Chapter 17

Oarie, den toom arg gerekt, duut ’en stap noar heur toe. ’t Jonge peerd sleet den kop al hooger en meer ien den nek, en—zie dan, doar knoept ’r ’en riempke van ’t heufdstel, en ’t heufdstel dat glijdt er den kop van ’et peerd af, en—Oarie ien’t trekken, hie smakt er veurover. Zie, ’t peerd loopt ien run, met ’en drêj, weer den diek op; den Oarie springt vluukend—zoo kwoad—overeinde, en vliegt dan ’et springende peerd achterna, ’et peerd dat ie leende van Knilles zien buurman.[214]Ge kunt wel begriepen dat ’et volk uut de harbarg en ’t bakkershuus noar buuten is gegoan, um met Oarie ’t peerd te vangen; moar, ge weetnietwoar Peter met Grietje noar toe is.Loop den griendweg moar af tot ’et lindenbuschke; ’t karkske en ’t karkhof langs, tot oan ’t eind van ’t eerdappelland; veurzichtig ’et vonderken over, den bongerd deur, dan kom ie van eiges ien ’t huus van Peters voader.Ien ’t heldere licht van de zon, woar ’t lieflik ien ’t kämerke speult, zitten Grietje en Peter bij ouwen Mullenk oan de toafel. Grietje het twee kummekes varse room gedronken, en as Peter heur drong, het ze ’en sneedje brood gegêten. Ze zit ien den ermstoel van ouwen Mullenk, en Peter het heur ’en kussen ien den rug geleid, went, eerdat ie hoar noar ’t Heunings-arf kos brengen, most ze erst wat tot oajem kommen; slap was ze, arg slepkes.Ze sloapt. Peter kiekt heur oan. Erm kiend! Ze het hum alles gezeid,alles! en joa, dat ze mergen verjoart, en hoe den angst hoar nou starker beruurde.Ze sloapt. Erm kiend! Had ze moar vroeger gesproken. Zeker, Peter zou hoar de leugens uut ’t heufd hebben gejoagd. Moar, wat zeuven moand’ lang heur kneep ien de borst, dat het heur ’en têrink gezet, en—de heldere lichtstroal van Mullenks huus hie kos er de duustere stee niemeer kloaren.—Joa, ze het wel begrepen wat Peter en ouwe Mullenk heur zeiën, dat er moar Een, één Eenige was die ’s minsen lêftied bepoalde en ’t uur van zien starven; alêvel, da’jzienershadt,dien angst, dien angst kos geen mins hoar verjoagen, en ook.… Moar, zuutjes, en ielkreis zin heur ooglee gezonken totdat ze ien sloap viel, en Mullenk en Peter ze proaten niemeer, moar schudden ’et heufd: „Erm kiend, erme Grietje!”’k Heb ’en nachtstukske. Niewoar, ’t stuk speult arg ien ’tduuster!’t Is denzelfden Zundag, elf uur halftwoalf, en, ’t zou niet zoo heel arg duuster wêzen—went de moan steet ien ’n erste kertier—moar ’t rêgent ’en bietje, êvel zonder veul weind.A’j ien ’t ronde kiekt dan zie’j niks anders as grauwzwarte boom’ en hofstêjen tegen den voalen hemel uutkommen; van onder—hier en doar—zie’j ’en rood fonkellichtske deur de roam’ noar buuten blinken; en, a’j oan oe voet kiekt, dan zie’j ook ’en glimpke, ’en glimpke van ’t gliemwurmpke ien ’t natte gres, as ’t stillekes proat: da’j licht mot geven, veural ien ’t duuster.Ge stoat op den griendweg die langs ’t Heunings-arf noar ’t darp en den diek geet. Lienks bij de wilgen doar hei’j ’en vonder, en a’j ’t overgoat dan is ’t ’en smal poadje dat vortloopt tusschen ’t rieshout van ’en tabaksland, en ’t elzenhout op den kant van ’en sloot, en ook de naaste weg noar de kom van ’t darp is.Pas kort gelêjen zin vier mansluu zonder lanteern of lichtspul, ’t vonderke zuutjes overgegoan. ’t Leek wel asof de erste ’en polsstok[215]en de tweede en darde ielk ’en goavel of mestgreep ien de hand hadden.Méérku’j niks onderscheien. Gunds oan ’t eind van ’t poadje stoan ze stil. Luuster:„Alla, veuruut Sander! we kommen niet vort,” proat zuutjes de tweede; en ’t liekt wel asof ’t de stem van Oarie, Grietjes bruur uut B. is.„’k Zal ook niet langer veuruutloopen!” fluustert Sander, die zeker Sander de errebeier van ’t Heunings-arf zal wêzen; en angstiger proat ie nog zachter: „Doargunder, doar he’k wat gezien.”„Woar?”„Gunder—dóár; heel ien ’t duuster.”„Nee, dat kan niet woar wêzen,” klinkt ’et schor uut den mond van den achtersten man: „we motten veul wiejer; bij ’t griffermierde karkhof. Toe Sander, veuruut!”„Nee, dat verdrêj ik!” zeit Sander, want hie zweit, aldat ’et niks werm is, en weer tot zien volgman: „Toe Oarie, loopt gij moar veuruut asteblieft?”Moar, dát was onneuzel, den Oarie uut B. hie kende hier êvel den weg niet.„As we ook moar weerumgoengen,” fluistert doodgoejig de langste, die nommer drie van de vier loopt: „Sander schient ’en bietje bang te wêzen, en.… ’t is zoo duuster da’j hoast niks zien kunt.”„Nee, veuruut!” bromt Oarie: „wou’j dan mien zuster, ’t erme kiend, nog langer ien den duuvelsklauw loaten!” Tot Sander: „Alla! laffe schoapskop, goa gij noar achter. Hier Gerr’t, kom gij hier!”Nee, most niet kwoalik nemen; veur den doalder dee Gerr’t heel veul, moar veuruutgoan.… nee; as burgemeister ’t gewoar wier, dan kos ie as veldwachter zien paspoort wel kriegen; burgemeister gleufde niet ens da’j weerwolven hadt; asof d’r zelfs geen vurige veldspoken woaren! wat blief!? Moar nee, veuruutgoan dat kos ie niet, went.… met zien soabel, en.… burgemeister! Hie zou wel kommandieren van achter.Oarie geet nou veuruut. Ge kunt straks niemeer heuren wat ze proaten, went, as Gerr’t de veldwachter krek as ’en kerperoal gekommandierd het: „Nou lienks den hoek um; dan schuunsbijhouen, ’t Willemsbroek en de heining ó.… vér!” dan goan ze ook lienks den hoek um; de langste toezoers zien oog’ op de breeje rug van Oarie, die ie nog êfkes zien kan; de veldwachter dicht achter den lange, zóó dicht, dat de lange doodgoejig vroagt, of Gerr’t hum asteblief niet op de hakke zal troojen—hie dee ’et al dukkels.Sander de errebeier geet nou achteroan, en—krek prakkezierde ie: wàt gevoarlikker zou wêzen, um d’r bij te blieven, of moar stillekes alleen noar huus te drossen, toen ie ’enlillekevloek vluukte, went ’en natte elzetak, door Gerr’t op zied gehouen, sloeg hum vlak ien ’t oangezicht. Och mins, was dat schrikkes!Tien menuten loater stingen de drie veursten op zied van ’en stuk eerdappelland, tussen ’tschoolhuusen de griffermierdekarkien, achter ’t uuteinde van ’en hoagedorn en dicht bij ’t vonder, woarover Peter en Grietje ’s mergens noar ’t Mullenks-huus liepen.[216]Woar Sander was gebleven dat wiesten ze niet.—Ze stoan te kieken, stil, doojelik stil. Ze hebben wat gezien.… ’t kwiem den hoek van den karkmuur um. Één sleet de hand oan zien soabel en prêvelt wat tussen den board. De langste drêjde ’t heufd noar ’en anderen kant. O lieven heer! ’t was ’en heks met vurige oog’; hie zou roajen weerum te goan en ’t ding te loate loopen.Moar nee, de veurste het bêter gezien; ’t gif sprong hum ien ’t gemoed; dóár ha’j den duuvel, die ’t hart van zien erme zuster beruurde. Zie, ’t schuffelt hoastig langs deeerdappelplant’op ’t vonder oan. ’t Is.… Joa.… zeker! „Toe dan, veuruut!” smuuspelt ie zuutjes; moar.… hie vuult zich trekken oan ’t pand van zien jas en ’t bêft ien zien oor: „Oarie, Oarie! kom, loawwe goan!”’En snijend en sissend gefluut schiet gunds uut de lucht, en—van de karkmuur sist ’et weerum.Zie, doar vliegen twee manskerls—één lange en één met ’en soabel—as doojen van ’t hagedorn vort, achteruut.