The Project Gutenberg eBook ofGeschiedenis van het tijdperk van 25-jarigen vrede: 1849-1874

The Project Gutenberg eBook ofGeschiedenis van het tijdperk van 25-jarigen vrede: 1849-1874This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: Geschiedenis van het tijdperk van 25-jarigen vrede: 1849-1874Author: P. J. AndriessenRelease date: October 1, 2010 [eBook #33822]Most recently updated: January 28, 2020Language: DutchCredits: Produced by The Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net for Project Gutenberg (http://www.gutenberg.org)*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK GESCHIEDENIS VAN HET TIJDPERK VAN 25-JARIGEN VREDE: 1849-1874 ***

This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.

Title: Geschiedenis van het tijdperk van 25-jarigen vrede: 1849-1874Author: P. J. AndriessenRelease date: October 1, 2010 [eBook #33822]Most recently updated: January 28, 2020Language: DutchCredits: Produced by The Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net for Project Gutenberg (http://www.gutenberg.org)

Title: Geschiedenis van het tijdperk van 25-jarigen vrede: 1849-1874

Author: P. J. Andriessen

Release date: October 1, 2010 [eBook #33822]Most recently updated: January 28, 2020

Language: Dutch

Credits: Produced by The Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net for Project Gutenberg (http://www.gutenberg.org)

*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK GESCHIEDENIS VAN HET TIJDPERK VAN 25-JARIGEN VREDE: 1849-1874 ***

http://www.pgdp.netforProject Gutenberg.

Opmerkingen van de bewerkerDe tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren.Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld.Voetnoten zijn hernummerd en verplaatst naar het eind van het hoofdstuk.Uitgezonderd de titelpagina zijn van de weergegeven illustraties vergrotingen beschikbaar door op de illustraties te klikken.Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn gecorrigeerd; deze zijn voorzien van eendunne rode stippellijn, waarbij de Brontekst via een zwevende pop-up beschikbaar is. Variaties in spelling en opmaak zijn behouden.Een extra verduidelijking of vertaling is beschikbaar bij woorden die voorzien zijn van eendunne groene stippellijn.Een overzicht van de aangebrachte correcties is te vinden aanhet eind van dit bestand.Dit Project Gutenberg e-boek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.

De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren.

Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld.

Voetnoten zijn hernummerd en verplaatst naar het eind van het hoofdstuk.

Uitgezonderd de titelpagina zijn van de weergegeven illustraties vergrotingen beschikbaar door op de illustraties te klikken.

Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn gecorrigeerd; deze zijn voorzien van eendunne rode stippellijn, waarbij de Brontekst via een zwevende pop-up beschikbaar is. Variaties in spelling en opmaak zijn behouden.Een extra verduidelijking of vertaling is beschikbaar bij woorden die voorzien zijn van eendunne groene stippellijn.

Een overzicht van de aangebrachte correcties is te vinden aanhet eind van dit bestand.

Dit Project Gutenberg e-boek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.

GESCHIEDENISVAN HETTIJDPERK VAN VIJFENTWINTIGJARIGEN VREDE.

Tresling & CoHof-Lith Amst.

GESCHIEDENISVAN HETTijdperk van Vijfentwintigjarigen Vrede.1849–1874.DOORP. J. ANDRIESSEN,Schrijver van: De Kinderen van den Zoetelaar, De Vrijheidsoorlog, De Schildknaap van Gijsbrecht van Aemstel.TWEEDE DRUK.LEIDEN.—A. W. SIJTHOFF

1849–1874.

DOOR

P. J. ANDRIESSEN,Schrijver van: De Kinderen van den Zoetelaar, De Vrijheidsoorlog, De Schildknaap van Gijsbrecht van Aemstel.

TWEEDE DRUK.

LEIDEN.—A. W. SIJTHOFF

VOORBERICHT.In 1874 hebben we 't vijfentwintigjarig jubilé van KoningWillem den derdengevierd. Was er reden voor, om dien dag feestelijk te gedenken, of was het slechts vleierij, een laffe hulde, aan 't Hoofd van onzen Staat toegebracht en die geenraison d'êtrehad?Of er reden voor was?—Nederlandwas in zijn volle recht om feest te vieren bij 't herdenken aan een vijfentwintigjarig tijdperk van bloei, vooruitgang en vrede. Gelooft gij 't niet—lees dan deze bladzijden, waarin ik slechts heb aangestipt wat er in dat tijdstip gebeurd is. Of liever—koopt het voor uwe kinderen; opdat de toekomstige Nederlandsche natie wete, wat ze aan de regeering van den derdenWillemverschuldigdis. Ze zullen 't met genoegen lezen: 't is geen droge opsomming van feiten, maar een zooveel mogelijk levendige voorstelling van enkele gebeurtenissen uit dat tijdperk.Mijn doel met het schrijven van dit werkje was, om de Nederlandsche jeugd bekend te maken met de gezegende vijfentwintig jaren, opdat zij wete, waarom wij feestvierden. Moge het dus in veler handen komen, moge het ook in veler harten het zaad strooien van liefde voor ons dierbaar vaderland, liefde voor het doorluchtig stamhuis van Oranje! Dat is de wensch vanden Schrijver.

