[Inhoud]III.Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
[Inhoud]III.Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
[Inhoud]III.Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
[Inhoud]III.Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
[Inhoud]III.Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
[Inhoud]III.Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
III.
Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…—La’ die prop d’r bek houë.…Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]—We komme in naam van burgemeester!.…Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.——Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.——De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.——’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.——Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…—Moar de burgemeester.…—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.——D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]
Zacht had Kees de deur van de klos gelicht en zachter nog stapte ie binnen. Benauwing van duffen slaapstank wasemde uit ’t stikduistere slaapkrot op. Hij rilde, z’n lijf dreef in nattig, drabbig vuil en z’n plunje dampte regenlucht uit naar z’n hoofd. Onder het uittrappen, moeilijk en hijg-zwaar, van z’n kleef-zuigende hooge schoenen hoorde ie zwak-weeke stem van z’n vrouw slaperig zang-neuriën:
Sloap, maideke sloapd’r buite lo-oopt ’n skoàpHai hep vier wi-tte voetjesHai drink se mellikie soe-oetjes.
Sloap, maideke sloap
d’r buite lo-oopt ’n skoàp
Hai hep vier wi-tte voetjes
Hai drink se mellikie soe-oetjes.
’n Wilde wrevel steeg ’m naar ’t hoofd.… f’rdomme was die maid nou weer an ’t skreeuwe.… Nou da’ hai d’r juus tukke gong.… Was da’ nou nie moedwil van ’t waif.…
’n Stoot, dof-krakend tegen ’n kruk had ’t kindje weer uit den dommel gescheurd. Krijscherig-scherp jammerde met langen kramphuil in zuigelingdrift ’t kindje uit ’t donkere bedholletje.—Wimpie woelde rond en-om, zonder wakker te worden.
Dol-driftig liep Kees naar de bedstee, en heeschte in stikwoede, die bij vlagen in ’m ophitten kwam, door niets te temperen:
—Is ’t weer soo wait?.… Kâ se d’r bek nie houë.… waif!
—D’r bek houë?.… ’t Skoàp hep taa’nndjes.…
—Rooit na’ niks! ’k mo’ d’r in.… taa’nntjes!.…
—We’ ja! Hier-oppan!.… skreeuw Wimpie wakker!.. leg je aige moar neer.… hee?.…[246]
Heviger gistte er razernij in Kees.… Hij zou d’r ’n pats tegen d’r kop geven aa’s se nog ’n woord zei.…
—La’ die prop d’r bek houë.…
Hij kon bijna niet meer van drift-moeë nijdigheid.
Maar heftiger krijschte zuigeling, in barstende zwelling van huil-kreet er doorheen.
—Je bek dicht, duifel! helhoak! spoog ie uit, meppend ’t kind in donker tegen Ant’s lijf aan.
—Hierop-pan!.… sloan d’r van mekoar, nijdigde Ant ertusschen, we-joa.… f’rmoor d’r moar.…
Kees voelde dat ie z’n drift moèst temperen. Hij zou Ant en ’t kind anders tegen elkaar plat slaan.…
Over zuigeling heen, was ie met z’n regenstinkende modderplunje nat en vuil in ’t slaapholletje gesprongen. Andere bedekking dan wat rotlappen was er niet.… En hij trilde te veel om zich uit te kleeden.
Ant had zelf driftig ’t kind op d’r haverdoppenzak gesmakt, was opgestaan, om ’t lampje aan te steken.—Maar alléén zich voelend, krijschte heviger ’t kind òp, dat Wimpie schokte in z’n bedje.…
—Hou je smoel satansprop! donderde Kees weer uit, ’t onbeschermde kind nu, van uit z’n hoek op ’t kopje patsend in driftwaanzin, dat dof de klappen bonkten en z’n ellebogen stootten tegen ’t beschot. In wilde rammeling schudde ie ’t lijfje heen en weer, dat ’t kind stuipiger aankrijschte, heviger in zwelling.
—Godskristis, t’met sou die d’r hersens te pletter sloan, teuge de grond.… aa’s se d’r bek nie hield.… raasde ’t in Kees.… Ant was toegehold, had ’t kind opgelicht en in d’r armen gesust. Kees kòn niet meer, wou stilte, slaap, niks dan slaap, slááp, hijgend òp van vermoeienis en aftobbing. Op ’r vuile voeten, maatgangde Ant, heen en weer wiegelend, ril-koud, in ’r smerig hemd. Laag groezelde ’t lampje wat licht neer in ’t killige vertrek.—
Zachter nu dreinde de zuigeling.… z’n eeèè’s.… eè.… èèè’s, afgebroken door sus-schokjes van Ant’s been. Ze was[247]neergeslobberd op ’n stoel. Haar borst hing roodgebeten van ’t persend-mummelende zuigelingsmondje. Niks meer had ze er in.
