s saevientem apud pontem10Mulvium vÄ«cit ÄªtaliÄque est potÄ«tus. NÅn multÅ[192]deincepsin Oriente quoque adversum Licinium MÄximÄ«nus rÄ“s novÄsmÅlÄ«tus vÄ«cÄ«num exitium fortuÄ«tÄ apud Tarsum morte praevÄ“nit.Constantine the Great sole Ruler, 324-337A.D.5.CÅnstantÄ«nus tamen, vir ingÄ“ns et omnia efficere nÄ«tÄ“ns15quae animÅ praeparÄsset,[193]simul prÄ«ncipÄtum tÅtÄ«us orbisadfectÄns, LiciniÅ bellum intulit, quamquam necessitÅ«dÅet adfÄ«nitÄs cum eÅ esset; nam soror CÅnstantia nÅ«ptaLiciniÅ erat. Ac prÄ«mÅ eum in PannoniÄ SecundÄ ingentÄ«apparÄtÅ« bellum apud CibalÄs Ä«nstruentem repentÄ«nus oppressit20omnÄ«que DardaniÄ, MoesiÄ, MacedoniÄ potÄ«tus numerÅsÄsprÅvinciÄs occupÄvit.6.Varia deinceps inter eÅs bella gesta, et pÄx reconciliÄtaruptaque est. PostremÅ Licinius nÄvÄlÄ« et terrestrÄ« proeliÅvictus apud Nicomediam sÄ“ dÄ“didit et contrÄ religiÅnem25sacrÄmentÄ« ThessalonÄ«cae prÄ«vÄtus occisus est. EÅ temporerÄ“s RÅmÄna sub Å«nÅ AugustÅ et tribus Caesaribus, quodnumquam aliÄs, fuit, cum lÄ«berÄ« CÅnstantÄ«nÄ« Galliae, OrientÄ«Äªtaliaeque praeessent. Verum Ä«nsolentiÄ rÄ“rum secundÄrumaliquantum CÅnstantÄ«nus ex illÄ favÅrÄbilÄ« animÄ« docilitÄtemÅ«tÄvit. PrÄ«mum necessitÅ«dinÄ“s persecÅ«tus Ä“gregiumvirum fÄ«lium et sorÅris fÄ«lium, commodae indolis iuvenem,5interfÄ“cit, mox uxÅrem, post numerÅsÅs amÄ«cÅs.7.Vir prÄ«mÅ imperiÄ« tempore optimÄ«s prÄ«ncipibus, ultimÅmediÄ«s comparandus. Innumerae in eÅ animÄ« corporisquevirtÅ«tÄ“s clÄruÄ“runt. MÄ«litÄris glÅriae appetentissimus, fortÅ«nÄin bellÄ«s prÅsperÄ fuit, vÄ“rum ita ut nÅn superÄret10industriam. Nam etiam GothÅs post cÄ«vÄ«le bellum variÄ“prÅflÄ«gÄvit pÄce hÄ«s ad postremum datÄ, ingentemque apudbarbarÄs gentÄ“s memoriae grÄtiam conlocÄvit. CÄ«vÄ«libusartibus et studiÄ«s lÄ«berÄlibus dÄ“ditus, adfectÄtor iÅ«stÄ« amÅris,quem ab omnibus sibi et lÄ«berÄlitÄte et docilitÄte quaesÄ«vit,15sÄ«cut in nÅnnÅ«llÅs amÄ«cÅs dubius, ita in reliquÅs Ä“gregius,nihil occÄsiÅnum praetermittÄ“ns, quÅ opulentiÅrÄ“s eÅs clÄriÅrÄ“squepraestÄret.8.MultÄs lÄ“gÄ“s rogÄvit, quÄsdam ex bonÅ et aequÅ, plÄ“rÄsquesuperfluÄs, nÅnnÅ«llÄs sevÄ“rÄs, prÄ«musque urbem nÅminis20suÄ« ad tantum fastÄ«gium Ä“vehere mÅlÄ«tus est, ut RÅmaeaemulam faceret. Bellum adversus ParthÅs mÅliÄ“ns, quÄ«iam Mesopotamiam fatÄ«gÄbant, Å«nÅ et trÄ«cÄ“simÅ annÅ imperiÄ«,aetÄtis sextÅ et sexÄgÄ“simÅ, Nicomediae in vÄ«llÄpÅ«blicÄ obiit. DÄ“nÅ«ntiÄta mors Ä“ius est etiam per crÄ«nÄ«tam25stellam, quae inÅ«sitÄtae mÄgnitÅ«dinis aliquamdiÅ« fÅ«lsit;eam GraecÄ« comÄ“tÄ“n vocant. Atque inter DÄ«vÅs meruitreferrÄ«.The Sons of Constantine rule, 337-360A.D.9.Is successÅrÄ“s fÄ«liÅs trÄ“s relÄ«quit atque Å«num frÄtrisfÄ«lium. VÄ“rum Dalmatius Caesar prÅsperrimÄ indole neque30patruÅ absimilis haud multÅ post oppressus est factiÅnemÄ«litÄrÄ« et CÅnstantiÅ, patruÄ“lÄ« suÅ, sinente potius quamiubente. CÅnstantÄ«num porrÅ bellum frÄtrÄ« Ä«nferentem etapud AquilÄ“iam incÅnsultius proelium aggressum CÅnstantisducÄ“s interÄ“mÄ“runt. Ita rÄ“s pÅ«blica ad duÅs AugustÅs5redÄcta. CÅnstantis imperium strÄ“nuum aliquamdiÅ« etiÅ«stum fuit. Mox cum et valetÅ«dine imprÅsperÄ et amÄ«cÄ«sprÄviÅribus uterÄ“tur, ad gravia vitia conversus, cum intolerÄbilisprÅvinciÄlibus, mÄ«litÄ« iniÅ«cundus esset, factiÅne MÄgnentioccÄ«sus est. Obiit haud longÄ“ ab HispÄniÄ«s in castrÅ,10cuÄ« Helenae[194]nÅmen est, annÅ imperiÄ« septimÅ decimÅ, aetÄtistrÄ«cÄ“simÅ, rÄ“bus tamen plurimÄ«s strÄ“nuÄ“ in mÄ«litiÄ gestÄ«sexercituÄ«que per omne vÄ«tae tempus sine gravÄ« crÅ«dÄ“litÄteterribilis.10.DÄ«versa CÅnstantÄ« fortÅ«na fuit. Ä€ PersÄ«s enim multa15et gravia perpessus saepe captÄ«s oppidÄ«s, obsessÄ«s urbibus,caesÄ«s exercitibus, nÅ«llumque eÄ« contrÄ SapÅrem prÅsperumproelium fuit, nisi quod apud Singara haud dubiam victÅriamferÅciÄ mÄ«litum ÄmÄ«sit, quÄ« pÅ«gnam sÄ“ditiÅsÄ“ et stolidÄ“contrÄ ratiÅnem bellÄ« diÄ“ iam praecipitÄ« poposcÄ“runt. Post20CÅnstantis necem MÄgnentiÅ Äªtaliam, Ä€fricam, GalliÄs obtinenteetiam Äªllyricum rÄ“s novÄs habuit, VetraniÅne ad imperiumcÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum Ä“lÄ“ctÅ. Quem grandaevum iamet cÅ«nctÄ«s amÄbilem diÅ«turnitÄte et fÄ“lÄ«citÄte mÄ«litiae adtuendum Äªllyricum prÄ«ncipem creÄvÄ“runt, virum probum et25mÅrum veterum ac iÅ«cundae cÄ«vÄ«litÄtis, sed omnium lÄ«berÄliumartium expertem adeÅ ut nÄ“ elementa quidem prÄ«malitterÄrum nisi grandaevus et iam imperÄtÅr accÄ“perit.11.Sed Ä CÅnstantiÅ, quÄ« ad ultiÅnem frÄternae necis bellumcÄ«vÄ«le commÅverat, abrogÄtum est VetraniÅnÄ« imperium;30novÅ inÅ«sitÄtÅque mÅre cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum dÄ“ponere Ä«nsÄ«gnÄ“compulsus. RÅmae quoque tumultus fuit NepotiÄnÅ, CÅnstantÄ«nÄ«sorÅris fÄ«liÅ, per gladiÄtÅriam manum imperiumvÄ«ndicante, quÄ« saevÄ«s exÅrdiÄ«s[195]dÄ«gnum exitum nactus est.VÄ«cÄ“simÅ enim atque octÄvÅ diÄ“ a MÄgnentiÄnÄ«s ducibus5oppressus poenÄs dedit. Caput Ä“ius pÄ«lÅ per urbem circumlÄtumest, gravissimaeque prÅscrÄ«ptiÅnÄ“s et nÅbilium caedÄ“sfuÄ“runt.12.NÅn multÅ post MÄgnentius apud Mursam prÅflÄ«gÄtusaciÄ“ est ac paene captus. IngentÄ“s RÅmÄnÄ« imperiÄ« vÄ«rÄ“s eÄ10dÄ«micÄtiÅne cÅnsÅ«mptae sunt, ad quaelibet bella externaidÅneae, quae multum triumphÅrum possent[196]sÄ“cÅ«ritÄtisquecÅnferre. OrientÄ« mox Ä CÅnstantiÅ Caesar est datus patruÄ«fÄ«lius Gallus, MÄgnentiusque dÄ«versÄ«s proeliÄ«s victus vimvÄ«tae suae apud LugdÅ«num attulit imperiÄ« annÅ tertiÅ,15mÄ“nse septimÅ, frÄter quoque Ä“ius Decentius Senonibus,quem ad tuendÄs GalliÄs Caesarem mÄ«serat.13.Per haec tempora etiam Ä CÅnstantiÅ multÄ«s incÄ«vÄ«libusgestÄ«s Gallus Caesar occÄ«sus est, vir natÅ«rÄ ferus et adtyrannidem prÅnior, sÄ« suÅ iÅ«re imperÄre licuisset.[197]20SilvÄnus quoque in GalliÄ rÄ“s novÄs mÅlÄ«tus ante diem trÄ«cÄ“simumexstÄ«nctus est, sÅlusque imperiÅ RÅmÄnÅ eÅ temporeCÅnstantius prÄ«nceps et Augustus fuit.14.Mox IÅ«liÄnum Caesarem ad GalliÄs mÄ«sit, patruÄ“lemsuum, GallÄ« frÄtrem, trÄditÄ eÄ« in mÄtrimÅnium sorÅre,25cum multa oppida barbarÄ« expÅ«gnÄssent, alia obsidÄ“rent,ubique foeda vÄstitÄs esset RÅmÄnumque imperium nÅndubiÄ iam calamitÄte nÅ«tÄret. Ä€ quÅ modicÄ«s cÅpiÄ«s apudArgentorÄtum, Galliae urbem, ingentÄ“s AlamannÅrum cÅpiaeexstÄ«nctae sunt, rÄ“x nÅbilissimus captus, Galliae restitÅ«tae.Multa posteÄ per eundem IÅ«liÄnum Ä“gregiÄ“ adversum barbarÅsgesta sunt summÅtÄ«que ultrÄ RhÄ“num GermÄnÄ« etfÄ«nibus suÄ«s RÅmÄnum imperium restitÅ«tum.Julian Emperor, 360-363A.D.15.Neque multÅ post, cum GermÄniciÄnÄ« exercitÅ«s Ä GalliÄrum5praesidiÅ tollerentur, cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum IÅ«liÄnus factusAugustus est, interiectÅque annÅ ad Äªllyricum obtinendumprofectus CÅnstantiÅ ParthicÄ«s proeliÄ«s occupÄtÅ. QuÄ« rÄ“buscognitÄ«s ad bellum cÄ«vÄ«le conversus in itinere obiit interCiliciam Cappadociamque annÅ imperiÄ« octÄvÅ et trÄ«cÄ“simÅ,10aetÄtis quÄ«ntÅ et quadrÄgÄ“simÅ, meruitque inter DÄ«vÅs referrÄ«,vir Ä“gregiae tranquillitÄtis, placidus, nimium amÄ«cÄ«s[198]et familiÄribus crÄ“dÄ“ns, mox etiam uxÅribus dÄ“ditior, quÄ«tamen prÄ«mÄ«s imperiÄ« annÄ«s ingentÄ« sÄ“ modestiÄ Ä“gerit, familiÄriumetiam locuplÄ“tÄtor neque inhonÅrÄ“s sinÄ“ns, quÅrum15labÅriÅsa expertus fuisset officia, ad sevÄ“ritÄtem tamen prÅpÄ“nsior,sÄ« suspÄ«ciÅ imperiÄ« movÄ“rÄ“tur, mÄ«tis aliÄs, et cÅ«iusin cÄ«vÄ«libus magis quam in externÄ«s bellÄ«s sit laudandafortÅ«na.Eutropius takes part in the Parthian Expedition, 363A.D.16.Hinc IÅ«liÄnus rÄ“rum potÄ«tus est ingentÄ«que apparÄtÅ«20ParthÄ«s intulit bellum, cuÄ« expedÄ«tiÅnÄ« ego quoque interfuÄ«.Aliquot oppida et castella PersÄrum in dÄ“ditiÅnem accÄ“pitvel vÄ« expÅ«gnÄvit Assyriamque populÄtus castra apudCtÄ“siphÅntem statÄ«va aliquamdiÅ« habuit. RemeÄnsquevictor, dum sÄ“ incÅnsultius proeliÄ«s Ä«nserit, hostÄ«lÄ« manÅ«25interfectus estVIKal. Iul., imperiÄ« annÅ septimÅ, aetÄtisalterÅ et trÄ«cÄ“simÅ atque inter DÄ«vÅs relÄtus est, vir Ä“gregiuset rem publicam Ä«nsÄ«gniter moderÄtÅ«rus, sÄ« per fÄta licuisset.LÄ«berÄlibus disciplÄ«nÄ«s apprÄ«mÄ“ Ä“rudÄ«tus, GraecÄ«s doctioratque adeÅ ut LatÄ«na Ä“rudÄ«tiÅ nÄ“quÄquam cum GraecÄscientiÄ convenÄ«ret, fÄcundiÄ ingentÄ« et prÅmptÄ, memoriae5tenÄcissimae, in quibusdam philosophÅ proprior. In amÄ«cÅslÄ«berÄlis, sed minus dÄ«ligÄ“ns quam tantum prÄ«ncipem decuit.FuÄ“runt enim nÅnnÅ«llÄ« quÄ« vulnera glÅriae Ä“ius Ä«nferrent.In prÅvinciÄlÄ“s iÅ«stissimus et tribÅ«tÅrum, quÄtenus fierÄ«posset, repressor. CÄ«vÄ«lis in cÅ«nctÅs, mediÅcrem habÄ“ns10aerÄriÄ« cÅ«ram, glÅriae avidus ac per eam animÄ« plÄ“rumqueimmodicÄ«, religiÅnis ChristiÄnae nimius Ä«nsectÄtor, perindetamen ut cruÅre abstinÄ“ret, M. AntÅnÄ«nÅ nÅn absimilis,quem etiam aemulÄrÄ« studÄ“bat.Jovian Emperor, 363-364A.D.17.Post hunc IoviÄnus, quÄ« tunc domesticus mÄ«litÄbat,15ad obtinendum imperium cÅnsÄ“nsÅ« exercitÅ«s lÄ“ctus est, commendÄtiÅnepatris mÄ«litibus quam suÄ nÅtior. QuÄ« iam turbÄtÄ«srÄ“bus exercitÅ« quoque inopiÄ labÅrante Å«nÅ Ä PersÄ«satque alterÅ proeliÅ victus pÄcem cum SapÅre, necessÄriamquidem, sed ignÅbilem, fÄ“cit multÄtus fÄ«nibus[199]ac nÅnnÅ«llÄ20imperiÄ« RÅmÄnÄ« parte trÄditÄ. Quod ante eum annÄ«s mÄ«llecentum et duÅbus dÄ“ vÄ«gintÄ« ferÄ“, ex quÅ RÅmÄnum imperiumconditum erat, numquam accÄ«dit. QuÄ«n etiam legiÅnÄ“snostrae ita et apud Caudium per Pontium TelesÄ«num et inHispÄniÄ apud Numantiam et in NumidiÄ sub iÅ«gum missae25sunt, ut nihil tamen fÄ«nium trÄderÄ“tur. Ea pÄcis condiciÅnÅn penitus reprehendenda foret, sÄ« foederis necessitÄtemtum cum integrum fuit mutÄre voluisset, sÄ«cut a RÅmÄnÄ«somnibus hÄ«s bellÄ«s, quae commemorÄvÄ«, factum est. Namet SamnÄ«tibus et NumantÄ«nÄ«s et NumidÄ«s cÅnfestim bellainlÄta sunt neque pÄx rata fuit. Sed dum aemulum imperiÄ«verÄ“tur, intra Orientem residÄ“ns glÅriae parum cÅnsuluit.Itaque iter ingressus atque Äªllyricum petÄ“ns in Galatiae5fÄ«nibus repentÄ«nÄ morte obiit, vir aliÄs neque iners nequeimprÅ«dÄ“ns.18.MultÄ« exanimÄtum opÄ«nantur nimiÄ crÅ«ditÄte (intercÄ“nandum enim epulÄ«s indulserat), aliÄ« odÅre cubiculÄ«, quodex recentÄ« tÄ“ctÅriÅ calcis grave quiÄ“scentibus erat, quidam10nimietÄte prÅ«nÄrum, quÄs gravÄ« frÄ«gore adolÄ“rÄ« multÄsiusserat. DÄ“cessit imperiÄ« mÄ“nse septimÅ, tertiÅ decimÅKal. MÄrt., aetÄtis tertiÅ et trÄ«cÄ“simÅ annÅ, ac benÄ«gnitÄteprÄ«ncipum quÄ« eÄ« successÄ“runt inter DÄ«vÅs relÄtus est.Nam et cÄ«vÄ«litÄtÄ« propior et natÅ«rÄ admodum lÄ«berÄlis fuit.15

