ZEVENDE TOONEEL

ZEVENDE TOONEELPROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN, IO.IO (zij komt op van links, van de landzijde):Wat land? Wat volk? Wat man is deesDien ’k weerloos zie tegen regen en zonAan de rotsen gehaakt?—Zeg boetend voor wat misdrijf gij versmacht!Der ellendige duid,Waarheen ik ter wereld verdoold ben!O o!Weêr steekt onzaalge mij de horzels-angel …Weêr zie ik—weer het, Zeus!—het spook van Argos,Der Aarde zoon, mijn oogen-overzwermden hoeder:Met loerend-valsche blikken sluipt hij nader,Dien in den dood zelfs de aarde niet kan bergen.Hij stijgt omhoog uit de’ afgrond.Hij jaagt de armzalige, hij drijft mijIn dorst en honger voort langs ’t eindloos zand der zeekust …Daar zet het deunen van het schelle was-gevoegde rietZijn slaapwekkende wijzen in …Wee wee! tot waar wel voeren mij de gangenVan ’t doelloos-verre zwerven?—Wat schuld, wat zonde, o zoon van Kronos,Hadt gij in mij ontdekt,Dat gij mij, lacy! in dit lijden jokte,Mij dus met brems-gedreven vreezenRampzalig en verbijsterd afslooft?…Verteer met vuur, verdoe mij onder de aarde,Werp mij als aas den muilen voor der zee—Maar laat door mijn gebedenU eindlijk, Heer, verteedren!Ziek tot den dood heeft mij gekweldDit zwervebonte dolen,—En nog kan ’k niet vernemenHoe ’k ooit ontkom aan mijnen leedgang …Verstaat gij ’t roepen van de koe-gehoornde maagd?PROMETHEUS:Hoe zoude ik doof zijn voor de brems-vervolgde bruid,Inachos’ dochter?—die het hart van Zeus verwarmtMet liefde, en daarom door de haat van Hera nuNoodschiks tot eindeloozen wedloop wordt geplaagd.IO:Hoe komt gij te roepen mijn vaders naam?Wie zijt gij? Verhaal het der zwaar-beproefde.Wie zijt ge, onzalige, die mij onzaligeZoo zeer naar waarheid toespreekt?Ook hebt gij het god-gedrevene lijden genoemd,Dat stekend—wee mij!—met zijn rustelooze prikkelsMijn jeugd verschrompelt.Door Hera’s wrokkende listen verweldigd,Vlied ik in smaad en hongerMet storm-ontstuimge sprongen … Wee,Wie anders is zoo god-verlaten,Die zwoegen moet als ik?Stel me, als gij kunt, éen duidlijk teeken.Wat wacht mij nog te lijden?Wat middel blijft? Wat kruid voor deze krankheid?Duid het, indien gij ’t weet.Wijs het, verluid het aan de zwervenskranke maagd!PROMETHEUS:Ik zeg u eerlijk al wat gij te weten wenscht,Niet raadselen-doorvlochten, maar met ’t simpel woordDat vriend te hooren recht heeft uit bevrienden mond.—Gij ziet Prometheus die het vuur den stervers schonk.IO:Gij die den stervers als gemeen solaas verscheent,Dulder Prometheus, om wat oorschuld lijdt gij dit?PROMETHEUS:Nauw hield ik van mijn rampen te bejammren op.IO:Dus zoudt gij mij niet willen toestaan deze gunst—?PROMETHEUS:Wat gunst verzoekt gij?… ’k Zeg u alles wat gij vraagt.IO:Beduid wie u gejokt heeft boven deze kloof.PROMETHEUS:Van Zeus deed het de raadslag, en Hephaistos’ hand.IO:En wegens welk vergrijpen boet gij deze straf?PROMETHEUS:Zooveel als ik verklaard heb, en niet meer, volsta.IO:Toch, wijs mij buitendien nog van mijn zwerven aanHet einde: wat de duur zal wezen van mijn nood.PROMETHEUS:Beter dat gij dees dingen niet dan wel verneemt.IO:Waartoe verheimlijkt wat ik eenmaal lijden móet?PROMETHEUS:Gering geschenk begeert gij. Het begroot mij niet.IO:Draal dan niet langer. Openbaar al wat gij weet.PROMETHEUS:Niets let mij—doch te schokken schroom ik uw gemoed.IO:Niet meer dan zelf mij lief is, wees om mij bezorgd.PROMETHEUS:Daar het uw wensch is, zal ik spreken. Luister dan.REI:Nog even—mij ook geef mijn deel en hartewensch.Gun ons vooraf te hooren wat zij heeft doorstaan,Der lotgevallen velen kommer, uit haar mond.Der toekomst kampen mag zij leeren dan van u.PROMETHEUS:Uw taak, o Io, de vervulling van haar wenschAan dezen, te eerder daar ze uw vaders zustren zijn.Want om zich jammrend uit te weenen in zijn leedDaar waar men hoop heeft van zijn hoorderen als loonTranen te beuren, noem ik welbesteden tijd.IO:Ik weet niet hoe ik u vertrouwen weigren zoû.Gij zult vernemen alles wat gij van mij wenscht,In woorden duidlijk, al vernieuwt mijn smart ’t verhaalHoe deze god-geblazen stormwind, dit verderfVan mijn onnoozel jeugdschoon mij is toegewaaid.—Voortdurend naakten tot mijn jonkheids slaapvertrekAlnachtlijk droomgezichten en vermaanden mijMet fluistersproken: o veel-gelukzaalge maagd,Waarvoor bewaart ge uw kuischheid, die verwerven moogtDen hoogsten bruîgom? Immers, door verlangens pijlIs Zeus ontgloeid in smachten om tot liefdes werkZich met u saam te spannen …. Gij, o kind, verschopNiet zijn omhelzing. Maar naar Lerna’s diepe weîGa waar uw vaders geite- en runderstallen zijn,En koel Zeus’ ooglicht van begeertes heete koorts.—Door zulke droomen werd ik arme nacht aan nachtNiet losgelaten, tot ik mijnen vader dorstVertellen dier schrikbeelden avond-trouw bezoek.En deze zond naar Pytho en Dodona heenHerhaalde boden om te leeren met wat daadOf woord hij ’t welgevallen dienen zoû der goôn.Zij brachten van de reize orakelspreuken meê,Raadslig, onduidlijk, dubbelzinnig opgesteld.Maar in het einde kwam de boodschap zonneklaar,Bevel nadrukklijk, volverwoord, aan InachosOm mij te stooten weg uit huis en vaderland,Offer-vrij dolend langs der aarde verste grens,Als hij niet wilde dat des bliksems stralend vuurVan Zeus zou dalen en zijn gansch geslacht verdoen.Door zulke oraaklen overreed van Loxias,Heeft hij mij uitgedreven, sloot mij buiten ’t huis,Tegen ons beider opzet. Doch hem dreef de nood,Zeus’ gewelddaadge breidel, zulk een ding te doen.Mij waren daadlijk menschlijk uitzicht en verstandVerstoord: gehorend als gij ziet, geprikkeld doorDe scherpe speer der horzel, in verwoeden sprongJoeg ik naar Lerna’s kustland en den zoeten dronkVan bron Kerchneia. Als mijn hoeder met mij meêVolgde Argos de aardzoon leêg van deernis, en hij lietNimmer zijn tallooze oogen van mijn voetspoor los.Hem heeft een onverklaarbaar noodlot onverhoedsBeroofd van leven. Mij, gestoken door de brems,Drijft goddelijke geesel voort van land tot land.—Wat is geschied, vernaamt gij. Kunt gij zeggen watMij rest aan lijden, duid het. Spreek geen onwaar woordUit meêlij dat vergoêlijkt. Want ik weet geen leedZoo gruwlijk als het aaien van bedachten troost.REI:Wee wee! laat af, laat af!Nimmer nimmer kon ik droomenDat tot mijn ooren zouden reikenZoo vreemde sproken!Noch dat zoo kwalijk te aanschouwen, en kwalijk te dragenBeelden van leed en verderf en ontzettingMet weêrsneedsche’ angelZiel zouden ijzen!Eilaas, noodlot, noodlot!Mijn oogen huiveren, die zagenIo’s leedgangAan zich voorbijgaan!PROMETHEUS:Gij steent te spoedig, zijt te vroeg van vreeze vol.Bedwing u tot gij ook het oovre hebt geleerd.REI:Spreek: onderricht haar. Voor wie lijden, is ’t wel zoetZeker vooruit te weten ’t leed dat overschiet.PROMETHEUS:Uw vorig wenschen kreegt gij licht van mij gedaan:Vooraf vernemen woudt gij van haar worstelgangVerhaal omstandig, woorden uit haar eigen mond.Nu hoort het oovre: wat al tegenspoeden nogVan Hera moet verduren deze jonge maagd.En gij, o Inachos’ zaad, leg in uw gemoedMijn woorden, dat gij de’ eindpaal leert van uwen weg.—Eerst wend van hier u tegen de’ opgang van de zonEn over de ongeploegde bunders zoek uw pad.Gij vindt de zwerfsche Skythen die in rieten huisZweef-wonen op hun welgewielde wagenen,Met boog en pijl bewapend voor het verre doel.Treed dien niet nader: trek aan hun gebied voorbijEn wijk geen voetbreed van ’t zee-ruischend rotsstrand af.Ter linker huizen de Chalybiërs, meesters inHet ijzersmeden. Ook voor dezen hoed u wel;Want wilden zijn zij, vreemden ontoegankelijk.Dan komt ge aan stroom Hybristes, waardig zijnen naam.Wil hem niet overtrekken (want daar is geen wed)Vóor gij ten Kaukasos naakt, aardes hoogsten berg,Daar waar uit zijne slapen zelven de rivierHaar kracht komt balgen. Overtrekken zult gij danDie star-nabuurge toppen. Daal vandaar het padNaar ’t Zuiden totdat ge aantreft ’t mannenhatend heirDer Amazonen die eenmaal ThemiskyraRond den Thermodoon gaan bevolken tot waar gaaptRotsruige kolk van Salmydessos, gastvrouw wreedEn tweede-moeder voor al schip en schepeling.Die geven blij-reê u geleide op uwen weg.De nauwe landstraat vindt gij naar de poorten van’t Kimmerisch eiland dat gij doortrekt om aan ’t end’t Maiotisch golfbed onverschrokken door te gaan.Den stervers blijft aleeuwig van dien overtochtRoemruchte konde, de engte voortaan BosporosGeheeten. Dan verlaat ge Europa’s vlakte en komtNaar ’t vasteland van Asia—(tot deREI:)Ziet gij nu soms inHoe Hemels overweldger een geweldnaar isIn ieder opzicht? Van dees stervling haakt hij godLiefde te winnen—en zulk dolen werpt hij ze op!(totIO:)Een wreeden werver om uw huwlijk, jonge maagd,Hebt gij getroffen. Want bedenk dat dit relaasDat gij gehoord hebt, nauwlijks in zijn aanhef is.IO:Eilaas, wee mij, wee!PROMETHEUS:Gij roept en jammert nu al? Wat wel zult gij doenAls ge aanstonds aanhoort uwer rampen overschot?REI:Gaat gij haar dan nog meerder lijden kondigen?PROMETHEUS:Een stormenzwaren zeevloed van schrikzalig wee.IO:Wat winst is mij te leven? Waarom stort ik nietMij van dees steile rotsen onverwijld omlaagDat op den grond verpletterd ik van rampen alVerlost zoû wezen? Beter sterven eens voor goedDan al zijn levensdagen niets dan leed te zien!PROMETHEUS:Hoe zoudt gij nooden dulden zooals ik doorsta,Aan wien te sterven nimmermeer is voorbeschikt?Dat toch zoû wezen een verlossing uit mijn leed!Nu echter heb ik van mijn zwoegen grens noch eindTe wachten, vóordat Zeus der heerschappij ontstort.IO:Is dit ooit mooglijk dat ’t bewind aan Zeus ontvalt?PROMETHEUS:’t Waar vreugd u, denk ik, zulk een ommekeer te zien?IO:Hoe anders, daar mij Zeus met ongeluk vervolgt?PROMETHEUS:Verneem van mij dan, dat dit werklijk wezen zal.IO:Wie ooit ontrooft den schepter hem der heerschappij?PROMETHEUS:Hij zelf door eigen inzichtledig overleg.IO:Op wat voor wijze? Duid het, als het u niet schaadt.PROMETHEUS:Een huwlijk zal hij aangaan, dat hem straks berouwt.IO:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.PROMETHEUS:Dit vraag niet. ’t Is niet oorbaar dat ik antwoord geef.IO:Wordt van den troon gestooten hij door eigen vrouw?PROMETHEUS:Zij baart een zoon hem, sterker dan de vader is.IO:Blijft geen ontkomen mooglijk voor hem aan dit lot?PROMETHEUS:Alleen als ik eerst uit mijn boeien ben bevrijd.IO:Wie, tegen Zeus’ wil, zal dat doen? Wie maakt u los?PROMETHEUS:Van uw nakomelingen eene moet het zijn.IO:Hoe zegt ge? Een mijner kindren redt u uit uw nood?PROMETHEUS:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.IO:Nu klinkt uw boodschap nauwlijks meer een welkom waard.PROMETHEUS:Zoo spaar mij ook ’t verhalen van uw eigen leed.IO:Eerst spiegelt gij mij winst voor—dan onthoudt gij haar.PROMETHEUS:Ik zal u schenken van de beide reednen de éen.IO:Verklaar mij, wat voor reednen. Leg de keus mij voor.PROMETHEUS:Ziehier. Verkies gij. Zal ik uw toekomend weeNauwkeurig duiden of den man die mij verlost?REI:Van deze gunsten wil aan Io de éene, mijDe andre bedeelen. Acht me uw woorden niet onwaard.En haar verkondig haren verdren zwerversgang,Mij wie u zal verlossen. Want dit derf ik noô.PROMETHEUS:Daar het uw uitgesproken wensch is, geef ik toeU te verkondgen alles wat gij mij verzoekt.U, Io, duid ik uwen veelbewogen gangHet eerst: in taaflen van gedachtnis schrijf hem neêr.Over de zee-pas, beider vastelanden grens,Keer u naar de Oostertransen vlammeschijnend vanHet spoor der morgenzonnen, reis tot aan de zeeEn steek haar bruisen over tot gij weêr belandtTer Gorgoneische vlakte aan berg Kisthene waarHuizen de aloude maagden, Phorkys’ dochtren, drieZwanegestalten, die slechts éen gemeenzaam oogEn éenen tand bezitten. Haar beschijnt nooit zonMet hare stralen noch de nachtelijke maan.Nevenaan zijn haar zustren, de Gorgonen drie,Gevleugeld, slangenharig, bij den mensch gehaat:Geen stervling die haar aanziet en den adem houdt.Laat mijne woorden u een voorbehoedsel zijn.Nu hoor een ander onheil-dreigend tafereel.Vermijden Zeus’ woedfelle honden moet gij dan,De scherpgebekte grijpen, en ’t eenoogig heirDer paard-berijdende Arimasken huizend aanDen bovenloop van Ploetoons goud-doorstuwden stroom:Die moogt gij niet genaken. Ver bij aardes grensKomt ge aan den stam der zwarten in wier buurt de zonHeeft hare bronnen. Ook ontspringt er de Aithiops.Ga verder langs diens oevers tot gij hebt bereiktDen vloedval waar langs wanden van ’t Biblisch gebergtDe Nijl zijn heilig levengevend water stort.Die zal den weg u wijzen naar ’t driehoekig landNeilotis, waar u en uw kindren is beschikt,O Io, uwe stad te stichten ver van huis.—Bleef eenig ding u duister, klonk iets stamel-vaag,Verdubbel ’t vragen, vorder duidelijk bescheid.Ik heb meer tijd beschikbaar dan mij lief kan zijn.REI:Blijft u te melden van haar onheilvollen tochtEén verder voorval, kwam u eenig ding te ontgaan,Spreek. Is uw woord ten einde, schenk ons op ons beurtDe gunst die wij u vroegen, die u zeker heugt.PROMETHEUS (tot deREI):Vernomen heeft zij heel heur zwerftocht tot zijn eind.Toch, opdat ze inzie ’t nut van wat zij heeft gehoord,Zal ’k duiden wat zij doorstond, eer zij kwam tot hier:Den besten waarborg mijner woorden geef ik haar.—(totIO:)Der sproke langen voorsleep laat ik achterweeg,En keer mij tot het uiteind uwer dolingen.—De velden der Molossen hadt gij reeds bereikt;Uw weg ging opwaarts naar Dodona’s steilen rug:Daar is Zeus’ zetel en Thesprotisch heiligdom,En ’t ongelooflijk wonder van der eiken stem.Die heeft in stralend-klare klanken u begroetMet de’ eernaam van toekomstge gemalin van Zeus …De erinnring, zie ik, streelt nog laaiend door uw hart …Waanzin-gestoken joegt gij toen langs ’t strand der zeeNaar Rhea’s wijden waterboezem van wiens zoomUw storm van heen-en-weêrschen wedloop hier verwoei.In later tijden draagt die inhoek van de zee,Wees daarvan zeker, uwen naam, de Ionische,Al stervelingen van uw tocht gedachtenis.Dit zijn bewijzen voor u van mijn zienerschapDat schouwt wel verder dan de zon van heden schijnt.(tot deREI:)Tot u en haar tezamen komt mijn verder woord,En volgt van vroegre reednen weêr het oude spoor.—Daar ligt een stad Kanobos aan Aigyptos’ randVlak bij de monding en de slibben van den Nijl:Daar schenkt weêrom u Zeus uw ongerept verstand,Vrees-leengend streelt zijn hand u, en gij wordt bevrucht,En baart een zoon hem, die naar zijn verwekkers daad“Streeler” genaamd wordt, zwarten Epaphos, den heerVan al ’t land dat bevloeid wordt door den breeden Nijl.’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr.’t Zijn vijftig zustren die gedwongen vluchten voor’t Verwante huwlijk dat haar met haar neven dreigt.De bruîgoms volgen, door den hartstocht opgejaagd,Op korten afstand, achter duiven haviken,Een zwerm van jagers jagend het verboden wildVan ’t huwlijk; want de godheid gunt den buit hun niet.Pelasgia dekt hen, overweldigd in den nachtMet moord waartoe der bruiden wake zich vermant;Want vrouw aan vrouwe rooft mans leven in den slaap,’t Dubbelgewette lemmet vervend in hun bloed—:Moog Kypris zoo bezoeken mijne vijanden!—Eén enkle maagd verteedert harts verlangen omHaar bedgenoot te sparen; vastberadenheidVerweifelt; tot de keus gebracht, verkiestDen naam van laf zij boven dien van bloedbevlekt.Zij zal in Argos baren koninklijk geslacht …Dit grondig uit te duiden eischt een lang verhaal;Doch uit haar bloed geboren wordt de nazoon koen,Roemruchte schutter, die uit mijne nooden mijBevrijdt.