The Project Gutenberg eBook ofPopolmalamiko: Dramo en kvin aktojThis ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: Popolmalamiko: Dramo en kvin aktojAuthor: Henrik IbsenTranslator: Odd TangerudRelease date: November 14, 2006 [eBook #19803]Language: EsperantoCredits: Produced by Andrew Sly and Bill Patterson*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK POPOLMALAMIKO: DRAMO EN KVIN AKTOJ ***
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.
Title: Popolmalamiko: Dramo en kvin aktojAuthor: Henrik IbsenTranslator: Odd TangerudRelease date: November 14, 2006 [eBook #19803]Language: EsperantoCredits: Produced by Andrew Sly and Bill Patterson
Title: Popolmalamiko: Dramo en kvin aktoj
Author: Henrik IbsenTranslator: Odd Tangerud
Author: Henrik Ibsen
Translator: Odd Tangerud
Release date: November 14, 2006 [eBook #19803]
Language: Esperanto
Credits: Produced by Andrew Sly and Bill Patterson
*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK POPOLMALAMIKO: DRAMO EN KVIN AKTOJ ***
HENRIK IBSENPOPOLMALAMIKODramo en kvin aktoj(En folkefiende)(1882)Tradukis: Odd TangerudEldonejo: Jec Scandinavia a/sPostboks 54N - 3401 LierTlf. 32 85 50 03Fax. 32 85 5082ISBN 82-91707-51-0
Dramo en kvin aktoj
(En folkefiende)
(1882)
Tradukis: Odd Tangerud
Eldonejo: Jec Scandinavia a/sPostboks 54N - 3401 LierTlf. 32 85 50 03Fax. 32 85 5082ISBN 82-91707-51-0
Popolmalamiko
ROLOJ:
(Stockmann prononciĝasStokmankun mallongao)
(La intrigo okazas en marborda urbo en suda Norvegio.)
UNUA AKTO(Vespero en la sidĉambro de ladoktoro; senlukse sed belete ekipita kaj meblita. Sur la flanka muro dekstre estas du pordoj, el kiuj la pli fona kondukas en la antaŭĉambron kaj la pli proksima al la laborĉambro de ladoktoro. Sur la kontraŭa muro, rekte kontraŭ la pordo de la antaŭĉambro, estas pordo al la ceteraj ĉambroj de la familio. Meze sur la sama muro staras la kahela forno, kaj pli antaŭe estas sofo kaj super ĝi spegulo, kaj antaŭ la sofo estas ovala tablo kun tuko. Sur la tablo staras lumanta lampo kun ŝirmilo. En la fono estas malferma pordo al la manĝoĉambro. Tie vidiĝas pretigita tablo por vespermanĝo kaj sur ĝi lampo.)(Billingsidas ĉe la manĝotablo kun buŝtuko sub la mentono.Sinjorino Stockmannstaras apud la tablo kaj transdonas al li pladon kun granda peco de rostbovaĵo. La ceteraj seĝoj ĉirkaŭ la tablo estas forlasitaj, la manĝilaro en malordo, kiel post finita manĝo.)SINJORINO STOCKMANNNu ja, ĉar vi venas horon tro malfrue, sinjoro Billing, vi devas esti kontenta per malvarma manĝaĵo.BILLING(manĝante)Gustas bonege, — vere bonege.SINJORINO STOCKMANNVi ja scias kiel strikte Stockmann tenas sin je fiksa manĝohoro —BILLINGPor mi tute ne gravas. Gustas eĉ pli bone, kiam mi povas sidi tiel sola kaj manĝi senĝenate.SINJORINO STOCKMANNJa, ja, kiam bongustas al vi —(aŭskultas en la direkto de la antaŭĉambro)Jen eble venas ankaŭ Hovstad.BILLINGJes eble.(Magistranto Petro Stockmannen surtuto kun uniformĉapo kaj bastono envenas.)LA MAGISTRANTOAltestime bonan vesperon, bofratino.SINJORINO STOCKMANN(alvenas en la sidĉambron)Ha, jen, bonan vesperon. Ĉu estas vi? Ĝentile de vi fari viziton.LA MAGISTRANTOMi ĵus preteriris, kaj —(kun ĵetrigardo al la manĝoĉambro)Pardonu, aspekte vi havas gastojn.SINJORINO STOCKMANN(iom embarasata)Ne, tute ne; estas tute hazarde.(rapide)Bonvolu eniri por kunmanĝeti!LA MAGISTRANTOMi! Ne, multajn dankojn. Je Dio; varman manĝaĵon vespere; Ne estas pormiastomako.SINJORINO STOCKMANNHo, unu solan fojon —.LA MAGISTRANTONe, ne, Dio benu vin; mi tenas min je mia teakvo kaj mia buterpano. Estas en la daŭro pli sane, — kaj ankaŭ pli ŝpareme.SINJORINO STOCKMANN(ridetas)Vi do ne kredu, ke Tomas kaj mi vere estas malŝparemuloj.LA MAGISTRANTONe vi, bofratino; mi eĉ ne aludus —.(montras al la oficejo de la doktoro)Ĉu — Ĉu eble li ne estas hejme?SINJORINO STOCKMANNNe, li eliris por promeneto post la manĝo, — li kaj la knaboj.LA MAGISTRANTOĈu tio estas saniga?(aŭskultas)Jen li verŝajne venas.SINJORINO STOCKMANNNe, ne estas li.(oni frapas)Envenu!(Redaktoro Hovstadenvenas de la antaŭĉambro.)SINJORINO STOCKMANNHa ĉu estas sinjoro Hovstad, kiu —?HOVSTADJes, pardonu, sed mi estis retenata en la presejo. Bonan vesperon, sinjoro magistranto.LA MAGISTRANTO(salutas iom retene)Sinjoro redaktoro. Eble vi venas pro fakaj aferoj?HOVSTADParte. Estas io por la gazeto.LA MAGISTRANTOMi komprenas. Laŭdire mia frato estas tre fekunda verkisto en “La Popola Mesaĝo”.HOVSTADJes, li degnas skribi en “La Popola Mesaĝo”, kiam li pro la vero devas esprimi sian opinion pri io aŭ alia.SINJORINO STOCKMANN(alHovstad)Sed ĉu vi ne volas —?(montras al la manĝoĉambro)LA MAGISTRANTOKompreneble; mi tute ne riproĉas lin pro tio, ke li skribas por tiu legantaro, kie li atendas favoran resonon. Cetere mi ja persone ne havas kaŭzon por malŝati vian gazeton, sinjoro Hovstad.HOVSTADNe, vere ankaŭ mi opinias ke ne.LA MAGISTRANTOEntute regas bona, pacema spirito en nia urbo; — vere bona civitana spirito. Kaj tio devenas el tio, ke ni havas grandan komunan aferon kune, aferon, kiu samgrade rilatas al ĉiuj honestaj civitanoj —HOVSTADLa banejo, jes.LA MAGISTRANTOĜuste. Ni havas nian grandan, novan, belegan banejon. Atentu! La banejo fariĝos la plej grava vivkondiĉo de la urbo, sinjoro Hovstad. Sendube!SINJORINO STOCKMANNTion saman ankaŭ Tomas diras.LA MAGISTRANTOKian eksterordinaran progreson la loko havas dum tiuj nuraj jaroj! La homoj ekhavis monon; estas vivo kaj vigleco. Konstruaĵoj kaj grundo plivaloriĝas de tago al tago.HOVSTADKaj la senlaboreco malkreskas.LA MAGISTRANTOAnkaŭ tio, jes. Por la posedantaj klasoj zorgo pri malriĉuloj estas konsiderinde malaltigita — feliĉe, kaj malaltiĝos ankoraŭ pli, se ni ĉi tiun jaron havos vere belan someron; — multajn vizitantajn fremdulojn, — sufiĉan nombron da malsanuloj, kiuj donos famon al la institucio.HOVSTADKaj por tio estas ja ŝancoj, mi aŭdas.LA MAGISTRANTOAspektas tre promesplene. Ĉiun tagon envenas demandoj pri loĝejoj kaj similaj aferoj.HOVSTADNu, do venas ja la artikolo de la doktoro ĝustatempe.LA MAGISTRANTOĈu li skribis ion ankaŭ nun?HOVSTADEstas io kion li skribis mezvintre; rekomendo pri la banejo, priskribanta la favorajn sanigajn kondiĉojn ĉe ni. Sed tiam mi flankenmetis la artikolon.LA MAGISTRANTOAha, estis supozeble iu manko en ĝi?HOVSTADNe, tiel ne; sed mi opiniis, ke estas pli bone atendi ĝis nun, printempe; ĉar nun la homoj komencas ekipi sin kaj pensi pri somerrestado —LA MAGISTRANTOTute ĝuste; treege ĝuste, sinjoro Hovstad.SINJORINO STOCKMANNJes, Tomas estas vere senlaca pri la banejo.LA MAGISTRANTONu, li ja estas en la servo de la banejo.HOVSTADJes, kaj estas ja ankaŭli, kiu ĝin kreis komence.LA MAGISTRANTOĈu estasli? Nu tiel? Jes mi foje aŭdas, ke certaj homoj havas tiun opinion. Sed mi vere kredis, ke ankaŭmifaris modestan kontribuon al tiu entrepreno.SINJORINO STOCKMANNJes, tion Tomas ĉiam diras.HOVSTADJes, kiu neas tion, sinjoro magistranto? Vi antaŭenigis la aferon kaj realigis ĝin; tion ni ja ĉiuj scias. Sedminur pensis, ke la ideo origine venis de la doktoro.LA MAGISTRANTOJes, da ideoj mia frato efektive havis sufiĉe dum sia tempo — bedaŭrinde. Sed kiam io estas realigenda, jen alispecaj homoj estas bezonataj, sinjoro Hovstad. Kaj mi vere pensis, ke precipe en tiu ĉi domo —SINJORINO STOCKMANNSed, kara bofrato —HOVSTADKiel do la magistranto —SINJORINO STOCKMANNEniru por ekhavi ion en la stomakon, sinjoro Hovstad; kaj dume mia edzo certe revenos.HOVSTADDankon; peceton eble.(Li iras en la manĝoĉambron.)LA MAGISTRANTO(iom mallaŭte)Estas strange pri tiuj homoj, kiuj devenas rekte de la farmistoj; neniam povas ili formeti la sendiskretecon.SINJORINO STOCKMANNSed kiom valoras zorgi pri tio? Ĉu ne vi kaj Tomas povas dividi la honoron kiel fratoj?LA MAGISTRANTOAspekte povus esti tiel; sed laŭŝajne ne estas ĉiuj kiuj estas kontentaj pri divido.SINJORINO STOCKMANNHo, kia diro! Vi kaj Tomas ja tre bone akordiĝas.(aŭskultas)Jen li estas, mi pensas.(Ŝi iras kaj malfermas la pordon de la antaŭĉambro.)DOKTORO STOCKMANN(ridas kaj faras bruon ekstere)Jen, kroma gasto, Katrine. Ĉu ne ĝojige; ĉu? Bonvolu, ŝipestro Horster; jen pendigu la mantelon sur la hokon. Nu do, vi ja ne portas mantelon! Imagu, Katrine, mi trovis lin sur la strato; li preskaŭ ne volis supreniri kun mi.(Ŝipestro Horsterenvenas kaj salutas la sinjorinon)DOKTORO STOCKMANN(ĉe la pordo)Eniru, knaboj. Nun ili denove estas lupe malsataj! Venu, ŝipestro Horster; nun vi gustumu veran rostbovaĵon —(Li puŝetasHorsteren la manĝoĉambron. AnkaŭEjlifkajMorteneniras.)SINJORINO STOCKMANNSed, Tomas, ĉu vi do ne vidas —?DOKTORO STOCKMANN(turnas sin ĉe la pordo)Nu, ĉu estas vi, Petro?(aliras kaj etendas al li la manon)Ho, vere ĝojige.LA MAGISTRANTOBedaŭrinde mi devas baldaŭ foriri —DOKTORO STOCKMANNBabilaĵo; baldaŭ ni metos la grogon sur la tablon. Vi ne forgesas la grogon, Katrine?SINJORINO STOCKMANNNe, ne; la akvo jam bolas.(Ŝi iras en la manĝoĉambron.)LA MAGISTRANTOAnkaŭ grogon —!DOKTORO STOCKMANNJes, eksidu, kaj ni komfortigu nin.LA MAGISTRANTONe dankon; mi neniam partoprenas en grogfestenoj.DOKTORO STOCKMANNSed tio ĉi ja ne estas iu grogfesteno.LA MAGISTRANTOŜajnas al mi —(ekrigardas al la manĝoĉambro)Estas strange, ke ili kapablas konsumi tian kvanton da manĝaĵo.DOKTORO STOCKMANN(frotas la manojn)Jes, ĉu ne estas benate vidi junulojn manĝi? Ĉiam apetiton! Estas kiel devas esti. Manĝaĵon oni bezonas! Fortojn! Estas tiaj homoj, kiuj trafosu la fermentantan materion de la estonteco, Petro.LA MAGISTRANTOPermesu al mi demandi tra kio oni bezonus “trafosi”, kiel vi vortumas?DOKTORO STOCKMANNNu, pri tio vi devas demandi la junularon — en pleneco de la tempo. Ni ne vidas. Kompreneble. Du tiaj maljunaj sentaŭguloj kiel vi kaj mi —LA MAGISTRANTONu do! Estas mirige stranga nomigo —DOKTORO STOCKMANNNu, ne prenu mian esprimon tro litere, Petro. Ĉar sciu, mi estas arde ĝoja kaj kontenta. Mi sentas min nepriskribeble feliĉa meze en tiu ĉi ĝermanta, vigla vivo. Estas ja promesriĉa tempo en kiu ni vivas! Estas kvazaŭ nova mondo elkreskas ĉirkaŭ ni.LA MAGISTRANTOĈu vere vi tion trovas?DOKTORO STOCKMANNJes; kompreneble vi tion ne vidas tiel bone kiel mi. Vi ja ĉiujn viajn tagojn vivis meze en tiu ĉi urbo; kaj tial la impres-kapablo malakriĝas. Sed mi, kiu devis sidi tie norde en mia forejo dum tiuj multaj jaroj, preskaŭ neniam vidante fremdan homon kun vekanta vorto, — sur min efikis kvazaŭ mi translokiĝis mezen en vivoviglan metropolon.LA MAGISTRANTOHm; metropolon —DOKTORO STOCKMANNJes, mi ja scias, ke la cirkonstancoj estas modestaj kompare kun aliaj lokoj. Sed ĉi tie estas vigla vivo, — promesoj, sennombraj taskoj por kiuj labori kaj batali; kajjenla ĉefa afero.(krias)Katrine, ĉu ne la poŝtisto venis?SINJORINO STOCKMANN(en la manĝoĉambro)Ne, li ankoraŭ ne venis.DOKTORO STOCKMANNKaj la bona enspezo, Petro! Tion oni lernas aprezi, kiam oni kiel ni vivis en malsato —LA MAGISTRANTONu ja, kompreneble —DOKTORO STOCKMANNHo jes, vi ja povas pensi, ke ofte estis mizere por ni tie norde. Kaj nun, vivi kiel grandsinjoro! Hodiaŭ ekzemple ni manĝis rostbovaĵon por tagmanĝo! Nu, ni ankaŭ krome havis por la vespermanĝo. Ĉu vi ne volas gustumi pecon? Aŭ ĉu mi do almenaŭ montru ĝin al vi? Venu —LA MAGISTRANTONe, ne, tute ne —DOKTORO STOCKMANNNu, sed jen do. Ĉu vi vidas, ke ni ekhavis tablotukon?LA MAGISTRANTOJes, mi tion rimarkis.DOKTORO STOCKMANNKaj ni ankaŭ ekhavis lampŝirmilon. Jen vidu! Por ĉio Katrine ŝparis. Kaj tio faras la ĉambron vere hejmeca. Ĉu vi ne samopinias? Staru ĉi tie; — ne, ne, ne; ne tiel. Jen tiel! Vidu; kiam la lumo radias tiel faske —. Mi vere trovas, ke aspektas elegante. Ĉu ne?LA MAGISTRANTOJes, kiam oni povas permesi al si tiajn luksaĵojn —DOKTORO STOCKMANNHo jes, nun mi ja povas tion permesi al mi. Katrine diras, ke mi enspezas preskaŭ same multe kiom ni foruzas.LA MAGISTRANTOPreskaŭ, jes —!DOKTORO STOCKMANNSed sciencisto devas ja vivi iom distingite. Mi estas certa, ke ordinara guberniestro foruzas multe pli jare ol mi.LA MAGISTRANTOJes, mi vere kredas! Guberniestro, aŭtoritatulo —DOKTORO STOCKMANNNu, do ordinara grandkomercisto! Tia ulo foruzas multfoje pli —LA MAGISTRANTOJes ja, laŭ ties kondiĉoj.DOKTORO STOCKMANNCetere mi ne disipas por senutilaĵoj, Petro. Sed mi pensas, ke mi ne povas rezigni pri la ega ĝojo vidi homojn ĉe mi. Mi tion bezonas, komprenu. Mi, kiu sidis tiom longe izolite, — por mi estas nepra vivkondiĉo esti kune kun junaj, bravaj, viglaj homoj, entreprenemaj —; kaj tiaj ili estas, ĉiuj tiuj kiuj sidas tie manĝante tiel bone. Mi dezirus, ke vi iom bone konus Hovstad.LA MAGISTRANTOJes Hovstad, li ja rakontis, ke li presigos novan artikolon de vi.DOKTORO STOCKMANNArtikolon de mi?LA MAGISTRANTOJes, pri la banejo. Artikolon, kiun vi verkis vintre.DOKTORO STOCKMANNHo tiun, jes! — Ne, ĝin mi ĝisplue ne volas presigi.LA MAGISTRANTOĈu ne? Laŭ mi ja estas la plej oportuna tempo.DOKTORO STOCKMANNJes, vi pravus; dum ordinaraj cirkonstancoj —(paŝadas sur la planko)LA MAGISTRANTO(postrigardas lin)Kio neordinara estus pri la cirkonstancoj nun?DOKTORO STOCKMANN(haltas)Nu, Petro, tion mi en la momento vere ne povas al vi diri; almenaŭ ne ĉi-vespere. Povas esti diverse pri la cirkonstancoj, aŭ eble eĉ nenio. Eble estas nur imago.LA MAGISTRANTOMi devas konfesi, ke tio sonas vere enigme. Ĉu io estos okazanta? Io, pri kio mi ne estu informata? Mi do opinius, ke mi, kiel la estro de la baneja estraro —DOKTORO STOCKMANNKaj mi opinius, ke mi —; nu, ni do ne har-tiru unu la alian, Petro.LA MAGISTRANTOPro dio; ne estas mia kutimo har-tiri, kiel vi diras. Sed mi devas plej firme postuli, ke ĉiuj iniciatoj estu decidataj komerce kaj per la leĝe elektitaj aŭtoritatuloj. Mi ne povas permesi, ke oni iras laŭ insidaj vojoj malantaŭ niaj dorsoj!DOKTORO STOCKMANNĈumiiam iras laŭ insidaj vojoj?LA MAGISTRANTOVi almenaŭ havas enradikiĝintan emon iri viajn proprajn vojojn. Kaj tio estas en bone ordigita socio preskaŭ same nepermesebla. La individuo vere akceptu, ke li subordigu sin al la tuto, aŭ, pli ĝuste, sub tiuj aŭtoritatuloj, kies tasko estas gardi la bonon de la tutaĵo.DOKTORO STOCKMANNPovas esti. Sed diable, kiel tio rilatas al mi?LA MAGISTRANTOJes, ĉar estas tio, kion vi aspekte neniam volas lerni, mia bona Tomas. Sed gardu vin; iun tagon vi pagos por tio, — frue aŭ malfrue. Nun mi avertis vin. Adiaŭ.DOKTORO STOCKMANNĈu vi estas freneza? Vi tute eraras —LA MAGISTRANTOTion mi ordinare ne faras. Cetere mi ne toleras —(salutas en la manĝoĉambron)Adiaŭ, bofratino. Adiaŭ sinjoroj.(Li foriras.)SINJORINO STOCKMANN(revenas en la sidĉambron)Ĉu li foriris?DOKTORO STOCKMANNJes, kaj furioza.SINJORINO STOCKMANNSed kara Tomas, kion vi nun denove faris al li?DOKTORO STOCKMANNTute nenion. Li do ne rajtas postuli, ke mi faru al li raporton antaŭtempe.SINJORINO STOCKMANNPri kio vi farus al li raporton?DOKTORO STOCKMANNHm; lasu tion al mi, Katrine. — Tamen estas strange, ke la poŝtisto ne venas.(Hovstad,BillingkajHorsterekstaris de la manĝotablo kaj venas en la sidĉambron.EjlifkajMortenvenos iom poste.)BILLING(streĉas la brakojn)Aĥ, post tia manĝo, je dia morto, oni sentas sin kiel nova homo.HOVSTADLa magistranto ne estis en la bona angulo ĉi-vespere.DOKTORO STOCKMANNVenas de la stomako; li havas malbonan digeston.HOVSTADCerte estis ni el “La Popola Mesaĝo”, kiujn li ne povis digesti.SINJORINO STOCKMANNVi ja sufiĉe bone akordiĝis kun li, laŭŝajne.HOVSTADHo, jes; sed estas ja nenio alia ol iu militpaŭzo.BILLINGJenla vorto! Ĝi rezumas la situacion.DOKTORO STOCKMANNVi devas memori, ke Petro estas soleca homo, la kompatindulo. Li ne havas hejmon por ĝui la etoson; nur aferoj, aferoj. Kaj aldone tiu damnita sengusta teakvo, kiun li glutadas. Nu, metu do seĝojn al la tablo, knaboj! Katrine, ĉu nun la grogon?SINJORINO STOCKMANN(irante al la manĝoĉambro)Tuj mi ĝin alportos.DOKTORO STOCKMANNKaj eksidu en la sofon ĉe mi, ŝipestro Horster. Rara gasto kiel vi —. Bonvolu preni lokojn, miaj amikoj.