Zwaar-rood gezwollen kransten er donkere pijnkringen om de tepels. Maar dóór gulzigde zuigelingsmondje naar zwarte zog, slap-voedselloos néérhangend aan grove borst. Driftig frommelde Ant vuil doekje naast ’r, tot ’n propje, beet ’t week, met sterke tandhappen, dodderde er speeksel op en duwde ’t zóó, klefferig doorzogen, gulzig-kreunende zuigelingsmondje in. Zwaar-rampzalig schraapte ’r triest-zwakke stem in huivering, door ’t zwak-gelende kamergrauw, onder zacht maatbeweeg van één been:
—Sloap.… maideke sloap.… d’r buite lo.. oopt ’n skoap..
Droef en diep-eenzaam bleef zeurig nagalmen ’r tobstem, in den hel-nacht, lang, heel lang, ééndeunig. En ingeslonken verschrompeld, bibber-kleumde ’r afgebeuld lijf, ’r beenen gespreid tot schoot, waar zuigeling met z’n kopje plat in wiegelde.
Groezelig-stil kamergrauw omsloop Ant, en zachter, klankloozer, schraapte ’r beverig-moeë stem, d’r nacht-ellende en afmatting uit. Lang bleef ze zitten, kreunde ’t kindje tegen ’r neuriïng in, zacht geduwd op ruggetje, door d’r magere hand; haar weggezakt bibber-koud lijf, slaap-zwaar op leuningloozen stoel, tot ’r oogleden toekapten, ze indommelde, gelijk met ’t kleintje.
Stil lag zuigeling eindelijk na uren met huil-snuitje in Ant’s schoot gewarmd, ’t breed gezichtje met vuile doekprop in slapbekwijld bleek mondje, half weg-gekuild in moeder’s hemd.
Zacht lei ze ’t slaapkindje naast Kees, die grom-zwaar uitsnurkte ’n geluid van dronken reus. Even had ze ’r hemd uitgespoeld, te drogen gehangen met wat stukkende kousen van de kooters; was ze weer in bed gekropen, verstijfd van kou en doodop. Vrouw Rams had ze wat gezeid in ’t gangetje,.. da’ sai d’r moar effe vroeger uitmos, da’ se nog tot ’n uur of naige wou legge, omda’ se mi de klaine g’n oog had dichtgedoan! Vrouw Rams had teruggebromd, dat ’t goed was.[248]
Tegen half acht rumoerde er onrust uit de donkerende bedkrotjes. De kooters kribbigden òp, vechtlustig, nà hun gebed, chagrijnig en valsch-op-elkaar in hongerige drenzerigheid. Dient je moederde en Wimpie, die al wakker had gelegen en gebeden toen Ant weer in bed was gestapt, keek toe uit z’n bedje naar ’t stoeiende en krakeelig-schreeuwende kinderhurrietje.—Vrouw Rams was in ’r gore jak uit achterend de kamer ingestommeld en bang, als ingekerkerd onweergeraas, scheurde uit gangetje, vlijmend hoestgeroggel van grootvader Rams, bulderend en rauwig pijn-scheurend, ’t krot doorklankend aan allen kant.—
Uit den werk-emmer bij de put buiten, plonsden de meisjes d’r hoofdjes nat in ’t grauwende donker, boenden ze met afgekaalde borstel elkaar door de verwarde haarbossen. Dien luisterde er naar, maar loerde meteen ’t zwarte achterend in, naar grootmoe, die vuur wou aanleggen en overal tegen opbonkte, dàn nijdig wat bromde.
De kinderen, wild, wisten dat ’r vervuiling mocht zijn, lieten d’r nekjes en lijfjes zwart bemorst van vuil, slonsden wat plasjes lichtelijk over d’r smoezelig bebakken snuitjes. Grootmoeder snauwde rond, als ze hoorde krieuwen in ’t achterend, sjokkerde vaag in tast, armen vooruit, door aangrauwende ochtendkamer, met takkebosjes en krulletjes die Dien hielp aanvlammen in de schouw.—En overal was Dient je bij, hielp de zusjes in d’r vodjes, geholpen door Griet-van-zes die meemoederde, snibbig en baasspelend. De kleinsten drensden op den pot hun gebedjes af, met slaperige stemmetjes, in klankloos gejammer.
