KVINA AKTO

KVINA AKTO(Laborĉambro dedoktoro Stockmann. Librobretoj kaj ŝrankoj kun diversaj preparaĵoj laŭ la muroj. En la fono estas elirejo al la antaŭĉambro; antaŭe maldekstre estas pordo al la sidĉambro. Sur la muro dekstre estas du fenestroj, kies vitroj estas frakasitaj. Meze en la ĉambro staras la skribotablo de la doktoro, kovrita de libroj kaj dokumentoj. La ĉambro estas en malordo. Estas antaŭtagmeze.)(Doktoro Stockmann, en negliĝo kaj pantofloj kaj kun kaloto, staras klinite, rastante per pluvŝirmilo sub unu el la ŝrankoj; fine li antaŭentiras ŝtonon.)DOKTORO STOCKMANN(parolas tra la malfermita pordo al la sidĉambro)Katrine, jen mi trovis ankoraŭ unu.SINJORINO STOCKMANN(ene en la sidĉambro)Ho, vi certe ankoraŭ trovos plurajn.DOKTORO STOCKMANN(metas la ŝtonon sur aron da aliaj sur la tablo)Tiujn ŝtonojn mi konservos kiel sanktaĵojn. Ejlif kaj Morten vidu ilin ĉiun tagon, kaj kiam ili fariĝos plenkreskaj, ili ricevu ilin herede de mi.(rastas sub librobreto)Ĉu ŝi — kiel diable ŝi nomiĝas, — ŝi, la servistino, — ĉu ŝi ankoraŭ ne serĉis la vitraĵiston?SINJORINO STOCKMANN(envenas)Jes, sed li respondis, ke li ne scias, ĉu li povos veni hodiaŭ.DOKTORO STOCKMANNVi certe vidos, ke li ne kuraĝas.SINJORINO STOCKMANNNe, ankaŭ Randine opinias, ke li ne kuraĝas pro la najbaroj.(parolas enen en la sidĉambron)Kion vi volas, Randine? Nu tiel.(iras tien kaj tuj revenas)Jen letero al vi, Tomas.DOKTORO STOCKMANNMi rigardu.(malfermas ĝin kaj legas)Nu tiel.SINJORINO STOCKMANNDe kiu ĝi estas?DOKTORO STOCKMANNDe la domposedanto. Li malluigas nin.SINJORINO STOCKMANNĈu vere? Li, kiu estas tia honesta homo —DOKTORO STOCKMANN(rigardas en la leteron)Li ne kuraĝas havi nin, li diras. Malvolonte li tion faras; sed li ne kuraĝas ion alian — pro siaj kuncivitanoj — pro la publika opinio — estas dependanta — ne kuraĝas ofendi certajn riĉulojn.SINJORINO STOCKMANNJen vidu, Tomas.DOKTORO STOCKMANNJa, ja, mi vidas; ili estas malkuraĝuloj, ĉiuj, en ĉi tiu urbo; neniu ion kuraĝas pro ĉiuj aliaj homoj.(ĵetas la leteron sur la tablon)Sed ne gravas por ni, Katrine. Nun ni vojaĝos al la nova mondo, kaj tiam —SINJORINO STOCKMANNJes sed, Tomas, ĉu estas bone pripensite, tio ĉi pri la vojaĝo?DOKTORO STOCKMANNĈu mi restus ĉi tie, kie oni primokis min kiel popolmalamikon, brulstampis min, frakasis miajn fenestrojn! Kaj jen vidu, Katrine; ili ankaŭ ŝirfendis mian nigran pantalonon.SINJORINO STOCKMANNHo ne; kaj la plej bonan, kiun vi havas!DOKTORO STOCKMANNNeniam oni devus surmeti sian plej bonan pantalonon, kiam oni luktas por libereco kaj vero. Nu, la pantalono ne multe gravas por mi; ĉar ĝin vi ja povas kunkudri por mi. Sed estastio, ke la kanajlaro kaj la amaso kuraĝas agresi min, kvazaŭ ili estus miaj egaluloj, — estastiokion mi, je mia morto, ne povas akcepti.SINJORINO STOCKMANNJes, ili estis krudaj kontraŭ vin ĉi tie en la urbo, Tomas; sed ĉu protioni devas forvojaĝi el la lando?DOKTORO STOCKMANNĈu vi opinias, ke la plebanoj ne estas same impertinentaj en niaj aliaj urboj kiel en tiu ĉi? Ho jes, kara, estos certe tute la sama. Nu, egale; lasu la hundaĉojn buŝaĉi;tione estas la plej malbona; la plej malbona estas, ke ĉiuj homoj en la tuta lando estas partisklavoj. Nu, pritio, — eble ne estas pli bone en la libera okcidento; ankaŭ tie ja furiozas la kompakta plimulto kaj la liberala publika opinio kaj ĉiu alia diablaĵo. Sed, vidu, la kondiĉoj estas pli granskalaj tie; ili povas mortigi, sed ili ne torturadas; ili ne pinĉas liberan animon per ŝraŭbtenilo kiel hejme ĉe ni. Kaj en bezono oni povas ja teni sin flanke.(iras trans la planko)Se mi nur sciis, kie estas praarbaro aŭ eta sudmara insulo por vendo malmultekoste —SINJORINO STOCKMANNJes, sed la knaboj, Tomas?DOKTORO STOCKMANN(haltas)Vi estas stranga, Katrine! Ĉu vi vere preferus, ke la knaboj kreskus en tia socio kiel la nia? Hieraŭ vespere vi vidis ja mem, ke la duono de la popolo estas furioza; kaj se la alia duono ne perdis sian prudenton, tio estas ĉar ili estas azenoj, kiuj ne havas iun prudenton por perdi.SINJORINO STOCKMANNSed kara Tomas, vi parolas ja tiel nesingardeme.DOKTORO STOCKMANNNu! Ĉu ne estas vero, kion mi diras? Ĉu ili ne turnas ĉiujn konceptojn supron malsupren? Ĉu ili ne faras unu saman kaĉon el justo kaj maljusto? Ĉu ili ne nomas mensogon, kion mi scias esti vero? Sed la plej frenezega estas, ke ĉi tie ĉirkaŭiras plenkreskaj, liberalecaj homoj en amaso, kaj kredas, ke ili estas liberpensantoj! Ĉu vi iam ion tian aŭdis, Katrine!SINJORINO STOCKMANNJes, jes, eble estas stulte, sed —(Petra envenas de la sidĉambro.)SINJORINO STOCKMANNĈu vi jam nun venas de la lernejo?PETRAJes; mi estas maldungita!SINJORINO STOCKMANNMaldungita!DOKTORO STOCKMANNAnkaŭ vi!PETRASinjorino Busk maldungis min; kaj do mi opiniis plej bone iri tuj.DOKTORO STOCKMANNKaj vi ĝuste faris!SINJORINO STOCKMANNKiu kredus, ke sinjorino Busk estas tiel fia homo!PETRAHo ne, patrino, sinjorino Busk ne estas fia; mi vidis klare, kiel tio ĉagrenigis ŝin. Sed ŝi ne kuraĝis, diris ŝi; kaj jen mi maldungiĝis.DOKTORO STOCKMANN(ridas kaj frotas manojn)Ŝi ne kuraĝis, ankaŭ ŝi ne! Ho, belege.SINJORINO STOCKMANNHo ja, post la teruraj tumultoj hieraŭ vespere, do —PETRANe estis nur soletio. Aŭdu nun, patro!DOKTORO STOCKMANNNu, kaj kio?PETRASinjorino Busk montris al mi ne malpli ol tri leterojn, kiujn ŝi ricevis ĉi-matene —DOKTORO STOCKMANNSen subskribo, ĉu?PETRAJes.DOKTORO STOCKMANNJes, ĉar ili nekuraĝasriski la nomon, Katrine!PETRAKaj en du el ili skribiĝis, ke sinjoro, kiu vizitadas en nia domo, rakontis en la klubo ĉi-nokte, ke mi havas ege liberajn opiniojn pri diversaj aferoj —DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi do ne neis?PETRAKompreneble ne. Sinjorino Busk mem havas konsiderinde liberajn opiniojn, kiam ni estas solaj du; sed ĉar ĉi tio pri mi disvastiĝis, ŝi ne kuraĝis reteni min.SINJORINO STOCKMANNKaj imagu, — jen unu kiu vizitadas nian domon! Vidu, kion vi rehavas por via gastameco, Tomas.DOKTORO STOCKMANNEn tia fiaĵo ni ne volas plu vivi. Enpaku kiel eble plej rapide, Katrine; ni foriru ju pli frue des pli bone.SINJORINO STOCKMANNSilentu; ŝajnas al mi, ke estas iu en la koridoro. Iru por vidi, Petra.PETRA(malfermas la pordon)Ho, ĉu estas vi, ŝipestro Horster? Bonvolu eniri.HORSTER(el la antaŭĉambro)Bonan tagon. Mi pensis, ke mi devis fari viziteton por aŭdi kiel statas.DOKTORO STOCKMANN(premas lian manon)Dankon; tre bonvoleme de vi.SINJORINO STOCKMANNKaj dankon, ke vi trahelpis nin, ŝipestro Horster.PETRASed kiel vi mem trairis hejmen?HORSTERHo jes, iris bone; mi havas ja ioman forton; kaj tiuj homoj pleje preferas uzi la buŝon.DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu ne estas strange pri tiu fia malkuraĝeco? Venu, kaj mi montru ion al vi! Jen, tie la ŝtonoj, kiujn ili ĵetis enen al ni. Rigardu ilin! Ne estas pli ol du sufiĉe grandaj ŝtonoj en la tuta aro; la resto estas nenio alia ol ŝtonetoj, — nuraj grajnoj. Kaj tamen ili staris tie ekstere hurlante, kaj ĵuris, ke ili volas bati min pecen; sed ago — ago — ne, el tio oni ne multon vidas en nia urbo!HORSTEREstis ja ankaŭ la plej bona por vi ĉi tiun fojon, sinjoro doktoro.DOKTORO STOCKMANNEfektive estis. Sed tamen estas ĉagrenige; ĉar se iam okazos serioza batalo grava por la tuta lando, vi vidos, ke la publika opinio preferos forkuri, kaj la kompakta plimulto kuros arbaren kiel aro da ŝafoj, ĉu ne ŝipestro Horster. Estastio, kio estas tiel ĉagrenige pripensi; vere estas por mi bedaŭrinde —. Ho; sed pro diablo, — funde tio ĉi estas ja nur stultaĵo. Se ili diris, ke mi estas popolmalamiko, lasu min do esti popolmalamiko.SINJORINO STOCKMANNVi neniam fariĝos, Tomas.DOKTORO STOCKMANNNe ĵuru pri tio, Katrine. Malica vorto povas efiki kiel pinglograto en la pulmo. Kaj tiu damnita vorto —; mi ne kvitiĝos de ĝi; ĝi fiksiĝis sub la koro; ĝi kuŝas tie kaj fosas kaj suĉas kiel acidaj sukoj. Kaj kontraŭ tio helpas neniu magnezo.PETRABa; nur ridu pri ili, patro.HORSTERLa homoj certe ŝanĝos opiniojn, sinjoro doktoro.SINJORINO STOCKMANNJes, Tomas, pri