Twa geboarteleppels.DE ALDE FRIEZEN.Frysk bloed, tsjoch op! Wol nou ’ris brûze en siede,En bounzje troch myn ieren om.Flean op! Ik sjong it beste lân fen ’e ierde;It Fryske lân fol ear en rom.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Ompolske fen it hege sâlte wetter,Fortroppe op in terp ef stins,Hien’ d’ âlde Friezen yn de wrâld net better.Hjar lân en frijdom wier hjar winsk.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Frjemd fen it jok fen frjemde hearen,Faek earem, mar dochs sterk en frij,Stoe de âlde Fries stânfêst by syn menearen.Hy wier in Fries, in Fries stoar hy.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Troch waer en wyn, tsjin need en dea to stridenMei ’t gleone swird yn d’iiz’ren hân,Wier wille yn dy fromme tiden,Wier ’t for de frijdom fen hjar lân.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Fen bûgjen frjemd, en fij fen ljeave wirden,Wier rjucht en sljucht hjar hert en sin.Hja beane om neat, mar mei de bleate swirdenStoen’ s’ alle twang en oerlêst jin.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Sa faek troch stoarm yn djippe sé biditsen,Oerâlde ljeave Fryske groun,Waerd noait dy taeije bân forbritsen,Dy Friezen oan hjar lân forboun.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Trochloftich folk fen dizze âlde namme,Wêz’ jimmer op dy âlders great.Bliuw ivich fen dy grize hege stammeIn grien, in krêftich dûrjend leat.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!E. H.FRYSLâN.Alle minsken binn’ myn broerren,En de hiele wrâld myn thús;Mar it bloed yn Fryske ierenKrûpt nei Fries en Fryslân ta,Krûpt nei Fries en Fryslân ta.Brabân, ha! dyn snipp’re famkesEn dyn bierkes hien’ myn hert.Skoander lân as dou bloeit nearne,Mar ús Fryslân biste net;’t Trouwe Fryslân biste net!Hearlik Hollân! mei dyn stêdden,Moaije greften, jild en rie:Hwer scoe ’k earne ljeaver wenje,As ’er mar nin Fryslân wier,As ’er mar nin Fryslân wier.Gelderlân! hjir op dyn bergenSjen ’k Gods moaije wrâld yn ’t rounO gesichten! Ho forruklikIs ’t dêr jinsen op ’e groun,Is ’t dêr jinsen op ’e groun!Fryske hert! kinst’ hjir noch grine?Hert, myn hert, ho stunest’ sa?’k Bin fen ’t platte lân onwennich;Och! ik moat nei Fryslân ta;Och! ik moat nei Fryslân ta.Ja, ik sjuch dy flakke weiden;Karren stouwe oer’e wei;Feint en faem nei merke jeije;Flodders fleane efternei,Flodders fleane efternei.Fryslân! Fryslân! de lânsdouweDêr ús mem my widze het;Dêr ik boarte mei de famkes;O! dat lân forjit ik net;O! dat lân forjit ik net.Fryslân! Fryslân! dy forjitteScil ik yn it tsjustre grêf,En dyn heldenrom útmjitteSa lang as ik sykje kin.J. H. H.Sibbel fen de Ryp op it iis.SIBBEL FEN DE RYP.Sibbel fen de Ryp stiet op ’t skerp;Scil ride.Wol ’ris nei Harns op redens ta;Lit glide!Allinne ride,En noait net glideMei frjemd folk wol hja, Traldra.Is Sibbel nin tsjep faem? seit sy;Hwa bliuwt ’er in tsjep faem mei my?Dêr tsjen’ de keapljue op hjar taMei heakken.“Moai famke, sizze sy, ryd netYn wjekken.”Mar hja oan ’t rekken.Docht lange skekken.Net to keap! seit hja, Traldra.Myn waren binne to djûr for jy;Siikj’ yn ’e stêd jins kreammerij.’t Studintke wonk to Frentsjer my,Woe patsje.Lei sêftkes om myn hals syn hân,Sei: “skatsje!”Meist’ my net patsje,Al seiste, skatsje.Feint, studearje dou! Traldra.Mar Sibbel hat nin boekje for dy:De flinkste faem yn ’t gea is sy!Is Sibbel fen de Ryp nin tas?Lit saeije!Mei my lei mannich hearke op,Woe aeije.Meist’ my wol flaeije,Mar ’t kin net aeije.Hearke, hânnen thús! Traldra.Sibbel is in flink kant faem, seit hja:Wol heare-hân net oan hjar ha.Hâldt Sibbel fen de Ryp nin streekYn ’t riden?O! ja, as sy mei hjar ljeaf feintMei glide.Den kin ’k wol ride,En lit my glideYn syn earmen. Traldra.Bin ’k net in rappe faem op it iis?Mar hwa wol ride mei in biis?Is Sibbel net for hjar ljeaf feintAllinne?Hy is in boer, en ik wird synBoerinne.Ik wol him nimmeEn lit se rinneDy my sa aeikje. Traldra.Bin ’k net in echte faem fen ’t lân?In boer jow ik myn hert ta pân.J. H. H.NACHT.Stjerren blinke, wyntsjes swije,En natûr laeit yn ’e slom.’t Is de stille nacht fen ’t frijen;Kom, myn ljeave famke, kom!Lit ús hân oan hân hjir sitte,For nin loerende eagen bang;Lit ús wrâlds fortriet forjitte,Ljeafde wit hjir fen nin twang.Djippe stilte is om ús hinne,En it fjild laeit yn de dau:’k Hear it flústerjen allinne,“Ivich, ivich, ljeafde en trou!”Ingels yn dit hillich tsjusterFlodderwjokje om ús ta;Sizze fen ús lok forwond’re:“Hwer is ’t yn de himel sa?”J. H. H.FORTELTSJESFENMASTER ALE BYFOET.Lytse master Ale Byfoet wenne to Dockum, en hie noait fierder yn ’e wrâld op west, as nei Kollum en Birdaerd. En yette hie er mear sjoen yn ’e wrâld, as mannichien, dy syn âlders jild yn Parys ef Londen forslampampet. Faek forteld’ er alderhanne lytse forteltsjes, dy er sa út egen ûnderfining opskoffele hie. Folle krollen wierne ’er net oan, mar hja taestten op ’e lever, en ’t nuverste der fen wier, det der jimmer twa en twa sokke forteltsjes by eltsoar wierne. Ienris priizge him Jarich Tille, syn bûrmanssoan, oer syn skoan forstân. Ei, sei de âlde master, bin ik den sa wiis yn dyn eagen, heite? en knypeage ’ris.Jarich.De hiele stêd seit it, master, en ik woe ek wol, det hja dat fen my seinen.Mr. Ale.Nou heite, aste der oan wo’ste, dat ’s nin hynstewirk. Dou moaste mar tige sjên, Jarich heite, ho ’t de gekken dwaen.Jarich.Hwet gûd? ho de gekken dwaen?Mr. Ale.Ja, ja, en den rjucht oars dwaen as sy.Jarich.Ho giet dat, master?Mr. Ale.Hark, boi, ik scil ’t dy fortelle. Foar jierren wenne hjir in rekkenmaster, in tin, splinterich, grimmitich keardeltsje, master Spin hjitte er. Dy roun deis oer ’e strjitten, eft er in slach mei de moalpûde hawn hie, en praette en eamele jimmerwei binnensmûle mei him sels; mei nin minske praette er oars. En immen ’ris rjucht yn ’e tût to sjen, dat doarst’ er net dwaen, sa fier kaem er net; ivich seach er foardel, en nei him sels.—Ho mienste wol, Jarich man, det de Dockumer ljue dy man hietene?Jarich.Wel! in man dy yn ’e stúdzje roun, tinkt my.Mr. Ale.Jûk! ja wol, man, it liket der net nei. In gek neamden hja him.—Fij man, tocht’ ik by my sels, dy titel stiet my net oan: lyk as master Spin scil ik net dwaen, dat roait net. Sjuch dou de ljue fiks yn ’e tût, tocht’ ik. Ef, hwet yette briker is, yn dy sels to praten, as de healwize ljue; né, fij! sprek dou ljeaver mei oare ljue, sei’k.—Nou, hwet tinkt dy, Jarich heite, hie ik nin gelyk?Jarich.Ei, wis en wrachtich, master! wis dat!Mr. Ale.Ik wit n’t, ik wit n’t, keuninkje; alheel-en-al yet net. Hwent der roun do yet ek ien yn Dockum om, dat wier mynhear Mich, de dounsmaster, dy seach alleman rjucht yn ’e troanje, en tsjantere mei alleman, dy mar earen oan ’e holle hie, jimmerwei by de rige lâns. En, Jarich heite, ho mienste det de Dockumer ljue dy man wer hietene?Jarich.Wel! in plezierich man.Mr. Ale.Bynei; ’t is der op ôf.—Né, man! hja neamden him ek al in gek. Hea! tocht’ ik wer, dat is onnoflik, hjir wit ik nin rie mei: ho moastou nou dwaen om wiis to hjitten?—Net alhiel-end-al as master Spin, en ek net alhiel-end-al as mynhear Mich. Earst moast de ljue fiks yn ’e toet sjen, as de iene, en den sjuchste bidaerd foardel en nei dy sels, as de oare. Earst praetste lûd mei de ljue, as mynhear Mich, en den yn ’t geheim mei dy sels, as master Spin.—Sjuchste Jarich, sa hab ik dien, dat is it geheim.Op in oare kear kaem in jong keapmantsje by him, mynhear Skrepper hjitte er, dy illindich oer syn ûngelok simpere.Ei, kom, keardeltsje! sei master Ale, dou moast’ it lok mar siikje; dou moast’ der mar op rinne.Skrepper.Wel, ik rin der lang op, man, mar hwet kin it helpe? ’t Is eft de divel der mei spilet. Ik scil tonei de hânnen oer eltsoar lizze, en bliuwe by honk.Mr. Ale.Foaral net! Foaral en bileaven net, mynhear Skrepper! Net opjaen! jimmerwei moatt’ je der op gean; mar tige der om tinke, ho je it gesicht drage.Skrepper.Ho? hwette? ho ’k it gesicht draech?Mr. Ale.Ja, ja, ik scil ’t jo better bitsjutte.—Do myn bûrmans hûs boud waerd, do laei de hiele strjitte fol spierren, balken, stien en kalkbakken. Dêr kaem ús boargemaster Kriek, dy do yet in piipjong en blastich froedsmantsje wier. Dy roun mei de earmen fier fen eltsoar, mei de holle yn ’e nekke en de noas steil nei de wolken ta, en de brol op. Pomp! dêr laei er hals oer kop, en briek syn lofter skonk, dêr er yette krepel oan giet.—Hwet wol ik dêr mei sizze, mynhear Skrepper?Skrepper.Och! it âlde leksom, det men de noas net al to heech hâlde moat.Mr. Ale.Ja, sjugg’ je wol? en dochs ek net al to leech. Hwent in toarntsje dêrnei kaem der wer in oar foarby gean, dat wier mynhear Bombom, de stedsrymler. Dizze man moast jimmerwei ien fen beiden yn ’e kop hawwe, soargen ef gedichten. Dy slûpte sa glûpsk en forslein foarby, en seach stiif nei de groun, eft er der yn delsinke scoe. Krak! dêr briek in tou; as de blits foel der him in stegerbalke foar ’e noas del. De stumper foel fen kjeltme yn ’e swime, en moast fjouwer wiken siik op bêd lizze.—Bigryp’ je nou wol hwet ik mien, mynhear Skrepper, ho men it gesicht drage moat?Skrepper.Jy miene yn ’e mids, net?Mr. Ale.Ja, just, det me net to dryst yn ’e wolken, en net to bang nei de groun sjen moat. As men de eagen bidaerd nei de beide siden weidzje lit, koartom as men om yen hinne sjucht, den komt men yet al troch ’e wrâld, en it ûngelok sit meast yn ’e holle fen ’e ljue sels.Op in oar tiid kaem der in jong kouwekeaper by him, Pjitter Ploffer hiett’ er; dy woe in bytsje jild ha for in lytse negoasje, dy er yn ’e holle hie. “Ik wit wol, sei er, folle scil der net útkomme; mar it rint my nou dochs yn ’e bek, en ik ken ’t sêfts meinimme.” Dit praet stoe master Ale net oan.—Ho folle scoest’ den wol hawwe moatte, Pjitter?Ploffer.Och! net folle, in fotsen hûndert goune sa hwet.Mr. Ale.O! as ’t net mear is, dy kinst’ krije; heel wol, man! En den scilste sjen, det ’k it goed mei dy mien; hwent ik scil der dy yette hwet op tajaen, dat ûnder goe’ frjeonen wol tûzen goune wirdich is.Ploffer.Mar ho nou, master! der yet op ta?Mr. Ale.O! ’t nimt my net ôf; ’t is mar in forteltsje.—Do ’k jong wier, hie ’k hjir in bûrman, in wynkeaper, mynhear Gleon, in nuver mantsje; dy him in selsom praet oanwende, mar dat brocht him ta de poarte út.Ploffer.Ei? en hwet for praet wier dat?Mr. Ale.Wel, as men him ’ris frege: mynhear Gleon, ha je dêr net wer in plomp bulte jild fortsjinne? “Och, sei er, in luzige tûzen goune; hwet wol dat sizze?” As men him sei: mynhear Gleon, de ljue forhelje, det jy frij hwet in slompe by dat bankerot sitte litte. “Och!” sei er den, “hwet scoe dat bitsjutte? in pear sekjes sechstehealen sa hwet. ’t Is de pine net wirdich om der sa oer to jeuzeljen.” Lyk as ik dy sei, Pjitter, de man hie in brede rêch; mar dat fordomde praet lichtte him glêd wei út it seal; hy moast der mei de poarte út.—Ho folle moaste hast ek hawwe, Pjitter?Ploffer.Ik haw jo om hûndert goune forsocht, myn frjeon.Mr. Ale.O ja! ’t is ek sa; ik wird hwet staf.