—Één blieft er, en schiet er noar véúr; den iesderen mestgreep houdt ie met kracht bij den houteren stêl. Een—twee trooi duut ie nog wiejer veuruut; de mestgreep smakt vort, en—roakboort ie gunds met den drietand ’et lief in!En ’t gefluut schiet weer deur de locht, en ’t sist langs de karkmuur, en ’en oaklik gegil snijdt mee ien ’et ronde.Gunds veur de deur van voaders huus steet Peter Mullenk. Hie heurt wel ’en vremd geschrauw, moar hie fluut toch nog ens en alweer op de vingers, en ’t liekt asof de muur van de kark ’et hum noaduut. Moortje lupt tegenswoordig wel is wat wied van huus as ie ’s oavends is uutgeloaten. Moar nou: ’en dof gejank kumt uut den bongerd al noader en noader en klienkt hoe langer hoe zwakker aldat ’et toch noader kumt. „Zou Moortje.…?” denkt Peter. Efkes loopt ie den kleinen hof ien, en roept er: „Moortje! psst, Moortje, kom hier!”En ’t hunje, half blaffend, jankt starker. Niemeer zooas anders springt ie op vlugge peutjes zien boas ien ’t gemoet; nee, hie sleupt zich veuruut, ielkreis vallend op zied. Erm hunje, goed dierke!Ien ’t rêgen, die starker wordt, ku’j heel niks zien.Nou, binnen ien ’t koamer wel. Doar stoan ouwe Mullenk en Peter bij ’t stoel, woar ’t anders zoo vroolikke dierke, met drie diepe goat’ ien ’et lief, heel oakelik op neerleit.’t Zou oe oandoen a’j ’t hunje zoo zag. Voader Mullenk, die veur alles de beste road weet, umdat ie van jongs af gemeind het, dat verstandige boek’ en schriftures toch óók veur den boer zin, en misschien wel dóároan ’en deil van zien kwoaje noam te danken had, Mullenk het gedoan wat ie kos, en biendt nou den doek nog vaster, die ie um ’t erme dierke gesloagen het. Och, ’t goeje Moorke, wat het ie gejankt en gekarmd, joa, hoast ook gebeten. Moar nou as Peter, van arge kwoadheid bekommen, de troan’ ien de oog’ stoan, en, streelend zien köpke: „Mien oarige vroolikke hunje,” kniezelt, dan geet er dat steertje toch êfkes nog hen ende weer, en[217]zien ook die kniepende eugskes nog êfkes noar Peter op asof ze doar proaten: Boas, moed houen, boas!Alêvel de boas, wàt kos ie nog moed houen.…! Nee, erm vroolikke hunje, ènGrietje—èn gij weg!”Grietje! nee, ’t nachtstuk is nog niet uut.Noadat Peter hoar ’s mergens ien domenei’s hof gevonden en heur ien voaders huus wat verkwikt had, het ie hoar noar ’t Heunings-arf gebrocht. Toen ze d’r oankwiem is ze van al d’r vermuujenis buuten kennis geroakt. Sanne-meu, die d’r niks van begreep, het met arg veul misboargeroasd, dat Peter zou weggoan, en geschráuwd dat Grietje d’r uutzag asof z’ien de kiest most. Loater was ze met Jan-bruur en Sander den errebeier krek oan ’t beroajen gewêst wat nou toch te doen, toen Oarie-nêf—die ’t peerd ien ’t einde weerum had gekregen—de hofstee kwiem binnengerêjen.As Sanne-meu heur Grietje, van klein kiend afoan, net zoo lief had gehad, dan zou ze ’tnouzeker niet gepermetierd hebben, dat ze weer op heur vroegerzolderkämerkeien de bedstee geleid wier. Ze was oakelik van Grietje; en niemand kos d’r kwoalik nemen dat ze heur met geen hand of vinger oanruurde. Maar ook ’t was meer as tied dat ’r ’en eind oan kwiem. Den dokter!.…? Wát den dokter! die kos dranken geven en pols vuulen, moar van zukke diepere dinger doar had ie geen onneuzel begriep van. Gerr’t de veldwachter most noa karktied moar is komen:diewiest ’et. En Gerr’t is gekommen, en met héúr en Jan-bruur en Oarie-nêf, het ie lang beroaid, en ’t besluut is genomen veur de weerwolvenjacht; en, ge weet hoe ’et gegoan is.Sanne-meu weet ’et nog niet, went ’et mansvolk kwiem nog niet weerum, alschoon ’et ook loat is. Veur de sekurigheid het ze Nol den errebeier—’en kerl as ’en boom—bij zich ien de keuken genomen, went ge kost niet weten: met Grietje ’t behekste, ’t beweerwolfde kiend hier ien huus!.…Joa, Grietje leit ien heur bedstee en sloapt. Van twee uur ien den middag het ze gesloapen, aldat ’et dukkels was asof ze wakker wier, went, dan proatte ze allerlei vremds deur mekoar, heel duk met de oog’ hallef open, en smeet zich op zied, nou rechts en dan lienks, dat ’et noarigheid was.Krek op d’ eigen stond dat ’en vremd geluud doarbuuten ien ’t darp klienkt, striekt Grietje heur moagere hand langs ’t bleike gelaat, nòg bleiker, nou heur glanzige zwarte hoaren, onder ’t mutsken uut, um de sloap’ van ’t heufd zin gevallen.Langzoam geet ze ien ’t bed overeind zitten.’t Schiemert hoar ien ’t heufd dat ze lang, heel lang het gesloapen.’t Liekt wel asof ’ttweedaag’ gelêjen is dat moeder heur goeje nacht zei.Wat was ’et mooi ien den blomhof hê!! en de duufkes, ze pikten ’t korn uut de hand’, en Peter.…[218]Moar zie, hoastig schrikt ze op, sleet de hand oan ’t gardien, trekt ’et los.… O God! woar is ze.…!?Joa joa, nou weet ze’t, ze weet ’et weer alles. Niet in moeders huus, moar op ’t Heunings-arf is ze; op hoar ouwe zolderkämerke;.… en van mergen het ze Peter gezien: toen was ze bij hum; en hie het heur gezeid dat ’etnietwoar was van ’t gêle wief.… Nee! nee!!’t zal niet woar zin!As ’twoarwas, dan most ze nog starven ien deez, deez eigenste nacht. Nee, ’t kan niet wêzen! ’En mins dat starf wier koud oan de been’, en ze gluujt, zegluujt heelegoar. Ze zou, op Peters road, moar goedsmoeds wêzen en vertrouwen dat God, en Hij moar alleen.… Joa, zie, ze is bedoard, niks bang.—Ze zal nog ’en bietje goan liggen.Phu! de bovenste dêken van ’t werme dek smiet ze op zied.Zóó, met ’t heufd oan de buutenkant van de bedstee, dan kan ze de voale glimp van ’et roam zien. De oog’ zal ze open houen, wied open, went de dood, hie kumt as ’en dief ien de nacht. Hu!ien de nacht!—Ge most woaken enbidden.Bidden, joa! Kom,bidden!Moar—o God! nou vuult ze zoo’n vremde, zoo’n wondere kou ien heur been’.—De bovenste dêken trekt ze weer over zich heer. Moar die kou, ze vuult ’em; joa, en ’t meist ien de knie’: „Moeder, Peter!” roept ze: „as ’t êveltochwoar wier!Starven!„Help minsen!” Wat wordt ze roar, zoo wonderlik roar. Ien de bedstee, hoe duuster, hoe oakelik duuster! Nee, nee! nee!! ze wil nog niet starven; ze is nog zoo jong, zoo kienderlik jong: „Moeder! Peter!—Peter!! Moeder!!” gilt ze al starker, en de bedstee vliegt ze uut, en vort op ’et roam toe.… Lucht! phu! lucht mot ze, lucht!!Moar, zwakke kiend! heur kracht’ zin verlamd; dóár, met ’et heufd op ’en stoel, doar leit ze bij ’t roam op den vloer; doar leit ze, erm Grietje! bijnoa as ’en dooje.En—hoe lang ze doar leit, dat weet ze niet.Van ’t rumoer ien huus, as ’t mansvolk weerum kumt, heurt ze niks.Van ’t rêgengekletter tegen ’t vensterroam verneemt ze geen spier.Ze ziet niet hoe ’t moanje nog êfkes kumt deurbrêken en lichten ien ’t kämerke véurdat ’t weggeet.’t Erste hoanengeschoater van hoeve tot arf, treft heel niet heur oor.De mergen zuutjes zien oanlichten, dat kan ze niet, nee, went ze leit doar nog altied zoo stil as ’en dooje.En ’t vögeljesfluuten op ’t dak, en ’t gekor van de duufkes veur ’t roam, ze heurt.