—Zulk een voorspelling heeft mijn moeder mij,Oeroude Themis de Titane, uiteengezet.Doch ’t hoe-en-wat te zeggen eischt een lang verhaal,En ’k zie niet wat gij bij ’t vernemen winnen zoudt.IO:O jammer en wee!Daar vangt opnieuw te doorschroeien mij aanWaanzins koudvuur, ziel-schokkende vlaag:’t Ongestaalde geweer van de horzel mij spoort;Aan mijn borstwand bonst onder vreezen mijn hart;Als raderen kolkt mijner oogen gezicht;Ik verdool uit mijn spoor onder ’t grimmig geblaasDer verbijstring, mijn tong ontstijft aan mijn macht;’t Stuurlooze besef gaat blindlings te keerTegen golven van bittere ellende.(Af naar links.)ACHTSTE TOONEELPROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN.REI:Wijs en dubbel wijs was hijDie het eerst deze waarheid lichtte in zijn hart en in menschenspraak verwoordde:“’t Beste deel kiest hij die zich onder gelijken verzwagert:Nimmer streev’ naar een huwlijk met wie zich in rijkdom verweeldden,Of wie op adel en afkomst groot gaan,Die zijn brood in armoê wint.”Moogt gij nimmer nimmer mij,O ontzagbre Moiren, als bruid het bed van Zeus zien deelen;Moge ik nooit den gemaal eener hemelsche naken!Want mij huivert te zien hoe de bruîgom-schuweJeugd van Io door Hera verwelkt en verschrompeltIn kwaadzwerfsch dolenDoor eindloos wee!Bij mij in eere ’t huwlijk dat gelijken vreezeloos vereent …Nimmer moge de liefde van machtiger godenNaar mij richtenDen onontkoombren oogstraal:Oorlog zonder tegen-oorlog,Middlen zonder tegen-middel …’k Weet niet wat uit mij zoû worden.Want ik zie niet hoe ik ooitZeus’ overleg ontgaan zoû!PROMETHEUS:Toch deze Zeus wordt, of zijn hart in trots nu zwelgt,Eens nog vernederd: zulk een huwlijk neemt hij voorTe sluiten, dat hem eerlang uit zijn heerschappijEn troonstoel spoorloos wegwerpt. Dan zal onverkortAan hem voltrokken worden vader Kronos’ vloekEn wraakbeê toen hij neêrviel uit de’ alouden troon.—Uit zulk een net van onheil zoû geen enkel godHem veilgen uitweg kunnen wijzen: ik alleen,Ik ken gevaar en middel. Laat hem nu dan vrijZeetlen in stout vertrouwen op zijn bovenaardschGestommel, drillend in zijn hand de vuren lans.Niets baten eens hem deze waapnen, dat hij nietEerloos zoû vallen met een niet te dragen val.Zoo’n worstlaar is hij bezig uit te rusten zelfTegen zich-zelven, onbestrijdbaar machtgewrocht,Die feller vlam zal vinden dan de bliksem is,En luid gedaver dat den donder overschalt.Poseidoons speer, den drietand die de zee beheerschtEn schokt der aarde vesten, strooit in stukken hij.Op zulk verderf gestooten, leert Zeus mettertijdHoe zeer verscheiden heerschen is van slavernij.REI:Den wensch uws harten roept ge op uwen vijand in!PROMETHEUS:Neen: wat vervuld wordt, spreek ik—schoon ik ’t óok begeer.REI:Moet ik verwachten dat een aêr Zeus overheert?PROMETHEUS:Ja, en nog zwaarder lijden kromt zijn nek dan ’t mijn.REI:Hoe kunt gij vreesloos zulke reednen slingeren?PROMETHEUS:Wat zoude ik vreezen, wien geen sterven is beschikt?REI:Nog smartelijker kwelling brengt hij over u!PROMETHEUS:Dat laat hem brengen: ’k ben op alle ding bedacht.REI:Die nederbuigen voor Zeus’ Wrake, noem ik wijs.PROMETHEUS:Den wisselenden heerscher eer, aanbid en vlei—Mij kan uw Zeus niet deren, minder nog dan niets.Laat hem begaan en heerschen dezen korten tijdNaar zijn behagen—lang stiert hij de goden niet!— —Doch stil—daar zie ik zijnen loopslaaf naderen,Den dienstknecht van den jongen overweldiger:Die komt met zeker nooit gehoorde boodschap aan.NEGENDE TOONEELPROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN, HERMES.HERMES:Gij daar, de wijzaard, overvol van bittre gal,Die aan de goden u vergreept, de’ eendagelingHun eerrecht wegschonkt,—u bedoel ’k, den dief van ’t vuur!Mijn vader port u uit te spreken wat gij pocht,Het huwelijk waardoor hij aan ’t gezag ontvalt.En zóo wel, dat niets raadseligs gij overlaat,Maar punt aan punt hem uitduidt. Dring mij ook niet opEen dubble reis, Prometheus; want gij ziet dat ZeusDoor zulke listen toch zich niet verweeken laat.PROMETHEUS:Aanmaatgend plechtig en vol hollen eigenwaanUw taal, als bij een dienaar van de goden past.Jong zijt gij goden, jong uw almacht, en gij waantTe wonen in leedvrije burchten … Nam ’k niet waarReeds twee tyrannen uit die hoogten neêrgestort?Zoo zal ik, snelst en schandlijkst, ook den derden zien,Die nu bewind voert. Dacht gij soms dat ikIn vreeze weg zoû duiken voor de nieuwe goôn?Daar komt nog veel, nog alles toe te kort.—Doch gijRep weêr in ijle ’t pad dat gij gekomen zijt;Want niets verneemt gij van de dingen die gij vorscht.HERMES:Zulke eigenzinnigheden loodsten vroeger alU in de haven van dit zelf verkozen leed!PROMETHEUS:Toch zoude ik met uw knechtschap, wees daar zeker van,Niet garen ruilen dezen mijnen boozen staat.HERMES:’t Is denklijk beter knecht te zijn bij dezen rotsDan vader Zeus’ vertrouwde bode zooals ik.PROMETHEUS:Dat is een antwoord als men van een slaaf verwacht,Die tegen zijne honers zich met hoon verweert.HERMES:Gij schijnt zelfs weeldrig in uw tegenwoordig doen!PROMETHEUS:Ik weeldrig? Mocht ik eenmaal nog zóo weeldrig zienAl mijn vijanden! U ook reken ’k onder die.HERMES:Stelt gij zelfs mij aanspraaklijk voor uw ongeluk?PROMETHEUS:In-éen-woord haat ik de gezamenlijke goônDie mijne weldaad loonen met onoorbaar kwaad.HERMES:’k Hoor wel, uw ziekte is waanzin van de zwaarste soort.PROMETHEUS:Ziek ben ik, als zijn vijand haten ziek-zijn is.HERMES:Gij zoudt niet zijn te dragen als gij voorspoed hadt!PROMETHEUS:Wee mij!HERMES:Wee mij!—dat is een uiting waar Zeus niet van weet.PROMETHEUS:Niets of wij leeren ’t van den ouderenden tijd.HERMES:Toch, gij weet nog altijd niet van verstandig-zijn!PROMETHEUS:’k Zoû anders ’t woord niet richten tot een slaaf als u.HERMES:Gij zult niets zeggen, lijkt het, wat mijn vader wenscht.PROMETHEUS:Ik ben hem immers dank verschuldigd,—ik betaal!HERMES:Gij wilt met spot mij tergen, zie ik, als een kind.PROMETHEUS:Zijt gij geen kind dan, en nog dwazer dan een kind,Als gij van mijne zijde ’t minst bescheid verwacht?Daar is geen krenking te bedenken, waarmeê ZeusMij af zoû martlen, dat ik dit hem openbaarAleer dees smadelijke banden zijn gevierd.Vrij laat hem slingren zijn roetrosse bliksemvlam,Met onderaardschen donder, witgeveêrde sneeuwKeere en beroer’ hij onderstboven het heelal—:Geen middel vindt hij mij te krommen dat ik zegWat oorzaak hem zal storten uit zijn heerschappij!HERMES:Bedenk of deeshardnekkigheiduw voordeel blijkt!PROMETHEUS:Reeds lang beraden en bedacht is alleding.HERMES:Waag eindlijk eens, onnoozle, waag het eindlijk eensUw lijden aan te blikken met gezond verstand!PROMETHEUS:Gij wilt de zee bepraten: ijdele overlast!Verbeeld geen oogenblik u, dat de vreeze voorZeus’ oordeel overmannen zoude mijnen geest,Dat ooit in vrouw-gebarend handgehef ik smeekDen meest gehaten vijand dat hij mij bevrijdtUit deze boeien. Wereld-ver ben ’k daarvandaan!HERMES:Ik spreek vergeefs wel, spreek ik verder nog zooveel.Gij laat uw hart niet vochten en niet kneden doorMijn pleiten. Als een veulen voor het eerst gejoktBijt gij den breidel, volgt geen leidsel, slaat op hol.Een zwak beginsel blijkt in uw onstuimigheid;Want niets is zoo zwak als bij wien verstand niet ment,Het stuurloos-losgelaten eigenzinnig hart.Zie, als gij door mijn woorden u niet winnen laat,Wat noodweêr en wat hoos van rampen niet te ontgaanTegen u opsteekt. Aanstonds zal mijn vaders handMet donder en met vlam van bliksem klieven gaanDees rouwe klove. Hij begraaft u in haar diep.Daar ligt de lijfromp in der rotsen arm gebed.En zoo voleindt gij eindeloozen duur van tijd—:Dan stijgt gij weêr aan ’t daglicht. Zeus’ gevlerkte hond,Moordgierige aadlaar, vaart als stormvlaag op u neêr,En rijt uw lichaam tot éen groote bloedelomp,En keert, een ongenoode dagelange gast,En maaltijdt van zwart-aangevreten leverrest.Van zulke ellende wacht geen einde vóordat éenDer goden opsta, die uw lijden overneemt,En voor u af wil dalen in de lichtloosheidVan Hades en den donkren kuil van Tartaros.Hiernaar beraad u; want dit dreigement is nietIJdel-verzonnen, maar onfeilbaar aangezegd.Want leugen-spreken, daarvan weet Zeus’ mond niet af,Maar alle woord vervult hij. Gij van uwen kantBedenk u alomzichtig: eigenzinnig doenGaat nooit, geloof mij, boven welberadenheid.REI:Ons lijkt dat Hermes woorden niet-onreedlijk spreekt.Hij dringt u af te wijken van uw eigendunkEn ’t spoor te volgen van verstandig overleg.Geef toe; want voor den wijze is falen schandelijk.PROMETHEUS:Reeds wist ik de boodschap, lang vooruit,Van zijn ijdel geroep. Niets eerloos is ’tDat een vijand van vijanden kwaad ondervindt.Laat vrij de tweesnijdende vurige slangOp mij neder zich slingeren; de aither verzink’Onder donder en ijzend geloei van den windWoest-kolkend ineen; laat rukken ’t geblaasUit haar voegen met wortlen en al dees aard;Laat ’t schuim van de zee met verdoovend gebruisOverstroomen de banen van ’t hemelsch gestarnt;Laat lichten omhoog hij mijn hulploozen rompEn slingren omlaag hem in Tartaros’ nachtMet duizlende draaien van ijzeren dwang—Hij heeft geen kans mij te dooden!HERMES:Die zulke overwegingen denkt en verwoordt,Is, zeker te hooren, geraakt van verstand.Wat laat hem zijn grootspraak over om nietKrankzinnig te zijn? Wat waan die ontbreekt?—Doch gij die in ’t leed van zijn zwoegende pijnDeelneming betoont, wijkt ijlings van hier,Uit de buurt dezer plaats naar een veiliger streek,Dat aanstond niet uwe geesten verdwaaz’Het ontembaar geloei van den donder!REI:Iets anders verluid en vermaan waartoeGij me ook overreedt; want nimmer verdraagtMijn gemoed het ontijdige woord dat gij spreekt.Waarom mij bepraat om het slechte te doen?’k Ben bereid wat moet met den vriend te doorstaan!Van een kind af heb ik te haten geleerdDen verrader: ik kenGeen kwaal die ik feller verafschuw!HERMES:Onthoudt gij dat ik u gewaarschuwd heb!Geeft straks in uw val, door ellende geprooid,Geen schuld aan het lot, rept nimmer een woordDat u Zeus in een afgrond onvoorzienDeed struiklen van leed. Hij draagt geen schuld.Gij zelven verkoost het met wetenden wil.Niet plotsling gevat, niet heimlijk belaagd,Overstrikt uwe reddlooze dwaasheid zich-zelfMet het mateloos net der ellende!(DeREItrekt zich langzaam en met blijkbaren tegenzin terug, terwijl ookHERMESzich verwijdert.)TIENDE TOONEELPROMETHEUS ALLEEN.PROMETHEUS:Zoo waar: met de daad, niet langer in woord,Deinwaggelt de grond!Het gebreideld rumoer zet loeiluid inVan den donder: in zengende kronkelen laaitVan den bliksem het vuur; op den wervlenden stormRolwentelt het stof; al winden te hoopIn een alzijdsch oproer hijgen ten dansVan vijandig geblaas, wederkeerig gedreig;In elkander teloor stort aither en zee—Klaarblijklijk van Zeus en gericht tegen mijZulke aanval, zulk een verwekken van vrees …O ontzag mijner moeder, o aither die straaltIn uw wentlen het allen gemeenzame licht,Gij aanschouwt wat gruwel ik lijde!(PROMETHEUSzinkt, samen met den rotswand, weg in de diepte.)AANTEEKENINGENEERSTE TOONEEL.De groep komt van links op en wordt gevormd doorHephaistos, den godsmid, die de werktuigen zijner kunst draagt,Kratosvan wien men moet aannemen dat hij met de benoodigde boeien belast is, en de stomme figuurBiadiePrometheusaansleept. Deze laatste wordtin effigieaan den rots geklonken.In het geheele stuk treden, naast de rei, slechts twee sprekende tooneelspelers op, de protagonist en de deuteragonist. De protagonist, die straks achter de vastgenagelde figuur vanPrometheusdiens rol spreken zal, vervult in dit tooneel de rol vanHephaistos. De deuteragonist speelt achtereenvolgensKratos,Okeanos,Io,Hermes.Kratos(Kracht) enBia(Geweld), die hier dienaarsrollen vervullen, zijn kinderen van den gigantPallasen vanStyx, en hebben met hunne ouders in den Titanenstrijd de zijde vanZeusgekozen.TWEEDE TOONEEL.DoordatKratos, voorgesteld door den deuteragonist, bij den geboeide achterblijft, wint de protagonist den tijd zich achter de Prometheus-figuur op te stellen.DERDE TOONEEL.Evenmin als in mijn vertaling van Aischylos’ “Agamemnoon” heb ik hier getracht de maten der lyrische partijen voet voor voet te volgen. Alleen van de strofen in regelmatige anapaisten (⏑ ⏑ –́ afgewisseld met – –́), een maat die steeds het op- en aftreden vooral van de rei begeleidt, is de oorspronkelijke bouw overal behouden.VIERDE TOONEEL.De dochters vanOkeanoszijnPrometheus’ schoonzusters,Okeanosis zijn schoonvader. Het kan den modernen lezer een oogenblik vreemd toeschijnen dat zij zich als volslagen onwetenden laten inlichten omtrent haar schoonbroeders lotgevallen. Dezelfde opmerking kan men maken over het feit dat zij van de toestanden onder de menschen en den invloed vanPrometheusdaarop niet schijnen af te weten, terwijl in den reizang die het zesde tooneel opent, een uitgebreide kennis van de woonplaatsen en de karakters dierzelfde stervelingen aan den dag komt.ZESDE TOONEEL.pg. 29:Maar uw aanblik doet mij huivren,Hoe door kwalen gij vermaald wordt,Niet te tellen,zelf-gekozen….Immers zonder Zeus te duchten enz.Hier wordt door mij in het Grieksch gelezen:φρίσσω δέ σε δερκομέναμυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοιςΖῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.ZEVENDE TOONEEL.Io, die volgens de overlevering door Hera uit naijver in een jonge koe werd veranderd, draagt als aanduiding daarvan een masker voorzien van hoornen.pg. 40:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.Zeuswas voornemens te huwen metThetisdie bestemd was een zoon te baren sterker dan zijn vader. Zij werd daarom later door de goden aan een sterveling,Peleus, uitgehuwelijkt en baarde dezen den bekendenAchilleus, den grootsten Griekschen held voor Troia.pg. 40:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.1.Io(dochter vanInachos), bevrucht door Zeus.2.Epaphos3.Libya, bevrucht door Poseidoon.4.Belos5.Danaos en Aigyptos}Zie aangaande Danaos, Aigyptos, Hypermestra, Lynkeus de volgende aanteekening.6.Hypermestra gehuwd met Lynkeus7.Abas8.Akrisios9.Danaë, bevrucht door Zeus.10.Perseus11.AlkaiosElektryoon12.Amphitryoon gehuwd met Alkmene, bevrucht door Zeus.13.Herakles.Pg. 43:’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr, enz.Bedoeld is de vlucht vanDanaosmet zijn vijftig dochters uit Aigypte naarArgos. De vijftig zonen vanDanaos’broederAigyptosachterhalen daar hun beloofde bruiden, enDanaosstaat, door den nood gedwongen, toe in de bruiloft, maar spreekt met zijn dochters af, dat dezen haar mans in den eersten huwlijksnacht zullen dooden. AlleenHypermestraspaart haar jongen gemaalLynkeus. Deze mythos was vroeger door Aischylos behandeld in zijn nog aanwezig drama “de Smeekelingen” (Ἱκέτιδες).Pelasgiais hier een andere naam voor Argos.InhoudsopgaveVOORWOORDVPERSONEN:1EERSTE TOONEEL3TWEEDE TOONEEL8DERDE TOONEEL9VIERDE TOONEEL11VIJFDE TOONEEL19ZESDE TOONEEL24ZEVENDE TOONEEL31ACHTSTE TOONEEL45NEGENDE TOONEEL48TIENDE TOONEEL55AANTEEKENINGEN57EERSTE TOONEEL.57TWEEDE TOONEEL.57DERDE TOONEEL.57VIERDE TOONEEL.57ZESDE TOONEEL.57ZEVENDE TOONEEL.58ColofonBeschikbaarheidDit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.MetadataTitel:Aischylos’ Prometheus GeboeidAuteur:Aeschylus (ca. 525–456 v.Chr.)InfoVertaler:Pieter Cornelis Boutens (1870–1943)InfoIllustrator:Philip van Praag (1887–1942)InfoTaal:Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)CoderingDit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.Documentgeschiedenis2017-08-12 Begonnen.Externe ReferentiesDit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.VerbeteringenDe volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:BladzijdeBronVerbeteringBewerkingsafstand20verznenverzenen150harnekkigheidhardnekkigheid158[Niet in bron],158[Niet in bron].1

PROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN, IO.

