Ὁ πνεύμων μὲν οὖν καὶ ὁ θώραξ καὶ ἀρτηρίαι αἱ τραχεῖαι καὶ αἱ λεῖαι καὶ καρδία καὶ στόμα καὶ ῥῖνες ἐν ἐλαχίσταις χρόνου ῥοπαις εἰς ἐναντίας κινήσεις αὐτά τε μεταβάλλει καὶ τὰς ὕλας μεθίστησιν. αἱ δ' ἐξ ἥπατος εἰς ἔντερα καὶ γαστέρα καθήκουσαι φλέβες οὐκ ἐν οὕτω βραχέσι χρόνου μορίοις ἀλλ' ἐν πολλαῖς ἡμέραις ἅπαξ ἐνίοτε τὴν ἐναντίαν κινοῦνται κίνησιν.
Ἔχει γὰρ ὧδε τὸ σύμπαν. ἕκαστον τῶν ὀργάνων εἰς ἑαυτὸ τὴν πλησιάζουσαν ἐπισπᾶται τροφὴν ἐκβοσκόμενον αὐτῆς ἅπασαν τὴν χρηστὴν νοτίδα, μέχρις ἂν ἱκανῶς κορεσθῇ, καὶ ταύτην, ὡς καὶ πρόσθεν ἐδείκνυμεν, ἐναποτίθεται ἑαυτῷ καὶ μετὰ ταῦτα προσφύει τε καὶ ὁμοιοῖ, τουτέστι τρέφεται. διώρισται γὰρ ἱκανῶς ἔμπροσθεν ἕτερον τι τῆς θρέψεως ἐξ ἀνάγκης αὐτῆς προηγούμενον ἡ πρόσφυσις ὑπάρχειν, ἐκείνης δ' ἔτι πρότερον ἡ πρόσθεσις. ὥσπερ οὖν ||199τοῖς ζῴοις αὐτοῖς ὅρος ἐστὶ τῆς ἐδωδῆς τὸ πληρῶσαι τὴν γαστέρα, κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον ἑκάστῳ τῶν μορίων ὅρος ἐστὶ τῆς προσθέσεως ἡ πλήρωσις τῆς οἰκείας ὑγρότητος. ἐπεὶ τοίνυν ἅπαν μόριον τῇ γαστρὶ ὁμοίως ὀρέγεται τρέφεσθαι, καὶ περιπτύσσεται τῇ τροφῇ καὶ οὕτω σφίγγει πανταχόθεν αὐτὴν ὡς ἡ γαστήρ. ἕπεται δ' ἐξ ἀνάγκης τούτῳ, καθάπερ καὶ πρόσθεν ἐρρέθη, τὸ πέττεσθαι τοῖς σιτίοις, τῆς γαστρὸς οὐ διὰ τοῦτο περιστελλομένης αὐτοῖς, ἵν' ἐπιτήδεια τοῖς ἄλλοις ἐργάσηται μορίοις· οὕτω γὰρ ἂν οὐκέτι φυσικὸνὄργανον ἀλλὰ ζῷόν τι γίγνοιτο λογισμόν τε καὶ νοῦν ἔχον, ὡς αἱρεῖσθαι τὸ βέλτιον.
Ἀλλ' αὕτη μὲν περιστέλλεται τῷ τὸ πᾶν σῶμα δύναμιν ἑλκτικήν τινα καὶ ἀπολαυστικὴν κεκτῆσθαι τῶν οἰκείων ποιοτήτων, ὡς ἔμπροσθεν ἐδείκνυτο· συμβαίνει δ' ἐν τούτῳ τοῖς σιτίοις ἀλλοιοῦσθαι. καὶ μέντοι καὶ πληρωθεῖσα τῆς ἐξ αὐτῶν ὑγρότητος καὶ κορεσθεῖσα βάρος ἡγεῖται τὸ λοιπὸν αὐτά. τὸ περιττὸν οὖν εὐθὺς ἀποτρίβεται τε καὶ ὠθεῖ κάτω πρὸς ||200ἕτερον ἔργον αὐτὴ τρεπομένη, τὴν πρόσφυσιν. ἐν δὲ τούτῳ τῷ χρόνῳ διερχομένη τὸ ἔντερον ἅπαν ἡ τροφὴ διὰ τῶν εἰς αὐτὸ καθηκόντων ἀγγείων ἀναρπάζεται, πλείστη μὲν εἰς τὰς φλέβας, ὀλίγη δὲ τις εἰς τὰς ἀρτηρίας, ὡς μικρὸν ὕστερον ἀποδείξομεν. ἐν τούτῳ δ' αὖ τῷ χρόνῳ καὶ τοῖς τῶν ἐντέρων χιτῶσι προστίθεται.
Καί μοι τεμὼν ἤδη τῷ λογισμῷ τὴν τῆς τροφῆς οἰκονομίαν ἅπασαν εἰς τρεῖς μοίρας χρόνων, ἐν μὲν τῇ πρώτῃ νόει μένουσάν θ' ἅμα κατὰ τὴν κοιλίαν αὐτὴν καὶ πεττομένην καὶ προστιθεμένην εἰς κόρον τῇ γαστρὶ καὶ τι καὶ τῷ ἥπατι παρ' αὐτῆς ἀναφερόμενον.
Ἐν δὲ τῇ δευτέρα, διερχομένην τά τ' ἔντερα καὶ προστιθεμένην εἰς κόρον αὐτοῖς τε τούτοις καὶ τῷ ἥπατι καὶ τι βραχὺ μέρος αὐτῆς πάντη τοῦ σώματος φερόμενον· ἐν δὲ δὴ τούτῳ τῷ καὶρῷ τὸ προστεθὲν ἐν τῷ πρώτῳ χρόνῳ προσφύεσθαι νόει τῇ γαστρί.
Κατὰ δὲ τὴν τρίτην μοῖραν τοῦ χρόνου τρέφεσθαιμὲν ἤδη τὴν κοιλίαν ὁμοιώσασαν ἑαυτῇ τελέως τὰ προσφύντα, πρόσφυσιν δὲ τοῖς ἐντέροις καὶ τῷ ἥπατι γίγνεσθαι τῶν προστεθέντων, ἀνά||201δοσιν δὲ πάντη τοῦ σώματος καὶ πρόσθεσιν. εἰ μὲν οὖν ἐπὶ τούτοις εὐθέως τὸ ζῷον λαμβάνοι τροφήν, ἐν ᾧ πάλιν ἡ γαστὴρ χρόνῳ πέττει τε ταύτην καὶ ἀπολαύει προστιθεῖσα πᾶν ἐξ αὐτῆς τὸ χρηστὸν τοῖς ἑαυτῆς χιτῶσι, τὰ μὲν ἔντερα τελέως ὁμοιώσει τὸν προσφύντα χυμόν, ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ ἧπαρ. ἐν ὅλῳ δὲ τῷ σώματι πρόσφυσις τῶν προστεθέντων τῆς τροφῆς ἔσται μορίων. εἰ δ' ἄσιτος ἀναγκάζοιτο μένειν ἡ γαστὴρ ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ, παρὰ τῶν ἐν μεσεντερίῳ τε καὶ ἥπατι φλεβῶν ἕλξει τὴν τροφήν· οὐ γὰρ ἐξ αὐτοῦ γε τοῦ σώματος τοῦ ἥπατος. λέγω δὲ σῶμα τοῦ ἥπατος αὐτήν τε τὴν ἰδίαν αὐτοῦ σάρκα πρώτην καὶ μάλιστα, μετὰ δὲ τήνδε καὶ τῶν ἀγγείων ἕκαστον τῶν κατ' αὐτό. τὸν μὲν γὰρ ἐν ἑκάστῳ τῶν μορίων ἤδη περιεχόμενον χυμὸν οὐκέτ' εὔλογον ἀντισπᾶν ἑτέρῳ μορίῳ καὶ μάλισθ' ὅταν ἤδη πρόσφυσις ἢ ἐξομοίωσις αὐτοῦ γίγνηται. τὸν δ' ἐν ταῖς ἐυρυχωρίαις τῶν φλεβῶν τὸ μᾶλλον ἰσχύον θ' ἅμα καὶ δεόμενον ἀντισπᾷ μόριον.