tio vi povas esti same certa, kiel pri tio ke vi staras ĉi tie.DOKTORO STOCKMANNJes, eble kiam estos tro malfrue. Sed tiam estu por ili laŭ merite! Tiam ili povos iri ĉi tie en sia fiaĵo, kaj pentante ke ili pelis patrioton en ekzilon. Kiam vi forvelos, ŝipestro Horster?HORSTERHm, — vere estas pri tio, ke mi venis por paroli kun vi —DOKTORO STOCKMANNNu, ĉu estas io pri la ŝipo?HORSTERNe; sed ne okazos, ke mi kuniros.PETRAĈu vi do estas maldungita?HORSTER(ridetas)Jes, efektive estas tiel.PETRAAnkaŭ vi.SINJORINO STOCKMANNJen vi vidas, Tomas.DOKTORO STOCKMANNKaj tio pro la vero! Aj, se mi estus ion tian pripensinta —HORSTERNe estu afliktita pro tio; mi certe trovos oficon ĉe iu aŭ alia eksterurba ŝipsocieto.DOKTORO STOCKMANNKaj tion de tiu grandkomercisto Vik, — riĉa homo, sendependa de ĉiuj —! Fi, pro diablo!HORSTERAlie li estas sufiĉe sincera; kaj li mem diris, ke li volus reteni min, se li nur kuraĝus —DOKTORO STOCKMANNSed li ne kuraĝis? Ne; tion mi komprenas!HORSTERNe estas facile, li diris, kiam oni apartenas al certa partio —DOKTORO STOCKMANNJen vera vorto de honestulo. Partio estas kvazaŭ viandmuelilo; ĝi muelas ĉiujn kapojn kune al kaĉo; kaj tial ili fariĝas kaĉokapoj kaj farĉokapoj ĉiuj!SINJORINO STOCKMANNSed Tomas do!PETRA(alHorster)Se vi ne estus nin akompaninta hejmen, eble en tio ĉi ne rezultus.HORSTERPri tio mi ne pentas.PETRA(etendas al li la manon)Dankon pro tio.HORSTER(al la doktoro)Kaj ankaŭtionmi volus diri, ke ĉar vi fine decidis ke vi forvojaĝu, mi pensis pri alia solvo —DOKTORO STOCKMANNBone; se ni nur povos rapide forvojaĝi —SINJORINO STOCKMANNTŝ; ĉu iu frapis la pordon?PETRAEble estas onklo.DOKTORO STOCKMANNAha!(krias)Envenu!SINJORINO STOCKMANNKara Tomas, promesu al mi do —(La magistranto venas de la antaŭĉambro.)LA MAGISTRANTO(ĉe la pordo)Nu, vi estas okupata. Jes, do mi prefere —DOKTORO STOCKMANNNe, ne; envenu.LA MAGISTRANTOSed mi dezirus paroli kun vi ni du solaj.SINJORINO STOCKMANNNi iros en la sidĉambron dume.HORSTERKaj mi revenos poste.DOKTORO STOCKMANNNe; vi eniru kune, ŝipestro Horster; mi bezonas plian informon —HORSTERJa, ja, do mi atendas.(Li sekvassinjorinon StockmannkajPetraen la sidĉambron.)LA MAGISTRANTO(silentas, sed ekrigardas al la fenestroj)DOKTORO STOCKMANNVi eble trovas, ke estas iom liberaere ĉe ni hodiaŭ? Surmetu la kepon.LA MAGISTRANTODankon, se mi povas.(tion faras)Mi sentas, ke mi kaptis malvarmumon hieraŭ; mi frostis —DOKTORO STOCKMANNĈu? Kontraŭe mi trovis, ke estis sufiĉe varme.LA MAGISTRANTOMi bedaŭras, ke ne estis en mia potenco malebligi tiujn noktajn ekscesojn.DOKTORO STOCKMANNĈu vi volas diri al mi ion ceteran?LA MAGISTRANTO(elprenas grandan leteron)Mi havas tiun ĉi dokumenton por vi de la baneja direkcio.DOKTORO STOCKMANNMi estas maldungita, ĉu?LA MAGISTRANTOJes, de hodiaŭ.(metas la leteron sur la tablon)Ni bedaŭras; sed — sincere dirite — ni ne kuraĝis pro la publika opinio.DOKTORO STOCKMANN(ridetas)Ne kuraĝis? Tiujn vortojn mi aŭdispli fruehodiaŭ.LA MAGISTRANTOMi petas, ke vi ekkomprenu vian staton. Estonte vi ne povas atendi iun ajn praktikon en nia urbo.DOKTORO STOCKMANNAl la diablo pri la praktiko! Sed el kio vi tion scias tiel certe?LA MAGISTRANTOLa asocio de domposedantoj starigis liston, kiun ili portas de domo al domo. Ĉiuj bonanimaj civitanoj estas petataj ne viziti vin; kaj mi kuraĝas garantii, ke neniu domposedanto kuraĝas rifuzi sian subskribon; ili tute simple nekuraĝas.DOKTORO STOCKMANNNe, ne; pri tio mi ne dubas. Sed kio do?LA MAGISTRANTOSe mi povus doni al vi konsilon, ĝi estus, ke vi forlokiĝu el nia urbo por ioma tempo —DOKTORO STOCKMANNJes, mi ĝuste iomete pensas forlasi la lokon.LA MAGISTRANTOBone. Kaj post duona jaro aŭ iom pli, kiam vi ŝanĝis vian opinion, kaj vi post matura konsidero povus decidigi vin esprimi bedaŭron kaj konfesi vian eraron —DOKTORO STOCKMANNTiam mi eble povus rericevi mian oficon, vi pensas?LA MAGISTRANTOEble; estas tute ne senŝance.DOKTORO STOCKMANNJes, sed la publika opinio? Vi ja ne kuraĝas pro la publika opinio.LA MAGISTRANTOLa opinio estas ege varia afero. Kaj por diri la veron estas ege grave por ni havi tian konfeson de vi.DOKTORO STOCKMANNJes, por ĝi vi lekas viajn lipojn! Sed pro diablo, vi memoras kion mi antaŭe diris al vi pri tiaj vulpo-ruzaĵoj!LA MAGISTRANTOTiam via pozicio estis konsiderinde pli favora; vi povis supozi, ke vi havas la tutan urbon dorse —DOKTORO STOCKMANNJes, kaj nun mi sentas, ke mi havas la tutan urbon sur la nuko —.(ekflamiĝas)Sed eĉ ne se mi havus la diablon mem kaj lian praavinon sur la nuko —! Neniam, — neniam, mi diras!LA MAGISTRANTOPatro de familio ne kuraĝas tiel agi, kiel vi faras. Vi ne kuraĝas, Tomas.DOKTORO STOCKMANNMi ne kuraĝas, ĉu? Estas nur unu sola ago en la mondo, kiun libera homo ne kuraĝas; kaj ĉu vi scias, kiu tiu estas?LA MAGISTRANTONe.DOKTORO STOCKMANNKompreneble; sedmidiru al vi. Libera homo ne kuraĝas malpurigi sin kiel fiulo; li ne kuraĝas konduti tiel, ke li devus kraĉi sin mem en la okulojn.LA MAGISTRANTOTio ĉi sonas ja treege akceptebla; kaj se ne ekzistus alia klarigo por via obstineco —; sed tia ja ekzistas —DOKTORO STOCKMANNKion vi aludas pertio?LA MAGISTRANTOTion vi certe bonege komprenas. Sed ĉar mi estas via frato kaj saĝa homo, mi konsilas al vi, ne bazi vin tro fide sur esperoj kaj perspektivoj, kiuj tre facile povus malsukcesi.DOKTORO STOCKMANNSed al kio dotioaludu?LA MAGISTRANTOĈu vi vere volas kredigi al mi, ke vi estas senscia pri la testamentaj dispozicioj, kiujn faris tanejestro Kiil?DOKTORO STOCKMANNMi scias, ke la iometon, kiun li posedas, estas destinita al fondaĵo por bezonantaj metiistoj. Sed kiel tio rilatas al mi?LA MAGISTRANTOUnue ne estas iometoj pri kio temas. Tanejestro Kiil estas sufiĉe riĉa homo.DOKTORO STOCKMANNTion mi neniam suspektis —!LA MAGISTRANTOHm, — vere ne? Vi do ankaŭ ne scias, ke ne malkonsiderinda parto de lia kapitalo estas heredota de viaj infanoj, tiel ke vi kaj via edzino ĝuu la rentojn dum via vivodaŭro. Ĉu li tion ne diris al vi?DOKTORO STOCKMANNNe; mi ĵuras, ke li ne faris. Kontraŭe; li ĉiam koleriĝadis pro tio, ke li pagu tro altan imposton. Sed ĉu vi scias tion ĉi tiel certe, Petro?LA MAGISTRANTOMi sciiĝis de tute fidinda fonto.DOKTORO STOCKMANNHo, dian dankon, do Katrine estos sekura, — kaj ankaŭ la infanoj! Tion mi ja devas rakonti —(krias)Katrine, Katrine!LA MAGISTRANTO(retenas lin)Tŝ, ankoraŭ nenion diru!SINJORINO STOCKMANN(malfermas la pordon)Kio estas?DOKTORO STOCKMANNNenio, kara; nur reen eniru.(Sinjorino Stockmannfermas.)DOKTORO STOCKMANN(paŝadas sur la planko)Sekura! Ĉu vere, — ili do ĉiuj estas sekuraj! Kaj tiaj por la vivodaŭro! Ho beniga sento scii, ke oni estas sekura!LA MAGISTRANTOJes, sed estas jatio, kio vi ne estas. Tanejestro Kiil povas nuligi la testamenton kiun ajn tagon aŭ horon laŭdezire.DOKTORO STOCKMANNSed tion li ne faras, mia bona Petro. La melo estas tro ĝojega, ke mi ekkaptas vin kaj viajn sagacajn amikojn.LA MAGISTRANTO(ekmiras, kaj rigardas lin esplore)Aha, tio ĵetas lumon sur multon.DOKTORO STOCKMANNKian multon?LA MAGISTRANTOLa tuto estis kombinita manovro. Tiuj senbridaj, senkonsideraj atencoj, kiujn vi — en la nomo de la vero — direktis kontraŭ la estrantajn civitanojn en la urbo —DOKTORO STOCKMANNKiujn; kiujn?LA MAGISTRANTO— estis do nenio alia, ol interkonsentita kompenso por la testamento de tiu maljuna venĝavida Morten Kiil.DOKTORO STOCKMANN(konsternita)Petro, — vi do estas la plej fia plebano, kiun mi konas dum mia vivo.LA MAGISTRANTOInter ni estas finite. Via maldungo estas nerevokebla; — ĉar nun ni havas armilojn kontraŭ vi.(Li foriras.)DOKTORO STOCKMANNFi, fi, fi!(krias)Katrine! La planko estu lavata post li. Enirigu ŝin kun akvujo, ŝin, — ŝin — kion diable —, ŝin, kiu ĉiam havas fulgon sur la nazo —SINJORINO STOCKMANN(en la sidĉambro)Tŝ, tŝ do, Tomas!PETRA(ankaŭ ĉe la pordo)Patro, avo venas kaj petas, ĉu li povas paroli kun vi sola.DOKTORO STOCKMANNJes, certe li povas.(ĉe la pordo)Envenu, bopatro.