….….… Joa, zie: ’en heel licht lachske speult um heur mond. De zwarte weimpers goan êfkes noar boven; straks dicht en weer open.’t Gefluit en gekor.… nou heurt ze ’t.… welzeker,nou heurt ze ’t; moar toch, ien ’t erst ze begriept en ze weet niet van woar.…?Alêvel,nouweet ze ’t: Joa zie, heur donkere oog’ goan flikkrend ien ’t ronde, hoast angstig zoo wild ien verrukking; uut heur[219]borst ontsnapt er ’en snik, hoast oaklik van vreugde. De erste mergen-zonnestroalen ze hebben ’t hoar toegefluusterd. Ze vuult, ze weet ’et:Die letste nacht van heur achttiende joar is veurbĳgegoan!O lieve goeje groote God, en ze lêft nog! Heur heufd is verward, en heur lêjen zin muu, moar tòch—joa ze lêft!!—de toal van dat wief isleugengewêst. Zóó, met de hand op ’t gemoed, zóó vuult ze heur harteklop, joa!O lieve goeĳe grooteGod, krek zeuven moand’ lang met dien angst ien dat hart. Moar nou.…Zie, doar steet ze overeinde; ’t zoldervenster stoot ze van ’t grundel los en noar buuten. ’Envolle frisse zuuteMeilocht stroomt heur met kracht te gemoet ien de hijgende borst! Heur achttiende joardag—ze het hum begroet; en de bluumkes ruukt ze—o, krek as ’et joar nog te veuren, en de duufkes ziet ze, en de boom’ en de bloai’, en de blauw-blauwe locht, alles, alles ien ’t ronde; en heur tand’ ze kleppren opeen, en heur oog’ ze schieten ien troan’, ien bêvende, dankende troan’.… God wiest ’et alleen, en God most ze danken!Moar stil, aldat ’et zunneke op dien ersten dag van Grietjes negentiende joar wel vroolik blinken mocht, toch zal ’t geen vroolikke joardag wêzen.As ’en felle en lange sturm den stengel van ’t jonge beumpke ter eerd het gezwiept, wat mein ie, zal één enkele stroal van ’en lieflikke Meizon hum starkte weergeven! Nee, en toch niewoar, ’t zunneke mocht vroolik blinken, went ’t darp en den heelen umtrek kreeg nog ’en andere stroal van licht—as van ’t zunneke eiges.Hier en overal! op ’t veld, ien de schuur, oan den heerd, ien de warkploats, overal, is ’t proatje volveerdig over Grietje en Peter en Moortje—den ermen weerwolf!—Over Jan-boer die op den hoal is gegoan, en zoo lang as ie was ien ’en sloot is gevallen. Over Gerr’t de veldwachter, die van burgemeister geen kienderachtig repplement het gekregen, en gekommandierd is, um uut eigen zak den veedokter te betoalen, die ie heel handig bij ’t erme Moortje hoalen most.… of anders.… rechtsumkeert, marss!Zij hebben geproat en gelachen, allemoal—zelfs Sander de errebeier, die ’s nachts van den angst de koorts op ’t lief het gekregen,—gelachen, hoe d’r minsen zoo dom kosten wêzen um oan woarzeggerij van zoo’n zwêvelwief, en ’t geweerwolf van ’en mins te gleuven. Joa, ze hebben geproat en gelachen, en er oarigheid ien gehad dat toch ’envremde, den Oarie uut B. en geen uut eigen darp, ’t onneuzele stuk had bestoan. Ze zouen hum rekommandieren as juffer Sanne nog ens zoo’n weerwolf had dood te stêken. ’s Middags op ’en karsenverpachting woa ielkeen Peter de hand geven, dan kos ie zien dat zelluu niet zoo dom woaren as ander, die zukke dinger geleufden.—Wat er bij veul van die lachers nog ien de huukskes zat, doar wiwwe moar niet noar vroagen, en ook niet of ze dien eigen oavend weer van die vremde verhoaljes hadden, die zij niet geleufden, moar die voader of moeder of wie ook, toch[220]eiges belêfd had; we willen moar allinnig vroagen, of ’t zunneke op Grietjes joardag niet vroolik schienen mocht, nou dokter—bekend met den aanleg van ’t kwoad—oan ’t ziekbed van Grietje geroepen, heel goeje moed gêft; nou ’n stroal van hooger licht over ’t darpke heerblonk, en prêkt: dat meer te kunne geleuven as ’en ander gleuft nog altied geen wiesheid is; en, dat ’en mins arg mistasten kan zoolang ie ien ’t duustere tast.En nou, nou mo’j nog is êfkes mee op ’en boerenwoagen. ’t Is ’en werme zomer gewêst, ’en weldoajige zomer.Alschoon ’t ook half September is, de kleiweg die van ’et darp, woar Grietjes moeder woont, langs den Roojen Toren noar den diek goat, bleef nog zoo hard as ’en bikkel. Met twee beste jonge peerds er veur, rolt en doavert de boerenwagen, da’j ’em op ’en kertier afstands wel heuren kunt.Hoast krek ien ’t eigenste kleedoazie as ien den nacht toen we heur op deez’ weg veur ’t erste zoagen, zit juffer Sanne van ’t Heunings-arf op ’t achterste benkske met Grietjes moeder, heur zuster Leene, noast zich. Bij vergeliek ku’j oe nog bêter begriepen woarum zuster Leene ien jongere joaren, zuster Sanne met den rechten Jozef is veurgegoan; ’t is ’en knap slag van ’en vrouwmins, en a’j goed kiekt, dan is ’t krek asof Grietje heur van ’t geloat is geteikend.Grietje.… joa, op ’t middelste benkske, doar zit ze, oan de linkerzied van ’en jong manmins, hand ien hand met mekoare—woar Sanne-meu onwillens den heelen tied noar kieken mot. Doar zit Grietje, en ge zegt bij oe eiges: Verdrêjd, wat ziet ze d’r lieflik uut. ’En blank streujen huudje met rooje en witte bluumpkes d’r ien, steet boven ’t plooimutske op ’t zwart glanzig hoar, en met ’en wit striekske is ’t onder ’et kinneke vastgemoakt. Nee, ’t is geen ermoei; en op heur lieflik geloat is ’t ook geen ermoei meer. Toen de angst, die heur glad van de boan bracht, had uutgeroasd, toen is ze noa drie wêk van ziekte zoo zuutjesoan weer in d’r fleur gekommen; en Peter, as ie heur oanziet: dan kan ie ’t bij al ’t gedender van ’t boerengerij niet loaten um zien lieve fleurige zwart-eugske is êfkes tegen zich oan te drukken.… zóó, dat Sanne-meu op de achterste bank d’r roarig van wordt; went, aldat ze ’t Oracúlen-buukske en al heur planet’, op Jan-bruurs goejig verzuuk oan domenei het gegeven, en wel geleuven wil dat al die woarzeggerij zundige leugen is, zoo meint ze toch dat ’en mins van vieftig joar—asteblief—toch ook nog de minste niet was, as derechtemoar kwiem.Véur op de woagenkist zit ’en lang mins met ronden rug, die êvel met vaste hand’ de peerds ien toom houdt; noast ’em zit ’en oud man met ’en zwart hunje op schoot dat hum ielkreis de hand lekt.En—ien vollen draf geet ’et de lies- en rietstreek veurbij woar[221]de Rooje Toren gewêst is. Of ze proaten of niet.…? met al dat woagengedender, en ’t geklepper van de vlecht’, en ’t gerengel van ’t achterstuk oan de kettings, ku’j d’r hoast niks van heuren. Alêvel, as ’t zoo vortjoagt, den Roojen Toren langs, dan ku’j toch zien; zien hoe Sanne-meu—alschoon ze óók wil gleuven dat al ’t geproat over dien toren moar zundige gekkeproat is, dat ze toch ongevuulig ’t schêve heufd—nou ze doar veurbijsnort—wat dieper ien de schouwers trekt: dat Jan-boer arg wied van den slootkant afhoudt, went, „van ’en sloot doar het ie genogt van”. Ge kunt toch zien, nou de peerds al wiejer met spitse oor’ en gestrekte been’ ien vollen run den opweg opjoagen, dat Peter achterum kiekt noar Sanne, en met ’en ondeugend kniepeugske noar de schoen oan heur voet wiest; en dat Sanne-meu half verknepen lacht, en dat Peter en Grietje en moeder Leene ook lachen; en joa, a’j goed luustert dan ku’j tochheurenook, heuren hoe Sanne-meu tegen ’t woagengedender ienschreeuwt: dat ’t toch geen wonder is da’j ’en schoen verliest a’j ien de klesse klei trooit.Nee, dóar zal Sanne-meu wel geliek in hebben.Alêvel, ’en verstandig mins.