In 1874 hebben we 't vijfentwintigjarig jubilé van KoningWillem den derdengevierd. Was er reden voor, om dien dag feestelijk te gedenken, of was het slechts vleierij, een laffe hulde, aan 't Hoofd van onzen Staat toegebracht en die geenraison d'êtrehad?

Of er reden voor was?—Nederlandwas in zijn volle recht om feest te vieren bij 't herdenken aan een vijfentwintigjarig tijdperk van bloei, vooruitgang en vrede. Gelooft gij 't niet—lees dan deze bladzijden, waarin ik slechts heb aangestipt wat er in dat tijdstip gebeurd is. Of liever—koopt het voor uwe kinderen; opdat de toekomstige Nederlandsche natie wete, wat ze aan de regeering van den derdenWillemverschuldigdis. Ze zullen 't met genoegen lezen: 't is geen droge opsomming van feiten, maar een zooveel mogelijk levendige voorstelling van enkele gebeurtenissen uit dat tijdperk.

Mijn doel met het schrijven van dit werkje was, om de Nederlandsche jeugd bekend te maken met de gezegende vijfentwintig jaren, opdat zij wete, waarom wij feestvierden. Moge het dus in veler handen komen, moge het ook in veler harten het zaad strooien van liefde voor ons dierbaar vaderland, liefde voor het doorluchtig stamhuis van Oranje! Dat is de wensch van

den Schrijver.

INHOUD.Eerste Hoofdstuk.Bladz.'s Konings intocht in de hoofdstad1Tweede Hoofdstuk.'s Konings inhuldiging15Derde Hoofdstuk.Een zilveren bruiloft in de Bommelerwaard30Vierde Hoofdstuk.De watersnood46Vijfde Hoofdstuk.De Koning als redder van ongelukkigen62Zesde Hoofdstuk.Het feest van Neerlands herstelling75Zevende Hoofdstuk.'s Konings rouw99Achtste Hoofdstuk.Het feest van Neerlands onafhankelijkheid111Negende Hoofdstuk.KoningWillemde derde, de beschermer der kunst131Tiende Hoofdstuk.Het zilveren feest136

's Konings intocht in de Hoofdstad.

„Nu, dat is je wachten! 't Is of die trein nooit aankomt. En dat noemen ze nog al snel!”

„'t Is altoos toch sneller dan met de trekschuit,Gustaaf.”

„Daarin heb je gelijk,Margot. Maar ik vind toch, dat zoo'n trein op zijn tijd moest aankomen.”

„Ja,Gustaaf, je moogt dat vinden zooveel je wilt. Daar storen ze zich echter al heel weinig aan. Toen we laatst ma met de vigilante van de spoor gingen halen, was 't immers een half uur te laat.”

„O ja, toen je zoo bang waart, dat ze een ongeluk mocht hebben gekregen.”

„Net of jij ook niet bang waart, broertje.”

„Nu, ja,Margot! Ik wil 't wel weten; ik was ook alles behalve gerust. Want men hoort uitEngelandzoo dikwijls van spoorwegongelukken—dat men er bang voor zou worden. Hier echter rijden ze veel langzamer en ze zijn veel voorzichtiger.”

„Ja, maar daar zijn ook zooveel spoorwegen,” hernamMargot. „Juf zegt, dat men daar met spoortreinen naar alle groote steden kan komen. Waarom maken ze hier ook niet meer spoorwegen?”

„Ja,Margotdat vind ik ook. MijnheerValkzei onlangs, toen we 't op school over de spoorwegen hadden, dat die door't land moesten worden aangelegd; maar dat zou zooveel geld kosten.”

„Nu, 't land is dunkt me, rijk genoeg. Als je maar eens rekent, hoeveel hier inAmsterdamde menschen aan belasting betalen.”

„Maar daar is ook wat noodig,Margot, om al de uitgaven te bestrijden. Reken nog niet eens den koning en de leden der Staten-Generaal: want dat is in vergelijking maar een bitter beetje. Maar dan de ministers met hun ministeries, al die ambtenaren, van de secretaris-generaals tot aan de minste klerken en boden, dan de justitie en politie, en dan vooral de marine en 't leger.”

„Wat doen we ook met al die soldaten,Gustaaf. Sedert het jaar 39 leven we in vollen vrede.”

„We dienen toch een marine te hebben voor onze Oost-Indische bezittingen, en een leger, om in tijd van oorlog klaar te zijn. Dat zou nu alles nog niets wezen, als ons land maar zooveel schuld niet had.”

„Schuld! Ons land schuld!” riepMargotuit. „Nu moet ik om u lachen. Een land schuld!”

„O, jou dom gansje!” zeideGustaaflachend. „Ik wou, dat ik een duizendste part van 't bedrag der schuld had, die ons land heeft. Dan kon ik wel met een koets met zes paarden rijden.”