(Morten Kiilenvenas. Ladoktorofermas la pordon malantaŭ li.)DOKTORO STOCKMANNNu, kio estas? Eksidu.MORTEN KIILNe sidi.(ĉirkaŭrigardas)Aspektas bele ĉe vi hodiaŭ, sinjoro Stockmann.DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu ne?MORTEN KIILVere bele ja aspektas; freŝan aeron vi ankaŭ havas; hodiaŭ vi havas sufiĉe da tiu “moksigena” ŝtofo, pri kiu vi parolis hieraŭ. Vi certe havas bonegan konsciencon hodiaŭ, mi pensas.DOKTORO STOCKMANNJes, mi havas.MORTEN KIILĈu imagu?(frapas sian bruston)Sed ĉu vi scias kionmihavas ĉi tie?DOKTORO STOCKMANNEspereble ankaŭ bonan konsciencon.MORTEN KIILBa! Estas io multe pli bona ol tio.(Li elprenas dikan poŝdokumentujon, malfermas ĝin kaj montras aron da dokumentoj.)DOKTORO STOCKMANN(rigardas lin mire)Akcioj en la banejo?MORTEN KIILNe estis malfacile ekhavi ilin hodiaŭ.DOKTORO STOCKMANNKaj vi jam aĉetis —?MORTEN KIILTiom por kio mi havis monon.DOKTORO STOCKMANNSed kara bopatro, — tiel malesperige kiel statas pri la banejo nun!MORTEN KIILSe vi kondutas kiel prudenta homo, vi certe restarigos la banejon.DOKTORO STOCKMANNJes, vi ja mem vidas, ke mi faras, kion mi povas; — sed —! La homoj estas ja frenezaj en nia urbo!MORTEN KIILVi diris hieraŭ, ke la pleja fiaĵo venas de mia tanejo. Setioestus vero, mia avo, kaj mia patro antaŭ mi, kaj mi mem dum multaj jaroj malpurigadus la urbon kvazaŭ tri murdanĝeloj. Ĉu vi opinias, ke mi lasas tiun honton gluiĝi sur min?DOKTORO STOCKMANNBedaŭrinde, tion vi devas akcepti.MORTEN KIILDankon ne. Mi defendos mian bonan nomon kaj reputacion. Oni nomas min “la melo”, mi aŭdis. Melo, ĉu tio ne estas iuspeca porko; sed pri tio ili neniam en la mondo praviĝu. Mi volas vivi kaj morti kiel purema homo.DOKTORO STOCKMANNKaj kiel vi volas realigition?MORTEN KIILVipurigu min, Stockmann.DOKTORO STOCKMANNMi!MORTEN KIILĈu vi scias per kiu mono mi aĉetis tiujn ĉi akciojn? Ne, tion vi ne povas scii; sed nun mi diru. Estas la mono kiun Katrine kaj Petra kaj la knabetoj heredos post mi. Jes, ĉar mi ja tamen havas iom ŝparitan, komprenu.DOKTORO STOCKMANN(ekflamiĝas)Kaj tiel vi prenas la monon de Katrine por tiaĵo!MORTEN KIILJes, tiu mono nun investiĝis en la banejo. Kaj nun mi volas vidi, ĉu vi tamen estas tiel furioza — freneza, Stockmann. Se vi daŭre lasos bestojn kaj tiajn fiaĵojn veni el mia tanejo, tio estas la sama kiel tranĉi rimenojn el la haŭto de Katrine, kaj ankaŭ de Petra, kaj de la knabetoj; sedtionneniu vera familipatro faras, — se li ne estas frenezulo.DOKTORO STOCKMANN(paŝas tien kaj reen)Jes, sed miestasfreneza, mi estas frenezulo!MORTEN KIILTiomege delira — freneza vi certe ne estas, kiam la familio estas en danĝero.DOKTORO STOCKMANN(haltas antaŭ li)Kial vi ne parolis kun mi, antaŭ ol vi aĉetis tiujn senvaloraĵojn!MORTEN KIILKio estas farita, plej forte efikas.DOKTORO STOCKMANN(paŝadas maltrankvile ĉirkaŭe)Se mi do ne estus tiel certa pri la afero —! Sed mi estas profunde konvinkita, ke mi pravas.MORTEN KIIL(pesas la dokumentujon en la mano)Se vi daŭre frenezadas, tiuj ĉi ne valoros multe.(Li metas la dokumentujon en la poŝon.)DOKTORO STOCKMANNSed pro diablo, la scienco devus do kapabli eltrovi iun ilon por preventi; iu kontraŭinfekta drogo —MORTEN KIILVi pensas pri io por mortigi la bestojn, ĉu?DOKTORO STOCKMANNJes, aŭ por neŭtraligi ilin.MORTEN KIILĈu vi ne povus provi per iom da ratveneno?DOKTORO STOCKMANNHo, babilaĵo! — Sed ĉiuj ja diras, ke estas nur imagaĵo. Ĉu ne povas esti imagaĵo do! Lasu ilinhavisian imagaĵon! Ĉu ne la nesciantaj, etkoraj hundaĉoj insultis min kiel popolmalamikon; — kaj ili eĉ estis pretaj tiri miajn vestaĵojn de mia korpo!MORTEN KIILKaj ĉiujn fenestrojn, kiujn ili frakasis por vi!DOKTORO STOCKMANNJes, kaj la zorgoj pri miaj devoj al la familio! Tion mi devas priparoli kun Katrine; ŝi pli bone scias pri tiuj aferoj.MORTEN KIILBone; aŭskultu nur konsilon de saĝa edzino.DOKTORO STOCKMANN(ekkoleriĝas kontraŭ lin)Ke vi povis konduti tiel stultege! Forriski la monon de Katrine; meti min en tiun ĉi teruran turmentadon! Kiam mi vidas vin, estas kvazaŭ mi vidus satanon mem —!MORTEN KIILSe tiel estas, mi devas foriri. Sed antaŭ ol la dua mi atendas respondon de vi.Jesaŭne. Se vi respondosne, mi transdonos la akciojn al la bonfara fondaĵo, — kaj tio jam hodiaŭ.DOKTORO STOCKMANNKaj kion ricevos Katrine?MORTEN KIILEĉ ne grajneton.(La pordo de la antaŭĉambro malfermiĝas.Redaktoro Hovstadkajpresisto Aslaksenaperas.)MORTEN KIILJen, vidu tiujn du!DOKTORO STOCKMANN(fiksrigardas ilin)Ĉu vi? Ĉuvidenove kuraĝas veni ĉi tien al mi!HOVSTADJes vere ni tion faras.ASLAKSENKomprenu, ni havas ion por priparoli kun vi.MORTEN KIIL(flustras)Jes aŭ ne antaŭ la dua.ASLAKSEN(okulumas alHovstad)Aha!(Morten Kiilforiras.)DOKTORO STOCKMANNNu, kion vi do volas pri mi? Estu mallonge.HOVSTADMi bone komprenas, ke vi malŝatas nin pro nia sinteno dum la kunveno hieraŭ —DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi nomas sinteno? Ho, bela sinteno! Mi nomas tion sintenaĉa, virinaĉa —. Pro diablo fi!HOVSTADNomu tion, kiel al vi plaĉas; sed ni nepovision alian fari.DOKTORO STOCKMANNVine kuraĝision alian, ĉu ne?HOVSTADJes, se vi preferas.ASLAKSENSed kial vi ne lasis fali vorton antaŭe? Nur etan aludon al sinjoro Hovstad aŭ mi.DOKTORO STOCKMANNAludo? Pri kio?ASLAKSENPri tio, kio kaŝis sin malantaŭe.DOKTORO STOCKMANNMi tute ne komprenas vin.ASLAKSEN(kapsignas intime)Ho, je Dio, vi faras, doktoro Stockmann.HOVSTADNe estas plu necese teni tion sekrete.DOKTORO STOCKMANN(rigardas ilin laŭvice)Sed pro diabla haŭto kaj osto —!ASLAKSENĈu mi rajtas demandi, — ĉu via bopatro ne iras ĉirkaŭe en la urbo aĉetante ĉiujn banejakciojn?DOKTORO STOCKMANNJes, aĉetis banejakciojn hodiaŭ; sed —?ASLAKSENEstus pli saĝe, se vi igus iun alian fari tion, — iun, kiu ne estas tiel parence proksima.HOVSTADKaj vi ne devus ekstari sub propra nomo. Neniu devus ja scii, ke la atako kontraŭ la banejo venis de vi. Vi estus devinta konsiliĝi kun mi, doktoro Stockmann.DOKTORO STOCKMANN(rigardas kvazaŭ foren; aspekte io prilumiĝas por li, kaj li diras kvazaŭ perpleksa)Ĉu tiaĵo estas imagebla? Ĉu tiaĵo estas farebla?ASLAKSEN(ridetas)Montriĝas, ke estas farebla. Sed komprenu, ke ĝi devas esti plenumata elegante.HOVSTADKaj prefere pluraj devas partopreni; ĉar estas ja ĉiam tiel, ke la respondeco malgrandiĝas por la opulo, kiam li kunlaboras kun aliaj.DOKTORO STOCKMANN(sinrege)Mallonge, sinjoroj, — kion vi do deziras?ASLAKSENTion sinjoro Hovstad plej bone —HOVSTADNe, vi parolu, Aslaksen.ASLAKSENNu ja; estastio, ke nun, kiam ni konas la tutan konekson, ni ja opinias, ke ni kuraĝas meti “La Popolan Mesaĝon” je via dispono.DOKTORO STOCKMANNNunvi kuraĝas? Sed la publika opinio? Ĉu vi ne timas, ke leviĝos ŝtormo kontraŭ nin?HOVSTADNi devas elteni la ŝtormon.ASLAKSENKaj la doktoro devas esti rapidfara. Tuj kiam via atako havos rezulton —DOKTORO STOCKMANNTuj kiam mia bopatro kaj mi ekkaptis la akciojn je malalta prezo, vi aludas —?HOVSTADCerte estas nur sciencaj konsideroj, kiuj instigas vin fariĝi la estro de la banejo.DOKTORO STOCKMANNKompreneble; estis pro sciencaj konsideroj, ke mi igis tiun maljunan “melon” partopreni en tio ĉi. Kaj poste ni laŭŝajne riparos la akvokondukilon kaj iom fosadas en la plaĝo, sen kaŭzi al la urba kaso elspezon eĉ ne de duona krono. Ĉu vi ne opinias, ke ni sukcesos? Ĉu?HOVSTADMi opinias, — kiam vi havas “La Popolan Mesaĝon” kun vi.ASLAKSENEn libera socio la gazetaro estas potenco, sinjoro doktoro.DOKTORO STOCKMANNJes bone; kaj tio estas ja ankaŭ la publika opinio; kaj vi, sinjoro Aslaksen, vi garantias pri la asocio de domposedantoj?ASLAKSENPri la asocio de domposedantoj same kiel pri la amikoj de modereco. Fidu tion.DOKTORO STOCKMANNSed, miaj sinjoroj —; nu, mi hontas fari demandon; sed kiun kompenson —?HOVSTADPrefere ni helpus vin por nenio, kompreneble. Sed “La Popola Mesaĝo” staras sur malfortaj piedoj; ĝi ne eldoniĝas senprobleme; kaj ĉesigi la gazeton nun, kiam estas tiom, por kio agi en la granda politiko, mi vere malvolonte farus.DOKTORO STOCKMANNMi komprenas; estus ja ĉagrenige por amiko de la popolo kiel vi.