10.Huic successit Tetricus senÄtor, quÄ« AquitÄniam honÅre

praesidÄ«s administrÄns absÄ“ns Ä mÄ«litibus imperÄtÅr Ä“lÄ“ctus

est et apud Burdigalam purpuram sÅ«mpsit. SÄ“ditiÅnÄ“s

multÄs mÄ«litum pertulit. Sed dum haec in GalliÄ geruntur,

in Oriente per OdenÄthum Persae victÄ« sunt. DÄ“fÄ“nsÄ10

SyriÄ, receptÄ MesopotamiÄ Å«sque ad CtÄ“siphÅntem OdenÄthus

penetrÄvit.

11.Ita GalliÄ“nÅ rem pÅ«blicam dÄ“serente RÅmÄnum imperiumin Occidente per Postumum, per OdenÄthum in OrienteservÄtum est. GalliÄ“nus intereÄ MediÅlÄnÄ« cum ValeriÄnÅ15frÄtre occÄ«sus est imperiÄ« annÅ nÅnÅ, Claudiusque eÄ« successitÄ mÄ«litibus Ä“lÄ“ctus, Ä senÄtÅ« appellatus Augustus. HÄ«cGothÅs Äªllyricum Macedoniamque vÄstantÄ“s ingentÄ« proeliÅvÄ«cit. Parcus vir ac modestus et iÅ«stÄ«[181]tenÄx ac reÄ« pÅ«blicaegerendae idÅneus, quÄ« tamen intrÄ imperiÄ« biennium morbÅ20interiit. DÄ«vus appellÄtus est. SenÄtus eum ingentÄ« honÅredecorÄvit, scÄ«licet ut in cÅ«riÄ clipeus ipsÄ« aureus, item inCapitÅliÅ statua aurea pÅnerÄ“tur.

11.Ita GalliÄ“nÅ rem pÅ«blicam dÄ“serente RÅmÄnum imperium

in Occidente per Postumum, per OdenÄthum in Oriente

servÄtum est. GalliÄ“nus intereÄ MediÅlÄnÄ« cum ValeriÄnÅ15

frÄtre occÄ«sus est imperiÄ« annÅ nÅnÅ, Claudiusque eÄ« successit

Ä mÄ«litibus Ä“lÄ“ctus, Ä senÄtÅ« appellatus Augustus. HÄ«c

GothÅs Äªllyricum Macedoniamque vÄstantÄ“s ingentÄ« proeliÅ

vÄ«cit. Parcus vir ac modestus et iÅ«stÄ«[181]tenÄx ac reÄ« pÅ«blicae

gerendae idÅneus, quÄ« tamen intrÄ imperiÄ« biennium morbÅ20

interiit. DÄ«vus appellÄtus est. SenÄtus eum ingentÄ« honÅre

decorÄvit, scÄ«licet ut in cÅ«riÄ clipeus ipsÄ« aureus, item in

CapitÅliÅ statua aurea pÅnerÄ“tur.

12.Quintillus post eum, ClaudÄ« frÄter, cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litumimperÄtÅr Ä“lÄ“ctus est, Å«nicae moderÄtionÄ«s[180]vir et25cÄ«vÄ«litÄtis, aequandus frÄtrÄ« vel praeponendus. CÅnsÄ“nsÅ« senÄtÅ«s appellÄtusAugustus septimÅ decimÅ diÄ“ imperiÄ« occÄ«sus est.

12.Quintillus post eum, ClaudÄ« frÄter, cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum

imperÄtÅr Ä“lÄ“ctus est, Å«nicae moderÄtionÄ«s[180]vir et25

cÄ«vÄ«litÄtis, aequandus frÄtrÄ« vel praeponendus. CÅnsÄ“nsÅ« senÄtÅ«s appellÄtus

Augustus septimÅ decimÅ diÄ“ imperiÄ« occÄ«sus est.

13.Post eum AurÄ“liÄnus suscÄ“pit imperium, DÄciÄ RÄ«pÄ“nsÄ«oriundus, vir in bellÅ potÄ“ns, animÄ« tamen immodicÄ« et adcrÅ«dÄ“litÄtem prÅpÄ“nsiÅris. Is quoque GothÅs strÄ“nuissimÄ“5vÄ«cit. RÅmÄnam diciÅnem ad fÄ«nÄ“s prÄ«stinÅs variÄ bellÅrumfÄ“lÄ«citÄte revocÄvit. SuperÄvit in GalliÄ Tetricum apudCatalaunÅs ipsÅ TetricÅ prÅdente exercitum suum, cÅ«iusadsiduÄs sÄ“ditiÅnÄ“s ferre nÅn poterat. QuÄ«n etiam per litterÄsoccultÄs AurÄ“liÄnum ita fuerat dÄ“precÄtus ut inter10alia versÅ«[182]VergiliÄnÅ uterÄ“tur: â€˜Ä’ripe mÄ“ hÄ«s, invicte,malÄ«s.â€™ ZÄ“nobiam quoque, quae occÄ«sÅ OdenÄthÅ marÄ«tÅOrientem tenÄ“bat, haud longÄ“ ab AntiochÄ«Ä sine gravÄ«proeliÅ cÄ“pit, ingressusque RÅmam nÅbilem triumphumquasi receptor Orientis Occidentisque Ä“git praecÄ“dentibus15currum TetricÅ et ZÄ“nobiÄ. QuÄ« quidem Tetricus corrÄ“ctorLÅ«cÄniae posteÄ fuit ac prÄ«vÄtus diÅ«tissimÄ“ vÄ«xit; ZÄ“nobiaautem posterÅs, quÄ« adhÅ«c manent, RÅmae relÄ«quit.

13.Post eum AurÄ“liÄnus suscÄ“pit imperium, DÄciÄ RÄ«pÄ“nsÄ«

oriundus, vir in bellÅ potÄ“ns, animÄ« tamen immodicÄ« et ad

crÅ«dÄ“litÄtem prÅpÄ“nsiÅris. Is quoque GothÅs strÄ“nuissimÄ“5

vÄ«cit. RÅmÄnam diciÅnem ad fÄ«nÄ“s prÄ«stinÅs variÄ bellÅrum

fÄ“lÄ«citÄte revocÄvit. SuperÄvit in GalliÄ Tetricum apud

CatalaunÅs ipsÅ TetricÅ prÅdente exercitum suum, cÅ«ius

adsiduÄs sÄ“ditiÅnÄ“s ferre nÅn poterat. QuÄ«n etiam per litterÄs

occultÄs AurÄ“liÄnum ita fuerat dÄ“precÄtus ut inter10

alia versÅ«[182]VergiliÄnÅ uterÄ“tur: â€˜Ä’ripe mÄ“ hÄ«s, invicte,

malÄ«s.â€™ ZÄ“nobiam quoque, quae occÄ«sÅ OdenÄthÅ marÄ«tÅ

Orientem tenÄ“bat, haud longÄ“ ab AntiochÄ«Ä sine gravÄ«

proeliÅ cÄ“pit, ingressusque RÅmam nÅbilem triumphum

quasi receptor Orientis Occidentisque Ä“git praecÄ“dentibus15

currum TetricÅ et ZÄ“nobiÄ. QuÄ« quidem Tetricus corrÄ“ctor

LÅ«cÄniae posteÄ fuit ac prÄ«vÄtus diÅ«tissimÄ“ vÄ«xit; ZÄ“nobia

autem posterÅs, quÄ« adhÅ«c manent, RÅmae relÄ«quit.

14.HÅc imperante etiam in urbe monÄ“tÄriÄ« rebellÄvÄ“runtvitiÄtÄ«s pecÅ«niÄ«s et FÄ“lÄ«cissimÅ rationÄlÄ« interfectÅ. QuÅs20AurÄ“liÄnus victÅs ultimÄ crÅ«dÄ“litÄte compescuit. PlÅ«rimÅsnÅbilÄ“s capite[183]damnÄvit. Saevus et sanguinÄrius ac necessÄriusmagis in quibusdam quam in Å«llÅ amÄbilis imperÄtÅr.Trux omnÄ« tempore, etiam fÄ«liÄ« sorÅris interfector, disciplÄ«naetamen mÄ«litÄris et morum dissolÅ«tÅrum mÄgnÄ ex parte corrÄ“ctor.25

14.HÅc imperante etiam in urbe monÄ“tÄriÄ« rebellÄvÄ“runt

vitiÄtÄ«s pecÅ«niÄ«s et FÄ“lÄ«cissimÅ rationÄlÄ« interfectÅ. QuÅs20

AurÄ“liÄnus victÅs ultimÄ crÅ«dÄ“litÄte compescuit. PlÅ«rimÅs

nÅbilÄ“s capite[183]damnÄvit. Saevus et sanguinÄrius ac necessÄrius

magis in quibusdam quam in Å«llÅ amÄbilis imperÄtÅr.

Trux omnÄ« tempore, etiam fÄ«liÄ« sorÅris interfector, disciplÄ«nae

tamen mÄ«litÄris et morum dissolÅ«tÅrum mÄgnÄ ex parte corrÄ“ctor.25

15.Urbem RÅmam mÅ«rÄ«s fÄ«rmiÅribus cÄ«nxit. TemplumSÅlÄ« aedificÄvit, in quÅ Ä«nfÄ«nÄ«tum aurÄ« gemmÄrumque cÅnstituit.PrÅvinciam DÄciam, quam TrÄiÄnus ultrÄ DÄnuviumfÄ“cerat, intermÄ«sit, vÄstÄtÅ omnÄ« ÄªllyricÅ et MoesiÄ dÄ“spÄ“rÄnseam posse retinÄ“rÄ«, abductÅsque RÅmÄnÅs ex urbibus etagrÄ«s DÄciae in mediÄ MoesiÄ conlocÄvit appellÄvitque eam5DÄciam, quae nunc duÄs MoesiÄs dÄ«vÄ«dit et est in dextrÄDÄnuviÅ in mare fluentÄ«, cum anteÄ fuerit in laevÄ. OccÄ«diturservÄ« suÄ« fraude, quÄ« ad quÅsdam mÄ«litÄrÄ“s virÅs, amÄ«cÅsipsÄ«us, nÅmina pertulit adnotÄta falsÅ manum Ä“ius imitÄtus,tamquam AurÄ“liÄnus ipsÅs pÄrÄret occÄ«dere; itaque ut10praevenÄ«rÄ“tur, ab Ä«sdem interfectus est in itineris mediÅ, quodinter CÅnstantÄ«nopolim et HÄ“raclÄ“am est strÄtae veteris;locus CaenophrÅ«rium appellÄtur. Mors tamen Ä“ius inultanÅn fuit. Meruit quoque inter DÄ«vÅs referrÄ«.