Tegen negen uur, plots kwam er dreigend gebons op de deur, lichtte de klos òp en stapten tusschen kindersmeer, dat aangesjokkerd was naar den ingang, veldwachter van Duinkijk, met z’n platte pet, diep voor d’oogen en agent van Wiereland, binnen.—Vrouw Rams was met konkelpot in ’r hand, in schoffelgangetje, arm-gekromd vooruit, naar de deur geschoven, gretig loerend naar den hoek, wie d’r nou al kon zijn.
Deftig-streng klonk stem van veldwachter:[249]
—We komme in naam van burgemeester!.…
Wimpie, schrik-ontzet, z’n bedje uitkijkend, begreep er niets van. Dat had ie nog nooit gezien. Het kinderstoetje, goor, met afgezakte, gat-doorvreten stankplunje, dromde terug in kamer-hoekje, angstig elkaar bestarend. Zilveren knoopen van agentpak fonkelden even dreigend. Z’n behandschoende hand leunde deftig op sabelknop.… Zwijg-zeker en trotsch bleef ie naast veldwachter staan, die weer òpstemde, deftig in keelgeschraap:
—We komme in Naam der Wet.… vrouw Rams!.… d’r is f’nacht gestole.… persumsie is d’r gevalle op Hassel.… Is t’ ie hier?.… f’nacht is t’ ie d’ruit geweest?.…
Vrouw Rams begreep er niet veel van, omdat ze nog niet wist wie ze voor had.… Maar toen ze besefte dat ’t tegen Kees ging, schokte ze gretig op, smakte ze in bons den konkelpot neer op steenen vloer. Nou plots, zoo in den naklank, had ze ook veldwachters stem herkend.—
—Groote genoade.… be-jai ’t Nooter?.… omme Hassel? hep ie nou weer stole!.… stole?.… hailige moagd;.… hep ie?.… hep ie?.… ja seker is t’ie er uit weust.… seker.. seker!.…
Haar stem melodramatiseerde ontsteld, klonk schril van ingetoomde blijheid en plechtig sloeg ze met ’r vette handen ’n kruis.… Nou àl wou ze ’t erger maken, dat Ant weer ereis zou zien wat ’n skorem se had an Kees.
—Schrik maar nie soo, vrouw Hassel, wij kenne ’t niet helpe.. wij worde hier gestuurd!.… van wege de burgemeester.… wij motte huiszoeking doen!.…
Wierelandsche agent, wit-dik behandschoend, stil arm op sabelknop, kuchte deftig-instemmend. De kinders, door z’n zilverig knoop-glimsel gelokt, drongen met hun verschooierde lijfjes om ’m heen, wèzen wat, en de rood-sproetigen bekibbelden de aschblondigen. Hun morsige gezichtjes strakten in spanning, en bang-ontdaan, keken de oogenpaartjes òp naar de politie.
Wimpie begreep iets; hoorde in beving, dat ze op z’n vader[250]loerden, dat die gestolen had.…—Onrustig-opsjokkerend, met beender-mageren armenstut onder lendenen, dat z’n zandzakken zadderden tegen bedjeskant, grabbelde ie de rozekrans van z’n hoofdplankje en bibberde met z’n vaal-bleek paarse angstlipjes wat „Weesgegroetjes” af.—Schreiend daartusschen angstigde z’n stemmetje òp naar z’n moeder.…
—Wa’ nou?.… wà’ nou?.… slaap-gaapte Ant uit zwaren dommel.—
—De pelisie, zei strak-dreigend vrouw Rams, woest-blij, verwachtend schrik-angst op Ant’s gezicht.… je sloerie hep stole.… komp eruit.… de pelisie!!
Ant, in ontstelling, schokte overeind, sloeg ’n kruisje, bonkte Kees op, over ’t kindje, dat tusschen ze insluimerde, met z’n kopje afgezakt op nat-uitwasemende broek van Hassel. Met de vuile dek-lappen ’r naakte borst bedekkend, stak ze’r magere hoofd, halsrekkend ’t bedsteetje uit, dat d’r blonde haren van ’r wilden, ongekamden ragebos, langs d’r bleeke kaken slierden.