(ekscitiĝas)Sed mi estas malamiko de la popolo, mi!(kuras ĉirkaŭe en la ĉambro)Kie mi havas mian bastonon? Pro diablo, kie estas la bastono?HOVSTADKion tio signifu?ASLAKSENVi do ne volas —?DOKTORO STOCKMANN(haltas)Kaj se mi nun donu al vi eĉ ne nuran oeron de miaj multaj akcioj? Memoru ke la moneroj ne facile glitas el la poŝoj de ni riĉuloj.HOVSTADHo,videvas memori, ke tiu afero pri la akcioj povas esti prezentata dumaniere.DOKTORO STOCKMANNJes, tion vi certe kapablas; se mi ne kontribuos por helpi “La Popolan Mesaĝon”, vi certe ekhavos malbelan opinion pri tiu afero; vi persekutos min, mi opinias, — ĉasos min, — provos gorĝmordi min, kiel la hundo gorĝmordas la leporon!HOVSTADTio estas laŭ natura leĝo; ĉiu besto volas trovi nutraĵon.ASLAKSENOni ja devas preni la nutraĵon, kie oni ĝin trovas.DOKTORO STOCKMANNDo serĉu ion en la kloakdefluilo;(ĉirkaŭkuras en la ĉambro)— ĉar morto kaj plago, vi nun spertu, kiu estas la plej forta besto el ni tri.(trovas la pluvŝirmilon kaj frape svingas ĝin)Hej, jen —!HOVSTADVi do ne volas atenci nin!ASLAKSENAtentu pri tiu pluvŝirmilo!DOKTORO STOCKMANNTra la fenestro, sinjoro Hovstad!HOVSTAD(ĉe la pordo de la antaŭĉambro)Ĉu vi estas tute freneza!DOKTORO STOCKMANNTra la fenestro, sinjoro Aslaksen! Saltu, mi diras! Same bone frue kiel poste.ASLAKSEN(kuras ĉirkaŭ la skribotablon)Modereco, sinjoro doktoro; mi ne estas forta viro; mi ne multe eltenas —(krias)Helpu, helpu!(Sinjorino Stockmann,PetrakajHorstervenas de la sidĉambro.)SINJORINO STOCKMANNSed Dio pardonu, Tomas, kio estas!DOKTORO STOCKMANN(frapsvingas la pluvŝirmilon)Saltu eksteren, mi diras! En la defluilon!HOVSTADAtako kontraŭ senkulpan homon! Mi nomas vin atestanto, ŝipestro Horster(Li rapidas tra la antaŭĉambro)ASLAKSEN(konfuzita)Se oni nur konus la lokajn rilatojn —(forglitas tra la sidĉambro)SINJORINO STOCKMANN(retenas la doktoron)Sed regu vin do, Tomas!DOKTORO STOCKMANN(ĵetas la pluvŝirmilon)Honto al mi ke ili ja tamen forsavis sin.SINJORINO STOCKMANNSed kion ili volis pri vi?DOKTORO STOCKMANNTion vi sciu poste; nun mi devas pripensi aliajn aferojn.(iras al la tablo kaj skribas sur vizitkarton)Jen, Katrine; kion vi legas tie?SINJORINO STOCKMANNTri grandajnNe; kion tio signifas?DOKTORO STOCKMANNTion vi sciu poste.(transdonas la karton)Jen, Petra; kure sendu la fulgitinon al la “melo” kun ĝi plej eble rapide. Rapidu!(Petraeliras kun la karto tra la antaŭĉambro.)DOKTORO STOCKMANNAj; se mi ne hodiaŭ havis viziton de ĉiuj satanaj sendintoj, mi ne scias de kiuj plu. Sed nun mi akrigu mian plumon kontraŭ ilin, ke ĝi fariĝu aleno; mi trempos ĝin en venenon kaj galon; mi ĵetos mian inkujon rekte en ilian kapaĉojn!SINJORINO STOCKMANNJes, sed ni ja forvojaĝos, Tomas.(Petrarevenas.)DOKTORO STOCKMANNNu?PETRAFarite.DOKTORO STOCKMANNBone. — Forvojaĝos, vi diras? Ne, morto kaj plago ĉu ni faru; ni restos, kie ni estas, Katrine!PETRANi restos!SINJORINO STOCKMANNEn ĉi tiu urbo?DOKTORO STOCKMANNJes, ĝuste ĉi tie; ĉi tie estas la batalejo; ĉi tie mi luktos; ĉi tie mi volas venki! Kiam vi estos kunkudrinta mian pantalonon, mi eliros en la urbon por lui domon; ni devas ja havi tegmenton super ni dum la vintro.HORSTERTion vi ricevos ĉe mi.DOKTORO STOCKMANNĈu vere?HORSTERJes, bonvolu; mi havas sufiĉe da ĉambroj, kaj preskaŭ neniam estas hejme.SINJORINO STOCKMANNHo, kiel bonvole de vi. Horster.PETRADankon!DOKTORO STOCKMANN(premas lian manon)Dankon, dankon! Jen tiu zorgo estas for. Kaj nun mi komencos serioze jam en tiu ĉi tago. Ho, estas senfino da aferoj por elfosi, Katrine! Sed estas bone, ke mi nun havas liberan tempon je mia dispono; jes, jen vidu; vi sciu, ke mi estas maldungita de la banejo —SINJORINO STOCKMANN(suspiras)Ho jes, tion mi ja atendis.DOKTORO STOCKMANN— kaj poste ili volas forpreni de mi mian praktikon. Sed lasu ilin fari! La malriĉulojn mi tamen retenas — tiujn, kiuj nenion pagas; kaj, bona Dio, estas ja ili, kiuj pleje min bezonas. Sed, morto kaj plago, aŭskulti min ili devos; mi predikos por ili ĉiutempe, kiel estas ie skribita.SINJORINO STOCKMANNSed, kara Tomas, ĉu vi ne vidis kiom utilas prediki.DOKTORO STOCKMANNVi vere estas komika, Katrine. Ĉu mi lasu min frapiĝi el la batalejo de tiu publika opinio kaj de la kompakta plimulto kaj tiaj satanaĵoj? Ne dankon, kara! Kaj kion mi volas, tio estas ja tiel simpla kaj klara kaj rekta. Mi nur volas marteladi en la kapojn de la hundaĉoj, ke la liberaluloj estas la plej insidaj malamikoj de liberaj homoj, — ke la partiprogramoj tordas la kolojn de junaj vivopovaj veroj, — ke konsideroj pri oportuneco turnas supron malsupren moralon kaj justecon, tiel ke fine fariĝos neelteneble vivi ĉi tie. Jes, ĉu ne ŝajnas al vi, ŝipestro Horster, ke mi devas kapabli igi la homojn komprenition?HORSTERPovas esti; mi ne komprenas tiajn aferojn.DOKTORO STOCKMANNNun vi aŭskultu! Estas la partiestroj, kiujn ni devas ekstermi. Ĉar komprenu, ke partiestro estas kvazaŭ lupo, — li estas kvazaŭ glutavida lupaĉo; — li bezonas tioman nombron da brutetoj ĉiun jaron, por ekzisti. Rigardu nun Hovstad kaj Aslaksen! Kiom da brutetojilikonsumas; aŭ ili vundmordas ilin kaj disŝiras ilin, tiel, ke ili neniam plu fariĝos aliaj ol domposedantoj kaj abonantoj de “La Popola Mesaĝo”!(eksidas duone sur la tablon)Ho, venu ĉi tien, kara Katrine, — vidu, kiel bele la suno brilas enen ĉe ni hodiaŭ. Kaj tiu benata printempa aero, kiu enfluas ĉe mi.SINJORINO STOCKMANNJes, se ni nur povus vivi el sunbrilo kaj printempa aero, Tomas.DOKTORO STOCKMANNNu, aldone vi devas pene ŝpari, — kaj ni certe traluktos.Tioestas mia plej malgranda zorgo. Ne, tio kio pli grava estas, estastio, ke mi ne konas iun tian liberan kaj noblan viron, kiu post mi kuraĝos preni sur sin mian taskon.PETRAHo, ne pensu pri tio, patro; vi havas la tempon antaŭ vi. — Sed jen jam la knaboj.(EjlifkajMortenenvenas tra la sidĉambro.)SINJORINO STOCKMANNĈu vi ricevis forpermeson hodiaŭ?MORTENNe; sed ni luktis kun la aliaj dum la paŭzo —EJLIFNe estas vero; estis la aliaj, kiuj luktis kun ni.MORTENJes, kaj sinjoro Rørlund diris, ke ni pli bone restu hejme kelkajn tagojn.DOKTORO STOCKMANN(klakas per la fingroj kaj eksaltas de la tablo)Jen mi vidas! Jen mi vidas, mi ĵuru! Vi neniam plu metu viajn piedojn en la lernejon!LA KNABOJNe en la lernejon!SINJORINO STOCKMANNSed ne, Tomas —DOKTORO STOCKMANNNeniam, mi diras! Mi volas mem instrui vin; — ja, tio signifas, ke vi eĉ nenion lernu —MORTENHura!DOKTORO STOCKMANN— sed mi volas fari el vi liberajn, noblajn homojn. Aŭdu, pri tio vi devas helpi min, Petra.PETRAJes, patro, fidu min je tio.DOKTORO STOCKMANNKaj la lernejo, ĝi estu en la salono, kie ili moknomis min popolmalamiko. Sed ni bezonas plurajn; mi devas havi almenaŭ dek du knabojn por komenci.SINJORINO STOCKMANNIlin vi certe ne trovos en tiu ĉi urbo.DOKTORO STOCKMANNNi vidos.(al la knaboj)Ĉu vi ne konas iujn stratbubojn, — iujn vere bubaĉajn —?MORTENJes, patro, el tiuj mi konas multajn!DOKTORO STOCKMANNJen bone; havigu kelkajn por mi. Unu solan fojon mi volas eksperimenti pri la hundaĉoj; ofte sidas strangaj kapoj sur ili.MORTENSed kion ni do faru, kiam ni jam estos liberaj kaj noblaj homoj?DOKTORO STOCKMANNTiam vi forpelu ĉiujn lupaĉojn al la fora okcidento, knaboj!(Ejlifaspektas iom dubema;Mortensaltetas kaj krias hura.)SINJORINO STOCKMANNAj, se nur tiuj lupaĉoj ne forpelos vin, Tomas.DOKTORO STOCKMANNĈu vi tute freneziĝas, Katrine!Forpeli min? Nun, kiam mi estas la plej forta viro en la urbo!SINJORINO STOCKMANNLa plej forta —nun?DOKTORO STOCKMANNJes, tian grandan vorton mi kuraĝas esprimi, kenunmi estas unu el la plej fortaj viroj en la tuta mondo.MORTENHo ne do!DOKTORO STOCKMANN(mallaŭtigas la voĉon)Tŝ; ankoraŭ ne tion priparolu; sed mi faris grandan malkovron.SINJORINO STOCKMANNNun denove?DOKTORO STOCKMANNCerte, jes certe!(kolektas ilin ĉirkaŭ sin kaj diras konfideme)La afero estas tia, komprenu, ke la plej forta viro en la mondo, estas tiu, kiu staras tute sola.SINJORINO STOCKMANN(ridetas skuante la kapon)Ho, vi Tomas —!PETRA(fidoplene, kaptas liajn manojn)Patro!