IO (zij komt op van links, van de landzijde):Wat land? Wat volk? Wat man is deesDien ’k weerloos zie tegen regen en zonAan de rotsen gehaakt?—Zeg boetend voor wat misdrijf gij versmacht!Der ellendige duid,Waarheen ik ter wereld verdoold ben!O o!Weêr steekt onzaalge mij de horzels-angel …Weêr zie ik—weer het, Zeus!—het spook van Argos,Der Aarde zoon, mijn oogen-overzwermden hoeder:Met loerend-valsche blikken sluipt hij nader,Dien in den dood zelfs de aarde niet kan bergen.Hij stijgt omhoog uit de’ afgrond.Hij jaagt de armzalige, hij drijft mijIn dorst en honger voort langs ’t eindloos zand der zeekust …Daar zet het deunen van het schelle was-gevoegde rietZijn slaapwekkende wijzen in …Wee wee! tot waar wel voeren mij de gangenVan ’t doelloos-verre zwerven?—Wat schuld, wat zonde, o zoon van Kronos,Hadt gij in mij ontdekt,Dat gij mij, lacy! in dit lijden jokte,Mij dus met brems-gedreven vreezenRampzalig en verbijsterd afslooft?…Verteer met vuur, verdoe mij onder de aarde,Werp mij als aas den muilen voor der zee—Maar laat door mijn gebedenU eindlijk, Heer, verteedren!Ziek tot den dood heeft mij gekweldDit zwervebonte dolen,—En nog kan ’k niet vernemenHoe ’k ooit ontkom aan mijnen leedgang …Verstaat gij ’t roepen van de koe-gehoornde maagd?

IO (zij komt op van links, van de landzijde):

Wat land? Wat volk? Wat man is deesDien ’k weerloos zie tegen regen en zonAan de rotsen gehaakt?—Zeg boetend voor wat misdrijf gij versmacht!Der ellendige duid,Waarheen ik ter wereld verdoold ben!O o!Weêr steekt onzaalge mij de horzels-angel …Weêr zie ik—weer het, Zeus!—het spook van Argos,Der Aarde zoon, mijn oogen-overzwermden hoeder:Met loerend-valsche blikken sluipt hij nader,Dien in den dood zelfs de aarde niet kan bergen.Hij stijgt omhoog uit de’ afgrond.Hij jaagt de armzalige, hij drijft mijIn dorst en honger voort langs ’t eindloos zand der zeekust …Daar zet het deunen van het schelle was-gevoegde rietZijn slaapwekkende wijzen in …Wee wee! tot waar wel voeren mij de gangenVan ’t doelloos-verre zwerven?—Wat schuld, wat zonde, o zoon van Kronos,Hadt gij in mij ontdekt,Dat gij mij, lacy! in dit lijden jokte,Mij dus met brems-gedreven vreezenRampzalig en verbijsterd afslooft?…Verteer met vuur, verdoe mij onder de aarde,Werp mij als aas den muilen voor der zee—Maar laat door mijn gebedenU eindlijk, Heer, verteedren!Ziek tot den dood heeft mij gekweldDit zwervebonte dolen,—En nog kan ’k niet vernemenHoe ’k ooit ontkom aan mijnen leedgang …Verstaat gij ’t roepen van de koe-gehoornde maagd?

Wat land? Wat volk? Wat man is dees

Dien ’k weerloos zie tegen regen en zon

Aan de rotsen gehaakt?—

Zeg boetend voor wat misdrijf gij versmacht!

Der ellendige duid,

Waarheen ik ter wereld verdoold ben!

O o!

Weêr steekt onzaalge mij de horzels-angel …

Weêr zie ik—weer het, Zeus!—het spook van Argos,

Der Aarde zoon, mijn oogen-overzwermden hoeder:

Met loerend-valsche blikken sluipt hij nader,

Dien in den dood zelfs de aarde niet kan bergen.

Hij stijgt omhoog uit de’ afgrond.

Hij jaagt de armzalige, hij drijft mij

In dorst en honger voort langs ’t eindloos zand der zeekust …

Daar zet het deunen van het schelle was-gevoegde riet

Zijn slaapwekkende wijzen in …

Wee wee! tot waar wel voeren mij de gangen

Van ’t doelloos-verre zwerven?—

Wat schuld, wat zonde, o zoon van Kronos,

Hadt gij in mij ontdekt,

Dat gij mij, lacy! in dit lijden jokte,

Mij dus met brems-gedreven vreezen

Rampzalig en verbijsterd afslooft?…

Verteer met vuur, verdoe mij onder de aarde,

Werp mij als aas den muilen voor der zee—

Maar laat door mijn gebeden

U eindlijk, Heer, verteedren!

Ziek tot den dood heeft mij gekweld

Dit zwervebonte dolen,—

En nog kan ’k niet vernemen

Hoe ’k ooit ontkom aan mijnen leedgang …

Verstaat gij ’t roepen van de koe-gehoornde maagd?

PROMETHEUS:Hoe zoude ik doof zijn voor de brems-vervolgde bruid,Inachos’ dochter?—die het hart van Zeus verwarmtMet liefde, en daarom door de haat van Hera nuNoodschiks tot eindeloozen wedloop wordt geplaagd.

PROMETHEUS:

Hoe zoude ik doof zijn voor de brems-vervolgde bruid,

Inachos’ dochter?—die het hart van Zeus verwarmt

Met liefde, en daarom door de haat van Hera nu

Noodschiks tot eindeloozen wedloop wordt geplaagd.

IO:Hoe komt gij te roepen mijn vaders naam?Wie zijt gij? Verhaal het der zwaar-beproefde.Wie zijt ge, onzalige, die mij onzaligeZoo zeer naar waarheid toespreekt?Ook hebt gij het god-gedrevene lijden genoemd,Dat stekend—wee mij!—met zijn rustelooze prikkelsMijn jeugd verschrompelt.Door Hera’s wrokkende listen verweldigd,Vlied ik in smaad en hongerMet storm-ontstuimge sprongen … Wee,Wie anders is zoo god-verlaten,Die zwoegen moet als ik?Stel me, als gij kunt, éen duidlijk teeken.Wat wacht mij nog te lijden?Wat middel blijft? Wat kruid voor deze krankheid?Duid het, indien gij ’t weet.Wijs het, verluid het aan de zwervenskranke maagd!

IO:

Hoe komt gij te roepen mijn vaders naam?

Wie zijt gij? Verhaal het der zwaar-beproefde.

Wie zijt ge, onzalige, die mij onzalige

Zoo zeer naar waarheid toespreekt?

Ook hebt gij het god-gedrevene lijden genoemd,

Dat stekend—wee mij!—met zijn rustelooze prikkels

Mijn jeugd verschrompelt.

Door Hera’s wrokkende listen verweldigd,

Vlied ik in smaad en honger

Met storm-ontstuimge sprongen … Wee,

Wie anders is zoo god-verlaten,

Die zwoegen moet als ik?

Stel me, als gij kunt, éen duidlijk teeken.

Wat wacht mij nog te lijden?

Wat middel blijft? Wat kruid voor deze krankheid?

Duid het, indien gij ’t weet.

Wijs het, verluid het aan de zwervenskranke maagd!

PROMETHEUS:Ik zeg u eerlijk al wat gij te weten wenscht,Niet raadselen-doorvlochten, maar met ’t simpel woordDat vriend te hooren recht heeft uit bevrienden mond.—Gij ziet Prometheus die het vuur den stervers schonk.

PROMETHEUS:

Ik zeg u eerlijk al wat gij te weten wenscht,

Niet raadselen-doorvlochten, maar met ’t simpel woord

Dat vriend te hooren recht heeft uit bevrienden mond.—

Gij ziet Prometheus die het vuur den stervers schonk.

IO:Gij die den stervers als gemeen solaas verscheent,Dulder Prometheus, om wat oorschuld lijdt gij dit?

IO:

Gij die den stervers als gemeen solaas verscheent,

Dulder Prometheus, om wat oorschuld lijdt gij dit?

PROMETHEUS:Nauw hield ik van mijn rampen te bejammren op.

PROMETHEUS:

Nauw hield ik van mijn rampen te bejammren op.

IO:Dus zoudt gij mij niet willen toestaan deze gunst—?

IO:

Dus zoudt gij mij niet willen toestaan deze gunst—?

PROMETHEUS:Wat gunst verzoekt gij?… ’k Zeg u alles wat gij vraagt.

PROMETHEUS:

Wat gunst verzoekt gij?… ’k Zeg u alles wat gij vraagt.

IO:Beduid wie u gejokt heeft boven deze kloof.

IO:

Beduid wie u gejokt heeft boven deze kloof.

PROMETHEUS:Van Zeus deed het de raadslag, en Hephaistos’ hand.

PROMETHEUS:

Van Zeus deed het de raadslag, en Hephaistos’ hand.

IO:En wegens welk vergrijpen boet gij deze straf?

IO:

En wegens welk vergrijpen boet gij deze straf?

PROMETHEUS:Zooveel als ik verklaard heb, en niet meer, volsta.

PROMETHEUS:

Zooveel als ik verklaard heb, en niet meer, volsta.

IO:Toch, wijs mij buitendien nog van mijn zwerven aanHet einde: wat de duur zal wezen van mijn nood.

IO:

Toch, wijs mij buitendien nog van mijn zwerven aan

Het einde: wat de duur zal wezen van mijn nood.

PROMETHEUS:Beter dat gij dees dingen niet dan wel verneemt.

PROMETHEUS:

Beter dat gij dees dingen niet dan wel verneemt.

IO:Waartoe verheimlijkt wat ik eenmaal lijden móet?

IO:

Waartoe verheimlijkt wat ik eenmaal lijden móet?

PROMETHEUS:Gering geschenk begeert gij. Het begroot mij niet.

PROMETHEUS:

Gering geschenk begeert gij. Het begroot mij niet.

IO:Draal dan niet langer. Openbaar al wat gij weet.

IO:

Draal dan niet langer. Openbaar al wat gij weet.

PROMETHEUS:Niets let mij—doch te schokken schroom ik uw gemoed.

PROMETHEUS:

Niets let mij—doch te schokken schroom ik uw gemoed.

IO:Niet meer dan zelf mij lief is, wees om mij bezorgd.

IO:

Niet meer dan zelf mij lief is, wees om mij bezorgd.

PROMETHEUS:Daar het uw wensch is, zal ik spreken. Luister dan.

PROMETHEUS:

Daar het uw wensch is, zal ik spreken. Luister dan.

REI:Nog even—mij ook geef mijn deel en hartewensch.Gun ons vooraf te hooren wat zij heeft doorstaan,Der lotgevallen velen kommer, uit haar mond.Der toekomst kampen mag zij leeren dan van u.

REI:

Nog even—mij ook geef mijn deel en hartewensch.

Gun ons vooraf te hooren wat zij heeft doorstaan,

Der lotgevallen velen kommer, uit haar mond.

Der toekomst kampen mag zij leeren dan van u.

PROMETHEUS:Uw taak, o Io, de vervulling van haar wenschAan dezen, te eerder daar ze uw vaders zustren zijn.Want om zich jammrend uit te weenen in zijn leedDaar waar men hoop heeft van zijn hoorderen als loonTranen te beuren, noem ik welbesteden tijd.

PROMETHEUS:

Uw taak, o Io, de vervulling van haar wensch

Aan dezen, te eerder daar ze uw vaders zustren zijn.

Want om zich jammrend uit te weenen in zijn leed

Daar waar men hoop heeft van zijn hoorderen als loon

Tranen te beuren, noem ik welbesteden tijd.

IO:Ik weet niet hoe ik u vertrouwen weigren zoû.Gij zult vernemen alles wat gij van mij wenscht,In woorden duidlijk, al vernieuwt mijn smart ’t verhaalHoe deze god-geblazen stormwind, dit verderfVan mijn onnoozel jeugdschoon mij is toegewaaid.—Voortdurend naakten tot mijn jonkheids slaapvertrekAlnachtlijk droomgezichten en vermaanden mijMet fluistersproken: o veel-gelukzaalge maagd,Waarvoor bewaart ge uw kuischheid, die verwerven moogtDen hoogsten bruîgom? Immers, door verlangens pijlIs Zeus ontgloeid in smachten om tot liefdes werkZich met u saam te spannen …. Gij, o kind, verschopNiet zijn omhelzing. Maar naar Lerna’s diepe weîGa waar uw vaders geite- en runderstallen zijn,En koel Zeus’ ooglicht van begeertes heete koorts.—Door zulke droomen werd ik arme nacht aan nachtNiet losgelaten, tot ik mijnen vader dorstVertellen dier schrikbeelden avond-trouw bezoek.En deze zond naar Pytho en Dodona heenHerhaalde boden om te leeren met wat daadOf woord hij ’t welgevallen dienen zoû der goôn.Zij brachten van de reize orakelspreuken meê,Raadslig, onduidlijk, dubbelzinnig opgesteld.Maar in het einde kwam de boodschap zonneklaar,Bevel nadrukklijk, volverwoord, aan InachosOm mij te stooten weg uit huis en vaderland,Offer-vrij dolend langs der aarde verste grens,Als hij niet wilde dat des bliksems stralend vuurVan Zeus zou dalen en zijn gansch geslacht verdoen.Door zulke oraaklen overreed van Loxias,Heeft hij mij uitgedreven, sloot mij buiten ’t huis,Tegen ons beider opzet. Doch hem dreef de nood,Zeus’ gewelddaadge breidel, zulk een ding te doen.Mij waren daadlijk menschlijk uitzicht en verstandVerstoord: gehorend als gij ziet, geprikkeld doorDe scherpe speer der horzel, in verwoeden sprongJoeg ik naar Lerna’s kustland en den zoeten dronkVan bron Kerchneia. Als mijn hoeder met mij meêVolgde Argos de aardzoon leêg van deernis, en hij lietNimmer zijn tallooze oogen van mijn voetspoor los.Hem heeft een onverklaarbaar noodlot onverhoedsBeroofd van leven. Mij, gestoken door de brems,Drijft goddelijke geesel voort van land tot land.—Wat is geschied, vernaamt gij. Kunt gij zeggen watMij rest aan lijden, duid het. Spreek geen onwaar woordUit meêlij dat vergoêlijkt. Want ik weet geen leedZoo gruwlijk als het aaien van bedachten troost.

IO:

Ik weet niet hoe ik u vertrouwen weigren zoû.

Gij zult vernemen alles wat gij van mij wenscht,

In woorden duidlijk, al vernieuwt mijn smart ’t verhaal

Hoe deze god-geblazen stormwind, dit verderf

Van mijn onnoozel jeugdschoon mij is toegewaaid.—

Voortdurend naakten tot mijn jonkheids slaapvertrek

Alnachtlijk droomgezichten en vermaanden mij

Met fluistersproken: o veel-gelukzaalge maagd,

Waarvoor bewaart ge uw kuischheid, die verwerven moogt

Den hoogsten bruîgom? Immers, door verlangens pijl

Is Zeus ontgloeid in smachten om tot liefdes werk

Zich met u saam te spannen …. Gij, o kind, verschop

Niet zijn omhelzing. Maar naar Lerna’s diepe weî

Ga waar uw vaders geite- en runderstallen zijn,

En koel Zeus’ ooglicht van begeertes heete koorts.—

Door zulke droomen werd ik arme nacht aan nacht

Niet losgelaten, tot ik mijnen vader dorst

Vertellen dier schrikbeelden avond-trouw bezoek.

En deze zond naar Pytho en Dodona heen

Herhaalde boden om te leeren met wat daad

Of woord hij ’t welgevallen dienen zoû der goôn.

Zij brachten van de reize orakelspreuken meê,

Raadslig, onduidlijk, dubbelzinnig opgesteld.

Maar in het einde kwam de boodschap zonneklaar,

Bevel nadrukklijk, volverwoord, aan Inachos

Om mij te stooten weg uit huis en vaderland,

Offer-vrij dolend langs der aarde verste grens,

Als hij niet wilde dat des bliksems stralend vuur

Van Zeus zou dalen en zijn gansch geslacht verdoen.