—Mar ik hie hjir yet in oar bûrman, dat wier de flaekskeaper mynhear Foeger, dy boude troch in oar menear fen praet dat greate hûs mei dy skûrre der efter.Ploffer.De diker! dat woe ’k wol ’ris witte; ho wier dat?Mr. Ale.As men him ’ris frege: dêr ha je in gnap plokje hawn, net? dêr ha je frij hwet jild fortsjinne, net? “In bulte, man! in tige skoane bult, in grouwe hûndert keizersgoune.” En den koe men sjen, det de man it hert yn ’t liif lake. Mar as men sei: Ho nou mynhear Foeger! stiet de mûtse net goed? “Och,” sei er den, “praet der net fen, man! ik haw in lilke dei hawn, ik haw in hânfol jild forlern, fyftich goune, man! in grouwe skoane fyftich goune!” Hy wier mei in bytsje op ’e stap komd, mar lyk as ik dy sei, dit hiele hûs, mei dy greate skûrre der efter, hat er der del set. Nou, Pjitterman, hwet for praet stiet dy nou bêst oan?Ploffer.Nou, dat wit’je wol, master Ale; de lêste.Mr. Ale.Neiby, mar alleheel-en-al stie er my dochs ek net oan, dy mynhear Foeger. Hwent hy sei ek: Folle jild! folle jild! as er oan ’e earmen, ef oan it lân jaen moast. En, Pjitter heite! ik, dy twiske beide praters yn wenne, haw fen beide in bytsje nomd, en den praet ik nei de tiid seit, soms as mynhear Gleon en soms as mynhear Foeger.Ploffer.Wel, de deale! né; ik hâld it mei mynhear Foeger.Mr. Ale.Ho folle moast’ den ek habbe, Pjitter heite?Ploffer.Folle jild! folle jild! in grouwe hûndert goune!Mr. Ale.Sjuchste, Pjitter? ’t scil wol gean mei dy: dat wier ’ris gnap fen dy, man! As men fen in goe’ frjeon boarget, moat men prate, as mynhear Foeger; en as men in goe’ frjeon út ’e need helpt, den moat men prate as mynhear Gleon.E. H.Master Ale Byfoet.Iislânskip.IT MAERTEBLOMKE.[7]Kom, myn ljeave foarjiersberntsje,Mei dyn wite poanne op:Krûpstou ek wer út dyn herntsje?Wolkom, wolkom, griene pop!Koeste troch ’e snie yet boarste,Lytse ljeave poanneman?Koeste troch ’e hirde koarstePoarje, lytse maerteman?Wierste dêr net trochforklomme,Yn dy izerhirde groun?Koeste troch ’e winter komme?Wierst’ de hiele winter soun?Hieste ’t dêr net kâld, myn koeze,Hast’ dêr ek nin selskip foun?Haste dêr allinne klûzeYn dy djip-bifêrzen groun?Wolkom, trijris wolkom, soantsjeFen ’e skrouske wintertiid!Wis, dou bliuwste hjir in toarntsje,En dou makkest’ ús ’ris bliid.Mar myn ljeave griene boadeFen dy romme griene tiid,Fij! it rûge en kâlde noardenGûlt en bilet wiid en siid,Spijt yet heil út swarte loften,Reint en touwert wyld en kâld,Eft der tûzen tongers ploftenOp ’e keale kâlde wrâld;Pipet yet troch mêst en toerren,Faget tek en beammen wei;Skoddet yet mei hûs en skûrren,Bliest de wylde weagen wei.Nou, dou bist’ der nou, myn koeze,Mei dyn wite poanne op,Simmerloften scill’ hjir rûze,Bliuw hjir mar, myn ljeave pop.Och, dou kinste hjir net bliuwe,Dat laeit net yn dyn natûr;Mannich ûren scilste kliuwe,En den is dyn libben oer.Hast litstou dyn holtsje sinke,En den giest’ wer nei de groun;Nimmen scil om dy mear tinke,As dy ’t libben dy hat jown.Dy scil dy yn ’t libben roppe,Grien en prûzich lyk as hjoed,En dou komste wer hjir boppe,Ljeaf forgetten maertekrûd!E. H.OAN DE SWANNEBLOMMEN.[8]Lang forgetten swanneblommen,Driuwers op ’e stille mar;’k Freegje wirden fen de stommen,Alde Fryske wapenblommen!Tinkt der immen yette oan (hjar)?Mei hjar griene sterke spjirrenKomme se út it wetter op,Ivich bluistrich alle jierren,Prykje en loaitsje hja fen fierren,Tsjin it gleone deiljocht op.Fyn bisneine syd’ne lapenDobberje op it wetter om;’t Binn’ hjar griene gledde kapen,Dy op ’t âlde Fryske wapenSprieken: “Sa driuwt Fryslân om!”Winters binne hja forgetten,En hja rêste yn de groun;Under iis en snie bisletten,Yn de poellen, yn de petten,Sliepe hja de winter roun.Hwa scil hjar wer libben meitsje?Hwa docht hjar de eagen op?Ut hjar deasliep hjar opweitsje,Det se boppe wetter reitsje,Frjeonlik glûrjend út hjar knop?Lyk as d’ âlde Fryske lânnenFaek forswolge troch de sé,Mar troch krêft’ge Fryske hânnenWer forlost fen twang en bânnenEn ophelle út de sé;Komt de hân, dy ’t al bistjûret,Lûket jimme út de groun,As de maitiidssinne gloeret,’t Dôve libben wer oanfjûret,Krûpe jimme út de groun.Yn in weake groun fortize,Sitte se yn hjar stamme fêst;Frjeonlik scill’ s’ hjar troanje wize,Frjeonlik laitsjend wer oprize,Ut dat kâlde wetternêst.Blier sjen se oer it wetter hinne,En hja rypje ta in knop,Stoov’ hjar berntsjes oan de sinne.Geane hjerstmis den wer hinne,En fordriuwe as kaf en hop.Sa ek, Fryske wetterfammen,Gongen de âlde Friezen oer,Binn’ forgetten de âlde nammen,Binn’ fordylge de âlde stammen,En útwjoed mei ierd en oer.Binn’ der nou ek krêft’ge tûken,Utroun út dat âlde haed,Dy fen bûgen witte ef bûken,Mei gjin twingen ef gjin lûkenBinn’ to troaijen fen hjar paed?Fryske blommen, wetterfammen,Pronkers op de stille mar,Tsjûgen fen dy âlde stammen,Fryske blommen, wetterfammen,Siz my, lykje wy oan hjar?E. H.De Pikmar by Grou.YN ’E PIKMAR BY GROU.De Fryske hirdsiler.DE FRYSKE HIRDSILER.Skipkesile, skipkesile,Dêr nei stiet myn Fryske sin.Skipkesile, skipkesile,Sa lang as ik tôgje kin.Wetter, wetter is myn libben,Hinget siel en libben oer.’t Libbet, popert my troch de ierenAs ik oer de weagen stjûr.As de wylde fûgels djoeije,’t Reidmosk tsjottert ljeaf fen toan,De eintsjes troch de weagen roeijeMei de piken efteroan;As it djier yn griene weiden,Yn de gêrzen wille het,Ef biskûle yn de reidenFiskerman syn fûken set;Den oer Fryske markes driuweYn de romme simmertiid,Yn de lije simmerjounenMakket hert en sinnen bliid.Yn de kâlde hjerstmismoarnen,Wolkom, stoere noardewyn!Moantsje mei dyn silv’ren hoarnen,Wolkom mei dyn gleone skyn!Sûzje my troch mêst en linen,Ljocht my op de tsjust’re poel!Noarman hirdet ier en sinen,’t Moanljocht wiist my paed en doel.Yn de kâlde hjerstmismoarnen,As ’t noardwesten giert en bromt,As de heil it wetter giselt,Dobb’rje ik iensum op de romt’.Diggelfjûr sit oan de toppen,Swarte loften hingje ’er oer,Touwers fluitsje troch de stroppen,Eangstich skoarje ik oan it roer.As de wite koppen stouwe,’t Skipke kreaket, hellet, sûcht;Hingje, slepe, dweile, sjouwe,Dat is ’t libben dat my noecht.Noflik is ’t den thús to kommen,Om de ljochte gleone klûsFen it diggelfjûr forhelje,Fen it wylde weachgebrûs.As de bernkes freegje en harkjeHwet hjar heit het ûnderfoun;Moast ’k sa ’n dei mei noed trochfarkje,Trij’ris noflik is de joun.Friezen binne wetterlieuwen;Het it wetter wille en noed,’k Wol in wetterpolsker bliuwe;’k Bin fen ’t âlde Fryske bloed.Sa, Tsjerk Hiddes, greate liederFen de frije Fryske fleat,Wier dyn libben, waerd dyn stjerrenOp it wide wetter great.Silen, swabjen wier dyn libben,Hiest’ net oer de weagen bromd,En de Ingelskman bitong’re,Hwa hie den dyn namme romd?Ja, de Vries, dyn Fryske nammeIs net op de weagen stoarn:Né, hy libbet oer de séenIvich, Fryske wettersoan!Skipkesile, skipkesile,Dêr nei stiet myn Fryske sin:Skipkesile, skipkesile,Sa lang as ik tôgje kin.E. H.TROCH IT RINKET.Foar tachtig jier wenne der in smidswiif op ’e Gordyk, dy hjar man skjin oer hie, en dy nearne mear nei langhalze, as nei de ûre fen syn dea. In bysfeint, dy ûnderdúms ek in goe’ frjeon fen ’e smid wier, joech hjar de rie, om hjar man alle moarnen op waerme boltsjes to traktearjen, en dêr scoe er blyn fen wirde, en einling wol stjerre. Dêr harke sleaukemoi nei, eft hjar lij wetter yn ’e earen getten waerd. En man! hjar bislút wier: de smid scoe der oan, hy scoe de sêfte waermboltsjedea stjerre. As hja moarnsier de bakkershoarn hearde, den fleach hja as in wylde draek ta de doarren út, en helle for in skeljen waerme boltsjes. De smid bearde det er nearne fen wiste, en sei tsjin syn wiif, dy oars sa fym’l as in skjirre wier: hea ljeave, ho komt Peaske sa yn ’t lân? Dou wirdste rynsk! “Ja,” sei hja, “baes, wy habbe langernôch goarre, wy moatte it der mar ’ris hwette rommer fen nimme; en jy moatte der sa swier for smeije, det, my tinkt, jy meije it der to minste wol goed fen nimme.” En de smid, dy in great longerich keardel wier, en dy lyk as de measte fen syn swarte collegas, in man oan it ambeld, mar ek in man oan ’e krêbbe útmakke, friet as in lieu alle moarnen wol tweintich waerme boltsjes op. Einling stoe it him dochs tsjin, en do er seach, det it syn wiif ek bigoun to bigreatsjen, klage er det him de eagen bigounen to skimerjen, en hy dronk syn dikkop ek net mear, omdet er wol ’ris heard hie, det it kwea for it gesicht wier. Dit stoe it bygelovige wiif danich oan, en hja biklage him yette ek, dy falske njirre! Dit wirk sjampere noch al twa dagen sa oan, mar de tredde deis, do de smid moarns opstoe, woe er syn broek krije, en hy taestte yn it turffet; hy woe syn skoen oantsjen, en hy krige de âlde boarre by de kop; hy woe de prûk opsette, en hy hie de feger beet. Jimme kinne tinke hwet in nocht it wiif der oan hie, mar hja hâldde hjar froed en fyn, en sei: “Och hea, baes! kinn’ jy net mear sjen?” “Né, Lys!” sei er; “Nou woe ik mar, det ik mar dea wier: mar ho kom ik dea? Ik hab wol ’ris heard fen master Ipe, det fordrinsgjen de sêftste dea is. Mar ik doar it sels net dwaen; den moastou my helpe, ljeave. “Fij, sok raer praet, baes! Jy moatte sa net,” sei it falske wiif, “jy kinne licht yette wol ’ris betterje. Ik scil ’ris nei master Baltes gean; dy hat sok superber eachwetter.” “Wel,” sei de smid, “ik wol dea, dat hab ik sa mar yn myn holle set, en dou scilst’ my helpe.” “Dat is oars al hwet raer, sei it wiif, mar it is lyk as jy sizze, baes; in blyn minske is in ûngelokkich minske. Sa is ek dochs neat oan it libben. It griist my oars as ik der om tink. Mar ho moat dat den, baes?” “Wel,” sei de smid, “my tochte, dou moaste my mar nei de rânne fen ’e feart liede, en dêr scil ik stil stean bliuwe, en den moastou der my mei in oanrin yn fiere.”Sa sein, sa dien. De oare deis, do de fallaetsman krekt oan it skutten wier laette Lys de smid nei ’e kolkswâl, en do gong hja earst efterút, en do fleach hja mei koegelsfeart op him ta; mar de baes, net sleau, stapte twa trêdden út ’e wei, en nou fleach syn wiif him as in swel foarby, hals oer kop yn ’e kolk. Do moartsje en gûle, sa ûnhjirmlik, det yen hearren en sjen forgong. “Och, rôp se, “ljeave baes, help my dochs!” “Ja,” sei de smid, “ik scoe dy wol helpe, ljeave, mar ik kin dy net sjen, ik bin blyn.” “Help, help!” rôp se for de lêste reis, en dêrmei sonk hja ûnder wetter.De fallaetsman, forheard fen it gûlen en geijen fen Lys, kaem ta de doar út stouwen, en dy rôp oan ’e smid: “Dit is raer, net, bûrman? Moat dit sa, man?” “Ja, man,” sei er, “hja is der sels ynflein, en wolstou se opfiskje, dat kinste dwaen, mar ik wol der nin hân nei útstekke; hwent hja woe der my ynrame, mar ik wier hjar to rêd.” De fallaetsman grypte syn heak, en fiske yn ’e kolk, mar de stream hie hjar troch it rinket litsen, en do kaem hja oan ’e oare kant fen ’e sylsdoar wer opboarsten, en do pikte er hjar mei de heak yn it jak, skoerde hjar op ’e wâl, en brocht hjar healdea by de smid thús, dy hjar in heal romerfol Berenborger yn ’e hals geat, hjar forskjinne en nei bêd brocht. De smid koe sjen, en dronk de selde joun syn dikkop wer op, en ’t wiif wier tonei sa mak, det er se om ’e finger wine koe.Manljue, dy onmakke frouljue habbe, lit se troch it rinket fleane. It helpt hear!