Nooter, de veldwachter kwam dichterbij Ant’s bedstee staan, brutaal door rarige verlegenheid.—
—’t Is noodig vrouw, d’r benne f’nacht vier koppels kippe gestole!.… vaif kippeloope opegesneeë!.… Vaiftig stuks.. en je man was d’ruit!.… met se sesse.… ieder sel wel wàt afgemaakt hebbe!.… De heele plaas hep pursumsie op sain!.. d’r mot onderzocht worde.…
—Moar Kristis.… daa’s puur jokkes!.… hai hep geen veertje meebrocht.… Kees!.… Kees!.… d’r is de pelisie!.… Kéés!.… Kees!.… héé!
Zwaar grommend, dommelig in eersten, vast-diepen slaap, schudde en krijschte ze’m wakker.—Opgewonden, met stootende, gejaagde woordjes vertelde ze’m haastig, waarom ze ’r waren, de politiemannen.—
—Wa?.… wa?.… pelisie?.… ikke stole.… ikke?—Dat dofte door z’n kop.…
Diep klonk uit bedsteetje-engte z’n stem van ’t muurtje àf.. kalm en luiig van slaap.[251]
—Nee manskappe!.… hier is t’met niks!.… la’ main là’ main! opmercheerd!.… mars!
Nooter wenkte den agent vluchtig om zich ook voor bedstee te posteeren.
Ant lag te bibberen, met de lappen om ’r naakte borst en lijf gekronkeld.
Veldwachter verwachtte wel dat Kees ontkennen zou, maar de kottebijers hadden schoten gehoord; dat moest, moest Hassel geweest zijn. Alléén had ie ’r niet heengedurfd, maar nou met z’n besabelde makker, Kees zelf slaperig in bed.… nou had ie moedje!..
—Ja Hassel, da’s puur mooi praàte.… maar.… maar d’r mot ondersoek weze.… de burgemeester wil ’t.… daar is ’t mee uit!
Wat dichter nog voor ’t bedkrot stonden ze opgedrongen, loerend naar ’t duistere trage beweeg van Kees’ bedonkerd lichaam en armgerengel.
Eindelijk, Kees heelemaal uit den dommel, met nog zoete rekkerige matheid in z’n leden, begon te grommen. Dá’ was puur ’n karrewei.… Nou moste sullie sain hebbe!.… Godskristus aa’s’em terge gonge!.… dàn gong ’t goed!.… gong ’t goed!.… Wacht!.… kaike.… verduufeld.… ’t is Nooter.… die kwinkwank!.… die faine ploert!.… die sain altait op de hiele sat!.…
Nooter en agent, fluisterend beraadslaagden wat. Agent meende, dat ie korte metten most make in die schooierspan en veldwachter had weer moed je gevat.
—Ben je f’nacht thuis geweest? klonk Nooter’s stem, waarin ie dreigzwaren klank wou leggen van strengelijke ondervraging.—
Wimpie kreunde angstig.… Moeder.… moe.… der!.… Maar bedsteedeurtje had vrouw Rams van Ant’s krotje uitgehaald, dat ze ’m niet hooren zou en tast-vaag liep ze op ziek kereltje aan, om ’m ’t bange roepen te verbieden.—
Kees had weinig lust te antwoorden, voelde kregelig ’t opgeblazen-brutale van veldwachter in z’n stem, maar eer ie ’t. zelf goed wist, had ie „neenet” gezegd.[252]
—Soo! moar goed dá’ je niet ontkent!.… En waar ben je geweest?
Te koken begon ’t in Kees, te gloeien in zacht-stijgende drift, die tot razernij in ’m gisten ging, zoo, dat ie niets meer zag, niets meer voelde, dan heete haat en rauwe lust in woede-koeling.
Eerst had ie schijn-loomig, z’n oogen uitgewreven, was toen plots, met forschen zwenk over kind en vrouw heengesprongen. Z’n half gedroogde, verkreukte broek, plakte aan z’n reuzig lijf, en z’n groenige beschimmelde jekker luchtte regenstank uit.
In schrik was Nooter achteruitgebeend, met agent, die z’n sabelknop sterker beknelde.