(Laborĉambro dedoktoro Stockmann. Librobretoj kaj ŝrankoj kun diversaj preparaĵoj laŭ la muroj. En la fono estas elirejo al la antaŭĉambro; antaŭe maldekstre estas pordo al la sidĉambro. Sur la muro dekstre estas du fenestroj, kies vitroj estas frakasitaj. Meze en la ĉambro staras la skribotablo de la doktoro, kovrita de libroj kaj dokumentoj. La ĉambro estas en malordo. Estas antaŭtagmeze.)

(Doktoro Stockmann, en negliĝo kaj pantofloj kaj kun kaloto, staras klinite, rastante per pluvŝirmilo sub unu el la ŝrankoj; fine li antaŭentiras ŝtonon.)

DOKTORO STOCKMANN(parolas tra la malfermita pordo al la sidĉambro)Katrine, jen mi trovis ankoraŭ unu.

SINJORINO STOCKMANN(ene en la sidĉambro)Ho, vi certe ankoraŭ trovos plurajn.

DOKTORO STOCKMANN(metas la ŝtonon sur aron da aliaj sur la tablo)Tiujn ŝtonojn mi konservos kiel sanktaĵojn. Ejlif kaj Morten vidu ilin ĉiun tagon, kaj kiam ili fariĝos plenkreskaj, ili ricevu ilin herede de mi.(rastas sub librobreto)Ĉu ŝi — kiel diable ŝi nomiĝas, — ŝi, la servistino, — ĉu ŝi ankoraŭ ne serĉis la vitraĵiston?

SINJORINO STOCKMANN(envenas)Jes, sed li respondis, ke li ne scias, ĉu li povos veni hodiaŭ.

DOKTORO STOCKMANNVi certe vidos, ke li ne kuraĝas.

SINJORINO STOCKMANNNe, ankaŭ Randine opinias, ke li ne kuraĝas pro la najbaroj.(parolas enen en la sidĉambron)Kion vi volas, Randine? Nu tiel.(iras tien kaj tuj revenas)Jen letero al vi, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNMi rigardu.(malfermas ĝin kaj legas)Nu tiel.

SINJORINO STOCKMANNDe kiu ĝi estas?

DOKTORO STOCKMANNDe la domposedanto. Li malluigas nin.

SINJORINO STOCKMANNĈu vere? Li, kiu estas tia honesta homo —

DOKTORO STOCKMANN(rigardas en la leteron)Li ne kuraĝas havi nin, li diras. Malvolonte li tion faras; sed li ne kuraĝas ion alian — pro siaj kuncivitanoj — pro la publika opinio — estas dependanta — ne kuraĝas ofendi certajn riĉulojn.

SINJORINO STOCKMANNJen vidu, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNJa, ja, mi vidas; ili estas malkuraĝuloj, ĉiuj, en ĉi tiu urbo; neniu ion kuraĝas pro ĉiuj aliaj homoj.(ĵetas la leteron sur la tablon)Sed ne gravas por ni, Katrine. Nun ni vojaĝos al la nova mondo, kaj tiam —

SINJORINO STOCKMANNJes sed, Tomas, ĉu estas bone pripensite, tio ĉi pri la vojaĝo?

DOKTORO STOCKMANNĈu mi restus ĉi tie, kie oni primokis min kiel popolmalamikon, brulstampis min, frakasis miajn fenestrojn! Kaj jen vidu, Katrine; ili ankaŭ ŝirfendis mian nigran pantalonon.

SINJORINO STOCKMANNHo ne; kaj la plej bonan, kiun vi havas!

DOKTORO STOCKMANNNeniam oni devus surmeti sian plej bonan pantalonon, kiam oni luktas por libereco kaj vero. Nu, la pantalono ne multe gravas por mi; ĉar ĝin vi ja povas kunkudri por mi. Sed estastio, ke la kanajlaro kaj la amaso kuraĝas agresi min, kvazaŭ ili estus miaj egaluloj, — estastiokion mi, je mia morto, ne povas akcepti.

SINJORINO STOCKMANNJes, ili estis krudaj kontraŭ vin ĉi tie en la urbo, Tomas; sed ĉu protioni devas forvojaĝi el la lando?

DOKTORO STOCKMANNĈu vi opinias, ke la plebanoj ne estas same impertinentaj en niaj aliaj urboj kiel en tiu ĉi? Ho jes, kara, estos certe tute la sama. Nu, egale; lasu la hundaĉojn buŝaĉi;tione estas la plej malbona; la plej malbona estas, ke ĉiuj homoj en la tuta lando estas partisklavoj. Nu, pritio, — eble ne estas pli bone en la libera okcidento; ankaŭ tie ja furiozas la kompakta plimulto kaj la liberala publika opinio kaj ĉiu alia diablaĵo. Sed, vidu, la kondiĉoj estas pli granskalaj tie; ili povas mortigi, sed ili ne torturadas; ili ne pinĉas liberan animon per ŝraŭbtenilo kiel hejme ĉe ni. Kaj en bezono oni povas ja teni sin flanke.(iras trans la planko)Se mi nur sciis, kie estas praarbaro aŭ eta sudmara insulo por vendo malmultekoste —

SINJORINO STOCKMANNJes, sed la knaboj, Tomas?

DOKTORO STOCKMANN(haltas)Vi estas stranga, Katrine! Ĉu vi vere preferus, ke la knaboj kreskus en tia socio kiel la nia? Hieraŭ vespere vi vidis ja mem, ke la duono de la popolo estas furioza; kaj se la alia duono ne perdis sian prudenton, tio estas ĉar ili estas azenoj, kiuj ne havas iun prudenton por perdi.

SINJORINO STOCKMANNSed kara Tomas, vi parolas ja tiel nesingardeme.

DOKTORO STOCKMANNNu! Ĉu ne estas vero, kion mi diras? Ĉu ili ne turnas ĉiujn konceptojn supron malsupren? Ĉu ili ne faras unu saman kaĉon el justo kaj maljusto? Ĉu ili ne nomas mensogon, kion mi scias esti vero? Sed la plej frenezega estas, ke ĉi tie ĉirkaŭiras plenkreskaj, liberalecaj homoj en amaso, kaj kredas, ke ili estas liberpensantoj! Ĉu vi iam ion tian aŭdis, Katrine!

SINJORINO STOCKMANNJes, jes, eble estas stulte, sed —

(Petra envenas de la sidĉambro.)

SINJORINO STOCKMANNĈu vi jam nun venas de la lernejo?

PETRAJes; mi estas maldungita!

SINJORINO STOCKMANNMaldungita!

DOKTORO STOCKMANNAnkaÅ­ vi!

PETRASinjorino Busk maldungis min; kaj do mi opiniis plej bone iri tuj.

DOKTORO STOCKMANNKaj vi ĝuste faris!

SINJORINO STOCKMANNKiu kredus, ke sinjorino Busk estas tiel fia homo!

PETRAHo ne, patrino, sinjorino Busk ne estas fia; mi vidis klare, kiel tio ĉagrenigis ŝin. Sed ŝi ne kuraĝis, diris ŝi; kaj jen mi maldungiĝis.

DOKTORO STOCKMANN(ridas kaj frotas manojn)Ŝi ne kuraĝis, ankaŭ ŝi ne! Ho, belege.

SINJORINO STOCKMANNHo ja, post la teruraj tumultoj hieraŭ vespere, do —

PETRANe estis nur soletio. AÅ­du nun, patro!

DOKTORO STOCKMANNNu, kaj kio?

PETRASinjorino Busk montris al mi ne malpli ol tri leterojn, kiujn ŝi ricevis ĉi-matene —

DOKTORO STOCKMANNSen subskribo, ĉu?

PETRAJes.

DOKTORO STOCKMANNJes, ĉar ili nekuraĝasriski la nomon, Katrine!

PETRAKaj en du el ili skribiĝis, ke sinjoro, kiu vizitadas en nia domo, rakontis en la klubo ĉi-nokte, ke mi havas ege liberajn opiniojn pri diversaj aferoj —

DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi do ne neis?

PETRAKompreneble ne. Sinjorino Busk mem havas konsiderinde liberajn opiniojn, kiam ni estas solaj du; sed ĉar ĉi tio pri mi disvastiĝis, ŝi ne kuraĝis reteni min.

SINJORINO STOCKMANNKaj imagu, — jen unu kiu vizitadas nian domon! Vidu, kion vi rehavas por via gastameco, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNEn tia fiaĵo ni ne volas plu vivi. Enpaku kiel eble plej rapide, Katrine; ni foriru ju pli frue des pli bone.

SINJORINO STOCKMANNSilentu; ŝajnas al mi, ke estas iu en la koridoro. Iru por vidi, Petra.

PETRA(malfermas la pordon)Ho, ĉu estas vi, ŝipestro Horster? Bonvolu eniri.

HORSTER(el la antaŭĉambro)Bonan tagon. Mi pensis, ke mi devis fari viziteton por aŭdi kiel statas.

DOKTORO STOCKMANN(premas lian manon)Dankon; tre bonvoleme de vi.

SINJORINO STOCKMANNKaj dankon, ke vi trahelpis nin, ŝipestro Horster.

PETRASed kiel vi mem trairis hejmen?

HORSTERHo jes, iris bone; mi havas ja ioman forton; kaj tiuj homoj pleje preferas uzi la buŝon.

DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu ne estas strange pri tiu fia malkuraĝeco? Venu, kaj mi montru ion al vi! Jen, tie la ŝtonoj, kiujn ili ĵetis enen al ni. Rigardu ilin! Ne estas pli ol du sufiĉe grandaj ŝtonoj en la tuta aro; la resto estas nenio alia ol ŝtonetoj, — nuraj grajnoj. Kaj tamen ili staris tie ekstere hurlante, kaj ĵuris, ke ili volas bati min pecen; sed ago — ago — ne, el tio oni ne multon vidas en nia urbo!

HORSTEREstis ja ankaŭ la plej bona por vi ĉi tiun fojon, sinjoro doktoro.

DOKTORO STOCKMANNEfektive estis. Sed tamen estas ĉagrenige; ĉar se iam okazos serioza batalo grava por la tuta lando, vi vidos, ke la publika opinio preferos forkuri, kaj la kompakta plimulto kuros arbaren kiel aro da ŝafoj, ĉu ne ŝipestro Horster. Estastio, kio estas tiel ĉagrenige pripensi; vere estas por mi bedaŭrinde —. Ho; sed pro diablo, — funde tio ĉi estas ja nur stultaĵo. Se ili diris, ke mi estas popolmalamiko, lasu min do esti popolmalamiko.

SINJORINO STOCKMANNVi neniam fariĝos, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNNe ĵuru pri tio, Katrine. Malica vorto povas efiki kiel pinglograto en la pulmo. Kaj tiu damnita vorto —; mi ne kvitiĝos de ĝi; ĝi fiksiĝis sub la koro; ĝi kuŝas tie kaj fosas kaj suĉas kiel acidaj sukoj. Kaj kontraŭ tio helpas neniu magnezo.

PETRABa; nur ridu pri ili, patro.

HORSTERLa homoj certe ŝanĝos opiniojn, sinjoro doktoro.

SINJORINO STOCKMANNJes, Tomas, pri tio vi povas esti same certa, kiel pri tio ke vi staras ĉi tie.

DOKTORO STOCKMANNJes, eble kiam estos tro malfrue. Sed tiam estu por ili laŭ merite! Tiam ili povos iri ĉi tie en sia fiaĵo, kaj pentante ke ili pelis patrioton en ekzilon. Kiam vi forvelos, ŝipestro Horster?

HORSTERHm, — vere estas pri tio, ke mi venis por paroli kun vi —

DOKTORO STOCKMANNNu, ĉu estas io pri la ŝipo?