15.Urbem RÅmam mÅ«rÄ«s fÄ«rmiÅribus cÄ«nxit. Templum

SÅlÄ« aedificÄvit, in quÅ Ä«nfÄ«nÄ«tum aurÄ« gemmÄrumque cÅnstituit.

PrÅvinciam DÄciam, quam TrÄiÄnus ultrÄ DÄnuvium

fÄ“cerat, intermÄ«sit, vÄstÄtÅ omnÄ« ÄªllyricÅ et MoesiÄ dÄ“spÄ“rÄns

eam posse retinÄ“rÄ«, abductÅsque RÅmÄnÅs ex urbibus et

agrÄ«s DÄciae in mediÄ MoesiÄ conlocÄvit appellÄvitque eam5

DÄciam, quae nunc duÄs MoesiÄs dÄ«vÄ«dit et est in dextrÄ

DÄnuviÅ in mare fluentÄ«, cum anteÄ fuerit in laevÄ. OccÄ«ditur

servÄ« suÄ« fraude, quÄ« ad quÅsdam mÄ«litÄrÄ“s virÅs, amÄ«cÅs

ipsÄ«us, nÅmina pertulit adnotÄta falsÅ manum Ä“ius imitÄtus,

tamquam AurÄ“liÄnus ipsÅs pÄrÄret occÄ«dere; itaque ut10

praevenÄ«rÄ“tur, ab Ä«sdem interfectus est in itineris mediÅ, quod

inter CÅnstantÄ«nopolim et HÄ“raclÄ“am est strÄtae veteris;

locus CaenophrÅ«rium appellÄtur. Mors tamen Ä“ius inulta

nÅn fuit. Meruit quoque inter DÄ«vÅs referrÄ«.

16.Tacitus post hunc suscÄ“pit imperium, vir Ä“gregiÄ“ morÄtus15et reÄ« pÅ«blicae gerendae idÅneus. Nihil tamen clÄrumpotuit ostendere intrÄ sextum mÄ“nsem imperiÄ« morte praeventus.FlÅriÄnus, quÄ« TacitÅ successerat, duÅbus mÄ“nsibuset diÄ“busXXin imperiÅ fuit neque quicquam dÄ«gnum memoriÄÄ“git.20

16.Tacitus post hunc suscÄ“pit imperium, vir Ä“gregiÄ“ morÄtus15

et reÄ« pÅ«blicae gerendae idÅneus. Nihil tamen clÄrum

potuit ostendere intrÄ sextum mÄ“nsem imperiÄ« morte praeventus.

FlÅriÄnus, quÄ« TacitÅ successerat, duÅbus mÄ“nsibus

et diÄ“busXXin imperiÅ fuit neque quicquam dÄ«gnum memoriÄ

Ä“git.20

17.Post hunc Probus, vir inlÅ«stris glÅriÄ mÄ«litÄrÄ«, adadministrÄtiÅnem reÄ« pÅ«blicae accessit. GalliÄs Ä barbarÄ«soccupÄtÄs ingentÄ« proeliÅrum fÄ“lÄ«citÄte restituit. QuÅsdamimperium Å«sÅ«rpÄre cÅnÄtÅs, scÄ«licet SÄturnÄ«num in Oriente,Proculum et BonÅsum AgrippÄ«nae, certÄminibus oppressit.25VineÄs GallÅs et PannoniÅs habÄ“re permÄ«sit, opere mÄ«litÄrÄ«Almam montem apud Sirmium et Aureum apud MoesiamsuperiÅrem vÄ«neÄ«s cÅnseruit et prÅvinciÄlibus colendÅs dedit.HÄ«c cum bella innumera gessisset, pÄce pÄrÄtÄ dÄ«xit brevÄ«mÄ«litÄ“s necessÄriÅs nÅn futÅ«rÅs. Vir Äcer, strÄ“nuus, iÅ«stuset quÄ« AurÄ“liÄnum aequÄret glÅriÄ mÄ«litÄrÄ«, morum autemcÄ«vÄ«litÄte superÄret. Interfectus tamen est SirmÄ« tumultÅ«mÄ«litÄrÄ« in turrÄ« ferrÄtÄ.5

17.Post hunc Probus, vir inlÅ«stris glÅriÄ mÄ«litÄrÄ«, ad

administrÄtiÅnem reÄ« pÅ«blicae accessit. GalliÄs Ä barbarÄ«s

occupÄtÄs ingentÄ« proeliÅrum fÄ“lÄ«citÄte restituit. QuÅsdam

imperium Å«sÅ«rpÄre cÅnÄtÅs, scÄ«licet SÄturnÄ«num in Oriente,

Proculum et BonÅsum AgrippÄ«nae, certÄminibus oppressit.25

VineÄs GallÅs et PannoniÅs habÄ“re permÄ«sit, opere mÄ«litÄrÄ«

Almam montem apud Sirmium et Aureum apud Moesiam

superiÅrem vÄ«neÄ«s cÅnseruit et prÅvinciÄlibus colendÅs dedit.

HÄ«c cum bella innumera gessisset, pÄce pÄrÄtÄ dÄ«xit brevÄ«

mÄ«litÄ“s necessÄriÅs nÅn futÅ«rÅs. Vir Äcer, strÄ“nuus, iÅ«stus

et quÄ« AurÄ“liÄnum aequÄret glÅriÄ mÄ«litÄrÄ«, morum autem

cÄ«vÄ«litÄte superÄret. Interfectus tamen est SirmÄ« tumultÅ«

mÄ«litÄrÄ« in turrÄ« ferrÄtÄ.5

18.Post hunc CÄrus est factus Augustus, NarbÅne nÄtusin GalliÄ. Is cÅnfestim CarÄ«num et NumeriÄnum fÄ«liÅs CaesarÄ“sfÄ“cit. Sed dum bellum adversus SarmatÄs gerit, nÅ«ntiÄtÅPersÄrum tumultÅ« ad Orientem profectus rÄ“s contrÄPersÄs nÅbilÄ“s gessit. IpsÅs proeliÅ fÅ«dit, CÅchÄ“n et10CtÄ“siphÅntem, urbÄ“s nÅbilissimÄs, cÄ“pit. Et cum castra suprÄTigridem habÄ“ret, vÄ« dÄ«vÄ«nÄ« fulminis periit. NumeriÄnusquoque, fÄ«lius Ä“ius, quem sÄ“cum Caesarem ad PersÄs dÅ«xerat,adulÄ“scÄ“ns Ä“gregiae indolis, cum oculÅrum dolÅre correptusin lectÄ«culÄ veherÄ“tur, impulsÅre AprÅ, quÄ« socer Ä“ius15erat, per Ä«nsidiÄs occÄ«sus est. Et cum dolÅ occultÄrÄ“turipsÄ«us mors, quoÅ«sque Aper invÄdere posset imperium, fÄ“tÅrecadÄveris prÅdita est. MÄ«litÄ“s enim, quÄ« eum sequebantur,putÅre commÅtÄ« dÄ“ductÄ«s lectÄ«culae palliÄ«s post aliquot diÄ“smortem Ä“ius nÅtam habÄ“re potuÄ“runt.20

18.Post hunc CÄrus est factus Augustus, NarbÅne nÄtus

in GalliÄ. Is cÅnfestim CarÄ«num et NumeriÄnum fÄ«liÅs CaesarÄ“s

fÄ“cit. Sed dum bellum adversus SarmatÄs gerit, nÅ«ntiÄtÅ

PersÄrum tumultÅ« ad Orientem profectus rÄ“s contrÄ

PersÄs nÅbilÄ“s gessit. IpsÅs proeliÅ fÅ«dit, CÅchÄ“n et10

CtÄ“siphÅntem, urbÄ“s nÅbilissimÄs, cÄ“pit. Et cum castra suprÄ

Tigridem habÄ“ret, vÄ« dÄ«vÄ«nÄ« fulminis periit. NumeriÄnus

quoque, fÄ«lius Ä“ius, quem sÄ“cum Caesarem ad PersÄs dÅ«xerat,

adulÄ“scÄ“ns Ä“gregiae indolis, cum oculÅrum dolÅre correptus

in lectÄ«culÄ veherÄ“tur, impulsÅre AprÅ, quÄ« socer Ä“ius15

erat, per Ä«nsidiÄs occÄ«sus est. Et cum dolÅ occultÄrÄ“tur

ipsÄ«us mors, quoÅ«sque Aper invÄdere posset imperium, fÄ“tÅre

cadÄveris prÅdita est. MÄ«litÄ“s enim, quÄ« eum sequebantur,

putÅre commÅtÄ« dÄ“ductÄ«s lectÄ«culae palliÄ«s post aliquot diÄ“s

mortem Ä“ius nÅtam habÄ“re potuÄ“runt.20

19.IntereÄ CarÄ«nus, quem Caesarem ad ParthÅs proficÄ«scÄ“nsCÄrus in ÄªllyricÅ, GalliÄ, ItaliÄ relÄ«querat, omnibus sÄ“ sceleribusinquinÄvit. PlÅ«rimÅs innoxiÅs fÄ«ctÄ«s crÄ«minibus occÄ«dit,mÄtrimÅnia nÅbilia corrÅ«pit, condiscipulÄ«s[184]quoque, quÄ«eum in auditÅriÅ vel levÄ« fatÄ«gÄtiÅne taxÄverant, perniciÅsus25fuit. Ob quae omnibus hominibus invÄ«sus nÅn multÅ postpoenÄs dedit. Nam dÄ“ Perside victor exercitus rediÄ“ns,cum CÄrum Augustum fulmine, NumeriÄnum Caesarem Ä«nsidiÄ«sperdidisset, DioclÄ“tiÄnum imperÄtÅrem creÄvit, DalmatiÄoriundum, virum obscÅ«rissimÄ“ nÄtum, adeÅ ut Ä5plerÄ«sque scrÄ«bae fÄ«lius, Ä nÅnnÅ«llÄ«s Ä€nullÄ«nÄ« senÄtÅris lÄ«bertÄ«nusfuisse crÄ“dÄtur.

19.IntereÄ CarÄ«nus, quem Caesarem ad ParthÅs proficÄ«scÄ“ns

CÄrus in ÄªllyricÅ, GalliÄ, ItaliÄ relÄ«querat, omnibus sÄ“ sceleribus

inquinÄvit. PlÅ«rimÅs innoxiÅs fÄ«ctÄ«s crÄ«minibus occÄ«dit,

mÄtrimÅnia nÅbilia corrÅ«pit, condiscipulÄ«s[184]quoque, quÄ«

eum in auditÅriÅ vel levÄ« fatÄ«gÄtiÅne taxÄverant, perniciÅsus25

fuit. Ob quae omnibus hominibus invÄ«sus nÅn multÅ post

poenÄs dedit. Nam dÄ“ Perside victor exercitus rediÄ“ns,

cum CÄrum Augustum fulmine, NumeriÄnum Caesarem Ä«nsidiÄ«s

perdidisset, DioclÄ“tiÄnum imperÄtÅrem creÄvit, DalmatiÄ

oriundum, virum obscÅ«rissimÄ“ nÄtum, adeÅ ut Ä5

plerÄ«sque scrÄ«bae fÄ«lius, Ä nÅnnÅ«llÄ«s Ä€nullÄ«nÄ« senÄtÅris lÄ«bertÄ«nus

fuisse crÄ“dÄtur.

20.Is prÄ«ma mÄ«litum cÅntiÅne iÅ«rÄvit NumeriÄnum nÅ«llÅsuÅ dolÅ interfectum, et cum iÅ«xtÄ eum Aper, quÄ« NumeriÄnÅÄ«nsidiÄs fÄ“cerat, cÅnstitisset, in cÅnspectÅ« exercitÅ«s manÅ«10DioclÄ“tiÄnÄ« percussus est. PosteÄ CarÄ«num omnium odiÅ etdÄ“testÄtiÅne vÄ«ventem apud Margum ingentÄ« proeliÅ vÄ«cit,prÅditum ab exercitÅ« suÅ, quem fortiÅrem habÄ“bat, aut certÄ“dÄ“sertum, inter ViminÄcium atque Aureum montem. ItarÄ“rum[185]RÅmÄnÄrum potÄ«tus cum tumultum rÅ«sticÄnÄ« in15GalliÄ concitÄssent et factiÅnÄ« suae BacaudÄrum nÅmenimpÅnerent, ducÄ“s autem habÄ“rent Amandum et AeliÄnum,ad subigendÅs eÅs MÄximiÄnum Herculium Caesarem mÄ«sit,quÄ« levibus proeliÄ«s agrestÄ“s domuit et pÄcem GalliaerefÅrmÄvit.20

20.Is prÄ«ma mÄ«litum cÅntiÅne iÅ«rÄvit NumeriÄnum nÅ«llÅ

suÅ dolÅ interfectum, et cum iÅ«xtÄ eum Aper, quÄ« NumeriÄnÅ

Ä«nsidiÄs fÄ“cerat, cÅnstitisset, in cÅnspectÅ« exercitÅ«s manÅ«10

DioclÄ“tiÄnÄ« percussus est. PosteÄ CarÄ«num omnium odiÅ et

dÄ“testÄtiÅne vÄ«ventem apud Margum ingentÄ« proeliÅ vÄ«cit,

prÅditum ab exercitÅ« suÅ, quem fortiÅrem habÄ“bat, aut certÄ“

dÄ“sertum, inter ViminÄcium atque Aureum montem. Ita

rÄ“rum[185]RÅmÄnÄrum potÄ«tus cum tumultum rÅ«sticÄnÄ« in15

GalliÄ concitÄssent et factiÅnÄ« suae BacaudÄrum nÅmen

impÅnerent, ducÄ“s autem habÄ“rent Amandum et AeliÄnum,

ad subigendÅs eÅs MÄximiÄnum Herculium Caesarem mÄ«sit,

quÄ« levibus proeliÄ«s agrestÄ“s domuit et pÄcem Galliae

refÅrmÄvit.20

21.Per haec tempora etiam Carausius quÄ« vÄ«lissimÄ“ nÄtusstrÄ“nuae mÄ«litiae Årdine fÄmam Ä“gregiam fuerat cÅnsecÅ«tus,cum apud BonÅniam per trÄctum Belgicae et ArmoricÄ«pacandum mare accÄ“pisset, quod FrancÄ« et SaxonÄ“s Ä«nfestÄbant.MultÄ«s barbarÄ«s saepe captÄ«s nec praedÄ integrÄ aut25prÅvincialibus redditÄ aut imperÄtÅribus missÄ cum suspiciÅesse coepisset cÅnsultÅ ab eÅ admittÄ« barbarÅs, ut trÄnseuntÄ“scum praedÄ exciperet atque hÄc sÄ“ occasiÅne dÄ«tÄret,Ä MÄximiÄnÅ iussus occÄ«dÄ« purpuram sÅ«mpsit et BritanniÄsoccupÄvit.30

21.Per haec tempora etiam Carausius quÄ« vÄ«lissimÄ“ nÄtus

strÄ“nuae mÄ«litiae Årdine fÄmam Ä“gregiam fuerat cÅnsecÅ«tus,

cum apud BonÅniam per trÄctum Belgicae et ArmoricÄ«

pacandum mare accÄ“pisset, quod FrancÄ« et SaxonÄ“s Ä«nfestÄbant.

MultÄ«s barbarÄ«s saepe captÄ«s nec praedÄ integrÄ aut25

prÅvincialibus redditÄ aut imperÄtÅribus missÄ cum suspiciÅ

esse coepisset cÅnsultÅ ab eÅ admittÄ« barbarÅs, ut trÄnseuntÄ“s

cum praedÄ exciperet atque hÄc sÄ“ occasiÅne dÄ«tÄret,

Ä MÄximiÄnÅ iussus occÄ«dÄ« purpuram sÅ«mpsit et BritanniÄs

occupÄvit.30

22.Ita cum per omnem orbem terrÄrum rÄ“s turbÄtae essent,Carausius in BritanniÄ«s rebellÄret, Achilleus in AegyptÅ,Ä€fricam QuÄ«nquegentiÄnÄ« Ä«nfestÄrent, Narseus OrientÄ«bellum Ä«nferret, DioclÄ“tiÄnus MÄximiÄnum Herculium exCaesare fÄ“cit Augustum, CÅnstantium et MÄximiÄnum5CaesarÄ“s, quÅrum CÅnstantius per fÄ«liam nepÅs ClaudÄ« trÄditur,MÄximiÄnus GÄlerius in DÄciÄ haud longÄ“ Ä SerdicÄnÄtus. Atque ut eÅs etiam adfÄ«nitÄte coniungeret, CÅnstantiusprÄ«vÄ«gnam HerculÄ« TheodÅram accÄ“pit, ex quÄposteÄ sex lÄ«berÅs, CÅnstantÄ«nÄ« frÄtrÄ“s, habuit, GÄlerius10fÄ«liam DioclÄ“tiÄnÄ« Valeriam, ambÅ uxÅrÄ“s quÄs habuerantrepudiÄre compulsÄ«. Cum CarausiÅ tamen, cum bella frÅ«strÄtemptÄta essent contrÄ virum reÄ«[186]mÄ«litÄris perÄ«tissimum,ad postrÄ“mum pÄx convÄ“nit. Eum post septenniumAllectus, socius Ä“ius, occÄ«dit, atque ipse post eum BritanniÄs15trienniÅ tenuit. QuÄ« ductÅ« AsclÄ“piodotÄ«, praefectÄ« praetÅriÅ,oppressus est. Ita Britanniae decimÅ annÅ receptae.

22.Ita cum per omnem orbem terrÄrum rÄ“s turbÄtae essent,

Carausius in BritanniÄ«s rebellÄret, Achilleus in AegyptÅ,

Ä€fricam QuÄ«nquegentiÄnÄ« Ä«nfestÄrent, Narseus OrientÄ«

bellum Ä«nferret, DioclÄ“tiÄnus MÄximiÄnum Herculium ex

Caesare fÄ“cit Augustum, CÅnstantium et MÄximiÄnum5

CaesarÄ“s, quÅrum CÅnstantius per fÄ«liam nepÅs ClaudÄ« trÄditur,

MÄximiÄnus GÄlerius in DÄciÄ haud longÄ“ Ä SerdicÄ

nÄtus. Atque ut eÅs etiam adfÄ«nitÄte coniungeret, CÅnstantius

prÄ«vÄ«gnam HerculÄ« TheodÅram accÄ“pit, ex quÄ

posteÄ sex lÄ«berÅs, CÅnstantÄ«nÄ« frÄtrÄ“s, habuit, GÄlerius10

fÄ«liam DioclÄ“tiÄnÄ« Valeriam, ambÅ uxÅrÄ“s quÄs habuerant

repudiÄre compulsÄ«. Cum CarausiÅ tamen, cum bella frÅ«strÄ

temptÄta essent contrÄ virum reÄ«[186]mÄ«litÄris perÄ«tissimum,

ad postrÄ“mum pÄx convÄ“nit. Eum post septennium

Allectus, socius Ä“ius, occÄ«dit, atque ipse post eum BritanniÄs15

trienniÅ tenuit. QuÄ« ductÅ« AsclÄ“piodotÄ«, praefectÄ« praetÅriÅ,

oppressus est. Ita Britanniae decimÅ annÅ receptae.

23.Per idem tempus Ä CÅnstantiÅ Caesare in GalliÄ benepÅ«gnÄtum est. CircÄ Lingonas diÄ“ Å«nÄ adversam et secundamfortÅ«nam expertus est. Nam cum repentÄ“ barbarÄ«s ingruentibus20intrÄ cÄ«vitÄtem esset coÄctus tam praecipitÄ« necessitÄteut clausÄ«s portÄ«s in mÅ«rum fÅ«nibus tollerÄ“tur, vixquÄ«nque hÅrÄ«s mediÄ«s adventante exercitÅ« sexÄgintÄ ferÄ“mÄ«lia AlamannÅrum cecÄ«dit. MÄximiÄnus quoque Augustusbellum in Ä€fricÄ prÅflÄ«gÄvit domitÄ«s QuÄ«nquegentiÄnÄ«s et25ad pÄcem redÄctÄ«s. DioclÄ“tiÄnus obsessum AlexandrÄ«aeAchilleum octÄvÅ ferÄ“ mÄ“nse superÄvit eumque interfÄ“cit.VictÅriÄ acerbÄ“ usus est; tÅtam Aegyptum gravibusprÅscrÄ«ptiÅnibus caedibusque foedÄvit. EÄ tamen occÄsiÅneÅrdinÄvit prÅvide multa et disposuit, quae ad nostram aetÄtemmanent.

23.Per idem tempus Ä CÅnstantiÅ Caesare in GalliÄ bene

pÅ«gnÄtum est. CircÄ Lingonas diÄ“ Å«nÄ adversam et secundam

fortÅ«nam expertus est. Nam cum repentÄ“ barbarÄ«s ingruentibus20

intrÄ cÄ«vitÄtem esset coÄctus tam praecipitÄ« necessitÄte

ut clausÄ«s portÄ«s in mÅ«rum fÅ«nibus tollerÄ“tur, vix

quÄ«nque hÅrÄ«s mediÄ«s adventante exercitÅ« sexÄgintÄ ferÄ“

mÄ«lia AlamannÅrum cecÄ«dit. MÄximiÄnus quoque Augustus

bellum in Ä€fricÄ prÅflÄ«gÄvit domitÄ«s QuÄ«nquegentiÄnÄ«s et25

ad pÄcem redÄctÄ«s. DioclÄ“tiÄnus obsessum AlexandrÄ«ae

Achilleum octÄvÅ ferÄ“ mÄ“nse superÄvit eumque interfÄ“cit.

VictÅriÄ acerbÄ“ usus est; tÅtam Aegyptum gravibus

prÅscrÄ«ptiÅnibus caedibusque foedÄvit. EÄ tamen occÄsiÅne

ÅrdinÄvit prÅvide multa et disposuit, quae ad nostram aetÄtem

manent.

24.GÄlerius MÄximiÄnus prÄ«mum adversus Narseum proeliumÄ«nsecundum habuit inter CallinÄ«cum CarrÄsque congressus,5cum incÅnsultÄ“ magis quam ignavÄ“ dÄ«micÄsset;admodum enim parvÄ manÅ« cum cÅpiÅsissimÅ hoste commÄ«sit.

24.GÄlerius MÄximiÄnus prÄ«mum adversus Narseum proelium

Ä«nsecundum habuit inter CallinÄ«cum CarrÄsque congressus,5

cum incÅnsultÄ“ magis quam ignavÄ“ dÄ«micÄsset;

admodum enim parvÄ manÅ« cum cÅpiÅsissimÅ hoste commÄ«sit.

25.Pulsus igitur et ad DioclÄ“tiÄnum profectus cum eÄ«in itinere occurrisset, tantÄ Ä«nsolentiÄ Ä DioclÄ“tiÄnÅ fertur10exceptus ut per aliquot passuum mÄ«lia purpurÄtus trÄdÄturad vehiculum cucurrisse; mox tamen per Äªllyricum MoesiamquecontrÄctÄ«s cÅpiÄ«s rÅ«rsus cum NarseÅ, Hormisdae etSapÅris avÅ, in ArmeniÄ MÄiÅre pÅ«gnÄvit successÅ« ingentÄ«nec minÅre cÅnsiliÅ, simul fortitÅ«dine, quippe quÄ« etiam15speculÄtÅris mÅ«nus cum alterÅ aut tertiÅ equite suscÄ“perit.[187]PulsÅ NarseÅ castra Ä“ius dÄ«ripuit; uxÅrÄ“s, sorÅrÄ“s, lÄ«berÅscÄ“pit, Ä«nfÄ«nÄ«tam extrÄ«nsecus PersÄrum nÅbilitÄtem, gazamPersicam cÅpiÅsissimam. Ipsum in ultimÄs rÄ“gnÄ« solitÅ«dinÄ“sÄ“git. QuÄrÄ“ Ä DioclÄ“tiÄnÅ in MesopotamiÄ cum praesidiÄ«s20tum morante ovÄns regressus ingentÄ« honÅre susceptus est.Varia deinceps et simul et virÄ«tim bella gessÄ“runt CarpÄ«s etBasternÄ«s subÄctÄ«s, SarmatÄ«s victÄ«s, quÄrum nÄtiÅnum ingentÄ“scaptÄ«vÅrum cÅpiÄs in RÅmÄnÄ«s fÄ«nibus locÄvÄ“runt.

25.Pulsus igitur et ad DioclÄ“tiÄnum profectus cum eÄ«

in itinere occurrisset, tantÄ Ä«nsolentiÄ Ä DioclÄ“tiÄnÅ fertur10

exceptus ut per aliquot passuum mÄ«lia purpurÄtus trÄdÄtur

ad vehiculum cucurrisse; mox tamen per Äªllyricum Moesiamque

contrÄctÄ«s cÅpiÄ«s rÅ«rsus cum NarseÅ, Hormisdae et

SapÅris avÅ, in ArmeniÄ MÄiÅre pÅ«gnÄvit successÅ« ingentÄ«

nec minÅre cÅnsiliÅ, simul fortitÅ«dine, quippe quÄ« etiam15

speculÄtÅris mÅ«nus cum alterÅ aut tertiÅ equite suscÄ“perit.[187]

PulsÅ NarseÅ castra Ä“ius dÄ«ripuit; uxÅrÄ“s, sorÅrÄ“s, lÄ«berÅs

cÄ“pit, Ä«nfÄ«nÄ«tam extrÄ«nsecus PersÄrum nÅbilitÄtem, gazam

Persicam cÅpiÅsissimam. Ipsum in ultimÄs rÄ“gnÄ« solitÅ«dinÄ“s

Ä“git. QuÄrÄ“ Ä DioclÄ“tiÄnÅ in MesopotamiÄ cum praesidiÄ«s20

tum morante ovÄns regressus ingentÄ« honÅre susceptus est.

Varia deinceps et simul et virÄ«tim bella gessÄ“runt CarpÄ«s et

BasternÄ«s subÄctÄ«s, SarmatÄ«s victÄ«s, quÄrum nÄtiÅnum ingentÄ“s

captÄ«vÅrum cÅpiÄs in RÅmÄnÄ«s fÄ«nibus locÄvÄ“runt.