„Maar waarom betaalt het land die schuld dan niet!” vroegMargot. „Als ma of oomHenriof wie 't ook zij, schulden hadden en ze betaalden niet....”

„Dan zouden ze hun boel aanslaan en publiek verkoopen, niet waar? Maar een land bestaat uit ingezetenen en die ingezetenen hebben huizen en meubelen. Moeten dan de schuldeischers van 't land die meubels en die huizen verkoopen! Misschien de menschen ook nog wel?”

„Foei,Gustaaf. Menschen verkoopen! Dat is slavenhandel.”

„Welnu, in onze West-Indische bezittingen, in Suriname, koopen en verkoopen ze de arme zwarten. Waarom dan hier ook niet de blanken?”

„Ma zegt, dat het een schande voor ons land is, dat in onze bezittingen slaven zijn. Ze zegt, dat het in 't geheel niet christelijk is.”

„Daarin heeft ma volkomen gelijk,” hernamGustaaf. „En 't is te hopen, dat dit eens ophoudt. Misschien zou onze Regeering 't wel willen doen; maar 't zou ook al weer zooveel geld kosten.”

„Geld! Wel geen cent!” riepMargotuit. „Als ik koning was, dan zou ik zeggen: Alle slaven zijn vrij.”

„Een mooi ding. Als gij koning waart, zoudt ge dan ook maar zeggen: alle huizen en meubels zijn voor uw buurman. Ik denk dat ma daar wel tegen zou hebben.”

„Maar huizen en meubels zijn rechtmatig eigendom. Deze zijn gekocht of geërfd.”

„En slaven en slavinnen zijn evenzeer rechtmatig eigendom. Die hebben de menschen in West-Indië ook gekocht of geërfd. We hadden 't er juist laatst op school over en toen zei mijnheerValk, dat ons gouvernement, als het de slaven wilde vrijmaken, ze moest onteigenen; d. i. ze tegen een billijken prijs van hun meesters afkoopen, of deze 't wilden of niet. En daar zou menig kwartje mee heengaan.”

„Nu, dat denk ik ook. Maar we zijn daar bij ons onderwerp blijven steken. Ik begrijp nog niet, hoe een land schulden heeft.”

„Luister, dan zal ik het u uitleggen. Ons land heeft in vroegere tijden dikwijls oorlog gevoerd. Zoo'n leger kostte vrij wat geld aan werving, kleeding, onderhoud, wapenen en buskruit, de schepen moesten gebouwd, bemand en van alles voorzien worden. Dat konden de menschen niet aan belastingen opbrengen. Welnu, wat deed dan ons land? Dan leende het geld van de ingezetenen en 't gaf hun daarvoor staatspapieren of effecten. Van die effecten gaf het eerst twee en een halven gulden 's jaars van elke honderd gulden, dat noemt men percent, later drie, vier, en vijf percent.”

„O, zijn dat dan de coupons, zooals ma ze knipt en die net zoo goed als geld zijn?”

„Juist, bij elk effect behoort een stel coupons met een talon er aan, op welk laatste men nieuwe coupons kan krijgen als het blad oude op is. Een van die coupons kan men om 't half jaar afsnijden en dat is de interest of huur welke men voor zijn geleend geld krijgt.”

„Maar heeft ma dan geld aan 't land geleend?”

„Ma nu juist wel niet. Maar andere menschen: groote kantoren. En die verkoopen dan de effecten of schuldbewijzen aan de beurs.”

„Dan kocht ik altijd effecten, die 5 percent interest geven,” zeideMargot.

„Die zijn er niet meer, ten minste geen Nederlandsche. Toen mijnheervan Hallin 't jaar '42 de vrijwillige driepercents leening van 127 millioen guldens vol had gekregen, heeft hij ook de vijf percents in vier percents geconverteerd of verwisseld.”

„Nu, dan kocht ik 4 percents,” hernamMargot.

„Ja maar, die zijn de duurste. Als men bijvoorbeeld aan de beurs voor de honderd gulden twee en een half percents vijftig guldenbetaalt, dan moet men voor de drie percents zestig en voor de vier percents tachtig geven.”

„Nu begrijp ik er niets meer van,” hernamMargot. „Maar daar fluit de trein. Kijk, de baanwachters waaien al met hun witte vlaggetjes—nu zullen we hem wel spoedig zien arriveeren.”

Terwijl onze beide jongelieden op het perron van 't station staan, om den trein af te wachten, willen we hen eens nader beschouwen en u 't een en ander van hen mededeelen.