(La sinjoroj eksidas ĉirkaŭ la tablo.Sinjorino Stockmannalportas pleton, sur kiu estas bolilo, glasoj, karafoj kaj aliaj necesaĵoj.)SINJORINO STOCKMANNJen arako, kaj tio ĉi estas rumo; kaj jen konjako. Nun ĉiu helpu sin mem.DOKTORO STOCKMANN(prenas glason)Efektive ni faru.(dum la grogo miksiĝas)Kaj nun la cigaroj. Ejlif, vi ja scias kie estas la skatolo. Kaj vi, Morten, trovu mian pipon.(La knaboj iras en la ĉambron dekstre.)Mi suspektas, ke Ejlif foje kaptas cigaron; sed mi ŝajnigas nescianta.(vokas)Kaj ankaŭ mian kaloton, Morten! Katrine, diru al li kien mi metis ĝin. Nu, li ja ĝin havas!(La knaboj alportas la pridemanditajn aĵojn.)Bonvolu, miaj amikoj. Mi preferas la pipon, vi scias; tiu ĉi faris kun mi multajn ekskursojn en aĉa vetero tie supre en Nordlando.(tostas)Je via sano! Aĥ, verdire estas iom pli bone sidi ĉi tie sekure kaj agrable.SINJORINO STOCKMANN(trikante)Ĉu vi baldaŭ forvelos, ŝipestro Horster?HORSTERMi pensas, ke venontan semajnon mi estos preta.SINJORINO STOCKMANNKaj vi ja iros al Ameriko?HORSTERJes, mi intencas.BILLINGSed tiel vi ne povos partopreni la komunuman elekton.HORSTERĈu okazos novaj elektoj?BILLINGVi tion ne scias?HORSTERNe, mi ne miksas min en tiujn aferojn.BILLINGSed vi do tamen interesiĝas pri la publikaj aferoj, ĉu?HORSTERNe, tiujn mi ne komprenas.BILLINGTamen; voĉdoni oni ja devas.HORSTEREĉ tiuj, kiuj ne komprenas la aferon?BILLINGKomprenas? Kion vi volas diri per tio? La socio estas kvazaŭ ŝipo; ĉiuj devas meti la manon sur la stirilon.HORSTEREble tio estas avantaĝa sur la tero; sed sur ŝipo tio efikus malbone.HOVSTADEstas strange, ke la plimulto de maristoj interesiĝas tiom malmulte pri la aferoj de la lando.BILLINGVere strange.DOKTORO STOCKMANNMaristoj estas kiel migraj birdoj; Ili sentas sin hejme en sudo kaj en nordo. Sed tial ni aliuloj devas esti tiom pli agemaj, sinjoro Hovstad. Ĉu aperos io komune utila en “La Popola Mesaĝo” morgaŭ?HOVSTADNenio pri la urbaj aferoj. Sed postmorgaŭ mi intencas enpreni vian artikolon —DOKTORO STOCKMANNJes, morto kaj infero, la artikolon! Nun ne, aŭskultu, vi devas atendi pri ĝi.HOVSTADĈu? Nun ni havas ja tre bonan spacon, kaj ŝajnas al mi, ke estas la plej oportuna momento —DOKTORO STOCKMANNJes, jes; vi eble pravas; sed tamen vi devas atendi. Mi klarigos al vi post iom —(Petra, en ĉapelo kaj mantelo kaj kun amaseto da kajeroj sub la brako, envenas el la antaŭĉambro.)PETRABonan vesperon.DOKTORO STOCKMANNBonan vesperon, Petra; jen vi do estas?(reciprokaj salutoj;Petrademetas la vestaĵojn kaj la kajerojn sur seĝon apud la pordo.)PETRAKaj jen oni sidas komfortante sin, dum mi penegis en mia laboro.DOKTORO STOCKMANNNu, do partoprenu la komforton ankaŭ vi.BILLINGĈu mi pretigu glaseton por vi?PETRA(venas al la tablo)Dankon, mi preferas mem; vi ĉiam faras ĝin tro forta. Sed patro, fakte mi havas leteron por vi.(iras al la seĝo, kie kuŝas la vestaĵoj)DOKTORO STOCKMANNLeteron! De kiu?PETRA(serĉas en la mantelpoŝo)Mi ricevis ĝin de la poŝtisto ĵus kiam mi eliris —DOKTORO STOCKMANN(ekstaras kaj iras al ŝi renkonte)Kaj nur nun vi ĝin donas!PETRAMi vere ne havis tempon kuri returnen. Bonvolu, jen ĝi estas.DOKTORO STOCKMANN(kaptas la leteron)Mi vidu, mi vidu, infano.(rigardas la surskribon)Jes, ĝuste —!SINJORINO STOCKMANNĈu estastiukiun vi tiel atendis, Tomas?DOKTORO STOCKMANNJes ĝuste; nun mi tuj devas eniri — Kie trovos mi lampon, Katrine? Ĉu denove ne troviĝas lampo en mia ĉambro!SINJORINO STOCKMANNJes, la lampo estas ja lumanta sur la skribotablo.DOKTORO STOCKMANNBone, bone. Pardonu momenton —(Li iras en la ĉambron dekstre.)PETRAKio do tio estas, patrino?SINJORINO STOCKMANNMi ne scias; la lastajn tagojn li ofte demandis pri la poŝtisto.BILLINGSupozeble eksterurba paciento —PETRAKompatinda patro; li baldaŭ havos tro multe da laboro.(pretigas sian glason)Ho, bone gustos!HOVSTADĈu ankaŭ hodiaŭ vi instruis en la vesperlernejo?PETRA(trinketas)Du horojn.BILLINGKaj antaŭtagmeze kvar horojn en la instituto —PETRA(eksidas ĉe la pordo)Kvin horojn.SINJORINO STOCKMANNKaj ĉi-vespere vi devas kontrollegi skribajn taskojn, mi vidas.PETRAAmaseton, jes.HORSTERAspekte vi havas sufiĉan laboron.PETRAJes; kaj bone. Oni tiam fariĝas tiel kontentige laca.BILLINGVi tion ŝatas, ĉu?PETRAJes, ĉar tiam oni poste dormas tiel bone.MORTENVi certe estas granda pekulino, vi, Petra.PETRAPekulino?MORTENJes, ĉar vi tiom multe laboras. Sinjoro Rørlund diras, ke laboro estas puno pro niaj pekoj.EJLIF(spitblovas moke)Fu, kiel stulta vi estas, ke vi kredas tiaĵon.SINJORINO STOCKMANNNu, nu, Ejlif!BILLING(ridas)Jen, bonege.HOVSTADĈu vi ne volas multe labori, Morten?MORTENNe, mi ne volas.HOVSTADNu, sed kio vi do volas fariĝi en la vivo?MORTENMi plej ŝatus fariĝi vikingo, mi.EJLIFKaj do vi devus ja esti pagano.MORTENJa, ja; mi povus ja fariĝi pagano.BILLINGMi konsentas kun vi, Morten! Mi diras ĝuste la samon.SINJORINO STOCKMANN(faras signon)Ne, certe vi ne faras, sinjoro Billing.BILLINGJes, dia morto —! Miestaspagano, kaj pri tio mi fieras. Atentu, baldaŭ ni estos paganoj, la tuta aro.MORTENKaj ĉuni tiamrajtos fari ĉion laŭ nia volo?BILLINGJes, vidu, Morten —SINJORINO STOCKMANNEniru nun, knaboj; vi certe devas ion legi por morgaŭ.EJLIFMipovus tamen resti tempeton —SINJORINO STOCKMANNEĉ vi ne; eniru ambaŭ.(La knaboj diras bonan nokton kaj iras en la ĉambron maldekstre.)HOVSTADĈu vi vere opinias, ke malutilas al la knaboj aŭdi tiaĵon?SINJORINO STOCKMANNMi ja ne scias; sed mi ne ŝatas.PETRAJes, sed patrino, mi opinias, ke vere estas malsaĝe de vi.SINJORINO STOCKMANNJes, povas esti; sed mi tion ne ŝatas; ne en la hejmo.PETRAEstas tiom da mensogoj kaj hejme kaj en la lernejo. En la hejmo oni prisilentu, kaj en la lernejo ni devas mensogi antaŭ la infanoj.HORSTERVi devas mensogi, ĉu?PETRAJes, ĉu vi ne scias, ke ni devas prezenti multon, kion ni mem ne kredas?BILLINGJes, estas ja tro certe.PETRASe mi havus rimedojn, mi mem starigus lernejon, kaj tie instruiĝus tute alimaniere.BILLINGHo ĉu, rimedojn —HORSTERNu, se vi pritiopensas, fraŭlino Stockmann, vi povos de mi volonte havi ejon. La granda malnova domo de karmemora patro staras ja preskaŭ malplena; tie estas granda manĝosalono sur la teretaĝo —PETRA(ridas)Ja, ja, dankon al vi; sed ne efektiviĝos.HOVSTADHo ne, fraŭlino Petra prefere transiros al la gazetskribantoj, mi pensas. Sed aŭdu, ĉu vi havis tempon iom trarigardi la anglan rakonton, kiun vi promesis traduki por ni?PETRANe, ankoraŭ ne; sed vi ricevu ĝin en ĝusta tempo.(Doktoro Stockmannvenas de sia ĉambro kun la malfermita letero en la mano.)DOKTORO STOCKMANN(svingas la leteron)Jen, nun vi sciu, ke aŭdiĝos novaĵo en la urbo!BILLINGNovaĵo?SINJORINO STOCKMANNKia novaĵo?DOKTORO STOCKMANNGranda malkovro, Katrine!HOVSTADĈu?SINJORINO STOCKMANNKiun vi faris?DOKTORO STOCKMANNJes, ĝuste mi.(paŝas tien kaj reen)Ke ili nun venu, kiel ili kutimas, kaj lasu ilin diri, ke estas kapricoj kaj ideoj de frenezulo. Sed ili gardu sin! Haha, ili gardu sin, mi pensas!PETRASed, patro, diru do pri kio tio temas.DOKTORO STOCKMANNJes, jes, atendu nur iomete, kaj vi sciu ĉion. Imagu se mi nun havus Petron ĉi tie! Jes, jen oni vidas, kiel ni homoj povas ĉirkaŭiri kaj juĝi kiel la plej blindaj talpoj —HOVSTADKion vi aludas per tio, sinjoro doktoro?DOKTORO STOCKMANN(haltas apud la tablo)Ĉu ne estas komuna opinio, ke nia urbo estas saniga loko?HOVSTADJes, kompreneble.DOKTORO STOCKMANNEĉ eksterordinare saniga loko, — loko, kiu meritas la plej ardan rekomendon por malsanuloj same kiel por sanaj homoj —SINJORINO STOCKMANNJes sed, kara Tomas —DOKTORO STOCKMANNKaj rekomendi ĝin kaj laŭdi ĝin ni ja faris. Mi skribadis kaj en “La Popola Mesaĝo” kaj en flugfolioj —HOVSTADNu jes, kaj sekve?DOKTORO STOCKMANNTiu banejo, kiu nomiĝas la arterio de la urbo, kaj ĝia vivnervo kaj — kaj diablo scias kion oni elpensis —BILLING“La pulsanta koro de la urbo” mi iam en solena momento permesis al mi —DOKTORO STOCKMANNHo jes, ankaŭ tio. Sed ĉu vi vere scias, kio estas ĉi tiu granda, grandioza, laŭdata banejo, kiu kostis tiom da mono, — ĉu vi scias kio tiu estas?HOVSTADNe, sed kio ĝi do estas?SINJORINO STOCKMANNNu, kio ĝi estas?DOKTORO STOCKMANNLa tuta banejo estas pestejo.PETRALa banejo, patro!SINJORINO STOCKMANN(samtempe)Nia banejo!HOVSTAD(same)Sed, sinjoro doktoro —BILLINGAbsolute nekredeble!DOKTORO STOCKMANNLa tuta banejo estas kalkita venena tombo, mi diras. Sanece danĝerega! Ĉiuj tiuj malpuregaĵoj supre en la Muelejvalo, — ĉio tio kio odoras tiel abomene, — tio infektas la akvon en la kondukaj tuboj al la putodomo; kaj tiu sama venena malpuraĵo sorbiĝas en la plaĝon —HOVSTAD— kie la marbanejoj situas?DOKTORO STOCKMANNĜuste tie.HOVSTADDe kio vi scias tion ĉi tiel certe, sinjoro doktoro?DOKTORO STOCKMANNMi ekzamenis la staton plej eble konscience. Ho, mi longe iris kun suspekto pri io tia. Pasintjare ni havis kelkajn neatenditajn kazojn de malsano inter la vizitantoj ĉe la banejo, — kaj tifaj kaj gastraj —SINJORINO STOCKMANNJes, vere okazis.DOKTORO STOCKMANNTiam ni opiniis, ke la fremduloj kunportis la infekton; sed poste, — vintre, — mi ekhavis aliajn pensojn; kaj mi komencis ekzameni la akvon kiel eble plej zorge.SINJORINO STOCKMANNDo estas pritio, ke vi estis tiom okupata!DOKTORO STOCKMANNJes, vi vere povas diri, ke mi estis okupata, Katrine. Sed ĉi tie mankis al mi la necesaj sciencaj helpiloj; kaj mi sendis al la universitato provspecimenojn el la trinkakvo kaj el la marakvo por ekhavi ekzaktan analizon faritan de kemiisto.HOVSTADKaj ĝin vi nun ricevis?DOKTORO STOCKMANN(montras la leteron)Jen mi havas ĝin! Li trovis ĉeeston de putrantaj organikaj materioj en la akvo, — infuzorioj amase. Estas absolute malsanige ĉu uzata interne ĉu ekstere.SINJORINO STOCKMANNEstas dia feliĉo, ke vi malkovris tion ĝustatempe.DOKTORO STOCKMANNJes, en tio vi pravas.HOVSTADKion vi nun intencas fari, sinjoro doktoro?DOKTORO STOCKMANNKompreneble plibonigi la aferon.HOVSTADĈu tio eblas?DOKTORO STOCKMANNDevas esti ebla. Alie la tuta banejo estas neuzebla, — detruita. Sed ne estas katastrofo. Mi klare scias, kion ni devas fari.SINJORINO STOCKMANNSed kara Tomas, ke vi tenis tion ĉi tiel sekreta.DOKTORO STOCKMANNĈu mi kurus ĉirkaŭe en la urbo babilante, antaŭ ol scii certe? Ho ne; tiel freneza mi ne estas.PETRANu, sed al ni hejme —DOKTORO STOCKMANNEĉ ne al unu sola vivanta animo. Sed morgaŭ vi povos kuri vizite al la “melo” —SINJORINO STOCKMANNSed Tomas do —!DOKTORO STOCKMANNNu do, al avo. Jes, nun li ekhavos ion por primiri, la maljunulo; li ja kredas, ke mi estas freneza en mia kapo; nu ja, estas pluraj kiuj havas la saman opinion, mi rimarkis. Sed nun tiuj bonuloj vidu —; nun ili vidu —!(paŝadas ĉirkaŭe frotante la manojn)Fariĝos ega bruo en la urbo, Katrine. Vi ne povas imagi. La tuta akvotubaro estu refosota.HOVSTAD(ekstaras)La tuta akvotubaro —?DOKTORO STOCKMANNJes, kompreneble. La enlasejo situas tro malalte; oni translokigu ĝin al loko multe pli alta.PETRAKaj tiel vi tamen finfine praviĝas.DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu vi memoras, Petra? Mi skribis kontraŭ ili, kiam ili estis konstruontaj. Sed tiam estis neniu, kiu volis aŭskulti min. Nun, kredu, mi donos al ili plenan salvon; — jes, ĉar mi kompreneble skribis raporton al la banejestraro; ĝi kuŝis preta tutan semajnon; mi nur atendis tiun ĉi.(montras la leteron)Sed nun mi tuj ekspedos ĝin(iras en sian ĉambron kaj revenas kun pakaĵo da paperoj)Jen vidu! Kvar dense skribitajn foliojn! Kaj la letero estu kunmetata. Gazeton, Katrine! Havigu ion al mi por kovraĵo. Bone; jen; donu ĝin al — al —;(stamfas)kiel diable ŝi nomiĝas? Nu, donu ĝin al la servistino; diru, ke ŝi tuj portu ĝin al la magistranto.(Sinjorino Stockmanniras kun la pakaĵo tra la manĝoĉambro.)PETRAKion vi pensas, ke onklo Petro diros, patro?DOKTORO STOCKMANNKion li do dirus? Li certe estos ĝoja vidante, ke tia grava vero malkovriĝas, mi pensas.HOVSTADĈu vi permesas, ke mi faros etan noticon en “La Popola Mesaĝo” pri via malkovro?DOKTORO STOCKMANNJes, vere dankon pro tio.HOVSTADEstas ja dezirinde, ke la publiko sciu plej eble frue.DOKTORO STOCKMANNJes, certe estas.SINJORINO STOCKMANN(revenas)Nun ŝi foriris kun ĝi.BILLINGVi fariĝos, je dia morto, la elstarulo de la urbo, sinjoro doktoro!DOKTORO STOCKMANN(kontente paŝadas ĉirkaŭen)Ho ĉu; funde mi ja nur faris mian devon. Mi estis bonŝanca trezorfosisto; tio estas la tuto; sed tamen —BILLINGHovstad, ĉu vi ne opinias, ke la urbo devus fari procesion por doktoro Stockmann?HOVSTADTiun ideon mi ĉiuokaze subtenos.BILLINGKaj mi parolos kun Aslaksen pri tio.DOKTORO STOCKMANNNe, karaj amikoj, lasu tian arlekenaĵon; mi ne akceptos iujn aranĝojn. Kaj se la banejestraro ekpensus decidi por mi plialtigon de la salajro, mi ne akceptos ĝin. Katrine, mi diras al vi, — mi ne akceptos ĝin.SINJORINO STOCKMANNKaj vi faras ĝuste, Tomas.PETRA(suprenlevas sian glason)Je via sano, patro!HOVSTAD kaj BILLINGJe via sano, je via sano, sinjoro doktoro.HORSTER(tuŝetas glason kun la doktoro)Ke vi havu nur feliĉon el tio ĉi.DOKTORO STOCKMANNDankon, dankon, miaj karaj amikoj! Mi estas elkore ĝoja —; ho, estas tamen benate scii pri si mem, ke oni faris sin meritinda por sia naskiĝurbo kaj siaj kuncivitanoj. Hura, Katrine!(Li kaptas ŝin per ambaŭ manoj ĉirkaŭ la kolo kaj turniĝadas kun ŝi.Sinjorino Stockmannkrias kaj kontraŭbatalas. Ridado, aplaŭdado kaj huraoj por la doktoro. La knaboj elmetas siajn kapojn ĉe la pordo.)
(Vespero en la sidĉambro de ladoktoro; senlukse sed belete ekipita kaj meblita. Sur la flanka muro dekstre estas du pordoj, el kiuj la pli fona kondukas en la antaŭĉambron kaj la pli proksima al la laborĉambro de ladoktoro. Sur la kontraŭa muro, rekte kontraŭ la pordo de la antaŭĉambro, estas pordo al la ceteraj ĉambroj de la familio. Meze sur la sama muro staras la kahela forno, kaj pli antaŭe estas sofo kaj super ĝi spegulo, kaj antaŭ la sofo estas ovala tablo kun tuko. Sur la tablo staras lumanta lampo kun ŝirmilo. En la fono estas malferma pordo al la manĝoĉambro. Tie vidiĝas pretigita tablo por vespermanĝo kaj sur ĝi lampo.)
(Billingsidas ĉe la manĝotablo kun buŝtuko sub la mentono.Sinjorino Stockmannstaras apud la tablo kaj transdonas al li pladon kun granda peco de rostbovaĵo. La ceteraj seĝoj ĉirkaŭ la tablo estas forlasitaj, la manĝilaro en malordo, kiel post finita manĝo.)
SINJORINO STOCKMANNNu ja, ĉar vi venas horon tro malfrue, sinjoro Billing, vi devas esti kontenta per malvarma manĝaĵo.
BILLING(manĝante)Gustas bonege, — vere bonege.
SINJORINO STOCKMANNVi ja scias kiel strikte Stockmann tenas sin je fiksa manĝohoro —
BILLINGPor mi tute ne gravas. Gustas eĉ pli bone, kiam mi povas sidi tiel sola kaj manĝi senĝenate.
SINJORINO STOCKMANNJa, ja, kiam bongustas al vi —(aŭskultas en la direkto de la antaŭĉambro)Jen eble venas ankaŭ Hovstad.
BILLINGJes eble.
(Magistranto Petro Stockmannen surtuto kun uniformĉapo kaj bastono envenas.)
LA MAGISTRANTOAltestime bonan vesperon, bofratino.
SINJORINO STOCKMANN(alvenas en la sidĉambron)Ha, jen, bonan vesperon. Ĉu estas vi? Ĝentile de vi fari viziton.
LA MAGISTRANTOMi ĵus preteriris, kaj —(kun ĵetrigardo al la manĝoĉambro)Pardonu, aspekte vi havas gastojn.
SINJORINO STOCKMANN(iom embarasata)Ne, tute ne; estas tute hazarde.(rapide)Bonvolu eniri por kunmanĝeti!
LA MAGISTRANTOMi! Ne, multajn dankojn. Je Dio; varman manĝaĵon vespere; Ne estas pormiastomako.
SINJORINO STOCKMANNHo, unu solan fojon —.
LA MAGISTRANTONe, ne, Dio benu vin; mi tenas min je mia teakvo kaj mia buterpano. Estas en la daŭro pli sane, — kaj ankaŭ pli ŝpareme.
SINJORINO STOCKMANN(ridetas)Vi do ne kredu, ke Tomas kaj mi vere estas malŝparemuloj.