Door zulke oraaklen overreed van Loxias,

Heeft hij mij uitgedreven, sloot mij buiten ’t huis,

Tegen ons beider opzet. Doch hem dreef de nood,

Zeus’ gewelddaadge breidel, zulk een ding te doen.

Mij waren daadlijk menschlijk uitzicht en verstand

Verstoord: gehorend als gij ziet, geprikkeld door

De scherpe speer der horzel, in verwoeden sprong

Joeg ik naar Lerna’s kustland en den zoeten dronk

Van bron Kerchneia. Als mijn hoeder met mij meê

Volgde Argos de aardzoon leêg van deernis, en hij liet

Nimmer zijn tallooze oogen van mijn voetspoor los.

Hem heeft een onverklaarbaar noodlot onverhoeds

Beroofd van leven. Mij, gestoken door de brems,

Drijft goddelijke geesel voort van land tot land.—

Wat is geschied, vernaamt gij. Kunt gij zeggen wat

Mij rest aan lijden, duid het. Spreek geen onwaar woord

Uit meêlij dat vergoêlijkt. Want ik weet geen leed

Zoo gruwlijk als het aaien van bedachten troost.

REI:Wee wee! laat af, laat af!Nimmer nimmer kon ik droomenDat tot mijn ooren zouden reikenZoo vreemde sproken!Noch dat zoo kwalijk te aanschouwen, en kwalijk te dragenBeelden van leed en verderf en ontzettingMet weêrsneedsche’ angelZiel zouden ijzen!Eilaas, noodlot, noodlot!Mijn oogen huiveren, die zagenIo’s leedgangAan zich voorbijgaan!

REI:

Wee wee! laat af, laat af!

Nimmer nimmer kon ik droomen

Dat tot mijn ooren zouden reiken

Zoo vreemde sproken!

Noch dat zoo kwalijk te aanschouwen, en kwalijk te dragen

Beelden van leed en verderf en ontzetting

Met weêrsneedsche’ angel

Ziel zouden ijzen!

Eilaas, noodlot, noodlot!

Mijn oogen huiveren, die zagen

Io’s leedgang

Aan zich voorbijgaan!

PROMETHEUS:Gij steent te spoedig, zijt te vroeg van vreeze vol.Bedwing u tot gij ook het oovre hebt geleerd.

PROMETHEUS:

Gij steent te spoedig, zijt te vroeg van vreeze vol.

Bedwing u tot gij ook het oovre hebt geleerd.

REI:Spreek: onderricht haar. Voor wie lijden, is ’t wel zoetZeker vooruit te weten ’t leed dat overschiet.

REI:

Spreek: onderricht haar. Voor wie lijden, is ’t wel zoet

Zeker vooruit te weten ’t leed dat overschiet.

PROMETHEUS:Uw vorig wenschen kreegt gij licht van mij gedaan:Vooraf vernemen woudt gij van haar worstelgangVerhaal omstandig, woorden uit haar eigen mond.Nu hoort het oovre: wat al tegenspoeden nogVan Hera moet verduren deze jonge maagd.En gij, o Inachos’ zaad, leg in uw gemoedMijn woorden, dat gij de’ eindpaal leert van uwen weg.—Eerst wend van hier u tegen de’ opgang van de zonEn over de ongeploegde bunders zoek uw pad.Gij vindt de zwerfsche Skythen die in rieten huisZweef-wonen op hun welgewielde wagenen,Met boog en pijl bewapend voor het verre doel.Treed dien niet nader: trek aan hun gebied voorbijEn wijk geen voetbreed van ’t zee-ruischend rotsstrand af.Ter linker huizen de Chalybiërs, meesters inHet ijzersmeden. Ook voor dezen hoed u wel;Want wilden zijn zij, vreemden ontoegankelijk.Dan komt ge aan stroom Hybristes, waardig zijnen naam.Wil hem niet overtrekken (want daar is geen wed)Vóor gij ten Kaukasos naakt, aardes hoogsten berg,Daar waar uit zijne slapen zelven de rivierHaar kracht komt balgen. Overtrekken zult gij danDie star-nabuurge toppen. Daal vandaar het padNaar ’t Zuiden totdat ge aantreft ’t mannenhatend heirDer Amazonen die eenmaal ThemiskyraRond den Thermodoon gaan bevolken tot waar gaaptRotsruige kolk van Salmydessos, gastvrouw wreedEn tweede-moeder voor al schip en schepeling.Die geven blij-reê u geleide op uwen weg.De nauwe landstraat vindt gij naar de poorten van’t Kimmerisch eiland dat gij doortrekt om aan ’t end’t Maiotisch golfbed onverschrokken door te gaan.Den stervers blijft aleeuwig van dien overtochtRoemruchte konde, de engte voortaan BosporosGeheeten. Dan verlaat ge Europa’s vlakte en komtNaar ’t vasteland van Asia—(tot deREI:)Ziet gij nu soms inHoe Hemels overweldger een geweldnaar isIn ieder opzicht? Van dees stervling haakt hij godLiefde te winnen—en zulk dolen werpt hij ze op!(totIO:)Een wreeden werver om uw huwlijk, jonge maagd,Hebt gij getroffen. Want bedenk dat dit relaasDat gij gehoord hebt, nauwlijks in zijn aanhef is.

PROMETHEUS:

Uw vorig wenschen kreegt gij licht van mij gedaan:

Vooraf vernemen woudt gij van haar worstelgang

Verhaal omstandig, woorden uit haar eigen mond.

Nu hoort het oovre: wat al tegenspoeden nog

Van Hera moet verduren deze jonge maagd.

En gij, o Inachos’ zaad, leg in uw gemoed

Mijn woorden, dat gij de’ eindpaal leert van uwen weg.—

Eerst wend van hier u tegen de’ opgang van de zon

En over de ongeploegde bunders zoek uw pad.

Gij vindt de zwerfsche Skythen die in rieten huis

Zweef-wonen op hun welgewielde wagenen,

Met boog en pijl bewapend voor het verre doel.

Treed dien niet nader: trek aan hun gebied voorbij

En wijk geen voetbreed van ’t zee-ruischend rotsstrand af.

Ter linker huizen de Chalybiërs, meesters in

Het ijzersmeden. Ook voor dezen hoed u wel;

Want wilden zijn zij, vreemden ontoegankelijk.

Dan komt ge aan stroom Hybristes, waardig zijnen naam.

Wil hem niet overtrekken (want daar is geen wed)

Vóor gij ten Kaukasos naakt, aardes hoogsten berg,

Daar waar uit zijne slapen zelven de rivier

Haar kracht komt balgen. Overtrekken zult gij dan

Die star-nabuurge toppen. Daal vandaar het pad

Naar ’t Zuiden totdat ge aantreft ’t mannenhatend heir

Der Amazonen die eenmaal Themiskyra

Rond den Thermodoon gaan bevolken tot waar gaapt

Rotsruige kolk van Salmydessos, gastvrouw wreed

En tweede-moeder voor al schip en schepeling.

Die geven blij-reê u geleide op uwen weg.

De nauwe landstraat vindt gij naar de poorten van

’t Kimmerisch eiland dat gij doortrekt om aan ’t end

’t Maiotisch golfbed onverschrokken door te gaan.

Den stervers blijft aleeuwig van dien overtocht

Roemruchte konde, de engte voortaan Bosporos

Geheeten. Dan verlaat ge Europa’s vlakte en komt

Naar ’t vasteland van Asia—

(tot deREI:)

Ziet gij nu soms in

Hoe Hemels overweldger een geweldnaar is

In ieder opzicht? Van dees stervling haakt hij god

Liefde te winnen—en zulk dolen werpt hij ze op!

(totIO:)

Een wreeden werver om uw huwlijk, jonge maagd,

Hebt gij getroffen. Want bedenk dat dit relaas

Dat gij gehoord hebt, nauwlijks in zijn aanhef is.

IO:Eilaas, wee mij, wee!

IO:

Eilaas, wee mij, wee!

PROMETHEUS:Gij roept en jammert nu al? Wat wel zult gij doenAls ge aanstonds aanhoort uwer rampen overschot?

PROMETHEUS:

Gij roept en jammert nu al? Wat wel zult gij doen

Als ge aanstonds aanhoort uwer rampen overschot?

REI:Gaat gij haar dan nog meerder lijden kondigen?

REI:

Gaat gij haar dan nog meerder lijden kondigen?

PROMETHEUS:Een stormenzwaren zeevloed van schrikzalig wee.

PROMETHEUS:

Een stormenzwaren zeevloed van schrikzalig wee.

IO:Wat winst is mij te leven? Waarom stort ik nietMij van dees steile rotsen onverwijld omlaagDat op den grond verpletterd ik van rampen alVerlost zoû wezen? Beter sterven eens voor goedDan al zijn levensdagen niets dan leed te zien!

IO:

Wat winst is mij te leven? Waarom stort ik niet

Mij van dees steile rotsen onverwijld omlaag

Dat op den grond verpletterd ik van rampen al

Verlost zoû wezen? Beter sterven eens voor goed

Dan al zijn levensdagen niets dan leed te zien!

PROMETHEUS:Hoe zoudt gij nooden dulden zooals ik doorsta,Aan wien te sterven nimmermeer is voorbeschikt?Dat toch zoû wezen een verlossing uit mijn leed!Nu echter heb ik van mijn zwoegen grens noch eindTe wachten, vóordat Zeus der heerschappij ontstort.

PROMETHEUS:

Hoe zoudt gij nooden dulden zooals ik doorsta,

Aan wien te sterven nimmermeer is voorbeschikt?

Dat toch zoû wezen een verlossing uit mijn leed!

Nu echter heb ik van mijn zwoegen grens noch eind

Te wachten, vóordat Zeus der heerschappij ontstort.

IO:Is dit ooit mooglijk dat ’t bewind aan Zeus ontvalt?

IO:

Is dit ooit mooglijk dat ’t bewind aan Zeus ontvalt?

PROMETHEUS:’t Waar vreugd u, denk ik, zulk een ommekeer te zien?

PROMETHEUS:

’t Waar vreugd u, denk ik, zulk een ommekeer te zien?

IO:Hoe anders, daar mij Zeus met ongeluk vervolgt?

IO:

Hoe anders, daar mij Zeus met ongeluk vervolgt?

PROMETHEUS:Verneem van mij dan, dat dit werklijk wezen zal.

PROMETHEUS:

Verneem van mij dan, dat dit werklijk wezen zal.

IO:Wie ooit ontrooft den schepter hem der heerschappij?

IO:

Wie ooit ontrooft den schepter hem der heerschappij?

PROMETHEUS:Hij zelf door eigen inzichtledig overleg.

PROMETHEUS:

Hij zelf door eigen inzichtledig overleg.

IO:Op wat voor wijze? Duid het, als het u niet schaadt.

IO:

Op wat voor wijze? Duid het, als het u niet schaadt.

PROMETHEUS:Een huwlijk zal hij aangaan, dat hem straks berouwt.

PROMETHEUS:

Een huwlijk zal hij aangaan, dat hem straks berouwt.

IO:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.

IO:

Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.

PROMETHEUS:Dit vraag niet. ’t Is niet oorbaar dat ik antwoord geef.

PROMETHEUS:

Dit vraag niet. ’t Is niet oorbaar dat ik antwoord geef.

IO:Wordt van den troon gestooten hij door eigen vrouw?

IO:

Wordt van den troon gestooten hij door eigen vrouw?

PROMETHEUS:Zij baart een zoon hem, sterker dan de vader is.

PROMETHEUS:

Zij baart een zoon hem, sterker dan de vader is.

IO:Blijft geen ontkomen mooglijk voor hem aan dit lot?

IO:

Blijft geen ontkomen mooglijk voor hem aan dit lot?

PROMETHEUS:Alleen als ik eerst uit mijn boeien ben bevrijd.

PROMETHEUS:

Alleen als ik eerst uit mijn boeien ben bevrijd.

IO:Wie, tegen Zeus’ wil, zal dat doen? Wie maakt u los?

IO:

Wie, tegen Zeus’ wil, zal dat doen? Wie maakt u los?

PROMETHEUS:Van uw nakomelingen eene moet het zijn.

PROMETHEUS:

Van uw nakomelingen eene moet het zijn.

IO:Hoe zegt ge? Een mijner kindren redt u uit uw nood?

IO:

Hoe zegt ge? Een mijner kindren redt u uit uw nood?

PROMETHEUS:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.

PROMETHEUS:

Na tien geslachten die de derde is in geslacht.

IO:Nu klinkt uw boodschap nauwlijks meer een welkom waard.

IO:

Nu klinkt uw boodschap nauwlijks meer een welkom waard.

PROMETHEUS:Zoo spaar mij ook ’t verhalen van uw eigen leed.

PROMETHEUS:

Zoo spaar mij ook ’t verhalen van uw eigen leed.

IO:Eerst spiegelt gij mij winst voor—dan onthoudt gij haar.

IO:

Eerst spiegelt gij mij winst voor—dan onthoudt gij haar.

PROMETHEUS:Ik zal u schenken van de beide reednen de éen.

PROMETHEUS:

Ik zal u schenken van de beide reednen de éen.

IO:Verklaar mij, wat voor reednen. Leg de keus mij voor.

IO:

Verklaar mij, wat voor reednen. Leg de keus mij voor.

PROMETHEUS:Ziehier. Verkies gij. Zal ik uw toekomend weeNauwkeurig duiden of den man die mij verlost?

PROMETHEUS:

Ziehier. Verkies gij. Zal ik uw toekomend wee

Nauwkeurig duiden of den man die mij verlost?

REI:Van deze gunsten wil aan Io de éene, mijDe andre bedeelen. Acht me uw woorden niet onwaard.En haar verkondig haren verdren zwerversgang,Mij wie u zal verlossen. Want dit derf ik noô.

REI:

Van deze gunsten wil aan Io de éene, mij

De andre bedeelen. Acht me uw woorden niet onwaard.

En haar verkondig haren verdren zwerversgang,

Mij wie u zal verlossen. Want dit derf ik noô.

PROMETHEUS:Daar het uw uitgesproken wensch is, geef ik toeU te verkondgen alles wat gij mij verzoekt.U, Io, duid ik uwen veelbewogen gangHet eerst: in taaflen van gedachtnis schrijf hem neêr.Over de zee-pas, beider vastelanden grens,Keer u naar de Oostertransen vlammeschijnend vanHet spoor der morgenzonnen, reis tot aan de zeeEn steek haar bruisen over tot gij weêr belandtTer Gorgoneische vlakte aan berg Kisthene waarHuizen de aloude maagden, Phorkys’ dochtren, drieZwanegestalten, die slechts éen gemeenzaam oogEn éenen tand bezitten. Haar beschijnt nooit zonMet hare stralen noch de nachtelijke maan.Nevenaan zijn haar zustren, de Gorgonen drie,Gevleugeld, slangenharig, bij den mensch gehaat:Geen stervling die haar aanziet en den adem houdt.Laat mijne woorden u een voorbehoedsel zijn.Nu hoor een ander onheil-dreigend tafereel.Vermijden Zeus’ woedfelle honden moet gij dan,De scherpgebekte grijpen, en ’t eenoogig heirDer paard-berijdende Arimasken huizend aanDen bovenloop van Ploetoons goud-doorstuwden stroom:Die moogt gij niet genaken. Ver bij aardes grensKomt ge aan den stam der zwarten in wier buurt de zonHeeft hare bronnen. Ook ontspringt er de Aithiops.Ga verder langs diens oevers tot gij hebt bereiktDen vloedval waar langs wanden van ’t Biblisch gebergtDe Nijl zijn heilig levengevend water stort.Die zal den weg u wijzen naar ’t driehoekig landNeilotis, waar u en uw kindren is beschikt,O Io, uwe stad te stichten ver van huis.—Bleef eenig ding u duister, klonk iets stamel-vaag,Verdubbel ’t vragen, vorder duidelijk bescheid.Ik heb meer tijd beschikbaar dan mij lief kan zijn.

PROMETHEUS:

Daar het uw uitgesproken wensch is, geef ik toe

U te verkondgen alles wat gij mij verzoekt.

U, Io, duid ik uwen veelbewogen gang

Het eerst: in taaflen van gedachtnis schrijf hem neêr.

Over de zee-pas, beider vastelanden grens,

Keer u naar de Oostertransen vlammeschijnend van

Het spoor der morgenzonnen, reis tot aan de zee

En steek haar bruisen over tot gij weêr belandt

Ter Gorgoneische vlakte aan berg Kisthene waar

Huizen de aloude maagden, Phorkys’ dochtren, drie

Zwanegestalten, die slechts éen gemeenzaam oog

En éenen tand bezitten. Haar beschijnt nooit zon

Met hare stralen noch de nachtelijke maan.

Nevenaan zijn haar zustren, de Gorgonen drie,

Gevleugeld, slangenharig, bij den mensch gehaat:

Geen stervling die haar aanziet en den adem houdt.

Laat mijne woorden u een voorbehoedsel zijn.

Nu hoor een ander onheil-dreigend tafereel.

Vermijden Zeus’ woedfelle honden moet gij dan,

De scherpgebekte grijpen, en ’t eenoogig heir

Der paard-berijdende Arimasken huizend aan

Den bovenloop van Ploetoons goud-doorstuwden stroom:

Die moogt gij niet genaken. Ver bij aardes grens

Komt ge aan den stam der zwarten in wier buurt de zon

Heeft hare bronnen. Ook ontspringt er de Aithiops.

Ga verder langs diens oevers tot gij hebt bereikt

Den vloedval waar langs wanden van ’t Biblisch gebergt

De Nijl zijn heilig levengevend water stort.

Die zal den weg u wijzen naar ’t driehoekig land

Neilotis, waar u en uw kindren is beschikt,

O Io, uwe stad te stichten ver van huis.—

Bleef eenig ding u duister, klonk iets stamel-vaag,

Verdubbel ’t vragen, vorder duidelijk bescheid.

Ik heb meer tijd beschikbaar dan mij lief kan zijn.