HORSTERNe; sed ne okazos, ke mi kuniros.

PETRAĈu vi do estas maldungita?

HORSTER(ridetas)Jes, efektive estas tiel.

PETRAAnkaÅ­ vi.

SINJORINO STOCKMANNJen vi vidas, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNKaj tio pro la vero! Aj, se mi estus ion tian pripensinta —

HORSTERNe estu afliktita pro tio; mi certe trovos oficon ĉe iu aŭ alia eksterurba ŝipsocieto.

DOKTORO STOCKMANNKaj tion de tiu grandkomercisto Vik, — riĉa homo, sendependa de ĉiuj —! Fi, pro diablo!

HORSTERAlie li estas sufiĉe sincera; kaj li mem diris, ke li volus reteni min, se li nur kuraĝus —

DOKTORO STOCKMANNSed li ne kuraĝis? Ne; tion mi komprenas!

HORSTERNe estas facile, li diris, kiam oni apartenas al certa partio —

DOKTORO STOCKMANNJen vera vorto de honestulo. Partio estas kvazaŭ viandmuelilo; ĝi muelas ĉiujn kapojn kune al kaĉo; kaj tial ili fariĝas kaĉokapoj kaj farĉokapoj ĉiuj!

SINJORINO STOCKMANNSed Tomas do!

PETRA(alHorster)Se vi ne estus nin akompaninta hejmen, eble en tio ĉi ne rezultus.

HORSTERPri tio mi ne pentas.

PETRA(etendas al li la manon)Dankon pro tio.

HORSTER(al la doktoro)Kaj ankaŭtionmi volus diri, ke ĉar vi fine decidis ke vi forvojaĝu, mi pensis pri alia solvo —

DOKTORO STOCKMANNBone; se ni nur povos rapide forvojaĝi —

SINJORINO STOCKMANNTŝ; ĉu iu frapis la pordon?

PETRAEble estas onklo.

DOKTORO STOCKMANNAha!(krias)Envenu!

SINJORINO STOCKMANNKara Tomas, promesu al mi do —

(La magistranto venas de la antaŭĉambro.)

LA MAGISTRANTO(ĉe la pordo)Nu, vi estas okupata. Jes, do mi prefere —

DOKTORO STOCKMANNNe, ne; envenu.

LA MAGISTRANTOSed mi dezirus paroli kun vi ni du solaj.

SINJORINO STOCKMANNNi iros en la sidĉambron dume.

HORSTERKaj mi revenos poste.

DOKTORO STOCKMANNNe; vi eniru kune, ŝipestro Horster; mi bezonas plian informon —

HORSTERJa, ja, do mi atendas.

(Li sekvassinjorinon StockmannkajPetraen la sidĉambron.)

LA MAGISTRANTO(silentas, sed ekrigardas al la fenestroj)

DOKTORO STOCKMANNVi eble trovas, ke estas iom liberaere ĉe ni hodiaŭ? Surmetu la kepon.

LA MAGISTRANTODankon, se mi povas.(tion faras)Mi sentas, ke mi kaptis malvarmumon hieraŭ; mi frostis —

DOKTORO STOCKMANNĈu? Kontraŭe mi trovis, ke estis sufiĉe varme.

LA MAGISTRANTOMi bedaÅ­ras, ke ne estis en mia potenco malebligi tiujn noktajn ekscesojn.

DOKTORO STOCKMANNĈu vi volas diri al mi ion ceteran?

LA MAGISTRANTO(elprenas grandan leteron)Mi havas tiun ĉi dokumenton por vi de la baneja direkcio.

DOKTORO STOCKMANNMi estas maldungita, ĉu?

LA MAGISTRANTOJes, de hodiaŭ.(metas la leteron sur la tablon)Ni bedaŭras; sed — sincere dirite — ni ne kuraĝis pro la publika opinio.

DOKTORO STOCKMANN(ridetas)Ne kuraĝis? Tiujn vortojn mi aŭdispli fruehodiaŭ.

LA MAGISTRANTOMi petas, ke vi ekkomprenu vian staton. Estonte vi ne povas atendi iun ajn praktikon en nia urbo.

DOKTORO STOCKMANNAl la diablo pri la praktiko! Sed el kio vi tion scias tiel certe?

LA MAGISTRANTOLa asocio de domposedantoj starigis liston, kiun ili portas de domo al domo. Ĉiuj bonanimaj civitanoj estas petataj ne viziti vin; kaj mi kuraĝas garantii, ke neniu domposedanto kuraĝas rifuzi sian subskribon; ili tute simple nekuraĝas.

DOKTORO STOCKMANNNe, ne; pri tio mi ne dubas. Sed kio do?

LA MAGISTRANTOSe mi povus doni al vi konsilon, ĝi estus, ke vi forlokiĝu el nia urbo por ioma tempo —

DOKTORO STOCKMANNJes, mi ĝuste iomete pensas forlasi la lokon.

LA MAGISTRANTOBone. Kaj post duona jaro aŭ iom pli, kiam vi ŝanĝis vian opinion, kaj vi post matura konsidero povus decidigi vin esprimi bedaŭron kaj konfesi vian eraron —

DOKTORO STOCKMANNTiam mi eble povus rericevi mian oficon, vi pensas?

LA MAGISTRANTOEble; estas tute ne senŝance.

DOKTORO STOCKMANNJes, sed la publika opinio? Vi ja ne kuraĝas pro la publika opinio.

LA MAGISTRANTOLa opinio estas ege varia afero. Kaj por diri la veron estas ege grave por ni havi tian konfeson de vi.

DOKTORO STOCKMANNJes, por ĝi vi lekas viajn lipojn! Sed pro diablo, vi memoras kion mi antaŭe diris al vi pri tiaj vulpo-ruzaĵoj!

LA MAGISTRANTOTiam via pozicio estis konsiderinde pli favora; vi povis supozi, ke vi havas la tutan urbon dorse —

DOKTORO STOCKMANNJes, kaj nun mi sentas, ke mi havas la tutan urbon sur la nuko —.(ekflamiĝas)Sed eĉ ne se mi havus la diablon mem kaj lian praavinon sur la nuko —! Neniam, — neniam, mi diras!

LA MAGISTRANTOPatro de familio ne kuraĝas tiel agi, kiel vi faras. Vi ne kuraĝas, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNMi ne kuraĝas, ĉu? Estas nur unu sola ago en la mondo, kiun libera homo ne kuraĝas; kaj ĉu vi scias, kiu tiu estas?

LA MAGISTRANTONe.

DOKTORO STOCKMANNKompreneble; sedmidiru al vi. Libera homo ne kuraĝas malpurigi sin kiel fiulo; li ne kuraĝas konduti tiel, ke li devus kraĉi sin mem en la okulojn.

LA MAGISTRANTOTio ĉi sonas ja treege akceptebla; kaj se ne ekzistus alia klarigo por via obstineco —; sed tia ja ekzistas —

DOKTORO STOCKMANNKion vi aludas pertio?

LA MAGISTRANTOTion vi certe bonege komprenas. Sed ĉar mi estas via frato kaj saĝa homo, mi konsilas al vi, ne bazi vin tro fide sur esperoj kaj perspektivoj, kiuj tre facile povus malsukcesi.

DOKTORO STOCKMANNSed al kio dotioaludu?

LA MAGISTRANTOĈu vi vere volas kredigi al mi, ke vi estas senscia pri la testamentaj dispozicioj, kiujn faris tanejestro Kiil?

DOKTORO STOCKMANNMi scias, ke la iometon, kiun li posedas, estas destinita al fondaĵo por bezonantaj metiistoj. Sed kiel tio rilatas al mi?

LA MAGISTRANTOUnue ne estas iometoj pri kio temas. Tanejestro Kiil estas sufiĉe riĉa homo.

DOKTORO STOCKMANNTion mi neniam suspektis —!

LA MAGISTRANTOHm, — vere ne? Vi do ankaŭ ne scias, ke ne malkonsiderinda parto de lia kapitalo estas heredota de viaj infanoj, tiel ke vi kaj via edzino ĝuu la rentojn dum via vivodaŭro. Ĉu li tion ne diris al vi?

DOKTORO STOCKMANNNe; mi ĵuras, ke li ne faris. Kontraŭe; li ĉiam koleriĝadis pro tio, ke li pagu tro altan imposton. Sed ĉu vi scias tion ĉi tiel certe, Petro?

LA MAGISTRANTOMi sciiĝis de tute fidinda fonto.

DOKTORO STOCKMANNHo, dian dankon, do Katrine estos sekura, — kaj ankaŭ la infanoj! Tion mi ja devas rakonti —(krias)Katrine, Katrine!

LA MAGISTRANTO(retenas lin)Tŝ, ankoraŭ nenion diru!

SINJORINO STOCKMANN(malfermas la pordon)Kio estas?

DOKTORO STOCKMANNNenio, kara; nur reen eniru.

(Sinjorino Stockmannfermas.)

DOKTORO STOCKMANN(paŝadas sur la planko)Sekura! Ĉu vere, — ili do ĉiuj estas sekuraj! Kaj tiaj por la vivodaŭro! Ho beniga sento scii, ke oni estas sekura!

LA MAGISTRANTOJes, sed estas jatio, kio vi ne estas. Tanejestro Kiil povas nuligi la testamenton kiun ajn tagon aÅ­ horon laÅ­dezire.

DOKTORO STOCKMANNSed tion li ne faras, mia bona Petro. La melo estas tro ĝojega, ke mi ekkaptas vin kaj viajn sagacajn amikojn.

LA MAGISTRANTO(ekmiras, kaj rigardas lin esplore)Aha, tio ĵetas lumon sur multon.

DOKTORO STOCKMANNKian multon?

LA MAGISTRANTOLa tuto estis kombinita manovro. Tiuj senbridaj, senkonsideraj atencoj, kiujn vi — en la nomo de la vero — direktis kontraŭ la estrantajn civitanojn en la urbo —

DOKTORO STOCKMANNKiujn; kiujn?

LA MAGISTRANTO— estis do nenio alia, ol interkonsentita kompenso por la testamento de tiu maljuna venĝavida Morten Kiil.

DOKTORO STOCKMANN(konsternita)Petro, — vi do estas la plej fia plebano, kiun mi konas dum mia vivo.

LA MAGISTRANTOInter ni estas finite. Via maldungo estas nerevokebla; — ĉar nun ni havas armilojn kontraŭ vi.(Li foriras.)

DOKTORO STOCKMANNFi, fi, fi!(krias)Katrine! La planko estu lavata post li. Enirigu ŝin kun akvujo, ŝin, — ŝin — kion diable —, ŝin, kiu ĉiam havas fulgon sur la nazo —

SINJORINO STOCKMANN(en la sidĉambro)Tŝ, tŝ do, Tomas!

PETRA(ankaŭ ĉe la pordo)Patro, avo venas kaj petas, ĉu li povas paroli kun vi sola.

DOKTORO STOCKMANNJes, certe li povas.(ĉe la pordo)Envenu, bopatro.

(Morten Kiilenvenas. Ladoktorofermas la pordon malantaÅ­ li.)

DOKTORO STOCKMANNNu, kio estas? Eksidu.

MORTEN KIILNe sidi.(ĉirkaŭrigardas)Aspektas bele ĉe vi hodiaŭ, sinjoro Stockmann.

DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu ne?