—Wa dondert jou dâ, hee! schreeuwde Kees, in dreig-stand, hoog boven de mannetjes uit.… Joà, ik bin d’r uit weust, moar je mo knap sain, aa’s ik je seg woàr!.…
—Moar de burgemeester.…
—Stik veur main part jouw burgemeester!.… bulderde Kees driftig uit, met ’n greep naar ’n kruk die hij in ’n ruk boven z’n macht hieuw door kamergrauw, in woest gebaar, alsof ie ze de koppen wou plathakken,.. en nou kort en goed!.. wil jullie main mi rust loate?.… sure kwinkwankers.… denk je daa’k main hande vuil moak an jullie vuile natte kippies!.… bi’k soms ’n dief?.…
—Stroopers,.… sain dieve!.… zei Wierelandsch agent, zenuwachtig-moedig, met z’n hand zwaar wiebelend op sabelknop, lichtelijk kuchend. En Nooter, verbleekt, stembeefde, zei dat Hassel zich kalm houden moest.
Kees had de kruk neergemokerd tegen den grond, in woesten stommel en z’n handen in de broekzakken gedrongen, woelde ze daar tot bulten op z’n dijen, om te smoren nog drift die àl erger te zieden begon, op te loopen in z’n oogen, in rooiïgen duizel van hitte. Z’n lippen, fijn, persten op elkaar, strakten in wreed-kouden mondsar en dreigstil keek ie agent aan.—Hij wist zelf nog niet goed wat er in ’m kookte en gistte.… Wel voelde ie driftduizel aanzieden.… Er broeide warmte in z’n kop.… En toch wou ie sarren, wou ie iets koels, iets[253]wraaktergends doen, nou ie wist hoe leelijk ze zich vergisten.. Nooter, ziend z’n weifel vermande zich weer wàt.
—D’r mot ’n ondersoek in ’t heele huis gedaan worde!
—Sóó zei droog-sarrend nu Kees, met slaap-gaap achternà.… Soo?.… nou, begin moar!—Lollige hoon zat er in z’n verzoek, dat ’t de kerels prikkelde en verlegen maakte, tegelijk.
—We beginnen bai ’t bed.… zei plots agent, die wel gehoord had dat stroopers onder de beddeplanken hun waar verborgen.
—Soo?.… mooi!.… waif!.. waif!.. d’ruit feur de heere!..
—Ja, vrouw Hassel, je mot d’r effe uit, drong veldwachter aan, verlegen-angstig onder de buiige zwenking van Kees’ driftige woestheid, naar gullige inschikking.—
—D’ruit?.… nou?.… aa’s jullie d’r dan moar effe weggonge!.…
—Nee vrouw Hassel.… da’ mag nie! je mot ons nie beduufele intijds!—we sain d’r in naam d’r wet.… en nou gaan d’r uit.… anders selle we je anders leere!.… allo!!
—D’ruit waif! scherpte Kees mee, die d’r lol in kreeg, daa’s nou je broave kattelieke Nooter!.… nou wil ie je te kaik stelle!.…
—Da’ lieg je Hassel.… se mot d’r uit!.… kort en goed.. we late ons eige nie beduufele!.…
—Hier moeder, pak d’reis kind an!.… hier!.… gaif main m’n hemd van achterend!.…
—Nee vrouw.… d’ruit.… geen praatjes langer nou!.… sonder hemp slaap d’r niemand, zei barsch agent, die nu, naar ie meende scherper, juist wenkspel tusschen Ant en Kees had opgevangen.…
—Hailege moagd!.… Nou he’k gain hemd an main laif!.. kaik sellefers.… dâ ’t te drooge hangt!.… hier.… bai ’t achterend!.… moeder!.… moe-der!!.. gaif jai toch!.…. neenet.… doar!.…[254]
—Verskain veur de heere!.…. sarde door Kees, al bleeker, en scherper bebijtend z’n lippen.
Agent stapte naar voren, trok Ant bij de lappen, die ze voor d’r borst gekneld hield.… ’n skandaal, da’ tuig! nog soo’n larie, gromde ie.
—Motte we je d’r uit sleure!.… in naam der wet.. vrouw Hassel?.…
—Moar,.… stern-smeekte Ant, zwaar in angst-schaamte.—ik ben puur noakend.… puur!.…
—Allo.… dan maar nakend.… ben je bedonderd!.… en nou d’ruit.… in naam der wet.… nog éen woord tege!.… en we trekke je ’r doorheen!.… baste agent nijdig, dat ze ’m met zoo ’n sluw praatje wouen afwijzen.…
Ant voelde dat ze niet langer kon.—Met ’n lap voor d’r buik strompelde ze moedernaakt ’t bedsteedtje uit, huilerigingekrompen,.… schreeuwend van schrik en schaamte.…
’n Skandoal!.… Wimpie!.… bid feur je moe.. der!.. bid.. jonge!.… main jonge!