REI:Blijft u te melden van haar onheilvollen tochtEén verder voorval, kwam u eenig ding te ontgaan,Spreek. Is uw woord ten einde, schenk ons op ons beurtDe gunst die wij u vroegen, die u zeker heugt.

REI:

Blijft u te melden van haar onheilvollen tocht

Eén verder voorval, kwam u eenig ding te ontgaan,

Spreek. Is uw woord ten einde, schenk ons op ons beurt

De gunst die wij u vroegen, die u zeker heugt.

PROMETHEUS (tot deREI):Vernomen heeft zij heel heur zwerftocht tot zijn eind.Toch, opdat ze inzie ’t nut van wat zij heeft gehoord,Zal ’k duiden wat zij doorstond, eer zij kwam tot hier:Den besten waarborg mijner woorden geef ik haar.—

PROMETHEUS (tot deREI):

Vernomen heeft zij heel heur zwerftocht tot zijn eind.

Toch, opdat ze inzie ’t nut van wat zij heeft gehoord,

Zal ’k duiden wat zij doorstond, eer zij kwam tot hier:

Den besten waarborg mijner woorden geef ik haar.—

(totIO:)

Der sproke langen voorsleep laat ik achterweeg,En keer mij tot het uiteind uwer dolingen.—De velden der Molossen hadt gij reeds bereikt;Uw weg ging opwaarts naar Dodona’s steilen rug:Daar is Zeus’ zetel en Thesprotisch heiligdom,En ’t ongelooflijk wonder van der eiken stem.Die heeft in stralend-klare klanken u begroetMet de’ eernaam van toekomstge gemalin van Zeus …De erinnring, zie ik, streelt nog laaiend door uw hart …Waanzin-gestoken joegt gij toen langs ’t strand der zeeNaar Rhea’s wijden waterboezem van wiens zoomUw storm van heen-en-weêrschen wedloop hier verwoei.In later tijden draagt die inhoek van de zee,Wees daarvan zeker, uwen naam, de Ionische,Al stervelingen van uw tocht gedachtenis.Dit zijn bewijzen voor u van mijn zienerschapDat schouwt wel verder dan de zon van heden schijnt.

Der sproke langen voorsleep laat ik achterweeg,

En keer mij tot het uiteind uwer dolingen.—

De velden der Molossen hadt gij reeds bereikt;

Uw weg ging opwaarts naar Dodona’s steilen rug:

Daar is Zeus’ zetel en Thesprotisch heiligdom,

En ’t ongelooflijk wonder van der eiken stem.

Die heeft in stralend-klare klanken u begroet

Met de’ eernaam van toekomstge gemalin van Zeus …

De erinnring, zie ik, streelt nog laaiend door uw hart …

Waanzin-gestoken joegt gij toen langs ’t strand der zee

Naar Rhea’s wijden waterboezem van wiens zoom

Uw storm van heen-en-weêrschen wedloop hier verwoei.

In later tijden draagt die inhoek van de zee,

Wees daarvan zeker, uwen naam, de Ionische,

Al stervelingen van uw tocht gedachtenis.

Dit zijn bewijzen voor u van mijn zienerschap

Dat schouwt wel verder dan de zon van heden schijnt.

(tot deREI:)

Tot u en haar tezamen komt mijn verder woord,En volgt van vroegre reednen weêr het oude spoor.—Daar ligt een stad Kanobos aan Aigyptos’ randVlak bij de monding en de slibben van den Nijl:Daar schenkt weêrom u Zeus uw ongerept verstand,Vrees-leengend streelt zijn hand u, en gij wordt bevrucht,En baart een zoon hem, die naar zijn verwekkers daad“Streeler” genaamd wordt, zwarten Epaphos, den heerVan al ’t land dat bevloeid wordt door den breeden Nijl.’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr.’t Zijn vijftig zustren die gedwongen vluchten voor’t Verwante huwlijk dat haar met haar neven dreigt.De bruîgoms volgen, door den hartstocht opgejaagd,Op korten afstand, achter duiven haviken,Een zwerm van jagers jagend het verboden wildVan ’t huwlijk; want de godheid gunt den buit hun niet.Pelasgia dekt hen, overweldigd in den nachtMet moord waartoe der bruiden wake zich vermant;Want vrouw aan vrouwe rooft mans leven in den slaap,’t Dubbelgewette lemmet vervend in hun bloed—:Moog Kypris zoo bezoeken mijne vijanden!—Eén enkle maagd verteedert harts verlangen omHaar bedgenoot te sparen; vastberadenheidVerweifelt; tot de keus gebracht, verkiestDen naam van laf zij boven dien van bloedbevlekt.Zij zal in Argos baren koninklijk geslacht …Dit grondig uit te duiden eischt een lang verhaal;Doch uit haar bloed geboren wordt de nazoon koen,Roemruchte schutter, die uit mijne nooden mijBevrijdt.—Zulk een voorspelling heeft mijn moeder mij,Oeroude Themis de Titane, uiteengezet.Doch ’t hoe-en-wat te zeggen eischt een lang verhaal,En ’k zie niet wat gij bij ’t vernemen winnen zoudt.

Tot u en haar tezamen komt mijn verder woord,

En volgt van vroegre reednen weêr het oude spoor.—

Daar ligt een stad Kanobos aan Aigyptos’ rand

Vlak bij de monding en de slibben van den Nijl:

Daar schenkt weêrom u Zeus uw ongerept verstand,

Vrees-leengend streelt zijn hand u, en gij wordt bevrucht,

En baart een zoon hem, die naar zijn verwekkers daad

“Streeler” genaamd wordt, zwarten Epaphos, den heer

Van al ’t land dat bevloeid wordt door den breeden Nijl.

’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr.

’t Zijn vijftig zustren die gedwongen vluchten voor

’t Verwante huwlijk dat haar met haar neven dreigt.

De bruîgoms volgen, door den hartstocht opgejaagd,

Op korten afstand, achter duiven haviken,

Een zwerm van jagers jagend het verboden wild

Van ’t huwlijk; want de godheid gunt den buit hun niet.

Pelasgia dekt hen, overweldigd in den nacht

Met moord waartoe der bruiden wake zich vermant;

Want vrouw aan vrouwe rooft mans leven in den slaap,

’t Dubbelgewette lemmet vervend in hun bloed—:

Moog Kypris zoo bezoeken mijne vijanden!—

Eén enkle maagd verteedert harts verlangen om

Haar bedgenoot te sparen; vastberadenheid

Verweifelt; tot de keus gebracht, verkiest

Den naam van laf zij boven dien van bloedbevlekt.

Zij zal in Argos baren koninklijk geslacht …

Dit grondig uit te duiden eischt een lang verhaal;

Doch uit haar bloed geboren wordt de nazoon koen,

Roemruchte schutter, die uit mijne nooden mij

Bevrijdt.—Zulk een voorspelling heeft mijn moeder mij,

Oeroude Themis de Titane, uiteengezet.

Doch ’t hoe-en-wat te zeggen eischt een lang verhaal,

En ’k zie niet wat gij bij ’t vernemen winnen zoudt.

IO:O jammer en wee!Daar vangt opnieuw te doorschroeien mij aanWaanzins koudvuur, ziel-schokkende vlaag:’t Ongestaalde geweer van de horzel mij spoort;Aan mijn borstwand bonst onder vreezen mijn hart;Als raderen kolkt mijner oogen gezicht;Ik verdool uit mijn spoor onder ’t grimmig geblaasDer verbijstring, mijn tong ontstijft aan mijn macht;’t Stuurlooze besef gaat blindlings te keerTegen golven van bittere ellende.

IO:

O jammer en wee!

Daar vangt opnieuw te doorschroeien mij aan

Waanzins koudvuur, ziel-schokkende vlaag:

’t Ongestaalde geweer van de horzel mij spoort;

Aan mijn borstwand bonst onder vreezen mijn hart;

Als raderen kolkt mijner oogen gezicht;

Ik verdool uit mijn spoor onder ’t grimmig geblaas

Der verbijstring, mijn tong ontstijft aan mijn macht;

’t Stuurlooze besef gaat blindlings te keer

Tegen golven van bittere ellende.

(Af naar links.)

ACHTSTE TOONEELPROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN.REI:Wijs en dubbel wijs was hijDie het eerst deze waarheid lichtte in zijn hart en in menschenspraak verwoordde:“’t Beste deel kiest hij die zich onder gelijken verzwagert:Nimmer streev’ naar een huwlijk met wie zich in rijkdom verweeldden,Of wie op adel en afkomst groot gaan,Die zijn brood in armoê wint.”Moogt gij nimmer nimmer mij,O ontzagbre Moiren, als bruid het bed van Zeus zien deelen;Moge ik nooit den gemaal eener hemelsche naken!Want mij huivert te zien hoe de bruîgom-schuweJeugd van Io door Hera verwelkt en verschrompeltIn kwaadzwerfsch dolenDoor eindloos wee!Bij mij in eere ’t huwlijk dat gelijken vreezeloos vereent …Nimmer moge de liefde van machtiger godenNaar mij richtenDen onontkoombren oogstraal:Oorlog zonder tegen-oorlog,Middlen zonder tegen-middel …’k Weet niet wat uit mij zoû worden.Want ik zie niet hoe ik ooitZeus’ overleg ontgaan zoû!PROMETHEUS:Toch deze Zeus wordt, of zijn hart in trots nu zwelgt,Eens nog vernederd: zulk een huwlijk neemt hij voorTe sluiten, dat hem eerlang uit zijn heerschappijEn troonstoel spoorloos wegwerpt. Dan zal onverkortAan hem voltrokken worden vader Kronos’ vloekEn wraakbeê toen hij neêrviel uit de’ alouden troon.—Uit zulk een net van onheil zoû geen enkel godHem veilgen uitweg kunnen wijzen: ik alleen,Ik ken gevaar en middel. Laat hem nu dan vrijZeetlen in stout vertrouwen op zijn bovenaardschGestommel, drillend in zijn hand de vuren lans.Niets baten eens hem deze waapnen, dat hij nietEerloos zoû vallen met een niet te dragen val.Zoo’n worstlaar is hij bezig uit te rusten zelfTegen zich-zelven, onbestrijdbaar machtgewrocht,Die feller vlam zal vinden dan de bliksem is,En luid gedaver dat den donder overschalt.Poseidoons speer, den drietand die de zee beheerschtEn schokt der aarde vesten, strooit in stukken hij.Op zulk verderf gestooten, leert Zeus mettertijdHoe zeer verscheiden heerschen is van slavernij.REI:Den wensch uws harten roept ge op uwen vijand in!PROMETHEUS:Neen: wat vervuld wordt, spreek ik—schoon ik ’t óok begeer.REI:Moet ik verwachten dat een aêr Zeus overheert?PROMETHEUS:Ja, en nog zwaarder lijden kromt zijn nek dan ’t mijn.REI:Hoe kunt gij vreesloos zulke reednen slingeren?PROMETHEUS:Wat zoude ik vreezen, wien geen sterven is beschikt?REI:Nog smartelijker kwelling brengt hij over u!PROMETHEUS:Dat laat hem brengen: ’k ben op alle ding bedacht.REI:Die nederbuigen voor Zeus’ Wrake, noem ik wijs.PROMETHEUS:Den wisselenden heerscher eer, aanbid en vlei—Mij kan uw Zeus niet deren, minder nog dan niets.Laat hem begaan en heerschen dezen korten tijdNaar zijn behagen—lang stiert hij de goden niet!— —Doch stil—daar zie ik zijnen loopslaaf naderen,Den dienstknecht van den jongen overweldiger:Die komt met zeker nooit gehoorde boodschap aan.

PROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN.

REI:Wijs en dubbel wijs was hijDie het eerst deze waarheid lichtte in zijn hart en in menschenspraak verwoordde:“’t Beste deel kiest hij die zich onder gelijken verzwagert:Nimmer streev’ naar een huwlijk met wie zich in rijkdom verweeldden,Of wie op adel en afkomst groot gaan,Die zijn brood in armoê wint.”Moogt gij nimmer nimmer mij,O ontzagbre Moiren, als bruid het bed van Zeus zien deelen;Moge ik nooit den gemaal eener hemelsche naken!Want mij huivert te zien hoe de bruîgom-schuweJeugd van Io door Hera verwelkt en verschrompeltIn kwaadzwerfsch dolenDoor eindloos wee!Bij mij in eere ’t huwlijk dat gelijken vreezeloos vereent …Nimmer moge de liefde van machtiger godenNaar mij richtenDen onontkoombren oogstraal:Oorlog zonder tegen-oorlog,Middlen zonder tegen-middel …’k Weet niet wat uit mij zoû worden.Want ik zie niet hoe ik ooitZeus’ overleg ontgaan zoû!

REI:

Wijs en dubbel wijs was hij

Die het eerst deze waarheid lichtte in zijn hart en in menschenspraak verwoordde:

“’t Beste deel kiest hij die zich onder gelijken verzwagert:

Nimmer streev’ naar een huwlijk met wie zich in rijkdom verweeldden,

Of wie op adel en afkomst groot gaan,

Die zijn brood in armoê wint.”

Moogt gij nimmer nimmer mij,

O ontzagbre Moiren, als bruid het bed van Zeus zien deelen;

Moge ik nooit den gemaal eener hemelsche naken!

Want mij huivert te zien hoe de bruîgom-schuwe

Jeugd van Io door Hera verwelkt en verschrompelt

In kwaadzwerfsch dolen

Door eindloos wee!

Bij mij in eere ’t huwlijk dat gelijken vreezeloos vereent …

Nimmer moge de liefde van machtiger goden

Naar mij richten

Den onontkoombren oogstraal:

Oorlog zonder tegen-oorlog,

Middlen zonder tegen-middel …

’k Weet niet wat uit mij zoû worden.

Want ik zie niet hoe ik ooit

Zeus’ overleg ontgaan zoû!

PROMETHEUS:Toch deze Zeus wordt, of zijn hart in trots nu zwelgt,Eens nog vernederd: zulk een huwlijk neemt hij voorTe sluiten, dat hem eerlang uit zijn heerschappijEn troonstoel spoorloos wegwerpt. Dan zal onverkortAan hem voltrokken worden vader Kronos’ vloekEn wraakbeê toen hij neêrviel uit de’ alouden troon.—Uit zulk een net van onheil zoû geen enkel godHem veilgen uitweg kunnen wijzen: ik alleen,Ik ken gevaar en middel. Laat hem nu dan vrijZeetlen in stout vertrouwen op zijn bovenaardschGestommel, drillend in zijn hand de vuren lans.Niets baten eens hem deze waapnen, dat hij nietEerloos zoû vallen met een niet te dragen val.Zoo’n worstlaar is hij bezig uit te rusten zelfTegen zich-zelven, onbestrijdbaar machtgewrocht,Die feller vlam zal vinden dan de bliksem is,En luid gedaver dat den donder overschalt.Poseidoons speer, den drietand die de zee beheerschtEn schokt der aarde vesten, strooit in stukken hij.Op zulk verderf gestooten, leert Zeus mettertijdHoe zeer verscheiden heerschen is van slavernij.

PROMETHEUS:

Toch deze Zeus wordt, of zijn hart in trots nu zwelgt,

Eens nog vernederd: zulk een huwlijk neemt hij voor

Te sluiten, dat hem eerlang uit zijn heerschappij

En troonstoel spoorloos wegwerpt. Dan zal onverkort

Aan hem voltrokken worden vader Kronos’ vloek

En wraakbeê toen hij neêrviel uit de’ alouden troon.—

Uit zulk een net van onheil zoû geen enkel god

Hem veilgen uitweg kunnen wijzen: ik alleen,

Ik ken gevaar en middel. Laat hem nu dan vrij

Zeetlen in stout vertrouwen op zijn bovenaardsch

Gestommel, drillend in zijn hand de vuren lans.

Niets baten eens hem deze waapnen, dat hij niet

Eerloos zoû vallen met een niet te dragen val.

Zoo’n worstlaar is hij bezig uit te rusten zelf

Tegen zich-zelven, onbestrijdbaar machtgewrocht,

Die feller vlam zal vinden dan de bliksem is,

En luid gedaver dat den donder overschalt.

Poseidoons speer, den drietand die de zee beheerscht

En schokt der aarde vesten, strooit in stukken hij.

Op zulk verderf gestooten, leert Zeus mettertijd

Hoe zeer verscheiden heerschen is van slavernij.

REI:Den wensch uws harten roept ge op uwen vijand in!

REI:

Den wensch uws harten roept ge op uwen vijand in!

PROMETHEUS:Neen: wat vervuld wordt, spreek ik—schoon ik ’t óok begeer.

PROMETHEUS:

Neen: wat vervuld wordt, spreek ik—schoon ik ’t óok begeer.

REI:Moet ik verwachten dat een aêr Zeus overheert?

REI:

Moet ik verwachten dat een aêr Zeus overheert?

PROMETHEUS:Ja, en nog zwaarder lijden kromt zijn nek dan ’t mijn.

PROMETHEUS:

Ja, en nog zwaarder lijden kromt zijn nek dan ’t mijn.

REI:Hoe kunt gij vreesloos zulke reednen slingeren?

REI:

Hoe kunt gij vreesloos zulke reednen slingeren?

PROMETHEUS:Wat zoude ik vreezen, wien geen sterven is beschikt?

PROMETHEUS:

Wat zoude ik vreezen, wien geen sterven is beschikt?

REI:Nog smartelijker kwelling brengt hij over u!

REI:

Nog smartelijker kwelling brengt hij over u!

PROMETHEUS:Dat laat hem brengen: ’k ben op alle ding bedacht.

PROMETHEUS:

Dat laat hem brengen: ’k ben op alle ding bedacht.

REI:Die nederbuigen voor Zeus’ Wrake, noem ik wijs.

REI:

Die nederbuigen voor Zeus’ Wrake, noem ik wijs.

PROMETHEUS:Den wisselenden heerscher eer, aanbid en vlei—Mij kan uw Zeus niet deren, minder nog dan niets.Laat hem begaan en heerschen dezen korten tijdNaar zijn behagen—lang stiert hij de goden niet!— —Doch stil—daar zie ik zijnen loopslaaf naderen,Den dienstknecht van den jongen overweldiger:Die komt met zeker nooit gehoorde boodschap aan.