… Moar stil, geen zêjeprêkskes op’en boerenwoagen.En de woagen jakkert over den hoogen grienddiek da’j de volgeloajen appelboom’ oan weerskant, van ’t stof dat opvliegt, hoast heel niet zien kunt. ’t Schuum broest de peerds onder heur tuug’ uut. ’t Snort doavrend al wiejer, en ’t snoatert starker as ’t langs de huus’ goat die tegen den diek stoan.’t Liekt wel of Jan honger het, zoo joagt ie. Moar ho! Bij den afweg tussen ’t bakkershuus en de harbarg ien, doar kan ie niet wiejer; ’en voerbak is er midden dwars ien ’t spoor gezet; ’k weet niet hoeveul jongens en dernjes uut de buurtschap, met Grietjes bruurs en zusters, die veuruut zin gevoaren, of doar bij mekoar stoan.Twee flinke jonge kerls houen de peerds vast, went de peerds kieken ’en bietje schichtig noar de groote vlag, die ’en ander ien de hand houdt.En—’t kan niet gebêteren: Grietje en Peter ze motten de woagen af.Wel heere minsen, wa’n spektoakel! D’r af, d’r af-kommen dàt motten ze!Hier—veur ielkeen is ’en blomruuker, van asters en rozen en doalioa’s en eliantrops.—Wat ruuken ze lekker!En Peter kriegt ’en segoar, zoo groot as ’en halven erm, van Bêtuwsch gewas, met lienten d’r um; went, Grietje—’et oangenomen kiend—het van oome Jan en Sanne-meu ’en tabaksploats gekregen, woar Peter zal boas zin.En Geurt de harbargier schenkt rooje wien met sukker veur ’t jonge poar, dat beheurlik te B. deur burgemeister en domenei is iengezêgend.En zie, doar goan ze, Peter en Grietje ien ’t midden van ’t jonge volk, de groote vlag en ’t Wien Neerlandsbloed op ’en hand-harmonikoa veuruut, met hoezees! en hoeroas! dat Jan-boer wark het um zien tweespan op den afweg ien toom te houen.—Kiek kiek is![222]hoe die jonge peerds met de oor’ speulen; nou spits veuruut en dan ien den nek.Doar beneeje den afrit, woar de weg wat breejer is, doar snort Jan-boer ’t jongvolk veurbij. Sanne-meu kiekt van den woagen nog is um. Moortje springt van ouwen Mullenks knie op den grond dat ie hoast onder ’t rad kwiem. ’t Kleine weerwolfke—met drie koale plekskes op ’t lief—wil nou toch liever bij den jongen boas wêzen; en Jan-boer het vree dat ’et hunje weg is: „’t Is toch geen mooi hunje ook niet!”En de boerenwoagen verdwient um den hoek. En bij ’t domenei’s-hek steet ’et jonkvolk stil. Domenei—niks bekanterig dat Grietje ien moeders darp wou trouwen—kumt met de juffer en kienders noar buuten, en hie duwt twee oarige dernjes ien witte jurkskes noar veuren um Mullenk—die domenei’s blomhof niet zal vergêten aldat ie getrouwd en tabaksboer zal wêzen—um Peter ’en ruuker te geven en ook een oan Grietje. En Peter bedankt; en Grietje—as ze de kleintjes gekust het—dan sleet ze ’en schuunsen blik ien domenei’s hof. Nou vief moand’ gelêjen toen stond ze doar, dóár achter ’et blomhout, den dood op de koak, en nou.…Moar ’t geet weer veuruut, en ’t Wien Neerlandsbloed schoatert—wat anders kos dikke Hein niet speulen—en niemand ziet de troan, die uut ’et zwart-eugske op Peters hand velt, de hand die ’t dwoalgeleuf zal keeren van Grietjes pad, zoo goed as ie ’t onnut placht te keeren tussen de bluumkes.En veuruut goat ’et; ’t schoolhuus langs—’t schoolhuus woar goed zoad gestreujd den vetsten akker vindt—lienks den rijweg, de iep’ en ’t karkske veurbij, en ’t karkhof óók, woar de weerwolf van ’t darp veurgoed ien begroaven leit; al wiejer en wiejer; straks ook met vroolik gezang, tot gunder oan ’t Heunings-arf.En doar, dóár motte ze wêzen! Doar stoan de toafels gedekt en volgeloajen met eerdappels, stokvisch en riestebrij. Zie, bij ’t hek doar steet Gerr’t de veldwachter ien groot pontefikoal, en ’t allererst neemt ie den hoed af veur—Moortje, die, ’t voandel veuruut, hum veurbij holt.En, vroolikheid zal ’t wêzen op ’t Heunings-arf tot loat ien den nacht.Jan-boer zal ’t ziene d’r ook toe bijpassen. Siends den mergen, dat ie Grietje zoo wonder met Peter ien ’t spiegelglas zag, van dat oogenblik afoan het ie vast besloten den bromvlieg nooit meer te vertoonen; moar nou, op Grietjes brulloft, nou ’t jongvolk zoo drong en zoo nooide, nou wou ie ’t dan êfkes nog wel is prebieren. In zien jonge joaren toen kos ie ’t veel bêter, moar.… Joa, joa, hie zou ’et prebieren, en—doar bromde en soesde ie weer; alêvel, veur ’t spiegel doar bleef ie veur weg, went oog’ ien de rug dat was overdoajig.En Sanne-meu is ook vroolik. Joa en da’s vremd genoeg: ’en brulleft te vieren op ’t Heunings-arf ien heur eigen gedoei, ’en brulleft van ’en ander!!.… Stil, ’k wiest wel da’j lachen zoudt over[223]’t malle bijgeleuvige trouwlustige mins; moar nou—a’jgoedvan hart bint, dan zu’j ze nou meeliejend oankieken, dát wiest ik wel zeker. Sanne is óók jong gewêst.… en—as heur ien ’tduusterde weg is gewezen, en veur ’t jonk en ontvanklik gemoed de woarzeggerij ’en minnespiegel het opgehangen, wat mein ie, zal ’t lêven bij ’t altied weer zien en niet griepen, geen kwellingen boaren en doojen ’t verstand? Wat deniendrukkan hechten, dat, dát hei’j toch oan Grietje gezien.—En Sanne-meu isvroolik. Niewoar, Grietje was ook heur liefste. Of ze êvel ien ’t korte verloop heelheelkloar ziend’ is geworden.…? Ik weet ’et niet zeker, ze smuuspelt: dat Grietje gelukkig zal wêzen, went, dat ’et heur trouwdag mooi weer is gebleven.Op ’t oogenblik is Grietje geen klein bietje gelukkig. ’t Spiet heur wel dat Oarie, heur oudste bruur, de eenige is, die stillekes te B. bleef, went, siends ie den weerwolf zoo dapper versloeg, het ie ’t verdrêjd um ooit weer ’en voet hier ien ’t derpke te zetten; ’t spiet Grietje wel, moar toch—ze vuult zich zoo arg en zoo oaklik gelukkig; niewoar, heur onspoed was leerink veur eigen en ander gewêst; heur Peter, den liefste, hie nuumt hoar zien wiefke, en zal heur bescharmen zoolang as ie oajemt.En—zie, nou ie is êfkes met Grietje ’t gejoel ien de schuur is ontgoan, de schuur woar Grietje de wroak van dat lillikke wief most betoalen; nou ze soam ien den hof bij ’t volle moanlicht veur ’t blomparkske blieven stoan, en Grietje te midden van ’t liefdegefluuster, de plek wiest woar ’t gêle wief heur vast het beluusterd, nou vuult er den Peter nog ’en andere liefdegloed. Zie, doar trekt ie den mooisten Keuning Doavid, de forse blom van ’t doalioastruuk,en—„dat ’en mins as dié woar de bluum noar genuumd wier, nog ens kos opstoan, met ’en slienger ien de hand, en ’en meulesteen d’r ien, en alle dwoalgeleuf de harsens d’r mee plette!” dat wou en dat bad ie, nou ie de blom plant op Grietjes boezem.[224]