—E. H.Troch it rinket.TROCH IT RINKET.DE FRYSKE TSJIRLEN.Wierne de âlde Friezen frij,Fryske soannen binne wy.De âlde moed is net forroun:O, wy stjerre for ús groun!Stoarm en wetter haww’ wy hawnOer ús ljeave Fryske lân;’t Folk, dat for nin weagen swicht,Falt it oarlochsswird ek licht.Jane wy den ek nin keapFor in wylde stropers heap!Frijdom, koft troch eigen moed,Is ús mear as goed en bloed.’t Gleone skerpe krigersswirdLûke wy for hûs en hird,En wy binne eang ef bang,As for frjemde keunings twang.Brûz’ nou ’t âlde Fryske bloed!Kom wer, frije Fryske moed!Frijdom, frijdom is ús noftAs de fûgels yn de loft.De âlde Friezen wierne frij;For de frijdom fjuchte wy,En in echte frije FriesHat fen frjemde twang in griis.E. H.DE TWADE JOUN.Dy teltsjes, dat hie moai skoan foldien; de niften fen Aldegea langhalzen der al wer nei. Domenij hie der ek fen heard, en siet de oare jouns al ier by Saske en Pîbomme to pizeljen; it jongfolk wier út to slydjeijen, en der wier nimmen fen hjar thús as de klomske skroar, dy dat fiersto kâld wirk wier. Saskemoi, goêmoer, siet oan ’e kiel ta fol fen dat iene studinteteltsje. Dat fen dy hel en dy himel wier it fromme minske al to ûnfoech, en Pîbomme hie bynammen it grou op de studint, det er ta preker studearre, en den sa grousom forhelje doarste. It wieren beide moai luftige ljue sa yn ’e omgong, mar as der fen ’e skrift yn kaem, wierne se fen top ta teil earnst. Gabe sels wier dat mei al syn flinken to mâl. De bysfeinten mienden wol ’ris, det hy, dy oars sokke brike útstellen die, ek wol mei hjar oer de skrift hinne roffelje scoe; mar mis wier ’t! “Dat is hillige groun, heite!” sei er den; “Aste my dêr op hawwe wolste, den earst hoed ôf en de skoen út.” Mar der siet mei Pîbomme en hjar noch oar sear. Pîbe en Saske hjar beide âlders wierne fen Dockum fendinne, en it stike hjar wakker yn ’e krop, det dy twa Dockumers der mei dy Geastmer sa sneu ôfkamen. Om koart to gean, Pîbomm’ seach noartich, en Saskemoi wier prot. Domenij rûkte gau, dat wier poetsje it each út, en makke in boadskip nei hûs ta om de studint to sizzen, det er dat wer yn ’e es bringe moast. Dy kaem aenstons mei domenij werom, en do hien’ je it praetsje, dat folget.Domenij.Biste oer Dockum reisge!Studint.Fen Grins ôf? Ja, domenij.Domenij.Wel, ho wier ’t mei de greate granaet? Laei er noch oan ’t keatting; ef hiene de Dockumers him al oppluze? It is in krappe tiid, en yn de kjeld is men roppich.Saskemoi.Dêr ha je it deukerske genar wer. Hie ’k it net toft? Nou scill’ der de kâlde turven wol by komme.Pîbomme.En de protter, dy it plakkaet bisnjit. Ik woe jo wizer ha, domenij.Studint.Ja, dat earm Dockum hat in bulte to lijen. It is de bok Azazel; alle sonden wirde der op laden.Saske.Hâld dou dy mar stil, feint. Dy mei dyn Geastmer stroufretter kenne wy wol.Studint.Wel, nou ja, boerinne! Dat wier al hwette. Ik kin ek noch in teltsje det twa Geastmers fen ién Dockumer bijeuzele wirde. Scil ik jo dat ’ris forhelje?Saskemoi.Né feint! Wy hawwe ús meuch al fen dy teltsjes. Doch dy to Grins! Wit, jowe se dy gjin stikstoete.Domenij.Om dy de wierheit to sizzen, fljochste de ljue hjir to heech ef to djip. Dou gieste mei hjar nei de hel en nei de himel; dat woll’ se wol lije yn ’e tsjerke, mar ûnder de boerekofje is ’t hjir in âld jestael om op it ierdryk to bliuwen.Jongfolk to slydjeijen.JONGFOLK TO SLYDJEIJEN.Studint.Den ha ’k ’t dêr mei forbruid. Nou, dat wier ek by ’t mak ôf, dat biken ik. Mar dat fen Dockum, né, dat lit ik net op my sitte. Hwent as der ién is, dy fen Dockum hâldt, den bin ik it.Pîbe.Dou? Ja, dou!Studint.Hark ’ris húsman: alle gekheit op in stokje; Dockum is nei Starum de âldste stêd fen ús âld Fryslân! nin pleats haww’ we ek dêr sa folle wize ljue, sa folle krychshelden út foart komd binne as út Dockum. Lyk as men nou de âlde ljue yn eare hâldt omdet se âld binne en de fale merken fen ’e tiid op ’e holle drage; lyk as we tsjin de grize held mei eagen fen earbied opsjen, omdet wy ’er by tinke hwet hy west is en dien hat, sa ear ik in stêd, dêr de geboartedei fen weisinkt yn ’e forgettene ieuwen fen âlds, en dy sa goed as de bêste syn part oan de leaven hat fen ús Fryslâns earekrans.Saske.Scil ik dy in pantsje bysette, feint?Studint.Nou, kom, ja, boerinne! Lit ik de mûle ’ris wiet meitsje.—En hwet scil ’k fen Dockum sizze, as ’t oankomt op it bergjen ef oanfokjen fen tige wize ljue? Ik swij fen wrâldske wysheit; ik sprek allinne fen de himelske, en den siz ik, det it Dockum is, dêr it Kristendom alderearst leard, oannomd, en foart oer hiel Fryslân útspraet is. Dêr hat Bonnefacius de groun mei syn bloed hillige: dêr hat Willehaed de bern fen de Fryske edelljue it Evangeelje leard: dêr hat Alberic wenne, dy ek yn ’t lân fen plak ta plak, fen doarp to doarp, it Heidenske gelove útroaide en it Kristelike yn ’e pleats plante.Saske.Hwet haste ljeafst, feint? In wyt ef in read klontsje?Studint.Kom, jow my mar i’s in read. Dat is goe’ for myn âld boarst.—Om nou noch in wirdtsje to sizzen fen de kriichstikken fen Dockum; hwet wolle jimme ljeafst? Scil ik bigjinne fen anno 1218 do se mei twa koggen it kestiel fen Damiate ynnamen, en for de oare kristenen romte makken om de Sarracenen op ’e hûd to kommen? Mar né!....Saske.Kom, feint, stek i’s oan; dêr is piip en tobak.Studint.Mar, né; ik scil mar i’s hwet neijer oan ús tiden delkomme. Siz my ’ris, goede minsken! do de Spanjerts.... De deuker! dêr brek ik myn piip.Pîbe.Dat is nin byt. Helje in oaren, Gabe.Studint.Do ’t de Spanjerts hjir to lânne troch moardzjen en barnen alles forstomd hiene, en in kik ef mik de dea wier; do allinne in heapske Wettergeuzen, dy op ’e Noardsé omswabberen, net bûge ef swichte woenen; ja do dy earme sérobben yn hjar wrakken de frijheit fen ús lân laden hienen, en by gelok de Briel ynnamen, siz my, hwerre kamen do de Fryske kapteins wei, dy mei dizze helden foeren en fochten? Hja kamen fen Dockum; it wierne twa broerren, Fokke Abels en Jan Abels, boargers fen Dockum.Domenij.Ei, ju! Dat ha ’k noait net witten.Studint.Hea, Domenij, wisten jy dat net? Op dy twa broerren hat Oene Zwier ommers noch dy moaije rimen yn synGeusenmakke.Domenij.O ja, dy ken ik; mar sizz’ se mar ’ris op.Studint.Harkje den!Die stuurse weezens zyn twee Friezen;Eén schip is onder hun gebied.Sy kunnen niets als dat verliezen,En hebben ander erfgoed niet.De moeder ging daarvoor verpandenHaar huys, haar haav’, en hare landen;Geen ampt voor soonen was ’t begeer.“Gaat,” zeide zy met norsche woorden,“Verjaagt die wet en godsdienst stoorden,“En keerd hier, Vry! of, Nimmerweer!”Gabe.Dy dat makke wist ho it Friezen om it hert is. Dêr sit pit yn.Domenij.Krekt, skroarke! Dêr sit pit yn, en dêrom meije de ljue der nou net oer. De mage fen hjar hersenpanne is nou allehiel oan dat winerich en wetterich flut fen rimen forwend.Gabe.Ik hear in belgereid. Dêr scille Rommert en hjar wêze.Studint.Kom, ja; den gean ik foart: oars wirdt de keamer to fol.Pîbe.Wel, my tochte, feint, dou moaste hjir to joune mar bliuwe; wy scill’ ’t nou hiel wol mei dy skipperje.Studint.Ja, mar, myn kammeraet sit allinne thús.Pîbe.Domenijs neef? Wel nou, helje dy, man; den hawwe wy ommers it folk wer by de ljue.De studint gong om domenijs neef op to heljen. Undertwiske kaem Rommert mei de frouljue yn, en do it folk allegearre by honk wier, fiteren de niften fen Aldegea Gabe oan om syn teltsje út to fortellen. De skroar sei, det de skiep bihâlden to Westerein oankomd wierne, en det syn teltsje dêrmei út wier. “Né, seinen de niften fen Aldegea, dat hâldt net. Den moaste in oar. Scoestou frij? Wylst Gabe dêr mei alderlei kwinkslaggen tsjinaksele, sei Pîbomme, det er him mar i’s bitinke moast, en det Bokke ûnderwiles wol in teltsje opsnije scoe. Bokke wier de âld feint, dy alear mei in Hynlipper fluit op Nerf fearn hie, en dy ’t de nuvere staeltsjes, dy’t er as siler heard hie, noch yn ’e holle sieten. Syn teltsje bigoun sa:“Yn ’e wâlden stoe alear in domenij, dy rju neigeande wier. Hy neamde him sels harder fen ’e gemeinte, mar de man houdde hast mear fen de wol as fen de skiep sels, en as er hjar de skjirre op ’e hûd krige, like it mear nei fillen as nei knippen. Dizze domenij hjitte Gripius, en domenij Gripius galme yn ’e tsjerke noch al folle fen ’e wirken fen ’e barmhertichheit, bynammen dy men dwaen moat oan de tsjerke en de wachters fen Syon: dêr miend’ er de domenijs mei. Ienders sleat er syn preek mei dizze wirden: “As jimme oan de minsken jild liene, jowe se jimme krap fiif goune fen it hûndert, mar al hwet jimme oan ús ljeavenhear jane, dat jowt er dûbeld werom.” De preek wier dien, it ponkje waerd troch de earmfâden lege, en sjochste wol, ûnder in pearhûndert duiten laei ek in gouden rider forsyld. “Dy preek hat fortuten dien,” rôp de dyaken, dy de rider earst yn ’t each krige, en omdet it noch noait bard wier, roun domenij mei greate feart nei hûs ta, om pastoarske dit greate nijs bikend to meitsjen. It fromme minske hearde ta syn forbazing alheel net frjemd op: mei in blier wêzen andere hja: “Den stiet jo dat goed oan? Kom, dat foldocht my, domenij! Jy hawwe sa dierber preke, det ik koe ’t net langer útstean. De rider fen beppes hie sa lang al yn ’e bûgel omtoarke, det hy moast der nou mar oan, tochte my.” “Ja, mar, de deuker, sei domenij, sa ha ’k dat net miend, wyfke. As wy sokke dingen sizze, dat is for de gemeinte en net for de pastoarskes. Foi, man! In grou rider!! Dat is ommers sa bryk as in hispel.” Mar domenij woe heech springe, hy woe leech springe, de rider wier wei en pastoarske houdde fol, det de leksoms fen ’e preekstoel yn ’e earste pleats wierne for him, dy se joech, en for syn húsgesin, om nei to dwaen. “Och! hwet bistou in sloofke!” sei er op it lêst, en helle de skouders op.Mar dy preek dêr kaem noch in oar bollekeal fen, dat net better wier as it earste. Domenij hie do ek yn ’e tsjerke in âlde koaterboer, Ealsom wier syn namme, mei syn wiif Botsjemoi; in pear dippere, sunige ljue, mar dêr it sa hwet mei by de flotgêrzen lâns moast; hja hienen hjar brea, en ek net mear. De greatste rykdom fen de âlde minsken wier in kou, dy bloarre hjitte, en dy se mei in tou by de kanten fen de bosken en bou-ikkers lâns laetten om it beest oan ’e kost to helpjen. Do de preek út wier en hja nei hûs panderen, sei Ealsomme tsjin syn wiif: “Haste wol heard, ljea’, hwet domenij sein hat? Dat wy oan him jane, jowt ús ljeavenhear dûbeld wer. Hwet toft dy, ljea’, as wy domenij ús bloarre joegen?” Op dit wird seach Botsjemoi de âld man oan, krekt eft se sizze woe, det it him yn ’e holle slein wier. Hjar bloarre weijaen, dy hjar jinnichste treast en gewin wier; dêr hja mei praette as mei hjar eigen bern; né sa sterk wier hjar gelove net. Mar hjar tsjineameljen holp net folle; Ealsom houdde oan as in klis, en hy sei op it lêst: “Dou wiste ommers, ljea’! it bist jowt net to folle mâlke; forline jier wier it jaer der skjin ûnder wei; in kealforlizzer is ’t ek, en det se dy lytse klei ôfstaet hat makket hjar om de deuker ek net better. En hwet haww’ wy lang mei dy raspige skonken ommastere! It beest is nou oars noch al sjuch, en domenij scil der wakker mei op snjit wêze. En den twa kij werom, Botsje! Bêste meltsekij! púk, púk, sa as ús ljeavenhear se jowt.” Mei dy twa kij spegele Ealsom syn wiif sa lang yn ’e eagen, det hja op it lêst kamp joech en fen de kou ôfseach. Dêr panderen de âlde ljue mei hjar bloarre hinne; Ealsom hie it bist by it hoarntou, wylst Botsjemoi, dy de stirt houdde, heal geande, heal tritsen, efteroan skoffele. Sa kamen se by domenij oanstoaijen, dy wakker yn ’t skik wier, en de earme ljue mei in sekfol segenwinsken en in droege hals nei hûs ta stjûrde.Studint.Sa as it sprekwird seit: Gods barmhertichheit en pape-gjirrichheit dûrje ta yn îvichheit. Amen.Saske.Foi! sok sizzen. Hikkelje him mar i’s domenij.Studint. Ja, mar jimme domenij der bûten.Domenij.Dat is noch al genadich. It moat onfoech mei dy, ef it is net moai. Mei sok preekjen krigest’ noait nin birop.