Gustaaf, een fiksche krullebol van ruim vijftien jaren, en die nog bij mijnheerValkschool gaat, heeft het vak van zijn sedert twee jaren overleden vader gekozen: hij zal makelaar in effecten worden. Dat hebt ge zeker wel gedacht, toen ge hem daar zoo dapper over staatspapieren hoordet spreken. En er is alle hoop, dat de knaap een knap man in zijn vak zal worden; want hij is een matador in 't rekenen, en dat is toch nummer één bij de mannen van de beurs, vooral voor hen, die in de effectenzaak thuis hooren.Margotis zijn zuster, een jaar jonger dan hij, over 't algemeen een aardige, vroolijke meid; doch die 't nog al eens te kwaad heeft met de oude tantede Bosson, die sedert den dood van mijnheerde Winterbij hun mama is komen inwonen en niet heel gemakkelijk van humeur is. En om nu 't huisgezin te voltooien, noemen we u nog vriendelijke, dikkeJansofJenske, zooals ze eigenlijk heet, die reeds vier jaren bij mevrouwde Winterheeft gewoond. En zoo hebben we u de lijst der geheele familie medegedeeld.

Mevrouw de weduwede Winter de Bossonkan leven; ze woont in een huisje op deHeerengracht, juist groot genoeg voor de vijf menschen, welke er in leven, en met een ferme logeerkamer, om gasten van buiten de stad te ontvangen.

Nog moet ik u mededeelen, dat het tijdstip, waarop onze beide jongelieden op den trein stonden te wachten, op Donderdag den tienden Mei van 't jaar 1849 was.

En nu genoeg: want daar komt de locomotief al hijgend en stampend aan; 't is waarlijk of ze moede is van den langen tocht. En wij kijken metGustaafenMargotnaar de verwachtwordende gasten.

„Zoo,bonjour,Margot,bonjour,Gustaaf!” klinkt het, en uit een waggon tweede klasse stapt een allerliefste veertienjarige jonge dame. 't IsFlorence, de eenige dochter van oomHenri, die kapitein bij de grenadiers te's-Hageis. Ze ziet er allerliefst uit, dieFlorence, met haar blozend gelaat, haar helder blauwe oogen en de blonde krullen, die keurig zijn opgemaakt en waarop een allerélégantst hoedje staat.

„Bonjour,Florence!” zegtMargot. „En waar is uw geleider neefBernard?”

„Daar is hij reeds,” antwoordt een knaap van vijftien jaren, die niet zonder eenige voorzichtigheid de hooge trede van den waggon afkomt. En geen wonder; want de arme jongen is een weinigcontrefait. Hij heeft hooge schouders, waarvan de eene wat boven den anderen uitsteekt, en zonder juist een bochel te hebben, is hij toch zoo verdraaid, dat men hem onder de bultenaars zou kunnen rangschikken. Daarbij heeft zijn gelaat dat lange en scherpe, hetwelk men gewoonlijk bij die soort van gebrekkigen aantreft. Maar dat onaangename in zijn voorkomen wordt veel verminderd door de heldere, flikkerende oogen en 't hooge voorhoofd, welke een vernuft verraden, dat boven zijn jaren is en de kleine gestalte ruimschoots vergoedt, welke hem in grootte gelijk doet staan met een die den leeftijd van twaalf jaren bereikt heeft.

„Laat mij u helpen,Bernard,” zegtGustaafgoedig.

„Dank u, mijn waarde,” antwoordt de aangesprokene, terwijl hij de hem aangeboden hand afwijst.„„Help u zelf!” zegt hetEngelsche spreekwoord; en dat beteekent: zorg maar, dat je de wereld doorkomt, al moet je er ook doorheenkruipen.”

„En hoe gaat het u,Florence? En hoe maakt papa het? EnAugustenEmile? en juffrouwMedemeier?” vraagtMargot.

„'t Is jammer, dat je niet nog naar onze oudeKeeook vraagt,” antwoordtFlorence. „Dan hadden we de geheele familie bij elkaar gehad. Welnu, ik zal 't u zeggen. Pa is gezond,Augustis springlevend;Emileeen beetje verkouden en heeft huisarrest; juffrouwMedemeierbrommig als altijd, enKeewas blij, dat ik eens naarAmsterdamging, omdat ik dan voor een dag of wat van 't gebrom van juf af was. En hoe gaat het bij u thuis?”

„Allen springlevend. Tante lastig als altijd. Maar daaraan zijn we gewoon,” hervatMargot. „Doch hoe vaart mijn waarde neefBernard?”

„Uw neefBernard,” antwoordt de knaap, „is gelukkig, dat hij zijn lieve nichtjeMargotvan zijn gezondheid kan verzekeren. Even gaarne zou hij 't haar doen van zijn oprechte toewijding, maar daartoe heeft moeder natuur hem 't vermogen ontzegd, daar ze hem tamelijk krom en verdraaid heeft geschapen. Intusschen, als ge u niet geneert, om door de straten vanAmsterdammet een bochel te loopen, dan zal hij zeer gelukkig zijn, u zijn arm te presenteeren.”

„Wel zeker, laat ons eens geslaemmerd gaan,Bernard,” zegtMargot, ofschoon ze 't wel een beetje zot vindt, met een knaap, die een hoofd kleiner is dan zij, gearmd te loopen.