Ge kunt wel begriepen dat ’et volk uut de harbarg en ’t bakkershuus noar buuten is gegoan, um met Oarie ’t peerd te vangen; moar, ge weetnietwoar Peter met Grietje noar toe is.

Loop den griendweg moar af tot ’et lindenbuschke; ’t karkske en ’t karkhof langs, tot oan ’t eind van ’t eerdappelland; veurzichtig ’et vonderken over, den bongerd deur, dan kom ie van eiges ien ’t huus van Peters voader.

Ien ’t heldere licht van de zon, woar ’t lieflik ien ’t kämerke speult, zitten Grietje en Peter bij ouwen Mullenk oan de toafel. Grietje het twee kummekes varse room gedronken, en as Peter heur drong, het ze ’en sneedje brood gegêten. Ze zit ien den ermstoel van ouwen Mullenk, en Peter het heur ’en kussen ien den rug geleid, went, eerdat ie hoar noar ’t Heunings-arf kos brengen, most ze erst wat tot oajem kommen; slap was ze, arg slepkes.

Ze sloapt. Peter kiekt heur oan. Erm kiend! Ze het hum alles gezeid,alles! en joa, dat ze mergen verjoart, en hoe den angst hoar nou starker beruurde.

Ze sloapt. Erm kiend! Had ze moar vroeger gesproken. Zeker, Peter zou hoar de leugens uut ’t heufd hebben gejoagd. Moar, wat zeuven moand’ lang heur kneep ien de borst, dat het heur ’en têrink gezet, en—de heldere lichtstroal van Mullenks huus hie kos er de duustere stee niemeer kloaren.—Joa, ze het wel begrepen wat Peter en ouwe Mullenk heur zeiën, dat er moar Een, één Eenige was die ’s minsen lêftied bepoalde en ’t uur van zien starven; alêvel, da’jzienershadt,dien angst, dien angst kos geen mins hoar verjoagen, en ook.… Moar, zuutjes, en ielkreis zin heur ooglee gezonken totdat ze ien sloap viel, en Mullenk en Peter ze proaten niemeer, moar schudden ’et heufd: „Erm kiend, erme Grietje!”

’k Heb ’en nachtstukske. Niewoar, ’t stuk speult arg ien ’tduuster!

’t Is denzelfden Zundag, elf uur halftwoalf, en, ’t zou niet zoo heel arg duuster wêzen—went de moan steet ien ’n erste kertier—moar ’t rêgent ’en bietje, êvel zonder veul weind.

A’j ien ’t ronde kiekt dan zie’j niks anders as grauwzwarte boom’ en hofstêjen tegen den voalen hemel uutkommen; van onder—hier en doar—zie’j ’en rood fonkellichtske deur de roam’ noar buuten blinken; en, a’j oan oe voet kiekt, dan zie’j ook ’en glimpke, ’en glimpke van ’t gliemwurmpke ien ’t natte gres, as ’t stillekes proat: da’j licht mot geven, veural ien ’t duuster.

Ge stoat op den griendweg die langs ’t Heunings-arf noar ’t darp en den diek geet. Lienks bij de wilgen doar hei’j ’en vonder, en a’j ’t overgoat dan is ’t ’en smal poadje dat vortloopt tusschen ’t rieshout van ’en tabaksland, en ’t elzenhout op den kant van ’en sloot, en ook de naaste weg noar de kom van ’t darp is.

Pas kort gelêjen zin vier mansluu zonder lanteern of lichtspul, ’t vonderke zuutjes overgegoan. ’t Leek wel asof de erste ’en polsstok[215]en de tweede en darde ielk ’en goavel of mestgreep ien de hand hadden.Méérku’j niks onderscheien. Gunds oan ’t eind van ’t poadje stoan ze stil. Luuster:

„Alla, veuruut Sander! we kommen niet vort,” proat zuutjes de tweede; en ’t liekt wel asof ’t de stem van Oarie, Grietjes bruur uut B. is.

„’k Zal ook niet langer veuruutloopen!” fluustert Sander, die zeker Sander de errebeier van ’t Heunings-arf zal wêzen; en angstiger proat ie nog zachter: „Doargunder, doar he’k wat gezien.”

„Woar?”

„Gunder—dóár; heel ien ’t duuster.”

„Nee, dat kan niet woar wêzen,” klinkt ’et schor uut den mond van den achtersten man: „we motten veul wiejer; bij ’t griffermierde karkhof. Toe Sander, veuruut!”

„Nee, dat verdrêj ik!” zeit Sander, want hie zweit, aldat ’et niks werm is, en weer tot zien volgman: „Toe Oarie, loopt gij moar veuruut asteblieft?”

Moar, dát was onneuzel, den Oarie uut B. hie kende hier êvel den weg niet.

„As we ook moar weerumgoengen,” fluistert doodgoejig de langste, die nommer drie van de vier loopt: „Sander schient ’en bietje bang te wêzen, en.… ’t is zoo duuster da’j hoast niks zien kunt.”

„Nee, veuruut!” bromt Oarie: „wou’j dan mien zuster, ’t erme kiend, nog langer ien den duuvelsklauw loaten!” Tot Sander: „Alla! laffe schoapskop, goa gij noar achter. Hier Gerr’t, kom gij hier!”

Nee, most niet kwoalik nemen; veur den doalder dee Gerr’t heel veul, moar veuruutgoan.… nee; as burgemeister ’t gewoar wier, dan kos ie as veldwachter zien paspoort wel kriegen; burgemeister gleufde niet ens da’j weerwolven hadt; asof d’r zelfs geen vurige veldspoken woaren! wat blief!? Moar nee, veuruutgoan dat kos ie niet, went.… met zien soabel, en.… burgemeister! Hie zou wel kommandieren van achter.

Oarie geet nou veuruut. Ge kunt straks niemeer heuren wat ze proaten, went, as Gerr’t de veldwachter krek as ’en kerperoal gekommandierd het: „Nou lienks den hoek um; dan schuunsbijhouen, ’t Willemsbroek en de heining ó.… vér!” dan goan ze ook lienks den hoek um; de langste toezoers zien oog’ op de breeje rug van Oarie, die ie nog êfkes zien kan; de veldwachter dicht achter den lange, zóó dicht, dat de lange doodgoejig vroagt, of Gerr’t hum asteblief niet op de hakke zal troojen—hie dee ’et al dukkels.

Sander de errebeier geet nou achteroan, en—krek prakkezierde ie: wàt gevoarlikker zou wêzen, um d’r bij te blieven, of moar stillekes alleen noar huus te drossen, toen ie ’enlillekevloek vluukte, went ’en natte elzetak, door Gerr’t op zied gehouen, sloeg hum vlak ien ’t oangezicht. Och mins, was dat schrikkes!

Tien menuten loater stingen de drie veursten op zied van ’en stuk eerdappelland, tussen ’tschoolhuusen de griffermierdekarkien, achter ’t uuteinde van ’en hoagedorn en dicht bij ’t vonder, woarover Peter en Grietje ’s mergens noar ’t Mullenks-huus liepen.[216]

Woar Sander was gebleven dat wiesten ze niet.—Ze stoan te kieken, stil, doojelik stil. Ze hebben wat gezien.… ’t kwiem den hoek van den karkmuur um. Één sleet de hand oan zien soabel en prêvelt wat tussen den board. De langste drêjde ’t heufd noar ’en anderen kant. O lieven heer! ’t was ’en heks met vurige oog’; hie zou roajen weerum te goan en ’t ding te loate loopen.

Moar nee, de veurste het bêter gezien; ’t gif sprong hum ien ’t gemoed; dóár ha’j den duuvel, die ’t hart van zien erme zuster beruurde. Zie, ’t schuffelt hoastig langs deeerdappelplant’op ’t vonder oan. ’t Is.… Joa.… zeker! „Toe dan, veuruut!” smuuspelt ie zuutjes; moar.… hie vuult zich trekken oan ’t pand van zien jas en ’t bêft ien zien oor: „Oarie, Oarie! kom, loawwe goan!”

’En snijend en sissend gefluut schiet gunds uut de lucht, en—van de karkmuur sist ’et weerum.

Zie, doar vliegen twee manskerls—één lange en één met ’en soabel—as doojen van ’t hagedorn vort, achteruut.—Één blieft er, en schiet er noar véúr; den iesderen mestgreep houdt ie met kracht bij den houteren stêl. Een—twee trooi duut ie nog wiejer veuruut; de mestgreep smakt vort, en—roakboort ie gunds met den drietand ’et lief in!