26.DioclÄ“tiÄnus morÄtus callidÄ“ fuit, sagÄx praetereÄ et25admodum subtÄ«lis ingeniÄ«, et quÄ« sevÄ“ritÄtem suam aliÄ“nÄinvidiÄ vellet explÄ“re. DÄ«ligentissimus tamen et sollertissimusprÄ«nceps et quÄ« imperiÅ RÅmÄnÅ prÄ«mus rÄ“giaecÅnsuÄ“tÅ«dinis fÅrmam magis quam RÅmÄnae lÄ«bertÄtis invexerit[188]adorÄrÄ«que sÄ“ iusserit,[188]cum ante eum cÅ«nctÄ« salÅ«tÄrentur.ÅŒrnamenta gemmÄrum vestibus calciÄmentÄ«squeindidit. Nam prius imperiÄ« Ä«nsÄ«gnÄ“ in chlamyde purpureÄtantum erat, reliqua commÅ«nia.5

26.DioclÄ“tiÄnus morÄtus callidÄ“ fuit, sagÄx praetereÄ et25

admodum subtÄ«lis ingeniÄ«, et quÄ« sevÄ“ritÄtem suam aliÄ“nÄ

invidiÄ vellet explÄ“re. DÄ«ligentissimus tamen et sollertissimus

prÄ«nceps et quÄ« imperiÅ RÅmÄnÅ prÄ«mus rÄ“giae

cÅnsuÄ“tÅ«dinis fÅrmam magis quam RÅmÄnae lÄ«bertÄtis invexerit[188]

adorÄrÄ«que sÄ“ iusserit,[188]cum ante eum cÅ«nctÄ« salÅ«tÄrentur.

ÅŒrnamenta gemmÄrum vestibus calciÄmentÄ«sque

indidit. Nam prius imperiÄ« Ä«nsÄ«gnÄ“ in chlamyde purpureÄ

tantum erat, reliqua commÅ«nia.5

27.Herculius autem prÅpalam ferus et incÄ«vÄ«lis ingeniÄ«,asperitÄtem suam etiam vultÅ«s horrÅre sÄ«gnificÄns. HÄ«cnatÅ«rae suae indulgÄ“ns DioclÄ“tiÄnÅ in omnibus est sevÄ“riÅribuscÅnsiliÄ«s obsecutus. Cum tamen ingravÄ“scente aevÅparum sÄ“ idÅneum DioclÄ“tiÄnus moderandÅ imperiÅ esse10sentÄ«ret, auctor HerculiÅ fuit ut in vÄ«tam prÄ«vÄtam concÄ“derentet statiÅnem tuendae reÄ« pÅ«blicae viridiÅribusiÅ«niÅribusque mandÄrent. CuÄ« aegrÄ“ conlÄ“ga obtemperÄvit.Tamen uterque Å«nÅ diÄ“ prÄ«vÄtÅ habitÅ« imperiÄ« Ä«nsÄ«gnÄ“mÅ«tÄvit, Nicomediae DioclÄ“tiÄnus, Herculius MediÅlÄnÄ«,15post triumphum inclutum, quem RÅmae ex numerÅsÄ«sgentibus Ä“gerant, pompÄ ferculÅrum inlÅ«strÄ«, quÄ NarseÄ«coniugÄ“s sorÅrÄ“sque et lÄ«berÄ« antÄ“ currum ductÄ« sunt. ConcessÄ“runttamen SalÅnÄs Å«nus, alter in LÅ«cÄniam.

27.Herculius autem prÅpalam ferus et incÄ«vÄ«lis ingeniÄ«,

asperitÄtem suam etiam vultÅ«s horrÅre sÄ«gnificÄns. HÄ«c

natÅ«rae suae indulgÄ“ns DioclÄ“tiÄnÅ in omnibus est sevÄ“riÅribus

cÅnsiliÄ«s obsecutus. Cum tamen ingravÄ“scente aevÅ

parum sÄ“ idÅneum DioclÄ“tiÄnus moderandÅ imperiÅ esse10

sentÄ«ret, auctor HerculiÅ fuit ut in vÄ«tam prÄ«vÄtam concÄ“derent

et statiÅnem tuendae reÄ« pÅ«blicae viridiÅribus

iÅ«niÅribusque mandÄrent. CuÄ« aegrÄ“ conlÄ“ga obtemperÄvit.

Tamen uterque Å«nÅ diÄ“ prÄ«vÄtÅ habitÅ« imperiÄ« Ä«nsÄ«gnÄ“

mÅ«tÄvit, Nicomediae DioclÄ“tiÄnus, Herculius MediÅlÄnÄ«,15

post triumphum inclutum, quem RÅmae ex numerÅsÄ«s

gentibus Ä“gerant, pompÄ ferculÅrum inlÅ«strÄ«, quÄ NarseÄ«

coniugÄ“s sorÅrÄ“sque et lÄ«berÄ« antÄ“ currum ductÄ« sunt. ConcessÄ“runt

tamen SalÅnÄs Å«nus, alter in LÅ«cÄniam.

28.DioclÄ“tiÄnus prÄ«vÄtus in vÄ«llÄ, quae haud procul Ä20SalÅnÄ«s est, praeclÄrÅ ÅtiÅ cÅnsenuit, inÅ«sitÄtÄ virtÅ«te Å«sus,ut sÅlus omnium post conditum RÅmÄnum imperium extantÅ fastÄ«giÅ sponte ad prÄ«vÄtae vÄ«tae statum cÄ«vÄ«litÄtemqueremeÄret. Contigit igitur eÄ«, quod nÅ«llÄ« post nÄtÅs hominÄ“s,ut cum prÄ«vÄtus obÄ«sset,[189]inter DÄ«vÅs tamen referrÄ“tur.25

28.DioclÄ“tiÄnus prÄ«vÄtus in vÄ«llÄ, quae haud procul Ä20

SalÅnÄ«s est, praeclÄrÅ ÅtiÅ cÅnsenuit, inÅ«sitÄtÄ virtÅ«te Å«sus,

ut sÅlus omnium post conditum RÅmÄnum imperium ex

tantÅ fastÄ«giÅ sponte ad prÄ«vÄtae vÄ«tae statum cÄ«vÄ«litÄtemque

remeÄret. Contigit igitur eÄ«, quod nÅ«llÄ« post nÄtÅs hominÄ“s,

ut cum prÄ«vÄtus obÄ«sset,[189]inter DÄ«vÅs tamen referrÄ“tur.25

From the Abdication of Diocletian to the Death of Jovian,305-364A.D.

1.HÄ«s igitur abeuntibus administrÄtiÅne reÄ« pÅ«blicae CÅnstantiuset GÄlerius AugustÄ« creÄtÄ« sunt dÄ«vÄ«susque intereÅs ita RÅmÄnus orbis, ut Galliam, Äªtaliam, Ä€fricam CÅnstantius,Äªllyricum, Asiam, Orientem GÄlerius obtinÄ“ret,sÅ«mptÄ«s duÅbus Caesaribus. CÅnstantius tamen contentus5dÄ«gnitÄte[190]AugustÄ« Äªtaliae atque Ä€fricae administrandaesollicitÅ«dinem recusÄvit, vir Ä“gregius et praestantissimaecÄ«vÄ«litÄtis, dÄ«vitiÄ«s prÅvinciÄlium ac prÄ«vÄtÅrum studÄ“ns,fiscÄ« commoda nÅn admodum adfectÄns, dÄ«cÄ“nsque meliuspÅ«blicÄs opÄ“s Ä prÄ«vÄtÄ«s habÄ“rÄ« quam intrÄ Å«num claustrum10reservÄrÄ«, adeÅ autem cultÅ«s modicÄ« ut festÄ«s diÄ“bus, sÄ«amÄ«cÄ«s numerÅsiÅribus esset epulandum, prÄ«vÄtÅrum eÄ«argentÅ ÅstiÄtim petÄ«tÅ trÄ«clÄ«nia sternerentur. HÄ«c nÅnmodo amÄbilis, sed etiam venerÄbilis GallÄ«s fuit, praecipuÄ“quod DioclÄ“tiÄnÄ« suspectam prÅ«dentiam et MÄximiÄnÄ«15sanguinÄriam temeritÄtem imperiÅ Ä“ius Ä“vÄserant. Obiit inBritanniÄ EborÄcÄ« prÄ«ncipÄtÅ«s annÅ tertiÅ decimÅ atqueinter DÄ«vÅs relÄtus est.

1.HÄ«s igitur abeuntibus administrÄtiÅne reÄ« pÅ«blicae CÅnstantius

et GÄlerius AugustÄ« creÄtÄ« sunt dÄ«vÄ«susque inter

eÅs ita RÅmÄnus orbis, ut Galliam, Äªtaliam, Ä€fricam CÅnstantius,

Äªllyricum, Asiam, Orientem GÄlerius obtinÄ“ret,

sÅ«mptÄ«s duÅbus Caesaribus. CÅnstantius tamen contentus5

dÄ«gnitÄte[190]AugustÄ« Äªtaliae atque Ä€fricae administrandae

sollicitÅ«dinem recusÄvit, vir Ä“gregius et praestantissimae

cÄ«vÄ«litÄtis, dÄ«vitiÄ«s prÅvinciÄlium ac prÄ«vÄtÅrum studÄ“ns,

fiscÄ« commoda nÅn admodum adfectÄns, dÄ«cÄ“nsque melius

pÅ«blicÄs opÄ“s Ä prÄ«vÄtÄ«s habÄ“rÄ« quam intrÄ Å«num claustrum10

reservÄrÄ«, adeÅ autem cultÅ«s modicÄ« ut festÄ«s diÄ“bus, sÄ«

amÄ«cÄ«s numerÅsiÅribus esset epulandum, prÄ«vÄtÅrum eÄ«

argentÅ ÅstiÄtim petÄ«tÅ trÄ«clÄ«nia sternerentur. HÄ«c nÅn

modo amÄbilis, sed etiam venerÄbilis GallÄ«s fuit, praecipuÄ“

quod DioclÄ“tiÄnÄ« suspectam prÅ«dentiam et MÄximiÄnÄ«15

sanguinÄriam temeritÄtem imperiÅ Ä“ius Ä“vÄserant. Obiit in

BritanniÄ EborÄcÄ« prÄ«ncipÄtÅ«s annÅ tertiÅ decimÅ atque

inter DÄ«vÅs relÄtus est.

2.GÄlerius, vir et probÄ“ morÄtus et Ä“gregius rÄ“ mÄ«litÄrÄ«,cum Äªtaliam quoque sinente CÅnstantiÅ administrÄtiÅnÄ«20suae accessisse sentÄ«ret, CaesarÄ“s duÅs creÄvit, MÄximÄ«num,quem OrientÄ« praefÄ“cit, et SevÄ“rum, cuÄ« Äªtaliam dedit. Ipsein ÄªllyricÅ morÄtus est. Verum CÅnstantiÅ mortuÅ CÅnstantÄ«nus,ex obscÅ«riÅre mÄtrimÅniÅ Ä“ius fÄ«lius, in BritanniÄcreÄtus est imperÄtÅr et in locum patris exoptÄtissimusmoderÄtor accessit. RÅmae intereÄ praetÅriÄnÄ« excÄ«tÅ tumultÅ«MÄxentium, HerculÄ« fÄ«lium, quÄ« haud procul ab urbe5in vÄ«llÄ pÅ«blicÄ morÄbÄtur, Augustum nÅ«ncupÄvÄ“runt. QuÅnÅ«ntiÅ MÄximiÄnus Herculius ad spem adrectus resÅ«mendÄ«fastÄ«giÄ« quod invÄ«tus ÄmÄ«serat, RÅmam advolÄvit Ä“ LÅ«cÄniÄ,quam sedem prÄ«vÄtus Ä“lÄ“gerat in agrÄ«s amoenissimÄ«s cÅnsenÄ“scÄ“ns,DioclÄ“tiÄnumque etiam per litterÄs adhortÄtus10est ut dÄ“positam resÅ«meret potestÄtem, quÄs ille inrÄ«sÄshabuit. Sed adversum motum praetÅriÄnÅrum atque MÄxentÄ«SevÄ“rus Caesar RÅmam missus Ä GÄleriÅ cum exercitÅ«vÄ“nit obsidÄ“nsque urbem mÄ«litum suÅrum scelere dÄ“sertusest. Auctae MÄxentÄ« opÄ“s cÅnfirmÄtumque imperium. SevÄ“rus15fugiÄ“ns Ravennae interfectus est.

2.GÄlerius, vir et probÄ“ morÄtus et Ä“gregius rÄ“ mÄ«litÄrÄ«,

cum Äªtaliam quoque sinente CÅnstantiÅ administrÄtiÅnÄ«20

suae accessisse sentÄ«ret, CaesarÄ“s duÅs creÄvit, MÄximÄ«num,

quem OrientÄ« praefÄ“cit, et SevÄ“rum, cuÄ« Äªtaliam dedit. Ipse

in ÄªllyricÅ morÄtus est. Verum CÅnstantiÅ mortuÅ CÅnstantÄ«nus,

ex obscÅ«riÅre mÄtrimÅniÅ Ä“ius fÄ«lius, in BritanniÄ

creÄtus est imperÄtÅr et in locum patris exoptÄtissimus

moderÄtor accessit. RÅmae intereÄ praetÅriÄnÄ« excÄ«tÅ tumultÅ«

MÄxentium, HerculÄ« fÄ«lium, quÄ« haud procul ab urbe5

in vÄ«llÄ pÅ«blicÄ morÄbÄtur, Augustum nÅ«ncupÄvÄ“runt. QuÅ

nÅ«ntiÅ MÄximiÄnus Herculius ad spem adrectus resÅ«mendÄ«

fastÄ«giÄ« quod invÄ«tus ÄmÄ«serat, RÅmam advolÄvit Ä“ LÅ«cÄniÄ,

quam sedem prÄ«vÄtus Ä“lÄ“gerat in agrÄ«s amoenissimÄ«s cÅnsenÄ“scÄ“ns,

DioclÄ“tiÄnumque etiam per litterÄs adhortÄtus10

est ut dÄ“positam resÅ«meret potestÄtem, quÄs ille inrÄ«sÄs

habuit. Sed adversum motum praetÅriÄnÅrum atque MÄxentÄ«

SevÄ“rus Caesar RÅmam missus Ä GÄleriÅ cum exercitÅ«

vÄ“nit obsidÄ“nsque urbem mÄ«litum suÅrum scelere dÄ“sertus

est. Auctae MÄxentÄ« opÄ“s cÅnfirmÄtumque imperium. SevÄ“rus15

fugiÄ“ns Ravennae interfectus est.