Οὕτως οὖν καὶ ἡ γαστὴρ ἐν ||202ᾧ χρόνῳ δεῖται μὲν αὐτὴ τροφῆς, ἐσθίει δ' οὐδέπω τὸ ζῷον, ἐν τούτῳ τῶν κατὰ τὸ ἧπαρ ἐξαρπάζει φλεβῶν. ἐπεὶ δὲ καὶ τὸν σπλῆνα διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδείκνυμεν ὅσον ἐν ἥπατι παχύτερον ἕλκοντακατεργάζεσθαί τε καὶ μεταβάλλειν ἐπὶ τὸ χρηστότερον, οὐδὲν οὐδ' ἐνταῦθα θαυμαστὸν ἕλκεσθαί τι κἀκ τοῦ σπληνὸς εἰς ἕκαστον τῶν κοινωνούντων αὐτῷ κατὰ τὰς φλέβας ὀργάνων, οἷον εἰς ἐπίπλοον καὶ μεσεντέριον καὶ λεπτὸν ἔντερον καὶ κῶλον καὶ αὐτὴν τὴν γαστέρα· κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν τρόπον ἐξερεύγεσθαι μὲν εἰς τὴν γαστέρα τὸ περίττωμα καθ' ἕτερον χρόνον, αὐτὸν δ' αὖθις ἐκ τῆς γαστρὸς ἕλκειν τι τῆς οἰκείας τροφῆς ἐν ἑτέρῳ καιρῷ.
Καθόλου δ' εἰπεῖν, ὃ καὶ πρόσθεν ἤδη λέλεκται, πᾶν ἐκ παντὸς ἕλκειν τε καὶ πέμπειν ἐγχωρεῖ κατὰ διαφέροντας χρόνους, ὁμοιοτάτου γιγνομένου τοῦ συμβαίνοντος, ὡς εἰ καὶ ζῷα νοήσαις πολλὰ τροφὴν ἄφθονον ἐν κοινῷ κατακειμένην, εἰς ὅσον βούλεται, προσφερόμενα. καθ' ὃν γὰρ ἤδη πέπαυται χρόνον ἕτέρα, κατὰ τούτον ἐικὸς ἐσθίειν ἕτέρα, καὶ μέλλειν γε τὰ μὲν ||203παύεσθαι, τὰ δ' ἄρχεσθαι, καὶ τινα μὲν συνεσθίοντα, τὰ δ' ἀνὰ μέρος ἐσθίοντα καὶ ναὶ μὰ Δία γε τὸ ἕτερον ἁρπάζειν θατέρου πολλάκις, εἰ τὸ μὲν ἕτερον ἐπιδέοιτο, τῷ δ' ἀφθόνως παρακέοιτο. καὶ οὕτως οὐδὲν θαυμαστὸν οὔτ' ἐκ τῆς ἐσχάτης ἐπιφανείας ἔισω τι πάλιν ὑποστρέφειν οὔτε διὰ τῶν αὐτῶν ἀγγείων ἐξ ἥπατος τε καὶ σπληνὸς εἰς κοιλίαν ἀνενεχθῆναι τι, δι' ὧν ἐκ ταύτης εἰς ἐκεῖνα πρότερον ἀνηνέχθη.
Κατὰ μὲν γὰρ τὰς ἀρτηρίας ἱκανῶς ἐναργὲς τὸ τοιοῦτον, ὥσπερ καὶ κατὰ τὴν καρδίαν τε καὶ τὸν θώρακα καὶ τὸν πνεύμονα. τούτων γὰρ ἁπάντων διαστελλομένων τε καὶ συστελλομένων ἐναλλὰξ ἀναγκαῖον, ἐξ ὧν εἱλκύσθη τι πρότερον, εἰς ταῦθ'ὕστερον ἐκπέμπεσθαι. καὶ ταύτην ἄρα τὴν ἀνάγκην ἡ φύσις προγιγνώσκουσα τοῖς ἐν τῇ καρδίᾳ στόμασι τῶν ἀγγείων ὑμένας ἐπέφυσε κωλύσοντας εἰς τοὐπίσω φέρεσθαι τὰς ὕλας. ἀλλ' ὅπως μὲν τοῦτο γίγνεται καὶ καθ' ὅντινα τρόπον, ἐν τοῖς περὶ χρείας μορίων εἰρήσεται δεικνύντων ἡμῶν τά τ' ἄλλα καὶ ὡς ἀδύνατον οὕτως ἀκριβῶς κλείεσθαι τὰ στόματα τῶν ἀγγείων, ὡς ||204μηδὲν παλινδρομεῖν. εἰς μὲν γὰρ τὴν ἀρτηρίαν τὴν φλεβώδη, καὶ γὰρ καὶ τοῦτ' ἐν ἐκείνοις δειχθήσεται, πολὺ πλέον ἢ διὰ τῶν ἄλλων στομάτων εἰς τοὐπίσω πάλιν ἀναγκαῖον ἐπανέρχεσθαι. τὸ δ' εἰς τὰ παρόντα χρήσιμον, ὡς οὐκ ἐνδέχεταί τι τῶν ἀισθητὴν καὶ μεγάλην ἐχόντων εὐρύτητα μὴ οὐκ ἤτοι διαστελλόμενον ἕλκειν ἐξ ἁπάντων τῶν πλησίον ἢ ἐκθλίβειν αὖθις εἰς ταῦτα συστελλόμενον ἔκ τε τῶν ἤδη προειρημένων ἐν τῷδε τῷ λόγῳ σαφὲς ἂν εἴη κἀξ ὧν Ἐρασίστρατός τε καὶ ἡμεῖς ἑτέρωθι περὶ τῆς πρὸς τὸ κενούμενον ἀκολουθίας ἐδείξαμεν.
Ἀλλὰ μὴν καὶ ὡς ἐν ἑκάστῃ τῶν ἀρτηριῶν ἐστί τις δύναμις ἐκ τῆς καρδίας ἐπιρρέουσα, καθ' ἣν διαστέλλονταί τε καὶ συστέλλονται, δέδεικται δι' ἑτέρων.
Εἴπερ οὖν συνθείης ἄμφω τό τε ταύτην εἶναι τὴν κίνησιν αὐταῖς τὸ τε πᾶν τὸ διαστελλόμενονἕλκειν ἐκ τῶν πλησίον εἰς ἑαυτό, θαυμαστὸν οὐδέν σοι φανεῖται τὰς ἀρτηρίας, ὅσαι μὲν εἰς τὸ δέρμα περαίνουσιν αὐτῶν, ἐπισπᾶσθαι τὸν ἔξωθεν ἀέρα διαστελλομένας, ὅσαι δὲ κατά τι πρὸς τὰς ||205φλέβας ἀνεστόμωνται, τὸ λεπτότατον ἐν αὐταῖς καὶ ἀτμωδέστατον ἐπισπᾶσθαι τοῦ αἵματος, ὅσαι δ' ἐγγὺς τῆς καρδίας εἰσίν, ἐξ αὐτῆς ἐκείνης ποιεῖσθαι τὴν ὁλκήν. ἐν γὰρ τῇ πρὸς τὸ κενούμενον ἀκολουθίᾳ τὸ κουφότατόν τε καὶ λεπτότατον ἕπεται πρῶτον τοῦ βαρυτέρου τε καὶ παχυτέρου· κουφότατον δ' ἐστὶ καὶ λεπτότατον ἁπάντων τῶν κατὰ τὸ σῶμα πρῶτον μὲν τὸ πνεῦμα, δεύτερον δ' ὁ ἀτμός, ἐπὶ τούτῳ δὲ τρίτον, ὅσον ἂν ἀκριβῶς ᾖ κατειργασμένον τε καὶ λελεπτυσμένον αἷμα.
Ταῦτ' οὖν εἰς ἑαυτὰς ἕλκουσιν αἱ ἀρτηρίαι πανταχόθεν, αἱ μὲν εἰς τὸ δέρμα καθήκουσαι τὸν ἔξωθεν ἀέρα· πλησίον τε γὰρ αὐταῖς οὗτός ἐστι καὶ κουφότατος ἐν τοῖς μάλιστα· τῶν δ' ἄλλων ἡ μὲν ἐπὶ τὸν τράχηλον ἐκ τῆς καρδίας ἀνιοῦσα καὶ ἡ κατὰ ῥάχιν, ἤδη δὲ καὶ ὅσαι τούτων ἐγγὺς ἐξ αὐτῆς μάλιστα τῆς καρδίας· ὅσαι δὲ καὶ τῆς καρδίας πορρωτέρω καὶ τοῦ δέρματος, ἕλκειν ταύταις ἀναγκαῖον ἐκ τῶν φλεβῶν τὸ κουφότατον τοῦ αἵματος· ὥστε καὶ τῶν εἰς τὴν γαστέρα τε καὶ τὰ ἔντερα καθηκουσῶν ἀρτηριῶν τὴν ὁλκὴν ἐν τῷ διαστέλλεσθαι γίγνεσθαι παρά τε τῆς ||206καρδίας αὐτῆς καὶ τῶν παρακειμένων αὐτῇ φλεβῶν παμπόλλων οὐσῶν. οὐ γὰρ δὴ ἔκ γε τῶν ἐντέρων καὶ τῆς κοιλίας τροφὴν οὕτω παχεῖάν τε καὶ βαρεῖαν ἐν ἑαυτοῖς ἐχόντων δύνανταί τι μεταλαμβάνειν, ὅ τι καὶ ἄξιον λόγου, φθάνουσαι πληροῦσθαι τοῖς κουφοτέροις. οὐδὲ γὰρ εἰ καθεὶςαὐλίσκον εἰς ἀγγεῖον ὕδατός τε καὶ ψάμμου πλῆρες ἐπισπάσαιο τῷ στόματι τὸν ἐκ τοῦ αὐλίσκου ἀέρα, δύναιτ' ἂν ἀκολουθῆσαι σοι πρὸ τοῦ ὕδατος ἡ ψάμμος· ἀεὶ γὰρ ἐν τῇ πρὸς τὸ κενούμενον ἀκολουθίᾳ τὸ κουφότερον ἕπεται πρότερον.