„En ik verzoek den arm van nichtjeFlorence,” zegtGustaaf.

„Met genoegen,Gustaaf,” antwoordt deze. „Dan gaan we twee aan twee....”

„En de rest aan troepjes,” voegtBernarder bij.

„Je hebt toch geen goed bij u?” vraagtGustaaf.

„Dat hebben we per expeditieKoensgezonden,” antwoordtFlorence. „Is 't nog niet aangekomen?”

„Toen we ons huis verlieten, was het er nog niet,” verzekertMargot. „Misschien is 't er nu al.”

„En avant!” commandeertGustaaf; terwijl hij met zijn nichtje aan den arm vooruitstapt. „'t Zal hier morgen drukker zijn,Florence,” vervolgt hij tot zijn dame. „Zie, men is al aan't versieren van 't station. Ook van de Willemspoort, zooals je merkt.”

„Nu, 't zal een pret zijn,” antwoordtFlorence. „Ik was toch zoo blij, dat uw ma mij vroeg! De burgers zullen toch ook wel hun huizen versieren!”

„Dat zul je eens zien. Men is hier en daar al bezig. Jammer maar, dat het nog zoo vroeg in 't jaar is en er nog zoo weinig bloemen zijn. Maar aan groenmaken en aan vlaggen zal 't niet mankeeren.”

„Ik hoop dat we den trein bij den intocht eens goed zien,” zegtBernard.

„Zien?” vraagtGustaaf. „Stellig driemaal.Eerst op den Haarlemmerdijk, wanneer je niet bang bent voor gedrang; dan bij ons aan huis—want hij komt vlak voorbij ons, en daarna nog op 't Reguliersplein, waar neefBielwoont, die ons heeft uitgenoodigd, om te komen als hij ons gepasseerd is.”

„En zullen we dat alles kunnen avonturen?” vraagtBernard.

„Voorzeker. Zoodra we den trein op den Haarlemmerdijk gezien hebben, steken we dwars door en gaan naar huis; en als hij daar voorbij is, nemen we den kortsten weg naar neefBiel. Maar dan moeten we beenen maken.”

„Nu, we zijn jong en sterk,” verzekertFlorence.

„Maar ge hebt geen Amsterdamsche beenen zooals wij,” waarschuwtMargot.

„Dan zullen we onze gewrichten maar wat smeren, zooals de oude Grieken het deden, als ze deel namen aan de Olympische spelen,” zegtBernard.

„Ik dacht, dat het alleen jonge Grieken waren, die daaraan deelnamen,” meentMargotschijnbaar onnoozel.

„O, ondeugd!” roeptBernarduit. „Dat is een geestige aanmerking. Als we Franschen waren, zouden we van de „anciens” Grieken gesproken hebben en niet van de „vieux”. Ik had me toch ook beter kunnen uitdrukken als ik van „vroegere” Grieken gesproken had. Doch:errare humanum est1).”

„Daar komt de latinist weer voor den dag,” zegtFlorence. „O, dieBernardis altijd met zijn Latijn in de war. Hij wil ons laten hooren, dat hij de Latijnsche school te Bommel frequenteert.”

„Ik?” vraagtBernard. „Die spreuk viel me daar zoo uit den mond. Als ik nu nog trotsch op mijn Grieksch was, dan zou 't wat anders zijn.”

„Waarom?” vraagtGustaaf.

„Wel, omdat mijn lotgenoot,Esopus, een Griek was,” antwoordtBernard. „Juist daarom verlang ik zoo, om aan 't Grieksch te gaan.”

„Me dunkt, dat je dan veel van dien ondeugendenEsopuszult hebben, ten minste wat de scherpte van uw tong aangaat,” verzekertMargot.

„Dank voor uw compliment, schoone Athalante,” herneemtBernard. „Maar, om tot ons ongrieksch Holland terug te komen. Wat doen de menschen hier toch? Gaan ze hun huizen barricadeeren?”

Dit zeggende, wijst hij op de houten staketsels, die allerwegen, waar morgen de trein moet doorkomen, met lage schuttingen worden afgepaald.

„Dat doen ze, opdat het ongenoodigde publiek zich geen meester moge maken van hun stoepen. Bij ons is de stoep ook zoo afgesloten. Je begrijpt toch wel, dat men anders geen plaats zou hebben om zelf met zijn familie en zijn genoodigden te staan. Sommigen trekken er nog een broodje van en verhuren de plaatsen voor een gulden of twee kwartjes, al naardat zij mooi zijn. Ook heele kamers of ramen zijn reeds verhuurd voor dien éénen dag, en ik verzeker u, dat daar met zulk een gelegenheid geld voor wordt betaald.”

„Nu, dat is nog een aardigheid voor sommige menschen,” vindtBernard.