3.Herculius tamen MÄximiÄnus post haec in cÅntiÅneexercitÅ«s fÄ«lium MÄxentium nÅ«dÄre conÄtus sÄ“ditiÅnem etconvÄ«cia mÄ«litum tulit. Inde ad GalliÄs profectus est dolÅcompositÅ, tamquam Ä fÄ«liÅ esset expulsus,[191]ut CÅnstantÄ«nÅ20generÅ iungerÄ“tur, mÅliÄ“ns tamen CÅnstantÄ«num repertÄoccÄsiÅne interficere, quÄ« in GalliÄ«s et mÄ«litum et prÅvinciÄliumingentÄ« iam favÅre rÄ“gnÄbat caesÄ«s FrancÄ«s atqueAlamannÄ«s captÄ«sque eÅrum rÄ“gibus, quÅs etiam bestiÄ«s,cum mÄgnificum spectÄculum mÅ«neris parÄsset, obiÄ“cit.25DÄ“tÄ“ctÄ«s igitur Ä«nsidiÄ«s per Faustam fÄ«liam, quae dolumvirÅ nÅ«ntiÄverat, profÅ«git Herculius Massiliaeque oppressus(ex eÄ etiam nÄvigÄre ad fÄ«lium praeparÄbat) poenÄs deditiÅ«stissimÅ exitÅ«, vir ad omnem ÄcerbitÄtem saevitiamqueprÅclÄ«vis, Ä«nfÄ«dus, incommodus, cÄ«vÄ«litÄtis penitus expers.30

3.Herculius tamen MÄximiÄnus post haec in cÅntiÅne

exercitÅ«s fÄ«lium MÄxentium nÅ«dÄre conÄtus sÄ“ditiÅnem et

convÄ«cia mÄ«litum tulit. Inde ad GalliÄs profectus est dolÅ

compositÅ, tamquam Ä fÄ«liÅ esset expulsus,[191]ut CÅnstantÄ«nÅ20

generÅ iungerÄ“tur, mÅliÄ“ns tamen CÅnstantÄ«num repertÄ

occÄsiÅne interficere, quÄ« in GalliÄ«s et mÄ«litum et prÅvinciÄlium

ingentÄ« iam favÅre rÄ“gnÄbat caesÄ«s FrancÄ«s atque

AlamannÄ«s captÄ«sque eÅrum rÄ“gibus, quÅs etiam bestiÄ«s,

cum mÄgnificum spectÄculum mÅ«neris parÄsset, obiÄ“cit.25

DÄ“tÄ“ctÄ«s igitur Ä«nsidiÄ«s per Faustam fÄ«liam, quae dolum

virÅ nÅ«ntiÄverat, profÅ«git Herculius Massiliaeque oppressus

(ex eÄ etiam nÄvigÄre ad fÄ«lium praeparÄbat) poenÄs dedit

iÅ«stissimÅ exitÅ«, vir ad omnem ÄcerbitÄtem saevitiamque

prÅclÄ«vis, Ä«nfÄ«dus, incommodus, cÄ«vÄ«litÄtis penitus expers.30

4.Per hÅc tempus Ä GÄleriÅ Licinius imperÄtÅr est factus,DÄciÄ oriundus, nÅtus eÄ« antÄ«quÄ cÅnsuÄ“tÅ«dine et in bellÅ,quod adversus Narseum gesserat, strÄ“nuis labÅribus et officiÄ«sacceptus. Mors GÄlerÄ« cÅnfestim secÅ«ta. Ita rÄ“spÅ«blica tum Ä novÄ«s quattuor imperÄtÅribus tenÄ“bÄtur,5CÅnstantÄ«nÅ et MÄxentiÅ, fÄ«liÄ«s AugustÅrum, LiciniÅ et MÄximÄ«nÅ,novÄ«s hominibus. QuÄ«ntÅ tamen CÅnstantÄ«nus imperiÄ«suÄ« annÅ bellum adversum MÄxentium cÄ«vÄ«le commÅvit,cÅpiÄs Ä“ius multÄ«s proeliÄ«s fÅ«dit, ipsum postrÄ“mÅ RÅmaeadversum nÅbilÄ“s omnibus exitiÄ«s saevientem apud pontem10Mulvium vÄ«cit ÄªtaliÄque est potÄ«tus. NÅn multÅ[192]deincepsin Oriente quoque adversum Licinium MÄximÄ«nus rÄ“s novÄsmÅlÄ«tus vÄ«cÄ«num exitium fortuÄ«tÄ apud Tarsum morte praevÄ“nit.

4.Per hÅc tempus Ä GÄleriÅ Licinius imperÄtÅr est factus,

DÄciÄ oriundus, nÅtus eÄ« antÄ«quÄ cÅnsuÄ“tÅ«dine et in bellÅ,

quod adversus Narseum gesserat, strÄ“nuis labÅribus et officiÄ«s

acceptus. Mors GÄlerÄ« cÅnfestim secÅ«ta. Ita rÄ“s

pÅ«blica tum Ä novÄ«s quattuor imperÄtÅribus tenÄ“bÄtur,5

CÅnstantÄ«nÅ et MÄxentiÅ, fÄ«liÄ«s AugustÅrum, LiciniÅ et MÄximÄ«nÅ,

novÄ«s hominibus. QuÄ«ntÅ tamen CÅnstantÄ«nus imperiÄ«

suÄ« annÅ bellum adversum MÄxentium cÄ«vÄ«le commÅvit,

cÅpiÄs Ä“ius multÄ«s proeliÄ«s fÅ«dit, ipsum postrÄ“mÅ RÅmae

adversum nÅbilÄ“s omnibus exitiÄ«s saevientem apud pontem10

Mulvium vÄ«cit ÄªtaliÄque est potÄ«tus. NÅn multÅ[192]deinceps

in Oriente quoque adversum Licinium MÄximÄ«nus rÄ“s novÄs

mÅlÄ«tus vÄ«cÄ«num exitium fortuÄ«tÄ apud Tarsum morte praevÄ“nit.

5.CÅnstantÄ«nus tamen, vir ingÄ“ns et omnia efficere nÄ«tÄ“ns15quae animÅ praeparÄsset,[193]simul prÄ«ncipÄtum tÅtÄ«us orbisadfectÄns, LiciniÅ bellum intulit, quamquam necessitÅ«dÅet adfÄ«nitÄs cum eÅ esset; nam soror CÅnstantia nÅ«ptaLiciniÅ erat. Ac prÄ«mÅ eum in PannoniÄ SecundÄ ingentÄ«apparÄtÅ« bellum apud CibalÄs Ä«nstruentem repentÄ«nus oppressit20omnÄ«que DardaniÄ, MoesiÄ, MacedoniÄ potÄ«tus numerÅsÄsprÅvinciÄs occupÄvit.

5.CÅnstantÄ«nus tamen, vir ingÄ“ns et omnia efficere nÄ«tÄ“ns15

quae animÅ praeparÄsset,[193]simul prÄ«ncipÄtum tÅtÄ«us orbis

adfectÄns, LiciniÅ bellum intulit, quamquam necessitÅ«dÅ

et adfÄ«nitÄs cum eÅ esset; nam soror CÅnstantia nÅ«pta

LiciniÅ erat. Ac prÄ«mÅ eum in PannoniÄ SecundÄ ingentÄ«

apparÄtÅ« bellum apud CibalÄs Ä«nstruentem repentÄ«nus oppressit20

omnÄ«que DardaniÄ, MoesiÄ, MacedoniÄ potÄ«tus numerÅsÄs

prÅvinciÄs occupÄvit.

6.Varia deinceps inter eÅs bella gesta, et pÄx reconciliÄtaruptaque est. PostremÅ Licinius nÄvÄlÄ« et terrestrÄ« proeliÅvictus apud Nicomediam sÄ“ dÄ“didit et contrÄ religiÅnem25sacrÄmentÄ« ThessalonÄ«cae prÄ«vÄtus occisus est. EÅ temporerÄ“s RÅmÄna sub Å«nÅ AugustÅ et tribus Caesaribus, quodnumquam aliÄs, fuit, cum lÄ«berÄ« CÅnstantÄ«nÄ« Galliae, OrientÄ«Äªtaliaeque praeessent. Verum Ä«nsolentiÄ rÄ“rum secundÄrumaliquantum CÅnstantÄ«nus ex illÄ favÅrÄbilÄ« animÄ« docilitÄtemÅ«tÄvit. PrÄ«mum necessitÅ«dinÄ“s persecÅ«tus Ä“gregiumvirum fÄ«lium et sorÅris fÄ«lium, commodae indolis iuvenem,5interfÄ“cit, mox uxÅrem, post numerÅsÅs amÄ«cÅs.

6.Varia deinceps inter eÅs bella gesta, et pÄx reconciliÄta

ruptaque est. PostremÅ Licinius nÄvÄlÄ« et terrestrÄ« proeliÅ

victus apud Nicomediam sÄ“ dÄ“didit et contrÄ religiÅnem25

sacrÄmentÄ« ThessalonÄ«cae prÄ«vÄtus occisus est. EÅ tempore

rÄ“s RÅmÄna sub Å«nÅ AugustÅ et tribus Caesaribus, quod

numquam aliÄs, fuit, cum lÄ«berÄ« CÅnstantÄ«nÄ« Galliae, OrientÄ«

Äªtaliaeque praeessent. Verum Ä«nsolentiÄ rÄ“rum secundÄrum

aliquantum CÅnstantÄ«nus ex illÄ favÅrÄbilÄ« animÄ« docilitÄte

mÅ«tÄvit. PrÄ«mum necessitÅ«dinÄ“s persecÅ«tus Ä“gregium

virum fÄ«lium et sorÅris fÄ«lium, commodae indolis iuvenem,5

interfÄ“cit, mox uxÅrem, post numerÅsÅs amÄ«cÅs.

7.Vir prÄ«mÅ imperiÄ« tempore optimÄ«s prÄ«ncipibus, ultimÅmediÄ«s comparandus. Innumerae in eÅ animÄ« corporisquevirtÅ«tÄ“s clÄruÄ“runt. MÄ«litÄris glÅriae appetentissimus, fortÅ«nÄin bellÄ«s prÅsperÄ fuit, vÄ“rum ita ut nÅn superÄret10industriam. Nam etiam GothÅs post cÄ«vÄ«le bellum variÄ“prÅflÄ«gÄvit pÄce hÄ«s ad postremum datÄ, ingentemque apudbarbarÄs gentÄ“s memoriae grÄtiam conlocÄvit. CÄ«vÄ«libusartibus et studiÄ«s lÄ«berÄlibus dÄ“ditus, adfectÄtor iÅ«stÄ« amÅris,quem ab omnibus sibi et lÄ«berÄlitÄte et docilitÄte quaesÄ«vit,15sÄ«cut in nÅnnÅ«llÅs amÄ«cÅs dubius, ita in reliquÅs Ä“gregius,nihil occÄsiÅnum praetermittÄ“ns, quÅ opulentiÅrÄ“s eÅs clÄriÅrÄ“squepraestÄret.

7.Vir prÄ«mÅ imperiÄ« tempore optimÄ«s prÄ«ncipibus, ultimÅ

mediÄ«s comparandus. Innumerae in eÅ animÄ« corporisque

virtÅ«tÄ“s clÄruÄ“runt. MÄ«litÄris glÅriae appetentissimus, fortÅ«nÄ

in bellÄ«s prÅsperÄ fuit, vÄ“rum ita ut nÅn superÄret10

industriam. Nam etiam GothÅs post cÄ«vÄ«le bellum variÄ“

prÅflÄ«gÄvit pÄce hÄ«s ad postremum datÄ, ingentemque apud

barbarÄs gentÄ“s memoriae grÄtiam conlocÄvit. CÄ«vÄ«libus

artibus et studiÄ«s lÄ«berÄlibus dÄ“ditus, adfectÄtor iÅ«stÄ« amÅris,

quem ab omnibus sibi et lÄ«berÄlitÄte et docilitÄte quaesÄ«vit,15

sÄ«cut in nÅnnÅ«llÅs amÄ«cÅs dubius, ita in reliquÅs Ä“gregius,

nihil occÄsiÅnum praetermittÄ“ns, quÅ opulentiÅrÄ“s eÅs clÄriÅrÄ“sque

praestÄret.

8.MultÄs lÄ“gÄ“s rogÄvit, quÄsdam ex bonÅ et aequÅ, plÄ“rÄsquesuperfluÄs, nÅnnÅ«llÄs sevÄ“rÄs, prÄ«musque urbem nÅminis20suÄ« ad tantum fastÄ«gium Ä“vehere mÅlÄ«tus est, ut RÅmaeaemulam faceret. Bellum adversus ParthÅs mÅliÄ“ns, quÄ«iam Mesopotamiam fatÄ«gÄbant, Å«nÅ et trÄ«cÄ“simÅ annÅ imperiÄ«,aetÄtis sextÅ et sexÄgÄ“simÅ, Nicomediae in vÄ«llÄpÅ«blicÄ obiit. DÄ“nÅ«ntiÄta mors Ä“ius est etiam per crÄ«nÄ«tam25stellam, quae inÅ«sitÄtae mÄgnitÅ«dinis aliquamdiÅ« fÅ«lsit;eam GraecÄ« comÄ“tÄ“n vocant. Atque inter DÄ«vÅs meruitreferrÄ«.