LA MAGISTRANTONe vi, bofratino; mi eĉ ne aludus —.(montras al la oficejo de la doktoro)Ĉu — Ĉu eble li ne estas hejme?
SINJORINO STOCKMANNNe, li eliris por promeneto post la manĝo, — li kaj la knaboj.
LA MAGISTRANTOĈu tio estas saniga?(aŭskultas)Jen li verŝajne venas.
SINJORINO STOCKMANNNe, ne estas li.(oni frapas)Envenu!(Redaktoro Hovstadenvenas de la antaŭĉambro.)
SINJORINO STOCKMANNHa ĉu estas sinjoro Hovstad, kiu —?
HOVSTADJes, pardonu, sed mi estis retenata en la presejo. Bonan vesperon, sinjoro magistranto.
LA MAGISTRANTO(salutas iom retene)Sinjoro redaktoro. Eble vi venas pro fakaj aferoj?
HOVSTADParte. Estas io por la gazeto.
LA MAGISTRANTOMi komprenas. Laŭdire mia frato estas tre fekunda verkisto en “La Popola Mesaĝo”.
HOVSTADJes, li degnas skribi en “La Popola Mesaĝo”, kiam li pro la vero devas esprimi sian opinion pri io aŭ alia.
SINJORINO STOCKMANN(alHovstad)Sed ĉu vi ne volas —?(montras al la manĝoĉambro)
LA MAGISTRANTOKompreneble; mi tute ne riproĉas lin pro tio, ke li skribas por tiu legantaro, kie li atendas favoran resonon. Cetere mi ja persone ne havas kaŭzon por malŝati vian gazeton, sinjoro Hovstad.
HOVSTADNe, vere ankaŭ mi opinias ke ne.
LA MAGISTRANTOEntute regas bona, pacema spirito en nia urbo; — vere bona civitana spirito. Kaj tio devenas el tio, ke ni havas grandan komunan aferon kune, aferon, kiu samgrade rilatas al ĉiuj honestaj civitanoj —
HOVSTADLa banejo, jes.
LA MAGISTRANTOĜuste. Ni havas nian grandan, novan, belegan banejon. Atentu! La banejo fariĝos la plej grava vivkondiĉo de la urbo, sinjoro Hovstad. Sendube!
SINJORINO STOCKMANNTion saman ankaŭ Tomas diras.
LA MAGISTRANTOKian eksterordinaran progreson la loko havas dum tiuj nuraj jaroj! La homoj ekhavis monon; estas vivo kaj vigleco. Konstruaĵoj kaj grundo plivaloriĝas de tago al tago.
HOVSTADKaj la senlaboreco malkreskas.
LA MAGISTRANTOAnkaŭ tio, jes. Por la posedantaj klasoj zorgo pri malriĉuloj estas konsiderinde malaltigita — feliĉe, kaj malaltiĝos ankoraŭ pli, se ni ĉi tiun jaron havos vere belan someron; — multajn vizitantajn fremdulojn, — sufiĉan nombron da malsanuloj, kiuj donos famon al la institucio.
HOVSTADKaj por tio estas ja ŝancoj, mi aŭdas.
LA MAGISTRANTOAspektas tre promesplene. Ĉiun tagon envenas demandoj pri loĝejoj kaj similaj aferoj.
HOVSTADNu, do venas ja la artikolo de la doktoro ĝustatempe.
LA MAGISTRANTOĈu li skribis ion ankaŭ nun?
HOVSTADEstas io kion li skribis mezvintre; rekomendo pri la banejo, priskribanta la favorajn sanigajn kondiĉojn ĉe ni. Sed tiam mi flankenmetis la artikolon.
LA MAGISTRANTOAha, estis supozeble iu manko en ĝi?
HOVSTADNe, tiel ne; sed mi opiniis, ke estas pli bone atendi ĝis nun, printempe; ĉar nun la homoj komencas ekipi sin kaj pensi pri somerrestado —
LA MAGISTRANTOTute ĝuste; treege ĝuste, sinjoro Hovstad.
SINJORINO STOCKMANNJes, Tomas estas vere senlaca pri la banejo.
LA MAGISTRANTONu, li ja estas en la servo de la banejo.
HOVSTADJes, kaj estas ja ankaŭli, kiu ĝin kreis komence.
LA MAGISTRANTOĈu estasli? Nu tiel? Jes mi foje aŭdas, ke certaj homoj havas tiun opinion. Sed mi vere kredis, ke ankaŭmifaris modestan kontribuon al tiu entrepreno.
SINJORINO STOCKMANNJes, tion Tomas ĉiam diras.
HOVSTADJes, kiu neas tion, sinjoro magistranto? Vi antaŭenigis la aferon kaj realigis ĝin; tion ni ja ĉiuj scias. Sedminur pensis, ke la ideo origine venis de la doktoro.
LA MAGISTRANTOJes, da ideoj mia frato efektive havis sufiĉe dum sia tempo — bedaŭrinde. Sed kiam io estas realigenda, jen alispecaj homoj estas bezonataj, sinjoro Hovstad. Kaj mi vere pensis, ke precipe en tiu ĉi domo —
SINJORINO STOCKMANNSed, kara bofrato —
HOVSTADKiel do la magistranto —
SINJORINO STOCKMANNEniru por ekhavi ion en la stomakon, sinjoro Hovstad; kaj dume mia edzo certe revenos.
HOVSTADDankon; peceton eble.(Li iras en la manĝoĉambron.)
LA MAGISTRANTO(iom mallaŭte)Estas strange pri tiuj homoj, kiuj devenas rekte de la farmistoj; neniam povas ili formeti la sendiskretecon.
SINJORINO STOCKMANNSed kiom valoras zorgi pri tio? Ĉu ne vi kaj Tomas povas dividi la honoron kiel fratoj?
LA MAGISTRANTOAspekte povus esti tiel; sed laŭŝajne ne estas ĉiuj kiuj estas kontentaj pri divido.
SINJORINO STOCKMANNHo, kia diro! Vi kaj Tomas ja tre bone akordiĝas.(aŭskultas)Jen li estas, mi pensas.
(Ŝi iras kaj malfermas la pordon de la antaŭĉambro.)
DOKTORO STOCKMANN(ridas kaj faras bruon ekstere)Jen, kroma gasto, Katrine. Ĉu ne ĝojige; ĉu? Bonvolu, ŝipestro Horster; jen pendigu la mantelon sur la hokon. Nu do, vi ja ne portas mantelon! Imagu, Katrine, mi trovis lin sur la strato; li preskaŭ ne volis supreniri kun mi.
(Ŝipestro Horsterenvenas kaj salutas la sinjorinon)
DOKTORO STOCKMANN(ĉe la pordo)Eniru, knaboj. Nun ili denove estas lupe malsataj! Venu, ŝipestro Horster; nun vi gustumu veran rostbovaĵon —
(Li puŝetasHorsteren la manĝoĉambron. AnkaŭEjlifkajMorteneniras.)
SINJORINO STOCKMANNSed, Tomas, ĉu vi do ne vidas —?
DOKTORO STOCKMANN(turnas sin ĉe la pordo)Nu, ĉu estas vi, Petro?(aliras kaj etendas al li la manon)Ho, vere ĝojige.
LA MAGISTRANTOBedaŭrinde mi devas baldaŭ foriri —
DOKTORO STOCKMANNBabilaĵo; baldaŭ ni metos la grogon sur la tablon. Vi ne forgesas la grogon, Katrine?
SINJORINO STOCKMANNNe, ne; la akvo jam bolas.(Ŝi iras en la manĝoĉambron.)
LA MAGISTRANTOAnkaŭ grogon —!
DOKTORO STOCKMANNJes, eksidu, kaj ni komfortigu nin.
LA MAGISTRANTONe dankon; mi neniam partoprenas en grogfestenoj.
DOKTORO STOCKMANNSed tio ĉi ja ne estas iu grogfesteno.
LA MAGISTRANTOŜajnas al mi —(ekrigardas al la manĝoĉambro)Estas strange, ke ili kapablas konsumi tian kvanton da manĝaĵo.
DOKTORO STOCKMANN(frotas la manojn)Jes, ĉu ne estas benate vidi junulojn manĝi? Ĉiam apetiton! Estas kiel devas esti. Manĝaĵon oni bezonas! Fortojn! Estas tiaj homoj, kiuj trafosu la fermentantan materion de la estonteco, Petro.
LA MAGISTRANTOPermesu al mi demandi tra kio oni bezonus “trafosi”, kiel vi vortumas?
DOKTORO STOCKMANNNu, pri tio vi devas demandi la junularon — en pleneco de la tempo. Ni ne vidas. Kompreneble. Du tiaj maljunaj sentaŭguloj kiel vi kaj mi —
LA MAGISTRANTONu do! Estas mirige stranga nomigo —
DOKTORO STOCKMANNNu, ne prenu mian esprimon tro litere, Petro. Ĉar sciu, mi estas arde ĝoja kaj kontenta. Mi sentas min nepriskribeble feliĉa meze en tiu ĉi ĝermanta, vigla vivo. Estas ja promesriĉa tempo en kiu ni vivas! Estas kvazaŭ nova mondo elkreskas ĉirkaŭ ni.
LA MAGISTRANTOĈu vere vi tion trovas?
DOKTORO STOCKMANNJes; kompreneble vi tion ne vidas tiel bone kiel mi. Vi ja ĉiujn viajn tagojn vivis meze en tiu ĉi urbo; kaj tial la impres-kapablo malakriĝas. Sed mi, kiu devis sidi tie norde en mia forejo dum tiuj multaj jaroj, preskaŭ neniam vidante fremdan homon kun vekanta vorto, — sur min efikis kvazaŭ mi translokiĝis mezen en vivoviglan metropolon.
LA MAGISTRANTOHm; metropolon —
DOKTORO STOCKMANNJes, mi ja scias, ke la cirkonstancoj estas modestaj kompare kun aliaj lokoj. Sed ĉi tie estas vigla vivo, — promesoj, sennombraj taskoj por kiuj labori kaj batali; kajjenla ĉefa afero.(krias)Katrine, ĉu ne la poŝtisto venis?
SINJORINO STOCKMANN(en la manĝoĉambro)Ne, li ankoraŭ ne venis.
DOKTORO STOCKMANNKaj la bona enspezo, Petro! Tion oni lernas aprezi, kiam oni kiel ni vivis en malsato —
LA MAGISTRANTONu ja, kompreneble —
DOKTORO STOCKMANNHo jes, vi ja povas pensi, ke ofte estis mizere por ni tie norde. Kaj nun, vivi kiel grandsinjoro! Hodiaŭ ekzemple ni manĝis rostbovaĵon por tagmanĝo! Nu, ni ankaŭ krome havis por la vespermanĝo. Ĉu vi ne volas gustumi pecon? Aŭ ĉu mi do almenaŭ montru ĝin al vi? Venu —
LA MAGISTRANTONe, ne, tute ne —
DOKTORO STOCKMANNNu, sed jen do. Ĉu vi vidas, ke ni ekhavis tablotukon?
LA MAGISTRANTOJes, mi tion rimarkis.
DOKTORO STOCKMANNKaj ni ankaŭ ekhavis lampŝirmilon. Jen vidu! Por ĉio Katrine ŝparis. Kaj tio faras la ĉambron vere hejmeca. Ĉu vi ne samopinias? Staru ĉi tie; — ne, ne, ne; ne tiel. Jen tiel! Vidu; kiam la lumo radias tiel faske —. Mi vere trovas, ke aspektas elegante. Ĉu ne?
LA MAGISTRANTOJes, kiam oni povas permesi al si tiajn luksaĵojn —
DOKTORO STOCKMANNHo jes, nun mi ja povas tion permesi al mi. Katrine diras, ke mi enspezas preskaŭ same multe kiom ni foruzas.
LA MAGISTRANTOPreskaŭ, jes —!
DOKTORO STOCKMANNSed sciencisto devas ja vivi iom distingite. Mi estas certa, ke ordinara guberniestro foruzas multe pli jare ol mi.
LA MAGISTRANTOJes, mi vere kredas! Guberniestro, aŭtoritatulo —
DOKTORO STOCKMANNNu, do ordinara grandkomercisto! Tia ulo foruzas multfoje pli —
LA MAGISTRANTOJes ja, laŭ ties kondiĉoj.
DOKTORO STOCKMANNCetere mi ne disipas por senutilaĵoj, Petro. Sed mi pensas, ke mi ne povas rezigni pri la ega ĝojo vidi homojn ĉe mi. Mi tion bezonas, komprenu. Mi, kiu sidis tiom longe izolite, — por mi estas nepra vivkondiĉo esti kune kun junaj, bravaj, viglaj homoj, entreprenemaj —; kaj tiaj ili estas, ĉiuj tiuj kiuj sidas tie manĝante tiel bone. Mi dezirus, ke vi iom bone konus Hovstad.
LA MAGISTRANTOJes Hovstad, li ja rakontis, ke li presigos novan artikolon de vi.
DOKTORO STOCKMANNArtikolon de mi?
LA MAGISTRANTOJes, pri la banejo. Artikolon, kiun vi verkis vintre.
DOKTORO STOCKMANNHo tiun, jes! — Ne, ĝin mi ĝisplue ne volas presigi.
LA MAGISTRANTOĈu ne? Laŭ mi ja estas la plej oportuna tempo.
DOKTORO STOCKMANNJes, vi pravus; dum ordinaraj cirkonstancoj —(paŝadas sur la planko)
LA MAGISTRANTO(postrigardas lin)Kio neordinara estus pri la cirkonstancoj nun?
DOKTORO STOCKMANN(haltas)Nu, Petro, tion mi en la momento vere ne povas al vi diri; almenaŭ ne ĉi-vespere. Povas esti diverse pri la cirkonstancoj, aŭ eble eĉ nenio. Eble estas nur imago.
LA MAGISTRANTOMi devas konfesi, ke tio sonas vere enigme. Ĉu io estos okazanta? Io, pri kio mi ne estu informata? Mi do opinius, ke mi, kiel la estro de la baneja estraro —
DOKTORO STOCKMANNKaj mi opinius, ke mi —; nu, ni do ne har-tiru unu la alian, Petro.
LA MAGISTRANTOPro dio; ne estas mia kutimo har-tiri, kiel vi diras. Sed mi devas plej firme postuli, ke ĉiuj iniciatoj estu decidataj komerce kaj per la leĝe elektitaj aŭtoritatuloj. Mi ne povas permesi, ke oni iras laŭ insidaj vojoj malantaŭ niaj dorsoj!
DOKTORO STOCKMANNĈumiiam iras laŭ insidaj vojoj?
LA MAGISTRANTOVi almenaŭ havas enradikiĝintan emon iri viajn proprajn vojojn. Kaj tio estas en bone ordigita socio preskaŭ same nepermesebla. La individuo vere akceptu, ke li subordigu sin al la tuto, aŭ, pli ĝuste, sub tiuj aŭtoritatuloj, kies tasko estas gardi la bonon de la tutaĵo.
DOKTORO STOCKMANNPovas esti. Sed diable, kiel tio rilatas al mi?
LA MAGISTRANTOJes, ĉar estas tio, kion vi aspekte neniam volas lerni, mia bona Tomas. Sed gardu vin; iun tagon vi pagos por tio, — frue aŭ malfrue. Nun mi avertis vin. Adiaŭ.
DOKTORO STOCKMANNĈu vi estas freneza? Vi tute eraras —
LA MAGISTRANTOTion mi ordinare ne faras. Cetere mi ne toleras —(salutas en la manĝoĉambron)Adiaŭ, bofratino. Adiaŭ sinjoroj.
(Li foriras.)
SINJORINO STOCKMANN(revenas en la sidĉambron)Ĉu li foriris?
DOKTORO STOCKMANNJes, kaj furioza.
SINJORINO STOCKMANNSed kara Tomas, kion vi nun denove faris al li?
DOKTORO STOCKMANNTute nenion. Li do ne rajtas postuli, ke mi faru al li raporton antaŭtempe.
SINJORINO STOCKMANNPri kio vi farus al li raporton?
DOKTORO STOCKMANNHm; lasu tion al mi, Katrine. — Tamen estas strange, ke la poŝtisto ne venas.
(Hovstad,BillingkajHorsterekstaris de la manĝotablo kaj venas en la sidĉambron.EjlifkajMortenvenos iom poste.)
BILLING(streĉas la brakojn)Aĥ, post tia manĝo, je dia morto, oni sentas sin kiel nova homo.
HOVSTADLa magistranto ne estis en la bona angulo ĉi-vespere.
DOKTORO STOCKMANNVenas de la stomako; li havas malbonan digeston.
HOVSTADCerte estis ni el “La Popola Mesaĝo”, kiujn li ne povis digesti.
SINJORINO STOCKMANNVi ja sufiĉe bone akordiĝis kun li, laŭŝajne.
HOVSTADHo, jes; sed estas ja nenio alia ol iu militpaŭzo.
BILLINGJenla vorto! Ĝi rezumas la situacion.
DOKTORO STOCKMANNVi devas memori, ke Petro estas soleca homo, la kompatindulo. Li ne havas hejmon por ĝui la etoson; nur aferoj, aferoj. Kaj aldone tiu damnita sengusta teakvo, kiun li glutadas. Nu, metu do seĝojn al la tablo, knaboj! Katrine, ĉu nun la grogon?
SINJORINO STOCKMANN(irante al la manĝoĉambro)Tuj mi ĝin alportos.
DOKTORO STOCKMANNKaj eksidu en la sofon ĉe mi, ŝipestro Horster. Rara gasto kiel vi —. Bonvolu preni lokojn, miaj amikoj.
(La sinjoroj eksidas ĉirkaŭ la tablo.Sinjorino Stockmannalportas pleton, sur kiu estas bolilo, glasoj, karafoj kaj aliaj necesaĵoj.)
SINJORINO STOCKMANNJen arako, kaj tio ĉi estas rumo; kaj jen konjako. Nun ĉiu helpu sin mem.
DOKTORO STOCKMANN(prenas glason)Efektive ni faru.(dum la grogo miksiĝas)Kaj nun la cigaroj. Ejlif, vi ja scias kie estas la skatolo. Kaj vi, Morten, trovu mian pipon.(La knaboj iras en la ĉambron dekstre.)Mi suspektas, ke Ejlif foje kaptas cigaron; sed mi ŝajnigas nescianta.(vokas)Kaj ankaŭ mian kaloton, Morten! Katrine, diru al li kien mi metis ĝin. Nu, li ja ĝin havas!(La knaboj alportas la pridemanditajn aĵojn.)Bonvolu, miaj amikoj. Mi preferas la pipon, vi scias; tiu ĉi faris kun mi multajn ekskursojn en aĉa vetero tie supre en Nordlando.(tostas)Je via sano! Aĥ, verdire estas iom pli bone sidi ĉi tie sekure kaj agrable.
SINJORINO STOCKMANN(trikante)Ĉu vi baldaŭ forvelos, ŝipestro Horster?
HORSTERMi pensas, ke venontan semajnon mi estos preta.
SINJORINO STOCKMANNKaj vi ja iros al Ameriko?
HORSTERJes, mi intencas.
BILLINGSed tiel vi ne povos partopreni la komunuman elekton.
HORSTERĈu okazos novaj elektoj?
BILLINGVi tion ne scias?
HORSTERNe, mi ne miksas min en tiujn aferojn.
BILLINGSed vi do tamen interesiĝas pri la publikaj aferoj, ĉu?
HORSTERNe, tiujn mi ne komprenas.
BILLINGTamen; voĉdoni oni ja devas.
HORSTEREĉ tiuj, kiuj ne komprenas la aferon?
BILLINGKomprenas? Kion vi volas diri per tio? La socio estas kvazaŭ ŝipo; ĉiuj devas meti la manon sur la stirilon.
HORSTEREble tio estas avantaĝa sur la tero; sed sur ŝipo tio efikus malbone.
HOVSTADEstas strange, ke la plimulto de maristoj interesiĝas tiom malmulte pri la aferoj de la lando.
BILLINGVere strange.
DOKTORO STOCKMANNMaristoj estas kiel migraj birdoj; Ili sentas sin hejme en sudo kaj en nordo. Sed tial ni aliuloj devas esti tiom pli agemaj, sinjoro Hovstad. Ĉu aperos io komune utila en “La Popola Mesaĝo” morgaŭ?
HOVSTADNenio pri la urbaj aferoj. Sed postmorgaŭ mi intencas enpreni vian artikolon —
DOKTORO STOCKMANNJes, morto kaj infero, la artikolon! Nun ne, aŭskultu, vi devas atendi pri ĝi.
HOVSTADĈu? Nun ni havas ja tre bonan spacon, kaj ŝajnas al mi, ke estas la plej oportuna momento —
DOKTORO STOCKMANNJes, jes; vi eble pravas; sed tamen vi devas atendi. Mi klarigos al vi post iom —
(Petra, en ĉapelo kaj mantelo kaj kun amaseto da kajeroj sub la brako, envenas el la antaŭĉambro.)
PETRABonan vesperon.
DOKTORO STOCKMANNBonan vesperon, Petra; jen vi do estas?
(reciprokaj salutoj;Petrademetas la vestaĵojn kaj la kajerojn sur seĝon apud la pordo.)
PETRAKaj jen oni sidas komfortante sin, dum mi penegis en mia laboro.
DOKTORO STOCKMANNNu, do partoprenu la komforton ankaŭ vi.
BILLINGĈu mi pretigu glaseton por vi?
PETRA(venas al la tablo)Dankon, mi preferas mem; vi ĉiam faras ĝin tro forta. Sed patro, fakte mi havas leteron por vi.(iras al la seĝo, kie kuŝas la vestaĵoj)
DOKTORO STOCKMANNLeteron! De kiu?
PETRA(serĉas en la mantelpoŝo)Mi ricevis ĝin de la poŝtisto ĵus kiam mi eliris —
DOKTORO STOCKMANN(ekstaras kaj iras al ŝi renkonte)Kaj nur nun vi ĝin donas!
