NAAMLIJSTDERINTEEKENAREN,OP DIT WERK.

NAAMLIJSTDERINTEEKENAREN,OP DIT WERK.Z. M. de Koning der Nederlanden.Z.K.H. Prins Frederik der Nederlanden.2 Ex.Ackerwijck, (C. van)teMaastricht.Aelst, Sr., (A. C. van) wethouderte»Oudewater.Aelst, (G. C. van)te»Oudewater».Alter, (S.) boekh.te»Utrecht.Ameijde, (J. van)te»Oudewater.Archief der gemeenteOudewater.Baale, (H.)te»Oudewater».Bakker, Bz. (C.) boekhandelaarte»Nieuwediep.Beima, (Dr. E.)te»Leijden.Blanken, Dz. (H.) notariste»Schoonhoven.Bock, (J. D. de)te»Oudewater.Boellaard, (Mr. D. J. H.), lid der Prov. Staten van Zuid-Holland,te»’s Gravenhage.Boere, (H. F. de) onderwijzerte»Jutphaas.Bom, (G. D.) boekhandelaarte»Amsterdam.Borger, (P.) rustend predikantte»Arnhem.Bosch, (A. van den)te»Soetermeer.Bot, (P.) aannemerte»Sliedrecht.Broese (J. G.) boekhandelaarte»Utrecht.Beurs, (B. T.) koopmante»Oudewater.Caan van Maurick, (Jhr.) op den huizete»Harmelen.Cleef Jz., (Wed. P. M. van)te»Hilversum.Cleef, (de Gebroeders van) boekhand.te»Amsterdam.Cosijn, (A. C.)te»Gouda.Daalen, (van) ontvanger der dir. belast. ad int.te»Zwijndrecht.Dain, (J. F. A. van)te»Oudewater.Doorman, (de Erven) boekh.te»’s Gravenhage.Doorn en Zoon, (C. van) boekhand.te»’s Hage. 3 Ex.Eeten, (J. C. van) med. doctorte»Utrecht.Fröbe, (A. J.)te»Oudewater.Geuns, (Dr. van)te»Utrecht.Gogh en Oldenzeel, (van) boekhand.te»Rotterdam.Goor, (G. B. van)te»Gouda. 2 Ex.Groot, (A. de) theol. stud.Groot, (L. de) aannemerte»Gouda.Guddee, (F. J.) broodbakkerte»Oudewater.Haagen, (R. C. van)te»Utrecht.Haentjens Dekker, (R. W.) burgem.te»Oudew. 3 Ex.Harting, (P.) hoogleeraarte»Utrecht.Hartman, H.G. z., (H.G.) secret. der gem.te»Fijnaart.Hen, (C. van der)te»Nieuwediep.Heuvel, (P. H. van den) boekh.te»Leiden.Hoek, (Gebroeders van der) boekh.te»Leiden».Hoffmann (Mr. M. A. F. A.), lid der Tweede Kamerte»’s Gravenhage.Hollander, (J.)te»Oudewater.Hunck, (P. J.) verkooph. van galanteriënte»Utrecht.Kikkert, (C.)te»Oudewater.Kneppelhout, (J.)te»Leiden.Koch, (C. F.) boekh.te»Utrecht.Koker Bz., (J.) boekhandelaarte»Monnickend.Koning, (G. de)te»Oudewater.Koning, (W. de)te»Utrecht.Koning Knijff, (A. de) theol. stud.te»Utrecht.Konings, (wed. N.)te»Oudewater.Kruijs, (J. van ’t) klokkenist enz.te»Oudewater».Kruijsheer, (T.)te»Oudewater».Lange, (G. van) papierfabrikantte»Waddingsveen.Lee, (C. G. van der)te»Alblasserdam.Lee (G. van der) lid van den raadte»Oudewater.Lee Az., (J. van der) genees-, heel- enverloskundigete»Monnickend.Lee, (J. Z. van der)te»Brouwershaven.Maarschalkerweerd, (D. van) boekh.te»Utrecht.Martens, (A.)te»Utrecht».Martens, (J. H.)te»Utrecht».Mathot, (N.) in stroohoedente»Gouda.Mol, (G. P. J.) genees-, heel- en verlosk.te»Naarden.Montijn, (A. M.) oud-burgemeesterte»Oudewater.Montijn, (Joh. Just.)teFijenoordbijRott.Montijn, (T. D.)te»Oudewater.Mooij, (H. W.) boekhandelaarte»Amsterdam.Muller, (Fred.) boekhandelaarte»Amsterdam».Nijhoff, (Is. An.) boekhandelaarte»Arnhem.Nyhoff, (J. G. Brouwer) notariste»Haastrecht.Paisieres, (Mr. Just de la) griffier der staten van Zuid-Holland, ten behoeve van het Prov. GouvernementPeijpers, (W. N.)te»Amsterdam.Putman, (J. J.) R.-C. priester en past.te»Utrecht.Putman, (J.) boekhouder van het burgerlijk Arm-bestuurte»Oudewater.Putman (W.)te»Oudewater».Rahms, (E. C.)te»Oudewater».Rodenburg, (de Jong van) kapitein bij in infanteriete»Breda.Roesteen, (J. A.)te»IJsselstein.Rogge, (H. C.) pred. bij de remonstr. gem.te»Moordrecht.Roldanus, (A. J. A.) boekhandelaarte»Oudew. 3 Ex.Roll, (H. F.)te»Gouda.Römer, (M. J. J.) onder-officier 4 batt. 2 reg. infanteriete»VlissingenRost, (A.)te»Haastrecht.Rijnenberg, (L.) instituteur opMarienboombijNijmegen.Schadee, (E. C.)teOudewater.Schouten, (G. van Ingen)te»Oudewater».Sivré, (J. B.) Controleur der pl. belast.te»Roermond.Snaterse, (A.)te»Amsterdam.Spoel, (A.)te»Dordrecht.Thier, (W. J.) genees-, heel- en verlosk.te»Oudewater.Vermeer, (H.) predikantte»Houten.Vermeulen (J.)te»Oudewater.Verweij, (P.)te»Oudewater».Virulij, (T. P.)te»Gouda.Visscher, (J. W. B.) medicuste»Schalkwijk.Vliet, (F. van)te»Oudewater.Vliet, (G. van) landbouwerte»Hekendorp.Vlooswijck, (A.)nabijMontfoort.Vries, (E. de)teOudewater.Vriesman, (J. A.) oud-resident op Javate»Oudewater».Vriesman, (J. A.)te»Oudewater».Vriesman, (N. C.)te»Oudewater».Weijer, (P. W. van de) stads- en provinciale steendrukker; boek- en plaatdrukkerte»Utrecht.Weijer, (W. van de) papierhandelte»Utrecht».Welter, (G.)te»Oudewater.Wolters, (J. B.) boekhandelaarte»Groningen.Zuilen, (T. van) landbouwerte»Honkoop.Zwart, (H. de) huis- en hoefsmidte»Oudewater.Zijll, (wed. J. van)te»Oudewater».BEOORDEELINGEN.HetHandelsbladvan 9 Junij 1858 kondigde de eerste aflevering aldus aan, na de aandacht zijner lezers op de advertentie verwezen te hebben:„Uit den daar vermelden korten inhoud van het werk mag men veel goeds verwachten, en de eerste aflevering stelt deze verwachting niet te leur.”DeAmsterdamsche Courantvan 9 Julij 1858 laat zich er aldus over uit:„De reeks plaatsbeschrijvingen van belangrijke gedeelten onzes lands, hetwelk zoo velerlei gewigtige stoffe tot dergelijke bearbeiding oplevert, is vermeerderd met een werk getiteld: „Oudewater en omtrek, geologisch, mythologisch en geschiedkundig geschetst” door W. C. van Zijll, Jz. Het werk zal in zestien à twintig afleveringen compleet zijn; de eerste ziet het licht. Op het gewoonlijk door de geologen betreden voetspoor vangt de schrijver aan met eenige verklaringen van het diluvium en alluvium. In den loop der behandeling daarvan schetst hij de geschiedenis van den Hollandschen IJssel, en deelt naar aanleiding daarvan zijne meening mede over den naamsoorsprong van Oudewater, volgens hem komende van Oudewaarden. Opmerkenswaardig is, ook uit een oogpunt van nijverheid, hetgeen de schrijver aangaande het veen en de verschillende aard- of kleisoorten van den bodem zegt. Zaakrijk zonder te groote wijdloopigheid, stemt deze eerste aflevering gunstig voor het geheel en regtigt ons aanvankelijk tot de onderstelling, dat zoo de schrijver zijne taak conscientieus blijft volvoeren, hij een goed werk kan leveren.”Terwijl hetHandels- enEffectenbladvan 14 Maart 1859, Aflevering 1–4 aldus aankondigde:„Bijna iedere stad bevat eene topographie, doch de meeste daarvantellen reeds eene of meer eeuwen en zijn dus voor den tegenwoordigen tijd, waarin de wetenschap en een naauwkeurig onderzoek ons vele zaken van een geheel ander standpunt hebben doen kennen, en, daar zij de geschiedenis van den lateren tijd niet behandelen, op dit punt al zeer onvolmaakt.Het was dus wenschenswaard, dat die werken omgewerkt en bijgewerkt werden of nieuwe topographiën in het licht kwamen, ten einde in de bestaande gebreken te voorzien, en het schijnt, dat deze tijd aan dien wensch voor een groot gedeelte zal te gemoet komen. Onlangs immers nog maakten wij melding van het voortreffelijke werk van Dr. Koronel: „Middelburg voorheen en thans,” en thans zijn ons toegezonden 5 afleveringen van het bovenstaande werk.Den inhoud van deze afleveringen hebben wij met belangstelling en naauwkeurigheid nagegaan, en het is ons gebleken, dat het werk in eene behoefte des tijds voorziet, en voor iedereen ten sterkste aan te prijzen is. Ten einde dit ook aan onze lezers aan te toonen, willen wij den korten inhoud der vier eerste afleveringen opsommen, en zullen dan gaarne wanneer er meer afleveringen in het licht gekomen of het geheele werk compleet zal zijn, in eene verdere beschouwing treden, daar met de vijfde aflevering de afdeelingGeschiedeniseen aanvang neemt.Na eene korte inleiding, begint de schrijver zijne geologische beschouwing, met een duidelijk begrip te geven van de woordendiluviumenalluvium, en wat men onderdiluvialeenalluvialegronden