PROMETHEUS:

Den wisselenden heerscher eer, aanbid en vlei—

Mij kan uw Zeus niet deren, minder nog dan niets.

Laat hem begaan en heerschen dezen korten tijd

Naar zijn behagen—lang stiert hij de goden niet!— —

Doch stil—daar zie ik zijnen loopslaaf naderen,

Den dienstknecht van den jongen overweldiger:

Die komt met zeker nooit gehoorde boodschap aan.

NEGENDE TOONEELPROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN, HERMES.HERMES:Gij daar, de wijzaard, overvol van bittre gal,Die aan de goden u vergreept, de’ eendagelingHun eerrecht wegschonkt,—u bedoel ’k, den dief van ’t vuur!Mijn vader port u uit te spreken wat gij pocht,Het huwelijk waardoor hij aan ’t gezag ontvalt.En zóo wel, dat niets raadseligs gij overlaat,Maar punt aan punt hem uitduidt. Dring mij ook niet opEen dubble reis, Prometheus; want gij ziet dat ZeusDoor zulke listen toch zich niet verweeken laat.PROMETHEUS:Aanmaatgend plechtig en vol hollen eigenwaanUw taal, als bij een dienaar van de goden past.Jong zijt gij goden, jong uw almacht, en gij waantTe wonen in leedvrije burchten … Nam ’k niet waarReeds twee tyrannen uit die hoogten neêrgestort?Zoo zal ik, snelst en schandlijkst, ook den derden zien,Die nu bewind voert. Dacht gij soms dat ikIn vreeze weg zoû duiken voor de nieuwe goôn?Daar komt nog veel, nog alles toe te kort.—Doch gijRep weêr in ijle ’t pad dat gij gekomen zijt;Want niets verneemt gij van de dingen die gij vorscht.HERMES:Zulke eigenzinnigheden loodsten vroeger alU in de haven van dit zelf verkozen leed!PROMETHEUS:Toch zoude ik met uw knechtschap, wees daar zeker van,Niet garen ruilen dezen mijnen boozen staat.HERMES:’t Is denklijk beter knecht te zijn bij dezen rotsDan vader Zeus’ vertrouwde bode zooals ik.PROMETHEUS:Dat is een antwoord als men van een slaaf verwacht,Die tegen zijne honers zich met hoon verweert.HERMES:Gij schijnt zelfs weeldrig in uw tegenwoordig doen!PROMETHEUS:Ik weeldrig? Mocht ik eenmaal nog zóo weeldrig zienAl mijn vijanden! U ook reken ’k onder die.HERMES:Stelt gij zelfs mij aanspraaklijk voor uw ongeluk?PROMETHEUS:In-éen-woord haat ik de gezamenlijke goônDie mijne weldaad loonen met onoorbaar kwaad.HERMES:’k Hoor wel, uw ziekte is waanzin van de zwaarste soort.PROMETHEUS:Ziek ben ik, als zijn vijand haten ziek-zijn is.HERMES:Gij zoudt niet zijn te dragen als gij voorspoed hadt!PROMETHEUS:Wee mij!HERMES:Wee mij!—dat is een uiting waar Zeus niet van weet.PROMETHEUS:Niets of wij leeren ’t van den ouderenden tijd.HERMES:Toch, gij weet nog altijd niet van verstandig-zijn!PROMETHEUS:’k Zoû anders ’t woord niet richten tot een slaaf als u.HERMES:Gij zult niets zeggen, lijkt het, wat mijn vader wenscht.PROMETHEUS:Ik ben hem immers dank verschuldigd,—ik betaal!HERMES:Gij wilt met spot mij tergen, zie ik, als een kind.PROMETHEUS:Zijt gij geen kind dan, en nog dwazer dan een kind,Als gij van mijne zijde ’t minst bescheid verwacht?Daar is geen krenking te bedenken, waarmeê ZeusMij af zoû martlen, dat ik dit hem openbaarAleer dees smadelijke banden zijn gevierd.Vrij laat hem slingren zijn roetrosse bliksemvlam,Met onderaardschen donder, witgeveêrde sneeuwKeere en beroer’ hij onderstboven het heelal—:Geen middel vindt hij mij te krommen dat ik zegWat oorzaak hem zal storten uit zijn heerschappij!HERMES:Bedenk of deeshardnekkigheiduw voordeel blijkt!PROMETHEUS:Reeds lang beraden en bedacht is alleding.HERMES:Waag eindlijk eens, onnoozle, waag het eindlijk eensUw lijden aan te blikken met gezond verstand!PROMETHEUS:Gij wilt de zee bepraten: ijdele overlast!Verbeeld geen oogenblik u, dat de vreeze voorZeus’ oordeel overmannen zoude mijnen geest,Dat ooit in vrouw-gebarend handgehef ik smeekDen meest gehaten vijand dat hij mij bevrijdtUit deze boeien. Wereld-ver ben ’k daarvandaan!HERMES:Ik spreek vergeefs wel, spreek ik verder nog zooveel.Gij laat uw hart niet vochten en niet kneden doorMijn pleiten. Als een veulen voor het eerst gejoktBijt gij den breidel, volgt geen leidsel, slaat op hol.Een zwak beginsel blijkt in uw onstuimigheid;Want niets is zoo zwak als bij wien verstand niet ment,Het stuurloos-losgelaten eigenzinnig hart.Zie, als gij door mijn woorden u niet winnen laat,Wat noodweêr en wat hoos van rampen niet te ontgaanTegen u opsteekt. Aanstonds zal mijn vaders handMet donder en met vlam van bliksem klieven gaanDees rouwe klove. Hij begraaft u in haar diep.Daar ligt de lijfromp in der rotsen arm gebed.En zoo voleindt gij eindeloozen duur van tijd—:Dan stijgt gij weêr aan ’t daglicht. Zeus’ gevlerkte hond,Moordgierige aadlaar, vaart als stormvlaag op u neêr,En rijt uw lichaam tot éen groote bloedelomp,En keert, een ongenoode dagelange gast,En maaltijdt van zwart-aangevreten leverrest.Van zulke ellende wacht geen einde vóordat éenDer goden opsta, die uw lijden overneemt,En voor u af wil dalen in de lichtloosheidVan Hades en den donkren kuil van Tartaros.Hiernaar beraad u; want dit dreigement is nietIJdel-verzonnen, maar onfeilbaar aangezegd.Want leugen-spreken, daarvan weet Zeus’ mond niet af,Maar alle woord vervult hij. Gij van uwen kantBedenk u alomzichtig: eigenzinnig doenGaat nooit, geloof mij, boven welberadenheid.REI:Ons lijkt dat Hermes woorden niet-onreedlijk spreekt.Hij dringt u af te wijken van uw eigendunkEn ’t spoor te volgen van verstandig overleg.Geef toe; want voor den wijze is falen schandelijk.PROMETHEUS:Reeds wist ik de boodschap, lang vooruit,Van zijn ijdel geroep. Niets eerloos is ’tDat een vijand van vijanden kwaad ondervindt.Laat vrij de tweesnijdende vurige slangOp mij neder zich slingeren; de aither verzink’Onder donder en ijzend geloei van den windWoest-kolkend ineen; laat rukken ’t geblaasUit haar voegen met wortlen en al dees aard;Laat ’t schuim van de zee met verdoovend gebruisOverstroomen de banen van ’t hemelsch gestarnt;Laat lichten omhoog hij mijn hulploozen rompEn slingren omlaag hem in Tartaros’ nachtMet duizlende draaien van ijzeren dwang—Hij heeft geen kans mij te dooden!HERMES:Die zulke overwegingen denkt en verwoordt,Is, zeker te hooren, geraakt van verstand.Wat laat hem zijn grootspraak over om nietKrankzinnig te zijn? Wat waan die ontbreekt?—Doch gij die in ’t leed van zijn zwoegende pijnDeelneming betoont, wijkt ijlings van hier,Uit de buurt dezer plaats naar een veiliger streek,Dat aanstond niet uwe geesten verdwaaz’Het ontembaar geloei van den donder!REI:Iets anders verluid en vermaan waartoeGij me ook overreedt; want nimmer verdraagtMijn gemoed het ontijdige woord dat gij spreekt.Waarom mij bepraat om het slechte te doen?’k Ben bereid wat moet met den vriend te doorstaan!Van een kind af heb ik te haten geleerdDen verrader: ik kenGeen kwaal die ik feller verafschuw!HERMES:Onthoudt gij dat ik u gewaarschuwd heb!Geeft straks in uw val, door ellende geprooid,Geen schuld aan het lot, rept nimmer een woordDat u Zeus in een afgrond onvoorzienDeed struiklen van leed. Hij draagt geen schuld.Gij zelven verkoost het met wetenden wil.Niet plotsling gevat, niet heimlijk belaagd,Overstrikt uwe reddlooze dwaasheid zich-zelfMet het mateloos net der ellende!(DeREItrekt zich langzaam en met blijkbaren tegenzin terug, terwijl ookHERMESzich verwijdert.)

PROMETHEUS, REI VAN OKEANIEDEN, HERMES.

HERMES:Gij daar, de wijzaard, overvol van bittre gal,Die aan de goden u vergreept, de’ eendagelingHun eerrecht wegschonkt,—u bedoel ’k, den dief van ’t vuur!Mijn vader port u uit te spreken wat gij pocht,Het huwelijk waardoor hij aan ’t gezag ontvalt.En zóo wel, dat niets raadseligs gij overlaat,Maar punt aan punt hem uitduidt. Dring mij ook niet opEen dubble reis, Prometheus; want gij ziet dat ZeusDoor zulke listen toch zich niet verweeken laat.

HERMES:

Gij daar, de wijzaard, overvol van bittre gal,

Die aan de goden u vergreept, de’ eendageling

Hun eerrecht wegschonkt,—u bedoel ’k, den dief van ’t vuur!

Mijn vader port u uit te spreken wat gij pocht,

Het huwelijk waardoor hij aan ’t gezag ontvalt.

En zóo wel, dat niets raadseligs gij overlaat,

Maar punt aan punt hem uitduidt. Dring mij ook niet op

Een dubble reis, Prometheus; want gij ziet dat Zeus

Door zulke listen toch zich niet verweeken laat.

PROMETHEUS:Aanmaatgend plechtig en vol hollen eigenwaanUw taal, als bij een dienaar van de goden past.Jong zijt gij goden, jong uw almacht, en gij waantTe wonen in leedvrije burchten … Nam ’k niet waarReeds twee tyrannen uit die hoogten neêrgestort?Zoo zal ik, snelst en schandlijkst, ook den derden zien,Die nu bewind voert. Dacht gij soms dat ikIn vreeze weg zoû duiken voor de nieuwe goôn?Daar komt nog veel, nog alles toe te kort.—Doch gijRep weêr in ijle ’t pad dat gij gekomen zijt;Want niets verneemt gij van de dingen die gij vorscht.

PROMETHEUS:

Aanmaatgend plechtig en vol hollen eigenwaan

Uw taal, als bij een dienaar van de goden past.

Jong zijt gij goden, jong uw almacht, en gij waant

Te wonen in leedvrije burchten … Nam ’k niet waar

Reeds twee tyrannen uit die hoogten neêrgestort?

Zoo zal ik, snelst en schandlijkst, ook den derden zien,

Die nu bewind voert. Dacht gij soms dat ik

In vreeze weg zoû duiken voor de nieuwe goôn?

Daar komt nog veel, nog alles toe te kort.—Doch gij

Rep weêr in ijle ’t pad dat gij gekomen zijt;

Want niets verneemt gij van de dingen die gij vorscht.

HERMES:Zulke eigenzinnigheden loodsten vroeger alU in de haven van dit zelf verkozen leed!

HERMES:

Zulke eigenzinnigheden loodsten vroeger al

U in de haven van dit zelf verkozen leed!

PROMETHEUS:Toch zoude ik met uw knechtschap, wees daar zeker van,Niet garen ruilen dezen mijnen boozen staat.

PROMETHEUS:

Toch zoude ik met uw knechtschap, wees daar zeker van,

Niet garen ruilen dezen mijnen boozen staat.

HERMES:’t Is denklijk beter knecht te zijn bij dezen rotsDan vader Zeus’ vertrouwde bode zooals ik.

HERMES:

’t Is denklijk beter knecht te zijn bij dezen rots

Dan vader Zeus’ vertrouwde bode zooals ik.

PROMETHEUS:Dat is een antwoord als men van een slaaf verwacht,Die tegen zijne honers zich met hoon verweert.

PROMETHEUS:

Dat is een antwoord als men van een slaaf verwacht,

Die tegen zijne honers zich met hoon verweert.

HERMES:Gij schijnt zelfs weeldrig in uw tegenwoordig doen!

HERMES:

Gij schijnt zelfs weeldrig in uw tegenwoordig doen!

PROMETHEUS:Ik weeldrig? Mocht ik eenmaal nog zóo weeldrig zienAl mijn vijanden! U ook reken ’k onder die.

PROMETHEUS:

Ik weeldrig? Mocht ik eenmaal nog zóo weeldrig zien

Al mijn vijanden! U ook reken ’k onder die.

HERMES:Stelt gij zelfs mij aanspraaklijk voor uw ongeluk?

HERMES:

Stelt gij zelfs mij aanspraaklijk voor uw ongeluk?

PROMETHEUS:In-éen-woord haat ik de gezamenlijke goônDie mijne weldaad loonen met onoorbaar kwaad.

PROMETHEUS:

In-éen-woord haat ik de gezamenlijke goôn

Die mijne weldaad loonen met onoorbaar kwaad.

HERMES:’k Hoor wel, uw ziekte is waanzin van de zwaarste soort.

HERMES:

’k Hoor wel, uw ziekte is waanzin van de zwaarste soort.

PROMETHEUS:Ziek ben ik, als zijn vijand haten ziek-zijn is.

PROMETHEUS:

Ziek ben ik, als zijn vijand haten ziek-zijn is.

HERMES:Gij zoudt niet zijn te dragen als gij voorspoed hadt!

HERMES:

Gij zoudt niet zijn te dragen als gij voorspoed hadt!

PROMETHEUS:Wee mij!

PROMETHEUS:

Wee mij!

HERMES:Wee mij!—dat is een uiting waar Zeus niet van weet.

HERMES:

Wee mij!—dat is een uiting waar Zeus niet van weet.

PROMETHEUS:Niets of wij leeren ’t van den ouderenden tijd.

PROMETHEUS:

Niets of wij leeren ’t van den ouderenden tijd.

HERMES:Toch, gij weet nog altijd niet van verstandig-zijn!

HERMES:

Toch, gij weet nog altijd niet van verstandig-zijn!

PROMETHEUS:’k Zoû anders ’t woord niet richten tot een slaaf als u.

PROMETHEUS:

’k Zoû anders ’t woord niet richten tot een slaaf als u.

HERMES:Gij zult niets zeggen, lijkt het, wat mijn vader wenscht.

HERMES:

Gij zult niets zeggen, lijkt het, wat mijn vader wenscht.

PROMETHEUS:Ik ben hem immers dank verschuldigd,—ik betaal!

PROMETHEUS:

Ik ben hem immers dank verschuldigd,—ik betaal!

HERMES:Gij wilt met spot mij tergen, zie ik, als een kind.

HERMES:

Gij wilt met spot mij tergen, zie ik, als een kind.

PROMETHEUS:Zijt gij geen kind dan, en nog dwazer dan een kind,Als gij van mijne zijde ’t minst bescheid verwacht?Daar is geen krenking te bedenken, waarmeê ZeusMij af zoû martlen, dat ik dit hem openbaarAleer dees smadelijke banden zijn gevierd.Vrij laat hem slingren zijn roetrosse bliksemvlam,Met onderaardschen donder, witgeveêrde sneeuwKeere en beroer’ hij onderstboven het heelal—:Geen middel vindt hij mij te krommen dat ik zegWat oorzaak hem zal storten uit zijn heerschappij!

PROMETHEUS:

Zijt gij geen kind dan, en nog dwazer dan een kind,

Als gij van mijne zijde ’t minst bescheid verwacht?

Daar is geen krenking te bedenken, waarmeê Zeus

Mij af zoû martlen, dat ik dit hem openbaar

Aleer dees smadelijke banden zijn gevierd.

Vrij laat hem slingren zijn roetrosse bliksemvlam,

Met onderaardschen donder, witgeveêrde sneeuw

Keere en beroer’ hij onderstboven het heelal—:

Geen middel vindt hij mij te krommen dat ik zeg

Wat oorzaak hem zal storten uit zijn heerschappij!

HERMES:Bedenk of deeshardnekkigheiduw voordeel blijkt!

HERMES:

Bedenk of deeshardnekkigheiduw voordeel blijkt!

PROMETHEUS:Reeds lang beraden en bedacht is alleding.

PROMETHEUS:

Reeds lang beraden en bedacht is alleding.

HERMES:Waag eindlijk eens, onnoozle, waag het eindlijk eensUw lijden aan te blikken met gezond verstand!

HERMES:

Waag eindlijk eens, onnoozle, waag het eindlijk eens

Uw lijden aan te blikken met gezond verstand!

PROMETHEUS:Gij wilt de zee bepraten: ijdele overlast!Verbeeld geen oogenblik u, dat de vreeze voorZeus’ oordeel overmannen zoude mijnen geest,Dat ooit in vrouw-gebarend handgehef ik smeekDen meest gehaten vijand dat hij mij bevrijdtUit deze boeien. Wereld-ver ben ’k daarvandaan!

PROMETHEUS:

Gij wilt de zee bepraten: ijdele overlast!

Verbeeld geen oogenblik u, dat de vreeze voor

Zeus’ oordeel overmannen zoude mijnen geest,

Dat ooit in vrouw-gebarend handgehef ik smeek

Den meest gehaten vijand dat hij mij bevrijdt

Uit deze boeien. Wereld-ver ben ’k daarvandaan!