Οὔκουν χρὴ θαυμάζειν, εἰ παντελῶς ὀλίγον ἐκ τῆς κοιλίας, ὅσον ἂν ἀκριβῶς ᾖ κατειργασμένον, εἰς τὰς ἀρτηρίας παραγίγνεται φθανούσας πληροῦσθαι τῶν κουφοτέρων, ἀλλ' ἐκεῖνο γιγνώσκειν, ὡς δύ' ἐστὸν ὁλκῆς εἴδη, τὸ μὲν τῇ πρὸς τὸ κενούμενον ἀκολουθίᾳ, τὸ δ' οἰκειότητι ποιότητος γιγνόμενον· ἑτέρως μὲν γὰρ εἰς τὰς φύσας ὁ ἀήρ, ἑτέρως δ' ὁ σίδηρος ὑπὸ τῆς ἡρακλείας ἐπισπᾶται λίθου· καὶ ὡς ἡ μὲν πρὸς τὸ κενούμενον ἀκολουθία ||207τὸ κουφότερον ἕλκει πρότερον, ἡ δὲ κατὰ τὴν τῆς ποιότητος οἰκειότητα πολλάκις, εἰ οὕτως ἔτυχε, τὸ βαρύτερον, ἂν τῇ φύσει συγγενέστερον ὑπάρχῃ. καὶ τοίνυν καὶ ταῖς ἀρτηρίαις τε καὶ τῇ καρδίᾳ, ὡς μὲν κοίλοις τε καὶ διαστέλλεσθαι δυναμένοις ὀργάνοις, ἀεὶ τὸ κουφότερον ἀκολουθεῖ πρότερον, ὡς δὲ τρέφεσθαι δεομένοις, εἰς αὐτοὺς τοὺς χιτῶνας, οἳ δὴ τὰ σώματα τῶν ὀργάνων εἰσίν, ἕλκεται τὸ οἰκεῖον. ὅσον ἂν οὖν εἰς τὴν κοιλότητα διαστελλομένων αὐτῶν αἵματος μεταληφθῇ, τούτου τὸ οἰκειότατόντε καὶ μάλιστα τρέφειν δυνάμενον οἱ χιτῶνες αὐτοὶ τῶν ἀγγείων ἐπισπῶνται.
Τοῦ δ' ἐκ τῶν φλεβῶν εἰς τὰς ἀρτηρίας μεταλαμβάνεσθαί τι πρὸς τοῖς εἰρημένοις ἱκανὸν καὶ τοῦτο γε τεκμήριον. εἰ πολλὰς καὶ μεγάλας ἀρτηρίας διατεμὼν ἀποκτεῖναι τὸ ζῷον βουληθείης, εὑρήσεις αὐτοῦ τὰς φλέβας ὁμοίως ταῖς ἀρτηρίας ἐκκενουμένας, οὐκ ἂν τούτου ποτὲ γενομένου χωρὶς τῶν πρὸς ἀλλήλας αὐταῖς ἀναστομώσεων. ὡσαύτος δὲ καὶ κατ' αὐτὴν τὴν καρδίαν ἐκ τῆς δεξιᾶς κοιλίας εἰς τὴν ἀριστερὰν ἕλκεται τὸ λεπτό||208τατον ἔχοντός τινα τρήματα τοῦ μέσου διαφράγματος αὐτῶν, ἃ μέχρι μὲν πλείστου δυνατόν ἐστιν ἰδεῖν, οἷον βοθύνους τινὰς ἐξ εὐρυτέρου στόματος ἀεὶ καὶ μᾶλλον εἰς στενότερον προϊόντας. οὐ μὴν αὐτά γε τὰ ἔσχατα πέρατα δυνατὸν ἔτι θεάσασθαι διά τε σμικρότητα καὶ ὅτι τεθνεῶτος ἤδη τοῦ ζῴου κατέψυκταί τε καὶ πεπύκνωται πάντα. ἀλλ' ὁ λόγος κἀνταῦθα πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ μηδὲν ὑπὸ τῆς φύσεως γίγνεσθαι μάτην ὁρμώμενος ἐξευρίσκει τὰς ἀναστομώσεις ταύτας τῶν κοιλιῶν τῆς καρδίας· οὐ γὰρ δὴ εἰκῇ γε καὶ ὡς ἔτυχεν οἱ ἐς στενὸν οὕτω τελευτῶντες ἐγένοντο βόθυνοι.
Δεύτερον δὲ κἀκ τοῦ δυοῖν ὄντοιν στομάτοιν ἐν τῇ δεξιᾷ τῆς καρδίας κοιλίᾳ τοῦ μὲν ἐισάγοντος τὸ αἷμα, τοῦ δ' ἐξάγοντος πολὺ μεῖζον εἶναι τὸ εἰσάγον. ὡς γὰρ οὐ παντὸς τοῦ αἵματος, ὅσον ἡ κοίλη φλὲψ δίδωσι τῇ καρδίᾳ, πάλιν ἐξ ἐκείνηςἐκπεμπομένου τῷ πνεύμονι, μείζων ἐστὶν ἡ ἀπὸ τῆς κοίλης εἰς αὐτὴν ἔμφυσις τῆς ἐμφυομένης εἰς τὸν πνεύμονα φλεβός. οὐδὲ ||209γὰρ τοῦτ' ἐστιν εἰπεῖν, ὡς ἐδαπανήθη τι τοῦ αἵματος εἰς τὴν αὐτοῦ τοῦ σώματος τῆς καρδίας θρέψιν. ἑτέρα γάρ ἐστι φλὲψ ἡ εἰς ἐκεῖνο κατασχιζομένη μήτε τὴν γένεσιν ἐκ τῆς καρδίας αὐτῆς μήτε τὴν τοῦ αἵματος ἔχουσα μετάληψιν. εἰ δὲ καὶ δαπανᾶταί τι, ἀλλ' οὐ τοσοῦτον γε μείων ἐστὶν ἡ εἰς τὸν πνεύμονα φλὲψ ἄγουσα τῆς εἰς τὴν καρδίαν ἐμφυομένης, ὅσον ἐικὸς εἰς τὴν τροφὴν ἀνηλῶσθαι τῆς καρδίας, ἀλλὰ πλέον πολλῷ. δῆλον οὖν, ὡς εἰς τὴν ἀριστεράν τι μεταλαμβάνεται κοιλίαν.
Καὶ γὰρ οὖν καὶ τῶν κατ' ἐκείνην ἀγγείων δυοῖν ὄντων ἔλαττόν ἐστι πολλῷ τὸ ἐκ τοῦ πνεύμονος εἰς αὐτὴν ἐισάγον τὸ πνεῦμα τῆς ἐκφυομένης ἀρτηρίας τῆς μεγάλης, ἀφ' ἧς αἱ κατὰ τὸ σῶμα σύμπασαι πεφύκασιν, ὡς ἂν μὴ μόνον ἐκ τοῦ πνεύμονος πνεῦμα μεταλαμβανούσης αὐτῆς, ἀλλὰ κἀκ τῆς δεξιᾶς κοιλίας αἵμα διὰ τῶν εἰρημένων ἀναστομώσεων.
Ὅτι δ' ἄμεινον ἦν τοῖς τοῦ σώματος μορίοις τοῖς μὲν ὑπὸ καθαροῦ καὶ λεπτοῦ καὶ ἀτμώδους αἵματος τρέφεσθαι, τοῖς δ' ὑπὸ παχέος καὶ θολεροῦ καὶ ὡς οὐδ' ἐνταῦθά τι παρεώραται τῇ φύσει, τῆς ||210περὶ χρείας μορίων πραγματείας ἐστίν, ὥστ' οὐ χρὴ νῦν ὑπὲρ τούτων ἔτι λέγειν,ἀλλ' ὑπομνήσαντας, ὡς δύο ἐστὸν ὁλκῆς ἔιδη, τῶν μὲν εὐρείαις ὁδοῖς ἐν τῷ διαστέλλεσθαι τῇ πρὸς τὸ κενούμενον ἀκολουθίᾳ τὴν ἕλξιν ποιουμένων, τῶν δ' οἰκειότητι ποιότητος, ἐφεξῆς λέγειν, ὡς τὰ μὲν πρότερα καὶ πόρρωθεν ἕλκειν τι δύναται, τὰ δὲ δεύτερα ἐκ τῶν ἐγγυτάτω μόνων. αὐλίσκον μὲν γὰρ ὅτι μήκιστον εἰς ὕδωρ ἔνεστι καθέντα ῥᾳδίως ἀνασπᾶν εἰς τὸ στόμα δι' αὐτοῦ τὸ ὑγρόν· οὐ μὴν εἴ γ' ἐπὶ πλέον ἀπαγάγοις τῆς ἡρακλείας λίθου τὸν σίδηρον ἢ τοὺς πυροὺς τοῦ κεραμίου—καὶ γὰρ καὶ τοιοῦτόν τι πρόσθεν ἐλέγετο παράδειγμα—δύναιτ' ἂν ἔτι γενέσθαι τις ὁλκή.