moet verstaan, en geeft daarna een overzigt van de verschillende grondlagen, die in en bij Oudewater te vinden zijn.De geschiedenis van den Hollandschen IJssel hangt hiermede in naauw verband, en het was dus natuurlijk, dat deze onmiddellijk daarna behandeld werd. In deze afdeeling worden verschillende naamsafleidingen gegeven, die zeer belangrijk zijn, als:IJsselvan IJsala, water (IJ) loop (sala);Waardvan worden, grondwording, enOudewatervan Oudewaerd, oude grond, oud eiland.De tweede groote afdeeling handelt over de mythologie, de feesttijden, feesten en volksgebruiken, en is voor den oudheidkundige, maar vooral voor iedereen, die van de met mythen doormengde godsdienst onzer voorvaderen en van den oorsprong der volksfeesten en nog heerschende gebruiken iets wil weten, van hoog belang. Daarna komen wij aan het hoofdstukplaatsnamen, en wordt hierin de naamsoorsprong van Haastrecht, Montfoort, Heeswijk, Roosendaal en andere omliggende plaatsen uitvoerig behandeld. Wij hadden deze afd. echter liever gewenscht vóór het hoofdstukMythologie, want dan zou de afdeelingfeestenenfeesttijden, die grootendeels hun oorsprong hebben uit de mythologie, in verband gestaan hebben met dewoudendienst, deplanten- enboomendienst, dewaterdienst, devuurdienst, dedierendienst,vogelvereering,gedrochten,aardgeesten,luchtgeesten,woud-,veld-enhuis-geesten, allen afdeelingen, die in de 4de aflevering behandeld worden. Deze aflev. besluit met eene opgave van de bewijzen, dat de plaats en omtrek, waar nu de groote kerk en toren staan, welligt aan Heidensche eeredienst gewijd waren,er stellig eene Heidensche begraafplaats was, waarbij tevens de begrafenisplegtigheden van voorheên en thans opgegeven worden.Door deze korte beschouwing meenen wij gerust tot de conclusie te mogen geraken, dat het werk der lezing waard is, en wenschen wij den schrijver geluk met zijne onderneming. Dat de uitgave goed is, behoeven wij niet te zeggen; de heer van Zijll heeft, èn als schrijver, èn als uitgever, voor het welslagen zijner pogingen de uiterste zorg gedragen.”Het laatstgenoemd blad besluit eene nadere zeer gunstige beoordeeling van dit werk in zijn nummer van 20 October 1859, met deze woorden:„Wij durven dit werk aan iedereen aan te bevelen en zijn verzekerd, dat de belangrijkheid, gepaard aan den niet hoogen prijs, menigeen zal aansporen, het zich aan te schaften.”InhoudsopgaveVOORBERIGT.IIII.GEOLOGIE.OUDEWATER EN OMTREK, GEOLOGISCH, MYTHOLOGISCH EN GESCHIEDKUNDIG GESCHETST.1DILUVIUM.4ALLUVIUM.7Veen.11LAAG VEEN.11Humus of Bouwaarde,12Derrie.12IJzeroer.14Rood zand.16Zakwater.18Rivier- en Zeebezinking.18DE GESCHIEDENIS VAN DEN HOLLANDSCHEN IJSSEL.18Naamsoorsprong van Oudewater20Grond- of Kienhout.32Steigeraarde.33Teelaarde34II.MYTHOLOGIE.36MYTHOLOGIE.40FEESTTIJDEN. FEESTEN. VOLKSGEBRUIKEN.40Nieuwjaarsdag45Vastenavond47Eijermaandag48Het Meifeest.50Midzomerfeest.59Vuige Pinksteren;59Kaaloorsche kermis62Oestwagen63PLAATSNAMEN.72Naamsoorsprong van Haastrecht.73Heeswijk.74Montfoort75Wulverhorst76Linschoten76Roozendaal.77Vliet.77Benscop, Hoenkoop, Willeskop, Papekop, Reijerskop, Gerverskop, Teccop, enz.78Lopik78Cattenbroek, Diemerbroek en Polsbroek,79Ruige Weide79Hekendorp79Popelendam79WOUDENDIENST.80Barwoutswaarder,Schagen bij Linschoten, het Schakenbosch bijOudewater.80Heilig Woud.82het Papenhoef90PLANTEN- EN BOOMENDIENST.92Weesboom,94Terpen, Wieren en Vlietbergen97Wijken of Wijkplaatsen97Go-plaatsen97Loo-plaatsen97WATERDIENST EN WATERBEVOLKING.97VUURDIENST.99DIERENDIENST.100VOGELVEREERING.101GEDROCHTEN.103AARDGEESTEN, DWERGEN, enz.104LUCHTGEESTEN.105WOUD- EN VELDGEESTEN.106HUISGEESTEN.107DRIETALLEN.107Sol.—Mond, Tyr, Lun.—Hertha, Frowa, Frau.107Wodan, Thora en Freija.110BEWIJZEN, DAT DE PLAATS EN OMTREK WAAR NU GROOTE KERK EN TOREN STAAN, WELLIGT EERTIJDS AAN HEIDENSCHE EERDIENST GEWIJD WAREN, ER ECHTER STELLIG EENE HEIDENSCHE BEGRAAFPLAATS WAS.113a.De ligging aan den IJssel.113b.In den omtrek der Groote kerk vertrouwden de heidenen hunne dooden.116c.Het Helletje.123d.De begraafplaats der heidenen wordt het kerkhof der Christenen.124BEGRAFENISPLEGTIGHEDEN VOORHEEN EN NU.126III.GESCHIEDENIS.133NAMEN ONZER VOOROUDERS IN DEZE OORDEN.133a.Van de vroegste bewoning onzes lands bestaan geene oorkonden.135OUDSTE BEVOLKING.135b.Men moet zich eenigzins rekenschap vragen,wanneerons land, en strenger het oord onzer beschrijving voor bewoning is geschikt geworden.137ZEDEN EN GEWOONTEN.153a.Zeden en gewoonten onzer voorouders vóor der Romeinen komst.153b.Onzer vaderen verkeer met de Romeinen.154c.De invloed van het Christendom op de zeden.155d.De handel en tegenwoordige communicatie in betrekking op zeden en beschaving.155OPKOMST EN ONTWIKKELING DER STAD.157Het oord onzer beschrijving tot aan de eerste bescheiden.157Het Markveld bij Oudewater.160VOORMALIGE EN TEGENWOORDIGE PUBLIEKE EN MERKWAARDIGE GEBOUWEN.165De groote of oude parochie-kerk met toren.165a.DE STANDPLAATS VAN KERK EN TOREN.166b.DE TUF-, DUIF- OF CEMENTSTEEN AAN DEN TOREN.167c.DE HOOGE LIGGING DER KERK.169d.WIEN WAS DE KERK EERTIJDS TOEGEWIJD.169e.BOUWORDE EN CONSTRUCTIE VAN KERK EN TOREN.171DE GEDAANTE EN DE KLOKKEN DES TORENS190OUDHEID DER KERK.193BEDIENING DER KERK.195i.BEDIENAARS DER KERK.198Vicarijen en Vicarissen.198j.R. C. GEESTELIJKEN IN DE GROOTE KERK.200PREDIKANTEN.204DE UITOEFENING DER R. C. EEREDIENST BINNEN OUDEWATER, NA 1575 TOT 1705–1709, EN DE GEESTELIJKEN DIE HIER LEERAARDEN.212ROOMSCH CATHOLIJKE ORDE-GEESTELIJKEN AAN HET HEILIG LEVEN.218GEESTELIJKEN DER BISSCHOPPELIJKE CLERIZIE DER KERK AAN DE MARKT.220De oude kerk der Roomsch Catholijken.221De tegenwoordige kerk der Roomsch Catholijken.221De kerk der Bisschoppelijke Clerezie.222Het voormalige klooster der zusteren van Sinte Lijsbeth of van St. Agnes in Oudewater.225Het voormalige St. Ursala-Convent, of het klooster der zusters naar den derden regel van St. Franciscus orde van penitentie.230De tegenwoordige huizinge voor zusters naar den derden regel van St. Franciscus orde te Oudewater.249Het voormalige Cellebroers en Zustershuis te Oudewater.250Het voormalige riddermatig verblijf der St. Jans Ridders te Oudewater.253Het Weeshuis.255voormalig Arm of Ziekenhuis261Het voormalige Gast- en Proveniershuis.261de voormalige IJssel of Veerpoort.264De voormalige Broekerpoort.265De voormalige Linschoterpoort.266De voormalige Waard of Utrechtsche poort.267de voormalige Romein of Gevangentoren.271de Hoofdwacht.276Het voormalig Casteel of Slot.277Het voormalig Arsenaal te Oudewater.281’s Lands voormalig Magazijn van Oorlog.281Het voormalig Kruidhuis.282De Barak of Caserne.282De schuttersdoele.283de voormalige latijnsche school.287Lombarden.288De Waag, ook gezegd de Heksenwaag.291NAAMLIJST,307EXTRACTENuit de Registers van Judiciële en Dagelijksche Acten der Stede Oudewater.309Geboortehuis van Jacobus Arminius.314Het Stadhuis.315ONDERZOEK NAAR DE REDENEN WAAROM DE WAPENS DER DRIE STEDEN DELFT, OUDEWATER EN ALKMAAR IN EN AAN EENIGE PUBLIEKE GEBOUWEN ALDAAR GEVONDEN WORDEN.320Het Wapen van Oudewater.329Regeringsvorm en Regeringslieden.331Oudewaters voormalig regt,345BEROEMDE EN VERMAARDE MANNEN, GEBOREN TE OUDEWATER354DEN GODGELEERDEN JOHANNES PALAEONYDORUS.355DE LETTERKUNDIGE CORNELIUS VALERIUS.355DE GESCHIEDKUNDIGE GERARDUS DE ROO.360PROFESSOR RUDOLPHUS SNELLIUS VAN ROOIJEN.360PROFESSOR JACOBUS ARMINIUS.361Dr. ABRAHAM VAN STIPRIAAN LUÏSCIUS.365OUDEWATER EN HET LEVEN IN OUDEWATER. Van 1265 tot 1860.368ALPHABETISCH ZAAKREGISTER DER GEOLOGISCHE SCHETS.IALPHABETISCH ZAAKREGISTER DER MYTHOLOGISCHE SCHETS.IIALPHABETISCH ZAAKREGISTER DER GESCHIEDKUNDIGE SCHETS.VALGEMEENE INHOUD.VIIINAAMLIJST DER INTEEKENAREN, OP DIT WERK.XXVIBEOORDEELINGEN.XXX

