Nachten en DagenFor Dr. J.B. Schepers.I.Myn frjeonen fen it Friezne folts, de stammeDy’t groeit en bloeit en delsiicht jimmeroanMei rike rom, hwaens wiid-forneamde nammeIs lyk in roas, prieljend yn sinnemoarn,Towile ljacht yn loft, fen fjûr oerflamme,Twinkeljend riist, fen rouswart net bidoarn,It folts dat strange stoerens flink biwarreEn nea syn machtge moed net skriljend sparre—Nou harkje nei myn tael, dy’t tsjustre tinzenOmtovert yn in swide simmersein’,Forhellet fen in lokkich lot dat jinsenTroch Walhals wrâld ús wenten waerd talein,Frijmeitsjend tel fen ’t ûnwit, dat fêst finsenHie ’t froede folts, troch twivel skriklik slein:Det heech wy hâlde hwet de goaden rettenTa lok for ’t lân, dat hage oan hjar herte.Myn wirden, wêze as streakjende streamenWarber hjar winend troch it lege lân,Lûd-laitsjend tsjin de blomt-biboerde seamenHeech-krêftich strûzend nei it sin’ge strân—Wol wittend det hja nomle nammen neame, enWêze as de krêft fen Fryske frjeonehân,Dy’t fieling wytget heech fen macht en trouweDet út ús hert stil weislûpt doffe rouwe.Dû den, Forseti, God by hwa de wettenBiwarre binne dy’t lân hâlde yn stân,Wittend troch ’t wird fen dy lang to bilettenDet ûnksfloed bluistrich brûst oer ’t laeitsjend lân,O meitsje det myn machtleas wird oergettenFen goud flûnkert as sêfte stjerrebrânOp winterjoune as ’t klearloftich ripetEn moanne myld de kâlde wrâld bikipet.O ho is dit, det mei skier skaed oerditsenYn nearzge nacht de Friezen soargjend gean,Det wize witnis yn twivel tobritsenKwynt, riedleas-stil de heechste haden stean,En moaije marren drôgje yn flues bilitsenEn rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwe-tean?Hwet is wol bard det leech delsloech de lânnen,Forrie? Forbrekken fen heech-hil’ge bânnen?Allyk in blom, dy’t nei narjende nachtenEinlings hjar prûze pronk út fâlden teart,Lykwol troch wylde wolkenkloftne klachtenHjar wifsin wachtsjen wer op waermte leart,Sa scille dos wiidút wâljende slachtenHwaens machtstream, teamleas, nearne en nea waerd keard,Forjitte moed to teanen op hjar fjilden,Dy’t faek al, warrich, warbre striders tilden?Yn wite wéklean weinje wide miedenWyls ’t lege loft trurich hjar triennen skriemtOerstjelpe fen lijen om lytse dieden.—De griene groun wirdt modder-smoarch togriemdAllyk yn ’t skiere, skrouske skimerskiedenIn joune yn hjerst, mei leedwyt nea útfiemd.De lânnen swije yn lijen om hjar soannenDy’t preauwen wrange drank út boasheitsboarnen.Toskromfle stjert it blomt, dat boartlik bloeideYn jonkheits minlik-mylde, fleurge tier.Sis, hwer is ’t djier, dat oars sa dwyldrok djoeideBiglânzge troch seinjende sinneswier?It libben wiis my, dat op grounen groeideOerwiuwd fen nôt dat nige hein en fierHwennear de wyn striek oer de swiere ieren,Ta nocht fen alle ljue, dy’t sjênde wieren.Allyk natûre trúrt om ’t ljachtforskiedenOfskodzjend al hjar skat fen laits en lok,En ’t grize waes saeit oer de tierge miedenMids einleas teamleas streamend reingeklok,Towile omhegens yn blinkend útbliedenWeikwynt it lêste ljacht, suchtsjend yn flok,Sa ek dit lege lân, dat doelleas lôketHo’t langjend ûnk syn libbensbeam