„O ja,” verzekertMargot. „Bij al zulke gelegenheden wordt er vrij wat geld verdiend. Vooreerst door timmerlieden, die de staketsels opslaan en moeten zorgen voor latten als anderszins voor de illuminatie; ten tweede door de menschen, die groen verkoopen of de huizen versieren, ten derde door de verkoopers van illumineerglazen, ten vierde door degenen, die plaatsen verhuren, ten vijfde door bakkers en slagers, om de meerdere consumptie, ten zesde door de logementhouders, ten zevende door de slepers, daar er wat gereden wordt op zoo'n tijd, ten achtste door de wijnhuishouders of herbergiers: want de mindere klassedoet zijn oranjegezindheid graag blijken door 't ruim gebruik van Schiedammernat.”

Onder zulke gesprekken waren ze thuisgekomen.Jansdeed ons viertal open, en de beide logés werden hartelijk ontvangen door mevrouwde Winter. De oude tante scheen dien dag nog al goed gemutst te zijn; ten minste toen zij binnenkwam, verwelkomde zij de aangekomenen vrij hartelijk en was onuitputtelijk in het vragen naar neefHenrien de kleine neefjesAugustenEmile, vooral naar den laatste, die haar petekind was; en 't smartte haar zeer, te vernemen, dat het arme kind zoo verkouden was. OokBernardmoest haar op de hoogte brengen, hoe 't met zijn zusjesNetjeenTrudaen zijn broertjeFritswas, zoodat er vrij wat te praten en te vertellen viel. Daar wij echter tot nu toe geen belang stellen in de kleine familiegeschiedenis en evenmin lust hebben, de jongelieden in den namiddag van dien dag door de stad te vergezellen; waar ze ook enkele met bogen en slingers versierde achterbuurten doorwandelden, wenschen we op den avond van dien dag de geheele familie een goeden nacht, en bezoeken haar liever den volgenden dag, Vrijdag den 11 Mei 1849.

Op dien gedenkwaardigen dag was de geheele hoofdstad in feestgewaad getooid. Groen noch vlaggedoek was gespaard, om de gevels der huizen te versieren; bij sommigen waren die versieringen keurig van binnen voor de spiegelruiten aangebracht en stonden geheele piramides van fijne kasbloemen, doorslingerd met oranje-draperiën en met de borstbeelden vanWillemI enWillemII en in 't midden de naam vanWillemIII. Van alle huizen, waar de trein moest doorkomen, wapperde de Nederlandsche driekleur. Alle woningen waren van onder tot boven bezet met menschen, op hun keurigst gekleed, de straten en grachten wemelden van vreemdelingen en ingezetenen, zelfs goten en daken waren in gebruik genomen, om den Vorst te zien, die thans voor 't eerst als koning derNederlandenbinnen zijn hoofdstad zou komen, om daar den eed aan zijn volk te doen en door dat volk als koning erkend en ingehuldigd te worden.Willemde tweede, de ridderlijke vorst, die nog geen negen jaren geleden in dit zelfdeAmsterdamzijn eersten intocht als koning gedaanen de huldiging had ontvangen, was den 17denMaart teTilburgoverleden en volgens artikel 13 der Grondwet wasWillemde derde hem terstond opgevolgd. Doch volgens dezelfde Grondwet moest de nieuwe koning inAmsterdamgehuldigd worden. En dat zou morgen geschieden. Heden zou hij zijn plechtigen intocht in de Hoofdstad des Rijks doen.

Aan 't stationsgebouw, waar we gisteren vertoefden, is een eerewacht geplaatst, bestaande uit het eerste bataljon der dienstdoende schutterij. Het derde bataljon staat als eerewacht aan het paleis; de overige troepen zijn inordre de batailleop denDamgeschaard. Het muziekkorps der schutterij, onder leiding van zijn kapelmeesterP. P. Christiani, staat aan 't station.

Alles is in gespannen verwachting. Om halfeen zijn prinsesFrederiken hare dochter, prinsesLouise, met haar gevolg met een extratrein aangekomen, en terstond naar 't paleis gereden.

Een prachtige statiekoets, rondom van glas, rijk verguld, met een rood fluweelen kussen op haar verhemelte, waarop een groote gouden kroon, en bespannen met acht schoone appelgrauwe paarden, een koetsier in galakleeding en een witte allongepruik, was met twee hofrijtuigen reeds naar 't station gereden en had, evenzeer als de aanzienlijken en hooggeplaatsten, die allen in groot tenue derwaarts reden, gediend om het ongeduld der wachtende menigte eenigermate afwisseling te schenken.

Reeds is het drie uren geslagen en nog verneemt men niets van de aankomst des konings. 't Programma sprak toch van „tegen drie ure!” Elke minuut schijnt een kwartier te duren. Daar—'t is juist vijf minuten over drieën, wordt de vlag op de Willemspoort omhoog geheven, het eerste kanonschot brandt los, de klokken beginnen te spelen.—Willemde derde is teAmsterdamaangekomen. De muziek der schutterij doet een nieuwen marsch vanBerlinhooren.