PETRAMi vere ne havis tempon kuri returnen. Bonvolu, jen ĝi estas.
DOKTORO STOCKMANN(kaptas la leteron)Mi vidu, mi vidu, infano.(rigardas la surskribon)Jes, ĝuste —!
SINJORINO STOCKMANNĈu estastiukiun vi tiel atendis, Tomas?
DOKTORO STOCKMANNJes ĝuste; nun mi tuj devas eniri — Kie trovos mi lampon, Katrine? Ĉu denove ne troviĝas lampo en mia ĉambro!
SINJORINO STOCKMANNJes, la lampo estas ja lumanta sur la skribotablo.
DOKTORO STOCKMANNBone, bone. Pardonu momenton —
(Li iras en la ĉambron dekstre.)
PETRAKio do tio estas, patrino?
SINJORINO STOCKMANNMi ne scias; la lastajn tagojn li ofte demandis pri la poŝtisto.
BILLINGSupozeble eksterurba paciento —
PETRAKompatinda patro; li baldaŭ havos tro multe da laboro.(pretigas sian glason)Ho, bone gustos!
HOVSTADĈu ankaŭ hodiaŭ vi instruis en la vesperlernejo?
PETRA(trinketas)Du horojn.
BILLINGKaj antaŭtagmeze kvar horojn en la instituto —
PETRA(eksidas ĉe la pordo)Kvin horojn.
SINJORINO STOCKMANNKaj ĉi-vespere vi devas kontrollegi skribajn taskojn, mi vidas.
PETRAAmaseton, jes.
HORSTERAspekte vi havas sufiĉan laboron.
PETRAJes; kaj bone. Oni tiam fariĝas tiel kontentige laca.
BILLINGVi tion ŝatas, ĉu?
PETRAJes, ĉar tiam oni poste dormas tiel bone.
MORTENVi certe estas granda pekulino, vi, Petra.
PETRAPekulino?
MORTENJes, ĉar vi tiom multe laboras. Sinjoro Rørlund diras, ke laboro estas puno pro niaj pekoj.
EJLIF(spitblovas moke)Fu, kiel stulta vi estas, ke vi kredas tiaĵon.
SINJORINO STOCKMANNNu, nu, Ejlif!
BILLING(ridas)Jen, bonege.
HOVSTADĈu vi ne volas multe labori, Morten?
MORTENNe, mi ne volas.
HOVSTADNu, sed kio vi do volas fariĝi en la vivo?
MORTENMi plej ŝatus fariĝi vikingo, mi.
EJLIFKaj do vi devus ja esti pagano.
MORTENJa, ja; mi povus ja fariĝi pagano.
BILLINGMi konsentas kun vi, Morten! Mi diras ĝuste la samon.
SINJORINO STOCKMANN(faras signon)Ne, certe vi ne faras, sinjoro Billing.
BILLINGJes, dia morto —! Miestaspagano, kaj pri tio mi fieras. Atentu, baldaŭ ni estos paganoj, la tuta aro.
MORTENKaj ĉuni tiamrajtos fari ĉion laŭ nia volo?
BILLINGJes, vidu, Morten —
SINJORINO STOCKMANNEniru nun, knaboj; vi certe devas ion legi por morgaŭ.
EJLIFMipovus tamen resti tempeton —
SINJORINO STOCKMANNEĉ vi ne; eniru ambaŭ.
(La knaboj diras bonan nokton kaj iras en la ĉambron maldekstre.)
HOVSTADĈu vi vere opinias, ke malutilas al la knaboj aŭdi tiaĵon?
SINJORINO STOCKMANNMi ja ne scias; sed mi ne ŝatas.
PETRAJes, sed patrino, mi opinias, ke vere estas malsaĝe de vi.
SINJORINO STOCKMANNJes, povas esti; sed mi tion ne ŝatas; ne en la hejmo.
PETRAEstas tiom da mensogoj kaj hejme kaj en la lernejo. En la hejmo oni prisilentu, kaj en la lernejo ni devas mensogi antaŭ la infanoj.
HORSTERVi devas mensogi, ĉu?
PETRAJes, ĉu vi ne scias, ke ni devas prezenti multon, kion ni mem ne kredas?
BILLINGJes, estas ja tro certe.
PETRASe mi havus rimedojn, mi mem starigus lernejon, kaj tie instruiĝus tute alimaniere.
BILLINGHo ĉu, rimedojn —
HORSTERNu, se vi pritiopensas, fraŭlino Stockmann, vi povos de mi volonte havi ejon. La granda malnova domo de karmemora patro staras ja preskaŭ malplena; tie estas granda manĝosalono sur la teretaĝo —
PETRA(ridas)Ja, ja, dankon al vi; sed ne efektiviĝos.
HOVSTADHo ne, fraŭlino Petra prefere transiros al la gazetskribantoj, mi pensas. Sed aŭdu, ĉu vi havis tempon iom trarigardi la anglan rakonton, kiun vi promesis traduki por ni?
PETRANe, ankoraŭ ne; sed vi ricevu ĝin en ĝusta tempo.
(Doktoro Stockmannvenas de sia ĉambro kun la malfermita letero en la mano.)
DOKTORO STOCKMANN(svingas la leteron)Jen, nun vi sciu, ke aŭdiĝos novaĵo en la urbo!
BILLINGNovaĵo?
SINJORINO STOCKMANNKia novaĵo?
DOKTORO STOCKMANNGranda malkovro, Katrine!
HOVSTADĈu?
SINJORINO STOCKMANNKiun vi faris?
DOKTORO STOCKMANNJes, ĝuste mi.(paŝas tien kaj reen)Ke ili nun venu, kiel ili kutimas, kaj lasu ilin diri, ke estas kapricoj kaj ideoj de frenezulo. Sed ili gardu sin! Haha, ili gardu sin, mi pensas!
PETRASed, patro, diru do pri kio tio temas.
DOKTORO STOCKMANNJes, jes, atendu nur iomete, kaj vi sciu ĉion. Imagu se mi nun havus Petron ĉi tie! Jes, jen oni vidas, kiel ni homoj povas ĉirkaŭiri kaj juĝi kiel la plej blindaj talpoj —
HOVSTADKion vi aludas per tio, sinjoro doktoro?
DOKTORO STOCKMANN(haltas apud la tablo)Ĉu ne estas komuna opinio, ke nia urbo estas saniga loko?
HOVSTADJes, kompreneble.
DOKTORO STOCKMANNEĉ eksterordinare saniga loko, — loko, kiu meritas la plej ardan rekomendon por malsanuloj same kiel por sanaj homoj —
SINJORINO STOCKMANNJes sed, kara Tomas —
DOKTORO STOCKMANNKaj rekomendi ĝin kaj laŭdi ĝin ni ja faris. Mi skribadis kaj en “La Popola Mesaĝo” kaj en flugfolioj —
HOVSTADNu jes, kaj sekve?
DOKTORO STOCKMANNTiu banejo, kiu nomiĝas la arterio de la urbo, kaj ĝia vivnervo kaj — kaj diablo scias kion oni elpensis —
BILLING“La pulsanta koro de la urbo” mi iam en solena momento permesis al mi —
DOKTORO STOCKMANNHo jes, ankaŭ tio. Sed ĉu vi vere scias, kio estas ĉi tiu granda, grandioza, laŭdata banejo, kiu kostis tiom da mono, — ĉu vi scias kio tiu estas?
HOVSTADNe, sed kio ĝi do estas?
SINJORINO STOCKMANNNu, kio ĝi estas?
DOKTORO STOCKMANNLa tuta banejo estas pestejo.
PETRALa banejo, patro!
SINJORINO STOCKMANN(samtempe)Nia banejo!
HOVSTAD(same)Sed, sinjoro doktoro —
BILLINGAbsolute nekredeble!
DOKTORO STOCKMANNLa tuta banejo estas kalkita venena tombo, mi diras. Sanece danĝerega! Ĉiuj tiuj malpuregaĵoj supre en la Muelejvalo, — ĉio tio kio odoras tiel abomene, — tio infektas la akvon en la kondukaj tuboj al la putodomo; kaj tiu sama venena malpuraĵo sorbiĝas en la plaĝon —
HOVSTAD— kie la marbanejoj situas?
DOKTORO STOCKMANNĜuste tie.
HOVSTADDe kio vi scias tion ĉi tiel certe, sinjoro doktoro?
DOKTORO STOCKMANNMi ekzamenis la staton plej eble konscience. Ho, mi longe iris kun suspekto pri io tia. Pasintjare ni havis kelkajn neatenditajn kazojn de malsano inter la vizitantoj ĉe la banejo, — kaj tifaj kaj gastraj —
SINJORINO STOCKMANNJes, vere okazis.
DOKTORO STOCKMANNTiam ni opiniis, ke la fremduloj kunportis la infekton; sed poste, — vintre, — mi ekhavis aliajn pensojn; kaj mi komencis ekzameni la akvon kiel eble plej zorge.
SINJORINO STOCKMANNDo estas pritio, ke vi estis tiom okupata!
DOKTORO STOCKMANNJes, vi vere povas diri, ke mi estis okupata, Katrine. Sed ĉi tie mankis al mi la necesaj sciencaj helpiloj; kaj mi sendis al la universitato provspecimenojn el la trinkakvo kaj el la marakvo por ekhavi ekzaktan analizon faritan de kemiisto.
HOVSTADKaj ĝin vi nun ricevis?
DOKTORO STOCKMANN(montras la leteron)Jen mi havas ĝin! Li trovis ĉeeston de putrantaj organikaj materioj en la akvo, — infuzorioj amase. Estas absolute malsanige ĉu uzata interne ĉu ekstere.
SINJORINO STOCKMANNEstas dia feliĉo, ke vi malkovris tion ĝustatempe.
DOKTORO STOCKMANNJes, en tio vi pravas.
HOVSTADKion vi nun intencas fari, sinjoro doktoro?
DOKTORO STOCKMANNKompreneble plibonigi la aferon.
HOVSTADĈu tio eblas?
DOKTORO STOCKMANNDevas esti ebla. Alie la tuta banejo estas neuzebla, — detruita. Sed ne estas katastrofo. Mi klare scias, kion ni devas fari.
SINJORINO STOCKMANNSed kara Tomas, ke vi tenis tion ĉi tiel sekreta.
DOKTORO STOCKMANNĈu mi kurus ĉirkaŭe en la urbo babilante, antaŭ ol scii certe? Ho ne; tiel freneza mi ne estas.
PETRANu, sed al ni hejme —
DOKTORO STOCKMANNEĉ ne al unu sola vivanta animo. Sed morgaŭ vi povos kuri vizite al la “melo” —
SINJORINO STOCKMANNSed Tomas do —!
DOKTORO STOCKMANNNu do, al avo. Jes, nun li ekhavos ion por primiri, la maljunulo; li ja kredas, ke mi estas freneza en mia kapo; nu ja, estas pluraj kiuj havas la saman opinion, mi rimarkis. Sed nun tiuj bonuloj vidu —; nun ili vidu —!(paŝadas ĉirkaŭe frotante la manojn)Fariĝos ega bruo en la urbo, Katrine. Vi ne povas imagi. La tuta akvotubaro estu refosota.
HOVSTAD(ekstaras)La tuta akvotubaro —?
DOKTORO STOCKMANNJes, kompreneble. La enlasejo situas tro malalte; oni translokigu ĝin al loko multe pli alta.
PETRAKaj tiel vi tamen finfine praviĝas.
DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu vi memoras, Petra? Mi skribis kontraŭ ili, kiam ili estis konstruontaj. Sed tiam estis neniu, kiu volis aŭskulti min. Nun, kredu, mi donos al ili plenan salvon; — jes, ĉar mi kompreneble skribis raporton al la banejestraro; ĝi kuŝis preta tutan semajnon; mi nur atendis tiun ĉi.(montras la leteron)Sed nun mi tuj ekspedos ĝin(iras en sian ĉambron kaj revenas kun pakaĵo da paperoj)Jen vidu! Kvar dense skribitajn foliojn! Kaj la letero estu kunmetata. Gazeton, Katrine! Havigu ion al mi por kovraĵo. Bone; jen; donu ĝin al — al —;(stamfas)kiel diable ŝi nomiĝas? Nu, donu ĝin al la servistino; diru, ke ŝi tuj portu ĝin al la magistranto.
(Sinjorino Stockmanniras kun la pakaĵo tra la manĝoĉambro.)
PETRAKion vi pensas, ke onklo Petro diros, patro?
DOKTORO STOCKMANNKion li do dirus? Li certe estos ĝoja vidante, ke tia grava vero malkovriĝas, mi pensas.
HOVSTADĈu vi permesas, ke mi faros etan noticon en “La Popola Mesaĝo” pri via malkovro?
DOKTORO STOCKMANNJes, vere dankon pro tio.
HOVSTADEstas ja dezirinde, ke la publiko sciu plej eble frue.
DOKTORO STOCKMANNJes, certe estas.
SINJORINO STOCKMANN(revenas)Nun ŝi foriris kun ĝi.
BILLINGVi fariĝos, je dia morto, la elstarulo de la urbo, sinjoro doktoro!
DOKTORO STOCKMANN(kontente paŝadas ĉirkaŭen)Ho ĉu; funde mi ja nur faris mian devon. Mi estis bonŝanca trezorfosisto; tio estas la tuto; sed tamen —
BILLINGHovstad, ĉu vi ne opinias, ke la urbo devus fari procesion por doktoro Stockmann?
HOVSTADTiun ideon mi ĉiuokaze subtenos.
BILLINGKaj mi parolos kun Aslaksen pri tio.
DOKTORO STOCKMANNNe, karaj amikoj, lasu tian arlekenaĵon; mi ne akceptos iujn aranĝojn. Kaj se la banejestraro ekpensus decidi por mi plialtigon de la salajro, mi ne akceptos ĝin. Katrine, mi diras al vi, — mi ne akceptos ĝin.
SINJORINO STOCKMANNKaj vi faras ĝuste, Tomas.
PETRA(suprenlevas sian glason)Je via sano, patro!
HOVSTAD kaj BILLINGJe via sano, je via sano, sinjoro doktoro.
HORSTER(tuŝetas glason kun la doktoro)Ke vi havu nur feliĉon el tio ĉi.
DOKTORO STOCKMANNDankon, dankon, miaj karaj amikoj! Mi estas elkore ĝoja —; ho, estas tamen benate scii pri si mem, ke oni faris sin meritinda por sia naskiĝurbo kaj siaj kuncivitanoj. Hura, Katrine!
(Li kaptas ŝin per ambaŭ manoj ĉirkaŭ la kolo kaj turniĝadas kun ŝi.Sinjorino Stockmannkrias kaj kontraŭbatalas. Ridado, aplaŭdado kaj huraoj por la doktoro. La knaboj elmetas siajn kapojn ĉe la pordo.)
DUA AKTO(La sidĉambro de la doktoro. La pordo de la manĝoĉambro estas fermita. Antaŭtagmeze.)SINJORINO STOCKMANN(Kun sigelita letero en la mano venas de la manĝoĉambro, iras al la antaŭa pordo dekstre kaj enrigardas.)Ĉu vi estas hejme, Tomas?DOKTORO STOCKMANN(interne)Jes, mi ĵus revenis.(venas)Ĉu estas io?SINJORINO STOCKMANNLetero de via frato.(donas ĝin al li)DOKTORO STOCKMANNAha, ni rigardu.(daŭre legas murmurante)Hm —SINJORINO STOCKMANNKion li do diras?DOKTORO STOCKMANN(metas la paperojn en la poŝon)Ne, li nur skribas, ke li mem vizitos nin tagmeze.SINJORINO STOCKMANNDo memoru, ke vi tiam estu hejme.DOKTORO STOCKMANNJes, mi ja povos; ĉar mi jam finis miajn antaŭtagmezajn vizitojn.SINJORINO STOCKMANNVere mi estas scivola aŭdi kiel li konsideras la aferon.DOKTORO STOCKMANNEble li ne ŝatas, ke estas mi kaj ne li mem, kiu faris la malkovron.SINJORINO STOCKMANNJes, ĉu ankaŭ vi tion timas?DOKTORO STOCKMANNNu, funde li kompreneble fariĝos ĝoja. Sed tamen —; Petro tiel diable timas, ke aliaj homoj ol li mem, faras ion por la bono de la urbo.SINJORINO STOCKMANNSed sciu, Tomas, — vi devus esti tiel ĝentila, ke vi dividu la honoron kun li. Ĉu oni ne povus diri, ke estas li, kiu unue metis vin sur la spuron —?DOKTORO STOCKMANNJes, egale por mi. Se mi nur sukcesos rebonigi la aferon.MALJUNA MORTEN KIIL(enmetas la kapon ĉe la antaŭĉambra pordo, ĉirkaŭrigardas ekzamene, ridas kaŝe kaj demandas ruze)Ĉu estas — estas vero?SINJORINO STOCKMANN(al li renkonte)Patro, — ĉu estas vi!DOKTORO STOCKMANNJen, jen, bopatro; bonan matenon, bonan matenon!SINJORINO STOCKMANNHo, sed envenu do.MORTEN KIILJes, se estas vero; ĉar alie mi foriros.DOKTORO STOCKMANNKio estas vero?MORTEN KIILTiu stultaĵo pri la akvosistemo. Ĉu ĝi estas vero?DOKTORO STOCKMANNKompreneble estas vero. Sed kielvisciiĝis pritio?MORTEN KIIL(envenas)Petra enkuris, kiam ŝi iris al la lernejo —DOKTORO STOCKMANNĈu ŝi faris?MORTEN KIILJes ja; kaj ŝi rakontis —. Mi pensis, ke ŝi volis nur ridindigi min; sed tia Petra ja ne estas.DOKTORO STOCKMANNNe, kiel vi povus pensi tiaĵon!MORTEN KIILHo, oni fidu neniun; oni povas esti ridindigata antaŭ ol oni scias. Sed tio tamen do estas vero, ĉu?DOKTORO STOCKMANNJes, efektive tiel estas. Eksidu nun, bopatro.(sidigas lin en la sofon)Kaj ĉu ne estas vera feliĉo por la urbo —?MORTEN KIIL(baraktas kun la ridado)Feliĉo por la urbo?DOKTORO STOCKMANNJes, ke mi faris tiun malkovraĵon ĝustatempe —MORTEN KIIL(kiel antaŭe)Ja ja ja! — Sed neniam mi imagis, ke vi volis fari arlekenaĵon pri via propra samsanga frato.DOKTORO STOCKMANNArlekenaĵon!SINJORINO STOCKMANNSed, kara patro —MORTEN KIIL(ripozigas la manojn kaj la mentonon sur la bastonbutonon kaj palpebrumas ruze al la doktoro)Kiel efektive estis? Ĉu ne iuj bestoj enrampis en la akvotubojn?DOKTORO STOCKMANNHo jes, infuzorioj.MORTEN KIILKaj eĉ multaj tiaj bestoj envenis, diris Petra. Enorma amaso.DOKTORO STOCKMANNNu jes; ili povas ĉeesti en centmiloj.MORTEN KIILSed neniu povas vidi ilin, — ĉu ne estas tiel?DOKTORO STOCKMANNNe, vidi ilin oni ne povas.MORTEN KIIL(silente klukridante)Jeno estas, diablo portu min, la plej bona, kion mi ĝis nun aŭdis pri vi.DOKTORO STOCKMANNKiel? Kio?MORTEN KIILSed neniel vi povos kredigi tiaĵon al la magistranto.DOKTORO STOCKMANNNu, ni vidos.MORTEN KIILĈu vi imagas lin tiel freneza?DOKTORO STOCKMANNMi esperas, ke la tuta urbo estas tiel freneza.MORTEN KIILLa tuta urbo! Jes, povas esti. Sed tion ili meritas; tio servu al ili bone. Ili estus tiom pli saĝaj ol ni maljunuloj. Ili hundbalotis min el la urba konsilantaro. Jes, tiel mi diras; ĉar ili balotis pri mi kiel pri hundo. Sed nun ili ekhavos. Faru arlekenaĵon pri ili, Stockmann.DOKTORO STOCKMANNSed bopatro —MORTEN KIILNur arlekenaĵon, mi diras.(ekstaras)Se vi kapablas tion fari, tiel ke la magistranto kaj liaj amikoj kuros ĉirkaŭe nur flarante sian propran odoron, mi surloke donos cent kronojn al la malriĉuloj.DOKTORO STOCKMANNNu, tio estas ja ĝentila.MORTEN KIILJes, mi ja ne havas multe por disponi, vi scias; sed se vi tion kapablas, mi pensos pri la mizeruloj per kvindek kronoj julvespere.(Redaktoro Hovstadvenas de la antaŭĉambro.)HOVSTADBonan matenon!(haltas)Ho, pardonu —DOKTORO STOCKMANNNe, ne. Envenu; envenu.MORTEN KIIL(denove klukridas)Li! Ĉu ankaŭ li partoprenas?HOVSTADKion vi aludas?DOKTORO STOCKMANNJes, kompreneble, li partoprenas.MORTEN KIILĈu mi ne tion pensus! Estos enmetata en la gazetojn. Jes, vi estas vere la ĝusta, Stockmann. Sed faru vian kabalon; nun mi foriros.DOKTORO STOCKMANNHo ne; restu iomete, bopatro.MORTEN KIILNe, nun mi foriros. Kaj eltrovu kiel eble plej multajn arlekenaĵojn; diable, tion vi ne estu farinta por nenio.(Li eliras;Sinjorino Stockmannakompanas lin eksteren.)DOKTORO STOCKMANN(ridas)Imagu, — la maljunulo kredas eĉ ne unu vorton el tio ĉi pri la akvoliverejo.HOVSTADĈu estistiuafero —?DOKTORO STOCKMANNJes, pri tiu ni parolis. Kaj eble estas koncerne la samon, ke ankaŭ vi venas?HOVSTADJes, estas pri ĝi. Ĉu vi havas liberan momenton, sinjoro doktoro?DOKTORO STOCKMANNTiom longe kiom vi deziras, kara.HOVSTADĈu vi ricevis respondon de la magistranto?DOKTORO STOCKMANNAnkoraŭ ne. Li venos post iom.HOVSTADMi iom pensis pri la afero de post hieraŭ vespere.DOKTORO STOCKMANNNu ja?HOVSTADPor vi kiu estas kuracisto kaj sciencisto, tiu afero pri la akvoliverejo gravas en si mem. Mi aludas, ke vi ne pensas, ke la afero estas ligita kun multaj aliaj aferoj.DOKTORO STOCKMANNJes, kiel —? Ni eksidu, kara. — Tie en la sofon.