Z. M. de Koning der Nederlanden.Z.K.H. Prins Frederik der Nederlanden.2 Ex.Ackerwijck, (C. van)teMaastricht.Aelst, Sr., (A. C. van) wethouderte»Oudewater.Aelst, (G. C. van)te»Oudewater».Alter, (S.) boekh.te»Utrecht.Ameijde, (J. van)te»Oudewater.Archief der gemeenteOudewater.Baale, (H.)te»Oudewater».Bakker, Bz. (C.) boekhandelaarte»Nieuwediep.Beima, (Dr. E.)te»Leijden.Blanken, Dz. (H.) notariste»Schoonhoven.Bock, (J. D. de)te»Oudewater.Boellaard, (Mr. D. J. H.), lid der Prov. Staten van Zuid-Holland,te»’s Gravenhage.Boere, (H. F. de) onderwijzerte»Jutphaas.Bom, (G. D.) boekhandelaarte»Amsterdam.Borger, (P.) rustend predikantte»Arnhem.Bosch, (A. van den)te»Soetermeer.Bot, (P.) aannemerte»Sliedrecht.Broese (J. G.) boekhandelaarte»Utrecht.Beurs, (B. T.) koopmante»Oudewater.Caan van Maurick, (Jhr.) op den huizete»Harmelen.Cleef Jz., (Wed. P. M. van)te»Hilversum.Cleef, (de Gebroeders van) boekhand.te»Amsterdam.Cosijn, (A. C.)te»Gouda.Daalen, (van) ontvanger der dir. belast. ad int.te»Zwijndrecht.Dain, (J. F. A. van)te»Oudewater.Doorman, (de Erven) boekh.te»’s Gravenhage.Doorn en Zoon, (C. van) boekhand.te»’s Hage. 3 Ex.Eeten, (J. C. van) med. doctorte»Utrecht.Fröbe, (A. J.)te»Oudewater.Geuns, (Dr. van)te»Utrecht.Gogh en Oldenzeel, (van) boekhand.te»Rotterdam.Goor, (G. B. van)te»Gouda. 2 Ex.Groot, (A. de) theol. stud.Groot, (L. de) aannemerte»Gouda.Guddee, (F. J.) broodbakkerte»Oudewater.Haagen, (R. C. van)te»Utrecht.Haentjens Dekker, (R. W.) burgem.te»Oudew. 3 Ex.Harting, (P.) hoogleeraarte»Utrecht.Hartman, H.G. z., (H.G.) secret. der gem.te»Fijnaart.Hen, (C. van der)te»Nieuwediep.Heuvel, (P. H. van den) boekh.te»Leiden.Hoek, (Gebroeders van der) boekh.te»Leiden».Hoffmann (Mr. M. A. F. A.), lid der Tweede Kamerte»’s Gravenhage.Hollander, (J.)te»Oudewater.Hunck, (P. J.) verkooph. van galanteriënte»Utrecht.Kikkert, (C.)te»Oudewater.Kneppelhout, (J.)te»Leiden.Koch, (C. F.) boekh.te»Utrecht.Koker Bz., (J.) boekhandelaarte»Monnickend.Koning, (G. de)te»Oudewater.Koning, (W. de)te»Utrecht.Koning Knijff, (A. de) theol. stud.te»Utrecht.Konings, (wed. N.)te»Oudewater.Kruijs, (J. van ’t) klokkenist enz.te»Oudewater».Kruijsheer, (T.)te»Oudewater».Lange, (G. van) papierfabrikantte»Waddingsveen.Lee, (C. G. van der)te»Alblasserdam.Lee (G. van der) lid van den raadte»Oudewater.Lee Az., (J. van der) genees-, heel- enverloskundigete»Monnickend.Lee, (J. Z. van der)te»Brouwershaven.Maarschalkerweerd, (D. van) boekh.te»Utrecht.Martens, (A.)te»Utrecht».Martens, (J. H.)te»Utrecht».Mathot, (N.) in stroohoedente»Gouda.Mol, (G. P. J.) genees-, heel- en verlosk.te»Naarden.Montijn, (A. M.) oud-burgemeesterte»Oudewater.Montijn, (Joh. Just.)teFijenoordbijRott.Montijn, (T. D.)te»Oudewater.Mooij, (H. W.) boekhandelaarte»Amsterdam.Muller, (Fred.) boekhandelaarte»Amsterdam».Nijhoff, (Is. An.) boekhandelaarte»Arnhem.Nyhoff, (J. G. Brouwer) notariste»Haastrecht.Paisieres, (Mr. Just de la) griffier der staten van Zuid-Holland, ten behoeve van het Prov. GouvernementPeijpers, (W. N.)te»Amsterdam.Putman, (J. J.) R.-C. priester en past.te»Utrecht.Putman, (J.) boekhouder van het burgerlijk Arm-bestuurte»Oudewater.Putman (W.)te»Oudewater».Rahms, (E. C.)te»Oudewater».Rodenburg, (de Jong van) kapitein bij in infanteriete»Breda.Roesteen, (J. A.)te»IJsselstein.Rogge, (H. C.) pred. bij de remonstr. gem.te»Moordrecht.Roldanus, (A. J. A.) boekhandelaarte»Oudew. 3 Ex.Roll, (H. F.)te»Gouda.Römer, (M. J. J.) onder-officier 4 batt. 2 reg. infanteriete»VlissingenRost, (A.)te»Haastrecht.Rijnenberg, (L.) instituteur opMarienboombijNijmegen.Schadee, (E. C.)teOudewater.Schouten, (G. van Ingen)te»Oudewater».Sivré, (J. B.) Controleur der pl. belast.te»Roermond.Snaterse, (A.)te»Amsterdam.Spoel, (A.)te»Dordrecht.Thier, (W. J.) genees-, heel- en verlosk.te»Oudewater.Vermeer, (H.) predikantte»Houten.Vermeulen (J.)te»Oudewater.Verweij, (P.)te»Oudewater».Virulij, (T. P.)te»Gouda.Visscher, (J. W. B.) medicuste»Schalkwijk.Vliet, (F. van)te»Oudewater.Vliet, (G. van) landbouwerte»Hekendorp.Vlooswijck, (A.)nabijMontfoort.Vries, (E. de)teOudewater.Vriesman, (J. A.) oud-resident op Javate»Oudewater».Vriesman, (J. A.)te»Oudewater».Vriesman, (N. C.)te»Oudewater».Weijer, (P. W. van de) stads- en provinciale steendrukker; boek- en plaatdrukkerte»Utrecht.Weijer, (W. van de) papierhandelte»Utrecht».Welter, (G.)te»Oudewater.Wolters, (J. B.) boekhandelaarte»Groningen.Zuilen, (T. van) landbouwerte»Honkoop.Zwart, (H. de) huis- en hoefsmidte»Oudewater.Zijll, (wed. J. van)te»Oudewater».