Intusschen schaart zich de stoet en trekt tot aan de prachtig versierde Willemspoort. De façade naar 't station is op smaakvolle wijs met guirlandes van vlaggen, met de kleuren vanNederland,OranjeenWurtembergen met veelvuldig groen gedrapeerd. Boven op de poort is een fraaie tropee vanoranjedoek aangebracht, rondom lange wimpels, op den top door een lauwerkrans bijeengehouden. Aan weerszijden van den ingang staan allerlei soorten van bloemen en gewassen; o. a. twee schoone oranjeboomen, met tal van vruchten beladen.

Aan de Willemspoort, het eigenlijke begin der stad, staan Burgemeester en Wethouders, benevens de Leden van den Raad der Hoofdstad. De burgemeester, de heerP. Huidecoper, verwelkomt Z. M. uit naam der burgerij, geeft de vreugde der ingezetenen te kennen over Z. M. komst in de hoofdstad des Rijks, en verzekert den koning, dat geheelAmsterdamdeelneemt in het feest, hetwelk het thans viert. KoningWillemIII beantwoordt die toespraak kort, maar hartelijk.

Zulke toespraken zijn behoorlijk, ze zijn heelinteressantvoor wie er dicht bij staan, voor de wachtenden op straten en grachten zijn ze vrij vervelend; daar ze het oogenblik verschuiven, waarop men den lang gewenschten stoet ziet. Eindelijk—daar komt hij. Let nu goed op.

Eerst een commando cavalerie. Dat is niet alleen statig, maar ook goed om wat ruimte te krijgen voor den stoet. Langzaam en deftig rijden ze daar voort, die mannen te paard. Aan hun hoofd de trompetters, die de lucht van het geliefde Wilhelmus doen weergalmen. Dan komt de helft der eerewacht te paard, bestaande uit jongelieden van aanzienlijken huize. Wat zien ze er keurig uit, zoo deftig in 't zwart en met witte vesten, hun karmozijnrood fluweelen sjerpen met witte zijden randen afgezet en wier slippen in zilveren franjes eindigen, om 't lijf gestrikt. Op hun hoeden hebben ze een grooten oranjestrik, waarin de zwarte en roode kleuren vanWurtemberg; daarin een sierlijk gedreven zilveren lauwerkrans, met een koninklijke kroon getooid, en in haar midden de naamcijfers van Hunne Majesteiten.

En nu de hoofdpersoon van den optocht: KoningWillemde derde, een statige, fiere gestalte, gekleed als generaal der infanterie, versierd met de grootkruisen zijner ridderorden en gezeten op een fraai appelgrauw ros. Naast hem de prinsenFrederikenHendrik, en daarachter het militaire huis des Konings en de adjudanten van Hunne Koninklijke Hoogheden. Achter dezen stoet, die onder 't onophoudelijk geroep van: „Hoezee! Leve de koning! LeveWillemde derde!” voortrijdt,komt een koets met twee paarden bespannen, waarin de grootmeester van de koningin en de kamerheer van dienst. En daarop; men hoort het wel aan 't nieuwe gejuich dat er oprijst en nu den kreet: „Leve de koningin! leve de prinsen!” doet hooren, de statiekoets met zijn acht appelgrauwe schimmels. Voor op de koets, ter zijde van den koetsier, staan vier keurig uitgedoste pages. De koningin is in 't wit satijn gekleed; tegenover haar zitten de beide jonge prinsen,WillemenMaurits.

Het derde rijtuig, waarin mevrouwFalck, een dame du palais en twee hofdames van H. M. gezeten zijn, wordt gevolgd door de andere helft van de eerewacht, een commando cavalerie en het bataljon schutterij met vol muziek. De trein gaat den Haarlemmerdijk tot aan de Heerenmarkt. Eensklaps wordt er bevel gegeven, om stil te houden; de trompetters zwijgen, de muziek verstomt. Daar verheffen zich eenvoudige doch liefelijke kinderstemmen; 't zijn de weezen der Hersteld-Evangelisch Luthersche gemeente, die voor 't gesticht staan, waarin ze verpleegd worden. Ze zingen:

„Welkom, welkom, Neerlands Koning,Welkom, in de stad aan 't IJ!Grijzen, weezen in deez' woning,Vieren blijde feestgetij.Nu ge, o Vorst! wordt ingehuldigd,Zijn wij, Weezen, ook verschuldigd,Om te bidden tot den Heer:Daal met Uwen zegen neer!Ja, wij doen het, Neerlands Hoeder!Allen, allen één van zin;Bidden ook voor Neerlands Moeder,Onze dierbre Koningin.God spaar lang Uw beider leven;Roem moog' Uwen troon omgeven.En de liefde van Uw volk,Zij daarvan de minste tolk.”

Ja, wij doen het, Neerlands Hoeder!Allen, allen één van zin;Bidden ook voor Neerlands Moeder,Onze dierbre Koningin.God spaar lang Uw beider leven;Roem moog' Uwen troon omgeven.En de liefde van Uw volk,Zij daarvan de minste tolk.”