Σαφέστατα δ' ἂν αὐτὸ μάθοις ἐπὶ τῶν ἐν τοῖς κήποις ὀχετῶν· ἐκ τούτων γὰρ εἰς μὲν τὰ παρακείμενα καὶ πλησίον ἅπαντα διαδίδοταί τις ἰκμάς, εἰς δὲ τὰ πορρωτέρω προσελθεῖν οὐκέτι δύναται, καὶ διὰ τοῦτ' ἀναγκάζονται πολλοῖς ὀχετοῖς μικροῖς ἀπὸ τοῦ μεγάλου τετμημένοις εἰς ἕκαστον μέρος τοῦ κήπου τὴν ἐπίρρυσιν τοῦ ὕδατος ἐπιτεχνάσθαι· καὶ τηλικαῦτά γε τὰ ||211μεταξύ διαστήματα τούτων τῶν μικρῶν ὀχετῶν ποιοῦσιν, ἡλίκα μάλιστα νομίζουσιν ἀρκεῖν εἰς τὸ ἱκανῶς ἀπολαύειν ἕλκοντα τῆς ἑκατέρωθεν αὐτοῖς ἐπιρρεούσης ὑγρότητος. οὕτως οὖν ἔχει κἀν τοῖς τῶν ζῴων σώμασιν. ὀχετοὶ πολλοὶ κατὰ πάντα τὰ μέλη διεσπαρμένοι παράγουσιν αὐτοῖς αἵμα καθάπερ ἐν κήποις ὑδρείαν τινά. καὶ τούτων τῶν ὀχετῶν τὰ μεταξὺ διαστήματα θαυμαστῶς ὑπὸ τῆς φύσεως εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς διατέτακται πρὸς τὸ μήτ' ἐνδεῶς χορηγεῖσθαι τοῖς μεταξὺ μορίοις ἕλκουσιν εἰς ἑαυτὰ τὸ αἵμα μήτε κατακλύζεσθαίποτ' αὐτὰ πλήθει περιττῆς ὑγρότητος ἀκαίρως ἐπιρρεούσης.
Ὁ γὰρ δὴ τρόπος τῆς θρέψεως αὐτῶν τοιόσδε τις ἐστι. τοῦ συνεχοῦς ἑαυτῷ σώματος, οἷόνπερ τὸ ἁπλοῦν ἀγγεῖον Ἐρασίστρατος ὑποτίθεται, τὰ μὲν ἐπιπολῆς μέρη πρῶτα τῆς ὁμιλούσης ἀπολαύει τροφῆς· ἐκ δὲ τούτων αὖ μεταλαμβάνει κατὰ τὸ συνεχὲς ἕλκοντα τὰ τούτων ἑξῆς, εἶτ' ἐξ ἐκείνων αὖθις ἑτέρα καὶ τοῦτ' οὐ παύεται γιγνόμενον, ἄχρις ἂν εἰς ἅπαντ' αὐτοῦ διαδοθῇ τὰ μόρια τῆς τρεφούσης οὐσίας ἡ ποιότης. ὅσα δὲ τῶν μορίων ἐπὶ πλέον ||212ἀλλοιουμένου δεῖται τοῦ μέλλοντος αὐτὰ θρέψειν χυμοῦ, τούτοις ὥσπερ τι ταμιεῖον ἡ φύσις παρεσκεύασεν ἤτοι κοιλίας ἢ σήραγγας ἤ τι ταῖς σήραγξιν ἀνάλογον. αἱ μὲν γὰρ σάρκες αἵ τε τῶν σπλάγχνων ἁπάντων αἵ τε τῶν μυῶν ἐξ αἵματος αὐτοῦ τρέφονται βραχεῖαν ἀλλοίωσιν δεξαμένου. τὰ δ' ὀστᾶ παμπόλλης ἐν τῷ μεταξὺ δεῖται τῆς μεταβολῆς, ἵνα τραφῇ, καὶ ἔστιν οἷόνπερ τὸ αἷμα ταῖς σαρξί, τοιοῦτος ὁ μυελὸς τοῖς ὀστοῖς ἐν μὲν τοῖς μικροῖς τε καὶ ἀκοιλίοις κατὰ τὰς σήραγγας αὐτῶν διεσπαρμένος, ἐν δὲ τοῖς μείζοσί τε καὶ κοιλίας ἔχουσιν ἐν ἐκείναις ἠθροισμένος.
Ὡς γὰρ καὶ διὰ τοῦ πρώτου γράμματος ἐδείκνυτο, τοῖς μὲν ὁμοίαν ἔχουσι τὴν οὐσίαν εἰς ἄλληλα μεταβάλλειν ἐγχωρεῖ, τοῖς δὲ πάμπολυ διεστῶσιν ἀμήχανον ἀλλήλοις ὁμοιωθῆναι χωρὶς τῶν ἐν μέσῳ μεταβολῶν. τοιοῦτόν τι καὶ τοῖςχόνδροις ἐστί τὸ περικεχυμένον μυξῶδες καὶ τοῖς συνδέσμοις καὶ τοῖς ὑμέσι καὶ τοῖς νεύροις τὸ παρεσπαρμένον ἐν αὐτοῖς ὑγρὸν γλίσχρον· ἕκαστον γὰρ ||213τούτων ἐξ ἰνῶν σύγκειται πολλῶν, αἵπερ ὁμοιομερεῖς τ' εἰσὶ καὶ ὄντως αἰσθητὰ στοιχεῖα. κατὰ δὲ τὰς μεταξὺ χώρας αὐτῶν ὁ οἰκειότατος εἰς θρέψιν παρέσπαρται χυμός, ὃν εἵλκυσαν μὲν ἐκ τῶν φλεβῶν τοῦ αἵματος, ὅσον οἷόν τ' ἦν ἐκλεξάμεναι τὸν ἐπιτηδειότατον, ἐξομοιοῦσι δὲ κατὰ βραχὺ καὶ μεταβάλλουσιν εἰς τὴν ἑαυτῶν οὐσίαν.
Ἅπαντ' οὖν ταῦτα καὶ ἀλλήλοις ὁμολογεῖ καὶ τοῖς ἔμπροσθεν ἀποδεδειγμένοις ἱκανῶς μαρτυρεῖ καὶ οὐ χρὴ μηκύνειν ἔτι τὸν λόγον· ἐκ γὰρ τῶν εἰρημένων ἔνεστιν ἑκάστῳ τὰ κατὰ μέρος ἅπαντα καθ' ὅντινα γίγνεται τρόπον ἐξευρίσκειν ἑτοίμως, ὥσπερ καὶ διὰ τι πολλοῖς κωθωνιζομένοις πάμπολυ τάχιστα μὲν ἀναδίδοται τὸ ποθέν, οὐρεῖται δ' ὀλίγου δεῖν ἅπαν ἐντὸς οὐ πολλοῦ χρόνου. καὶ γὰρ κἀνταῦθα τῇ τε τῆς ποιότητος οἰκειότητι καὶ τῇ τῆς ὑγρότητος λεπτότητι καὶ τῇ τῶν ἀγγείων τε καὶ τῶν κατ' αὐτὰ στομάτων ἐυρύτητι καὶ τῇ τῆς ἑλκτικῆς δυνάμεως εὐρωστίᾳ τὸ τάχος συντελεῖται τῆς ἀναδόσεως, τῶν μὲν πλησίον τῆς κοιλίας τεταγμένων μορίων οἰκειότητι ποιότητος ||214ἑαυτῶν ἕνεκα ἑλκόντων τὸ πόμα, τῶν δ'ἑξῆς τούτοις ἐξαρπαζόντων καὶ αὐτῶν εἰς ἑαυτὰ κἄπειτα τῶν ἐφεξῆς πάλιν ἐκ τούτων μεταλαμβανόντων, ἄχρις ἂν εἰς τὴν κοίλην ἀφίκηται φλέβα, τοὐντεῦθεν δ' ἤδη τῶν νεφρῶν τὸ οἰκεῖον ἐπισπωμένων. ὥστ' οὐδὲν θαυμαστὸν οἶνον μὲν ὕδατος ἀναλαμβάνεσθαι θᾶττον οἰκειότητι ποιότητος, αὐτὸν δὲ τὸν οἶνον τὸν μὲν λευκὸν καὶ καθαρὸν ἑτοίμως ἀναδίδοσθαι διὰ λεπτότητα, τὸν δ' αὖ μέλανα καὶ θολερὸν ἴσχεσθαί τε κατὰ τὴν ὁδὸν καὶ βραδύνειν ὑπὸ πάχους.