Z. M. de Koning der Nederlanden.

Z.K.H. Prins Frederik der Nederlanden.2 Ex.

Ackerwijck, (C. van)teMaastricht.Aelst, Sr., (A. C. van) wethouderte»Oudewater.Aelst, (G. C. van)te»Oudewater».Alter, (S.) boekh.te»Utrecht.Ameijde, (J. van)te»Oudewater.Archief der gemeenteOudewater.Baale, (H.)te»Oudewater».Bakker, Bz. (C.) boekhandelaarte»Nieuwediep.Beima, (Dr. E.)te»Leijden.Blanken, Dz. (H.) notariste»Schoonhoven.Bock, (J. D. de)te»Oudewater.Boellaard, (Mr. D. J. H.), lid der Prov. Staten van Zuid-Holland,te»’s Gravenhage.Boere, (H. F. de) onderwijzerte»Jutphaas.Bom, (G. D.) boekhandelaarte»Amsterdam.Borger, (P.) rustend predikantte»Arnhem.Bosch, (A. van den)te»Soetermeer.Bot, (P.) aannemerte»Sliedrecht.Broese (J. G.) boekhandelaarte»Utrecht.Beurs, (B. T.) koopmante»Oudewater.Caan van Maurick, (Jhr.) op den huizete»Harmelen.Cleef Jz., (Wed. P. M. van)te»Hilversum.Cleef, (de Gebroeders van) boekhand.te»Amsterdam.Cosijn, (A. C.)te»Gouda.Daalen, (van) ontvanger der dir. belast. ad int.te»Zwijndrecht.Dain, (J. F. A. van)te»Oudewater.Doorman, (de Erven) boekh.te»’s Gravenhage.Doorn en Zoon, (C. van) boekhand.te»’s Hage. 3 Ex.Eeten, (J. C. van) med. doctorte»Utrecht.Fröbe, (A. J.)te»Oudewater.Geuns, (Dr. van)te»Utrecht.Gogh en Oldenzeel, (van) boekhand.te»Rotterdam.Goor, (G. B. van)te»Gouda. 2 Ex.Groot, (A. de) theol. stud.Groot, (L. de) aannemerte»Gouda.Guddee, (F. J.) broodbakkerte»Oudewater.Haagen, (R. C. van)te»Utrecht.Haentjens Dekker, (R. W.) burgem.te»Oudew. 3 Ex.Harting, (P.) hoogleeraarte»Utrecht.Hartman, H.G. z., (H.G.) secret. der gem.te»Fijnaart.Hen, (C. van der)te»Nieuwediep.Heuvel, (P. H. van den) boekh.te»Leiden.Hoek, (Gebroeders van der) boekh.te»Leiden».Hoffmann (Mr. M. A. F. A.), lid der Tweede Kamerte»’s Gravenhage.Hollander, (J.)te»Oudewater.Hunck, (P. J.) verkooph. van galanteriënte»Utrecht.Kikkert, (C.)te»Oudewater.Kneppelhout, (J.)te»Leiden.Koch, (C. F.) boekh.te»Utrecht.Koker Bz., (J.) boekhandelaarte»Monnickend.Koning, (G. de)te»Oudewater.Koning, (W. de)te»Utrecht.Koning Knijff, (A. de) theol. stud.te»Utrecht.Konings, (wed. N.)te»Oudewater.Kruijs, (J. van ’t) klokkenist enz.te»Oudewater».Kruijsheer, (T.)te»Oudewater».Lange, (G. van) papierfabrikantte»Waddingsveen.Lee, (C. G. van der)te»Alblasserdam.Lee (G. van der) lid van den raadte»Oudewater.Lee Az., (J. van der) genees-, heel- enverloskundigete»Monnickend.Lee, (J. Z. van der)te»Brouwershaven.Maarschalkerweerd, (D. van) boekh.te»Utrecht.Martens, (A.)te»Utrecht».Martens, (J. H.)te»Utrecht».Mathot, (N.) in stroohoedente»Gouda.Mol, (G. P. J.) genees-, heel- en verlosk.te»Naarden.Montijn, (A. M.) oud-burgemeesterte»Oudewater.Montijn, (Joh. Just.)teFijenoordbijRott.Montijn, (T. D.)te»Oudewater.Mooij, (H. W.) boekhandelaarte»Amsterdam.Muller, (Fred.) boekhandelaarte»Amsterdam».Nijhoff, (Is. An.) boekhandelaarte»Arnhem.Nyhoff, (J. G. Brouwer) notariste»Haastrecht.Paisieres, (Mr. Just de la) griffier der staten van Zuid-Holland, ten behoeve van het Prov. GouvernementPeijpers, (W. N.)te»Amsterdam.Putman, (J. J.) R.-C. priester en past.te»Utrecht.Putman, (J.) boekhouder van het burgerlijk Arm-bestuurte»Oudewater.Putman (W.)te»Oudewater».Rahms, (E. C.)te»Oudewater».Rodenburg, (de Jong van) kapitein bij in infanteriete»Breda.Roesteen, (J. A.)te»IJsselstein.Rogge, (H. C.) pred. bij de remonstr. gem.te»Moordrecht.Roldanus, (A. J. A.) boekhandelaarte»Oudew. 3 Ex.Roll, (H. F.)te»Gouda.Römer, (M. J. J.) onder-officier 4 batt. 2 reg. infanteriete»VlissingenRost, (A.)te»Haastrecht.Rijnenberg, (L.) instituteur opMarienboombijNijmegen.Schadee, (E. C.)teOudewater.Schouten, (G. van Ingen)te»Oudewater».Sivré, (J. B.) Controleur der pl. belast.te»Roermond.Snaterse, (A.)te»Amsterdam.Spoel, (A.)te»Dordrecht.Thier, (W. J.) genees-, heel- en verlosk.te»Oudewater.Vermeer, (H.) predikantte»Houten.Vermeulen (J.)te»Oudewater.Verweij, (P.)te»Oudewater».Virulij, (T. P.)te»Gouda.Visscher, (J. W. B.) medicuste»Schalkwijk.Vliet, (F. van)te»Oudewater.Vliet, (G. van) landbouwerte»Hekendorp.Vlooswijck, (A.)nabijMontfoort.Vries, (E. de)teOudewater.Vriesman, (J. A.) oud-resident op Javate»Oudewater».Vriesman, (J. A.)te»Oudewater».Vriesman, (N. C.)te»Oudewater».Weijer, (P. W. van de) stads- en provinciale steendrukker; boek- en plaatdrukkerte»Utrecht.Weijer, (W. van de) papierhandelte»Utrecht».Welter, (G.)te»Oudewater.Wolters, (J. B.) boekhandelaarte»Groningen.Zuilen, (T. van) landbouwerte»Honkoop.Zwart, (H. de) huis- en hoefsmidte»Oudewater.Zijll, (wed. J. van)te»Oudewater».