biplôket.Nou fielt it folts, det Frigga’s sêfte seineIt wyld-oanwâljend kwea net keare koe.Net weef’t hja mear de wolkens, goud-ynleine,Wytgjend it lân det ’t yn hjar hoede stoe,Mar einleas reint en heilt it yn bisleineLânsdouwen eft it ljacht net ljeavje woeHwet hjir oan mylde moaijens súntsjes slomme,Allyk in boi, as drôve dreamen komme.Ho is den dit, det mei skier skaed oerditsenYn njoere nacht de Friezen soargjend gean,Hjar moaije marren drôgje yn flues bilitsenEn rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwetean?In wrede wrigge hat nei ’t folkshert stitsen,Jimmer scil ’t lân nou stean yn klachtenklean...Myn wirden wjokje sêft mei glâns omhegens,Forheljend fen hwet daette d’ âlde dregens.Allyk in mar mei tins fen tank ûntweitsjend—Hwent myld streamt moarntiidssinne glêdde gloedDel op de weagen, dy loksil’gens smeitsjendNet mear de bounsnoat binne fen it tsjoed,Myld-widzjend eigen krêft sa klear bilaitsjendAs wier nei ’t winewoeljen ’t ljachtfeest hjoed—Sa libbe lang it folts yn frjeonskipstrouwe,Towile it steunde op ’t goed, dat goaden jowe.Allyk dy stil oerwyndre warbre weagenNjuentsjend weistreame yn widzeklang en sangFen lústrjend leafreid,—hwêr’t se hinne teagen,Dat wit allinne sinne’ twinkel-twang—Sa waerden slachten dy’t ringen forfleagenWei yn it blau, neiljuentsjend lang en lang,Mar ljeafde en rêst wier ’t libben: fier fendinneBleau blynjend ûnk troch Frigga’s machtge minne.Yn hûs wier ’t heit dy t ynsjochsklear en kliuwendOan witnis jimmerwer syn oarders jowch,Fêst-rêstich neikomd en fen wearde bliuwend;Al ’t dwaen wier krêft en krektens, nea net rûch,Mar bûten yn it libben, steatlik driuwendAs hwer’t op ’t skip de wyn de seilen sloechDêr wierne wet noch strangens net fen neden,Hwent ûnbidoarn en suver wiern’ de seden.Wier ’t net fen ’t folts de bernetiid, de gouden,Yet ûnbekliemd troch boasheits ûnkswier swartDe dagen, do’t de Friezen fêst fortrouwdenDet by in stoere stamme leed net bart?Hja gyngen op fjilden dy’t nea net rouwden,Dêr’t ninter stoun ’t forkearde fet op hat,Towile blommen bloeiden foar hjar fiet enIt klearlûd fûgelt song syn golle lieten.Do spoun ek Frigga wolkens, ryk oan rânnenWeve mei poarperrea en sêft goudgiel,Slingere wiid as lange ljeafde-bânnenOer blinkend-blauwe sé, sadet oer hielIt stimmige lân en oer minlike strânnenGerdinen wiuwden fen side en forwiel,Hwent hja hie núvre nocht oan blide ljuwe,Dy’t stoer en sterk as bern dochs bloeijend bliuwe.Sa wier ’t alear.—Do kaem de god, dy’t jimmerSlij silligens siket yn wrange smertFen alles hwet slomjend yn sêfte simmerDe goaden nei leit oan ’t hillige hert.Hy is fen tierge fleur in wreed bidimmerHwent neat him sa as libbens-lôge let;Glêd gliidt in glimke om syn mûle hinneSûnder de blierens fen der Asen sinne.Allyk de spin forsichtich riicht syn reagenMoarns silver-laitsjend mei hwet dauwe ynlein,Triennen dy ’t trúrwyt streamden út nachts eagenYn taeije tried sa ljeaflik-troaikjend lein,Det miggen, ljeavjend dy wiuwende weagenRingen sin-wif dêr woelich binn’ ynflein,Sa lôket Loki glimkjend ek, ho’t minskenTel finzen binne yn ûnfoldwaenbre winsken.Do’t