—Ho gong dat do fierder, Bokke?Bokke.It bislach fen domenij Gripius wier nou helte greater wirden: hwent fen him sels hie er in mûskefeal kou, en dêr nou de bloarre fen Ealsomme by, dat wier twa. Hy hjitte dêrom de koster, dy syn boerkerij birêdde, om it bist oan sines to keppeljen, det it net weirinne scoe. Yn de earste ûre twa krige bloarre dat allehiel net yn ’t sin; hwent oan ’e wei hie se it altiten bjust’re skrok hawn, en nou kaem se yn it pasterijefintsje, dêr ticht fyn gêrs woechs; dêr friet se det se stinde. Mar do se de bealch fol hie, gong it hjar as folle ljue dy to gast west hawwe, en bitankje mei it gat oan ’e stile fen ’e doar to rossen. Bloarre waerd onwennich; hja doek, hja krong, hja skodde en dune, det de oare mei moast, se woe ef net, en sa foartwramende fleagen se op it lêst mei hjar beiden troch de hikke....Gabe.Nei wâldmans menear, in peal mei in prikke.Saske.Al wer op ’e wâldtsjers. Hâld dy stil, ju!Bokke.Do se op ’e wei kamen, waerd it net better. Bloarre wraksele en skoerde noch mear, en houdde net op foar det se wer foar de âlde krebbe by Ealsom stie. Dêr bâltte se, det de glêzen der fen dinderen. Ealsom, dy krekt sûpenmoalyn siet to iten, moast i’s útkypje hwet der to dwaen wier; mar sa as hy de boppedoar iepene, lei bloarre de kevel op ’e ûnderdoar, en de âld man, dy mei ien de holle foarút treau, staette de noas tsjin de kâlde kouwetoet oan, det it sta sei. Mar do er oer ’e doar kipe en noch in fet kou oan sines keppele seach, wier it krekt eft der twa ingels út de himel foar him stiene. “Wonder! Wonder!” gûlde er sa lûd as er koe; “Hjir Botsje, ju; kom hjir! Wonder! Gau, ju! Wonder!” It âld wyfke dribbele mei saun hasten fen hjar brijpôt nei de doar ta, en frege hwet der wier. “Botsje! Kom hjir!” sei er. “Ha ’k ’t dy net sein? Sjuch, twa kij for ién. Sa giet it ús as wy oan ús ljeavenhear jowe!” Do it âld wyfke mei eigen eagen dy twa keppelde bisten seach, die se de hânnen goêmoer gear en biklonk der fen. “Nou kinste sjen, sei it minske, hwa ’t ús domenij is. Dat is in man! De suvere wierheit sprekt er; it is allegearre ta ús eigen bêst syn preekjen. Jonges! Jonges! Twa kij for ién! Dat is in man!” “Ja, ljea’, sei Ealsom, en den binne der noch fen dy rabbers dy sizze, det de man alles ta syn eigen profyt docht.”Noait hiene dizze twa âlde stakkers sa wyt lake, as dizze joun. Mar heel komselden is ’t hjir folmakke; by hjar ek net. Hja hiene nou twa kij en koene mar ién hokje; jild om in nije stâl by to bouwen hien’ se ek net. Dat wier al slim. Yn ’t ein like ’t hjar mar bêst om de oare moarne nei Drachtster merke to reisgjen, en de bisten to forkeapjen; de kij wierne do wakkere prizich, en kâld jild wier noflik gûd; dêr koen’ se altyt for keapje hwet se woenen. Dat dienen hja, en kamen mei in fikse knoarre keabelde gounen en in luftich sin fen ’e Drachten werom.Ealsom en Botsjemoi op wei nei Drachtster merke.EALSOM EN BOTSJEMOI OP WEI NEI DRACHTSTER MERKE.Pîbe.Dat wier moai, Bokke. Domenij Gripius snei him der danich mei syn eigen kniif. Toe, Saske, nou moastou. Hwet seistou, Jieldouw? Moat moike net?Nift Jieldouw.Ja, moike, nou moatte jy. Jou boerekofje is swiet; haboes! jou teltsje scil ek wol smeitsje.Saske.Och, ljea’; ik kin net. Foi, né. En dêr domenij by en allegearre.Nift Jieldouw.Domenij scil jo net opite. Toe, in teltsje moat der wêze. Oars geane wy nei Aldegea, en sizze oan heit en mem, det je stymsk binne.Saske.Nou, as ’t den moat, den moat it.—Der wier ’ris in âld, âld wyfke; dy foun in houten skeisen; wist net hwet s’ er for keapje scoe. Op ’t lêst gong se nei merke, en koft der in baerch foar; mar de baerch woe net nei hûs ta ef moast nei hûs ta dragen wirde. Do gong it wyfke nei de houn ta, en sei: Houn, Houn! wolstou nin baerch bite? baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de houn. Do gong se nei de stôk ta, en sei: Stôk, stôk! wolstou nin houn slaen? Houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta, ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de stôk. Do gong se nei it fjûr ta, en sei: Fjûr, fjûr! wolstou nin stôk barne? Stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei it fjûr. Do gong se nei it wetter ta. Wetter, wetter! wolstou nin fjûr úteaze? Fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs, ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei it wetter. Do gong se nei de kou ta. Kou, kou! wolstou nin wetter sline? Wetter wol gjin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de kou. Do gong it wyfke nei de line ta: Line, line! wolstou nin okse bine? Okse wol nin wetter sline, wetter wol nin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta, ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de line. Do gong it wyfke nei de mûs ta: Mûs, mûs! wolstou nin line koaije? line wol nin okse bine, okse wol nin wetter sline, wetter wol nin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de mûs. Do gong it âld wyfke nei de kat ta: Kat, kat! wolstou nin mûs fange? mûs wol nin line koaije, line wol nin okse bine, okse wol nin wetter sline, wetter wol nin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Ja, sei de poes, en do de kat efter de mûs, de mûs efter de line, de line efter de okse, de okse efter it wetter, it wetter efter it fjûr, it fjûr efter de stôk, de stôk efter de houn, de houn efter de baerch, en do....De Niften fen Aldegea.En do sei it âlde wyfke fen hoarre, hoarre, en do se thús kaem wier de baerch yn ’e skûrre. Ha, ha, ha! Dêr hat beppe ús wol fyftichris mei yn ’e riften brocht.Saske.Nou, Jieldouw trune ommers sa, en ik wit net oars. Jimme binne ek sa keken.Domenij.Dêr laitse jimme nou om, en it is ek in berneteltsje; mar as jimm’ i’s wisten’ ho âld it is! Yn Ingelân is ’t ek; it is to lêzen yn in berneboekje, dat se dêr noch by tûzenen útjane; en de Ingelsken hawwe it meinomd, do se fen uzes útflechte binne nei Brittanje ta; dat is nou lyn, lit ’ris sjen, ampter fjirtjin hûndert jier.Domenijs Neef.Ja, omke; ik ha ’t okkerdeis noch yn in Ingelsk berneboekje lêzen. Mar de Ingelsken haww’ it teltsje in bytsje bisnoeid; yn pleats fen nei de line, geane hja mei de okse nei de slachter, en as dy oan ’t kilemoarjen wol, fljocht it bist nei it wetter, it wetter nei ’t fjûr, en sa foart hinne.Pîbe.Wel ljea’, dou krigeste ommers de kroane alheel wer op ’e holle.Saske.Domenij is sa wiis, dy scil my wol helpe. Mar, boer, nou moastou; dou haste my earst oanfitere. Elts syn bar, heite.Pîbe.Dêr kin ’k neat tsjin ha. Mar fen de baerch wolle se net sykjen hearre; en it teltsje fen ’e stiennen parrebeam scoe it net better ôfgean. Hwer scil ’k den fen?Gabe.Heit moast mar ’ris fortelle, hwet Toon-wever ús lêsten fen syn faer sein hat.Pîbe.Hwet mienste?Gabe.Wit heit net? Dat fen ’t linnen.Pîbe.Kom, ja, jonge! Dat wier sa slim net. Dou wiste altyt rie. Nou, harkje den mar.—Harmen, Toon-poep syn faer, wier in foech koaterboerke tichte by Munster, en hy weefde ’er sa’n bytsje mank. Iendris waerd hy wakker fen ’e lânhearre pleage om ’e hier, en hy hie neat om jild to meitsjen as in tritich jelne linnen, dat noch heal wiet op ’e bleek laei. Wirch fen al dat gemoan, skoerde de stakker it doek fen ’e hantsen ôf: hy rôlle it net op, mar hong it fjouwerdûbeld oer syn skouder hinne, det it him oan ’e boksen ta bingele; sa koe it ûnderweis noch hwette droegje, toft him. Sa trape er swietsjes wei nei Munster ta, do him tichte by de stêd in gaudief ynroun, dy him in rare pots spile. Dy snaek boksele him deun efter oan, naem it uterste seamke fen it linnen op, en bestte dat sa ûnder it rinnen oan syn baitsje fêst. Sa gau wierne se net yn ’e tsjustre poarte fen Munster komd, dêr in heel espel boeren stoe, ef dy skelm joech Harmen in dúst op ’e hûd, det er hals oer kop yn in smoarge goatte trûzele. Harmen stie wer op, en scoe syn linnen wer opnimme, mar dat wier wei: hy seach yn ’t roun, om en werom, mar nearne gjin linnen. Do bigoun de stakker earmhertich to kriten en to kjirmjen, myn linnen, myn linnen! De gaudief stie heel krankyl rjucht op en del nei dit spul to sjen; op it lêst sei er tsjin Harmen: Ho ropste sa lûd, feint? Hast’ dy sear fallen?” En do Harmen him forhelle, det syn linnen him ontfytmanne wier, sei dy skelm heel permantich: “Dat is ongelokkich, boerke: mar om dy de wierheit to sizzen, biste ek in slûge pôpe. Sjoch hjir, man! Hieste dien lyk as ik, en dyn linnen sa oan it baitsje beste, leau my, nin divel hie it dy ontstellen.”De Studint.Gnap sein, Pîbom! Gnap, man! Jy hawwe in swolch fortsjinne. Bring i’s om!Domenij.Den krigeste mei ien ek hwet, hè? Mar ja, Pîbe; jy falle my danich yn ’e hân, en Rommert mei it sa goed meitsje, forbetterje scil er ’t jo net.Rommert.Moat ik den ek?Domenij.De âlde ljue forhelje, en de jonge frij? Dat scoe ommers de omkearde wrâld wêze. Kom, gau, rep dy hwet! De joun wirdt ús oars to koart. Ik en Gabe moatte ek noch.Rommert.Dêr giet it den hinne.—To Ljouwert wenne alear in âld faem fen sauntich jier, (Fetsjemoi neamden se hjar), dy moai stiif yn ’e rêch wier. Hja hie mar ién erfgenamme, en dat wier hjar broers soan, dy officier op in trijedekker wier. Hy wier al ier ten oarloch gien en swabbe meast op sé om; en om de twa ef trije jier koe er pas iendris by moike thús komme. Ungelokkich foel it âld minske, dat in goe’ sloof wier, yn hânnen fen in tutsjemoi, dy Maike Plom hjitte, en hjar it hûs fol tôge fen alderhânne snaren fen frouljue. Dit heapske pongele hjar swietsjes út, nou mei bisytsjen, den mei lotsjen en jildlienen, en der wierne al frij hwet fearren fen hjar flein, do de farrensman noch gelokkich opdaegjen kaem om der in boerdtsje foar to skutten. Dat stiek Edzer Folperda (hwent sa hjitte de séofficier) danich yn ’t krop; hy seach klear det se moike alleheel weitôge hiene, as er net yn tiids thús komd wier, en den hie hy de houn yn ’e pôt foun. Folperda laei dêrom op ’e loer, om Maike Plom in pots to bakken, dy hjar heuge scoe.Earst fornaem er ’ris nei hjar komôf, en hearde gau det se as in foech jongfaem mei in skipper foartroun wier nei Amsterdam ta, sûnder det immen wiste hwer ’t hja stouwen ef flein wier. Einlik wier se wer opboerljen komd. Hja wenne nou yn it Ruterskertier to Ljouwert, en dêr hie se in stik ef fjouwer jonge frouljue yn hús nomd, om mei for de ljue to naeijen; hwent hja koe baeseftich mei de nidle omgean. It wirk fleach hjar by de rûs it hûs yn, mar it woe dochs nin smoar sette; hja wier fjir-s-to rynsk, en as se in skeljen fortsjinne hie, woe se graech in trijegoune útjaen. Yn hûs seach it ’er ek oerhearich út; hwent dat lyts lapke yn ’e mûle kostte sa ’n bulte, det se oan dweilen en luiwagens net folle spansearje koe. Hjar âlders wierne stoarn sont se foart west wier, en fen hjar oar folk koe nimmen oer wêze, as in broer fen hjar mem mei namme Rouke Lefferts, in húsman yn ’e súdhoek, dy neijerhân mei wiif en bern nei in oar oarde forfearn wier; hwer hinne wist nimmen net. Do Folperda dit mei folle omsnuven wys wirden wier, stelde er syn prikken yn ’t wirk, en dat die er al heel nuver.