BEOORDEELINGEN.HetHandelsbladvan 9 Junij 1858 kondigde de eerste aflevering aldus aan, na de aandacht zijner lezers op de advertentie verwezen te hebben:„Uit den daar vermelden korten inhoud van het werk mag men veel goeds verwachten, en de eerste aflevering stelt deze verwachting niet te leur.”DeAmsterdamsche Courantvan 9 Julij 1858 laat zich er aldus over uit:„De reeks plaatsbeschrijvingen van belangrijke gedeelten onzes lands, hetwelk zoo velerlei gewigtige stoffe tot dergelijke bearbeiding oplevert, is vermeerderd met een werk getiteld: „Oudewater en omtrek, geologisch, mythologisch en geschiedkundig geschetst” door W. C. van Zijll, Jz. Het werk zal in zestien à twintig afleveringen compleet zijn; de eerste ziet het licht. Op het gewoonlijk door de geologen betreden voetspoor vangt de schrijver aan met eenige verklaringen van het diluvium en alluvium. In den loop der behandeling daarvan schetst hij de geschiedenis van den Hollandschen IJssel, en deelt naar aanleiding daarvan zijne meening mede over den naamsoorsprong van Oudewater, volgens hem komende van Oudewaarden. Opmerkenswaardig is, ook uit een oogpunt van nijverheid, hetgeen de schrijver aangaande het veen en de verschillende aard- of kleisoorten van den bodem zegt. Zaakrijk zonder te groote wijdloopigheid, stemt deze eerste aflevering gunstig voor het geheel en regtigt ons aanvankelijk tot de onderstelling, dat zoo de schrijver zijne taak conscientieus blijft volvoeren, hij een goed werk kan leveren.”Terwijl hetHandels- enEffectenbladvan 14 Maart 1859, Aflevering 1–4 aldus aankondigde:„Bijna iedere stad bevat eene topographie, doch de meeste daarvantellen reeds eene of meer eeuwen en zijn dus voor den tegenwoordigen tijd, waarin de wetenschap en een naauwkeurig onderzoek ons vele zaken van een geheel ander standpunt hebben doen kennen, en, daar zij de geschiedenis van den lateren tijd niet behandelen, op dit punt al zeer onvolmaakt.Het was dus wenschenswaard, dat die werken omgewerkt en bijgewerkt werden of nieuwe topographiën in het licht kwamen, ten einde in de bestaande gebreken te voorzien, en het schijnt, dat deze tijd aan dien wensch voor een groot gedeelte zal te gemoet komen. Onlangs immers nog maakten wij melding van het voortreffelijke werk van Dr. Koronel: „Middelburg voorheen en thans,” en thans zijn ons toegezonden 5 afleveringen van het bovenstaande werk.Den inhoud van deze afleveringen hebben wij met belangstelling en naauwkeurigheid nagegaan, en het is ons gebleken, dat het werk in eene behoefte des tijds voorziet, en voor iedereen ten sterkste aan te prijzen is. Ten einde dit ook aan onze lezers aan te toonen, willen wij den korten inhoud der vier eerste afleveringen opsommen, en zullen dan gaarne wanneer er meer afleveringen in het licht gekomen of het geheele werk compleet zal zijn, in eene verdere beschouwing treden, daar met de vijfde aflevering de afdeelingGeschiedeniseen aanvang neemt.Na eene korte inleiding, begint de schrijver zijne geologische beschouwing, met een duidelijk begrip te geven van de woordendiluviumenalluvium, en wat men onderdiluvialeenalluvialegronden moet verstaan, en geeft daarna een overzigt van de verschillende grondlagen, die in en bij Oudewater te vinden zijn.De geschiedenis van den Hollandschen IJssel hangt hiermede in naauw verband, en het was dus natuurlijk, dat deze onmiddellijk daarna behandeld werd. In deze afdeeling worden verschillende naamsafleidingen gegeven, die zeer belangrijk zijn, als:IJsselvan IJsala, water (IJ) loop (sala);Waardvan worden, grondwording, enOudewatervan Oudewaerd, oude grond, oud eiland.De tweede groote afdeeling handelt over de mythologie, de feesttijden, feesten en volksgebruiken, en is voor den oudheidkundige, maar vooral voor iedereen, die van de met mythen doormengde godsdienst onzer voorvaderen en van den oorsprong der volksfeesten en nog heerschende gebruiken iets wil weten, van hoog belang. Daarna komen wij aan het hoofdstukplaatsnamen, en wordt hierin de naamsoorsprong van Haastrecht, Montfoort, Heeswijk, Roosendaal en andere omliggende plaatsen uitvoerig behandeld. Wij hadden deze afd. echter liever gewenscht vóór het hoofdstukMythologie, want dan zou de afdeelingfeestenenfeesttijden, die grootendeels hun oorsprong hebben uit de mythologie, in verband gestaan hebben met dewoudendienst, deplanten- enboomendienst, dewaterdienst, devuurdienst, dedierendienst,vogelvereering,gedrochten,aardgeesten,luchtgeesten,woud-,veld-enhuis-geesten, allen afdeelingen, die in de 4de aflevering behandeld worden. Deze aflev. besluit met eene opgave van de bewijzen, dat de plaats en omtrek, waar nu de groote kerk en toren staan, welligt aan Heidensche eeredienst gewijd waren,er stellig eene Heidensche begraafplaats was, waarbij tevens de begrafenisplegtigheden van voorheên en thans opgegeven worden.Door deze korte beschouwing meenen wij gerust tot de conclusie te mogen geraken, dat het werk der lezing waard is, en wenschen wij den schrijver geluk met zijne onderneming. Dat de uitgave goed is, behoeven wij niet te zeggen; de heer van Zijll heeft, èn als schrijver, èn als uitgever, voor het welslagen zijner pogingen de uiterste zorg gedragen.”Het laatstgenoemd blad besluit eene nadere zeer gunstige beoordeeling van dit werk in zijn nummer van 20 October 1859, met deze woorden:„Wij durven dit werk aan iedereen aan te bevelen en zijn verzekerd, dat de belangrijkheid, gepaard aan den niet hoogen prijs, menigeen zal aansporen, het zich aan te schaften.”