Met eenige toepasselijke woorden reikt nu een der weeskinderen aan Hunne Majesteiten een in goud gedrukt exemplaar van dit vers over. We volgen den trein niet verder, die eerst om halfvijf op denDamkomt, waar de vorstelijke familiezich op 't balkon van 't paleis aan 't in geestdrift ontbrande volk vertoont.

Tresling & CoHof-Lith Amst.

Daarop begeven zich twee wapenkoningen en vier herauten (die vanNederland, vanOranje, vanLimburgen vanLuxemburg) vergezeld van rijknechts van Z. M. en van detachementen cavalerie, naar de groote pleinen en de voornaamste straten der stad, waar zij de aanstaande plechtigheid op morgen den volke luide verkondigen.

En hiermede liep deze eerste dag ten einde. Ofschoon het 's morgens van tijd tot tijd geregend had en de straten alles behalve zindelijk waren, was er toch gedurende den geheelen tijd, dat de optocht duurde, geen druppel regen gevallen.

't Was ruim vijf ure, toen onze vier jongelieden thuiskwamen. Trouwens mama had daarop gerekend en tegenJansgezegd, dat van middag 't eten niet vóór zes ure op tafel behoefde te staan. Ze hadden dan ook alles goed opgenomen, en daar hadden ze gelijk in gehad; want zulke zaken komen niet alle dagen voor.

„Nu raadt ge nooit, wier er zooeven in de stad is gekomen,Florence,” zeide mevrouwde Wintertegen haar nichtje, toen ze binnenkwam.

„Ja, tantelief, hoe zou ik dat kunnen raden?” vroegFlorence. „Er zullen vandaag misschien nog tal van vreemdelingen inAmsterdamzijn gekomen. 't Is zeker een Hagenaar, en een kennis van mij.”

„Natuurlijk, en een heel goede kennis ook!”

„Toch niet, papa?”

„Juist, broerHenri,” antwoordde tante.

„En hoe is die zoo onverwachts gekomen?” vroegFlorence. „Gisteren was daarop geen plan.”

„Zooals gij weet zijn er van morgen een compagnie grenadiers en een dito jagers per spoortrein gearriveerd, die morgen de eerewacht aan de Nieuwe kerk moeten vervullen. Daar nu de kapitein van de compagnie grenadiers eensklaps ongesteld was geworden, heeft uw papa met hem geruild en in zijn plaats 't commando op zich genomen.”

„O, dat is heerlijk!” riepFlorenceuit. „Dat is een verrassing. Misschien heeft papa nu wel gelegenheid, om ons in de kerk te brengen.” „In alle gevallen kunt gij er stellig op rekenen,dat hij u een goed plaatsje buiten het kerkgebouw zal verschaffen,” antwoordde mevrouwde Winter. „Hij is er echter nu op uit, om te zien, of hij ook toegangsbewijzen tot de kerk krijgen kan.”

„Dus komt hij hier eten!” zeideMargot.

„Stellig,” antwoordde mevrouwde Winter. „Hij was hier al vroeg. Toen hij echter hoorde, dat we om de gelegenheid zoo laat aten, is hij zijn boodschap maar vóór het diner gaan verrichten.”

Het duurde echter niet lang, of kapiteinde Bossonkwam thuis. Hij had niet meer dan twee kaarten voor de tribune kunnen machtig worden, die voor mevrouwde Winteren tantede Bossonbestemd werden; hij beloofde echter de vier jongelieden in de kerk op de galerij te zullen bezorgen. Hij had vernomen, dat dit wel gaan kon, mits ze heel vroeg opden Damwaren.

Ge begrijpt wel, dat ons viertal dien Vrijdagavond niet stil thuis bleef. Daar was zoo'n drukte op de straat en er was nog zooveel te kijken, dat ze tamelijk laat thuiskwamen.

„En nu van avond vroeg naar bed,” zei mevrouwde Winter, die wel zag, datFlorenceenBernard, minder gewoon aan de Amsterdamsche einden en Amsterdamsche keien, doodmoe waren. „We zullen 't souper laten opzetten, en dan gauw in de veeren gekropen—morgen wacht u weer een vermoeiende dag.”

„Wat mij aangaat, tante,” zeideBernard. „Ik zal niet soupeeren. 't Was van middag zeven uren vóór we van tafel opstonden; ik heb volstrekt geen behoefte aan iets.”

„Ik evenmin,” voegdeFlorenceer bij. „Daarenboven ben ik te moe om te eten. We hebben dan ook vandaag onze beenen 't noodige werk gegeven. We hebben wat afgeloopen!”

„En dan van morgen een heelen tijd gestaan,” zeideMargot. „Dat rekent ook mee. Ik ten minste verlang naar bed.”

„En ik ook,” hernamFlorence.

Daar alle vier betuigden, geen trek in eten te hebben en vrij wat meer lust te gevoelen, om zich in de armen van Morpheus te werpen, zeide mevrouwde Winter:

„Welnu, als dat het geval is, dan maar met de kippen op stok. Morgen is 't vroeg dag!”

Back to Index Next