Twa geboarteleppels.
Frysk bloed, tsjoch op! Wol nou ’ris brûze en siede,En bounzje troch myn ieren om.Flean op! Ik sjong it beste lân fen ’e ierde;It Fryske lân fol ear en rom.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Ompolske fen it hege sâlte wetter,Fortroppe op in terp ef stins,Hien’ d’ âlde Friezen yn de wrâld net better.Hjar lân en frijdom wier hjar winsk.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Frjemd fen it jok fen frjemde hearen,Faek earem, mar dochs sterk en frij,Stoe de âlde Fries stânfêst by syn menearen.Hy wier in Fries, in Fries stoar hy.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Troch waer en wyn, tsjin need en dea to stridenMei ’t gleone swird yn d’iiz’ren hân,Wier wille yn dy fromme tiden,Wier ’t for de frijdom fen hjar lân.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Fen bûgjen frjemd, en fij fen ljeave wirden,Wier rjucht en sljucht hjar hert en sin.Hja beane om neat, mar mei de bleate swirdenStoen’ s’ alle twang en oerlêst jin.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Sa faek troch stoarm yn djippe sé biditsen,Oerâlde ljeave Fryske groun,Waerd noait dy taeije bân forbritsen,Dy Friezen oan hjar lân forboun.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!Trochloftich folk fen dizze âlde namme,Wêz’ jimmer op dy âlders great.Bliuw ivich fen dy grize hege stammeIn grien, in krêftich dûrjend leat.Klink den, en daverje fier yn it rounDyn âlde eare, o Fryske groun!
E. H.
Alle minsken binn’ myn broerren,En de hiele wrâld myn thús;Mar it bloed yn Fryske ierenKrûpt nei Fries en Fryslân ta,Krûpt nei Fries en Fryslân ta.Brabân, ha! dyn snipp’re famkesEn dyn bierkes hien’ myn hert.Skoander lân as dou bloeit nearne,Mar ús Fryslân biste net;’t Trouwe Fryslân biste net!Hearlik Hollân! mei dyn stêdden,Moaije greften, jild en rie:Hwer scoe ’k earne ljeaver wenje,As ’er mar nin Fryslân wier,As ’er mar nin Fryslân wier.Gelderlân! hjir op dyn bergenSjen ’k Gods moaije wrâld yn ’t rounO gesichten! Ho forruklikIs ’t dêr jinsen op ’e groun,Is ’t dêr jinsen op ’e groun!Fryske hert! kinst’ hjir noch grine?Hert, myn hert, ho stunest’ sa?’k Bin fen ’t platte lân onwennich;Och! ik moat nei Fryslân ta;Och! ik moat nei Fryslân ta.Ja, ik sjuch dy flakke weiden;Karren stouwe oer’e wei;Feint en faem nei merke jeije;Flodders fleane efternei,Flodders fleane efternei.Fryslân! Fryslân! de lânsdouweDêr ús mem my widze het;Dêr ik boarte mei de famkes;O! dat lân forjit ik net;O! dat lân forjit ik net.Fryslân! Fryslân! dy forjitteScil ik yn it tsjustre grêf,En dyn heldenrom útmjitteSa lang as ik sykje kin.
J. H. H.
Sibbel fen de Ryp op it iis.
Sibbel fen de Ryp stiet op ’t skerp;Scil ride.Wol ’ris nei Harns op redens ta;Lit glide!Allinne ride,En noait net glideMei frjemd folk wol hja, Traldra.Is Sibbel nin tsjep faem? seit sy;Hwa bliuwt ’er in tsjep faem mei my?Dêr tsjen’ de keapljue op hjar taMei heakken.“Moai famke, sizze sy, ryd netYn wjekken.”Mar hja oan ’t rekken.Docht lange skekken.Net to keap! seit hja, Traldra.Myn waren binne to djûr for jy;Siikj’ yn ’e stêd jins kreammerij.’t Studintke wonk to Frentsjer my,Woe patsje.Lei sêftkes om myn hals syn hân,Sei: “skatsje!”Meist’ my net patsje,Al seiste, skatsje.Feint, studearje dou! Traldra.Mar Sibbel hat nin boekje for dy:De flinkste faem yn ’t gea is sy!Is Sibbel fen de Ryp nin tas?Lit saeije!Mei my lei mannich hearke op,Woe aeije.Meist’ my wol flaeije,Mar ’t kin net aeije.Hearke, hânnen thús! Traldra.Sibbel is in flink kant faem, seit hja:Wol heare-hân net oan hjar ha.Hâldt Sibbel fen de Ryp nin streekYn ’t riden?O! ja, as sy mei hjar ljeaf feintMei glide.Den kin ’k wol ride,En lit my glideYn syn earmen. Traldra.Bin ’k net in rappe faem op it iis?Mar hwa wol ride mei in biis?Is Sibbel net for hjar ljeaf feintAllinne?Hy is in boer, en ik wird synBoerinne.Ik wol him nimmeEn lit se rinneDy my sa aeikje. Traldra.Bin ’k net in echte faem fen ’t lân?In boer jow ik myn hert ta pân.
J. H. H.
Stjerren blinke, wyntsjes swije,En natûr laeit yn ’e slom.’t Is de stille nacht fen ’t frijen;Kom, myn ljeave famke, kom!Lit ús hân oan hân hjir sitte,For nin loerende eagen bang;Lit ús wrâlds fortriet forjitte,Ljeafde wit hjir fen nin twang.Djippe stilte is om ús hinne,En it fjild laeit yn de dau:’k Hear it flústerjen allinne,“Ivich, ivich, ljeafde en trou!”Ingels yn dit hillich tsjusterFlodderwjokje om ús ta;Sizze fen ús lok forwond’re:“Hwer is ’t yn de himel sa?”
J. H. H.
Lytse master Ale Byfoet wenne to Dockum, en hie noait fierder yn ’e wrâld op west, as nei Kollum en Birdaerd. En yette hie er mear sjoen yn ’e wrâld, as mannichien, dy syn âlders jild yn Parys ef Londen forslampampet. Faek forteld’ er alderhanne lytse forteltsjes, dy er sa út egen ûnderfining opskoffele hie. Folle krollen wierne ’er net oan, mar hja taestten op ’e lever, en ’t nuverste der fen wier, det der jimmer twa en twa sokke forteltsjes by eltsoar wierne. Ienris priizge him Jarich Tille, syn bûrmanssoan, oer syn skoan forstân. Ei, sei de âlde master, bin ik den sa wiis yn dyn eagen, heite? en knypeage ’ris.
Jarich.De hiele stêd seit it, master, en ik woe ek wol, det hja dat fen my seinen.
Mr. Ale.Nou heite, aste der oan wo’ste, dat ’s nin hynstewirk. Dou moaste mar tige sjên, Jarich heite, ho ’t de gekken dwaen.
Jarich.Hwet gûd? ho de gekken dwaen?
Mr. Ale.Ja, ja, en den rjucht oars dwaen as sy.
Jarich.Ho giet dat, master?
Mr. Ale.Hark, boi, ik scil ’t dy fortelle. Foar jierren wenne hjir in rekkenmaster, in tin, splinterich, grimmitich keardeltsje, master Spin hjitte er. Dy roun deis oer ’e strjitten, eft er in slach mei de moalpûde hawn hie, en praette en eamele jimmerwei binnensmûle mei him sels; mei nin minske praette er oars. En immen ’ris rjucht yn ’e tût to sjen, dat doarst’ er net dwaen, sa fier kaem er net; ivich seach er foardel, en nei him sels.—Ho mienste wol, Jarich man, det de Dockumer ljue dy man hietene?
Jarich.Wel! in man dy yn ’e stúdzje roun, tinkt my.
Mr. Ale.Jûk! ja wol, man, it liket der net nei. In gek neamden hja him.—Fij man, tocht’ ik by my sels, dy titel stiet my net oan: lyk as master Spin scil ik net dwaen, dat roait net. Sjuch dou de ljue fiks yn ’e tût, tocht’ ik. Ef, hwet yette briker is, yn dy sels to praten, as de healwize ljue; né, fij! sprek dou ljeaver mei oare ljue, sei’k.—Nou, hwet tinkt dy, Jarich heite, hie ik nin gelyk?
Jarich.Ei, wis en wrachtich, master! wis dat!
Mr. Ale.Ik wit n’t, ik wit n’t, keuninkje; alheel-en-al yet net. Hwent der roun do yet ek ien yn Dockum om, dat wier mynhear Mich, de dounsmaster, dy seach alleman rjucht yn ’e troanje, en tsjantere mei alleman, dy mar earen oan ’e holle hie, jimmerwei by de rige lâns. En, Jarich heite, ho mienste det de Dockumer ljue dy man wer hietene?
Jarich.Wel! in plezierich man.
Mr. Ale.Bynei; ’t is der op ôf.—Né, man! hja neamden him ek al in gek. Hea! tocht’ ik wer, dat is onnoflik, hjir wit ik nin rie mei: ho moastou nou dwaen om wiis to hjitten?—Net alhiel-end-al as master Spin, en ek net alhiel-end-al as mynhear Mich. Earst moast de ljue fiks yn ’e toet sjen, as de iene, en den sjuchste bidaerd foardel en nei dy sels, as de oare. Earst praetste lûd mei de ljue, as mynhear Mich, en den yn ’t geheim mei dy sels, as master Spin.—Sjuchste Jarich, sa hab ik dien, dat is it geheim.
Op in oare kear kaem in jong keapmantsje by him, mynhear Skrepper hjitte er, dy illindich oer syn ûngelok simpere.
Ei, kom, keardeltsje! sei master Ale, dou moast’ it lok mar siikje; dou moast’ der mar op rinne.
Skrepper.Wel, ik rin der lang op, man, mar hwet kin it helpe? ’t Is eft de divel der mei spilet. Ik scil tonei de hânnen oer eltsoar lizze, en bliuwe by honk.
Mr. Ale.Foaral net! Foaral en bileaven net, mynhear Skrepper! Net opjaen! jimmerwei moatt’ je der op gean; mar tige der om tinke, ho je it gesicht drage.
Skrepper.Ho? hwette? ho ’k it gesicht draech?
Mr. Ale.Ja, ja, ik scil ’t jo better bitsjutte.—Do myn bûrmans hûs boud waerd, do laei de hiele strjitte fol spierren, balken, stien en kalkbakken. Dêr kaem ús boargemaster Kriek, dy do yet in piipjong en blastich froedsmantsje wier. Dy roun mei de earmen fier fen eltsoar, mei de holle yn ’e nekke en de noas steil nei de wolken ta, en de brol op. Pomp! dêr laei er hals oer kop, en briek syn lofter skonk, dêr er yette krepel oan giet.—Hwet wol ik dêr mei sizze, mynhear Skrepper?