(Hovstadeksidas en la sofon, la doktoro en apogseĝon aliflanke de la tablo.)DOKTORO STOCKMANNNu? Vi do opinias —?HOVSTADVi diris hieraŭ, ke la putra akvo venas de malpuraĵoj en la grundo.DOKTORO STOCKMANNJes, ĝi venas sendube de tiu venena marĉo supre en la Muelejvalo.HOVSTADPardonu, sinjoro doktoro, sed mi opinias, ke ĝi venas de tute alia marĉo.DOKTORO STOCKMANNKiu marĉo tiu do estus?HOVSTADLa marĉo en kiu nia tuta komunuma vivo kuŝas putrante.DOKTORO STOCKMANNSed, diable, sinjoro Hovstad, kia babilado estas tiu?HOVSTADĈiuj aferoj de la urbo estas iom post iom transprenitaj de la aro de publikaj oficistoj —DOKTORO STOCKMANNNu, oficistoj ili ja ne ĉiuj estas.HOVSTADNe, sed tiuj, kiuj ne estas oficistoj, ili almenaŭ estas la amikoj kaj subtenantoj de la oficistoj; estas ĉiuj riĉuloj, ĉiuj tiuj kun la malnovaj respektataj nomoj en la urbo; estas tiuj, kiuj estras kaj regas super ni.DOKTORO STOCKMANNJes, sed tiuj homoj vere havas kaj kapablon kaj sperton.HOVSTADĈu ili montris kapablon kaj sperton, kiam ili lokigis la akvotubon tien, kie ĝi nun kuŝas?DOKTORO STOCKMANNNe,tiokompreneble estis granda stultaĵo de ili. Sed tio ja nun pliboniĝos.HOVSTADĈu vi kredas, ke iros tiel glate?DOKTORO STOCKMANNGlate aŭ ne glate, — farenda ĝi tamen estas.HOVSTADJes, se la gazetaro prenos la taskon.DOKTORO STOCKMANNNeniam fariĝos necese, kara. Mi estas certa, ke mia frato —HOVSTADPardonu al mi, sinjoro doktoro, sed mi diras al vi, ke mi volas trakti la aferon.DOKTORO STOCKMANNEn la gazeto?HOVSTADJes. Kiam mi transprenis “La Popolan Mesaĝon”, mia intenco estis, ke mi rompu tiun rondon de obstinaj reakciuloj, kiuj posedas la tutan potencon.DOKTORO STOCKMANNSed vi ja mem rakontis al mi kiel tio finiĝis; vi ja tiel preskaŭ ruinigis la gazeton.HOVSTADJes, tiam mi devis refi velojn, vere. Ĉar danĝero estis, ke ni ne havus banejon, se tiuj homoj falus. Sed nun ni havas ĝin, kaj ni povas malhavi la altajn sinjorojn.DOKTORO STOCKMANNMalhavi, jes; sed ni tamen ŝuldas al ili grandan dankon.HOVSTADTion ni ja rekonos, kiel decas. Sed gazetisto de mia popoleca inklino ne povas malkapti tian ŝancon kiel tiun ĉi. Ni devas skui tiun miton pri la neerarpovaj estrantoj. Tiaĵojn oni devas elradikigi kiel ĉiaspecajn superstiĉojn.DOKTORO STOCKMANNPri tio mi tutkore samopinias kun vi, sinjoro Hovstad; se estas superstiĉo, do forigu ĝin!HOVSTADLa magistranto mi ja nevolonte tuŝus, ĉar li ja estas via frato. Sed certe vi opinias kiel mi, ke la vero antaŭas ĉiujn aliajn konsiderojn.DOKTORO STOCKMANNKompreneble.(forte)Jes, sed — Jes, sed —!HOVSTADVi ne havu malbonan opinion pri mi. Mi estas nek pli profitema nek pli potencavida ol la plimulto de homoj.DOKTORO STOCKMANNSed kara, — kiu pensas tiel?HOVSTADMi devenas el simplaj homoj, kiel vi scias; kaj mi havis sufiĉan okazon vidi, kion la bazaj tavoloj de la socio bezonas. Kaj tio estas partopreni la estradon de la publikaj aferoj, sinjoro doktoro.Tioestas kio evoluigas la kapablojn, la sciojn kaj la memkonsciecon —DOKTORO STOCKMANNTion mi bonege komprenas —HOVSTADJes, — kaj tial mi pensas, ke ĵurnalisto prenas sur sin pezan respondecon, se li ne profitas de avantaĝa situacio por liberigi la plimulton, la simplulojn, la subprematojn. Mi bone scias, — ke inter la superuloj ili nomos tion ribeligo kaj tiaĵojn; sed ili faru kiel al ili plaĉas. Kiam mi mem havas mian puran konsciencon, jen —DOKTORO STOCKMANNĜuste tio, jes! ĝuste tio, kara sinjoro Hovstad. Sed tamen — diable —!(Iu frapas.)Envenu!(Presisto Aslaksenĉe la pordo de la antaŭĉambro. Li estas simple sed konvene vestita, nigre, kun blanka, iomete kunĉifita koltuko, kaj kun gantoj kaj cilindra ĉapelo en la mano.)ASLAKSEN(salutas kapkline)Pardonu, sinjoro doktoro, ke mi estas tiel aŭdaca —DOKTORO STOCKMANN(ekstaras)Jen, jen, — presisto Aslaksen!ASLAKSENJes, ĝuste, sinjoro doktoro.HOVSTAD(ekstaras)Ĉu min vi serĉas, Aslaksen?ASLAKSENNe, tute ne; mi ne sciis, ke ni renkontiĝus ĉi tie. Estas la doktoro mem —DOKTORO STOCKMANNNu, per kio mi servu?ASLAKSENĈu estas vero, kion mi aŭdis de sinjoro Billing, ke la doktoro intencas havigi al ni pli bonan akvoliverejon?DOKTORO STOCKMANNJes, por la banejo.ASLAKSENBone; tion mi komprenas. Do mi venas por diri, ke tiun aferon mi volas subteni el ĉiuj fortoj.HOVSTAD(al la doktoro)Jen vi vidas!DOKTORO STOCKMANNMi kore dankas vin pro tio! Sed —ASLAKSENĈar estus eble bezonate havi nin etburĝojn subtenantaj dorse. Ni kvazaŭ konsistigas kompaktan plimulton en la urbo, — kiam ni verevolas. Kaj estas ĉiam bone havi la plimulton kun si, sinjoro doktoro.DOKTORO STOCKMANNSenduba vero; sed mi tute ne komprenas, ke ĉi tie apartaj aranĝoj estus necesaj. Ŝajnas al mi, ke tia simpla afero —ASLAKSENNu ja, povus tamen esti bone; ĉar mi konas la lokajn aŭtoritatulojn sufiĉe bone; la potenculoj ne volonte akceptas proponojn venantajn de aliuloj. Kaj tial mi pensas, ke ne estus malavantaĝe, ke ni faru iometan manifestacion.HOVSTADĜuste tio, jes.DOKTORO STOCKMANNManifestacion vi diras? Nu, kiel vi do volas manifestacii?ASLAKSENKompreneble tre modere, sinjoro doktoro; mi ĉiam estas laŭeble modera; ĉar modereco estas la unua deco de civitano, — laŭmiaopinio.DOKTORO STOCKMANNPri tio vi ja estas konata, sinjoro Aslaksen.ASLAKSENJes, mi kuraĝas tion diri. Kaj tiu afero pri la akvoliverejo, ĝi estas ege grava por ni etburĝoj. Aspekte la banejo fariĝos kvazaŭ eta orminejo por la urbo. Estas pere de la banejo, ke ni ĉiuj vivas, kaj precipe ni domposedantoj. Tial ni ja volonte subtenas la institucion per ĉiuj fortoj. Kaj ĉar mi ja estas estro de la asocio de domposedantoj —DOKTORO STOCKMANNJes —?ASLAKSEN— kaj ĉar mi aldone estas agento por la asocio por modereco, — ja, la doktoro certe scias, ke mi agadas por la moderecmovado?DOKTORO STOCKMANNJes, kompreneble.ASLAKSENNu, — sekve mi kompreneble renkontas multajn homojn. Kaj ĉar mi estas konata por esti prudenta kaj lojala civitano, kiel la doktoro mem diris, mi ja havas certan influon en la urbo, — iun potencon, — se mi mem tion diru.DOKTORO STOCKMANNTion mi scias tre bone, sinjoro Aslaksen.ASLAKSENJes, jes — tial estus por mi facila afero starigi iun manifeston, se estus bezone.DOKTORO STOCKMANNManifeston, vi diras?ASLAKSENJes, iun dankadreson de la civitanoj de la urbo, pro tio ke vi antaŭenportis tiun ĉi komune gravan aferon. Kompreneble ni devas ĝin vortumi en la plej deca modereco, ke ĝi ne ofendos la aŭtoritatulojn kaj tiujn, kiuj cetere havas la potencon. Kaj se ni estos singardaj pritio,neniu povos ofendiĝi, mi pensas?HOVSTADNu, eĉ se ili ne tion ŝatus —ASLAKSENNe, ne, ne; neniun ofendon kontraŭ la aŭtoritatuloj, sinjoro Hovstad. Neniun opozicion kontraŭ homoj, kiuj staras al ni tiel proksime. Da tiaj spertoj mi rikoltis sufiĉe dum miaj tagoj; kaj el tio ankaŭ neniam venos io bona. Sed prudentaj kaj sinceraj eldiroj de civitano ne devas al li esti rifuzataj.DOKTORO STOCKMANN(agitas lian manon)Mi preskaŭ ne povas diri al vi, Aslaksen, kiel kore ĝojigas min trovi tiun subtenon inter miaj kuncivitanoj. Mi estas tiel ĝoja, — tiel ĝoja! Aŭdu; ĉu ne glaseton da ŝereo? Ĉu!ASLAKSENNe, multan dankon; mi neniam gustumas tiajn alkoholaĵojn.DOKTORO STOCKMANNNu, sed glason da biero do; kion vi diras?ASLAKSENDankon, ankaŭ ne, sinjoro doktoro; mi nenion prenas tiel frue en la tago. Sed nun mi volas eliri en la urbon kaj paroli kun kelkaj el la domposedantoj kaj pretigi la etoson.DOKTORO STOCKMANNJes, estas senmezure ĝentile de vi, sinjoro Aslaksen; sed mi ne povas igi en mian kapon, ke ĉiuj tiuj aranĝoj estus necesaj; mi pensas, ke la afero iros glate de si mem.ASLAKSENLa aŭtoritatuloj laboras iom mallerte, sinjoro doktoro. Jes, Dio pardonu, mi tion ne diras por mallaŭdi ilin —HOVSTADMorgaŭ ni pelĉasos ilin en la gazeto, Aslaksen.ASLAKSENSed ne tro senbride, sinjoro Hovstad. Antaŭeniru kun modereco, aŭ vi ne sukcesos movi ilin el la loko; fidu mian konsilon; ĉar mi rikoltis spertojn en la lernejo de la vivo. — Nu ja, mi diru adiaŭ al la doktoro. Vi nun scias, ke almenaŭ ni etburĝoj staras malantaŭ vi kiel muro. Vi havas la kompaktan plimulton ĉe via flanko, sinjoro doktoro.DOKTORO STOCKMANNDankon pro tio, mia kara sinjoro Aslaksen.(prezentas al li la manon)Adiaŭ, adiaŭ!ASLAKSENĈu vi kuniras al la presejo, sinjoro Hovstad?HOVSTADMi venos poste; restas ankoraŭ io por decidi.ASLAKSENBone, bone.(Li salutas kaj eliras;doktoro Stockmannsekvas lin eksteren en la antaŭĉambron.)HOVSTAD(je enveno de la doktoro)Nu, kion vi nun diras, sinjoro doktoro? Ĉu ne ŝajnas al vi, ke estas la tempo por aerumi kaj iom agiti ĉi tie en tiu kovarda malkuraĝeco kaj malvigleco?DOKTORO STOCKMANNĈu vi aludas al presisto Aslaksen?HOVSTADJes, mi faras. Li estas unu el tiuj, kiuj staras en la marĉo — tia honesta homo kia li cetere estas. Kaj tiaj estas la plimulto ĉi tie ĉe ni; ili iras kliniĝante kaj svingante al ambaŭ flankoj; pro nuraj konsideroj kaj hezitemo ili neniam kuraĝas fari plenan paŝon.DOKTORO STOCKMANNJes, sed Aslaksen estis ja kore bonvola, ŝajnas al mi.HOVSTADEstas unu sinteno, kiun mi pli alte taksas; kaj tio estas stari kiel fidinda, konfidema homo.DOKTORO STOCKMANNMi komplete samopinias kun vi.HOVSTADTial mi nun volas kapti la ŝancon kaj provi, ĉu mi povus instigi la bonvolemulojn foje montri kuraĝon. La kulto de aŭtoritatodevasesti elradikiĝata en la urbo. Pri tiu nepardoneble granda eraro pri la akvoliverejo ni devas informi ĉiujn voĉdonrajtulojn.DOKTORO STOCKMANNBone; se vi opinias, ke estas por la bono de la komunumo, do faru; sed ne antaŭ ol mi parolis kun mia frato.HOVSTADMi tamen pretskribos redakcian artikolon dume. Kaj se la magistranto ne volas antaŭenigi la aferon —DOKTORO STOCKMANNHo, kiel vi povas imagi tion?HOVSTADEstas imageble. Kajtiam—?DOKTORO STOCKMANNJes, tiam mi promesas al vi —; aŭdu, — tiam vi povos presigi mian artikolon, — enpreni ĝin tuta kaj kompleta.HOVSTADĈu mi rajtos? Ĉu decidite?DOKTORO STOCKMANN(prezentas al li la manuskripton)Jen ĝi estas; prenu ĝin kun vi; ne malutilos, ke vi tralegu ĝin; kaj vi redonu ĝin al mi poste.HOVSTADBone, bone; mi faros. Kaj nun adiaŭ, doktoro.DOKTORO STOCKMANNAdiaŭ, adiaŭ. Jes, vi vidos, ke iros glate, sinjoro Hovstad, — vere glate!HOVSTADHm, — ni vidos.(Li salutas kaj eliras tra la antaŭĉambro.)DOKTORO STOCKMANN(rigardas en la manĝoĉambron)Katrine —! Nu, Petra, ĉu vi venis hejmen?PETRA(envenas)Jes, mi ĵus venis de la lernejo.SINJORINO STOCKMANN(venas)Ĉu li ankoraŭ ne venis?DOKTORO STOCKMANNPetro? Ne. Sed mi multe parolis kun Hovstad. Li estas tute kaptita de mia malkovro. Jes, ĉar sciu, ke ĝi estas multe pli grava, ol mi unue pensis. Kaj li ankaŭ metis sian gazeton por mia bezono, se fariĝos necese.SINJORINO STOCKMANNSed ĉu vi opinias, ke tio estos bezonata?DOKTORO STOCKMANNHo, tute ne. Sed almenaŭ estas fieriga konscio, ke oni havas la liberalan, sendependan gazetaron ĉe sia flanko. Jes, kaj imagu — mi havis viziton de la estro de la asocio de domposedantoj.SINJORINO STOCKMANNNu? Kaj kion li volis?DOKTORO STOCKMANNAnkaŭ subteni min. Ĉiuj volas ili subteni min, se estos necese. Katrine, — ĉu vi scias kion mi havas malantaŭ mi?SINJORINO STOCKMANNMalantaŭ vi? Ne; kion vi do havas malantaŭ vi?DOKTORO STOCKMANNLa kompaktan plimulton.SINJORINO STOCKMANNĈu vere? Ĉu estas bone por vi, Tomas?DOKTORO STOCKMANNJes, mi opinius, ke estas bone!(frotas la manojn kaj paŝadas tien kaj reen)Ja, bona Dio, kiel ĝojige estas stari tiel en frata ligo kune kun siaj samurbanoj!PETRAKaj fari tiom bonan kaj utilan, patro!DOKTORO STOCKMANNJes, kaj krome por mia propra hejmurbo!SINJORINO STOCKMANNOni sonorigas.DOKTORO STOCKMANNDo ni certe havas lin. — —(Oni frapas.)Bonvole envenu!LA MAGISTRANTO(venas de la antaŭĉambro)Bonan matenon.DOKTORO STOCKMANNBonvenon, Petro!SINJORINO STOCKMANNBonan matenon, bofrato. Kiel vi fartas?LA MAGISTRANTODankon; nu, iel.(al la doktoro)Hieraŭ post oficejaj horoj mi ricevis de vi artikolon rilate la akvokondiĉojn ĉe la banejo.DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu vi legis ĝin?LA MAGISTRANTOJes, mi faris.DOKTORO STOCKMANNKaj kion vi sekve diras pri tiu afero?LA MAGISTRANTO(kun rigardo flanken)Hm —SINJORINO STOCKMANNVenu, Petra.(Ŝi kajPetrairas en la ĉambron maldekstre.)LA MAGISTRANTO(post ioma paŭzo)Ĉu estis necese fari tiujn ekzamenojn malantaŭ mia dorso?DOKTORO STOCKMANNJes, tiom longe kiom mi nenion certe sciis, mi —LA MAGISTRANTOKaj nun vi opinias, ke vi scias?DOKTORO STOCKMANNJes, pri tio vi ja mem nun konvinkis vin.LA MAGISTRANTOĈu vi intencas meti tiun ĉi dokumenton antaŭ la banejan estraron kvazaŭ oficialan dokumenton?DOKTORO STOCKMANNJes ja. Ion oni devas ja fari pri la afero; kaj tion urĝe.LA MAGISTRANTOVi uzas, kiel kutime, fortajn parolmanierojn en via traktaĵo. Inter alie vi diras, ke tio, kion ni ofertas al niaj bangastoj, estas permanenta venenigo.DOKTORO STOCKMANNJes sed, Petro, ĉu ĝi povas alimaniere nomiĝi? Pensu nur, — venena akvo por interna same kiel por ekstera uzo! Kaj tio al kompatindaj, malsanaj homoj, kiuj bonfide serĉas sanon ĉe ni, kaj kiuj pagas multekoste por regajni sian sanon!LA MAGISTRANTOKaj jen vi en via postulato venas per via dedukto al la rezulto, ke ni devas fosi novan kloakon, kiu prenu la fiaĵojn de la Muelejvalo, kaj ke la akvotubo devas esti alie lokigata.DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu vi do scias pri alia solvo? Mi ne.LA MAGISTRANTOAntaŭtagmeze mi faris viziteton al la urba inĝeniero. Kaj al li mi menciis — tiel duone ŝerce — tiujn laborojn, kvazaŭ ion, kion ni devas pripensi iam en la estonteco.DOKTORO STOCKMANNIam en la estonteco!LA MAGISTRANTOLi ridetis de mia supozata ekstravaganco — kompreneble. Ĉu vi faris al vi la maloportunon pripensi kiom la proponitaj ŝanĝoj eble kostus? Laŭ la informoj, kiujn mi ricevis, la elspezoj verŝajne sumiĝus al pluraj ĉentmiloj da kronoj.DOKTORO STOCKMANNĈu fariĝus tiom multekoste?LA MAGISTRANTOJes. Kaj post tio sekvas la plej malbona. La laboro daŭrus minimuman tempospacon de du jaroj.DOKTORO STOCKMANNDu jaroj, vi diras? Tutaj du jaroj?LA MAGISTRANTOMinimume. Kaj kion ni dume faru pri la banejo? Ĉu ni fermu ĝin? Jes, tion ni devus. Aŭ ĉu vi opinias, ke iuj vizitos nin, kiam la onidiro disvastiĝos, ke la akvo estas malsaniga?DOKTORO STOCKMANNSed, Petro, tia ĝi ja estas.LA MAGISTRANTOKaj ĉio tio nun, — ĝuste nun, kiam la institucio estas en progreso. Ankaŭ la najbaraj urboj havas certajn kondiĉojn por fariĝi serĉataj banlokoj. Ĉu vi ne pensas, ke ili tuj ekagu por direkti la fluon de fremduloj al si? Jes, tute sendube. Kaj jen ni starus tie; ni devus verŝajne fermi la tutan multekostan institucion; kaj jen vi ruinigus vian hejmurbon.DOKTORO STOCKMANN— ruinigus —!LA MAGISTRANTOEstas sole pere de la banejo, ke la urbo havas ian notindan estontecon. Tion vi ja certe komprenas same bone kiel mi.DOKTORO STOCKMANNSed kion vi elpensu, ke oni faru?LA MAGISTRANTOEl via traktaĵo mi ne povis konvinkiĝi, ke la akvokondiĉoj ĉe la banejo estas tiel krizaj, kiel vi ilin prezentas.DOKTORO STOCKMANNIli estas eĉ pli krizaj! Aŭ ili almenaŭ fariĝos tiaj en la somero. Kiam la vetero fariĝos varma.LA MAGISTRANTOKiel mi jam diris, mi opinias ke vi konsiderinde troigas. Kapabla kuracisto devas scii fari siajn disponojn, — li devas scii kiel preventi malutilajn efikojn kaj forigi ilin, se ili evidente aperus.DOKTORO STOCKMANNKaj sekve —? Kio poste?LA MAGISTRANTOLa establita akvoliverejo ĉe la banejo nun ja estas fakto, kaj devas kompreneble esti traktata kiel tia. Sed kredeble la direkcio siatempe ne volos esti neinklina preni en konsideron, ĉu kun akceptindaj financaj oferoj estus eble realigi kelkajn plibonigojn.DOKTORO STOCKMANNKaj vi opinias, ke mi iam akceptus tian ruzaĵon!LA MAGISTRANTORuzaĵon?DOKTORO STOCKMANNJes, estus ruzaĵo, — trompo, mensogo, rekta krimo kontaŭ la publiko, kontraŭ la tuta komunumo!LA MAGISTRANTOKiel mi antaŭe diris, mi ne povis al mi alproprigi la konvinkon, ke estas iu vere superpenda danĝero.DOKTORO STOCKMANNJes, vi povis! Io alia ne eblas. Mia prezento estas tiel frapante vera kaj ĝusta, tion mi scias! Kaj vi tre bone komprenas, Petro; sed vi nur ne volas tion konfesi. Estis vi, kiu akceptigis, ke kaj la banejaj konstruaĵoj kaj la akvoliverejo fariĝis lokigitaj, kie ili nun situas; kaj estastiu, — estas tiu fatala eraro, kiun vi ne volas konfesi. Pa, — ĉu vi opinias, ke mi ne travidas vin?LA MAGISTRANTOKaj eĉ se tiel estus? Se mi per ia konsideremo gardas mian prestiĝon, tio okazas por la bono de la urbo. Sen morala aŭtoritato mi ne povas estri kaj konduki la aferojn tiel, kiel mi tion konsideras plej praktike por la bono de la tuto. Tial, — kaj el diversaj aliaj kialoj, — estas grave por mi, ke via prezentaĵo ne direktiĝas al la direkcio de la banejo. Ĝi devas esti retenata pro konsidero al la komuna bono. Mi iom poste metos la aferon sub diskuto, kaj ni agu plej eble efike en plena silento; sed nenio, — eĉ neniu vorto devas veni al la scio de la publiko en tiu ĉi fatala afero.DOKTORO STOCKMANNNu, tion vi ne povas malhelpi, mia kara Petro.LA MAGISTRANTODevas esti kaj estu malhelpota.DOKTORO STOCKMANNNeeblas, mi diras; tro multaj jam konas ĝin.LA MAGISTRANTOKonas ĝin! Kiuj? Do ne tiuj sinjoroj en “La Popola Mesaĝo” —?DOKTORO STOCKMANNHo jes; ankaŭ ili. La liberala sendependa gazetaro certe zorgos pri tio, ke vi faru vian devon.LA MAGISTRANTO(post mallonga paŭzo)Vi estas senmezure senprudenta homo, Tomas. Ĉu vi ne pripensis la konsekvencojn, kiujn tio povos havi por vi mem?DOKTORO STOCKMANNKonsekvencojn? Konsekvencojn por mi?LA MAGISTRANTOPor vi kaj por la viaj, jes.DOKTORO STOCKMANNKion diabletiosignifas?LA MAGISTRANTOMi pensas, ke mi ĉiam montris min kiel serveman kaj helpeman fraton al vi.DOKTORO STOCKMANNJes, vi faris; kaj pro tio mi dankas vin.LA MAGISTRANTOMi ne petas. Iel mi ja ankaŭ devis — pro mi mem. Estis ĉiam mia espero, ke mi iomete bridus vin, kiam mi helpis vin plibonigi vian ekonomian staton.DOKTORO STOCKMANNĈu? Ĉu nure pro vi mem —!LA MAGISTRANTOParte, mi diras. Estas malagrable por publika oficisto, ke lia plej proksima parenco foje kaj foje kompromitas sin.DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi opinias, ke mi faras?LA MAGISTRANTOJes, bedaŭrinde, vi faras, sen via propra scio. Vi havas maltrankvilan, bataleman, ribeleman animon. Kaj ankaŭ vian malfeliĉan emon skribi publike pri ĉiuj eblaj kaj neeblaj aferoj. Post subita ideo, — tuj vi skribas gazetartikolon aŭ tutan broŝuron pri ĝi.DOKTORO STOCKMANNJes, sed estas ja la devo de civitano konigi al la publiko novan ideon, kiun li ekhavis!LA MAGISTRANTOHo, la publiko tute ne bezonas novajn pensojn. Al la publiko plej bone servas la malnovaj, bonaj, aprobitaj ideoj, kiujn ĝi jam havas.DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi tiel rekte diras!LA MAGISTRANTOJes, iam mi do devas paroli rekte al vi. Ĝis nun mi provis eviti tion, ĉar mi scias, kiel iritema vi estas; sed nun mi devas diri al vi la veron, Tomas. Vi ne havas imagon kiom vi malutilas al vi mem per via impeta konduto. Vi plendas pri la aŭtoritatuloj, jes eĉ pri la registaro, — kritikaĉas ĝin, — pretendas, ke vi estas neglektita, persekutata. Sed ĉu vi povas ion alian atendi, — tia trudema homo, kia vi estas.DOKTORO STOCKMANNNu do, — ĉu mi ankaŭ estas trudema?LA MAGISTRANTOJes, Tomas, vi estas tre malfacila homo por kunlaboro. Tion mi spertis. Vi transpaŝas ĉiujn konsiderojn; aspekte vi tute forgesas, ke estas mi, kiun vi povas danki pro la ofico ĉi tie kiel baneja kuracisto —DOKTORO STOCKMANNAl tiu mi estis la sole ĝusta! Mi kaj neniu alia! Mi estis la unua, kiu vidis, ke la urbo povis fariĝi floranta banloko; kaj tiam mi estis la sola, kiu tion vidis. Mi staris sola kaj luktis por la ideo dum multaj jaroj; kaj mi skribis kaj skribis —LA MAGISTRANTOSendube. Sed tiam la ĝusta tempo ankoraŭ ne prezentis sin; nu, pri tio vi tie norde en via forejo ne povis juĝi. Sed kiam la oportuna momento venis, tiam mi — kaj la aliuloj — prenis la aferon en niajn manojn —DOKTORO STOCKMANNJes, kaj sekve vi fuŝis mian belan planon. Ho ja, montriĝas efektive nun, kiaj saĝaj uloj vi estis!LA MAGISTRANTOLaŭ mia supozo montriĝas nun nur, ke vi denove bezonas elfluon por via batalemo. Vi volas venki viajn superulojn; — estas ja via ĉiama kutimo. Vi ne toleras iun aŭtoritatulon super vi; vi strabas malkontente al ĉiu, kiu okupas superan publikan pozicion; vi rigardas lin kiel personan malamikon, — kaj tuj ĉiuj atakiloj estas same bonaj por vi. Sed nun mi atentigis vin, kio staras riske por la tuta urbo, — kaj sekve ankaŭ por mi. Kaj tial mi diras al vi, Tomas, ke mi ne cedas en la postulo, kiun mi nun intencas starigi al vi.DOKTORO STOCKMANNKia postulo estas tiu?LA MAGISTRANTOĈar vi estis tiel babilema, ke vi menciis tiun delikatan aferon por nekoncernantuloj, kvankam ĝi devus esti konservata kiel sekreto de la direkcio, ni kompreneble ne povas silentigi la aferon. Ĉiuspecaj onidiroj disvastiĝos ĉirkaŭen, kaj la maliculoj inter ni volos nutri la onidirojn per ĉiuspecaj aldonaĵoj. Tial fariĝas necese, ke vi publike kontraŭdiru tiajn onidirojn.DOKTORO STOCKMANNMi! Kiel? Mi ne komprenas vin.LA MAGISTRANTOEstas atendata, ke vi post novaj ekzamenoj venos al la rezulto, ke la afero eĉ ne proksimume estas tiel danĝera aŭ kriza, kiel vi en la unua momento imagis al vi.DOKTORO STOCKMANNAha, — do tion vi atendas!LA MAGISTRANTOPlue oni atendas, ke vi nutras kaj publike esprimas tiun konfidon al la estraro, ke ĝi profunde kaj konscience volas okazigi ĉion necesan por plibonigi eblajn difektojn.DOKTORO STOCKMANNJes, sed tion vi neniam povos fari, tiom longe kiom vi faras fuŝadon kaj flikaĵon. Tion mi diras al vi, Petro; kaj tio estas mia klara kaj serioza konvinko —!LA MAGISTRANTOKiel funkciisto vi ne rajtas nutri iun apartan konvinkon.DOKTORO STOCKMANN(haltas)Ne rajtas —?LA MAGISTRANTOKiel funkciisto, mi diras. Kiel privata persono, — kompreneble, tio estas alia afero. Sed kiel subordigita funkciisto ĉe la banejo vi ne rajtas esprimi iun konvinkon, kiu kontraŭas tiun de viaj superuloj.DOKTORO STOCKMANNTio troas! Mi, kiel kuracisto, kiel sciencisto, ne rajtus —!LA MAGISTRANTOLa afero ĉi tie traktata ne estas nure scienca; estas kompleksa afero; ĝi estas kaj teknika kaj ekonomia afero.DOKTORO STOCKMANNHo, ke ĝi estu por mi kio diable ĝi volas esti! Mi volas esti libera por diri mian opinion pri ĉiuj aferoj en la tuta mondo!LA MAGISTRANTOBonvolu. Sed nur ne pri la banejo — Tion ni malpermesas al vi.DOKTORO STOCKMANN(krias)Vi malpermesas —; Vi! Tiaj, tiaj —!LA MAGISTRANTOMi malpermesas al vi, —mi, via plej supera ĉefo; kaj kiam mi malpermesas, por vi estas obei.DOKTORO STOCKMANN(sin regante)Petro, — se vi ne estus mia frato —PETRA(ektire malfermas la pordon)Patro, tion vi ne toleru!SINJORINO STOCKMANN(post ŝi)Petra, Petra!LA MAGISTRANTOAha, oni staras gvate.SINJORINO STOCKMANNTraaŭdeblas; ni ne povis eviti —PETRAJes, mi staris aŭskultante.LA MAGISTRANTONu, estas ja bone —DOKTORO STOCKMANN(iras pli proksimen)Vi parolis pri malpermeso kaj obeo —?LA MAGISTRANTOVi mem devigis min paroli en tiu tono.DOKTORO STOCKMANNKaj mi do en publika deklaro ŝtopu al mi mem la buŝon?LA MAGISTRANTONi estimas tion absolute necesa, ke vi publikigu deklaron tian, kian mi postulis.DOKTORO STOCKMANNKaj se mi ne — obeas?LA MAGISTRANTOEn tiu okazo ni mem elsendos deklaron por trankviligi la publikon.DOKTORO STOCKMANNBone; sed en tiu okazo mi skribos kontraŭ vin. Mi persistos; mi pruvu, kemipravas kaj ke vi malpravas. Kaj kion volas vi tiam fari?LA MAGISTRANTOEn tiu okazo mi ne povos malhelpi, ke vi ricevos vian maldungon.DOKTORO STOCKMANNKion —!PETRAPatro, — maldungon!LA MAGISTRANTOMaldungon kiel kuracisto ĉe la banejo. Mi vidos min devigata rekomendi tujan maldungon, forigi vin de ĉiu rilato kun la aferoj de la banejo.DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi kuraĝus!LA MAGISTRANTOEstas vi mem, kiu ĉi tie ludas riske.PETRAOnklo, tio estas indigniga konduto kontraŭ homo kiel patro!SINJORINO STOCKMANNSilentu do, Petra!LA MAGISTRANTO(rigardas al Petra)Aha, oni jam permesas al si esprimi opiniojn. Kompreneble.(al la sinjorino)Bofratino, supozeble vi estas la plej prudenta en ĉi tiu domo. Uzu la influon, kiun vi eble havas sur vian edzon; igu lin percepti, al kio tio kondukos kaj por lia familio —DOKTORO STOCKMANNMia familio koncernas neniun alian ol mi mem!LA MAGISTRANTO— kaj por lia familio, mi diras, kaj por la urbo en kiu li loĝas.DOKTORO STOCKMANNEstas mi, kiu laboras por la vera bono de la urbo! Mi volas senvualigi la mankojn, kiuj frue aŭ malfrue aperos en la plena lumo de la tago. Ho, montriĝos, ke mi amas mian hejmurbon.LA MAGISTRANTOVi, kiu en blinda spito ekiras fortranĉi la plej gravan fonton de prospero por la urbo.DOKTORO STOCKMANNTiu fonto estas venena, homo! Ĉu vi estas freneza! Ni vivas ĉi tie vendaĉante malpuraĵojn kaj putraĵojn! Nia tuta floranta publika vivo suĉas sian nutron el mensogo!LA MAGISTRANTOFantaziaĵo — aŭ io ankoraŭ pli malbona. Homo, kiu elĵetas tiajn ofendajn akuzojn kontraŭ sian propran hejmlokon, tiu efektive estas malamiko de la socio.DOKTORO STOCKMANN(kontraŭen al li)Kaj jenon vi kuraĝas —SINJORINO STOCKMANN(ĵetas sin inter ilin)Tomas!PETRA(kaptas la brakon de sia patro)Estu trankvila, patro!LA MAGISTRANTOMi ne volas riski perforton. Mi nun avertis vin. Pripensu nun, kion vi ŝuldas al vi mem kaj al la viaj. Adiaŭ.(Li eliras.)DOKTORO STOCKMANN(paŝas tien kaj reen)Kaj tian traktadon mi devas sperti! En mia propra hejmo, Katrine! Kion vi al tio diras!SINJORINO STOCKMANNJes, vere estas kaj honto kaj spito, Tomas —PETRASe eblus por mi iel gorĝe kapti onklon —!DOKTORO STOCKMANNMi mem kulpas; mi estus devinta hirti harojn kontraŭ ili antaŭ longe, — grinci dentojn, — morde ataki! — Eĉ nomi min malamiko de la socio! Mi! Diable, tion mi ne lasas gluiĝi sur min!SINJORINO STOCKMANNSed, kara Tomas, via frato ja havas la potencon —DOKTORO STOCKMANNJes, sed estas mi, kiu pravas!SINJORINO STOCKMANNAĥ jes, vi pravas, vi pravas; kion helpas tio, ke vi pravas, kiam vi ne havas potencon?PETRASed patrino do, — kiel vi povas paroli tiel?DOKTORO STOCKMANNĈu ne helpus en libera socio esti tiu, kiu pravas? Vi estas ridinda, Katrine. Kaj aŭdu, — ĉu mi ne havas la liberalan gazetaron antaŭ mi, — kaj la kompaktan plimulton dorse? Tiuj do estas sufiĉa potenco, mi opinias!SINJORINO STOCKMANNSed, bona Dio, Tomas, vi do ne intencas —?DOKTORO STOCKMANNKion mi ne intencas?SINJORINO STOCKMANN— kontraŭstari vian fraton.DOKTORO STOCKMANNKion, diable, volas vi, ke mi alie farus, se mi ne rajtas insisti pri ĝusteco kaj vero!PETRAJes, pri tio ankaŭ mi demandas?SINJORINO STOCKMANNSed utilas ja al nenio; kiam ili ne volas, ili ne volas.DOKTORO STOCKMANNHoho, Katrine, atendu nur, kaj vi vidos, ke mi faros mian militon al venko.SINJORINO STOCKMANNJes, vi eble venkos tiel, ke vi ricevos vian maldungon, — tion vi faros.DOKTORO STOCKMANNTiam mi almenaŭ farus mian devon al la publiko, — al la socio. Mi, kiu nomiĝas malamiko de la socio!SINJORINO STOCKMANNSed al via familio, Tomas? Al ni hejme? Ĉu ŝajnas al vi, ketioestas fari vian devon al tiuj, kiujn vi devas prizorgi?PETRAHo, ne pensu ĉiam unue pri ni patrino.SINJORINO STOCKMANNJes,vipovas senzorge paroli; vi povas stari sur propraj piedoj, se gravas. — Sed pensu pri la knaboj, Tomas; pensu ankaŭ iom pri vi mem, kaj pri mi —DOKTORO STOCKMANNVere mi opinias, ke vi estas tute freneza, Katrine! Se mi tiel mizere, malkuraĝe submetigus min antaŭ tiun Petro kaj lian kanajlaron, — ĉu mi plu iam havus feliĉan momenton en mia vivo?SINJORINO STOCKMANNNu, tion mi ne scias; sed Dio gardu nin antaŭ tiu feliĉo, kiun ni ĉiuj ricevos, se vi daŭre obstinos. Tiam vi denove staros sen vivrimedoj, sen stabilaj enspezoj. Ŝajnas al mi, ke ni sufiĉe spertis tion en la pasinteco; memoru tion, Tomas; pensu kion tio kunportos.DOKTORO STOCKMANN(tordas sin luktante kaj pugnigas la manojn)Kaj tiaĵon tiuj oficejsklavoj ĵetu sur liberan honestan homon! Ĉu ne estas terure, Katrine?SINJORINO STOCKMANNJes, vere estas granda peko kontraŭ vi. Sed, bona Dio, estas ja tiom multaj maljustaĵoj en la mondo sub kiujn oni devas klini sin. — Jen la knaboj, Tomas! Rigardu ilin! Kio fariĝu el ili? Ho ne, ne, vi do neniam povos —(EjlifkajMorten, kun lernolibroj, dume envenis.)DOKTORO STOCKMANNLa knaboj —!(subite li staras firme kaj sinrege.)Eĉ ne se la tuta mondo falus, volas mi klini la nukon sub la jugon.(Li iras al sia ĉambro.)SINJORINO STOCKMANN(post lin)Tomas, — kion vi volas fari!DOKTORO STOCKMANN(ĉe la pordo)Mi volas havi la rajton rigardi miajn knabojn en la okulojn, kiam ili fine fariĝos plenkreskaj, liberaj homoj.(Li iras en sian ĉambron)SINJORINO STOCKMANN(ekploras)Ho Dio helpu kaj konsolu nin ĉiujn!PETRAPatro, li estas brava! Li ne cedas.(Laknabojmire demandas, kio okazis;Petrasignas al ili por silenti.)
(La sidĉambro de la doktoro. La pordo de la manĝoĉambro estas fermita. Antaŭtagmeze.)
SINJORINO STOCKMANN(Kun sigelita letero en la mano venas de la manĝoĉambro, iras al la antaŭa pordo dekstre kaj enrigardas.)Ĉu vi estas hejme, Tomas?
DOKTORO STOCKMANN(interne)Jes, mi ĵus revenis.(venas)Ĉu estas io?
SINJORINO STOCKMANNLetero de via frato.(donas ĝin al li)
DOKTORO STOCKMANNAha, ni rigardu.(daŭre legas murmurante)Hm —
SINJORINO STOCKMANNKion li do diras?
DOKTORO STOCKMANN(metas la paperojn en la poŝon)Ne, li nur skribas, ke li mem vizitos nin tagmeze.
SINJORINO STOCKMANNDo memoru, ke vi tiam estu hejme.
DOKTORO STOCKMANNJes, mi ja povos; ĉar mi jam finis miajn antaŭtagmezajn vizitojn.
SINJORINO STOCKMANNVere mi estas scivola aŭdi kiel li konsideras la aferon.
DOKTORO STOCKMANNEble li ne ŝatas, ke estas mi kaj ne li mem, kiu faris la malkovron.
SINJORINO STOCKMANNJes, ĉu ankaŭ vi tion timas?
DOKTORO STOCKMANNNu, funde li kompreneble fariĝos ĝoja. Sed tamen —; Petro tiel diable timas, ke aliaj homoj ol li mem, faras ion por la bono de la urbo.
SINJORINO STOCKMANNSed sciu, Tomas, — vi devus esti tiel ĝentila, ke vi dividu la honoron kun li. Ĉu oni ne povus diri, ke estas li, kiu unue metis vin sur la spuron —?
DOKTORO STOCKMANNJes, egale por mi. Se mi nur sukcesos rebonigi la aferon.
MALJUNA MORTEN KIIL(enmetas la kapon ĉe la antaŭĉambra pordo, ĉirkaŭrigardas ekzamene, ridas kaŝe kaj demandas ruze)Ĉu estas — estas vero?
SINJORINO STOCKMANN(al li renkonte)Patro, — ĉu estas vi!
DOKTORO STOCKMANNJen, jen, bopatro; bonan matenon, bonan matenon!
SINJORINO STOCKMANNHo, sed envenu do.
MORTEN KIILJes, se estas vero; ĉar alie mi foriros.
DOKTORO STOCKMANNKio estas vero?
MORTEN KIILTiu stultaĵo pri la akvosistemo. Ĉu ĝi estas vero?
DOKTORO STOCKMANNKompreneble estas vero. Sed kielvisciiĝis pritio?
MORTEN KIIL(envenas)Petra enkuris, kiam ŝi iris al la lernejo —
DOKTORO STOCKMANNĈu ŝi faris?
MORTEN KIILJes ja; kaj ŝi rakontis —. Mi pensis, ke ŝi volis nur ridindigi min; sed tia Petra ja ne estas.
DOKTORO STOCKMANNNe, kiel vi povus pensi tiaĵon!
MORTEN KIILHo, oni fidu neniun; oni povas esti ridindigata antaŭ ol oni scias. Sed tio tamen do estas vero, ĉu?
DOKTORO STOCKMANNJes, efektive tiel estas. Eksidu nun, bopatro.(sidigas lin en la sofon)Kaj ĉu ne estas vera feliĉo por la urbo —?
MORTEN KIIL(baraktas kun la ridado)Feliĉo por la urbo?
DOKTORO STOCKMANNJes, ke mi faris tiun malkovraĵon ĝustatempe —
MORTEN KIIL(kiel antaŭe)Ja ja ja! — Sed neniam mi imagis, ke vi volis fari arlekenaĵon pri via propra samsanga frato.
DOKTORO STOCKMANNArlekenaĵon!
SINJORINO STOCKMANNSed, kara patro —
MORTEN KIIL(ripozigas la manojn kaj la mentonon sur la bastonbutonon kaj palpebrumas ruze al la doktoro)Kiel efektive estis? Ĉu ne iuj bestoj enrampis en la akvotubojn?