dizze den yn ’t wide Walhal wenne,Wier hwet er die allinne skimp en spot.Do’t er lykwol yn skiere wrâld’ne herneBûgend en dildzjend ’t wrede wroegerslotMeitôgje moast, stie sûnt hwet ea waerd berneMachtleas tsjin wrek fen dizze wylde God:Oer hiel de ierde brânden lytse dieden,De lânnen rekken ringen oan ’t forblieden.Hwet wier de wyn, dy’t oer de wâlden waeideOars as syn amme yn ’t tsjokke tsjuster blij,Towile er wirden oer de fjilden saeideOanfiterjend ta dieden, njoer en nij?Hwent hwet sa flaeirich-sêft de minske omaeide,Dat brocht forrie en tsjoede tsjeaverij.Allyk fenynge wyn út sân’ge lânnenDy’t laitsjend libben daet op fruchtbre strânnen.Der goadne krune wier al griis en tsjûgeHo’t krêft wiek út hjar lyn’ge lidden wei,En ’t wier as rêst hjar rjeauntsjend-wiuwend noege.Wyls ’t einge waerd hjar lange libbensdei.—Hwennear de Nornen wytgjend sprieken, bûgdeOdin syn holle djip en harke en swei....Moedleas wier ’r wirden fen ’t ôfmêdzjend wittenDet de foarsizzing kaem om ûnk t’ ûnthjitten.Baldur, de simmerseine yn fjûr fortigeBrocht oer Walhalla swiere triennenrein;Hy, blier en sêft allyk de simmersigenMei jimmer glimkjen troch it libben tein,Wier útbloeid as de blom, dy’t reinswier niigdeDe hege holle as kaem it wêzensein,En drôfnis doarme en stoarme oer Walhal wylder,En swarte wolkenwrâld al soeler sylde er.Mar yn hjar moed bleau myld de ljeafde ljachtsjen,Dy’t Frigga fêst oan frije foltsen boun.Warber scoe hja wêze tsjin ’t wiffe wachtsjenSa lang hjar hân de fearrenwolkens spounYn foarse striid tsjin ’t nearsich-narjend nachtsjenDat drinsje woe ’t ûnwiten-wiid wrâldsroun.Sa waerd it ûnk lang keard fen Fryslâns fjildenDy’t, seineswier, de rykste tier yet tilden.Mar einlings Loki woun. Hwent yn it herteDer Fryske stamme wier de habsucht komdDy fen de wiidste grinzen net waerd bet enNea jowch oan rêstige blidens de romt’.En yn it moed fen Frigga wâlle smerte,Skôgjend ho’t rou fortrape waerd hjar blomt;Hja wist, sa kaem de lang forwachte ûreDet Walhals wûnder foel, ’t ûnbûchsum-stoere.Lykwol sa wier it troch de Nornen net bislettenDet Fryslân kwine scoe yn dize, sûnder rom.Allyk in swan, mei blankens swiid oergettenDrôgjend syn wei troch ’t stille wiet rounswom,Den wiid útslacht syn wjokken, as opslettenHy sjocht syn liif yn tichte wetterkom,Sa stie de stamme ek op do’t eang hja seagenHo’t lange leedzjeweagen nei hjar teagen.Yn bloed-streamende striid waerd fjûrich fochten;Leech lei de loft oer lânnen, swier fen rein.Omdôchs hwennear de Friezen frede sochten,Hwent jimmerwer waerd oarloch hjar talein;Ho’t d’ âlden, heech fen wizens, soargjend tochtenOan Frigga’s nea net weeg’re, gouden sein,De goare mist bleau griizjend oer de lânnen,Net boarte mear Hjar laeits oan wolkenrânnen.Sa kaem it wol, det mei skier skaed oerditsenYn nearzge nacht de Friezen noedfol gean,Hjar moaije marren drôgje yn flues bilitsenEn rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwetean,Wyls ’t wize witnis, yn twivel tobritsenKwynt, riedleas-stil de heechste haden stean,Hwent Loki wier ’t dy’t leech delsloech de lânnenEn laitsjend oanstiek lôgjende oarlochsbrânnen.