En ’t gefluut schiet weer deur de locht, en ’t sist langs de karkmuur, en ’en oaklik gegil snijdt mee ien ’et ronde.

Gunds veur de deur van voaders huus steet Peter Mullenk. Hie heurt wel ’en vremd geschrauw, moar hie fluut toch nog ens en alweer op de vingers, en ’t liekt asof de muur van de kark ’et hum noaduut. Moortje lupt tegenswoordig wel is wat wied van huus as ie ’s oavends is uutgeloaten. Moar nou: ’en dof gejank kumt uut den bongerd al noader en noader en klienkt hoe langer hoe zwakker aldat ’et toch noader kumt. „Zou Moortje.…?” denkt Peter. Efkes loopt ie den kleinen hof ien, en roept er: „Moortje! psst, Moortje, kom hier!”

En ’t hunje, half blaffend, jankt starker. Niemeer zooas anders springt ie op vlugge peutjes zien boas ien ’t gemoet; nee, hie sleupt zich veuruut, ielkreis vallend op zied. Erm hunje, goed dierke!

Ien ’t rêgen, die starker wordt, ku’j heel niks zien.

Nou, binnen ien ’t koamer wel. Doar stoan ouwe Mullenk en Peter bij ’t stoel, woar ’t anders zoo vroolikke dierke, met drie diepe goat’ ien ’et lief, heel oakelik op neerleit.

’t Zou oe oandoen a’j ’t hunje zoo zag. Voader Mullenk, die veur alles de beste road weet, umdat ie van jongs af gemeind het, dat verstandige boek’ en schriftures toch óók veur den boer zin, en misschien wel dóároan ’en deil van zien kwoaje noam te danken had, Mullenk het gedoan wat ie kos, en biendt nou den doek nog vaster, die ie um ’t erme dierke gesloagen het. Och, ’t goeje Moorke, wat het ie gejankt en gekarmd, joa, hoast ook gebeten. Moar nou as Peter, van arge kwoadheid bekommen, de troan’ ien de oog’ stoan, en, streelend zien köpke: „Mien oarige vroolikke hunje,” kniezelt, dan geet er dat steertje toch êfkes nog hen ende weer, en[217]zien ook die kniepende eugskes nog êfkes noar Peter op asof ze doar proaten: Boas, moed houen, boas!

Alêvel de boas, wàt kos ie nog moed houen.…! Nee, erm vroolikke hunje, ènGrietje—èn gij weg!”

Grietje! nee, ’t nachtstuk is nog niet uut.

Noadat Peter hoar ’s mergens ien domenei’s hof gevonden en heur ien voaders huus wat verkwikt had, het ie hoar noar ’t Heunings-arf gebrocht. Toen ze d’r oankwiem is ze van al d’r vermuujenis buuten kennis geroakt. Sanne-meu, die d’r niks van begreep, het met arg veul misboargeroasd, dat Peter zou weggoan, en geschráuwd dat Grietje d’r uutzag asof z’ien de kiest most. Loater was ze met Jan-bruur en Sander den errebeier krek oan ’t beroajen gewêst wat nou toch te doen, toen Oarie-nêf—die ’t peerd ien ’t einde weerum had gekregen—de hofstee kwiem binnengerêjen.

As Sanne-meu heur Grietje, van klein kiend afoan, net zoo lief had gehad, dan zou ze ’tnouzeker niet gepermetierd hebben, dat ze weer op heur vroegerzolderkämerkeien de bedstee geleid wier. Ze was oakelik van Grietje; en niemand kos d’r kwoalik nemen dat ze heur met geen hand of vinger oanruurde. Maar ook ’t was meer as tied dat ’r ’en eind oan kwiem. Den dokter!.…? Wát den dokter! die kos dranken geven en pols vuulen, moar van zukke diepere dinger doar had ie geen onneuzel begriep van. Gerr’t de veldwachter most noa karktied moar is komen:diewiest ’et. En Gerr’t is gekommen, en met héúr en Jan-bruur en Oarie-nêf, het ie lang beroaid, en ’t besluut is genomen veur de weerwolvenjacht; en, ge weet hoe ’et gegoan is.

Sanne-meu weet ’et nog niet, went ’et mansvolk kwiem nog niet weerum, alschoon ’et ook loat is. Veur de sekurigheid het ze Nol den errebeier—’en kerl as ’en boom—bij zich ien de keuken genomen, went ge kost niet weten: met Grietje ’t behekste, ’t beweerwolfde kiend hier ien huus!.…

Joa, Grietje leit ien heur bedstee en sloapt. Van twee uur ien den middag het ze gesloapen, aldat ’et dukkels was asof ze wakker wier, went, dan proatte ze allerlei vremds deur mekoar, heel duk met de oog’ hallef open, en smeet zich op zied, nou rechts en dan lienks, dat ’et noarigheid was.

Krek op d’ eigen stond dat ’en vremd geluud doarbuuten ien ’t darp klienkt, striekt Grietje heur moagere hand langs ’t bleike gelaat, nòg bleiker, nou heur glanzige zwarte hoaren, onder ’t mutsken uut, um de sloap’ van ’t heufd zin gevallen.

Langzoam geet ze ien ’t bed overeind zitten.

’t Schiemert hoar ien ’t heufd dat ze lang, heel lang het gesloapen.

’t Liekt wel asof ’ttweedaag’ gelêjen is dat moeder heur goeje nacht zei.

Wat was ’et mooi ien den blomhof hê!! en de duufkes, ze pikten ’t korn uut de hand’, en Peter.…[218]

Moar zie, hoastig schrikt ze op, sleet de hand oan ’t gardien, trekt ’et los.… O God! woar is ze.…!?

Joa joa, nou weet ze’t, ze weet ’et weer alles. Niet in moeders huus, moar op ’t Heunings-arf is ze; op hoar ouwe zolderkämerke;.… en van mergen het ze Peter gezien: toen was ze bij hum; en hie het heur gezeid dat ’etnietwoar was van ’t gêle wief.… Nee! nee!!’t zal niet woar zin!As ’twoarwas, dan most ze nog starven ien deez, deez eigenste nacht. Nee, ’t kan niet wêzen! ’En mins dat starf wier koud oan de been’, en ze gluujt, zegluujt heelegoar. Ze zou, op Peters road, moar goedsmoeds wêzen en vertrouwen dat God, en Hij moar alleen.… Joa, zie, ze is bedoard, niks bang.—Ze zal nog ’en bietje goan liggen.

Phu! de bovenste dêken van ’t werme dek smiet ze op zied.

Zóó, met ’t heufd oan de buutenkant van de bedstee, dan kan ze de voale glimp van ’et roam zien. De oog’ zal ze open houen, wied open, went de dood, hie kumt as ’en dief ien de nacht. Hu!ien de nacht!—Ge most woaken enbidden.

Bidden, joa! Kom,bidden!

Moar—o God! nou vuult ze zoo’n vremde, zoo’n wondere kou ien heur been’.—De bovenste dêken trekt ze weer over zich heer. Moar die kou, ze vuult ’em; joa, en ’t meist ien de knie’: „Moeder, Peter!” roept ze: „as ’t êveltochwoar wier!Starven!„Help minsen!” Wat wordt ze roar, zoo wonderlik roar. Ien de bedstee, hoe duuster, hoe oakelik duuster! Nee, nee! nee!! ze wil nog niet starven; ze is nog zoo jong, zoo kienderlik jong: „Moeder! Peter!—Peter!! Moeder!!” gilt ze al starker, en de bedstee vliegt ze uut, en vort op ’et roam toe.… Lucht! phu! lucht mot ze, lucht!!

Moar, zwakke kiend! heur kracht’ zin verlamd; dóár, met ’et heufd op ’en stoel, doar leit ze bij ’t roam op den vloer; doar leit ze, erm Grietje! bijnoa as ’en dooje.

En—hoe lang ze doar leit, dat weet ze niet.

Van ’t rumoer ien huus, as ’t mansvolk weerum kumt, heurt ze niks.

Van ’t rêgengekletter tegen ’t vensterroam verneemt ze geen spier.

Ze ziet niet hoe ’t moanje nog êfkes kumt deurbrêken en lichten ien ’t kämerke véurdat ’t weggeet.

’t Erste hoanengeschoater van hoeve tot arf, treft heel niet heur oor.

De mergen zuutjes zien oanlichten, dat kan ze niet, nee, went ze leit doar nog altied zoo stil as ’en dooje.