8.MultÄs lÄ“gÄ“s rogÄvit, quÄsdam ex bonÅ et aequÅ, plÄ“rÄsque

superfluÄs, nÅnnÅ«llÄs sevÄ“rÄs, prÄ«musque urbem nÅminis20

suÄ« ad tantum fastÄ«gium Ä“vehere mÅlÄ«tus est, ut RÅmae

aemulam faceret. Bellum adversus ParthÅs mÅliÄ“ns, quÄ«

iam Mesopotamiam fatÄ«gÄbant, Å«nÅ et trÄ«cÄ“simÅ annÅ imperiÄ«,

aetÄtis sextÅ et sexÄgÄ“simÅ, Nicomediae in vÄ«llÄ

pÅ«blicÄ obiit. DÄ“nÅ«ntiÄta mors Ä“ius est etiam per crÄ«nÄ«tam25

stellam, quae inÅ«sitÄtae mÄgnitÅ«dinis aliquamdiÅ« fÅ«lsit;

eam GraecÄ« comÄ“tÄ“n vocant. Atque inter DÄ«vÅs meruit

referrÄ«.

9.Is successÅrÄ“s fÄ«liÅs trÄ“s relÄ«quit atque Å«num frÄtrisfÄ«lium. VÄ“rum Dalmatius Caesar prÅsperrimÄ indole neque30patruÅ absimilis haud multÅ post oppressus est factiÅnemÄ«litÄrÄ« et CÅnstantiÅ, patruÄ“lÄ« suÅ, sinente potius quamiubente. CÅnstantÄ«num porrÅ bellum frÄtrÄ« Ä«nferentem etapud AquilÄ“iam incÅnsultius proelium aggressum CÅnstantisducÄ“s interÄ“mÄ“runt. Ita rÄ“s pÅ«blica ad duÅs AugustÅs5redÄcta. CÅnstantis imperium strÄ“nuum aliquamdiÅ« etiÅ«stum fuit. Mox cum et valetÅ«dine imprÅsperÄ et amÄ«cÄ«sprÄviÅribus uterÄ“tur, ad gravia vitia conversus, cum intolerÄbilisprÅvinciÄlibus, mÄ«litÄ« iniÅ«cundus esset, factiÅne MÄgnentioccÄ«sus est. Obiit haud longÄ“ ab HispÄniÄ«s in castrÅ,10cuÄ« Helenae[194]nÅmen est, annÅ imperiÄ« septimÅ decimÅ, aetÄtistrÄ«cÄ“simÅ, rÄ“bus tamen plurimÄ«s strÄ“nuÄ“ in mÄ«litiÄ gestÄ«sexercituÄ«que per omne vÄ«tae tempus sine gravÄ« crÅ«dÄ“litÄteterribilis.

9.Is successÅrÄ“s fÄ«liÅs trÄ“s relÄ«quit atque Å«num frÄtris

fÄ«lium. VÄ“rum Dalmatius Caesar prÅsperrimÄ indole neque30

patruÅ absimilis haud multÅ post oppressus est factiÅne

mÄ«litÄrÄ« et CÅnstantiÅ, patruÄ“lÄ« suÅ, sinente potius quam

iubente. CÅnstantÄ«num porrÅ bellum frÄtrÄ« Ä«nferentem et

apud AquilÄ“iam incÅnsultius proelium aggressum CÅnstantis

ducÄ“s interÄ“mÄ“runt. Ita rÄ“s pÅ«blica ad duÅs AugustÅs5

redÄcta. CÅnstantis imperium strÄ“nuum aliquamdiÅ« et

iÅ«stum fuit. Mox cum et valetÅ«dine imprÅsperÄ et amÄ«cÄ«s

prÄviÅribus uterÄ“tur, ad gravia vitia conversus, cum intolerÄbilis

prÅvinciÄlibus, mÄ«litÄ« iniÅ«cundus esset, factiÅne MÄgnenti

occÄ«sus est. Obiit haud longÄ“ ab HispÄniÄ«s in castrÅ,10

cuÄ« Helenae[194]nÅmen est, annÅ imperiÄ« septimÅ decimÅ, aetÄtis

trÄ«cÄ“simÅ, rÄ“bus tamen plurimÄ«s strÄ“nuÄ“ in mÄ«litiÄ gestÄ«s

exercituÄ«que per omne vÄ«tae tempus sine gravÄ« crÅ«dÄ“litÄte

terribilis.

10.DÄ«versa CÅnstantÄ« fortÅ«na fuit. Ä€ PersÄ«s enim multa15et gravia perpessus saepe captÄ«s oppidÄ«s, obsessÄ«s urbibus,caesÄ«s exercitibus, nÅ«llumque eÄ« contrÄ SapÅrem prÅsperumproelium fuit, nisi quod apud Singara haud dubiam victÅriamferÅciÄ mÄ«litum ÄmÄ«sit, quÄ« pÅ«gnam sÄ“ditiÅsÄ“ et stolidÄ“contrÄ ratiÅnem bellÄ« diÄ“ iam praecipitÄ« poposcÄ“runt. Post20CÅnstantis necem MÄgnentiÅ Äªtaliam, Ä€fricam, GalliÄs obtinenteetiam Äªllyricum rÄ“s novÄs habuit, VetraniÅne ad imperiumcÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum Ä“lÄ“ctÅ. Quem grandaevum iamet cÅ«nctÄ«s amÄbilem diÅ«turnitÄte et fÄ“lÄ«citÄte mÄ«litiae adtuendum Äªllyricum prÄ«ncipem creÄvÄ“runt, virum probum et25mÅrum veterum ac iÅ«cundae cÄ«vÄ«litÄtis, sed omnium lÄ«berÄliumartium expertem adeÅ ut nÄ“ elementa quidem prÄ«malitterÄrum nisi grandaevus et iam imperÄtÅr accÄ“perit.

10.DÄ«versa CÅnstantÄ« fortÅ«na fuit. Ä€ PersÄ«s enim multa15

et gravia perpessus saepe captÄ«s oppidÄ«s, obsessÄ«s urbibus,

caesÄ«s exercitibus, nÅ«llumque eÄ« contrÄ SapÅrem prÅsperum

proelium fuit, nisi quod apud Singara haud dubiam victÅriam

ferÅciÄ mÄ«litum ÄmÄ«sit, quÄ« pÅ«gnam sÄ“ditiÅsÄ“ et stolidÄ“

contrÄ ratiÅnem bellÄ« diÄ“ iam praecipitÄ« poposcÄ“runt. Post20

CÅnstantis necem MÄgnentiÅ Äªtaliam, Ä€fricam, GalliÄs obtinente

etiam Äªllyricum rÄ“s novÄs habuit, VetraniÅne ad imperium

cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum Ä“lÄ“ctÅ. Quem grandaevum iam

et cÅ«nctÄ«s amÄbilem diÅ«turnitÄte et fÄ“lÄ«citÄte mÄ«litiae ad

tuendum Äªllyricum prÄ«ncipem creÄvÄ“runt, virum probum et25

mÅrum veterum ac iÅ«cundae cÄ«vÄ«litÄtis, sed omnium lÄ«berÄlium

artium expertem adeÅ ut nÄ“ elementa quidem prÄ«ma

litterÄrum nisi grandaevus et iam imperÄtÅr accÄ“perit.

11.Sed Ä CÅnstantiÅ, quÄ« ad ultiÅnem frÄternae necis bellumcÄ«vÄ«le commÅverat, abrogÄtum est VetraniÅnÄ« imperium;30novÅ inÅ«sitÄtÅque mÅre cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum dÄ“ponere Ä«nsÄ«gnÄ“compulsus. RÅmae quoque tumultus fuit NepotiÄnÅ, CÅnstantÄ«nÄ«sorÅris fÄ«liÅ, per gladiÄtÅriam manum imperiumvÄ«ndicante, quÄ« saevÄ«s exÅrdiÄ«s[195]dÄ«gnum exitum nactus est.VÄ«cÄ“simÅ enim atque octÄvÅ diÄ“ a MÄgnentiÄnÄ«s ducibus5oppressus poenÄs dedit. Caput Ä“ius pÄ«lÅ per urbem circumlÄtumest, gravissimaeque prÅscrÄ«ptiÅnÄ“s et nÅbilium caedÄ“sfuÄ“runt.

11.Sed Ä CÅnstantiÅ, quÄ« ad ultiÅnem frÄternae necis bellum

cÄ«vÄ«le commÅverat, abrogÄtum est VetraniÅnÄ« imperium;30

novÅ inÅ«sitÄtÅque mÅre cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum dÄ“ponere Ä«nsÄ«gnÄ“

compulsus. RÅmae quoque tumultus fuit NepotiÄnÅ, CÅnstantÄ«nÄ«

sorÅris fÄ«liÅ, per gladiÄtÅriam manum imperium

vÄ«ndicante, quÄ« saevÄ«s exÅrdiÄ«s[195]dÄ«gnum exitum nactus est.

VÄ«cÄ“simÅ enim atque octÄvÅ diÄ“ a MÄgnentiÄnÄ«s ducibus5

oppressus poenÄs dedit. Caput Ä“ius pÄ«lÅ per urbem circumlÄtum

est, gravissimaeque prÅscrÄ«ptiÅnÄ“s et nÅbilium caedÄ“s

fuÄ“runt.

12.NÅn multÅ post MÄgnentius apud Mursam prÅflÄ«gÄtusaciÄ“ est ac paene captus. IngentÄ“s RÅmÄnÄ« imperiÄ« vÄ«rÄ“s eÄ10dÄ«micÄtiÅne cÅnsÅ«mptae sunt, ad quaelibet bella externaidÅneae, quae multum triumphÅrum possent[196]sÄ“cÅ«ritÄtisquecÅnferre. OrientÄ« mox Ä CÅnstantiÅ Caesar est datus patruÄ«fÄ«lius Gallus, MÄgnentiusque dÄ«versÄ«s proeliÄ«s victus vimvÄ«tae suae apud LugdÅ«num attulit imperiÄ« annÅ tertiÅ,15mÄ“nse septimÅ, frÄter quoque Ä“ius Decentius Senonibus,quem ad tuendÄs GalliÄs Caesarem mÄ«serat.

12.NÅn multÅ post MÄgnentius apud Mursam prÅflÄ«gÄtus

aciÄ“ est ac paene captus. IngentÄ“s RÅmÄnÄ« imperiÄ« vÄ«rÄ“s eÄ10

dÄ«micÄtiÅne cÅnsÅ«mptae sunt, ad quaelibet bella externa

idÅneae, quae multum triumphÅrum possent[196]sÄ“cÅ«ritÄtisque

cÅnferre. OrientÄ« mox Ä CÅnstantiÅ Caesar est datus patruÄ«

fÄ«lius Gallus, MÄgnentiusque dÄ«versÄ«s proeliÄ«s victus vim

vÄ«tae suae apud LugdÅ«num attulit imperiÄ« annÅ tertiÅ,15

mÄ“nse septimÅ, frÄter quoque Ä“ius Decentius Senonibus,

quem ad tuendÄs GalliÄs Caesarem mÄ«serat.

13.Per haec tempora etiam Ä CÅnstantiÅ multÄ«s incÄ«vÄ«libusgestÄ«s Gallus Caesar occÄ«sus est, vir natÅ«rÄ ferus et adtyrannidem prÅnior, sÄ« suÅ iÅ«re imperÄre licuisset.[197]20SilvÄnus quoque in GalliÄ rÄ“s novÄs mÅlÄ«tus ante diem trÄ«cÄ“simumexstÄ«nctus est, sÅlusque imperiÅ RÅmÄnÅ eÅ temporeCÅnstantius prÄ«nceps et Augustus fuit.

13.Per haec tempora etiam Ä CÅnstantiÅ multÄ«s incÄ«vÄ«libus

gestÄ«s Gallus Caesar occÄ«sus est, vir natÅ«rÄ ferus et ad

tyrannidem prÅnior, sÄ« suÅ iÅ«re imperÄre licuisset.[197]20

SilvÄnus quoque in GalliÄ rÄ“s novÄs mÅlÄ«tus ante diem trÄ«cÄ“simum

exstÄ«nctus est, sÅlusque imperiÅ RÅmÄnÅ eÅ tempore

CÅnstantius prÄ«nceps et Augustus fuit.

14.Mox IÅ«liÄnum Caesarem ad GalliÄs mÄ«sit, patruÄ“lemsuum, GallÄ« frÄtrem, trÄditÄ eÄ« in mÄtrimÅnium sorÅre,25cum multa oppida barbarÄ« expÅ«gnÄssent, alia obsidÄ“rent,ubique foeda vÄstitÄs esset RÅmÄnumque imperium nÅndubiÄ iam calamitÄte nÅ«tÄret. Ä€ quÅ modicÄ«s cÅpiÄ«s apudArgentorÄtum, Galliae urbem, ingentÄ“s AlamannÅrum cÅpiaeexstÄ«nctae sunt, rÄ“x nÅbilissimus captus, Galliae restitÅ«tae.Multa posteÄ per eundem IÅ«liÄnum Ä“gregiÄ“ adversum barbarÅsgesta sunt summÅtÄ«que ultrÄ RhÄ“num GermÄnÄ« etfÄ«nibus suÄ«s RÅmÄnum imperium restitÅ«tum.

14.Mox IÅ«liÄnum Caesarem ad GalliÄs mÄ«sit, patruÄ“lem

suum, GallÄ« frÄtrem, trÄditÄ eÄ« in mÄtrimÅnium sorÅre,25

cum multa oppida barbarÄ« expÅ«gnÄssent, alia obsidÄ“rent,

ubique foeda vÄstitÄs esset RÅmÄnumque imperium nÅn

dubiÄ iam calamitÄte nÅ«tÄret. Ä€ quÅ modicÄ«s cÅpiÄ«s apud

ArgentorÄtum, Galliae urbem, ingentÄ“s AlamannÅrum cÅpiae

exstÄ«nctae sunt, rÄ“x nÅbilissimus captus, Galliae restitÅ«tae.