Εἴη δ' ἂν ταῦτα καὶ τῶν ὑπὲρ τῶν ἀρτηριῶν ἔμπροσθεν εἰρημένων οὐ σμικρὰ μαρτύρια. πανταχοῦ γὰρ ὅσον οἰκεῖόν τε καὶ λεπτὸν αἵμα τοῦ μὴ τοιούτου ῥᾷον ἕπεται τοῖς ἕλκουσιν. ἀτμὸν οὖν ἕλκουσαι καὶ πνεῦμα καὶ λεπτὸν αἷμα κατὰ τὰς διαστάσεις αἱ ἀρτηρίαι τῶν κατὰ τὴν κοιλίαν καὶ τὰ ἔντερα περιεχομένων χυμῶν ἢ οὐδ' ὅλως ἢ παντάπασιν ἐπισπῶνται βραχύ.
K II.p. 1Epeidê to men aisthanesthai te kai kineisthai kata proairesin idia tôn zôôn esti, to d' auxanesthai te kai trephesthai koina kai tois phytois, eiê an ta men protera tês psychês, ta de deutera tês physeôs erga. ei de tis kai tois phytois psychês metadidôsi kai diairoumenos autas onomazei phytikên men tautên, aisthêtikên de tên heteran, legei men oud' houtos alla, tê lexei d' ou pany tê synêthei kechrêtai. all' hêmeis ge megistên lexeôs aretên saphêneian einai pepeismenoi kai tautên eidotes ||2hyp' oudenos houtôs hôs hypo tôn asynêthôn onomatôn diaphtheiromenên, hôs tois pollois ethos, houtôs onomazontes hypo men psychês th' hama kai physeôs ta zôa dioikeisthai phamen, hypo de physeôs monês ta phyta kai to g' auxanesthai te kai trephesthai physeôs erga phamen, ou psychês.
Kai zêtêsomen kata tonde ton logon, hypo tinôn gignetai dynameôn auta dê tauta kai ei dê ti allo physeôs ergon estin.
Alla proteron ge dielesthai te chrê kai mênysai saphôs hekaston tôn onomatôn, hois chrêsometha kata tonde ton logon, kai eph' ho ti pheromen pragma. genêsetai de tout' euthys ergôn physikôn didaskalia syn tais tôn onomatôn exêgêsesin.
Hotan oun ti sôma kata mêden exallattêtai tôn proÿparchontôn, hêsychazein auto phamen; ei d' existaito pê, kat' ekeino kineisthai. kai toinyn epei polyeidôs existatai, polyeidôs kai kinêthêsetai. kai gar ei leukon hyparchon melainoito kai ei melan leukainoito, kineitai kata chroan, kai ei glyky teôs hyparchon authis ||3austêron ê empalin ex austêrou glyky genoito, kai tout' an kineisthai legoito kata ton chymon. amphô de tauta te kai ta proeirêmena kata tên poiotêta kineisthai lechthêsetai kai ou monon ge ta kata tên chroan ê ton chymon exallattomena kineisthai phamen, alla kai to thermoteron ek psychroterou genomenon ê psychroteron ek thermoterou kineisthai kai touto legomen, hôsper ge kai ei ti xêron exhygrou ê hygron ek xêrou gignoito. koinon de kata toutôn hapantôn onoma pheromen tên alloiôsin.
Hen ti touto genos kinêseôs. heteron de genos epi tois tas chôras ameibousi sômasi kai topon ek topou metallattein legomenois, onoma de kai toutô phora.
Hautai men oun hai dyo kinêseis haplai kai prôtai, synthetoi d' ex autôn auxêsis te kai phthisis, hotan ex elattonos ti meizon ê ek meizonos elatton genêtai phylatton to oikeion eidos. heterai de dyo kinêseis genesis kai phthora, genesis men hê eis ousian agôgê, phthora d' hê enantia.
Pasais de tais kinêsesi koinon exallaxis tou ||4proÿparchontos, hôsper oun kai tais hêsychiais hê phylakê tôn proÿparchontôn. all' hoti men exallattetai kai pros tên opsin kai pros tên geusin kai pros tên haphên haima gignomena ta sitia, synchôrousin; hoti de kai kat' alêtheian, ouketi touth' homologousin hoi sophistai. hoi men gar tines autôn hapanta ta toiauta tôn hêmeterôn aisthêseôn apatas tinas kai paragôgas nomizousin allot' allôs paschousôn, tês hypokeimenês ousias mêden toutôn, hois eponomazetai, dechomenês; hoi de tines einai men en autê boulontai tas poiotêtas, ametablêtous de kai atreptousex aiônos eis aiôna kai tas phainomenas tautas alloiôseis tê diakrisei te kai synkrisei gignesthai phasin hôs Anaxagoras.
Ei dê toutous ektrapomenos exelenchoimi, meizon an moi to parergon tou ergou genoito. ei men gar ouk isasin, hosa peri tês kath' holên tên ousian alloiôseôs Aristotelei te kai met' auton Chrysippô gegraptai, parakalesai chrê tois ekeinôn autous homilêsai grammasin; ei de gignôskontes epeith' hekontes ta cheirô pro tôn beltionôn ||5hairountai, mataia dêpou kai ta hêmetera nomiousin. hoti de kai Hippokratês houtôs egignôsken Aristotelous eti proteros ôn, en heterois hêmin apodedeiktai. prôtos gar houtos hapantôn hôn ismen iatrôn te kai philosophôn apodeiknyein epecheirêse tettaras einai tas pasas drastikas eis allêlas poiotêtas, hyph' hôn gignetai te kai phtheiretai panth', hosa genesin te kai phthoran epidechetai. kai mentoi kai to kerannysthai di' allêlôn autas holas di' holôn Hippokratês hapantôn prôtos egnô; kai tas archas ge tôn apodeixeôn, hôn hysteron Aristotelês metecheirisato, par' ekeinô prôtô gegrammenas estin heurein.
Ei d' hôsper tas poiotêtas houtô kai tas ousias di' holôn kerannysthai chrê nomizein, hôs hysteron apephênato Zênôn ho Kittieus, ouch hêgoumai dein eti peri toutou kata tonde ton logon epexienai. monên gar eis ta paronta deomai gignôskesthaitên di' holês tês ousias alloiôsin, hina mê tis ostou kai sarkos kai neurou kai tôn allôn hekastou moriôn hoionei misgankeian tina tô artô nomisê periechesthai kapeit' en ||6tô sômati diakrinomenon hôs to homophylon hekaston ienai. kaitoi pro ge tês diakriseôs haima phainetai gignomenos ho pas artos. ei goun pampollô tis chronô mêden all' eiê sition prospheromenos, ouden hêtton en tais phlepsin haima periechomenon hexei. kai phanerôs touto tên tôn ametablêta ta stoicheia tithemenôn exelenchei doxan, hôsper oimai kai toulaion eis tên tou lychnou phloga katanaliskomenon hapan kai ta xyla pyr mikron hysteron gignomena.
Kaitoi to g' antilegein autois êrnêsamên, all'
epei tês iatrikês hylês ên to paradeigma kai
chrêzô pros ton paronta logon autou, dia tout'
emnêmoneusa. katalipontes oun, hôs ephên, tên
pros toutous antilogian,
Ton ephexês logon hapanta poiêsometha zêtountes hyper hôn ex archês prouthemetha, posai te kai tines eisin hai tês physeôs dynameis kai ti poiein ergonhekastê pephyken. ergon de dêlonoti kalô to gegonos êdê kai sympeplê||7rômenon hypo tês energeias autôn, hoion to haima, tên sarka, to neuron; energeian de tên drastikên onomazô kinêsin kai tên tautês aitian dynamin. epei gar en tô to sition haima gignesthai pathêtikê men hê tou sitiou, drastikê d' hê tês phlebos gignetai kinêsis, hôsautôs de kan tô metapherein ta kôla kinei men ho mys, kineitai de ta osta, tên men tês phlebos kai tôn myôn kinêsin energeian einai phêmi, tên de tôn sitiôn te kai tôn ostôn symptôma te kai pathêma; ta men gar alloioutai, ta de pheretai. tên men oun energeian enchôrei kalein kai ergon tês physeôs, hoion tên pepsin, tên anadosin, tên haimatôsin, ou mên to g' ergon ex hapantos energeian; hê gar toi sarx ergon men esti tês physeôs, ou mên energeia ge. dêlon oun, hôs thateron men tôn onomatôn dichôs legetai, thateron d' ou.