BEOORDEELINGEN.

HetHandelsbladvan 9 Junij 1858 kondigde de eerste aflevering aldus aan, na de aandacht zijner lezers op de advertentie verwezen te hebben:„Uit den daar vermelden korten inhoud van het werk mag men veel goeds verwachten, en de eerste aflevering stelt deze verwachting niet te leur.”DeAmsterdamsche Courantvan 9 Julij 1858 laat zich er aldus over uit:„De reeks plaatsbeschrijvingen van belangrijke gedeelten onzes lands, hetwelk zoo velerlei gewigtige stoffe tot dergelijke bearbeiding oplevert, is vermeerderd met een werk getiteld: „Oudewater en omtrek, geologisch, mythologisch en geschiedkundig geschetst” door W. C. van Zijll, Jz. Het werk zal in zestien à twintig afleveringen compleet zijn; de eerste ziet het licht. Op het gewoonlijk door de geologen betreden voetspoor vangt de schrijver aan met eenige verklaringen van het diluvium en alluvium. In den loop der behandeling daarvan schetst hij de geschiedenis van den Hollandschen IJssel, en deelt naar aanleiding daarvan zijne meening mede over den naamsoorsprong van Oudewater, volgens hem komende van Oudewaarden. Opmerkenswaardig is, ook uit een oogpunt van nijverheid, hetgeen de schrijver aangaande het veen en de verschillende aard- of kleisoorten van den bodem zegt. Zaakrijk zonder te groote wijdloopigheid, stemt deze eerste aflevering gunstig voor het geheel en regtigt ons aanvankelijk tot de onderstelling, dat zoo de schrijver zijne taak conscientieus blijft volvoeren, hij een goed werk kan leveren.”Terwijl hetHandels- enEffectenbladvan 14 Maart 1859, Aflevering 1–4 aldus aankondigde:„Bijna iedere stad bevat eene topographie, doch de meeste daarvantellen reeds eene of meer eeuwen en zijn dus voor den tegenwoordigen tijd, waarin de wetenschap en een naauwkeurig onderzoek ons vele zaken van een geheel ander standpunt hebben doen kennen, en, daar zij de geschiedenis van den lateren tijd niet behandelen, op dit punt al zeer onvolmaakt.Het was dus wenschenswaard, dat die werken omgewerkt en bijgewerkt werden of nieuwe topographiën in het licht kwamen, ten einde in de bestaande gebreken te voorzien, en het schijnt, dat deze tijd aan dien wensch voor een groot gedeelte zal te gemoet komen. Onlangs immers nog maakten wij melding van het voortreffelijke werk van Dr. Koronel: „Middelburg voorheen en thans,” en thans zijn ons toegezonden 5 afleveringen van het bovenstaande werk.Den inhoud van deze afleveringen hebben wij met belangstelling en naauwkeurigheid nagegaan, en het is ons gebleken, dat het werk in eene behoefte des tijds voorziet, en voor iedereen ten sterkste aan te prijzen is. Ten einde dit ook aan onze lezers aan te toonen, willen wij den korten inhoud der vier eerste afleveringen opsommen, en zullen dan gaarne wanneer er meer afleveringen in het licht gekomen of het geheele werk compleet zal zijn, in eene verdere beschouwing treden, daar met de vijfde aflevering de afdeelingGeschiedeniseen aanvang neemt.Na eene korte inleiding, begint de schrijver zijne geologische beschouwing, met een duidelijk begrip te geven van de woordendiluviumenalluvium, en wat men onderdiluvialeenalluvialegronden moet verstaan, en geeft daarna een overzigt van de verschillende grondlagen, die in en bij Oudewater te vinden zijn.De geschiedenis van den Hollandschen IJssel hangt hiermede in naauw verband, en het was dus natuurlijk, dat deze onmiddellijk daarna behandeld werd. In deze afdeeling worden verschillende naamsafleidingen gegeven, die zeer belangrijk zijn, als:IJsselvan IJsala, water (IJ) loop (sala);Waardvan worden, grondwording, enOudewatervan Oudewaerd, oude grond, oud eiland.De tweede groote afdeeling handelt over de mythologie, de feesttijden, feesten en volksgebruiken, en is voor den oudheidkundige, maar vooral voor iedereen, die van de met mythen doormengde godsdienst onzer voorvaderen en van den oorsprong der volksfeesten en nog heerschende gebruiken iets wil weten, van hoog belang. Daarna komen wij aan het hoofdstukplaatsnamen, en wordt hierin de naamsoorsprong van Haastrecht, Montfoort, Heeswijk, Roosendaal en andere omliggende plaatsen uitvoerig behandeld. Wij hadden deze afd. echter liever gewenscht vóór het hoofdstukMythologie, want dan zou de afdeelingfeestenenfeesttijden, die grootendeels hun oorsprong hebben uit de mythologie, in verband gestaan hebben met dewoudendienst, deplanten- enboomendienst, dewaterdienst, devuurdienst, dedierendienst,vogelvereering,gedrochten,aardgeesten,luchtgeesten,woud-,veld-enhuis-geesten, allen afdeelingen, die in de 4de aflevering behandeld worden. Deze aflev. besluit met eene opgave van de bewijzen, dat de plaats en omtrek, waar nu de groote kerk en toren staan, welligt aan Heidensche eeredienst gewijd waren,er stellig eene Heidensche begraafplaats was, waarbij tevens de begrafenisplegtigheden van voorheên en thans opgegeven worden.Door deze korte beschouwing meenen wij gerust tot de conclusie te mogen geraken, dat het werk der lezing waard is, en wenschen wij den schrijver geluk met zijne onderneming. Dat de uitgave goed is, behoeven wij niet te zeggen; de heer van Zijll heeft, èn als schrijver, èn als uitgever, voor het welslagen zijner pogingen de uiterste zorg gedragen.”Het laatstgenoemd blad besluit eene nadere zeer gunstige beoordeeling van dit werk in zijn nummer van 20 October 1859, met deze woorden:„Wij durven dit werk aan iedereen aan te bevelen en zijn verzekerd, dat de belangrijkheid, gepaard aan den niet hoogen prijs, menigeen zal aansporen, het zich aan te schaften.”

HetHandelsbladvan 9 Junij 1858 kondigde de eerste aflevering aldus aan, na de aandacht zijner lezers op de advertentie verwezen te hebben:

„Uit den daar vermelden korten inhoud van het werk mag men veel goeds verwachten, en de eerste aflevering stelt deze verwachting niet te leur.”

DeAmsterdamsche Courantvan 9 Julij 1858 laat zich er aldus over uit:

„De reeks plaatsbeschrijvingen van belangrijke gedeelten onzes lands, hetwelk zoo velerlei gewigtige stoffe tot dergelijke bearbeiding oplevert, is vermeerderd met een werk getiteld: „Oudewater en omtrek, geologisch, mythologisch en geschiedkundig geschetst” door W. C. van Zijll, Jz. Het werk zal in zestien à twintig afleveringen compleet zijn; de eerste ziet het licht. Op het gewoonlijk door de geologen betreden voetspoor vangt de schrijver aan met eenige verklaringen van het diluvium en alluvium. In den loop der behandeling daarvan schetst hij de geschiedenis van den Hollandschen IJssel, en deelt naar aanleiding daarvan zijne meening mede over den naamsoorsprong van Oudewater, volgens hem komende van Oudewaarden. Opmerkenswaardig is, ook uit een oogpunt van nijverheid, hetgeen de schrijver aangaande het veen en de verschillende aard- of kleisoorten van den bodem zegt. Zaakrijk zonder te groote wijdloopigheid, stemt deze eerste aflevering gunstig voor het geheel en regtigt ons aanvankelijk tot de onderstelling, dat zoo de schrijver zijne taak conscientieus blijft volvoeren, hij een goed werk kan leveren.”