En ’t vögeljesfluuten op ’t dak, en ’t gekor van de duufkes veur ’t roam, ze heurt.…

.….… Joa, zie: ’en heel licht lachske speult um heur mond. De zwarte weimpers goan êfkes noar boven; straks dicht en weer open.

’t Gefluit en gekor.… nou heurt ze ’t.… welzeker,nou heurt ze ’t; moar toch, ien ’t erst ze begriept en ze weet niet van woar.…?

Alêvel,nouweet ze ’t: Joa zie, heur donkere oog’ goan flikkrend ien ’t ronde, hoast angstig zoo wild ien verrukking; uut heur[219]borst ontsnapt er ’en snik, hoast oaklik van vreugde. De erste mergen-zonnestroalen ze hebben ’t hoar toegefluusterd. Ze vuult, ze weet ’et:Die letste nacht van heur achttiende joar is veurbĳgegoan!O lieve goeje groote God, en ze lêft nog! Heur heufd is verward, en heur lêjen zin muu, moar tòch—joa ze lêft!!—de toal van dat wief isleugengewêst. Zóó, met de hand op ’t gemoed, zóó vuult ze heur harteklop, joa!O lieve goeĳe grooteGod, krek zeuven moand’ lang met dien angst ien dat hart. Moar nou.…

Zie, doar steet ze overeinde; ’t zoldervenster stoot ze van ’t grundel los en noar buuten. ’Envolle frisse zuuteMeilocht stroomt heur met kracht te gemoet ien de hijgende borst! Heur achttiende joardag—ze het hum begroet; en de bluumkes ruukt ze—o, krek as ’et joar nog te veuren, en de duufkes ziet ze, en de boom’ en de bloai’, en de blauw-blauwe locht, alles, alles ien ’t ronde; en heur tand’ ze kleppren opeen, en heur oog’ ze schieten ien troan’, ien bêvende, dankende troan’.… God wiest ’et alleen, en God most ze danken!

Moar stil, aldat ’et zunneke op dien ersten dag van Grietjes negentiende joar wel vroolik blinken mocht, toch zal ’t geen vroolikke joardag wêzen.

As ’en felle en lange sturm den stengel van ’t jonge beumpke ter eerd het gezwiept, wat mein ie, zal één enkele stroal van ’en lieflikke Meizon hum starkte weergeven! Nee, en toch niewoar, ’t zunneke mocht vroolik blinken, went ’t darp en den heelen umtrek kreeg nog ’en andere stroal van licht—as van ’t zunneke eiges.

Hier en overal! op ’t veld, ien de schuur, oan den heerd, ien de warkploats, overal, is ’t proatje volveerdig over Grietje en Peter en Moortje—den ermen weerwolf!—Over Jan-boer die op den hoal is gegoan, en zoo lang as ie was ien ’en sloot is gevallen. Over Gerr’t de veldwachter, die van burgemeister geen kienderachtig repplement het gekregen, en gekommandierd is, um uut eigen zak den veedokter te betoalen, die ie heel handig bij ’t erme Moortje hoalen most.… of anders.… rechtsumkeert, marss!

Zij hebben geproat en gelachen, allemoal—zelfs Sander de errebeier, die ’s nachts van den angst de koorts op ’t lief het gekregen,—gelachen, hoe d’r minsen zoo dom kosten wêzen um oan woarzeggerij van zoo’n zwêvelwief, en ’t geweerwolf van ’en mins te gleuven. Joa, ze hebben geproat en gelachen, en er oarigheid ien gehad dat toch ’envremde, den Oarie uut B. en geen uut eigen darp, ’t onneuzele stuk had bestoan. Ze zouen hum rekommandieren as juffer Sanne nog ens zoo’n weerwolf had dood te stêken. ’s Middags op ’en karsenverpachting woa ielkeen Peter de hand geven, dan kos ie zien dat zelluu niet zoo dom woaren as ander, die zukke dinger geleufden.—Wat er bij veul van die lachers nog ien de huukskes zat, doar wiwwe moar niet noar vroagen, en ook niet of ze dien eigen oavend weer van die vremde verhoaljes hadden, die zij niet geleufden, moar die voader of moeder of wie ook, toch[220]eiges belêfd had; we willen moar allinnig vroagen, of ’t zunneke op Grietjes joardag niet vroolik schienen mocht, nou dokter—bekend met den aanleg van ’t kwoad—oan ’t ziekbed van Grietje geroepen, heel goeje moed gêft; nou ’n stroal van hooger licht over ’t darpke heerblonk, en prêkt: dat meer te kunne geleuven as ’en ander gleuft nog altied geen wiesheid is; en, dat ’en mins arg mistasten kan zoolang ie ien ’t duustere tast.

En nou, nou mo’j nog is êfkes mee op ’en boerenwoagen. ’t Is ’en werme zomer gewêst, ’en weldoajige zomer.

Alschoon ’t ook half September is, de kleiweg die van ’et darp, woar Grietjes moeder woont, langs den Roojen Toren noar den diek goat, bleef nog zoo hard as ’en bikkel. Met twee beste jonge peerds er veur, rolt en doavert de boerenwagen, da’j ’em op ’en kertier afstands wel heuren kunt.

Hoast krek ien ’t eigenste kleedoazie as ien den nacht toen we heur op deez’ weg veur ’t erste zoagen, zit juffer Sanne van ’t Heunings-arf op ’t achterste benkske met Grietjes moeder, heur zuster Leene, noast zich. Bij vergeliek ku’j oe nog bêter begriepen woarum zuster Leene ien jongere joaren, zuster Sanne met den rechten Jozef is veurgegoan; ’t is ’en knap slag van ’en vrouwmins, en a’j goed kiekt, dan is ’t krek asof Grietje heur van ’t geloat is geteikend.

Grietje.… joa, op ’t middelste benkske, doar zit ze, oan de linkerzied van ’en jong manmins, hand ien hand met mekoare—woar Sanne-meu onwillens den heelen tied noar kieken mot. Doar zit Grietje, en ge zegt bij oe eiges: Verdrêjd, wat ziet ze d’r lieflik uut. ’En blank streujen huudje met rooje en witte bluumpkes d’r ien, steet boven ’t plooimutske op ’t zwart glanzig hoar, en met ’en wit striekske is ’t onder ’et kinneke vastgemoakt. Nee, ’t is geen ermoei; en op heur lieflik geloat is ’t ook geen ermoei meer. Toen de angst, die heur glad van de boan bracht, had uutgeroasd, toen is ze noa drie wêk van ziekte zoo zuutjesoan weer in d’r fleur gekommen; en Peter, as ie heur oanziet: dan kan ie ’t bij al ’t gedender van ’t boerengerij niet loaten um zien lieve fleurige zwart-eugske is êfkes tegen zich oan te drukken.… zóó, dat Sanne-meu op de achterste bank d’r roarig van wordt; went, aldat ze ’t Oracúlen-buukske en al heur planet’, op Jan-bruurs goejig verzuuk oan domenei het gegeven, en wel geleuven wil dat al die woarzeggerij zundige leugen is, zoo meint ze toch dat ’en mins van vieftig joar—asteblief—toch ook nog de minste niet was, as derechtemoar kwiem.

Véur op de woagenkist zit ’en lang mins met ronden rug, die êvel met vaste hand’ de peerds ien toom houdt; noast ’em zit ’en oud man met ’en zwart hunje op schoot dat hum ielkreis de hand lekt.

En—ien vollen draf geet ’et de lies- en rietstreek veurbij woar[221]de Rooje Toren gewêst is. Of ze proaten of niet.…? met al dat woagengedender, en ’t geklepper van de vlecht’, en ’t gerengel van ’t achterstuk oan de kettings, ku’j d’r hoast niks van heuren. Alêvel, as ’t zoo vortjoagt, den Roojen Toren langs, dan ku’j toch zien; zien hoe Sanne-meu—alschoon ze óók wil gleuven dat al ’t geproat over dien toren moar zundige gekkeproat is, dat ze toch ongevuulig ’t schêve heufd—nou ze doar veurbijsnort—wat dieper ien de schouwers trekt: dat Jan-boer arg wied van den slootkant afhoudt, went, „van ’en sloot doar het ie genogt van”. Ge kunt toch zien, nou de peerds al wiejer met spitse oor’ en gestrekte been’ ien vollen run den opweg opjoagen, dat Peter achterum kiekt noar Sanne, en met ’en ondeugend kniepeugske noar de schoen oan heur voet wiest; en dat Sanne-meu half verknepen lacht, en dat Peter en Grietje en moeder Leene ook lachen; en joa, a’j goed luustert dan ku’j tochheurenook, heuren hoe Sanne-meu tegen ’t woagengedender ienschreeuwt: dat ’t toch geen wonder is da’j ’en schoen verliest a’j ien de klesse klei trooit.