For Dr. J.B. Schepers.
Myn frjeonen fen it Friezne folts, de stammeDy’t groeit en bloeit en delsiicht jimmeroanMei rike rom, hwaens wiid-forneamde nammeIs lyk in roas, prieljend yn sinnemoarn,Towile ljacht yn loft, fen fjûr oerflamme,Twinkeljend riist, fen rouswart net bidoarn,It folts dat strange stoerens flink biwarreEn nea syn machtge moed net skriljend sparre—
Nou harkje nei myn tael, dy’t tsjustre tinzenOmtovert yn in swide simmersein’,Forhellet fen in lokkich lot dat jinsenTroch Walhals wrâld ús wenten waerd talein,Frijmeitsjend tel fen ’t ûnwit, dat fêst finsenHie ’t froede folts, troch twivel skriklik slein:Det heech wy hâlde hwet de goaden rettenTa lok for ’t lân, dat hage oan hjar herte.
Myn wirden, wêze as streakjende streamenWarber hjar winend troch it lege lân,Lûd-laitsjend tsjin de blomt-biboerde seamenHeech-krêftich strûzend nei it sin’ge strân—Wol wittend det hja nomle nammen neame, enWêze as de krêft fen Fryske frjeonehân,Dy’t fieling wytget heech fen macht en trouweDet út ús hert stil weislûpt doffe rouwe.
Dû den, Forseti, God by hwa de wettenBiwarre binne dy’t lân hâlde yn stân,Wittend troch ’t wird fen dy lang to bilettenDet ûnksfloed bluistrich brûst oer ’t laeitsjend lân,O meitsje det myn machtleas wird oergettenFen goud flûnkert as sêfte stjerrebrânOp winterjoune as ’t klearloftich ripetEn moanne myld de kâlde wrâld bikipet.
O ho is dit, det mei skier skaed oerditsenYn nearzge nacht de Friezen soargjend gean,Det wize witnis yn twivel tobritsenKwynt, riedleas-stil de heechste haden stean,En moaije marren drôgje yn flues bilitsenEn rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwe-tean?Hwet is wol bard det leech delsloech de lânnen,Forrie? Forbrekken fen heech-hil’ge bânnen?
Allyk in blom, dy’t nei narjende nachtenEinlings hjar prûze pronk út fâlden teart,Lykwol troch wylde wolkenkloftne klachtenHjar wifsin wachtsjen wer op waermte leart,Sa scille dos wiidút wâljende slachtenHwaens machtstream, teamleas, nearne en nea waerd keard,Forjitte moed to teanen op hjar fjilden,Dy’t faek al, warrich, warbre striders tilden?
Yn wite wéklean weinje wide miedenWyls ’t lege loft trurich hjar triennen skriemtOerstjelpe fen lijen om lytse dieden.—De griene groun wirdt modder-smoarch togriemdAllyk yn ’t skiere, skrouske skimerskiedenIn joune yn hjerst, mei leedwyt nea útfiemd.De lânnen swije yn lijen om hjar soannenDy’t preauwen wrange drank út boasheitsboarnen.
Toskromfle stjert it blomt, dat boartlik bloeideYn jonkheits minlik-mylde, fleurge tier.Sis, hwer is ’t djier, dat oars sa dwyldrok djoeideBiglânzge troch seinjende sinneswier?It libben wiis my, dat op grounen groeideOerwiuwd fen nôt dat nige hein en fierHwennear de wyn striek oer de swiere ieren,Ta nocht fen alle ljue, dy’t sjênde wieren.
Allyk natûre trúrt om ’t ljachtforskiedenOfskodzjend al hjar skat fen laits en lok,En ’t grize waes saeit oer de tierge miedenMids einleas teamleas streamend reingeklok,Towile omhegens yn blinkend útbliedenWeikwynt it lêste ljacht, suchtsjend yn flok,Sa ek dit lege lân, dat doelleas lôketHo’t langjend ûnk syn libbensbeam biplôket.