Emoi men oun kai hê phleps kai tôn allôn hapantôn hekaston dia tên ek tôn tettarôn poiankrasin hôdi pôs energein dokei. eisi de ge mên ouk oligoi tines andres ||8oud' adoxoi, philosophoi te kai iatroi, tô men thermô kai tô psychrô to dran anapherontes, hypoballontes d' autois pathêtika to xêron te kai to hygron. kai prôtos g' Aristotelês tas tôn kata meros hapantôn aitias eis tautas anagein peiratai tas archas, êkolouthêse d' hysteron autô kai ho apo tês stoas choros. kaitoi toutois men, hôs an kai autôn tôn stoicheiôn tên eis allêla metabolên chysesi te tisi kai pilêsesin anapherousin, eulogon ên archas drastikas poiêsasthai to thermon kai to psychron, Aristotelei d' ouch houtôs, alla tais tettarsi poiotêsin eis tên tôn stoicheiôn genesin chrômenô beltion ên kai tas tôn kata meros aitias hapasas eis tautas anagein. ti dêpot' oun en men tois peri geneseôs kai phthoras tais tettarsi chrêtai, en de tois meteôrologikois kai tois problêmasi kai allothi pollachothi tais dyo monais? ei men gar hôs en tois zôois te kai tois phytois mallon men dra to thermon kai to psychron, hêtton de to xêron kai to hygron apophainoito tis, isôs an echoi kai ton Hippokratên sympsêphon; ei d' hôsautôs en ||9hapasin, ouket' oimai synchôrêsein touto mê hoti ton Hippokratên alla mêd' auton ton Aristotelên memnêsthai ge boulomenon hôn en tois peri geneseôs kai phthoras ouch haplôs alla met' apodeixeôs autos hêmas edidaxen. alla peri men toutôn kan tois peri kraseôn, eis hoson iatrô chrêsimon, epeskepsametha.
Hê d' oun dynamis hê en tais phlepsin hê haimatopoiêtikê prosagoreuomenê kai pasa d' allê dynamis en tô pros ti nenoêtai; prôtôs men gar tês energeias aitia, êdê de kai tou ergou kata symbebêkos. all' eiper hê aitia pros ti, tou gar hyp' autês genomenou monou, tôn d' allôn oudenos, eudêlon, hoti kai hê dynamis en tô pros ti. kai mechri g' an agnoômen tên ousian tês energousês aitias, dynamin autên onomazomen, einai tina legontes en tais phlepsin haimatopoiêtikên, hôsautôs de kan tê koilia peptikên kan tê kardia sphygmikên kai kath' hekaston tôn allôn idian tina tês ||10kata to morion energeias. eiper oun methodô melloimen exeurêsein, hoposai te kai hopoiai tines hai dynameis eisin, apo tôn ergôn autôn arkteon; hekaston gar autôn hypo tinos energeias gignetai kai toutôn hekastês proêgeitai tis aitia.
Erga toinyn tês physeôs eti men kyoumenou te kai diaplattomenou tou zôou ta sympant' esti tou sômatos moria, gennêthentos de koinon eph' hapasin ergon hê eis to teleion hekastô megethos agôgê kai meta tauth' hê mechri tou dynatou diamonê.
Energeiai d' epi trisi tois eirêmenois ergois treis ex anankês, eph' hekastô mia, genesis te kaiauxêsis kai threpsis. all' hê men genesis ouch haplê tis energeia tês physeôs, all' ex alloiôseôs te kai diaplaseôs esti synthetos. hina men gar ostoun genêtai kai neuron kai phleps kai tôn allôn hekaston, alloiousthai chrê tên hypobeblêmenên ousian, ex hês gignetai to zôon; hina de kai schêma to deon kai thesin kai koilotêtas tinas kai apophyseis kai symphyseis kai talla ||11ta toiauta ktêsêtai, diaplattesthai chrê tên alloioumenên ousian, hên dê kai hylên tou zôou kalôn, hôs tês neôs ta xyla kai tês eikonos ton kêron, ouk an hamartois.
Hê d' auxêsis epidosis esti kai diastasis kata mêkos kai platos kai bathos tôn stereôn tou zôou moriôn, hônper kai hê diaplasis ên, hê de threpsis prosthesis tois autois aneu diastaseôs.
Peri prôtês oun tês geneseôs eipômen, hên ex alloiôseôs th' hama kai diaplaseôs elegomen gignesthai.
Katablêthentos dê tou spermatos eis tên mêtran ê eis tên gên, ouden gar diapherei, chronois tisin hôrismenois pampolla synistatai moria tês gennômenês ousias hygrotêti kai xêrotêti kai psychrotêti kai thermotêti kai tois allois hapasin,hosa toutois hepetai, diapheronta. ta d' hepomena gignôskeis, eiper holôs ephilosophêsas ti peri geneseôs kai phthoras; hai loipai gar tôn haptôn onomazomenôn diaphorôn tais eirêmenais hepontai prôtai kai malista, meta de tau||12tas hai geustai te kai osphrêtai kai horatai. sklêrotês men oun kai malakotês kai glischrotês kai kraurotês kai kouphotês kai barytês kai pyknotês kai araiotês kai leiotês kai trachytês kai pachytês kai leptotês haptai diaphorai kai eirêtai peri pasôn Aristotelei kalôs. oistha de dêpou kai tas geustas te kai osphrêtas kai horatas diaphoras. hôst', ei men tas prôtas te kai stoicheiôdeis alloiôtikas dynameis zêtoiês, hygrotês esti kai xêrotês kai psychrotês kai thermotês; ei de tas ek tês toutôn kraseôs genomenas, tosautai kath' hekaston esontai zôon, hosaper an autou ta aisthêta stoicheia hyparchê; kaleitai d' aisthêta stoicheia ta homoiomerê panta tou sômatos moria; kai taut' ouk ek methodou tinos all' autoptên genomenon ekmathein chrê dia tôn anatomôn.
Ostoun dê kai chondron kai neuron kai hymena kai syndesmon kai phleba kai panth' hosa toiauta kata tên prôtên tou zôou genesin hê physis apergazetai dynamei chrômenê katholou men eipein tê gennêtikê te kai alloiô||13tikê, kata meros de thermantikê te kai psyktikê kai xêrantikêkai hygrantikê kai tais ek tês toutôn kraseôs genomenais, hoion ostopoiêtikê te kai neuropoiêtikê kai chondropoiêtikê; saphêneias gar heneka kai toutois tois onomasi chrêsteon.
Esti goun kai hê idia sarx tou hêpatos ek toutou tou genous kai hê tou splênos kai hê tôn nephrôn kai hê tou pneumonos kai hê tês kardias houtô de kai tou enkephalou to idion sôma kai tês gastros kai tou stomachou kai tôn enterôn kai tôn hysterôn aisthêton stoicheion estin homoiomeres te kai haploun kai asyntheton; ean gar exelês hekastou tôn eirêmenôn tas artêrias te kai tas phlebas kai ta neura, to hypoloipon sôma to kath' hekaston organon haploun esti kai stoicheiôdes hôs pros aisthêsin. hosa de tôn toioutôn organôn ek dyoin synkeitai chitônôn ouch homoiôn men allêlois, haplou d' hekaterou, toutôn hoi chitônes eisi ta stoicheia kathaper tês te gastros kai tou stomachou kai tôn enterôn kai tôn artêriôn, kai kath' hekateron ge tôn chitônôn idios hê alloiôtikê dynamis hê ek tou para tês ||14mêtros epimêniou gennêsasa to morion, hôste tas kata meros alloiôtikas dynameis tosautas einai kath' hekaston zôon, hosaper an echê ta stoicheiôdê moria. kai men ge kai tas energeias idias hekastô tôn kata meros anankaion hyparchein hôsper kai tas chreias, hoion kai tôn apo tôn nephrôn eis tên kystin diêkontôn porôn, hoi dê kai ourêtêres kalountai. houtoigar out' artêriai eisin, hoti mête sphyzousi mêt' ek dyoin chitônôn synestêkasin, oute phlebes, hoti mêth' haima periechousi mêt' eoiken autôn ho chitôn kata ti tô tês phlebos; alla kai neurôn epi pleon aphestêkasin ê tôn eirêmenôn.
Ti pot' oun eisin? erôta tis, hôsper anankaion on hapan morion ê artêrian ê phleba ê neuron hyparchein ê ek toutôn peplechthai kai mê tout' auto to nyn legomenon, hôs idios hekastô tôn kata meros organôn estin hê ousia. kai gar kai hai kysteis hekaterai hê te to ouron hypodechomenê kai hê tên xanthên cholên ou monon tôn allôn hapantôn alla kai allêlôn diapherousi kai hoi eis to hêpar apophyomenoi ||15poroi, kathaper stomachoi tines apo tês cholêdochou kysteôs, ouden out' artêriais oute phlepsin oute neurois eoikasin. alla peri men toutôn epi pleon en allois te tisi kan tois peri tês Hippokratous anatomês eirêtai.