HERMES:Ik spreek vergeefs wel, spreek ik verder nog zooveel.Gij laat uw hart niet vochten en niet kneden doorMijn pleiten. Als een veulen voor het eerst gejoktBijt gij den breidel, volgt geen leidsel, slaat op hol.Een zwak beginsel blijkt in uw onstuimigheid;Want niets is zoo zwak als bij wien verstand niet ment,Het stuurloos-losgelaten eigenzinnig hart.Zie, als gij door mijn woorden u niet winnen laat,Wat noodweêr en wat hoos van rampen niet te ontgaanTegen u opsteekt. Aanstonds zal mijn vaders handMet donder en met vlam van bliksem klieven gaanDees rouwe klove. Hij begraaft u in haar diep.Daar ligt de lijfromp in der rotsen arm gebed.En zoo voleindt gij eindeloozen duur van tijd—:Dan stijgt gij weêr aan ’t daglicht. Zeus’ gevlerkte hond,Moordgierige aadlaar, vaart als stormvlaag op u neêr,En rijt uw lichaam tot éen groote bloedelomp,En keert, een ongenoode dagelange gast,En maaltijdt van zwart-aangevreten leverrest.Van zulke ellende wacht geen einde vóordat éenDer goden opsta, die uw lijden overneemt,En voor u af wil dalen in de lichtloosheidVan Hades en den donkren kuil van Tartaros.Hiernaar beraad u; want dit dreigement is nietIJdel-verzonnen, maar onfeilbaar aangezegd.Want leugen-spreken, daarvan weet Zeus’ mond niet af,Maar alle woord vervult hij. Gij van uwen kantBedenk u alomzichtig: eigenzinnig doenGaat nooit, geloof mij, boven welberadenheid.

HERMES:

Ik spreek vergeefs wel, spreek ik verder nog zooveel.

Gij laat uw hart niet vochten en niet kneden door

Mijn pleiten. Als een veulen voor het eerst gejokt

Bijt gij den breidel, volgt geen leidsel, slaat op hol.

Een zwak beginsel blijkt in uw onstuimigheid;

Want niets is zoo zwak als bij wien verstand niet ment,

Het stuurloos-losgelaten eigenzinnig hart.

Zie, als gij door mijn woorden u niet winnen laat,

Wat noodweêr en wat hoos van rampen niet te ontgaan

Tegen u opsteekt. Aanstonds zal mijn vaders hand

Met donder en met vlam van bliksem klieven gaan

Dees rouwe klove. Hij begraaft u in haar diep.

Daar ligt de lijfromp in der rotsen arm gebed.

En zoo voleindt gij eindeloozen duur van tijd—:

Dan stijgt gij weêr aan ’t daglicht. Zeus’ gevlerkte hond,

Moordgierige aadlaar, vaart als stormvlaag op u neêr,

En rijt uw lichaam tot éen groote bloedelomp,

En keert, een ongenoode dagelange gast,

En maaltijdt van zwart-aangevreten leverrest.

Van zulke ellende wacht geen einde vóordat éen

Der goden opsta, die uw lijden overneemt,

En voor u af wil dalen in de lichtloosheid

Van Hades en den donkren kuil van Tartaros.

Hiernaar beraad u; want dit dreigement is niet

IJdel-verzonnen, maar onfeilbaar aangezegd.

Want leugen-spreken, daarvan weet Zeus’ mond niet af,

Maar alle woord vervult hij. Gij van uwen kant

Bedenk u alomzichtig: eigenzinnig doen

Gaat nooit, geloof mij, boven welberadenheid.

REI:Ons lijkt dat Hermes woorden niet-onreedlijk spreekt.Hij dringt u af te wijken van uw eigendunkEn ’t spoor te volgen van verstandig overleg.Geef toe; want voor den wijze is falen schandelijk.

REI:

Ons lijkt dat Hermes woorden niet-onreedlijk spreekt.

Hij dringt u af te wijken van uw eigendunk

En ’t spoor te volgen van verstandig overleg.

Geef toe; want voor den wijze is falen schandelijk.

PROMETHEUS:Reeds wist ik de boodschap, lang vooruit,Van zijn ijdel geroep. Niets eerloos is ’tDat een vijand van vijanden kwaad ondervindt.Laat vrij de tweesnijdende vurige slangOp mij neder zich slingeren; de aither verzink’Onder donder en ijzend geloei van den windWoest-kolkend ineen; laat rukken ’t geblaasUit haar voegen met wortlen en al dees aard;Laat ’t schuim van de zee met verdoovend gebruisOverstroomen de banen van ’t hemelsch gestarnt;Laat lichten omhoog hij mijn hulploozen rompEn slingren omlaag hem in Tartaros’ nachtMet duizlende draaien van ijzeren dwang—Hij heeft geen kans mij te dooden!

PROMETHEUS:

Reeds wist ik de boodschap, lang vooruit,

Van zijn ijdel geroep. Niets eerloos is ’t

Dat een vijand van vijanden kwaad ondervindt.

Laat vrij de tweesnijdende vurige slang

Op mij neder zich slingeren; de aither verzink’

Onder donder en ijzend geloei van den wind

Woest-kolkend ineen; laat rukken ’t geblaas

Uit haar voegen met wortlen en al dees aard;

Laat ’t schuim van de zee met verdoovend gebruis

Overstroomen de banen van ’t hemelsch gestarnt;

Laat lichten omhoog hij mijn hulploozen romp

En slingren omlaag hem in Tartaros’ nacht

Met duizlende draaien van ijzeren dwang—

Hij heeft geen kans mij te dooden!

HERMES:Die zulke overwegingen denkt en verwoordt,Is, zeker te hooren, geraakt van verstand.Wat laat hem zijn grootspraak over om nietKrankzinnig te zijn? Wat waan die ontbreekt?—Doch gij die in ’t leed van zijn zwoegende pijnDeelneming betoont, wijkt ijlings van hier,Uit de buurt dezer plaats naar een veiliger streek,Dat aanstond niet uwe geesten verdwaaz’Het ontembaar geloei van den donder!

HERMES:

Die zulke overwegingen denkt en verwoordt,

Is, zeker te hooren, geraakt van verstand.

Wat laat hem zijn grootspraak over om niet

Krankzinnig te zijn? Wat waan die ontbreekt?—

Doch gij die in ’t leed van zijn zwoegende pijn

Deelneming betoont, wijkt ijlings van hier,

Uit de buurt dezer plaats naar een veiliger streek,

Dat aanstond niet uwe geesten verdwaaz’

Het ontembaar geloei van den donder!

REI:Iets anders verluid en vermaan waartoeGij me ook overreedt; want nimmer verdraagtMijn gemoed het ontijdige woord dat gij spreekt.Waarom mij bepraat om het slechte te doen?’k Ben bereid wat moet met den vriend te doorstaan!Van een kind af heb ik te haten geleerdDen verrader: ik kenGeen kwaal die ik feller verafschuw!

REI:

Iets anders verluid en vermaan waartoe

Gij me ook overreedt; want nimmer verdraagt

Mijn gemoed het ontijdige woord dat gij spreekt.

Waarom mij bepraat om het slechte te doen?

’k Ben bereid wat moet met den vriend te doorstaan!

Van een kind af heb ik te haten geleerd

Den verrader: ik ken

Geen kwaal die ik feller verafschuw!

HERMES:Onthoudt gij dat ik u gewaarschuwd heb!Geeft straks in uw val, door ellende geprooid,Geen schuld aan het lot, rept nimmer een woordDat u Zeus in een afgrond onvoorzienDeed struiklen van leed. Hij draagt geen schuld.Gij zelven verkoost het met wetenden wil.Niet plotsling gevat, niet heimlijk belaagd,Overstrikt uwe reddlooze dwaasheid zich-zelfMet het mateloos net der ellende!

HERMES:

Onthoudt gij dat ik u gewaarschuwd heb!

Geeft straks in uw val, door ellende geprooid,

Geen schuld aan het lot, rept nimmer een woord

Dat u Zeus in een afgrond onvoorzien

Deed struiklen van leed. Hij draagt geen schuld.

Gij zelven verkoost het met wetenden wil.

Niet plotsling gevat, niet heimlijk belaagd,

Overstrikt uwe reddlooze dwaasheid zich-zelf

Met het mateloos net der ellende!

(DeREItrekt zich langzaam en met blijkbaren tegenzin terug, terwijl ookHERMESzich verwijdert.)

TIENDE TOONEELPROMETHEUS ALLEEN.PROMETHEUS:Zoo waar: met de daad, niet langer in woord,Deinwaggelt de grond!Het gebreideld rumoer zet loeiluid inVan den donder: in zengende kronkelen laaitVan den bliksem het vuur; op den wervlenden stormRolwentelt het stof; al winden te hoopIn een alzijdsch oproer hijgen ten dansVan vijandig geblaas, wederkeerig gedreig;In elkander teloor stort aither en zee—Klaarblijklijk van Zeus en gericht tegen mijZulke aanval, zulk een verwekken van vrees …O ontzag mijner moeder, o aither die straaltIn uw wentlen het allen gemeenzame licht,Gij aanschouwt wat gruwel ik lijde!(PROMETHEUSzinkt, samen met den rotswand, weg in de diepte.)

PROMETHEUS ALLEEN.

PROMETHEUS:Zoo waar: met de daad, niet langer in woord,Deinwaggelt de grond!Het gebreideld rumoer zet loeiluid inVan den donder: in zengende kronkelen laaitVan den bliksem het vuur; op den wervlenden stormRolwentelt het stof; al winden te hoopIn een alzijdsch oproer hijgen ten dansVan vijandig geblaas, wederkeerig gedreig;In elkander teloor stort aither en zee—Klaarblijklijk van Zeus en gericht tegen mijZulke aanval, zulk een verwekken van vrees …O ontzag mijner moeder, o aither die straaltIn uw wentlen het allen gemeenzame licht,Gij aanschouwt wat gruwel ik lijde!

PROMETHEUS:

Zoo waar: met de daad, niet langer in woord,

Deinwaggelt de grond!

Het gebreideld rumoer zet loeiluid in

Van den donder: in zengende kronkelen laait

Van den bliksem het vuur; op den wervlenden storm

Rolwentelt het stof; al winden te hoop

In een alzijdsch oproer hijgen ten dans

Van vijandig geblaas, wederkeerig gedreig;

In elkander teloor stort aither en zee—

Klaarblijklijk van Zeus en gericht tegen mij

Zulke aanval, zulk een verwekken van vrees …

O ontzag mijner moeder, o aither die straalt

In uw wentlen het allen gemeenzame licht,

Gij aanschouwt wat gruwel ik lijde!

(PROMETHEUSzinkt, samen met den rotswand, weg in de diepte.)

AANTEEKENINGENEERSTE TOONEEL.De groep komt van links op en wordt gevormd doorHephaistos, den godsmid, die de werktuigen zijner kunst draagt,Kratosvan wien men moet aannemen dat hij met de benoodigde boeien belast is, en de stomme figuurBiadiePrometheusaansleept. Deze laatste wordtin effigieaan den rots geklonken.In het geheele stuk treden, naast de rei, slechts twee sprekende tooneelspelers op, de protagonist en de deuteragonist. De protagonist, die straks achter de vastgenagelde figuur vanPrometheusdiens rol spreken zal, vervult in dit tooneel de rol vanHephaistos. De deuteragonist speelt achtereenvolgensKratos,Okeanos,Io,Hermes.Kratos(Kracht) enBia(Geweld), die hier dienaarsrollen vervullen, zijn kinderen van den gigantPallasen vanStyx, en hebben met hunne ouders in den Titanenstrijd de zijde vanZeusgekozen.TWEEDE TOONEEL.DoordatKratos, voorgesteld door den deuteragonist, bij den geboeide achterblijft, wint de protagonist den tijd zich achter de Prometheus-figuur op te stellen.DERDE TOONEEL.Evenmin als in mijn vertaling van Aischylos’ “Agamemnoon” heb ik hier getracht de maten der lyrische partijen voet voor voet te volgen. Alleen van de strofen in regelmatige anapaisten (⏑ ⏑ –́ afgewisseld met – –́), een maat die steeds het op- en aftreden vooral van de rei begeleidt, is de oorspronkelijke bouw overal behouden.VIERDE TOONEEL.De dochters vanOkeanoszijnPrometheus’ schoonzusters,Okeanosis zijn schoonvader. Het kan den modernen lezer een oogenblik vreemd toeschijnen dat zij zich als volslagen onwetenden laten inlichten omtrent haar schoonbroeders lotgevallen. Dezelfde opmerking kan men maken over het feit dat zij van de toestanden onder de menschen en den invloed vanPrometheusdaarop niet schijnen af te weten, terwijl in den reizang die het zesde tooneel opent, een uitgebreide kennis van de woonplaatsen en de karakters dierzelfde stervelingen aan den dag komt.ZESDE TOONEEL.pg. 29:Maar uw aanblik doet mij huivren,Hoe door kwalen gij vermaald wordt,Niet te tellen,zelf-gekozen….Immers zonder Zeus te duchten enz.Hier wordt door mij in het Grieksch gelezen:φρίσσω δέ σε δερκομέναμυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοιςΖῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.ZEVENDE TOONEEL.Io, die volgens de overlevering door Hera uit naijver in een jonge koe werd veranderd, draagt als aanduiding daarvan een masker voorzien van hoornen.pg. 40:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.Zeuswas voornemens te huwen metThetisdie bestemd was een zoon te baren sterker dan zijn vader. Zij werd daarom later door de goden aan een sterveling,Peleus, uitgehuwelijkt en baarde dezen den bekendenAchilleus, den grootsten Griekschen held voor Troia.pg. 40:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.1.Io(dochter vanInachos), bevrucht door Zeus.2.Epaphos3.Libya, bevrucht door Poseidoon.4.Belos5.Danaos en Aigyptos}Zie aangaande Danaos, Aigyptos, Hypermestra, Lynkeus de volgende aanteekening.6.Hypermestra gehuwd met Lynkeus7.Abas8.Akrisios9.Danaë, bevrucht door Zeus.10.Perseus11.AlkaiosElektryoon12.Amphitryoon gehuwd met Alkmene, bevrucht door Zeus.13.Herakles.Pg. 43:’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr, enz.Bedoeld is de vlucht vanDanaosmet zijn vijftig dochters uit Aigypte naarArgos. De vijftig zonen vanDanaos’broederAigyptosachterhalen daar hun beloofde bruiden, enDanaosstaat, door den nood gedwongen, toe in de bruiloft, maar spreekt met zijn dochters af, dat dezen haar mans in den eersten huwlijksnacht zullen dooden. AlleenHypermestraspaart haar jongen gemaalLynkeus. Deze mythos was vroeger door Aischylos behandeld in zijn nog aanwezig drama “de Smeekelingen” (Ἱκέτιδες).Pelasgiais hier een andere naam voor Argos.InhoudsopgaveVOORWOORDVPERSONEN:1EERSTE TOONEEL3TWEEDE TOONEEL8DERDE TOONEEL9VIERDE TOONEEL11VIJFDE TOONEEL19ZESDE TOONEEL24ZEVENDE TOONEEL31ACHTSTE TOONEEL45NEGENDE TOONEEL48TIENDE TOONEEL55AANTEEKENINGEN57EERSTE TOONEEL.57TWEEDE TOONEEL.57DERDE TOONEEL.57VIERDE TOONEEL.57ZESDE TOONEEL.57ZEVENDE TOONEEL.58ColofonBeschikbaarheidDit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.MetadataTitel:Aischylos’ Prometheus GeboeidAuteur:Aeschylus (ca. 525–456 v.Chr.)InfoVertaler:Pieter Cornelis Boutens (1870–1943)InfoIllustrator:Philip van Praag (1887–1942)InfoTaal:Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)CoderingDit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.Documentgeschiedenis2017-08-12 Begonnen.Externe ReferentiesDit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.VerbeteringenDe volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:BladzijdeBronVerbeteringBewerkingsafstand20verznenverzenen150harnekkigheidhardnekkigheid158[Niet in bron],158[Niet in bron].1