Nou fielt it folts, det Frigga’s sêfte seineIt wyld-oanwâljend kwea net keare koe.Net weef’t hja mear de wolkens, goud-ynleine,Wytgjend it lân det ’t yn hjar hoede stoe,Mar einleas reint en heilt it yn bisleineLânsdouwen eft it ljacht net ljeavje woeHwet hjir oan mylde moaijens súntsjes slomme,Allyk in boi, as drôve dreamen komme.
Ho is den dit, det mei skier skaed oerditsenYn njoere nacht de Friezen soargjend gean,Hjar moaije marren drôgje yn flues bilitsenEn rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwetean?In wrede wrigge hat nei ’t folkshert stitsen,Jimmer scil ’t lân nou stean yn klachtenklean...Myn wirden wjokje sêft mei glâns omhegens,Forheljend fen hwet daette d’ âlde dregens.
Allyk in mar mei tins fen tank ûntweitsjend—Hwent myld streamt moarntiidssinne glêdde gloedDel op de weagen, dy loksil’gens smeitsjendNet mear de bounsnoat binne fen it tsjoed,Myld-widzjend eigen krêft sa klear bilaitsjendAs wier nei ’t winewoeljen ’t ljachtfeest hjoed—Sa libbe lang it folts yn frjeonskipstrouwe,Towile it steunde op ’t goed, dat goaden jowe.
Allyk dy stil oerwyndre warbre weagenNjuentsjend weistreame yn widzeklang en sangFen lústrjend leafreid,—hwêr’t se hinne teagen,Dat wit allinne sinne’ twinkel-twang—Sa waerden slachten dy’t ringen forfleagenWei yn it blau, neiljuentsjend lang en lang,Mar ljeafde en rêst wier ’t libben: fier fendinneBleau blynjend ûnk troch Frigga’s machtge minne.
Yn hûs wier ’t heit dy t ynsjochsklear en kliuwendOan witnis jimmerwer syn oarders jowch,Fêst-rêstich neikomd en fen wearde bliuwend;Al ’t dwaen wier krêft en krektens, nea net rûch,Mar bûten yn it libben, steatlik driuwendAs hwer’t op ’t skip de wyn de seilen sloechDêr wierne wet noch strangens net fen neden,Hwent ûnbidoarn en suver wiern’ de seden.
Wier ’t net fen ’t folts de bernetiid, de gouden,Yet ûnbekliemd troch boasheits ûnkswier swartDe dagen, do’t de Friezen fêst fortrouwdenDet by in stoere stamme leed net bart?Hja gyngen op fjilden dy’t nea net rouwden,Dêr’t ninter stoun ’t forkearde fet op hat,Towile blommen bloeiden foar hjar fiet enIt klearlûd fûgelt song syn golle lieten.
Do spoun ek Frigga wolkens, ryk oan rânnenWeve mei poarperrea en sêft goudgiel,Slingere wiid as lange ljeafde-bânnenOer blinkend-blauwe sé, sadet oer hielIt stimmige lân en oer minlike strânnenGerdinen wiuwden fen side en forwiel,Hwent hja hie núvre nocht oan blide ljuwe,Dy’t stoer en sterk as bern dochs bloeijend bliuwe.
Sa wier ’t alear.—Do kaem de god, dy’t jimmerSlij silligens siket yn wrange smertFen alles hwet slomjend yn sêfte simmerDe goaden nei leit oan ’t hillige hert.Hy is fen tierge fleur in wreed bidimmerHwent neat him sa as libbens-lôge let;Glêd gliidt in glimke om syn mûle hinneSûnder de blierens fen der Asen sinne.
Allyk de spin forsichtich riicht syn reagenMoarns silver-laitsjend mei hwet dauwe ynlein,Triennen dy ’t trúrwyt streamden út nachts eagenYn taeije tried sa ljeaflik-troaikjend lein,Det miggen, ljeavjend dy wiuwende weagenRingen sin-wif dêr woelich binn’ ynflein,Sa lôket Loki glimkjend ek, ho’t minskenTel finzen binne yn ûnfoldwaenbre winsken.