DOKTORO STOCKMANNHo jes, infuzorioj.
MORTEN KIILKaj eĉ multaj tiaj bestoj envenis, diris Petra. Enorma amaso.
DOKTORO STOCKMANNNu jes; ili povas ĉeesti en centmiloj.
MORTEN KIILSed neniu povas vidi ilin, — ĉu ne estas tiel?
DOKTORO STOCKMANNNe, vidi ilin oni ne povas.
MORTEN KIIL(silente klukridante)Jeno estas, diablo portu min, la plej bona, kion mi ĝis nun aŭdis pri vi.
DOKTORO STOCKMANNKiel? Kio?
MORTEN KIILSed neniel vi povos kredigi tiaĵon al la magistranto.
DOKTORO STOCKMANNNu, ni vidos.
MORTEN KIILĈu vi imagas lin tiel freneza?
DOKTORO STOCKMANNMi esperas, ke la tuta urbo estas tiel freneza.
MORTEN KIILLa tuta urbo! Jes, povas esti. Sed tion ili meritas; tio servu al ili bone. Ili estus tiom pli saĝaj ol ni maljunuloj. Ili hundbalotis min el la urba konsilantaro. Jes, tiel mi diras; ĉar ili balotis pri mi kiel pri hundo. Sed nun ili ekhavos. Faru arlekenaĵon pri ili, Stockmann.
DOKTORO STOCKMANNSed bopatro —
MORTEN KIILNur arlekenaĵon, mi diras.(ekstaras)Se vi kapablas tion fari, tiel ke la magistranto kaj liaj amikoj kuros ĉirkaŭe nur flarante sian propran odoron, mi surloke donos cent kronojn al la malriĉuloj.
DOKTORO STOCKMANNNu, tio estas ja ĝentila.
MORTEN KIILJes, mi ja ne havas multe por disponi, vi scias; sed se vi tion kapablas, mi pensos pri la mizeruloj per kvindek kronoj julvespere.
(Redaktoro Hovstadvenas de la antaŭĉambro.)
HOVSTADBonan matenon!(haltas)Ho, pardonu —
DOKTORO STOCKMANNNe, ne. Envenu; envenu.
MORTEN KIIL(denove klukridas)Li! Ĉu ankaŭ li partoprenas?
HOVSTADKion vi aludas?
DOKTORO STOCKMANNJes, kompreneble, li partoprenas.
MORTEN KIILĈu mi ne tion pensus! Estos enmetata en la gazetojn. Jes, vi estas vere la ĝusta, Stockmann. Sed faru vian kabalon; nun mi foriros.
DOKTORO STOCKMANNHo ne; restu iomete, bopatro.
MORTEN KIILNe, nun mi foriros. Kaj eltrovu kiel eble plej multajn arlekenaĵojn; diable, tion vi ne estu farinta por nenio.
(Li eliras;Sinjorino Stockmannakompanas lin eksteren.)
DOKTORO STOCKMANN(ridas)Imagu, — la maljunulo kredas eĉ ne unu vorton el tio ĉi pri la akvoliverejo.
HOVSTADĈu estistiuafero —?
DOKTORO STOCKMANNJes, pri tiu ni parolis. Kaj eble estas koncerne la samon, ke ankaŭ vi venas?
HOVSTADJes, estas pri ĝi. Ĉu vi havas liberan momenton, sinjoro doktoro?
DOKTORO STOCKMANNTiom longe kiom vi deziras, kara.
HOVSTADĈu vi ricevis respondon de la magistranto?
DOKTORO STOCKMANNAnkoraŭ ne. Li venos post iom.
HOVSTADMi iom pensis pri la afero de post hieraŭ vespere.
DOKTORO STOCKMANNNu ja?
HOVSTADPor vi kiu estas kuracisto kaj sciencisto, tiu afero pri la akvoliverejo gravas en si mem. Mi aludas, ke vi ne pensas, ke la afero estas ligita kun multaj aliaj aferoj.
DOKTORO STOCKMANNJes, kiel —? Ni eksidu, kara. — Tie en la sofon.
(Hovstadeksidas en la sofon, la doktoro en apogseĝon aliflanke de la tablo.)
DOKTORO STOCKMANNNu? Vi do opinias —?
HOVSTADVi diris hieraŭ, ke la putra akvo venas de malpuraĵoj en la grundo.
DOKTORO STOCKMANNJes, ĝi venas sendube de tiu venena marĉo supre en la Muelejvalo.
HOVSTADPardonu, sinjoro doktoro, sed mi opinias, ke ĝi venas de tute alia marĉo.
DOKTORO STOCKMANNKiu marĉo tiu do estus?
HOVSTADLa marĉo en kiu nia tuta komunuma vivo kuŝas putrante.
DOKTORO STOCKMANNSed, diable, sinjoro Hovstad, kia babilado estas tiu?
HOVSTADĈiuj aferoj de la urbo estas iom post iom transprenitaj de la aro de publikaj oficistoj —
DOKTORO STOCKMANNNu, oficistoj ili ja ne ĉiuj estas.
HOVSTADNe, sed tiuj, kiuj ne estas oficistoj, ili almenaŭ estas la amikoj kaj subtenantoj de la oficistoj; estas ĉiuj riĉuloj, ĉiuj tiuj kun la malnovaj respektataj nomoj en la urbo; estas tiuj, kiuj estras kaj regas super ni.
DOKTORO STOCKMANNJes, sed tiuj homoj vere havas kaj kapablon kaj sperton.
HOVSTADĈu ili montris kapablon kaj sperton, kiam ili lokigis la akvotubon tien, kie ĝi nun kuŝas?
DOKTORO STOCKMANNNe,tiokompreneble estis granda stultaĵo de ili. Sed tio ja nun pliboniĝos.
HOVSTADĈu vi kredas, ke iros tiel glate?
DOKTORO STOCKMANNGlate aŭ ne glate, — farenda ĝi tamen estas.
HOVSTADJes, se la gazetaro prenos la taskon.
DOKTORO STOCKMANNNeniam fariĝos necese, kara. Mi estas certa, ke mia frato —
HOVSTADPardonu al mi, sinjoro doktoro, sed mi diras al vi, ke mi volas trakti la aferon.
DOKTORO STOCKMANNEn la gazeto?
HOVSTADJes. Kiam mi transprenis “La Popolan Mesaĝon”, mia intenco estis, ke mi rompu tiun rondon de obstinaj reakciuloj, kiuj posedas la tutan potencon.
DOKTORO STOCKMANNSed vi ja mem rakontis al mi kiel tio finiĝis; vi ja tiel preskaŭ ruinigis la gazeton.
HOVSTADJes, tiam mi devis refi velojn, vere. Ĉar danĝero estis, ke ni ne havus banejon, se tiuj homoj falus. Sed nun ni havas ĝin, kaj ni povas malhavi la altajn sinjorojn.
DOKTORO STOCKMANNMalhavi, jes; sed ni tamen ŝuldas al ili grandan dankon.
HOVSTADTion ni ja rekonos, kiel decas. Sed gazetisto de mia popoleca inklino ne povas malkapti tian ŝancon kiel tiun ĉi. Ni devas skui tiun miton pri la neerarpovaj estrantoj. Tiaĵojn oni devas elradikigi kiel ĉiaspecajn superstiĉojn.
DOKTORO STOCKMANNPri tio mi tutkore samopinias kun vi, sinjoro Hovstad; se estas superstiĉo, do forigu ĝin!
HOVSTADLa magistranto mi ja nevolonte tuŝus, ĉar li ja estas via frato. Sed certe vi opinias kiel mi, ke la vero antaŭas ĉiujn aliajn konsiderojn.
DOKTORO STOCKMANNKompreneble.(forte)Jes, sed — Jes, sed —!
HOVSTADVi ne havu malbonan opinion pri mi. Mi estas nek pli profitema nek pli potencavida ol la plimulto de homoj.
DOKTORO STOCKMANNSed kara, — kiu pensas tiel?
HOVSTADMi devenas el simplaj homoj, kiel vi scias; kaj mi havis sufiĉan okazon vidi, kion la bazaj tavoloj de la socio bezonas. Kaj tio estas partopreni la estradon de la publikaj aferoj, sinjoro doktoro.Tioestas kio evoluigas la kapablojn, la sciojn kaj la memkonsciecon —
DOKTORO STOCKMANNTion mi bonege komprenas —
HOVSTADJes, — kaj tial mi pensas, ke ĵurnalisto prenas sur sin pezan respondecon, se li ne profitas de avantaĝa situacio por liberigi la plimulton, la simplulojn, la subprematojn. Mi bone scias, — ke inter la superuloj ili nomos tion ribeligo kaj tiaĵojn; sed ili faru kiel al ili plaĉas. Kiam mi mem havas mian puran konsciencon, jen —
DOKTORO STOCKMANNĜuste tio, jes! ĝuste tio, kara sinjoro Hovstad. Sed tamen — diable —!(Iu frapas.)Envenu!
(Presisto Aslaksenĉe la pordo de la antaŭĉambro. Li estas simple sed konvene vestita, nigre, kun blanka, iomete kunĉifita koltuko, kaj kun gantoj kaj cilindra ĉapelo en la mano.)
ASLAKSEN(salutas kapkline)Pardonu, sinjoro doktoro, ke mi estas tiel aŭdaca —
DOKTORO STOCKMANN(ekstaras)Jen, jen, — presisto Aslaksen!
ASLAKSENJes, ĝuste, sinjoro doktoro.
HOVSTAD(ekstaras)Ĉu min vi serĉas, Aslaksen?
ASLAKSENNe, tute ne; mi ne sciis, ke ni renkontiĝus ĉi tie. Estas la doktoro mem —
DOKTORO STOCKMANNNu, per kio mi servu?
ASLAKSENĈu estas vero, kion mi aŭdis de sinjoro Billing, ke la doktoro intencas havigi al ni pli bonan akvoliverejon?
DOKTORO STOCKMANNJes, por la banejo.
ASLAKSENBone; tion mi komprenas. Do mi venas por diri, ke tiun aferon mi volas subteni el ĉiuj fortoj.
HOVSTAD(al la doktoro)Jen vi vidas!
DOKTORO STOCKMANNMi kore dankas vin pro tio! Sed —
ASLAKSENĈar estus eble bezonate havi nin etburĝojn subtenantaj dorse. Ni kvazaŭ konsistigas kompaktan plimulton en la urbo, — kiam ni verevolas. Kaj estas ĉiam bone havi la plimulton kun si, sinjoro doktoro.
DOKTORO STOCKMANNSenduba vero; sed mi tute ne komprenas, ke ĉi tie apartaj aranĝoj estus necesaj. Ŝajnas al mi, ke tia simpla afero —
ASLAKSENNu ja, povus tamen esti bone; ĉar mi konas la lokajn aŭtoritatulojn sufiĉe bone; la potenculoj ne volonte akceptas proponojn venantajn de aliuloj. Kaj tial mi pensas, ke ne estus malavantaĝe, ke ni faru iometan manifestacion.
HOVSTADĜuste tio, jes.
DOKTORO STOCKMANNManifestacion vi diras? Nu, kiel vi do volas manifestacii?
ASLAKSENKompreneble tre modere, sinjoro doktoro; mi ĉiam estas laŭeble modera; ĉar modereco estas la unua deco de civitano, — laŭmiaopinio.
DOKTORO STOCKMANNPri tio vi ja estas konata, sinjoro Aslaksen.
ASLAKSENJes, mi kuraĝas tion diri. Kaj tiu afero pri la akvoliverejo, ĝi estas ege grava por ni etburĝoj. Aspekte la banejo fariĝos kvazaŭ eta orminejo por la urbo. Estas pere de la banejo, ke ni ĉiuj vivas, kaj precipe ni domposedantoj. Tial ni ja volonte subtenas la institucion per ĉiuj fortoj. Kaj ĉar mi ja estas estro de la asocio de domposedantoj —
DOKTORO STOCKMANNJes —?
ASLAKSEN— kaj ĉar mi aldone estas agento por la asocio por modereco, — ja, la doktoro certe scias, ke mi agadas por la moderecmovado?
DOKTORO STOCKMANNJes, kompreneble.
ASLAKSENNu, — sekve mi kompreneble renkontas multajn homojn. Kaj ĉar mi estas konata por esti prudenta kaj lojala civitano, kiel la doktoro mem diris, mi ja havas certan influon en la urbo, — iun potencon, — se mi mem tion diru.
DOKTORO STOCKMANNTion mi scias tre bone, sinjoro Aslaksen.
ASLAKSENJes, jes — tial estus por mi facila afero starigi iun manifeston, se estus bezone.
DOKTORO STOCKMANNManifeston, vi diras?
ASLAKSENJes, iun dankadreson de la civitanoj de la urbo, pro tio ke vi antaŭenportis tiun ĉi komune gravan aferon. Kompreneble ni devas ĝin vortumi en la plej deca modereco, ke ĝi ne ofendos la aŭtoritatulojn kaj tiujn, kiuj cetere havas la potencon. Kaj se ni estos singardaj pritio,neniu povos ofendiĝi, mi pensas?
HOVSTADNu, eĉ se ili ne tion ŝatus —
ASLAKSENNe, ne, ne; neniun ofendon kontraŭ la aŭtoritatuloj, sinjoro Hovstad. Neniun opozicion kontraŭ homoj, kiuj staras al ni tiel proksime. Da tiaj spertoj mi rikoltis sufiĉe dum miaj tagoj; kaj el tio ankaŭ neniam venos io bona. Sed prudentaj kaj sinceraj eldiroj de civitano ne devas al li esti rifuzataj.
DOKTORO STOCKMANN(agitas lian manon)Mi preskaŭ ne povas diri al vi, Aslaksen, kiel kore ĝojigas min trovi tiun subtenon inter miaj kuncivitanoj. Mi estas tiel ĝoja, — tiel ĝoja! Aŭdu; ĉu ne glaseton da ŝereo? Ĉu!
ASLAKSENNe, multan dankon; mi neniam gustumas tiajn alkoholaĵojn.
DOKTORO STOCKMANNNu, sed glason da biero do; kion vi diras?
ASLAKSENDankon, ankaŭ ne, sinjoro doktoro; mi nenion prenas tiel frue en la tago. Sed nun mi volas eliri en la urbon kaj paroli kun kelkaj el la domposedantoj kaj pretigi la etoson.
DOKTORO STOCKMANNJes, estas senmezure ĝentile de vi, sinjoro Aslaksen; sed mi ne povas igi en mian kapon, ke ĉiuj tiuj aranĝoj estus necesaj; mi pensas, ke la afero iros glate de si mem.
ASLAKSENLa aŭtoritatuloj laboras iom mallerte, sinjoro doktoro. Jes, Dio pardonu, mi tion ne diras por mallaŭdi ilin —
HOVSTADMorgaŭ ni pelĉasos ilin en la gazeto, Aslaksen.
ASLAKSENSed ne tro senbride, sinjoro Hovstad. Antaŭeniru kun modereco, aŭ vi ne sukcesos movi ilin el la loko; fidu mian konsilon; ĉar mi rikoltis spertojn en la lernejo de la vivo. — Nu ja, mi diru adiaŭ al la doktoro. Vi nun scias, ke almenaŭ ni etburĝoj staras malantaŭ vi kiel muro. Vi havas la kompaktan plimulton ĉe via flanko, sinjoro doktoro.
DOKTORO STOCKMANNDankon pro tio, mia kara sinjoro Aslaksen.(prezentas al li la manon)Adiaŭ, adiaŭ!
ASLAKSENĈu vi kuniras al la presejo, sinjoro Hovstad?
HOVSTADMi venos poste; restas ankoraŭ io por decidi.
ASLAKSENBone, bone.
(Li salutas kaj eliras;doktoro Stockmannsekvas lin eksteren en la antaŭĉambron.)
HOVSTAD(je enveno de la doktoro)Nu, kion vi nun diras, sinjoro doktoro? Ĉu ne ŝajnas al vi, ke estas la tempo por aerumi kaj iom agiti ĉi tie en tiu kovarda malkuraĝeco kaj malvigleco?
DOKTORO STOCKMANNĈu vi aludas al presisto Aslaksen?
HOVSTADJes, mi faras. Li estas unu el tiuj, kiuj staras en la marĉo — tia honesta homo kia li cetere estas. Kaj tiaj estas la plimulto ĉi tie ĉe ni; ili iras kliniĝante kaj svingante al ambaŭ flankoj; pro nuraj konsideroj kaj hezitemo ili neniam kuraĝas fari plenan paŝon.
DOKTORO STOCKMANNJes, sed Aslaksen estis ja kore bonvola, ŝajnas al mi.
HOVSTADEstas unu sinteno, kiun mi pli alte taksas; kaj tio estas stari kiel fidinda, konfidema homo.
DOKTORO STOCKMANNMi komplete samopinias kun vi.
HOVSTADTial mi nun volas kapti la ŝancon kaj provi, ĉu mi povus instigi la bonvolemulojn foje montri kuraĝon. La kulto de aŭtoritatodevasesti elradikiĝata en la urbo. Pri tiu nepardoneble granda eraro pri la akvoliverejo ni devas informi ĉiujn voĉdonrajtulojn.
DOKTORO STOCKMANNBone; se vi opinias, ke estas por la bono de la komunumo, do faru; sed ne antaŭ ol mi parolis kun mia frato.
HOVSTADMi tamen pretskribos redakcian artikolon dume. Kaj se la magistranto ne volas antaŭenigi la aferon —
DOKTORO STOCKMANNHo, kiel vi povas imagi tion?
HOVSTADEstas imageble. Kajtiam—?
DOKTORO STOCKMANNJes, tiam mi promesas al vi —; aŭdu, — tiam vi povos presigi mian artikolon, — enpreni ĝin tuta kaj kompleta.
HOVSTADĈu mi rajtos? Ĉu decidite?
DOKTORO STOCKMANN(prezentas al li la manuskripton)Jen ĝi estas; prenu ĝin kun vi; ne malutilos, ke vi tralegu ĝin; kaj vi redonu ĝin al mi poste.
HOVSTADBone, bone; mi faros. Kaj nun adiaŭ, doktoro.
DOKTORO STOCKMANNAdiaŭ, adiaŭ. Jes, vi vidos, ke iros glate, sinjoro Hovstad, — vere glate!
HOVSTADHm, — ni vidos.(Li salutas kaj eliras tra la antaŭĉambro.)
DOKTORO STOCKMANN(rigardas en la manĝoĉambron)Katrine —! Nu, Petra, ĉu vi venis hejmen?
PETRA(envenas)Jes, mi ĵus venis de la lernejo.
SINJORINO STOCKMANN(venas)Ĉu li ankoraŭ ne venis?
DOKTORO STOCKMANNPetro? Ne. Sed mi multe parolis kun Hovstad. Li estas tute kaptita de mia malkovro. Jes, ĉar sciu, ke ĝi estas multe pli grava, ol mi unue pensis. Kaj li ankaŭ metis sian gazeton por mia bezono, se fariĝos necese.
SINJORINO STOCKMANNSed ĉu vi opinias, ke tio estos bezonata?
DOKTORO STOCKMANNHo, tute ne. Sed almenaŭ estas fieriga konscio, ke oni havas la liberalan, sendependan gazetaron ĉe sia flanko. Jes, kaj imagu — mi havis viziton de la estro de la asocio de domposedantoj.
SINJORINO STOCKMANNNu? Kaj kion li volis?
DOKTORO STOCKMANNAnkaŭ subteni min. Ĉiuj volas ili subteni min, se estos necese. Katrine, — ĉu vi scias kion mi havas malantaŭ mi?
SINJORINO STOCKMANNMalantaŭ vi? Ne; kion vi do havas malantaŭ vi?
DOKTORO STOCKMANNLa kompaktan plimulton.
SINJORINO STOCKMANNĈu vere? Ĉu estas bone por vi, Tomas?
DOKTORO STOCKMANNJes, mi opinius, ke estas bone!(frotas la manojn kaj paŝadas tien kaj reen)Ja, bona Dio, kiel ĝojige estas stari tiel en frata ligo kune kun siaj samurbanoj!
PETRAKaj fari tiom bonan kaj utilan, patro!
DOKTORO STOCKMANNJes, kaj krome por mia propra hejmurbo!
SINJORINO STOCKMANNOni sonorigas.
DOKTORO STOCKMANNDo ni certe havas lin. — —(Oni frapas.)Bonvole envenu!
LA MAGISTRANTO(venas de la antaŭĉambro)Bonan matenon.
DOKTORO STOCKMANNBonvenon, Petro!
SINJORINO STOCKMANNBonan matenon, bofrato. Kiel vi fartas?
LA MAGISTRANTODankon; nu, iel.(al la doktoro)Hieraŭ post oficejaj horoj mi ricevis de vi artikolon rilate la akvokondiĉojn ĉe la banejo.
DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu vi legis ĝin?
LA MAGISTRANTOJes, mi faris.
DOKTORO STOCKMANNKaj kion vi sekve diras pri tiu afero?
LA MAGISTRANTO(kun rigardo flanken)Hm —
SINJORINO STOCKMANNVenu, Petra.(Ŝi kajPetrairas en la ĉambron maldekstre.)
LA MAGISTRANTO(post ioma paŭzo)Ĉu estis necese fari tiujn ekzamenojn malantaŭ mia dorso?
DOKTORO STOCKMANNJes, tiom longe kiom mi nenion certe sciis, mi —
LA MAGISTRANTOKaj nun vi opinias, ke vi scias?
DOKTORO STOCKMANNJes, pri tio vi ja mem nun konvinkis vin.
LA MAGISTRANTOĈu vi intencas meti tiun ĉi dokumenton antaŭ la banejan estraron kvazaŭ oficialan dokumenton?
DOKTORO STOCKMANNJes ja. Ion oni devas ja fari pri la afero; kaj tion urĝe.
LA MAGISTRANTOVi uzas, kiel kutime, fortajn parolmanierojn en via traktaĵo. Inter alie vi diras, ke tio, kion ni ofertas al niaj bangastoj, estas permanenta venenigo.