MORTEN KIILVere bele ja aspektas; freŝan aeron vi ankaŭ havas; hodiaŭ vi havas sufiĉe da tiu “moksigena” ŝtofo, pri kiu vi parolis hieraŭ. Vi certe havas bonegan konsciencon hodiaŭ, mi pensas.

DOKTORO STOCKMANNJes, mi havas.

MORTEN KIILĈu imagu?(frapas sian bruston)Sed ĉu vi scias kionmihavas ĉi tie?

DOKTORO STOCKMANNEspereble ankaÅ­ bonan konsciencon.

MORTEN KIILBa! Estas io multe pli bona ol tio.

(Li elprenas dikan poŝdokumentujon, malfermas ĝin kaj montras aron da dokumentoj.)

DOKTORO STOCKMANN(rigardas lin mire)Akcioj en la banejo?

MORTEN KIILNe estis malfacile ekhavi ilin hodiaÅ­.

DOKTORO STOCKMANNKaj vi jam aĉetis —?

MORTEN KIILTiom por kio mi havis monon.

DOKTORO STOCKMANNSed kara bopatro, — tiel malesperige kiel statas pri la banejo nun!

MORTEN KIILSe vi kondutas kiel prudenta homo, vi certe restarigos la banejon.

DOKTORO STOCKMANNJes, vi ja mem vidas, ke mi faras, kion mi povas; — sed —! La homoj estas ja frenezaj en nia urbo!

MORTEN KIILVi diris hieraŭ, ke la pleja fiaĵo venas de mia tanejo. Setioestus vero, mia avo, kaj mia patro antaŭ mi, kaj mi mem dum multaj jaroj malpurigadus la urbon kvazaŭ tri murdanĝeloj. Ĉu vi opinias, ke mi lasas tiun honton gluiĝi sur min?

DOKTORO STOCKMANNBedaÅ­rinde, tion vi devas akcepti.

MORTEN KIILDankon ne. Mi defendos mian bonan nomon kaj reputacion. Oni nomas min “la melo”, mi aŭdis. Melo, ĉu tio ne estas iuspeca porko; sed pri tio ili neniam en la mondo praviĝu. Mi volas vivi kaj morti kiel purema homo.

DOKTORO STOCKMANNKaj kiel vi volas realigition?

MORTEN KIILVipurigu min, Stockmann.

DOKTORO STOCKMANNMi!

MORTEN KIILĈu vi scias per kiu mono mi aĉetis tiujn ĉi akciojn? Ne, tion vi ne povas scii; sed nun mi diru. Estas la mono kiun Katrine kaj Petra kaj la knabetoj heredos post mi. Jes, ĉar mi ja tamen havas iom ŝparitan, komprenu.

DOKTORO STOCKMANN(ekflamiĝas)Kaj tiel vi prenas la monon de Katrine por tiaĵo!

MORTEN KIILJes, tiu mono nun investiĝis en la banejo. Kaj nun mi volas vidi, ĉu vi tamen estas tiel furioza — freneza, Stockmann. Se vi daŭre lasos bestojn kaj tiajn fiaĵojn veni el mia tanejo, tio estas la sama kiel tranĉi rimenojn el la haŭto de Katrine, kaj ankaŭ de Petra, kaj de la knabetoj; sedtionneniu vera familipatro faras, — se li ne estas frenezulo.

DOKTORO STOCKMANN(paŝas tien kaj reen)Jes, sed miestasfreneza, mi estas frenezulo!

MORTEN KIILTiomege delira — freneza vi certe ne estas, kiam la familio estas en danĝero.

DOKTORO STOCKMANN(haltas antaŭ li)Kial vi ne parolis kun mi, antaŭ ol vi aĉetis tiujn senvaloraĵojn!

MORTEN KIILKio estas farita, plej forte efikas.

DOKTORO STOCKMANN(paŝadas maltrankvile ĉirkaŭe)Se mi do ne estus tiel certa pri la afero —! Sed mi estas profunde konvinkita, ke mi pravas.

MORTEN KIIL(pesas la dokumentujon en la mano)Se vi daŭre frenezadas, tiuj ĉi ne valoros multe.

(Li metas la dokumentujon en la poŝon.)

DOKTORO STOCKMANNSed pro diablo, la scienco devus do kapabli eltrovi iun ilon por preventi; iu kontraŭinfekta drogo —

MORTEN KIILVi pensas pri io por mortigi la bestojn, ĉu?

DOKTORO STOCKMANNJes, aÅ­ por neÅ­traligi ilin.

MORTEN KIILĈu vi ne povus provi per iom da ratveneno?

DOKTORO STOCKMANNHo, babilaĵo! — Sed ĉiuj ja diras, ke estas nur imagaĵo. Ĉu ne povas esti imagaĵo do! Lasu ilinhavisian imagaĵon! Ĉu ne la nesciantaj, etkoraj hundaĉoj insultis min kiel popolmalamikon; — kaj ili eĉ estis pretaj tiri miajn vestaĵojn de mia korpo!

MORTEN KIILKaj ĉiujn fenestrojn, kiujn ili frakasis por vi!

DOKTORO STOCKMANNJes, kaj la zorgoj pri miaj devoj al la familio! Tion mi devas priparoli kun Katrine; ŝi pli bone scias pri tiuj aferoj.

MORTEN KIILBone; aŭskultu nur konsilon de saĝa edzino.

DOKTORO STOCKMANN(ekkoleriĝas kontraŭ lin)Ke vi povis konduti tiel stultege! Forriski la monon de Katrine; meti min en tiun ĉi teruran turmentadon! Kiam mi vidas vin, estas kvazaŭ mi vidus satanon mem —!

MORTEN KIILSe tiel estas, mi devas foriri. Sed antaŭ ol la dua mi atendas respondon de vi.Jesaŭne. Se vi respondosne, mi transdonos la akciojn al la bonfara fondaĵo, — kaj tio jam hodiaŭ.

DOKTORO STOCKMANNKaj kion ricevos Katrine?

MORTEN KIILEĉ ne grajneton.

(La pordo de la antaŭĉambro malfermiĝas.Redaktoro Hovstadkajpresisto Aslaksenaperas.)

MORTEN KIILJen, vidu tiujn du!

DOKTORO STOCKMANN(fiksrigardas ilin)Ĉu vi? Ĉuvidenove kuraĝas veni ĉi tien al mi!

HOVSTADJes vere ni tion faras.

ASLAKSENKomprenu, ni havas ion por priparoli kun vi.

MORTEN KIIL(flustras)Jes aÅ­ ne antaÅ­ la dua.

ASLAKSEN(okulumas alHovstad)Aha!

(Morten Kiilforiras.)

DOKTORO STOCKMANNNu, kion vi do volas pri mi? Estu mallonge.

HOVSTADMi bone komprenas, ke vi malŝatas nin pro nia sinteno dum la kunveno hieraŭ —

DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi nomas sinteno? Ho, bela sinteno! Mi nomas tion sintenaĉa, virinaĉa —. Pro diablo fi!

HOVSTADNomu tion, kiel al vi plaĉas; sed ni nepovision alian fari.

DOKTORO STOCKMANNVine kuraĝision alian, ĉu ne?

HOVSTADJes, se vi preferas.

ASLAKSENSed kial vi ne lasis fali vorton antaÅ­e? Nur etan aludon al sinjoro Hovstad aÅ­ mi.

DOKTORO STOCKMANNAludo? Pri kio?

ASLAKSENPri tio, kio kaŝis sin malantaŭe.

DOKTORO STOCKMANNMi tute ne komprenas vin.

ASLAKSEN(kapsignas intime)Ho, je Dio, vi faras, doktoro Stockmann.

HOVSTADNe estas plu necese teni tion sekrete.

DOKTORO STOCKMANN(rigardas ilin laŭvice)Sed pro diabla haŭto kaj osto —!

ASLAKSENĈu mi rajtas demandi, — ĉu via bopatro ne iras ĉirkaŭe en la urbo aĉetante ĉiujn banejakciojn?

DOKTORO STOCKMANNJes, aĉetis banejakciojn hodiaŭ; sed —?

ASLAKSENEstus pli saĝe, se vi igus iun alian fari tion, — iun, kiu ne estas tiel parence proksima.

HOVSTADKaj vi ne devus ekstari sub propra nomo. Neniu devus ja scii, ke la atako kontraŭ la banejo venis de vi. Vi estus devinta konsiliĝi kun mi, doktoro Stockmann.

DOKTORO STOCKMANN(rigardas kvazaŭ foren; aspekte io prilumiĝas por li, kaj li diras kvazaŭ perpleksa)Ĉu tiaĵo estas imagebla? Ĉu tiaĵo estas farebla?

ASLAKSEN(ridetas)Montriĝas, ke estas farebla. Sed komprenu, ke ĝi devas esti plenumata elegante.

HOVSTADKaj prefere pluraj devas partopreni; ĉar estas ja ĉiam tiel, ke la respondeco malgrandiĝas por la opulo, kiam li kunlaboras kun aliaj.

DOKTORO STOCKMANN(sinrege)Mallonge, sinjoroj, — kion vi do deziras?

ASLAKSENTion sinjoro Hovstad plej bone —

HOVSTADNe, vi parolu, Aslaksen.

ASLAKSENNu ja; estastio, ke nun, kiam ni konas la tutan konekson, ni ja opinias, ke ni kuraĝas meti “La Popolan Mesaĝon” je via dispono.

DOKTORO STOCKMANNNunvi kuraĝas? Sed la publika opinio? Ĉu vi ne timas, ke leviĝos ŝtormo kontraŭ nin?

HOVSTADNi devas elteni la ŝtormon.

ASLAKSENKaj la doktoro devas esti rapidfara. Tuj kiam via atako havos rezulton —

DOKTORO STOCKMANNTuj kiam mia bopatro kaj mi ekkaptis la akciojn je malalta prezo, vi aludas —?

HOVSTADCerte estas nur sciencaj konsideroj, kiuj instigas vin fariĝi la estro de la banejo.

DOKTORO STOCKMANNKompreneble; estis pro sciencaj konsideroj, ke mi igis tiun maljunan “melon” partopreni en tio ĉi. Kaj poste ni laŭŝajne riparos la akvokondukilon kaj iom fosadas en la plaĝo, sen kaŭzi al la urba kaso elspezon eĉ ne de duona krono. Ĉu vi ne opinias, ke ni sukcesos? Ĉu?

HOVSTADMi opinias, — kiam vi havas “La Popolan Mesaĝon” kun vi.

ASLAKSENEn libera socio la gazetaro estas potenco, sinjoro doktoro.

DOKTORO STOCKMANNJes bone; kaj tio estas ja ankaÅ­ la publika opinio; kaj vi, sinjoro Aslaksen, vi garantias pri la asocio de domposedantoj?

ASLAKSENPri la asocio de domposedantoj same kiel pri la amikoj de modereco. Fidu tion.

DOKTORO STOCKMANNSed, miaj sinjoroj —; nu, mi hontas fari demandon; sed kiun kompenson —?

HOVSTADPrefere ni helpus vin por nenio, kompreneble. Sed “La Popola Mesaĝo” staras sur malfortaj piedoj; ĝi ne eldoniĝas senprobleme; kaj ĉesigi la gazeton nun, kiam estas tiom, por kio agi en la granda politiko, mi vere malvolonte farus.

DOKTORO STOCKMANNMi komprenas; estus ja ĉagrenige por amiko de la popolo kiel vi.(ekscitiĝas)Sed mi estas malamiko de la popolo, mi!(kuras ĉirkaŭe en la ĉambro)Kie mi havas mian bastonon? Pro diablo, kie estas la bastono?