Skrepper.Och! it âlde leksom, det men de noas net al to heech hâlde moat.
Mr. Ale.Ja, sjugg’ je wol? en dochs ek net al to leech. Hwent in toarntsje dêrnei kaem der wer in oar foarby gean, dat wier mynhear Bombom, de stedsrymler. Dizze man moast jimmerwei ien fen beiden yn ’e kop hawwe, soargen ef gedichten. Dy slûpte sa glûpsk en forslein foarby, en seach stiif nei de groun, eft er der yn delsinke scoe. Krak! dêr briek in tou; as de blits foel der him in stegerbalke foar ’e noas del. De stumper foel fen kjeltme yn ’e swime, en moast fjouwer wiken siik op bêd lizze.—Bigryp’ je nou wol hwet ik mien, mynhear Skrepper, ho men it gesicht drage moat?
Skrepper.Jy miene yn ’e mids, net?
Mr. Ale.Ja, just, det me net to dryst yn ’e wolken, en net to bang nei de groun sjen moat. As men de eagen bidaerd nei de beide siden weidzje lit, koartom as men om yen hinne sjucht, den komt men yet al troch ’e wrâld, en it ûngelok sit meast yn ’e holle fen ’e ljue sels.
Op in oar tiid kaem der in jong kouwekeaper by him, Pjitter Ploffer hiett’ er; dy woe in bytsje jild ha for in lytse negoasje, dy er yn ’e holle hie. “Ik wit wol, sei er, folle scil der net útkomme; mar it rint my nou dochs yn ’e bek, en ik ken ’t sêfts meinimme.” Dit praet stoe master Ale net oan.—Ho folle scoest’ den wol hawwe moatte, Pjitter?
Ploffer.Och! net folle, in fotsen hûndert goune sa hwet.
Mr. Ale.O! as ’t net mear is, dy kinst’ krije; heel wol, man! En den scilste sjen, det ’k it goed mei dy mien; hwent ik scil der dy yette hwet op tajaen, dat ûnder goe’ frjeonen wol tûzen goune wirdich is.
Ploffer.Mar ho nou, master! der yet op ta?
Mr. Ale.O! ’t nimt my net ôf; ’t is mar in forteltsje.—Do ’k jong wier, hie ’k hjir in bûrman, in wynkeaper, mynhear Gleon, in nuver mantsje; dy him in selsom praet oanwende, mar dat brocht him ta de poarte út.
Ploffer.Ei? en hwet for praet wier dat?
Mr. Ale.Wel, as men him ’ris frege: mynhear Gleon, ha je dêr net wer in plomp bulte jild fortsjinne? “Och, sei er, in luzige tûzen goune; hwet wol dat sizze?” As men him sei: mynhear Gleon, de ljue forhelje, det jy frij hwet in slompe by dat bankerot sitte litte. “Och!” sei er den, “hwet scoe dat bitsjutte? in pear sekjes sechstehealen sa hwet. ’t Is de pine net wirdich om der sa oer to jeuzeljen.” Lyk as ik dy sei, Pjitter, de man hie in brede rêch; mar dat fordomde praet lichtte him glêd wei út it seal; hy moast der mei de poarte út.—Ho folle moaste hast ek hawwe, Pjitter?
Ploffer.Ik haw jo om hûndert goune forsocht, myn frjeon.
Mr. Ale.O ja! ’t is ek sa; ik wird hwet staf.—Mar ik hie hjir yet in oar bûrman, dat wier de flaekskeaper mynhear Foeger, dy boude troch in oar menear fen praet dat greate hûs mei dy skûrre der efter.
Ploffer.De diker! dat woe ’k wol ’ris witte; ho wier dat?
Mr. Ale.As men him ’ris frege: dêr ha je in gnap plokje hawn, net? dêr ha je frij hwet jild fortsjinne, net? “In bulte, man! in tige skoane bult, in grouwe hûndert keizersgoune.” En den koe men sjen, det de man it hert yn ’t liif lake. Mar as men sei: Ho nou mynhear Foeger! stiet de mûtse net goed? “Och,” sei er den, “praet der net fen, man! ik haw in lilke dei hawn, ik haw in hânfol jild forlern, fyftich goune, man! in grouwe skoane fyftich goune!” Hy wier mei in bytsje op ’e stap komd, mar lyk as ik dy sei, dit hiele hûs, mei dy greate skûrre der efter, hat er der del set. Nou, Pjitterman, hwet for praet stiet dy nou bêst oan?
Ploffer.Nou, dat wit’je wol, master Ale; de lêste.
Mr. Ale.Neiby, mar alleheel-en-al stie er my dochs ek net oan, dy mynhear Foeger. Hwent hy sei ek: Folle jild! folle jild! as er oan ’e earmen, ef oan it lân jaen moast. En, Pjitter heite! ik, dy twiske beide praters yn wenne, haw fen beide in bytsje nomd, en den praet ik nei de tiid seit, soms as mynhear Gleon en soms as mynhear Foeger.
Ploffer.Wel, de deale! né; ik hâld it mei mynhear Foeger.
Mr. Ale.Ho folle moast’ den ek habbe, Pjitter heite?
Ploffer.Folle jild! folle jild! in grouwe hûndert goune!
Mr. Ale.Sjuchste, Pjitter? ’t scil wol gean mei dy: dat wier ’ris gnap fen dy, man! As men fen in goe’ frjeon boarget, moat men prate, as mynhear Foeger; en as men in goe’ frjeon út ’e need helpt, den moat men prate as mynhear Gleon.
E. H.
Master Ale Byfoet.
Iislânskip.
Kom, myn ljeave foarjiersberntsje,Mei dyn wite poanne op:Krûpstou ek wer út dyn herntsje?Wolkom, wolkom, griene pop!Koeste troch ’e snie yet boarste,Lytse ljeave poanneman?Koeste troch ’e hirde koarstePoarje, lytse maerteman?Wierste dêr net trochforklomme,Yn dy izerhirde groun?Koeste troch ’e winter komme?Wierst’ de hiele winter soun?Hieste ’t dêr net kâld, myn koeze,Hast’ dêr ek nin selskip foun?Haste dêr allinne klûzeYn dy djip-bifêrzen groun?Wolkom, trijris wolkom, soantsjeFen ’e skrouske wintertiid!Wis, dou bliuwste hjir in toarntsje,En dou makkest’ ús ’ris bliid.Mar myn ljeave griene boadeFen dy romme griene tiid,Fij! it rûge en kâlde noardenGûlt en bilet wiid en siid,Spijt yet heil út swarte loften,Reint en touwert wyld en kâld,Eft der tûzen tongers ploftenOp ’e keale kâlde wrâld;Pipet yet troch mêst en toerren,Faget tek en beammen wei;Skoddet yet mei hûs en skûrren,Bliest de wylde weagen wei.Nou, dou bist’ der nou, myn koeze,Mei dyn wite poanne op,Simmerloften scill’ hjir rûze,Bliuw hjir mar, myn ljeave pop.Och, dou kinste hjir net bliuwe,Dat laeit net yn dyn natûr;Mannich ûren scilste kliuwe,En den is dyn libben oer.Hast litstou dyn holtsje sinke,En den giest’ wer nei de groun;Nimmen scil om dy mear tinke,As dy ’t libben dy hat jown.Dy scil dy yn ’t libben roppe,Grien en prûzich lyk as hjoed,En dou komste wer hjir boppe,Ljeaf forgetten maertekrûd!
E. H.
Lang forgetten swanneblommen,Driuwers op ’e stille mar;’k Freegje wirden fen de stommen,Alde Fryske wapenblommen!Tinkt der immen yette oan (hjar)?Mei hjar griene sterke spjirrenKomme se út it wetter op,Ivich bluistrich alle jierren,Prykje en loaitsje hja fen fierren,Tsjin it gleone deiljocht op.Fyn bisneine syd’ne lapenDobberje op it wetter om;’t Binn’ hjar griene gledde kapen,Dy op ’t âlde Fryske wapenSprieken: “Sa driuwt Fryslân om!”Winters binne hja forgetten,En hja rêste yn de groun;Under iis en snie bisletten,Yn de poellen, yn de petten,Sliepe hja de winter roun.Hwa scil hjar wer libben meitsje?Hwa docht hjar de eagen op?Ut hjar deasliep hjar opweitsje,Det se boppe wetter reitsje,Frjeonlik glûrjend út hjar knop?Lyk as d’ âlde Fryske lânnenFaek forswolge troch de sé,Mar troch krêft’ge Fryske hânnenWer forlost fen twang en bânnenEn ophelle út de sé;Komt de hân, dy ’t al bistjûret,Lûket jimme út de groun,As de maitiidssinne gloeret,’t Dôve libben wer oanfjûret,Krûpe jimme út de groun.Yn in weake groun fortize,Sitte se yn hjar stamme fêst;Frjeonlik scill’ s’ hjar troanje wize,Frjeonlik laitsjend wer oprize,Ut dat kâlde wetternêst.Blier sjen se oer it wetter hinne,En hja rypje ta in knop,Stoov’ hjar berntsjes oan de sinne.Geane hjerstmis den wer hinne,En fordriuwe as kaf en hop.Sa ek, Fryske wetterfammen,Gongen de âlde Friezen oer,Binn’ forgetten de âlde nammen,Binn’ fordylge de âlde stammen,En útwjoed mei ierd en oer.Binn’ der nou ek krêft’ge tûken,Utroun út dat âlde haed,Dy fen bûgen witte ef bûken,Mei gjin twingen ef gjin lûkenBinn’ to troaijen fen hjar paed?Fryske blommen, wetterfammen,Pronkers op de stille mar,Tsjûgen fen dy âlde stammen,Fryske blommen, wetterfammen,Siz my, lykje wy oan hjar?
E. H.
De Pikmar by Grou.
YN ’E PIKMAR BY GROU.
De Fryske hirdsiler.
Skipkesile, skipkesile,Dêr nei stiet myn Fryske sin.Skipkesile, skipkesile,Sa lang as ik tôgje kin.Wetter, wetter is myn libben,Hinget siel en libben oer.’t Libbet, popert my troch de ierenAs ik oer de weagen stjûr.As de wylde fûgels djoeije,’t Reidmosk tsjottert ljeaf fen toan,De eintsjes troch de weagen roeijeMei de piken efteroan;As it djier yn griene weiden,Yn de gêrzen wille het,Ef biskûle yn de reidenFiskerman syn fûken set;Den oer Fryske markes driuweYn de romme simmertiid,Yn de lije simmerjounenMakket hert en sinnen bliid.Yn de kâlde hjerstmismoarnen,Wolkom, stoere noardewyn!Moantsje mei dyn silv’ren hoarnen,Wolkom mei dyn gleone skyn!Sûzje my troch mêst en linen,Ljocht my op de tsjust’re poel!Noarman hirdet ier en sinen,’t Moanljocht wiist my paed en doel.Yn de kâlde hjerstmismoarnen,As ’t noardwesten giert en bromt,As de heil it wetter giselt,Dobb’rje ik iensum op de romt’.Diggelfjûr sit oan de toppen,Swarte loften hingje ’er oer,Touwers fluitsje troch de stroppen,Eangstich skoarje ik oan it roer.As de wite koppen stouwe,’t Skipke kreaket, hellet, sûcht;Hingje, slepe, dweile, sjouwe,Dat is ’t libben dat my noecht.Noflik is ’t den thús to kommen,Om de ljochte gleone klûsFen it diggelfjûr forhelje,Fen it wylde weachgebrûs.As de bernkes freegje en harkjeHwet hjar heit het ûnderfoun;Moast ’k sa ’n dei mei noed trochfarkje,Trij’ris noflik is de joun.Friezen binne wetterlieuwen;Het it wetter wille en noed,’k Wol in wetterpolsker bliuwe;’k Bin fen ’t âlde Fryske bloed.Sa, Tsjerk Hiddes, greate liederFen de frije Fryske fleat,Wier dyn libben, waerd dyn stjerrenOp it wide wetter great.Silen, swabjen wier dyn libben,Hiest’ net oer de weagen bromd,En de Ingelskman bitong’re,Hwa hie den dyn namme romd?Ja, de Vries, dyn Fryske nammeIs net op de weagen stoarn:Né, hy libbet oer de séenIvich, Fryske wettersoan!Skipkesile, skipkesile,Dêr nei stiet myn Fryske sin:Skipkesile, skipkesile,Sa lang as ik tôgje kin.