Nee, dóar zal Sanne-meu wel geliek in hebben.Alêvel, ’en verstandig mins.… Moar stil, geen zêjeprêkskes op’en boerenwoagen.

En de woagen jakkert over den hoogen grienddiek da’j de volgeloajen appelboom’ oan weerskant, van ’t stof dat opvliegt, hoast heel niet zien kunt. ’t Schuum broest de peerds onder heur tuug’ uut. ’t Snort doavrend al wiejer, en ’t snoatert starker as ’t langs de huus’ goat die tegen den diek stoan.

’t Liekt wel of Jan honger het, zoo joagt ie. Moar ho! Bij den afweg tussen ’t bakkershuus en de harbarg ien, doar kan ie niet wiejer; ’en voerbak is er midden dwars ien ’t spoor gezet; ’k weet niet hoeveul jongens en dernjes uut de buurtschap, met Grietjes bruurs en zusters, die veuruut zin gevoaren, of doar bij mekoar stoan.

Twee flinke jonge kerls houen de peerds vast, went de peerds kieken ’en bietje schichtig noar de groote vlag, die ’en ander ien de hand houdt.

En—’t kan niet gebêteren: Grietje en Peter ze motten de woagen af.

Wel heere minsen, wa’n spektoakel! D’r af, d’r af-kommen dàt motten ze!

Hier—veur ielkeen is ’en blomruuker, van asters en rozen en doalioa’s en eliantrops.—Wat ruuken ze lekker!

En Peter kriegt ’en segoar, zoo groot as ’en halven erm, van Bêtuwsch gewas, met lienten d’r um; went, Grietje—’et oangenomen kiend—het van oome Jan en Sanne-meu ’en tabaksploats gekregen, woar Peter zal boas zin.

En Geurt de harbargier schenkt rooje wien met sukker veur ’t jonge poar, dat beheurlik te B. deur burgemeister en domenei is iengezêgend.

En zie, doar goan ze, Peter en Grietje ien ’t midden van ’t jonge volk, de groote vlag en ’t Wien Neerlandsbloed op ’en hand-harmonikoa veuruut, met hoezees! en hoeroas! dat Jan-boer wark het um zien tweespan op den afweg ien toom te houen.—Kiek kiek is![222]hoe die jonge peerds met de oor’ speulen; nou spits veuruut en dan ien den nek.

Doar beneeje den afrit, woar de weg wat breejer is, doar snort Jan-boer ’t jongvolk veurbij. Sanne-meu kiekt van den woagen nog is um. Moortje springt van ouwen Mullenks knie op den grond dat ie hoast onder ’t rad kwiem. ’t Kleine weerwolfke—met drie koale plekskes op ’t lief—wil nou toch liever bij den jongen boas wêzen; en Jan-boer het vree dat ’et hunje weg is: „’t Is toch geen mooi hunje ook niet!”

En de boerenwoagen verdwient um den hoek. En bij ’t domenei’s-hek steet ’et jonkvolk stil. Domenei—niks bekanterig dat Grietje ien moeders darp wou trouwen—kumt met de juffer en kienders noar buuten, en hie duwt twee oarige dernjes ien witte jurkskes noar veuren um Mullenk—die domenei’s blomhof niet zal vergêten aldat ie getrouwd en tabaksboer zal wêzen—um Peter ’en ruuker te geven en ook een oan Grietje. En Peter bedankt; en Grietje—as ze de kleintjes gekust het—dan sleet ze ’en schuunsen blik ien domenei’s hof. Nou vief moand’ gelêjen toen stond ze doar, dóár achter ’et blomhout, den dood op de koak, en nou.…

Moar ’t geet weer veuruut, en ’t Wien Neerlandsbloed schoatert—wat anders kos dikke Hein niet speulen—en niemand ziet de troan, die uut ’et zwart-eugske op Peters hand velt, de hand die ’t dwoalgeleuf zal keeren van Grietjes pad, zoo goed as ie ’t onnut placht te keeren tussen de bluumkes.

En veuruut goat ’et; ’t schoolhuus langs—’t schoolhuus woar goed zoad gestreujd den vetsten akker vindt—lienks den rijweg, de iep’ en ’t karkske veurbij, en ’t karkhof óók, woar de weerwolf van ’t darp veurgoed ien begroaven leit; al wiejer en wiejer; straks ook met vroolik gezang, tot gunder oan ’t Heunings-arf.

En doar, dóár motte ze wêzen! Doar stoan de toafels gedekt en volgeloajen met eerdappels, stokvisch en riestebrij. Zie, bij ’t hek doar steet Gerr’t de veldwachter ien groot pontefikoal, en ’t allererst neemt ie den hoed af veur—Moortje, die, ’t voandel veuruut, hum veurbij holt.

En, vroolikheid zal ’t wêzen op ’t Heunings-arf tot loat ien den nacht.

Jan-boer zal ’t ziene d’r ook toe bijpassen. Siends den mergen, dat ie Grietje zoo wonder met Peter ien ’t spiegelglas zag, van dat oogenblik afoan het ie vast besloten den bromvlieg nooit meer te vertoonen; moar nou, op Grietjes brulloft, nou ’t jongvolk zoo drong en zoo nooide, nou wou ie ’t dan êfkes nog wel is prebieren. In zien jonge joaren toen kos ie ’t veel bêter, moar.… Joa, joa, hie zou ’et prebieren, en—doar bromde en soesde ie weer; alêvel, veur ’t spiegel doar bleef ie veur weg, went oog’ ien de rug dat was overdoajig.

En Sanne-meu is ook vroolik. Joa en da’s vremd genoeg: ’en brulleft te vieren op ’t Heunings-arf ien heur eigen gedoei, ’en brulleft van ’en ander!!.… Stil, ’k wiest wel da’j lachen zoudt over[223]’t malle bijgeleuvige trouwlustige mins; moar nou—a’jgoedvan hart bint, dan zu’j ze nou meeliejend oankieken, dát wiest ik wel zeker. Sanne is óók jong gewêst.… en—as heur ien ’tduusterde weg is gewezen, en veur ’t jonk en ontvanklik gemoed de woarzeggerij ’en minnespiegel het opgehangen, wat mein ie, zal ’t lêven bij ’t altied weer zien en niet griepen, geen kwellingen boaren en doojen ’t verstand? Wat deniendrukkan hechten, dat, dát hei’j toch oan Grietje gezien.—En Sanne-meu isvroolik. Niewoar, Grietje was ook heur liefste. Of ze êvel ien ’t korte verloop heelheelkloar ziend’ is geworden.…? Ik weet ’et niet zeker, ze smuuspelt: dat Grietje gelukkig zal wêzen, went, dat ’et heur trouwdag mooi weer is gebleven.

Op ’t oogenblik is Grietje geen klein bietje gelukkig. ’t Spiet heur wel dat Oarie, heur oudste bruur, de eenige is, die stillekes te B. bleef, went, siends ie den weerwolf zoo dapper versloeg, het ie ’t verdrêjd um ooit weer ’en voet hier ien ’t derpke te zetten; ’t spiet Grietje wel, moar toch—ze vuult zich zoo arg en zoo oaklik gelukkig; niewoar, heur onspoed was leerink veur eigen en ander gewêst; heur Peter, den liefste, hie nuumt hoar zien wiefke, en zal heur bescharmen zoolang as ie oajemt.

En—zie, nou ie is êfkes met Grietje ’t gejoel ien de schuur is ontgoan, de schuur woar Grietje de wroak van dat lillikke wief most betoalen; nou ze soam ien den hof bij ’t volle moanlicht veur ’t blomparkske blieven stoan, en Grietje te midden van ’t liefdegefluuster, de plek wiest woar ’t gêle wief heur vast het beluusterd, nou vuult er den Peter nog ’en andere liefdegloed. Zie, doar trekt ie den mooisten Keuning Doavid, de forse blom van ’t doalioastruuk,en—„dat ’en mins as dié woar de bluum noar genuumd wier, nog ens kos opstoan, met ’en slienger ien de hand, en ’en meulesteen d’r ien, en alle dwoalgeleuf de harsens d’r mee plette!” dat wou en dat bad ie, nou ie de blom plant op Grietjes boezem.[224]

Back to Index Next