HOVSTADKion tio signifu?

ASLAKSENVi do ne volas —?

DOKTORO STOCKMANN(haltas)Kaj se mi nun donu al vi eĉ ne nuran oeron de miaj multaj akcioj? Memoru ke la moneroj ne facile glitas el la poŝoj de ni riĉuloj.

HOVSTADHo,videvas memori, ke tiu afero pri la akcioj povas esti prezentata dumaniere.

DOKTORO STOCKMANNJes, tion vi certe kapablas; se mi ne kontribuos por helpi “La Popolan Mesaĝon”, vi certe ekhavos malbelan opinion pri tiu afero; vi persekutos min, mi opinias, — ĉasos min, — provos gorĝmordi min, kiel la hundo gorĝmordas la leporon!

HOVSTADTio estas laŭ natura leĝo; ĉiu besto volas trovi nutraĵon.

ASLAKSENOni ja devas preni la nutraĵon, kie oni ĝin trovas.

DOKTORO STOCKMANNDo serĉu ion en la kloakdefluilo;(ĉirkaŭkuras en la ĉambro)— ĉar morto kaj plago, vi nun spertu, kiu estas la plej forta besto el ni tri.(trovas la pluvŝirmilon kaj frape svingas ĝin)Hej, jen —!

HOVSTADVi do ne volas atenci nin!

ASLAKSENAtentu pri tiu pluvŝirmilo!

DOKTORO STOCKMANNTra la fenestro, sinjoro Hovstad!

HOVSTAD(ĉe la pordo de la antaŭĉambro)Ĉu vi estas tute freneza!

DOKTORO STOCKMANNTra la fenestro, sinjoro Aslaksen! Saltu, mi diras! Same bone frue kiel poste.

ASLAKSEN(kuras ĉirkaŭ la skribotablon)Modereco, sinjoro doktoro; mi ne estas forta viro; mi ne multe eltenas —(krias)Helpu, helpu!

(Sinjorino Stockmann,PetrakajHorstervenas de la sidĉambro.)

SINJORINO STOCKMANNSed Dio pardonu, Tomas, kio estas!

DOKTORO STOCKMANN(frapsvingas la pluvŝirmilon)Saltu eksteren, mi diras! En la defluilon!

HOVSTADAtako kontraŭ senkulpan homon! Mi nomas vin atestanto, ŝipestro Horster(Li rapidas tra la antaŭĉambro)

ASLAKSEN(konfuzita)Se oni nur konus la lokajn rilatojn —(forglitas tra la sidĉambro)

SINJORINO STOCKMANN(retenas la doktoron)Sed regu vin do, Tomas!

DOKTORO STOCKMANN(ĵetas la pluvŝirmilon)Honto al mi ke ili ja tamen forsavis sin.

SINJORINO STOCKMANNSed kion ili volis pri vi?

DOKTORO STOCKMANNTion vi sciu poste; nun mi devas pripensi aliajn aferojn.(iras al la tablo kaj skribas sur vizitkarton)Jen, Katrine; kion vi legas tie?

SINJORINO STOCKMANNTri grandajnNe; kion tio signifas?

DOKTORO STOCKMANNTion vi sciu poste.(transdonas la karton)Jen, Petra; kure sendu la fulgitinon al la “melo” kun ĝi plej eble rapide. Rapidu!

(Petraeliras kun la karto tra la antaŭĉambro.)

DOKTORO STOCKMANNAj; se mi ne hodiaŭ havis viziton de ĉiuj satanaj sendintoj, mi ne scias de kiuj plu. Sed nun mi akrigu mian plumon kontraŭ ilin, ke ĝi fariĝu aleno; mi trempos ĝin en venenon kaj galon; mi ĵetos mian inkujon rekte en ilian kapaĉojn!

SINJORINO STOCKMANNJes, sed ni ja forvojaĝos, Tomas.

(Petrarevenas.)

DOKTORO STOCKMANNNu?

PETRAFarite.

DOKTORO STOCKMANNBone. — Forvojaĝos, vi diras? Ne, morto kaj plago ĉu ni faru; ni restos, kie ni estas, Katrine!

PETRANi restos!

SINJORINO STOCKMANNEn ĉi tiu urbo?

DOKTORO STOCKMANNJes, ĝuste ĉi tie; ĉi tie estas la batalejo; ĉi tie mi luktos; ĉi tie mi volas venki! Kiam vi estos kunkudrinta mian pantalonon, mi eliros en la urbon por lui domon; ni devas ja havi tegmenton super ni dum la vintro.

HORSTERTion vi ricevos ĉe mi.

DOKTORO STOCKMANNĈu vere?

HORSTERJes, bonvolu; mi havas sufiĉe da ĉambroj, kaj preskaŭ neniam estas hejme.

SINJORINO STOCKMANNHo, kiel bonvole de vi. Horster.

PETRADankon!

DOKTORO STOCKMANN(premas lian manon)Dankon, dankon! Jen tiu zorgo estas for. Kaj nun mi komencos serioze jam en tiu ĉi tago. Ho, estas senfino da aferoj por elfosi, Katrine! Sed estas bone, ke mi nun havas liberan tempon je mia dispono; jes, jen vidu; vi sciu, ke mi estas maldungita de la banejo —

SINJORINO STOCKMANN(suspiras)Ho jes, tion mi ja atendis.

DOKTORO STOCKMANN— kaj poste ili volas forpreni de mi mian praktikon. Sed lasu ilin fari! La malriĉulojn mi tamen retenas — tiujn, kiuj nenion pagas; kaj, bona Dio, estas ja ili, kiuj pleje min bezonas. Sed, morto kaj plago, aŭskulti min ili devos; mi predikos por ili ĉiutempe, kiel estas ie skribita.

SINJORINO STOCKMANNSed, kara Tomas, ĉu vi ne vidis kiom utilas prediki.

DOKTORO STOCKMANNVi vere estas komika, Katrine. Ĉu mi lasu min frapiĝi el la batalejo de tiu publika opinio kaj de la kompakta plimulto kaj tiaj satanaĵoj? Ne dankon, kara! Kaj kion mi volas, tio estas ja tiel simpla kaj klara kaj rekta. Mi nur volas marteladi en la kapojn de la hundaĉoj, ke la liberaluloj estas la plej insidaj malamikoj de liberaj homoj, — ke la partiprogramoj tordas la kolojn de junaj vivopovaj veroj, — ke konsideroj pri oportuneco turnas supron malsupren moralon kaj justecon, tiel ke fine fariĝos neelteneble vivi ĉi tie. Jes, ĉu ne ŝajnas al vi, ŝipestro Horster, ke mi devas kapabli igi la homojn komprenition?

HORSTERPovas esti; mi ne komprenas tiajn aferojn.

DOKTORO STOCKMANNNun vi aŭskultu! Estas la partiestroj, kiujn ni devas ekstermi. Ĉar komprenu, ke partiestro estas kvazaŭ lupo, — li estas kvazaŭ glutavida lupaĉo; — li bezonas tioman nombron da brutetoj ĉiun jaron, por ekzisti. Rigardu nun Hovstad kaj Aslaksen! Kiom da brutetojilikonsumas; aŭ ili vundmordas ilin kaj disŝiras ilin, tiel, ke ili neniam plu fariĝos aliaj ol domposedantoj kaj abonantoj de “La Popola Mesaĝo”!(eksidas duone sur la tablon)Ho, venu ĉi tien, kara Katrine, — vidu, kiel bele la suno brilas enen ĉe ni hodiaŭ. Kaj tiu benata printempa aero, kiu enfluas ĉe mi.

SINJORINO STOCKMANNJes, se ni nur povus vivi el sunbrilo kaj printempa aero, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNNu, aldone vi devas pene ŝpari, — kaj ni certe traluktos.Tioestas mia plej malgranda zorgo. Ne, tio kio pli grava estas, estastio, ke mi ne konas iun tian liberan kaj noblan viron, kiu post mi kuraĝos preni sur sin mian taskon.

PETRAHo, ne pensu pri tio, patro; vi havas la tempon antaŭ vi. — Sed jen jam la knaboj.

(EjlifkajMortenenvenas tra la sidĉambro.)

SINJORINO STOCKMANNĈu vi ricevis forpermeson hodiaŭ?

MORTENNe; sed ni luktis kun la aliaj dum la paŭzo —

EJLIFNe estas vero; estis la aliaj, kiuj luktis kun ni.

MORTENJes, kaj sinjoro Rørlund diris, ke ni pli bone restu hejme kelkajn tagojn.

DOKTORO STOCKMANN(klakas per la fingroj kaj eksaltas de la tablo)Jen mi vidas! Jen mi vidas, mi ĵuru! Vi neniam plu metu viajn piedojn en la lernejon!

LA KNABOJNe en la lernejon!

SINJORINO STOCKMANNSed ne, Tomas —

DOKTORO STOCKMANNNeniam, mi diras! Mi volas mem instrui vin; — ja, tio signifas, ke vi eĉ nenion lernu —

MORTENHura!

DOKTORO STOCKMANN— sed mi volas fari el vi liberajn, noblajn homojn. Aŭdu, pri tio vi devas helpi min, Petra.

PETRAJes, patro, fidu min je tio.

DOKTORO STOCKMANNKaj la lernejo, ĝi estu en la salono, kie ili moknomis min popolmalamiko. Sed ni bezonas plurajn; mi devas havi almenaŭ dek du knabojn por komenci.

SINJORINO STOCKMANNIlin vi certe ne trovos en tiu ĉi urbo.

DOKTORO STOCKMANNNi vidos.(al la knaboj)Ĉu vi ne konas iujn stratbubojn, — iujn vere bubaĉajn —?

MORTENJes, patro, el tiuj mi konas multajn!

DOKTORO STOCKMANNJen bone; havigu kelkajn por mi. Unu solan fojon mi volas eksperimenti pri la hundaĉoj; ofte sidas strangaj kapoj sur ili.

MORTENSed kion ni do faru, kiam ni jam estos liberaj kaj noblaj homoj?

DOKTORO STOCKMANNTiam vi forpelu ĉiujn lupaĉojn al la fora okcidento, knaboj!

(Ejlifaspektas iom dubema;Mortensaltetas kaj krias hura.)

SINJORINO STOCKMANNAj, se nur tiuj lupaĉoj ne forpelos vin, Tomas.

DOKTORO STOCKMANNĈu vi tute freneziĝas, Katrine!Forpeli min? Nun, kiam mi estas la plej forta viro en la urbo!

SINJORINO STOCKMANNLa plej forta —nun?

DOKTORO STOCKMANNJes, tian grandan vorton mi kuraĝas esprimi, kenunmi estas unu el la plej fortaj viroj en la tuta mondo.

MORTENHo ne do!

DOKTORO STOCKMANN(mallaŭtigas la voĉon)Tŝ; ankoraŭ ne tion priparolu; sed mi faris grandan malkovron.

SINJORINO STOCKMANNNun denove?

DOKTORO STOCKMANNCerte, jes certe!(kolektas ilin ĉirkaŭ sin kaj diras konfideme)La afero estas tia, komprenu, ke la plej forta viro en la mondo, estas tiu, kiu staras tute sola.

SINJORINO STOCKMANN(ridetas skuante la kapon)Ho, vi Tomas —!

PETRA(fidoplene, kaptas liajn manojn)Patro!

Back to IndexNext