Hai de kata meros hapasai dynameis tês physeôs hai alloiôtikai autên men tên ousian tôn chitônôn tês koilias kai tôn enterôn kai tôn hysterôn apetelesan, hoiaper esti; tên de synthesin autôn kai tên tôn emphyomenôn plokên kai tên eis to enteron ekphysin kai tên tês endon koilotêtos idean kai tall' hosa toiauta dynamis tis hetera dieplasen, hên diaplastikên onomazomen, hên dê kai technikên einai legomen, mallon d' aristên kai akran technên kai panta tinos heneka poiousan, hôs mêden argon einai mêde peritton mêd' holôshoutôs echon, hôs dynasthai beltion heterôs echein. alla touto men en tois peri chreias moriôn apodeixomen. ||
16Epi de tên auxêtikên êdê metabantes dynamin auto touth' hypomnêsômen prôton, hôs hyparchei men kai autê tois kyoumenois hôsper kai hê threptikê; all' hoion hypêretides tines eisi tênikauta tôn proeirêmenôn dynameôn, ouk en hautais echousai to pan kyros. epeidan de to teleion apolabê megethos to zôon, en tô meta tên apokyêsin chronô panti mechri tês akmês hê men auxêtikê tênikauta kratei; boêthoi d' autês kai hoion hypêretides hê t' alloiôtikê dynamis esti kai hê threptikê. ti oun to idion esti tês auxêtikês dynameôs? eis pan meros ekteinai ta pephykota. kaleitai d' houtô ta sterea moria tou sômatos, artêriai kai phlebes kai neura kai osta kai chondroi kai hymenes kai syndesmoi kai hoi chitônes hapantes, hous stoicheiôdeis te kai homoiomereis kai haplous oligon emprosthen ekaloumen. hotô de tropô tên eis pan meros ektasin ischousin, egô phrasô paradeigma ti proteron eipôn heneka tou saphous. ||
17Tas kysteis tôn hyôn labontes hoi paides plêrousi te pneumatos kai tribousin epi tês tephras plêsion tou pyros, hôs aleainesthai men, blaptesthai de mêden; kai pollê g' hautê hêpaidia peri te tên Iônian kai en allois ethnesin ouk oligois estin. epilegousi de dê kai tin' epê tribontes en metrô te tini kai melei kai rhythmô kai esti panta ta rhêmata tauta parakeleusis tê kystei pros tên auxêsin. epeidan d' hikanôs autois diatetasthai dokê, palin emphysôsi te kai epidiateinousi kai authis tribousi kai touto pleonakis poiousin, achris an autois hê kystis hikanôs echein dokê tês auxêseôs. all' en toutois ge tois ergois tôn paidôn enargôs, hoson eis megethos epididôsin hê entos eurychôria tês kysteôs, tosouton anankaion eis leptotêta kathaireisthai to sôma kai ei ge tên leptotêta tautên anatrephein hoioi t' êsan hoi paides, homoiôs an tê physei tên kystin ek mikras megalên apeirgazonto. nyni de tout' autois endei to ergon oude kath' hena tropon eis mimêsin endechomenon achthênai mê hoti tois ||18paisin all' oud' allô tini; monês gar tês physeôs idion estin.
Hôst' êdê soi dêlon, hôs anankaia tois auxanomenois hê threpsis. ei gar diateinoito men, anatrephoito de mê, phantasian pseudê mallon, ouk auxêsin alêthê ta toiauta sômata ktêsetai. kaitoi kai to diateinesthai pantê monois tois hypo physeôs auxanomenois hyparchei. ta gar hyph' hêmôn diateinomena sômata kata mian tina diastasin touto paschonta meioutai tais loipais, oud' estin heurein ouden, ho syneches eti menon kai adiaspaston eis tas treis diastaseis epekteinai dynametha. monês oun tês physeôs to pantê diistanai syneches heautô menon eti kai tên archaian hapasan idean phylatton to sôma.
Kai tout' estin hê auxêsis aneu tês epirrheousês te kai prosplattomenês trophês mê dynamenê genesthai.
Kai toinyn ho logos hêkein eoiken ho peri tês threpseôs, hos dê loipos esti kai tritos hôn ex archês prouthemetha. tou gar epirrheontos en eidei trophês panti ||19moriô tou trephomenou sômatos prosplattomenou threpsis men hê energeia, threptikê de dynamis hê aitia. alloiôsis men dê kantautha to genos tês energeias, all' ouch hoiaper hê en tê genesei. ekei men gar ouk on proteron hysteron egeneto, kata de tên threpsin tô êdê gegonoti synexomoioutai to epirrheon kai dia tout' eulogôs ekeinên men tên alloiôsin genesin, tautên d' exomoiôsin ônomasan.
Epeidê de peri tôn triôn dynameôn tês physeôs autarkôs eirêtai kai phainetai mêdemias allês prosdeisthai to zôon, echon ge kai hopôs auxêthê kai hopôs teleiôthê kai hopôs heôs pleistou diaphylachthê, doxeie men an isôs hikanôs echein ho logos houtos êdê kai pasas exêgeisthai tas tês physeôs dynameis. all' ei tis palin ennoêseien, hôs oudenosoudepô tôn tou zôou moriôn ephêpsato, koilias legô kai enterôn kai hêpatos kai tôn homoiôn, oud' exêgêsato tas en autois dynameis, authis doxeien an hoion prooimion ti monon eirêsthai tês chrêsimou didaskalias. ||20to gar sympan hôd' echei. genesis kai auxêsis kai threpsis ta prôta kai hoion kephalaia tôn ergôn esti tês physeôs; hôste kai hai toutôn ergastikai dynameis hai prôtai treis eisi kai kyriôtatai; deontai d' eis hypêresian, hôs êdê dedeiktai, kai allêlôn kai allôn. tinôn men oun hê gennêtikê te kai auxêtikê deontai, eirêtai, tinôn d' hê threptikê, nyn eirêsetai.
Dokô gar moi deixein ta peri tên tês trophês oikonomian organa te kai tas dynameis autôn dia tautên gegonota. epeidê gar hê energeia tautês tês dynameôs exomoiôsis estin, homoiousthai de kai metaballein eis allêla pasi tois ousin adynaton, ei mê tina echoi koinônian êdê kai syngeneian en tais poiotêsi, dia touto prôton men ouk ek pantôn edesmatôn pan zôon trephesthai pephyken, epeita d' oud' ex hôn hoion t' estin oud' ek toutôn parachrêma, kai dia tautêntên anankên pleionôn organôn alloiôtikôn tês trophês hekaston ||21tôn zôôn chrêzei. hina men gar to xanthon erythron genêtai kai to erythron xanthon, haplês kai mias deitai tês alloiôseôs; hina de to leukon melan kai to melan leukon, hapasôn tôn metaxy. kai toinyn kai to malakôtaton ouk an athroôs sklêrotaton kai to sklêrotaton ouk an athroôs malakôtaton genoito, hôsper oude to dysôdestaton euôdestaton oud' empalin to euôdestaton dysôdestaton exaiphnês genoit' an.
Pôs oun ex haimatos ostoun an pote genoito mê pachynthentos ge proteron epi pleiston autou kai leukanthentos ê pôs ex artou to haima mê kata brachy men apothemenou tên leukotêta, kata brachy de lambanontos tên erythrotêta? sarka men gar ex haimatos genesthai rhaston; ei gar eis tosouton auto pachyneien hê physis, hôs systasin tina schein kai mêket' einai rhyton, hê prôtê kai neopagês houtôs an eiê sarx; ostoun d' hina genêtai, pollou men deitai chronou, pollês d' ergasias kai metabolês tô haimati. hoti de kai tô artô kai poly mallon thrida||22kinê kai teutlô kai tois homoiois pampollês deitai tês alloiôseôs eis haimatos genesin, oude tout' adêlon.
Hen men dê tout' aition tou polla genesthai ta peri tên tês trophês alloiôsin organa. deuteron d' hê tôn perittômatôn physis. hôs gar hypo botanôn oud' holôs dynametha trephesthai, kaitoi tôn boskêmatôn trephomenôn, houtôs hypo rhaphanidostrephometha men, all' ouch hôs hypo tôn kreôn. toutôn men gar oligou dein holôn hê physis hêmôn kratei kai metaballei kai alloioi kai chrêston ex autôn haima synistêsin; en de tê rhaphanidi to men oikeion te kai metablêthênai dynamenon, mogis kai touto kai syn pollê tê katergasia, pantapasin elachiston; holê d' oligou dein esti perittômatikê kai diexerchetai ta tês pepseôs organa, bracheos ex autês eis tas phlebas analêphthentos haimatos kai oude toutou teleôs chrêstou. deuteras oun authis edeêse diakriseôs tê physei tôn en tais phlepsi perittômatôn. kai chreia kai toutois hodôn te tinôn heterôn epi tas ek||23kriseis auta paragousôn, hôs mê lymainoito tois chrêstois, hypodochôn te tinôn hoion dexamenôn, en hais hotan eis hikanon plêthos aphikêtai, tênikaut' ekkrithêsetai.