E. H.
Foar tachtig jier wenne der in smidswiif op ’e Gordyk, dy hjar man skjin oer hie, en dy nearne mear nei langhalze, as nei de ûre fen syn dea. In bysfeint, dy ûnderdúms ek in goe’ frjeon fen ’e smid wier, joech hjar de rie, om hjar man alle moarnen op waerme boltsjes to traktearjen, en dêr scoe er blyn fen wirde, en einling wol stjerre. Dêr harke sleaukemoi nei, eft hjar lij wetter yn ’e earen getten waerd. En man! hjar bislút wier: de smid scoe der oan, hy scoe de sêfte waermboltsjedea stjerre. As hja moarnsier de bakkershoarn hearde, den fleach hja as in wylde draek ta de doarren út, en helle for in skeljen waerme boltsjes. De smid bearde det er nearne fen wiste, en sei tsjin syn wiif, dy oars sa fym’l as in skjirre wier: hea ljeave, ho komt Peaske sa yn ’t lân? Dou wirdste rynsk! “Ja,” sei hja, “baes, wy habbe langernôch goarre, wy moatte it der mar ’ris hwette rommer fen nimme; en jy moatte der sa swier for smeije, det, my tinkt, jy meije it der to minste wol goed fen nimme.” En de smid, dy in great longerich keardel wier, en dy lyk as de measte fen syn swarte collegas, in man oan it ambeld, mar ek in man oan ’e krêbbe útmakke, friet as in lieu alle moarnen wol tweintich waerme boltsjes op. Einling stoe it him dochs tsjin, en do er seach, det it syn wiif ek bigoun to bigreatsjen, klage er det him de eagen bigounen to skimerjen, en hy dronk syn dikkop ek net mear, omdet er wol ’ris heard hie, det it kwea for it gesicht wier. Dit stoe it bygelovige wiif danich oan, en hja biklage him yette ek, dy falske njirre! Dit wirk sjampere noch al twa dagen sa oan, mar de tredde deis, do de smid moarns opstoe, woe er syn broek krije, en hy taestte yn it turffet; hy woe syn skoen oantsjen, en hy krige de âlde boarre by de kop; hy woe de prûk opsette, en hy hie de feger beet. Jimme kinne tinke hwet in nocht it wiif der oan hie, mar hja hâldde hjar froed en fyn, en sei: “Och hea, baes! kinn’ jy net mear sjen?” “Né, Lys!” sei er; “Nou woe ik mar, det ik mar dea wier: mar ho kom ik dea? Ik hab wol ’ris heard fen master Ipe, det fordrinsgjen de sêftste dea is. Mar ik doar it sels net dwaen; den moastou my helpe, ljeave. “Fij, sok raer praet, baes! Jy moatte sa net,” sei it falske wiif, “jy kinne licht yette wol ’ris betterje. Ik scil ’ris nei master Baltes gean; dy hat sok superber eachwetter.” “Wel,” sei de smid, “ik wol dea, dat hab ik sa mar yn myn holle set, en dou scilst’ my helpe.” “Dat is oars al hwet raer, sei it wiif, mar it is lyk as jy sizze, baes; in blyn minske is in ûngelokkich minske. Sa is ek dochs neat oan it libben. It griist my oars as ik der om tink. Mar ho moat dat den, baes?” “Wel,” sei de smid, “my tochte, dou moaste my mar nei de rânne fen ’e feart liede, en dêr scil ik stil stean bliuwe, en den moastou der my mei in oanrin yn fiere.”
Sa sein, sa dien. De oare deis, do de fallaetsman krekt oan it skutten wier laette Lys de smid nei ’e kolkswâl, en do gong hja earst efterút, en do fleach hja mei koegelsfeart op him ta; mar de baes, net sleau, stapte twa trêdden út ’e wei, en nou fleach syn wiif him as in swel foarby, hals oer kop yn ’e kolk. Do moartsje en gûle, sa ûnhjirmlik, det yen hearren en sjen forgong. “Och, rôp se, “ljeave baes, help my dochs!” “Ja,” sei de smid, “ik scoe dy wol helpe, ljeave, mar ik kin dy net sjen, ik bin blyn.” “Help, help!” rôp se for de lêste reis, en dêrmei sonk hja ûnder wetter.
De fallaetsman, forheard fen it gûlen en geijen fen Lys, kaem ta de doar út stouwen, en dy rôp oan ’e smid: “Dit is raer, net, bûrman? Moat dit sa, man?” “Ja, man,” sei er, “hja is der sels ynflein, en wolstou se opfiskje, dat kinste dwaen, mar ik wol der nin hân nei útstekke; hwent hja woe der my ynrame, mar ik wier hjar to rêd.” De fallaetsman grypte syn heak, en fiske yn ’e kolk, mar de stream hie hjar troch it rinket litsen, en do kaem hja oan ’e oare kant fen ’e sylsdoar wer opboarsten, en do pikte er hjar mei de heak yn it jak, skoerde hjar op ’e wâl, en brocht hjar healdea by de smid thús, dy hjar in heal romerfol Berenborger yn ’e hals geat, hjar forskjinne en nei bêd brocht. De smid koe sjen, en dronk de selde joun syn dikkop wer op, en ’t wiif wier tonei sa mak, det er se om ’e finger wine koe.
Manljue, dy onmakke frouljue habbe, lit se troch it rinket fleane. It helpt hear!—
E. H.
Troch it rinket.
TROCH IT RINKET.
Wierne de âlde Friezen frij,Fryske soannen binne wy.De âlde moed is net forroun:O, wy stjerre for ús groun!Stoarm en wetter haww’ wy hawnOer ús ljeave Fryske lân;’t Folk, dat for nin weagen swicht,Falt it oarlochsswird ek licht.Jane wy den ek nin keapFor in wylde stropers heap!Frijdom, koft troch eigen moed,Is ús mear as goed en bloed.’t Gleone skerpe krigersswirdLûke wy for hûs en hird,En wy binne eang ef bang,As for frjemde keunings twang.Brûz’ nou ’t âlde Fryske bloed!Kom wer, frije Fryske moed!Frijdom, frijdom is ús noftAs de fûgels yn de loft.De âlde Friezen wierne frij;For de frijdom fjuchte wy,En in echte frije FriesHat fen frjemde twang in griis.
E. H.
Dy teltsjes, dat hie moai skoan foldien; de niften fen Aldegea langhalzen der al wer nei. Domenij hie der ek fen heard, en siet de oare jouns al ier by Saske en Pîbomme to pizeljen; it jongfolk wier út to slydjeijen, en der wier nimmen fen hjar thús as de klomske skroar, dy dat fiersto kâld wirk wier. Saskemoi, goêmoer, siet oan ’e kiel ta fol fen dat iene studinteteltsje. Dat fen dy hel en dy himel wier it fromme minske al to ûnfoech, en Pîbomme hie bynammen it grou op de studint, det er ta preker studearre, en den sa grousom forhelje doarste. It wieren beide moai luftige ljue sa yn ’e omgong, mar as der fen ’e skrift yn kaem, wierne se fen top ta teil earnst. Gabe sels wier dat mei al syn flinken to mâl. De bysfeinten mienden wol ’ris, det hy, dy oars sokke brike útstellen die, ek wol mei hjar oer de skrift hinne roffelje scoe; mar mis wier ’t! “Dat is hillige groun, heite!” sei er den; “Aste my dêr op hawwe wolste, den earst hoed ôf en de skoen út.” Mar der siet mei Pîbomme en hjar noch oar sear. Pîbe en Saske hjar beide âlders wierne fen Dockum fendinne, en it stike hjar wakker yn ’e krop, det dy twa Dockumers der mei dy Geastmer sa sneu ôfkamen. Om koart to gean, Pîbomm’ seach noartich, en Saskemoi wier prot. Domenij rûkte gau, dat wier poetsje it each út, en makke in boadskip nei hûs ta om de studint to sizzen, det er dat wer yn ’e es bringe moast. Dy kaem aenstons mei domenij werom, en do hien’ je it praetsje, dat folget.
Domenij.Biste oer Dockum reisge!
Studint.Fen Grins ôf? Ja, domenij.
Domenij.Wel, ho wier ’t mei de greate granaet? Laei er noch oan ’t keatting; ef hiene de Dockumers him al oppluze? It is in krappe tiid, en yn de kjeld is men roppich.
Saskemoi.Dêr ha je it deukerske genar wer. Hie ’k it net toft? Nou scill’ der de kâlde turven wol by komme.
Pîbomme.En de protter, dy it plakkaet bisnjit. Ik woe jo wizer ha, domenij.
Studint.Ja, dat earm Dockum hat in bulte to lijen. It is de bok Azazel; alle sonden wirde der op laden.
Saske.Hâld dou dy mar stil, feint. Dy mei dyn Geastmer stroufretter kenne wy wol.
Studint.Wel, nou ja, boerinne! Dat wier al hwette. Ik kin ek noch in teltsje det twa Geastmers fen ién Dockumer bijeuzele wirde. Scil ik jo dat ’ris forhelje?
Saskemoi.Né feint! Wy hawwe ús meuch al fen dy teltsjes. Doch dy to Grins! Wit, jowe se dy gjin stikstoete.
Domenij.Om dy de wierheit to sizzen, fljochste de ljue hjir to heech ef to djip. Dou gieste mei hjar nei de hel en nei de himel; dat woll’ se wol lije yn ’e tsjerke, mar ûnder de boerekofje is ’t hjir in âld jestael om op it ierdryk to bliuwen.
Jongfolk to slydjeijen.
JONGFOLK TO SLYDJEIJEN.
Studint.Den ha ’k ’t dêr mei forbruid. Nou, dat wier ek by ’t mak ôf, dat biken ik. Mar dat fen Dockum, né, dat lit ik net op my sitte. Hwent as der ién is, dy fen Dockum hâldt, den bin ik it.
Pîbe.Dou? Ja, dou!
Studint.Hark ’ris húsman: alle gekheit op in stokje; Dockum is nei Starum de âldste stêd fen ús âld Fryslân! nin pleats haww’ we ek dêr sa folle wize ljue, sa folle krychshelden út foart komd binne as út Dockum. Lyk as men nou de âlde ljue yn eare hâldt omdet se âld binne en de fale merken fen ’e tiid op ’e holle drage; lyk as we tsjin de grize held mei eagen fen earbied opsjen, omdet wy ’er by tinke hwet hy west is en dien hat, sa ear ik in stêd, dêr de geboartedei fen weisinkt yn ’e forgettene ieuwen fen âlds, en dy sa goed as de bêste syn part oan de leaven hat fen ús Fryslâns earekrans.
Saske.Scil ik dy in pantsje bysette, feint?
Studint.Nou, kom, ja, boerinne! Lit ik de mûle ’ris wiet meitsje.—En hwet scil ’k fen Dockum sizze, as ’t oankomt op it bergjen ef oanfokjen fen tige wize ljue? Ik swij fen wrâldske wysheit; ik sprek allinne fen de himelske, en den siz ik, det it Dockum is, dêr it Kristendom alderearst leard, oannomd, en foart oer hiel Fryslân útspraet is. Dêr hat Bonnefacius de groun mei syn bloed hillige: dêr hat Willehaed de bern fen de Fryske edelljue it Evangeelje leard: dêr hat Alberic wenne, dy ek yn ’t lân fen plak ta plak, fen doarp to doarp, it Heidenske gelove útroaide en it Kristelike yn ’e pleats plante.
Saske.Hwet haste ljeafst, feint? In wyt ef in read klontsje?
Studint.Kom, jow my mar i’s in read. Dat is goe’ for myn âld boarst.—Om nou noch in wirdtsje to sizzen fen de kriichstikken fen Dockum; hwet wolle jimme ljeafst? Scil ik bigjinne fen anno 1218 do se mei twa koggen it kestiel fen Damiate ynnamen, en for de oare kristenen romte makken om de Sarracenen op ’e hûd to kommen? Mar né!....
Saske.Kom, feint, stek i’s oan; dêr is piip en tobak.
Studint.Mar, né; ik scil mar i’s hwet neijer oan ús tiden delkomme. Siz my ’ris, goede minsken! do de Spanjerts.... De deuker! dêr brek ik myn piip.
Pîbe.Dat is nin byt. Helje in oaren, Gabe.
Studint.Do ’t de Spanjerts hjir to lânne troch moardzjen en barnen alles forstomd hiene, en in kik ef mik de dea wier; do allinne in heapske Wettergeuzen, dy op ’e Noardsé omswabberen, net bûge ef swichte woenen; ja do dy earme sérobben yn hjar wrakken de frijheit fen ús lân laden hienen, en by gelok de Briel ynnamen, siz my, hwerre kamen do de Fryske kapteins wei, dy mei dizze helden foeren en fochten? Hja kamen fen Dockum; it wierne twa broerren, Fokke Abels en Jan Abels, boargers fen Dockum.
Domenij.Ei, ju! Dat ha ’k noait net witten.
Studint.Hea, Domenij, wisten jy dat net? Op dy twa broerren hat Oene Zwier ommers noch dy moaije rimen yn synGeusenmakke.
Domenij.O ja, dy ken ik; mar sizz’ se mar ’ris op.
Studint.Harkje den!
Die stuurse weezens zyn twee Friezen;Eén schip is onder hun gebied.Sy kunnen niets als dat verliezen,En hebben ander erfgoed niet.De moeder ging daarvoor verpandenHaar huys, haar haav’, en hare landen;Geen ampt voor soonen was ’t begeer.“Gaat,” zeide zy met norsche woorden,“Verjaagt die wet en godsdienst stoorden,“En keerd hier, Vry! of, Nimmerweer!”
Gabe.Dy dat makke wist ho it Friezen om it hert is. Dêr sit pit yn.
Domenij.Krekt, skroarke! Dêr sit pit yn, en dêrom meije de ljue der nou net oer. De mage fen hjar hersenpanne is nou allehiel oan dat winerich en wetterich flut fen rimen forwend.
Gabe.Ik hear in belgereid. Dêr scille Rommert en hjar wêze.
Studint.Kom, ja; den gean ik foart: oars wirdt de keamer to fol.
Pîbe.Wel, my tochte, feint, dou moaste hjir to joune mar bliuwe; wy scill’ ’t nou hiel wol mei dy skipperje.
Studint.Ja, mar, myn kammeraet sit allinne thús.
Pîbe.Domenijs neef? Wel nou, helje dy, man; den hawwe wy ommers it folk wer by de ljue.