Multa posteÄ per eundem IÅ«liÄnum Ä“gregiÄ“ adversum barbarÅs

gesta sunt summÅtÄ«que ultrÄ RhÄ“num GermÄnÄ« et

fÄ«nibus suÄ«s RÅmÄnum imperium restitÅ«tum.

15.Neque multÅ post, cum GermÄniciÄnÄ« exercitÅ«s Ä GalliÄrum5praesidiÅ tollerentur, cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum IÅ«liÄnus factusAugustus est, interiectÅque annÅ ad Äªllyricum obtinendumprofectus CÅnstantiÅ ParthicÄ«s proeliÄ«s occupÄtÅ. QuÄ« rÄ“buscognitÄ«s ad bellum cÄ«vÄ«le conversus in itinere obiit interCiliciam Cappadociamque annÅ imperiÄ« octÄvÅ et trÄ«cÄ“simÅ,10aetÄtis quÄ«ntÅ et quadrÄgÄ“simÅ, meruitque inter DÄ«vÅs referrÄ«,vir Ä“gregiae tranquillitÄtis, placidus, nimium amÄ«cÄ«s[198]et familiÄribus crÄ“dÄ“ns, mox etiam uxÅribus dÄ“ditior, quÄ«tamen prÄ«mÄ«s imperiÄ« annÄ«s ingentÄ« sÄ“ modestiÄ Ä“gerit, familiÄriumetiam locuplÄ“tÄtor neque inhonÅrÄ“s sinÄ“ns, quÅrum15labÅriÅsa expertus fuisset officia, ad sevÄ“ritÄtem tamen prÅpÄ“nsior,sÄ« suspÄ«ciÅ imperiÄ« movÄ“rÄ“tur, mÄ«tis aliÄs, et cÅ«iusin cÄ«vÄ«libus magis quam in externÄ«s bellÄ«s sit laudandafortÅ«na.

15.Neque multÅ post, cum GermÄniciÄnÄ« exercitÅ«s Ä GalliÄrum5

praesidiÅ tollerentur, cÅnsÄ“nsÅ« mÄ«litum IÅ«liÄnus factus

Augustus est, interiectÅque annÅ ad Äªllyricum obtinendum

profectus CÅnstantiÅ ParthicÄ«s proeliÄ«s occupÄtÅ. QuÄ« rÄ“bus

cognitÄ«s ad bellum cÄ«vÄ«le conversus in itinere obiit inter

Ciliciam Cappadociamque annÅ imperiÄ« octÄvÅ et trÄ«cÄ“simÅ,10

aetÄtis quÄ«ntÅ et quadrÄgÄ“simÅ, meruitque inter DÄ«vÅs referrÄ«,

vir Ä“gregiae tranquillitÄtis, placidus, nimium amÄ«cÄ«s[198]

et familiÄribus crÄ“dÄ“ns, mox etiam uxÅribus dÄ“ditior, quÄ«

tamen prÄ«mÄ«s imperiÄ« annÄ«s ingentÄ« sÄ“ modestiÄ Ä“gerit, familiÄrium

etiam locuplÄ“tÄtor neque inhonÅrÄ“s sinÄ“ns, quÅrum15

labÅriÅsa expertus fuisset officia, ad sevÄ“ritÄtem tamen prÅpÄ“nsior,

sÄ« suspÄ«ciÅ imperiÄ« movÄ“rÄ“tur, mÄ«tis aliÄs, et cÅ«ius

in cÄ«vÄ«libus magis quam in externÄ«s bellÄ«s sit laudanda

fortÅ«na.

16.Hinc IÅ«liÄnus rÄ“rum potÄ«tus est ingentÄ«que apparÄtÅ«20ParthÄ«s intulit bellum, cuÄ« expedÄ«tiÅnÄ« ego quoque interfuÄ«.Aliquot oppida et castella PersÄrum in dÄ“ditiÅnem accÄ“pitvel vÄ« expÅ«gnÄvit Assyriamque populÄtus castra apudCtÄ“siphÅntem statÄ«va aliquamdiÅ« habuit. RemeÄnsquevictor, dum sÄ“ incÅnsultius proeliÄ«s Ä«nserit, hostÄ«lÄ« manÅ«25interfectus estVIKal. Iul., imperiÄ« annÅ septimÅ, aetÄtisalterÅ et trÄ«cÄ“simÅ atque inter DÄ«vÅs relÄtus est, vir Ä“gregiuset rem publicam Ä«nsÄ«gniter moderÄtÅ«rus, sÄ« per fÄta licuisset.LÄ«berÄlibus disciplÄ«nÄ«s apprÄ«mÄ“ Ä“rudÄ«tus, GraecÄ«s doctioratque adeÅ ut LatÄ«na Ä“rudÄ«tiÅ nÄ“quÄquam cum GraecÄscientiÄ convenÄ«ret, fÄcundiÄ ingentÄ« et prÅmptÄ, memoriae5tenÄcissimae, in quibusdam philosophÅ proprior. In amÄ«cÅslÄ«berÄlis, sed minus dÄ«ligÄ“ns quam tantum prÄ«ncipem decuit.FuÄ“runt enim nÅnnÅ«llÄ« quÄ« vulnera glÅriae Ä“ius Ä«nferrent.In prÅvinciÄlÄ“s iÅ«stissimus et tribÅ«tÅrum, quÄtenus fierÄ«posset, repressor. CÄ«vÄ«lis in cÅ«nctÅs, mediÅcrem habÄ“ns10aerÄriÄ« cÅ«ram, glÅriae avidus ac per eam animÄ« plÄ“rumqueimmodicÄ«, religiÅnis ChristiÄnae nimius Ä«nsectÄtor, perindetamen ut cruÅre abstinÄ“ret, M. AntÅnÄ«nÅ nÅn absimilis,quem etiam aemulÄrÄ« studÄ“bat.

16.Hinc IÅ«liÄnus rÄ“rum potÄ«tus est ingentÄ«que apparÄtÅ«20

ParthÄ«s intulit bellum, cuÄ« expedÄ«tiÅnÄ« ego quoque interfuÄ«.

Aliquot oppida et castella PersÄrum in dÄ“ditiÅnem accÄ“pit

vel vÄ« expÅ«gnÄvit Assyriamque populÄtus castra apud

CtÄ“siphÅntem statÄ«va aliquamdiÅ« habuit. RemeÄnsque

victor, dum sÄ“ incÅnsultius proeliÄ«s Ä«nserit, hostÄ«lÄ« manÅ«25

interfectus estVIKal. Iul., imperiÄ« annÅ septimÅ, aetÄtis

alterÅ et trÄ«cÄ“simÅ atque inter DÄ«vÅs relÄtus est, vir Ä“gregius

et rem publicam Ä«nsÄ«gniter moderÄtÅ«rus, sÄ« per fÄta licuisset.

LÄ«berÄlibus disciplÄ«nÄ«s apprÄ«mÄ“ Ä“rudÄ«tus, GraecÄ«s doctior

atque adeÅ ut LatÄ«na Ä“rudÄ«tiÅ nÄ“quÄquam cum GraecÄ

scientiÄ convenÄ«ret, fÄcundiÄ ingentÄ« et prÅmptÄ, memoriae5

tenÄcissimae, in quibusdam philosophÅ proprior. In amÄ«cÅs

lÄ«berÄlis, sed minus dÄ«ligÄ“ns quam tantum prÄ«ncipem decuit.

FuÄ“runt enim nÅnnÅ«llÄ« quÄ« vulnera glÅriae Ä“ius Ä«nferrent.

In prÅvinciÄlÄ“s iÅ«stissimus et tribÅ«tÅrum, quÄtenus fierÄ«

posset, repressor. CÄ«vÄ«lis in cÅ«nctÅs, mediÅcrem habÄ“ns10

aerÄriÄ« cÅ«ram, glÅriae avidus ac per eam animÄ« plÄ“rumque

immodicÄ«, religiÅnis ChristiÄnae nimius Ä«nsectÄtor, perinde

tamen ut cruÅre abstinÄ“ret, M. AntÅnÄ«nÅ nÅn absimilis,

quem etiam aemulÄrÄ« studÄ“bat.

17.Post hunc IoviÄnus, quÄ« tunc domesticus mÄ«litÄbat,15ad obtinendum imperium cÅnsÄ“nsÅ« exercitÅ«s lÄ“ctus est, commendÄtiÅnepatris mÄ«litibus quam suÄ nÅtior. QuÄ« iam turbÄtÄ«srÄ“bus exercitÅ« quoque inopiÄ labÅrante Å«nÅ Ä PersÄ«satque alterÅ proeliÅ victus pÄcem cum SapÅre, necessÄriamquidem, sed ignÅbilem, fÄ“cit multÄtus fÄ«nibus[199]ac nÅnnÅ«llÄ20imperiÄ« RÅmÄnÄ« parte trÄditÄ. Quod ante eum annÄ«s mÄ«llecentum et duÅbus dÄ“ vÄ«gintÄ« ferÄ“, ex quÅ RÅmÄnum imperiumconditum erat, numquam accÄ«dit. QuÄ«n etiam legiÅnÄ“snostrae ita et apud Caudium per Pontium TelesÄ«num et inHispÄniÄ apud Numantiam et in NumidiÄ sub iÅ«gum missae25sunt, ut nihil tamen fÄ«nium trÄderÄ“tur. Ea pÄcis condiciÅnÅn penitus reprehendenda foret, sÄ« foederis necessitÄtemtum cum integrum fuit mutÄre voluisset, sÄ«cut a RÅmÄnÄ«somnibus hÄ«s bellÄ«s, quae commemorÄvÄ«, factum est. Namet SamnÄ«tibus et NumantÄ«nÄ«s et NumidÄ«s cÅnfestim bellainlÄta sunt neque pÄx rata fuit. Sed dum aemulum imperiÄ«verÄ“tur, intra Orientem residÄ“ns glÅriae parum cÅnsuluit.Itaque iter ingressus atque Äªllyricum petÄ“ns in Galatiae5fÄ«nibus repentÄ«nÄ morte obiit, vir aliÄs neque iners nequeimprÅ«dÄ“ns.

17.Post hunc IoviÄnus, quÄ« tunc domesticus mÄ«litÄbat,15

ad obtinendum imperium cÅnsÄ“nsÅ« exercitÅ«s lÄ“ctus est, commendÄtiÅne

patris mÄ«litibus quam suÄ nÅtior. QuÄ« iam turbÄtÄ«s

rÄ“bus exercitÅ« quoque inopiÄ labÅrante Å«nÅ Ä PersÄ«s

atque alterÅ proeliÅ victus pÄcem cum SapÅre, necessÄriam

quidem, sed ignÅbilem, fÄ“cit multÄtus fÄ«nibus[199]ac nÅnnÅ«llÄ20

imperiÄ« RÅmÄnÄ« parte trÄditÄ. Quod ante eum annÄ«s mÄ«lle

centum et duÅbus dÄ“ vÄ«gintÄ« ferÄ“, ex quÅ RÅmÄnum imperium

conditum erat, numquam accÄ«dit. QuÄ«n etiam legiÅnÄ“s

nostrae ita et apud Caudium per Pontium TelesÄ«num et in

HispÄniÄ apud Numantiam et in NumidiÄ sub iÅ«gum missae25

sunt, ut nihil tamen fÄ«nium trÄderÄ“tur. Ea pÄcis condiciÅ

nÅn penitus reprehendenda foret, sÄ« foederis necessitÄtem

tum cum integrum fuit mutÄre voluisset, sÄ«cut a RÅmÄnÄ«s

omnibus hÄ«s bellÄ«s, quae commemorÄvÄ«, factum est. Nam

et SamnÄ«tibus et NumantÄ«nÄ«s et NumidÄ«s cÅnfestim bella

inlÄta sunt neque pÄx rata fuit. Sed dum aemulum imperiÄ«

verÄ“tur, intra Orientem residÄ“ns glÅriae parum cÅnsuluit.

Itaque iter ingressus atque Äªllyricum petÄ“ns in Galatiae5

fÄ«nibus repentÄ«nÄ morte obiit, vir aliÄs neque iners neque

imprÅ«dÄ“ns.

18.MultÄ« exanimÄtum opÄ«nantur nimiÄ crÅ«ditÄte (intercÄ“nandum enim epulÄ«s indulserat), aliÄ« odÅre cubiculÄ«, quodex recentÄ« tÄ“ctÅriÅ calcis grave quiÄ“scentibus erat, quidam10nimietÄte prÅ«nÄrum, quÄs gravÄ« frÄ«gore adolÄ“rÄ« multÄsiusserat. DÄ“cessit imperiÄ« mÄ“nse septimÅ, tertiÅ decimÅKal. MÄrt., aetÄtis tertiÅ et trÄ«cÄ“simÅ annÅ, ac benÄ«gnitÄteprÄ«ncipum quÄ« eÄ« successÄ“runt inter DÄ«vÅs relÄtus est.Nam et cÄ«vÄ«litÄtÄ« propior et natÅ«rÄ admodum lÄ«berÄlis fuit.15

18.MultÄ« exanimÄtum opÄ«nantur nimiÄ crÅ«ditÄte (inter

cÄ“nandum enim epulÄ«s indulserat), aliÄ« odÅre cubiculÄ«, quod

ex recentÄ« tÄ“ctÅriÅ calcis grave quiÄ“scentibus erat, quidam10

nimietÄte prÅ«nÄrum, quÄs gravÄ« frÄ«gore adolÄ“rÄ« multÄs

iusserat. DÄ“cessit imperiÄ« mÄ“nse septimÅ, tertiÅ decimÅ

Kal. MÄrt., aetÄtis tertiÅ et trÄ«cÄ“simÅ annÅ, ac benÄ«gnitÄte

prÄ«ncipum quÄ« eÄ« successÄ“runt inter DÄ«vÅs relÄtus est.

Nam et cÄ«vÄ«litÄtÄ« propior et natÅ«rÄ admodum lÄ«berÄlis fuit.15

Back to Index Next