Terwijl hetHandels- enEffectenbladvan 14 Maart 1859, Aflevering 1–4 aldus aankondigde:

„Bijna iedere stad bevat eene topographie, doch de meeste daarvantellen reeds eene of meer eeuwen en zijn dus voor den tegenwoordigen tijd, waarin de wetenschap en een naauwkeurig onderzoek ons vele zaken van een geheel ander standpunt hebben doen kennen, en, daar zij de geschiedenis van den lateren tijd niet behandelen, op dit punt al zeer onvolmaakt.Het was dus wenschenswaard, dat die werken omgewerkt en bijgewerkt werden of nieuwe topographiën in het licht kwamen, ten einde in de bestaande gebreken te voorzien, en het schijnt, dat deze tijd aan dien wensch voor een groot gedeelte zal te gemoet komen. Onlangs immers nog maakten wij melding van het voortreffelijke werk van Dr. Koronel: „Middelburg voorheen en thans,” en thans zijn ons toegezonden 5 afleveringen van het bovenstaande werk.Den inhoud van deze afleveringen hebben wij met belangstelling en naauwkeurigheid nagegaan, en het is ons gebleken, dat het werk in eene behoefte des tijds voorziet, en voor iedereen ten sterkste aan te prijzen is. Ten einde dit ook aan onze lezers aan te toonen, willen wij den korten inhoud der vier eerste afleveringen opsommen, en zullen dan gaarne wanneer er meer afleveringen in het licht gekomen of het geheele werk compleet zal zijn, in eene verdere beschouwing treden, daar met de vijfde aflevering de afdeelingGeschiedeniseen aanvang neemt.Na eene korte inleiding, begint de schrijver zijne geologische beschouwing, met een duidelijk begrip te geven van de woordendiluviumenalluvium, en wat men onderdiluvialeenalluvialegronden moet verstaan, en geeft daarna een overzigt van de verschillende grondlagen, die in en bij Oudewater te vinden zijn.De geschiedenis van den Hollandschen IJssel hangt hiermede in naauw verband, en het was dus natuurlijk, dat deze onmiddellijk daarna behandeld werd. In deze afdeeling worden verschillende naamsafleidingen gegeven, die zeer belangrijk zijn, als:IJsselvan IJsala, water (IJ) loop (sala);Waardvan worden, grondwording, enOudewatervan Oudewaerd, oude grond, oud eiland.De tweede groote afdeeling handelt over de mythologie, de feesttijden, feesten en volksgebruiken, en is voor den oudheidkundige, maar vooral voor iedereen, die van de met mythen doormengde godsdienst onzer voorvaderen en van den oorsprong der volksfeesten en nog heerschende gebruiken iets wil weten, van hoog belang. Daarna komen wij aan het hoofdstukplaatsnamen, en wordt hierin de naamsoorsprong van Haastrecht, Montfoort, Heeswijk, Roosendaal en andere omliggende plaatsen uitvoerig behandeld. Wij hadden deze afd. echter liever gewenscht vóór het hoofdstukMythologie, want dan zou de afdeelingfeestenenfeesttijden, die grootendeels hun oorsprong hebben uit de mythologie, in verband gestaan hebben met dewoudendienst, deplanten- enboomendienst, dewaterdienst, devuurdienst, dedierendienst,vogelvereering,gedrochten,aardgeesten,luchtgeesten,woud-,veld-enhuis-geesten, allen afdeelingen, die in de 4de aflevering behandeld worden. Deze aflev. besluit met eene opgave van de bewijzen, dat de plaats en omtrek, waar nu de groote kerk en toren staan, welligt aan Heidensche eeredienst gewijd waren,er stellig eene Heidensche begraafplaats was, waarbij tevens de begrafenisplegtigheden van voorheên en thans opgegeven worden.Door deze korte beschouwing meenen wij gerust tot de conclusie te mogen geraken, dat het werk der lezing waard is, en wenschen wij den schrijver geluk met zijne onderneming. Dat de uitgave goed is, behoeven wij niet te zeggen; de heer van Zijll heeft, èn als schrijver, èn als uitgever, voor het welslagen zijner pogingen de uiterste zorg gedragen.”

Het was dus wenschenswaard, dat die werken omgewerkt en bijgewerkt werden of nieuwe topographiën in het licht kwamen, ten einde in de bestaande gebreken te voorzien, en het schijnt, dat deze tijd aan dien wensch voor een groot gedeelte zal te gemoet komen. Onlangs immers nog maakten wij melding van het voortreffelijke werk van Dr. Koronel: „Middelburg voorheen en thans,” en thans zijn ons toegezonden 5 afleveringen van het bovenstaande werk.

Den inhoud van deze afleveringen hebben wij met belangstelling en naauwkeurigheid nagegaan, en het is ons gebleken, dat het werk in eene behoefte des tijds voorziet, en voor iedereen ten sterkste aan te prijzen is. Ten einde dit ook aan onze lezers aan te toonen, willen wij den korten inhoud der vier eerste afleveringen opsommen, en zullen dan gaarne wanneer er meer afleveringen in het licht gekomen of het geheele werk compleet zal zijn, in eene verdere beschouwing treden, daar met de vijfde aflevering de afdeelingGeschiedeniseen aanvang neemt.

Na eene korte inleiding, begint de schrijver zijne geologische beschouwing, met een duidelijk begrip te geven van de woordendiluviumenalluvium, en wat men onderdiluvialeenalluvialegronden moet verstaan, en geeft daarna een overzigt van de verschillende grondlagen, die in en bij Oudewater te vinden zijn.

De geschiedenis van den Hollandschen IJssel hangt hiermede in naauw verband, en het was dus natuurlijk, dat deze onmiddellijk daarna behandeld werd. In deze afdeeling worden verschillende naamsafleidingen gegeven, die zeer belangrijk zijn, als:IJsselvan IJsala, water (IJ) loop (sala);Waardvan worden, grondwording, enOudewatervan Oudewaerd, oude grond, oud eiland.

De tweede groote afdeeling handelt over de mythologie, de feesttijden, feesten en volksgebruiken, en is voor den oudheidkundige, maar vooral voor iedereen, die van de met mythen doormengde godsdienst onzer voorvaderen en van den oorsprong der volksfeesten en nog heerschende gebruiken iets wil weten, van hoog belang. Daarna komen wij aan het hoofdstukplaatsnamen, en wordt hierin de naamsoorsprong van Haastrecht, Montfoort, Heeswijk, Roosendaal en andere omliggende plaatsen uitvoerig behandeld. Wij hadden deze afd. echter liever gewenscht vóór het hoofdstukMythologie, want dan zou de afdeelingfeestenenfeesttijden, die grootendeels hun oorsprong hebben uit de mythologie, in verband gestaan hebben met dewoudendienst, deplanten- enboomendienst, dewaterdienst, devuurdienst, dedierendienst,vogelvereering,gedrochten,aardgeesten,luchtgeesten,woud-,veld-enhuis-geesten, allen afdeelingen, die in de 4de aflevering behandeld worden. Deze aflev. besluit met eene opgave van de bewijzen, dat de plaats en omtrek, waar nu de groote kerk en toren staan, welligt aan Heidensche eeredienst gewijd waren,er stellig eene Heidensche begraafplaats was, waarbij tevens de begrafenisplegtigheden van voorheên en thans opgegeven worden.

Door deze korte beschouwing meenen wij gerust tot de conclusie te mogen geraken, dat het werk der lezing waard is, en wenschen wij den schrijver geluk met zijne onderneming. Dat de uitgave goed is, behoeven wij niet te zeggen; de heer van Zijll heeft, èn als schrijver, èn als uitgever, voor het welslagen zijner pogingen de uiterste zorg gedragen.”

Het laatstgenoemd blad besluit eene nadere zeer gunstige beoordeeling van dit werk in zijn nummer van 20 October 1859, met deze woorden:

„Wij durven dit werk aan iedereen aan te bevelen en zijn verzekerd, dat de belangrijkheid, gepaard aan den niet hoogen prijs, menigeen zal aansporen, het zich aan te schaften.”