Beduusder keken de wetmannetjes toe.… nou was ’t toch waar geweest.
Spiernaakt holde Ant ’t achterend in, in ’n wilden greep, op den grond, naar wat smoezel-doorlapte gehavenden rokrommel, waar de bellen bijslonsden.
Kees lachte, werd grauwbleek toch.—’n Oogenblik had ie gedacht, dat Ant maar wat gezegd had, als uitpraatje. Nou zag ook hij z’n vrouw, naakt, ingekrompen, ’t bedrandje òpstrompelen, verkronkeld in schaamte en woede.
Zacht smonselde agent met veldwachter, begonnen zij ’t vuns-stinkende krotje te doorzoeken, van plank tot plank, veldwachter verlegen, nou Ant geen uitpraatje had gemaakt.
—Is ’t ’r hier nog wat onder Hassel? vroeg Nooter.
—Wa’!.… wà!!.… stootte Kees zoo doorgramd van beefdrift uit, dat Nooter achter agent omdraaide, z’n vraag niet herhaalde.
Stil stommelden ze ’t bed door, overal loerend in holletjes en gaatjes, leien de vieze stank-walmende dek-boel weer recht,[255]loerden in kamerhoekjes, gangpunten, op ’t erf, zonder dat ze iets konden vinden.—Wimpie lag ontzet te staren, naar z’n vader die in de kamer was blijven uitkijken voor ’t cel-raam. Ant vermorst en beverig in haar schrik, sjokte met smerig kort rokje en ’r triest rood jakje waar de gaten door heenoogden, tusschen kinders in, voelde half-natte hemd nog killig geplakt op d’r lijf.
Beduusde gezichten trokken de politie-mannen. Niets was er. En toch zoo op heeter daad betrapt!
—Dat sel ’n verkeerde persumsie weze, lijzigde deemoediglijk Nooter.
Niets zei Kees. Hij kon niet, kòn niet. Er dromde weer dierwoeste drift in ’m op.—Rondkeilen moest ie de kerels. Nog één woord, en Nooter zou die ’n veeg op z’n schijnheilig bakkes smeren! Uit den hoek wel, zag ie al lang op zich staren, doodsbleek kopje van Wimpie, zacht-verschrikt gelach van z’n bevend-paarse lipjes als z’n vader ’m aankeek, zenuwlach en schichtige spiervertrekkinkjes om z’n mond.
Nee.… neenet!… hij sou.… sou kalm blijve.… die jonge sou ’t besterve!.… Moar snof’rjenne! aa’s tie toch effetjes moar!.… effetjes moar.… ’t kereltje lie links legge.… effetjes moar.… effe s’n aige koele op die snuiter!—
De mannen draaiden nog rond.—Agent wijs-deftig wou wat zeggen.
—Nou dá’ kom je goed van àf man!.…
’t Kropte.… ’t kropte.… hai kon ’t t’met nie houë!.… doodsloan moet ie dà tuig, meppe!.… meppe!.… meppe!! da se d’r gebroke bai neerlage.… nou sàin nog sarre! uit z’n sloap hoàle en sarre! Joa.… joà, hai sou ’t doen!.… Wimpie nie.… nie sien, Wimpie.…
Een bloedsuizel verdofte rood z’n kop,—z’n oogenkijk brandde strak tegen de kerels op, dat Nooter, angstig naar de deur liep, haastig, gejaagd, met agent er achter.
—Voader.… kom je effe bai main … Wimpie is soo bang!.. soo bang!.…
De mannen stapten uit en Kees, in glorie van woede, die[256]ie net hevig voelde opduizelen naar z’n kop, stond in sprong klaar, om agentje neer te smakken en z’n spitsen parmantigen snuit tegen den muur tot bloed te hengsten, te bemokeren z’n kaken,—met z’n hakken ’m stuk te trappen.
Zoo, zachtjes, in driftduizel zag ie ze wegstappen, zonder dat ie zich verroerde, met vaaggehoord smeekstemmetje van Wimpie in z’n ooren, dat ’m terughield, terughield van razenden aanval.—Van alle kanten, in morsige drommetjes en havelooze plunje, doorvreten lap en bel, stankzwaar, sjokkerden de ontsteld-verstilde kinderen weer kamergrauw in, zuigend en smakkend op broodbonkies in d’r smerige knuistjes.[257]