DOKTORO STOCKMANNJes sed, Petro, ĉu ĝi povas alimaniere nomiĝi? Pensu nur, — venena akvo por interna same kiel por ekstera uzo! Kaj tio al kompatindaj, malsanaj homoj, kiuj bonfide serĉas sanon ĉe ni, kaj kiuj pagas multekoste por regajni sian sanon!
LA MAGISTRANTOKaj jen vi en via postulato venas per via dedukto al la rezulto, ke ni devas fosi novan kloakon, kiu prenu la fiaĵojn de la Muelejvalo, kaj ke la akvotubo devas esti alie lokigata.
DOKTORO STOCKMANNJes, ĉu vi do scias pri alia solvo? Mi ne.
LA MAGISTRANTOAntaŭtagmeze mi faris viziteton al la urba inĝeniero. Kaj al li mi menciis — tiel duone ŝerce — tiujn laborojn, kvazaŭ ion, kion ni devas pripensi iam en la estonteco.
DOKTORO STOCKMANNIam en la estonteco!
LA MAGISTRANTOLi ridetis de mia supozata ekstravaganco — kompreneble. Ĉu vi faris al vi la maloportunon pripensi kiom la proponitaj ŝanĝoj eble kostus? Laŭ la informoj, kiujn mi ricevis, la elspezoj verŝajne sumiĝus al pluraj ĉentmiloj da kronoj.
DOKTORO STOCKMANNĈu fariĝus tiom multekoste?
LA MAGISTRANTOJes. Kaj post tio sekvas la plej malbona. La laboro daŭrus minimuman tempospacon de du jaroj.
DOKTORO STOCKMANNDu jaroj, vi diras? Tutaj du jaroj?
LA MAGISTRANTOMinimume. Kaj kion ni dume faru pri la banejo? Ĉu ni fermu ĝin? Jes, tion ni devus. Aŭ ĉu vi opinias, ke iuj vizitos nin, kiam la onidiro disvastiĝos, ke la akvo estas malsaniga?
DOKTORO STOCKMANNSed, Petro, tia ĝi ja estas.
LA MAGISTRANTOKaj ĉio tio nun, — ĝuste nun, kiam la institucio estas en progreso. Ankaŭ la najbaraj urboj havas certajn kondiĉojn por fariĝi serĉataj banlokoj. Ĉu vi ne pensas, ke ili tuj ekagu por direkti la fluon de fremduloj al si? Jes, tute sendube. Kaj jen ni starus tie; ni devus verŝajne fermi la tutan multekostan institucion; kaj jen vi ruinigus vian hejmurbon.
DOKTORO STOCKMANN— ruinigus —!
LA MAGISTRANTOEstas sole pere de la banejo, ke la urbo havas ian notindan estontecon. Tion vi ja certe komprenas same bone kiel mi.
DOKTORO STOCKMANNSed kion vi elpensu, ke oni faru?
LA MAGISTRANTOEl via traktaĵo mi ne povis konvinkiĝi, ke la akvokondiĉoj ĉe la banejo estas tiel krizaj, kiel vi ilin prezentas.
DOKTORO STOCKMANNIli estas eĉ pli krizaj! Aŭ ili almenaŭ fariĝos tiaj en la somero. Kiam la vetero fariĝos varma.
LA MAGISTRANTOKiel mi jam diris, mi opinias ke vi konsiderinde troigas. Kapabla kuracisto devas scii fari siajn disponojn, — li devas scii kiel preventi malutilajn efikojn kaj forigi ilin, se ili evidente aperus.
DOKTORO STOCKMANNKaj sekve —? Kio poste?
LA MAGISTRANTOLa establita akvoliverejo ĉe la banejo nun ja estas fakto, kaj devas kompreneble esti traktata kiel tia. Sed kredeble la direkcio siatempe ne volos esti neinklina preni en konsideron, ĉu kun akceptindaj financaj oferoj estus eble realigi kelkajn plibonigojn.
DOKTORO STOCKMANNKaj vi opinias, ke mi iam akceptus tian ruzaĵon!
LA MAGISTRANTORuzaĵon?
DOKTORO STOCKMANNJes, estus ruzaĵo, — trompo, mensogo, rekta krimo kontaŭ la publiko, kontraŭ la tuta komunumo!
LA MAGISTRANTOKiel mi antaŭe diris, mi ne povis al mi alproprigi la konvinkon, ke estas iu vere superpenda danĝero.
DOKTORO STOCKMANNJes, vi povis! Io alia ne eblas. Mia prezento estas tiel frapante vera kaj ĝusta, tion mi scias! Kaj vi tre bone komprenas, Petro; sed vi nur ne volas tion konfesi. Estis vi, kiu akceptigis, ke kaj la banejaj konstruaĵoj kaj la akvoliverejo fariĝis lokigitaj, kie ili nun situas; kaj estastiu, — estas tiu fatala eraro, kiun vi ne volas konfesi. Pa, — ĉu vi opinias, ke mi ne travidas vin?
LA MAGISTRANTOKaj eĉ se tiel estus? Se mi per ia konsideremo gardas mian prestiĝon, tio okazas por la bono de la urbo. Sen morala aŭtoritato mi ne povas estri kaj konduki la aferojn tiel, kiel mi tion konsideras plej praktike por la bono de la tuto. Tial, — kaj el diversaj aliaj kialoj, — estas grave por mi, ke via prezentaĵo ne direktiĝas al la direkcio de la banejo. Ĝi devas esti retenata pro konsidero al la komuna bono. Mi iom poste metos la aferon sub diskuto, kaj ni agu plej eble efike en plena silento; sed nenio, — eĉ neniu vorto devas veni al la scio de la publiko en tiu ĉi fatala afero.
DOKTORO STOCKMANNNu, tion vi ne povas malhelpi, mia kara Petro.
LA MAGISTRANTODevas esti kaj estu malhelpota.
DOKTORO STOCKMANNNeeblas, mi diras; tro multaj jam konas ĝin.
LA MAGISTRANTOKonas ĝin! Kiuj? Do ne tiuj sinjoroj en “La Popola Mesaĝo” —?
DOKTORO STOCKMANNHo jes; ankaŭ ili. La liberala sendependa gazetaro certe zorgos pri tio, ke vi faru vian devon.
LA MAGISTRANTO(post mallonga paŭzo)Vi estas senmezure senprudenta homo, Tomas. Ĉu vi ne pripensis la konsekvencojn, kiujn tio povos havi por vi mem?
DOKTORO STOCKMANNKonsekvencojn? Konsekvencojn por mi?
LA MAGISTRANTOPor vi kaj por la viaj, jes.
DOKTORO STOCKMANNKion diabletiosignifas?
LA MAGISTRANTOMi pensas, ke mi ĉiam montris min kiel serveman kaj helpeman fraton al vi.
DOKTORO STOCKMANNJes, vi faris; kaj pro tio mi dankas vin.
LA MAGISTRANTOMi ne petas. Iel mi ja ankaŭ devis — pro mi mem. Estis ĉiam mia espero, ke mi iomete bridus vin, kiam mi helpis vin plibonigi vian ekonomian staton.
DOKTORO STOCKMANNĈu? Ĉu nure pro vi mem —!
LA MAGISTRANTOParte, mi diras. Estas malagrable por publika oficisto, ke lia plej proksima parenco foje kaj foje kompromitas sin.
DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi opinias, ke mi faras?
LA MAGISTRANTOJes, bedaŭrinde, vi faras, sen via propra scio. Vi havas maltrankvilan, bataleman, ribeleman animon. Kaj ankaŭ vian malfeliĉan emon skribi publike pri ĉiuj eblaj kaj neeblaj aferoj. Post subita ideo, — tuj vi skribas gazetartikolon aŭ tutan broŝuron pri ĝi.
DOKTORO STOCKMANNJes, sed estas ja la devo de civitano konigi al la publiko novan ideon, kiun li ekhavis!
LA MAGISTRANTOHo, la publiko tute ne bezonas novajn pensojn. Al la publiko plej bone servas la malnovaj, bonaj, aprobitaj ideoj, kiujn ĝi jam havas.
DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi tiel rekte diras!
LA MAGISTRANTOJes, iam mi do devas paroli rekte al vi. Ĝis nun mi provis eviti tion, ĉar mi scias, kiel iritema vi estas; sed nun mi devas diri al vi la veron, Tomas. Vi ne havas imagon kiom vi malutilas al vi mem per via impeta konduto. Vi plendas pri la aŭtoritatuloj, jes eĉ pri la registaro, — kritikaĉas ĝin, — pretendas, ke vi estas neglektita, persekutata. Sed ĉu vi povas ion alian atendi, — tia trudema homo, kia vi estas.
DOKTORO STOCKMANNNu do, — ĉu mi ankaŭ estas trudema?
LA MAGISTRANTOJes, Tomas, vi estas tre malfacila homo por kunlaboro. Tion mi spertis. Vi transpaŝas ĉiujn konsiderojn; aspekte vi tute forgesas, ke estas mi, kiun vi povas danki pro la ofico ĉi tie kiel baneja kuracisto —
DOKTORO STOCKMANNAl tiu mi estis la sole ĝusta! Mi kaj neniu alia! Mi estis la unua, kiu vidis, ke la urbo povis fariĝi floranta banloko; kaj tiam mi estis la sola, kiu tion vidis. Mi staris sola kaj luktis por la ideo dum multaj jaroj; kaj mi skribis kaj skribis —
LA MAGISTRANTOSendube. Sed tiam la ĝusta tempo ankoraŭ ne prezentis sin; nu, pri tio vi tie norde en via forejo ne povis juĝi. Sed kiam la oportuna momento venis, tiam mi — kaj la aliuloj — prenis la aferon en niajn manojn —
DOKTORO STOCKMANNJes, kaj sekve vi fuŝis mian belan planon. Ho ja, montriĝas efektive nun, kiaj saĝaj uloj vi estis!
LA MAGISTRANTOLaŭ mia supozo montriĝas nun nur, ke vi denove bezonas elfluon por via batalemo. Vi volas venki viajn superulojn; — estas ja via ĉiama kutimo. Vi ne toleras iun aŭtoritatulon super vi; vi strabas malkontente al ĉiu, kiu okupas superan publikan pozicion; vi rigardas lin kiel personan malamikon, — kaj tuj ĉiuj atakiloj estas same bonaj por vi. Sed nun mi atentigis vin, kio staras riske por la tuta urbo, — kaj sekve ankaŭ por mi. Kaj tial mi diras al vi, Tomas, ke mi ne cedas en la postulo, kiun mi nun intencas starigi al vi.
DOKTORO STOCKMANNKia postulo estas tiu?
LA MAGISTRANTOĈar vi estis tiel babilema, ke vi menciis tiun delikatan aferon por nekoncernantuloj, kvankam ĝi devus esti konservata kiel sekreto de la direkcio, ni kompreneble ne povas silentigi la aferon. Ĉiuspecaj onidiroj disvastiĝos ĉirkaŭen, kaj la maliculoj inter ni volos nutri la onidirojn per ĉiuspecaj aldonaĵoj. Tial fariĝas necese, ke vi publike kontraŭdiru tiajn onidirojn.
DOKTORO STOCKMANNMi! Kiel? Mi ne komprenas vin.
LA MAGISTRANTOEstas atendata, ke vi post novaj ekzamenoj venos al la rezulto, ke la afero eĉ ne proksimume estas tiel danĝera aŭ kriza, kiel vi en la unua momento imagis al vi.
DOKTORO STOCKMANNAha, — do tion vi atendas!
LA MAGISTRANTOPlue oni atendas, ke vi nutras kaj publike esprimas tiun konfidon al la estraro, ke ĝi profunde kaj konscience volas okazigi ĉion necesan por plibonigi eblajn difektojn.
DOKTORO STOCKMANNJes, sed tion vi neniam povos fari, tiom longe kiom vi faras fuŝadon kaj flikaĵon. Tion mi diras al vi, Petro; kaj tio estas mia klara kaj serioza konvinko —!
LA MAGISTRANTOKiel funkciisto vi ne rajtas nutri iun apartan konvinkon.
DOKTORO STOCKMANN(haltas)Ne rajtas —?
LA MAGISTRANTOKiel funkciisto, mi diras. Kiel privata persono, — kompreneble, tio estas alia afero. Sed kiel subordigita funkciisto ĉe la banejo vi ne rajtas esprimi iun konvinkon, kiu kontraŭas tiun de viaj superuloj.
DOKTORO STOCKMANNTio troas! Mi, kiel kuracisto, kiel sciencisto, ne rajtus —!
LA MAGISTRANTOLa afero ĉi tie traktata ne estas nure scienca; estas kompleksa afero; ĝi estas kaj teknika kaj ekonomia afero.
DOKTORO STOCKMANNHo, ke ĝi estu por mi kio diable ĝi volas esti! Mi volas esti libera por diri mian opinion pri ĉiuj aferoj en la tuta mondo!
LA MAGISTRANTOBonvolu. Sed nur ne pri la banejo — Tion ni malpermesas al vi.
DOKTORO STOCKMANN(krias)Vi malpermesas —; Vi! Tiaj, tiaj —!
LA MAGISTRANTOMi malpermesas al vi, —mi, via plej supera ĉefo; kaj kiam mi malpermesas, por vi estas obei.
DOKTORO STOCKMANN(sin regante)Petro, — se vi ne estus mia frato —
PETRA(ektire malfermas la pordon)Patro, tion vi ne toleru!
SINJORINO STOCKMANN(post ŝi)Petra, Petra!
LA MAGISTRANTOAha, oni staras gvate.
SINJORINO STOCKMANNTraaŭdeblas; ni ne povis eviti —
PETRAJes, mi staris aŭskultante.
LA MAGISTRANTONu, estas ja bone —
DOKTORO STOCKMANN(iras pli proksimen)Vi parolis pri malpermeso kaj obeo —?
LA MAGISTRANTOVi mem devigis min paroli en tiu tono.
DOKTORO STOCKMANNKaj mi do en publika deklaro ŝtopu al mi mem la buŝon?
LA MAGISTRANTONi estimas tion absolute necesa, ke vi publikigu deklaron tian, kian mi postulis.
DOKTORO STOCKMANNKaj se mi ne — obeas?
LA MAGISTRANTOEn tiu okazo ni mem elsendos deklaron por trankviligi la publikon.
DOKTORO STOCKMANNBone; sed en tiu okazo mi skribos kontraŭ vin. Mi persistos; mi pruvu, kemipravas kaj ke vi malpravas. Kaj kion volas vi tiam fari?
LA MAGISTRANTOEn tiu okazo mi ne povos malhelpi, ke vi ricevos vian maldungon.
DOKTORO STOCKMANNKion —!
PETRAPatro, — maldungon!
LA MAGISTRANTOMaldungon kiel kuracisto ĉe la banejo. Mi vidos min devigata rekomendi tujan maldungon, forigi vin de ĉiu rilato kun la aferoj de la banejo.
DOKTORO STOCKMANNKaj tion vi kuraĝus!
LA MAGISTRANTOEstas vi mem, kiu ĉi tie ludas riske.
PETRAOnklo, tio estas indigniga konduto kontraŭ homo kiel patro!
SINJORINO STOCKMANNSilentu do, Petra!
LA MAGISTRANTO(rigardas al Petra)Aha, oni jam permesas al si esprimi opiniojn. Kompreneble.(al la sinjorino)Bofratino, supozeble vi estas la plej prudenta en ĉi tiu domo. Uzu la influon, kiun vi eble havas sur vian edzon; igu lin percepti, al kio tio kondukos kaj por lia familio —
DOKTORO STOCKMANNMia familio koncernas neniun alian ol mi mem!
LA MAGISTRANTO— kaj por lia familio, mi diras, kaj por la urbo en kiu li loĝas.
DOKTORO STOCKMANNEstas mi, kiu laboras por la vera bono de la urbo! Mi volas senvualigi la mankojn, kiuj frue aŭ malfrue aperos en la plena lumo de la tago. Ho, montriĝos, ke mi amas mian hejmurbon.
LA MAGISTRANTOVi, kiu en blinda spito ekiras fortranĉi la plej gravan fonton de prospero por la urbo.
DOKTORO STOCKMANNTiu fonto estas venena, homo! Ĉu vi estas freneza! Ni vivas ĉi tie vendaĉante malpuraĵojn kaj putraĵojn! Nia tuta floranta publika vivo suĉas sian nutron el mensogo!
LA MAGISTRANTOFantaziaĵo — aŭ io ankoraŭ pli malbona. Homo, kiu elĵetas tiajn ofendajn akuzojn kontraŭ sian propran hejmlokon, tiu efektive estas malamiko de la socio.
DOKTORO STOCKMANN(kontraŭen al li)Kaj jenon vi kuraĝas —
SINJORINO STOCKMANN(ĵetas sin inter ilin)Tomas!
PETRA(kaptas la brakon de sia patro)Estu trankvila, patro!
LA MAGISTRANTOMi ne volas riski perforton. Mi nun avertis vin. Pripensu nun, kion vi ŝuldas al vi mem kaj al la viaj. Adiaŭ.
(Li eliras.)
DOKTORO STOCKMANN(paŝas tien kaj reen)Kaj tian traktadon mi devas sperti! En mia propra hejmo, Katrine! Kion vi al tio diras!
SINJORINO STOCKMANNJes, vere estas kaj honto kaj spito, Tomas —
PETRASe eblus por mi iel gorĝe kapti onklon —!
DOKTORO STOCKMANNMi mem kulpas; mi estus devinta hirti harojn kontraŭ ili antaŭ longe, — grinci dentojn, — morde ataki! — Eĉ nomi min malamiko de la socio! Mi! Diable, tion mi ne lasas gluiĝi sur min!
SINJORINO STOCKMANNSed, kara Tomas, via frato ja havas la potencon —
DOKTORO STOCKMANNJes, sed estas mi, kiu pravas!
SINJORINO STOCKMANNAĥ jes, vi pravas, vi pravas; kion helpas tio, ke vi pravas, kiam vi ne havas potencon?
PETRASed patrino do, — kiel vi povas paroli tiel?
DOKTORO STOCKMANNĈu ne helpus en libera socio esti tiu, kiu pravas? Vi estas ridinda, Katrine. Kaj aŭdu, — ĉu mi ne havas la liberalan gazetaron antaŭ mi, — kaj la kompaktan plimulton dorse? Tiuj do estas sufiĉa potenco, mi opinias!
SINJORINO STOCKMANNSed, bona Dio, Tomas, vi do ne intencas —?
DOKTORO STOCKMANNKion mi ne intencas?
SINJORINO STOCKMANN— kontraŭstari vian fraton.
DOKTORO STOCKMANNKion, diable, volas vi, ke mi alie farus, se mi ne rajtas insisti pri ĝusteco kaj vero!
PETRAJes, pri tio ankaŭ mi demandas?
SINJORINO STOCKMANNSed utilas ja al nenio; kiam ili ne volas, ili ne volas.
DOKTORO STOCKMANNHoho, Katrine, atendu nur, kaj vi vidos, ke mi faros mian militon al venko.
SINJORINO STOCKMANNJes, vi eble venkos tiel, ke vi ricevos vian maldungon, — tion vi faros.
DOKTORO STOCKMANNTiam mi almenaŭ farus mian devon al la publiko, — al la socio. Mi, kiu nomiĝas malamiko de la socio!
SINJORINO STOCKMANNSed al via familio, Tomas? Al ni hejme? Ĉu ŝajnas al vi, ketioestas fari vian devon al tiuj, kiujn vi devas prizorgi?
PETRAHo, ne pensu ĉiam unue pri ni patrino.
SINJORINO STOCKMANNJes,vipovas senzorge paroli; vi povas stari sur propraj piedoj, se gravas. — Sed pensu pri la knaboj, Tomas; pensu ankaŭ iom pri vi mem, kaj pri mi —
DOKTORO STOCKMANNVere mi opinias, ke vi estas tute freneza, Katrine! Se mi tiel mizere, malkuraĝe submetigus min antaŭ tiun Petro kaj lian kanajlaron, — ĉu mi plu iam havus feliĉan momenton en mia vivo?
SINJORINO STOCKMANNNu, tion mi ne scias; sed Dio gardu nin antaŭ tiu feliĉo, kiun ni ĉiuj ricevos, se vi daŭre obstinos. Tiam vi denove staros sen vivrimedoj, sen stabilaj enspezoj. Ŝajnas al mi, ke ni sufiĉe spertis tion en la pasinteco; memoru tion, Tomas; pensu kion tio kunportos.
DOKTORO STOCKMANN(tordas sin luktante kaj pugnigas la manojn)Kaj tiaĵon tiuj oficejsklavoj ĵetu sur liberan honestan homon! Ĉu ne estas terure, Katrine?
SINJORINO STOCKMANNJes, vere estas granda peko kontraŭ vi. Sed, bona Dio, estas ja tiom multaj maljustaĵoj en la mondo sub kiujn oni devas klini sin. — Jen la knaboj, Tomas! Rigardu ilin! Kio fariĝu el ili? Ho ne, ne, vi do neniam povos —
(EjlifkajMorten, kun lernolibroj, dume envenis.)
DOKTORO STOCKMANNLa knaboj —!(subite li staras firme kaj sinrege.)Eĉ ne se la tuta mondo falus, volas mi klini la nukon sub la jugon.
(Li iras al sia ĉambro.)
SINJORINO STOCKMANN(post lin)Tomas, — kion vi volas fari!
DOKTORO STOCKMANN(ĉe la pordo)Mi volas havi la rajton rigardi miajn knabojn en la okulojn, kiam ili fine fariĝos plenkreskaj, liberaj homoj.
(Li iras en sian ĉambron)
SINJORINO STOCKMANN(ekploras)Ho Dio helpu kaj konsolu nin ĉiujn!
PETRAPatro, li estas brava! Li ne cedas.
(Laknabojmire demandas, kio okazis;Petrasignas al ili por silenti.)