InhoudsopgaveVOORBERIGT.IIII.GEOLOGIE.OUDEWATER EN OMTREK, GEOLOGISCH, MYTHOLOGISCH EN GESCHIEDKUNDIG GESCHETST.1DILUVIUM.4ALLUVIUM.7Veen.11LAAG VEEN.11Humus of Bouwaarde,12Derrie.12IJzeroer.14Rood zand.16Zakwater.18Rivier- en Zeebezinking.18DE GESCHIEDENIS VAN DEN HOLLANDSCHEN IJSSEL.18Naamsoorsprong van Oudewater20Grond- of Kienhout.32Steigeraarde.33Teelaarde34II.MYTHOLOGIE.36MYTHOLOGIE.40FEESTTIJDEN. FEESTEN. VOLKSGEBRUIKEN.40Nieuwjaarsdag45Vastenavond47Eijermaandag48Het Meifeest.50Midzomerfeest.59Vuige Pinksteren;59Kaaloorsche kermis62Oestwagen63PLAATSNAMEN.72Naamsoorsprong van Haastrecht.73Heeswijk.74Montfoort75Wulverhorst76Linschoten76Roozendaal.77Vliet.77Benscop, Hoenkoop, Willeskop, Papekop, Reijerskop, Gerverskop, Teccop, enz.78Lopik78Cattenbroek, Diemerbroek en Polsbroek,79Ruige Weide79Hekendorp79Popelendam79WOUDENDIENST.80Barwoutswaarder,Schagen bij Linschoten, het Schakenbosch bijOudewater.80Heilig Woud.82het Papenhoef90PLANTEN- EN BOOMENDIENST.92Weesboom,94Terpen, Wieren en Vlietbergen97Wijken of Wijkplaatsen97Go-plaatsen97Loo-plaatsen97WATERDIENST EN WATERBEVOLKING.97VUURDIENST.99DIERENDIENST.100VOGELVEREERING.101GEDROCHTEN.103AARDGEESTEN, DWERGEN, enz.104LUCHTGEESTEN.105WOUD- EN VELDGEESTEN.106HUISGEESTEN.107DRIETALLEN.107Sol.—Mond, Tyr, Lun.—Hertha, Frowa, Frau.107Wodan, Thora en Freija.110BEWIJZEN, DAT DE PLAATS EN OMTREK WAAR NU GROOTE KERK EN TOREN STAAN, WELLIGT EERTIJDS AAN HEIDENSCHE EERDIENST GEWIJD WAREN, ER ECHTER STELLIG EENE HEIDENSCHE BEGRAAFPLAATS WAS.113a.De ligging aan den IJssel.113b.In den omtrek der Groote kerk vertrouwden de heidenen hunne dooden.116c.Het Helletje.123d.De begraafplaats der heidenen wordt het kerkhof der Christenen.124BEGRAFENISPLEGTIGHEDEN VOORHEEN EN NU.126III.GESCHIEDENIS.133NAMEN ONZER VOOROUDERS IN DEZE OORDEN.133a.Van de vroegste bewoning onzes lands bestaan geene oorkonden.135OUDSTE BEVOLKING.135b.Men moet zich eenigzins rekenschap vragen,wanneerons land, en strenger het oord onzer beschrijving voor bewoning is geschikt geworden.137ZEDEN EN GEWOONTEN.153a.Zeden en gewoonten onzer voorouders vóor der Romeinen komst.153b.Onzer vaderen verkeer met de Romeinen.154c.De invloed van het Christendom op de zeden.155d.De handel en tegenwoordige communicatie in betrekking op zeden en beschaving.155OPKOMST EN ONTWIKKELING DER STAD.157Het oord onzer beschrijving tot aan de eerste bescheiden.157Het Markveld bij Oudewater.160VOORMALIGE EN TEGENWOORDIGE PUBLIEKE EN MERKWAARDIGE GEBOUWEN.165De groote of oude parochie-kerk met toren.165a.DE STANDPLAATS VAN KERK EN TOREN.166b.DE TUF-, DUIF- OF CEMENTSTEEN AAN DEN TOREN.167c.DE HOOGE LIGGING DER KERK.169d.WIEN WAS DE KERK EERTIJDS TOEGEWIJD.169e.BOUWORDE EN CONSTRUCTIE VAN KERK EN TOREN.171DE GEDAANTE EN DE KLOKKEN DES TORENS190OUDHEID DER KERK.193BEDIENING DER KERK.195i.BEDIENAARS DER KERK.198Vicarijen en Vicarissen.198j.R. C. GEESTELIJKEN IN DE GROOTE KERK.200PREDIKANTEN.204DE UITOEFENING DER R. C. EEREDIENST BINNEN OUDEWATER, NA 1575 TOT 1705–1709, EN DE GEESTELIJKEN DIE HIER LEERAARDEN.212ROOMSCH CATHOLIJKE ORDE-GEESTELIJKEN AAN HET HEILIG LEVEN.218GEESTELIJKEN DER BISSCHOPPELIJKE CLERIZIE DER KERK AAN DE MARKT.220De oude kerk der Roomsch Catholijken.221De tegenwoordige kerk der Roomsch Catholijken.221De kerk der Bisschoppelijke Clerezie.222Het voormalige klooster der zusteren van Sinte Lijsbeth of van St. Agnes in Oudewater.225Het voormalige St. Ursala-Convent, of het klooster der zusters naar den derden regel van St. Franciscus orde van penitentie.230De tegenwoordige huizinge voor zusters naar den derden regel van St. Franciscus orde te Oudewater.249Het voormalige Cellebroers en Zustershuis te Oudewater.250Het voormalige riddermatig verblijf der St. Jans Ridders te Oudewater.253Het Weeshuis.255voormalig Arm of Ziekenhuis261Het voormalige Gast- en Proveniershuis.261de voormalige IJssel of Veerpoort.264De voormalige Broekerpoort.265De voormalige Linschoterpoort.266De voormalige Waard of Utrechtsche poort.267de voormalige Romein of Gevangentoren.271de Hoofdwacht.276Het voormalig Casteel of Slot.277Het voormalig Arsenaal te Oudewater.281’s Lands voormalig Magazijn van Oorlog.281Het voormalig Kruidhuis.282De Barak of Caserne.282De schuttersdoele.283de voormalige latijnsche school.287Lombarden.288De Waag, ook gezegd de Heksenwaag.291NAAMLIJST,307EXTRACTENuit de Registers van Judiciële en Dagelijksche Acten der Stede Oudewater.309Geboortehuis van Jacobus Arminius.314Het Stadhuis.315ONDERZOEK NAAR DE REDENEN WAAROM DE WAPENS DER DRIE STEDEN DELFT, OUDEWATER EN ALKMAAR IN EN AAN EENIGE PUBLIEKE GEBOUWEN ALDAAR GEVONDEN WORDEN.320Het Wapen van Oudewater.329Regeringsvorm en Regeringslieden.331Oudewaters voormalig regt,345BEROEMDE EN VERMAARDE MANNEN, GEBOREN TE OUDEWATER354DEN GODGELEERDEN JOHANNES PALAEONYDORUS.355DE LETTERKUNDIGE CORNELIUS VALERIUS.355DE GESCHIEDKUNDIGE GERARDUS DE ROO.360PROFESSOR RUDOLPHUS SNELLIUS VAN ROOIJEN.360PROFESSOR JACOBUS ARMINIUS.361Dr. ABRAHAM VAN STIPRIAAN LUÏSCIUS.365OUDEWATER EN HET LEVEN IN OUDEWATER. Van 1265 tot 1860.368ALPHABETISCH ZAAKREGISTER DER GEOLOGISCHE SCHETS.IALPHABETISCH ZAAKREGISTER DER MYTHOLOGISCHE SCHETS.IIALPHABETISCH ZAAKREGISTER DER GESCHIEDKUNDIGE SCHETS.VALGEMEENE INHOUD.VIIINAAMLIJST DER INTEEKENAREN, OP DIT WERK.XXVIBEOORDEELINGEN.XXX

Back to Index Next