Deuteron dê soi kai touto to genos tôn en tô sômati moriôn exeurêtai tois perittômasi tês trophês anakeimenon. allo de triton hyper tou pantê pheresthai, kathaper tines hodoi pollai dia tou sômatos holou katatetmêmenai.
Mia men gar eisodos hê dia tou stomatos hapasi tois sitiois, ouch hen de to trephomenon alla pampolla te kai pampoly diestôta. mê toinyn thaumaze to plêthos tôn organôn, hosa threpseôs heneken hê physis edêmiourgêse. ta men gar alloiountaproparaskeuazei tên epitêdeion hekastô moriô trophên, ta de diakrinei ta perittômata, ta de parapempei, ta d' hypodechetai, ta d' ekkrinei, ta d' hodoi tês pantê phoras eisi tôn chrêstôn chymôn, hôst', eiper boulei tas dynameis tês physeôs hapasas ekmathein, hyper hekastou toutôn an eiê soi tôn organôn episkepteon.
Archê d' autôn tês didaskalias, hosa ||24tou telous engys erga te tês physeôs esti kai moria kai dynameis autôn.
Autou de dê palin anamnêsteon hêmin tou telous, houper heneka tosauta te kai toiauta tê physei dedêmiourgêtai moria. to men oun onoma tou pragmatos, hôsper kai proteron eirêtai, threpsis; ho de kata tounoma logos homoiôsis tou trephontos tô trephomenô. hina d' hautê genêtai, proêgêsasthai chrê prosphysin, hina d' ekeinê, prosthesin. epeidan gar ekpesê tôn angeiôn ho mellôn threpsein hotioun tôn tou zôou moriôn chymos, eis hapan auto diaspeiretai prôton, epeita prostithetai kapeita prosphyetai kai teleôs homoioutai.
Dêlousi d' hai kaloumenai leukai tên diaphoran homoiôseôs te kai prosphyseôs, hôsper to genos ekeino tôn hyderôn, ho tines onomazousin ana sarka, diorizei saphôs prosthesin prosphyseôs. ou gar endeia dêpou tês epirrheousês hygrotêtos, hôs eniai tôn atrophiôn te kai phthiseôn, hê tou toioutou genesis hyderou ||25synteleitai. phainetai gar hikanôs hê te sarx hygra kai diabrochos hekaston te tôn stereôn tou sômatos moriôn hôsautôs diakeimenon. alla prosthesis men tis gignetai tês epipheromenês trophês, hate d' hydatôdesteras ousês eti kai mê pany ti kechymômenês mêde to glischron ekeino kai kollôdes, ho dê tês emphytou thermasias oikonomia prosgignetai, kektêmenês hê prosphysis adynatos estin epiteleisthai plêthei leptês hygrotêtos apeptou diarrheousês te kai rhadiôs olisthainousês apo tôn stereôn tou sômatos moriôn tês trophês. en de tais leukais prosphysis men tis gignetai tês trophês, ou mên exomoiôsis ge. kai dêlon en tôde to mikrô prosthen rhêthen hôs orthôs elegeto to dein prosthesin men prôton, ephexês de prosphysin, epeit' exomoiôsin genesthai tô mellonti trephesthai.
Kyriôs men oun to trephon êdê trophê, to d' hoion men trophê, oupô de trephon, hopoion esti to prosphyomenon ê prostithemenon, trophê men oukyriôs, homônymôs de trophê; to d' en tais phlepsin eti periechomenon ||26kai toutou mallon eti to kata tên gastera tô mellein pote threpsein, ei kalôs katergastheiê, keklêtai trophê. kata tauta de kai tôn edesmatôn hekaston trophên onomazomen oute tô trephein êdê to zôon oute tô toiouton hyparchein hoion to trephon, alla tô dynasthai te kai mellein trephein, ei kalôs katergastheiê.
Touto gar ên kai to pros Hippokratous legomenon; “Trophê de to trephon, trophê kai to hoion trophê kai to mellon.” to men gar homoioumenon êdê trophên ônomase, to d' hoion men ekeino prostithemenon ê prosphyomenon hoion trophên; to d' allo pan, hoson en tê gastri kai tais phlepsi periechetai, mellon.
Hoti men oun anankaion homoiôsin tin' einai tou trephontos tô trephomenô tên threpsin, antikrys dêlon. ou mên hyparchousan ge tautên tên homoiôsin, alla phainomenên monon einai phasin hoi mête technikên oiomenoi tên physin einai mête pronoêtikên tou zôou mêth' holôs tinas oikeias echein dynameis, hais chrômenê ta men alloioi, ta d' helkei, ||27ta d' ekkrinei.
Kai hautai dyo gegonasin haireseis kata genos en iatrikê te kai philosophia tôn apophênamenônti peri physeôs andrôn, hosoi g' autôn gignôskousin, ho ti legousi, kai tên akolouthian hôn hypethento theôrousi th' hama kai diaphylattousin. hosoi de mêd' auto touto syniasin, all' haplôs, ho ti an epi glôttan elthê, lêrousin, en oudetera tôn haireseôn akribôs katamenontes, oude memnêsthai tôn toioutôn prosêkei.
Tines oun hai dyo haireseis hautai kai tis hê tôn en autais hypotheseôn akolouthia? tên hypobeblêmenên ousian genesei kai phthora pasan hênômenên th' hama kai alloiousthai dynamenên hypetheto thateron genos tês haireseôs, ametablêton de kai analloiôton kai katatetmêmenên eis lepta kai kenais tais metaxy chôrais dieilêmmenên hê loipê.
Kai toinyn hosoi ge tês akolouthias tôn hypotheseôn aisthanontai, kata men tên deuteran hairesin oute physeôs oute psychês idian tina nomizousin ousian ê dynamin hyparchein, ||28all' en tê poia synodô tôn prôtôn ekeinôn sômatôn tôn apathôn apoteleisthai. kata de tên proteran eirêmenên hairesin ouch hystera tôn sômatôn hê physis, alla poly protera te kai presbytera. kai toinyn kata men toutous hautê ta sômata tôn te phytôn kai tôn zôôn synistêsi dynameis tinas echousa tas men helktikas th' hama kai homoiôtikas tôn oikeiôn, tas d' apokritikas tônallotriôn, kai technikôs hapanta diaplattei te gennôsa kai pronoeitai tôn gennômenôn heterais authis tisi dynamesi, sterktikê men tini kai pronoêtikê tôn engonôn, koinônikê de kai philikê tôn homogenôn. kata d' au tous heterous oute toutôn ouden hyparchei tais physesin out' ennoia tis esti tê psychê symphytos ex archês ouk akolouthias ou machês, ou diaireseôs ou syntheseôs, ou dikaiôn ouk adikôn, ou kalôn ouk aischrôn, all' ex aisthêseôs te kai di' aisthêseôs hapanta ta toiauth' hêmin engignesthai phasi kai phantasiais tisi kai mnêmais oiakizesthai ta zôa.
Enioi ||29d' autôn kai rhêtôs apephênanto mêdemian einai tês psychês dynamin, hê logizometha, all' hypo tôn aisthêtôn agesthai pathôn hêmas kathaper boskêmata pros mêden ananeusai mêd' anteipein dynamenous. kath' hous dêlonoti kai andreia kai phronêsis kai sôphrosynê kai enkrateia lêros esti makros kai philoumen out' allêlous oute ta engona kai tois theois ouden hêmôn melei. kataphronousi de kai tôn oneiratôn kai tôn oiônôn kai tôn symbolôn kai pasês astrologias, hyper hôn hêmeis men idia di' heterôn grammatôn epi pleon eskepsametha peri tôn Asklêpiadou tou iatrou skopoumenoi dogmatôn. enesti de tois boulomenois kakeinois men homilêsai tois logois kai nyn d' êdê skopein, hôsper tinôn dyoin hodôn hêmin prokeimenôn, hopoteran beltion esti trepesthai. Hippokratês men gar tên proteran rhêtheisan etrapeto, kath' hên hênôtai men hê ousia kai alloioutai kai sympnoun holon esti kai syrrhoun tosôma kai hê physis hapanta technikôs kai dikaiôs prattei dynameis echousa, kath' has hekaston tôn moriôn helkei men ||30eph' heauto ton oikeion heautô chymon, helxan de prosphyei te panti merei tôn en hautô kai teleôs exomoioi, to de mê kratêthen en toutô mêde tên pantelê dynêthen alloiôsin te kai homoiotêta tou trephomenou katadexasthai di' heteras au tinos ekkritikês dynameôs apotribetai.