AANTEEKENINGEN

EERSTE TOONEEL.De groep komt van links op en wordt gevormd doorHephaistos, den godsmid, die de werktuigen zijner kunst draagt,Kratosvan wien men moet aannemen dat hij met de benoodigde boeien belast is, en de stomme figuurBiadiePrometheusaansleept. Deze laatste wordtin effigieaan den rots geklonken.In het geheele stuk treden, naast de rei, slechts twee sprekende tooneelspelers op, de protagonist en de deuteragonist. De protagonist, die straks achter de vastgenagelde figuur vanPrometheusdiens rol spreken zal, vervult in dit tooneel de rol vanHephaistos. De deuteragonist speelt achtereenvolgensKratos,Okeanos,Io,Hermes.Kratos(Kracht) enBia(Geweld), die hier dienaarsrollen vervullen, zijn kinderen van den gigantPallasen vanStyx, en hebben met hunne ouders in den Titanenstrijd de zijde vanZeusgekozen.TWEEDE TOONEEL.DoordatKratos, voorgesteld door den deuteragonist, bij den geboeide achterblijft, wint de protagonist den tijd zich achter de Prometheus-figuur op te stellen.DERDE TOONEEL.Evenmin als in mijn vertaling van Aischylos’ “Agamemnoon” heb ik hier getracht de maten der lyrische partijen voet voor voet te volgen. Alleen van de strofen in regelmatige anapaisten (⏑ ⏑ –́ afgewisseld met – –́), een maat die steeds het op- en aftreden vooral van de rei begeleidt, is de oorspronkelijke bouw overal behouden.VIERDE TOONEEL.De dochters vanOkeanoszijnPrometheus’ schoonzusters,Okeanosis zijn schoonvader. Het kan den modernen lezer een oogenblik vreemd toeschijnen dat zij zich als volslagen onwetenden laten inlichten omtrent haar schoonbroeders lotgevallen. Dezelfde opmerking kan men maken over het feit dat zij van de toestanden onder de menschen en den invloed vanPrometheusdaarop niet schijnen af te weten, terwijl in den reizang die het zesde tooneel opent, een uitgebreide kennis van de woonplaatsen en de karakters dierzelfde stervelingen aan den dag komt.ZESDE TOONEEL.pg. 29:Maar uw aanblik doet mij huivren,Hoe door kwalen gij vermaald wordt,Niet te tellen,zelf-gekozen….Immers zonder Zeus te duchten enz.Hier wordt door mij in het Grieksch gelezen:φρίσσω δέ σε δερκομέναμυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοιςΖῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.ZEVENDE TOONEEL.Io, die volgens de overlevering door Hera uit naijver in een jonge koe werd veranderd, draagt als aanduiding daarvan een masker voorzien van hoornen.pg. 40:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.Zeuswas voornemens te huwen metThetisdie bestemd was een zoon te baren sterker dan zijn vader. Zij werd daarom later door de goden aan een sterveling,Peleus, uitgehuwelijkt en baarde dezen den bekendenAchilleus, den grootsten Griekschen held voor Troia.pg. 40:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.1.Io(dochter vanInachos), bevrucht door Zeus.2.Epaphos3.Libya, bevrucht door Poseidoon.4.Belos5.Danaos en Aigyptos}Zie aangaande Danaos, Aigyptos, Hypermestra, Lynkeus de volgende aanteekening.6.Hypermestra gehuwd met Lynkeus7.Abas8.Akrisios9.Danaë, bevrucht door Zeus.10.Perseus11.AlkaiosElektryoon12.Amphitryoon gehuwd met Alkmene, bevrucht door Zeus.13.Herakles.Pg. 43:’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr, enz.Bedoeld is de vlucht vanDanaosmet zijn vijftig dochters uit Aigypte naarArgos. De vijftig zonen vanDanaos’broederAigyptosachterhalen daar hun beloofde bruiden, enDanaosstaat, door den nood gedwongen, toe in de bruiloft, maar spreekt met zijn dochters af, dat dezen haar mans in den eersten huwlijksnacht zullen dooden. AlleenHypermestraspaart haar jongen gemaalLynkeus. Deze mythos was vroeger door Aischylos behandeld in zijn nog aanwezig drama “de Smeekelingen” (Ἱκέτιδες).Pelasgiais hier een andere naam voor Argos.InhoudsopgaveVOORWOORDVPERSONEN:1EERSTE TOONEEL3TWEEDE TOONEEL8DERDE TOONEEL9VIERDE TOONEEL11VIJFDE TOONEEL19ZESDE TOONEEL24ZEVENDE TOONEEL31ACHTSTE TOONEEL45NEGENDE TOONEEL48TIENDE TOONEEL55AANTEEKENINGEN57EERSTE TOONEEL.57TWEEDE TOONEEL.57DERDE TOONEEL.57VIERDE TOONEEL.57ZESDE TOONEEL.57ZEVENDE TOONEEL.58ColofonBeschikbaarheidDit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.MetadataTitel:Aischylos’ Prometheus GeboeidAuteur:Aeschylus (ca. 525–456 v.Chr.)InfoVertaler:Pieter Cornelis Boutens (1870–1943)InfoIllustrator:Philip van Praag (1887–1942)InfoTaal:Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)CoderingDit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.Documentgeschiedenis2017-08-12 Begonnen.Externe ReferentiesDit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.VerbeteringenDe volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:BladzijdeBronVerbeteringBewerkingsafstand20verznenverzenen150harnekkigheidhardnekkigheid158[Niet in bron],158[Niet in bron].1

EERSTE TOONEEL.

De groep komt van links op en wordt gevormd doorHephaistos, den godsmid, die de werktuigen zijner kunst draagt,Kratosvan wien men moet aannemen dat hij met de benoodigde boeien belast is, en de stomme figuurBiadiePrometheusaansleept. Deze laatste wordtin effigieaan den rots geklonken.In het geheele stuk treden, naast de rei, slechts twee sprekende tooneelspelers op, de protagonist en de deuteragonist. De protagonist, die straks achter de vastgenagelde figuur vanPrometheusdiens rol spreken zal, vervult in dit tooneel de rol vanHephaistos. De deuteragonist speelt achtereenvolgensKratos,Okeanos,Io,Hermes.Kratos(Kracht) enBia(Geweld), die hier dienaarsrollen vervullen, zijn kinderen van den gigantPallasen vanStyx, en hebben met hunne ouders in den Titanenstrijd de zijde vanZeusgekozen.

In het geheele stuk treden, naast de rei, slechts twee sprekende tooneelspelers op, de protagonist en de deuteragonist. De protagonist, die straks achter de vastgenagelde figuur vanPrometheusdiens rol spreken zal, vervult in dit tooneel de rol vanHephaistos. De deuteragonist speelt achtereenvolgensKratos,Okeanos,Io,Hermes.

Kratos(Kracht) enBia(Geweld), die hier dienaarsrollen vervullen, zijn kinderen van den gigantPallasen vanStyx, en hebben met hunne ouders in den Titanenstrijd de zijde vanZeusgekozen.

TWEEDE TOONEEL.DoordatKratos, voorgesteld door den deuteragonist, bij den geboeide achterblijft, wint de protagonist den tijd zich achter de Prometheus-figuur op te stellen.

TWEEDE TOONEEL.

DoordatKratos, voorgesteld door den deuteragonist, bij den geboeide achterblijft, wint de protagonist den tijd zich achter de Prometheus-figuur op te stellen.

DERDE TOONEEL.Evenmin als in mijn vertaling van Aischylos’ “Agamemnoon” heb ik hier getracht de maten der lyrische partijen voet voor voet te volgen. Alleen van de strofen in regelmatige anapaisten (⏑ ⏑ –́ afgewisseld met – –́), een maat die steeds het op- en aftreden vooral van de rei begeleidt, is de oorspronkelijke bouw overal behouden.

DERDE TOONEEL.

Evenmin als in mijn vertaling van Aischylos’ “Agamemnoon” heb ik hier getracht de maten der lyrische partijen voet voor voet te volgen. Alleen van de strofen in regelmatige anapaisten (⏑ ⏑ –́ afgewisseld met – –́), een maat die steeds het op- en aftreden vooral van de rei begeleidt, is de oorspronkelijke bouw overal behouden.

VIERDE TOONEEL.De dochters vanOkeanoszijnPrometheus’ schoonzusters,Okeanosis zijn schoonvader. Het kan den modernen lezer een oogenblik vreemd toeschijnen dat zij zich als volslagen onwetenden laten inlichten omtrent haar schoonbroeders lotgevallen. Dezelfde opmerking kan men maken over het feit dat zij van de toestanden onder de menschen en den invloed vanPrometheusdaarop niet schijnen af te weten, terwijl in den reizang die het zesde tooneel opent, een uitgebreide kennis van de woonplaatsen en de karakters dierzelfde stervelingen aan den dag komt.

VIERDE TOONEEL.

De dochters vanOkeanoszijnPrometheus’ schoonzusters,Okeanosis zijn schoonvader. Het kan den modernen lezer een oogenblik vreemd toeschijnen dat zij zich als volslagen onwetenden laten inlichten omtrent haar schoonbroeders lotgevallen. Dezelfde opmerking kan men maken over het feit dat zij van de toestanden onder de menschen en den invloed vanPrometheusdaarop niet schijnen af te weten, terwijl in den reizang die het zesde tooneel opent, een uitgebreide kennis van de woonplaatsen en de karakters dierzelfde stervelingen aan den dag komt.

ZESDE TOONEEL.pg. 29:Maar uw aanblik doet mij huivren,Hoe door kwalen gij vermaald wordt,Niet te tellen,zelf-gekozen….Immers zonder Zeus te duchten enz.Hier wordt door mij in het Grieksch gelezen:φρίσσω δέ σε δερκομέναμυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοιςΖῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.

ZESDE TOONEEL.

pg. 29:Maar uw aanblik doet mij huivren,Hoe door kwalen gij vermaald wordt,Niet te tellen,zelf-gekozen….Immers zonder Zeus te duchten enz.Hier wordt door mij in het Grieksch gelezen:φρίσσω δέ σε δερκομέναμυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοιςΖῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.

pg. 29:

Maar uw aanblik doet mij huivren,Hoe door kwalen gij vermaald wordt,Niet te tellen,zelf-gekozen….Immers zonder Zeus te duchten enz.

Maar uw aanblik doet mij huivren,

Hoe door kwalen gij vermaald wordt,

Niet te tellen,zelf-gekozen….

Immers zonder Zeus te duchten enz.

Hier wordt door mij in het Grieksch gelezen:

φρίσσω δέ σε δερκομέναμυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοιςΖῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.

φρίσσω δέ σε δερκομένα

μυρίοις μόχθοις διακναιόμενονκαὐθαιρέτοις

Ζῆνα γὰρ οὐ τρομέων κτλ.

ZEVENDE TOONEEL.Io, die volgens de overlevering door Hera uit naijver in een jonge koe werd veranderd, draagt als aanduiding daarvan een masker voorzien van hoornen.pg. 40:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.Zeuswas voornemens te huwen metThetisdie bestemd was een zoon te baren sterker dan zijn vader. Zij werd daarom later door de goden aan een sterveling,Peleus, uitgehuwelijkt en baarde dezen den bekendenAchilleus, den grootsten Griekschen held voor Troia.pg. 40:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.1.Io(dochter vanInachos), bevrucht door Zeus.2.Epaphos3.Libya, bevrucht door Poseidoon.4.Belos5.Danaos en Aigyptos}Zie aangaande Danaos, Aigyptos, Hypermestra, Lynkeus de volgende aanteekening.6.Hypermestra gehuwd met Lynkeus7.Abas8.Akrisios9.Danaë, bevrucht door Zeus.10.Perseus11.AlkaiosElektryoon12.Amphitryoon gehuwd met Alkmene, bevrucht door Zeus.13.Herakles.Pg. 43:’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr, enz.Bedoeld is de vlucht vanDanaosmet zijn vijftig dochters uit Aigypte naarArgos. De vijftig zonen vanDanaos’broederAigyptosachterhalen daar hun beloofde bruiden, enDanaosstaat, door den nood gedwongen, toe in de bruiloft, maar spreekt met zijn dochters af, dat dezen haar mans in den eersten huwlijksnacht zullen dooden. AlleenHypermestraspaart haar jongen gemaalLynkeus. Deze mythos was vroeger door Aischylos behandeld in zijn nog aanwezig drama “de Smeekelingen” (Ἱκέτιδες).Pelasgiais hier een andere naam voor Argos.InhoudsopgaveVOORWOORDVPERSONEN:1EERSTE TOONEEL3TWEEDE TOONEEL8DERDE TOONEEL9VIERDE TOONEEL11VIJFDE TOONEEL19ZESDE TOONEEL24ZEVENDE TOONEEL31ACHTSTE TOONEEL45NEGENDE TOONEEL48TIENDE TOONEEL55AANTEEKENINGEN57EERSTE TOONEEL.57TWEEDE TOONEEL.57DERDE TOONEEL.57VIERDE TOONEEL.57ZESDE TOONEEL.57ZEVENDE TOONEEL.58ColofonBeschikbaarheidDit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.MetadataTitel:Aischylos’ Prometheus GeboeidAuteur:Aeschylus (ca. 525–456 v.Chr.)InfoVertaler:Pieter Cornelis Boutens (1870–1943)InfoIllustrator:Philip van Praag (1887–1942)InfoTaal:Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)CoderingDit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.Documentgeschiedenis2017-08-12 Begonnen.Externe ReferentiesDit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.VerbeteringenDe volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:BladzijdeBronVerbeteringBewerkingsafstand20verznenverzenen150harnekkigheidhardnekkigheid158[Niet in bron],158[Niet in bron].1

ZEVENDE TOONEEL.

Io, die volgens de overlevering door Hera uit naijver in een jonge koe werd veranderd, draagt als aanduiding daarvan een masker voorzien van hoornen.pg. 40:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.Zeuswas voornemens te huwen metThetisdie bestemd was een zoon te baren sterker dan zijn vader. Zij werd daarom later door de goden aan een sterveling,Peleus, uitgehuwelijkt en baarde dezen den bekendenAchilleus, den grootsten Griekschen held voor Troia.pg. 40:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.1.Io(dochter vanInachos), bevrucht door Zeus.2.Epaphos3.Libya, bevrucht door Poseidoon.4.Belos5.Danaos en Aigyptos}Zie aangaande Danaos, Aigyptos, Hypermestra, Lynkeus de volgende aanteekening.6.Hypermestra gehuwd met Lynkeus7.Abas8.Akrisios9.Danaë, bevrucht door Zeus.10.Perseus11.AlkaiosElektryoon12.Amphitryoon gehuwd met Alkmene, bevrucht door Zeus.13.Herakles.Pg. 43:’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr, enz.Bedoeld is de vlucht vanDanaosmet zijn vijftig dochters uit Aigypte naarArgos. De vijftig zonen vanDanaos’broederAigyptosachterhalen daar hun beloofde bruiden, enDanaosstaat, door den nood gedwongen, toe in de bruiloft, maar spreekt met zijn dochters af, dat dezen haar mans in den eersten huwlijksnacht zullen dooden. AlleenHypermestraspaart haar jongen gemaalLynkeus. Deze mythos was vroeger door Aischylos behandeld in zijn nog aanwezig drama “de Smeekelingen” (Ἱκέτιδες).Pelasgiais hier een andere naam voor Argos.InhoudsopgaveVOORWOORDVPERSONEN:1EERSTE TOONEEL3TWEEDE TOONEEL8DERDE TOONEEL9VIERDE TOONEEL11VIJFDE TOONEEL19ZESDE TOONEEL24ZEVENDE TOONEEL31ACHTSTE TOONEEL45NEGENDE TOONEEL48TIENDE TOONEEL55AANTEEKENINGEN57EERSTE TOONEEL.57TWEEDE TOONEEL.57DERDE TOONEEL.57VIERDE TOONEEL.57ZESDE TOONEEL.57ZEVENDE TOONEEL.58ColofonBeschikbaarheidDit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.MetadataTitel:Aischylos’ Prometheus GeboeidAuteur:Aeschylus (ca. 525–456 v.Chr.)InfoVertaler:Pieter Cornelis Boutens (1870–1943)InfoIllustrator:Philip van Praag (1887–1942)InfoTaal:Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)CoderingDit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.Documentgeschiedenis2017-08-12 Begonnen.Externe ReferentiesDit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.VerbeteringenDe volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:BladzijdeBronVerbeteringBewerkingsafstand20verznenverzenen150harnekkigheidhardnekkigheid158[Niet in bron],158[Niet in bron].1

Io, die volgens de overlevering door Hera uit naijver in een jonge koe werd veranderd, draagt als aanduiding daarvan een masker voorzien van hoornen.

pg. 40:Met wie? Godin of stervling? Zeg het zoo gij ’t moogt.

Zeuswas voornemens te huwen metThetisdie bestemd was een zoon te baren sterker dan zijn vader. Zij werd daarom later door de goden aan een sterveling,Peleus, uitgehuwelijkt en baarde dezen den bekendenAchilleus, den grootsten Griekschen held voor Troia.

pg. 40:Na tien geslachten die de derde is in geslacht.

1.Io(dochter vanInachos), bevrucht door Zeus.2.Epaphos3.Libya, bevrucht door Poseidoon.4.Belos5.Danaos en Aigyptos}Zie aangaande Danaos, Aigyptos, Hypermestra, Lynkeus de volgende aanteekening.6.Hypermestra gehuwd met Lynkeus7.Abas8.Akrisios9.Danaë, bevrucht door Zeus.10.Perseus11.AlkaiosElektryoon12.Amphitryoon gehuwd met Alkmene, bevrucht door Zeus.13.Herakles.

Pg. 43:’t Vijfde geslacht na dezen keert naar Argos weêr, enz.

Bedoeld is de vlucht vanDanaosmet zijn vijftig dochters uit Aigypte naarArgos. De vijftig zonen vanDanaos’broederAigyptosachterhalen daar hun beloofde bruiden, enDanaosstaat, door den nood gedwongen, toe in de bruiloft, maar spreekt met zijn dochters af, dat dezen haar mans in den eersten huwlijksnacht zullen dooden. AlleenHypermestraspaart haar jongen gemaalLynkeus. Deze mythos was vroeger door Aischylos behandeld in zijn nog aanwezig drama “de Smeekelingen” (Ἱκέτιδες).

Pelasgiais hier een andere naam voor Argos.

InhoudsopgaveVOORWOORDVPERSONEN:1EERSTE TOONEEL3TWEEDE TOONEEL8DERDE TOONEEL9VIERDE TOONEEL11VIJFDE TOONEEL19ZESDE TOONEEL24ZEVENDE TOONEEL31ACHTSTE TOONEEL45NEGENDE TOONEEL48TIENDE TOONEEL55AANTEEKENINGEN57EERSTE TOONEEL.57TWEEDE TOONEEL.57DERDE TOONEEL.57VIERDE TOONEEL.57ZESDE TOONEEL.57ZEVENDE TOONEEL.58

ColofonBeschikbaarheidDit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.MetadataTitel:Aischylos’ Prometheus GeboeidAuteur:Aeschylus (ca. 525–456 v.Chr.)InfoVertaler:Pieter Cornelis Boutens (1870–1943)InfoIllustrator:Philip van Praag (1887–1942)InfoTaal:Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)CoderingDit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.Documentgeschiedenis2017-08-12 Begonnen.Externe ReferentiesDit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.VerbeteringenDe volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:BladzijdeBronVerbeteringBewerkingsafstand20verznenverzenen150harnekkigheidhardnekkigheid158[Niet in bron],158[Niet in bron].1

Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van deProject Gutenberg Licentiebij dit eBoek of on-line opwww.gutenberg.org.

Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctieteam opwww.pgdp.net.

Dit boek is weergegeven in oorspronkelijke schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het einde van dit boek.

Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.

De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:

Back to Index Next