Do’t dizze den yn ’t wide Walhal wenne,Wier hwet er die allinne skimp en spot.Do’t er lykwol yn skiere wrâld’ne herneBûgend en dildzjend ’t wrede wroegerslotMeitôgje moast, stie sûnt hwet ea waerd berneMachtleas tsjin wrek fen dizze wylde God:Oer hiel de ierde brânden lytse dieden,De lânnen rekken ringen oan ’t forblieden.
Hwet wier de wyn, dy’t oer de wâlden waeideOars as syn amme yn ’t tsjokke tsjuster blij,Towile er wirden oer de fjilden saeideOanfiterjend ta dieden, njoer en nij?Hwent hwet sa flaeirich-sêft de minske omaeide,Dat brocht forrie en tsjoede tsjeaverij.Allyk fenynge wyn út sân’ge lânnenDy’t laitsjend libben daet op fruchtbre strânnen.
Der goadne krune wier al griis en tsjûgeHo’t krêft wiek út hjar lyn’ge lidden wei,En ’t wier as rêst hjar rjeauntsjend-wiuwend noege.Wyls ’t einge waerd hjar lange libbensdei.—Hwennear de Nornen wytgjend sprieken, bûgdeOdin syn holle djip en harke en swei....Moedleas wier ’r wirden fen ’t ôfmêdzjend wittenDet de foarsizzing kaem om ûnk t’ ûnthjitten.
Baldur, de simmerseine yn fjûr fortigeBrocht oer Walhalla swiere triennenrein;Hy, blier en sêft allyk de simmersigenMei jimmer glimkjen troch it libben tein,Wier útbloeid as de blom, dy’t reinswier niigdeDe hege holle as kaem it wêzensein,En drôfnis doarme en stoarme oer Walhal wylder,En swarte wolkenwrâld al soeler sylde er.
Mar yn hjar moed bleau myld de ljeafde ljachtsjen,Dy’t Frigga fêst oan frije foltsen boun.Warber scoe hja wêze tsjin ’t wiffe wachtsjenSa lang hjar hân de fearrenwolkens spounYn foarse striid tsjin ’t nearsich-narjend nachtsjenDat drinsje woe ’t ûnwiten-wiid wrâldsroun.Sa waerd it ûnk lang keard fen Fryslâns fjildenDy’t, seineswier, de rykste tier yet tilden.
Mar einlings Loki woun. Hwent yn it herteDer Fryske stamme wier de habsucht komdDy fen de wiidste grinzen net waerd bet enNea jowch oan rêstige blidens de romt’.En yn it moed fen Frigga wâlle smerte,Skôgjend ho’t rou fortrape waerd hjar blomt;Hja wist, sa kaem de lang forwachte ûreDet Walhals wûnder foel, ’t ûnbûchsum-stoere.
Lykwol sa wier it troch de Nornen net bislettenDet Fryslân kwine scoe yn dize, sûnder rom.Allyk in swan, mei blankens swiid oergettenDrôgjend syn wei troch ’t stille wiet rounswom,Den wiid útslacht syn wjokken, as opslettenHy sjocht syn liif yn tichte wetterkom,Sa stie de stamme ek op do’t eang hja seagenHo’t lange leedzjeweagen nei hjar teagen.
Yn bloed-streamende striid waerd fjûrich fochten;Leech lei de loft oer lânnen, swier fen rein.Omdôchs hwennear de Friezen frede sochten,Hwent jimmerwer waerd oarloch hjar talein;Ho’t d’ âlden, heech fen wizens, soargjend tochtenOan Frigga’s nea net weeg’re, gouden sein,De goare mist bleau griizjend oer de lânnen,Net boarte mear Hjar laeits oan wolkenrânnen.
Sa kaem it wol, det mei skier skaed oerditsenYn nearzge nacht de Friezen noedfol gean,Hjar moaije marren drôgje yn flues bilitsenEn rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwetean,Wyls ’t wize witnis, yn twivel tobritsenKwynt, riedleas-stil de heechste haden stean,Hwent Loki wier ’t dy’t leech delsloech de lânnenEn laitsjend oanstiek lôgjende oarlochsbrânnen.