De studint gong om domenijs neef op to heljen. Undertwiske kaem Rommert mei de frouljue yn, en do it folk allegearre by honk wier, fiteren de niften fen Aldegea Gabe oan om syn teltsje út to fortellen. De skroar sei, det de skiep bihâlden to Westerein oankomd wierne, en det syn teltsje dêrmei út wier. “Né, seinen de niften fen Aldegea, dat hâldt net. Den moaste in oar. Scoestou frij? Wylst Gabe dêr mei alderlei kwinkslaggen tsjinaksele, sei Pîbomme, det er him mar i’s bitinke moast, en det Bokke ûnderwiles wol in teltsje opsnije scoe. Bokke wier de âld feint, dy alear mei in Hynlipper fluit op Nerf fearn hie, en dy ’t de nuvere staeltsjes, dy’t er as siler heard hie, noch yn ’e holle sieten. Syn teltsje bigoun sa:
“Yn ’e wâlden stoe alear in domenij, dy rju neigeande wier. Hy neamde him sels harder fen ’e gemeinte, mar de man houdde hast mear fen de wol as fen de skiep sels, en as er hjar de skjirre op ’e hûd krige, like it mear nei fillen as nei knippen. Dizze domenij hjitte Gripius, en domenij Gripius galme yn ’e tsjerke noch al folle fen ’e wirken fen ’e barmhertichheit, bynammen dy men dwaen moat oan de tsjerke en de wachters fen Syon: dêr miend’ er de domenijs mei. Ienders sleat er syn preek mei dizze wirden: “As jimme oan de minsken jild liene, jowe se jimme krap fiif goune fen it hûndert, mar al hwet jimme oan ús ljeavenhear jane, dat jowt er dûbeld werom.” De preek wier dien, it ponkje waerd troch de earmfâden lege, en sjochste wol, ûnder in pearhûndert duiten laei ek in gouden rider forsyld. “Dy preek hat fortuten dien,” rôp de dyaken, dy de rider earst yn ’t each krige, en omdet it noch noait bard wier, roun domenij mei greate feart nei hûs ta, om pastoarske dit greate nijs bikend to meitsjen. It fromme minske hearde ta syn forbazing alheel net frjemd op: mei in blier wêzen andere hja: “Den stiet jo dat goed oan? Kom, dat foldocht my, domenij! Jy hawwe sa dierber preke, det ik koe ’t net langer útstean. De rider fen beppes hie sa lang al yn ’e bûgel omtoarke, det hy moast der nou mar oan, tochte my.” “Ja, mar, de deuker, sei domenij, sa ha ’k dat net miend, wyfke. As wy sokke dingen sizze, dat is for de gemeinte en net for de pastoarskes. Foi, man! In grou rider!! Dat is ommers sa bryk as in hispel.” Mar domenij woe heech springe, hy woe leech springe, de rider wier wei en pastoarske houdde fol, det de leksoms fen ’e preekstoel yn ’e earste pleats wierne for him, dy se joech, en for syn húsgesin, om nei to dwaen. “Och! hwet bistou in sloofke!” sei er op it lêst, en helle de skouders op.
Mar dy preek dêr kaem noch in oar bollekeal fen, dat net better wier as it earste. Domenij hie do ek yn ’e tsjerke in âlde koaterboer, Ealsom wier syn namme, mei syn wiif Botsjemoi; in pear dippere, sunige ljue, mar dêr it sa hwet mei by de flotgêrzen lâns moast; hja hienen hjar brea, en ek net mear. De greatste rykdom fen de âlde minsken wier in kou, dy bloarre hjitte, en dy se mei in tou by de kanten fen de bosken en bou-ikkers lâns laetten om it beest oan ’e kost to helpjen. Do de preek út wier en hja nei hûs panderen, sei Ealsomme tsjin syn wiif: “Haste wol heard, ljea’, hwet domenij sein hat? Dat wy oan him jane, jowt ús ljeavenhear dûbeld wer. Hwet toft dy, ljea’, as wy domenij ús bloarre joegen?” Op dit wird seach Botsjemoi de âld man oan, krekt eft se sizze woe, det it him yn ’e holle slein wier. Hjar bloarre weijaen, dy hjar jinnichste treast en gewin wier; dêr hja mei praette as mei hjar eigen bern; né sa sterk wier hjar gelove net. Mar hjar tsjineameljen holp net folle; Ealsom houdde oan as in klis, en hy sei op it lêst: “Dou wiste ommers, ljea’! it bist jowt net to folle mâlke; forline jier wier it jaer der skjin ûnder wei; in kealforlizzer is ’t ek, en det se dy lytse klei ôfstaet hat makket hjar om de deuker ek net better. En hwet haww’ wy lang mei dy raspige skonken ommastere! It beest is nou oars noch al sjuch, en domenij scil der wakker mei op snjit wêze. En den twa kij werom, Botsje! Bêste meltsekij! púk, púk, sa as ús ljeavenhear se jowt.” Mei dy twa kij spegele Ealsom syn wiif sa lang yn ’e eagen, det hja op it lêst kamp joech en fen de kou ôfseach. Dêr panderen de âlde ljue mei hjar bloarre hinne; Ealsom hie it bist by it hoarntou, wylst Botsjemoi, dy de stirt houdde, heal geande, heal tritsen, efteroan skoffele. Sa kamen se by domenij oanstoaijen, dy wakker yn ’t skik wier, en de earme ljue mei in sekfol segenwinsken en in droege hals nei hûs ta stjûrde.
Studint.Sa as it sprekwird seit: Gods barmhertichheit en pape-gjirrichheit dûrje ta yn îvichheit. Amen.
Saske.Foi! sok sizzen. Hikkelje him mar i’s domenij.
Studint. Ja, mar jimme domenij der bûten.
Domenij.Dat is noch al genadich. It moat onfoech mei dy, ef it is net moai. Mei sok preekjen krigest’ noait nin birop.—Ho gong dat do fierder, Bokke?
Bokke.It bislach fen domenij Gripius wier nou helte greater wirden: hwent fen him sels hie er in mûskefeal kou, en dêr nou de bloarre fen Ealsomme by, dat wier twa. Hy hjitte dêrom de koster, dy syn boerkerij birêdde, om it bist oan sines to keppeljen, det it net weirinne scoe. Yn de earste ûre twa krige bloarre dat allehiel net yn ’t sin; hwent oan ’e wei hie se it altiten bjust’re skrok hawn, en nou kaem se yn it pasterijefintsje, dêr ticht fyn gêrs woechs; dêr friet se det se stinde. Mar do se de bealch fol hie, gong it hjar as folle ljue dy to gast west hawwe, en bitankje mei it gat oan ’e stile fen ’e doar to rossen. Bloarre waerd onwennich; hja doek, hja krong, hja skodde en dune, det de oare mei moast, se woe ef net, en sa foartwramende fleagen se op it lêst mei hjar beiden troch de hikke....
Gabe.Nei wâldmans menear, in peal mei in prikke.
Saske.Al wer op ’e wâldtsjers. Hâld dy stil, ju!
Bokke.Do se op ’e wei kamen, waerd it net better. Bloarre wraksele en skoerde noch mear, en houdde net op foar det se wer foar de âlde krebbe by Ealsom stie. Dêr bâltte se, det de glêzen der fen dinderen. Ealsom, dy krekt sûpenmoalyn siet to iten, moast i’s útkypje hwet der to dwaen wier; mar sa as hy de boppedoar iepene, lei bloarre de kevel op ’e ûnderdoar, en de âld man, dy mei ien de holle foarút treau, staette de noas tsjin de kâlde kouwetoet oan, det it sta sei. Mar do er oer ’e doar kipe en noch in fet kou oan sines keppele seach, wier it krekt eft der twa ingels út de himel foar him stiene. “Wonder! Wonder!” gûlde er sa lûd as er koe; “Hjir Botsje, ju; kom hjir! Wonder! Gau, ju! Wonder!” It âld wyfke dribbele mei saun hasten fen hjar brijpôt nei de doar ta, en frege hwet der wier. “Botsje! Kom hjir!” sei er. “Ha ’k ’t dy net sein? Sjuch, twa kij for ién. Sa giet it ús as wy oan ús ljeavenhear jowe!” Do it âld wyfke mei eigen eagen dy twa keppelde bisten seach, die se de hânnen goêmoer gear en biklonk der fen. “Nou kinste sjen, sei it minske, hwa ’t ús domenij is. Dat is in man! De suvere wierheit sprekt er; it is allegearre ta ús eigen bêst syn preekjen. Jonges! Jonges! Twa kij for ién! Dat is in man!” “Ja, ljea’, sei Ealsom, en den binne der noch fen dy rabbers dy sizze, det de man alles ta syn eigen profyt docht.”
Noait hiene dizze twa âlde stakkers sa wyt lake, as dizze joun. Mar heel komselden is ’t hjir folmakke; by hjar ek net. Hja hiene nou twa kij en koene mar ién hokje; jild om in nije stâl by to bouwen hien’ se ek net. Dat wier al slim. Yn ’t ein like ’t hjar mar bêst om de oare moarne nei Drachtster merke to reisgjen, en de bisten to forkeapjen; de kij wierne do wakkere prizich, en kâld jild wier noflik gûd; dêr koen’ se altyt for keapje hwet se woenen. Dat dienen hja, en kamen mei in fikse knoarre keabelde gounen en in luftich sin fen ’e Drachten werom.
Ealsom en Botsjemoi op wei nei Drachtster merke.
EALSOM EN BOTSJEMOI OP WEI NEI DRACHTSTER MERKE.
Pîbe.Dat wier moai, Bokke. Domenij Gripius snei him der danich mei syn eigen kniif. Toe, Saske, nou moastou. Hwet seistou, Jieldouw? Moat moike net?
Nift Jieldouw.Ja, moike, nou moatte jy. Jou boerekofje is swiet; haboes! jou teltsje scil ek wol smeitsje.
Saske.Och, ljea’; ik kin net. Foi, né. En dêr domenij by en allegearre.
Nift Jieldouw.Domenij scil jo net opite. Toe, in teltsje moat der wêze. Oars geane wy nei Aldegea, en sizze oan heit en mem, det je stymsk binne.
Saske.Nou, as ’t den moat, den moat it.—Der wier ’ris in âld, âld wyfke; dy foun in houten skeisen; wist net hwet s’ er for keapje scoe. Op ’t lêst gong se nei merke, en koft der in baerch foar; mar de baerch woe net nei hûs ta ef moast nei hûs ta dragen wirde. Do gong it wyfke nei de houn ta, en sei: Houn, Houn! wolstou nin baerch bite? baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de houn. Do gong se nei de stôk ta, en sei: Stôk, stôk! wolstou nin houn slaen? Houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta, ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de stôk. Do gong se nei it fjûr ta, en sei: Fjûr, fjûr! wolstou nin stôk barne? Stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei it fjûr. Do gong se nei it wetter ta. Wetter, wetter! wolstou nin fjûr úteaze? Fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs, ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei it wetter. Do gong se nei de kou ta. Kou, kou! wolstou nin wetter sline? Wetter wol gjin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de kou. Do gong it wyfke nei de line ta: Line, line! wolstou nin okse bine? Okse wol nin wetter sline, wetter wol nin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta, ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de line. Do gong it wyfke nei de mûs ta: Mûs, mûs! wolstou nin line koaije? line wol nin okse bine, okse wol nin wetter sline, wetter wol nin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Né, sei de mûs. Do gong it âld wyfke nei de kat ta: Kat, kat! wolstou nin mûs fange? mûs wol nin line koaije, line wol nin okse bine, okse wol nin wetter sline, wetter wol nin fjûr úteaze, fjûr wol nin stôk barne, stôk wol nin houn slaen, houn wol nin baerch bite, baerch wol net nei hûs ta ef moat nei hûs ta dragen wirde. Ja, sei de poes, en do de kat efter de mûs, de mûs efter de line, de line efter de okse, de okse efter it wetter, it wetter efter it fjûr, it fjûr efter de stôk, de stôk efter de houn, de houn efter de baerch, en do....
De Niften fen Aldegea.En do sei it âlde wyfke fen hoarre, hoarre, en do se thús kaem wier de baerch yn ’e skûrre. Ha, ha, ha! Dêr hat beppe ús wol fyftichris mei yn ’e riften brocht.
Saske.Nou, Jieldouw trune ommers sa, en ik wit net oars. Jimme binne ek sa keken.
Domenij.Dêr laitse jimme nou om, en it is ek in berneteltsje; mar as jimm’ i’s wisten’ ho âld it is! Yn Ingelân is ’t ek; it is to lêzen yn in berneboekje, dat se dêr noch by tûzenen útjane; en de Ingelsken hawwe it meinomd, do se fen uzes útflechte binne nei Brittanje ta; dat is nou lyn, lit ’ris sjen, ampter fjirtjin hûndert jier.
Domenijs Neef.Ja, omke; ik ha ’t okkerdeis noch yn in Ingelsk berneboekje lêzen. Mar de Ingelsken haww’ it teltsje in bytsje bisnoeid; yn pleats fen nei de line, geane hja mei de okse nei de slachter, en as dy oan ’t kilemoarjen wol, fljocht it bist nei it wetter, it wetter nei ’t fjûr, en sa foart hinne.
Pîbe.Wel ljea’, dou krigeste ommers de kroane alheel wer op ’e holle.
Saske.Domenij is sa wiis, dy scil my wol helpe. Mar, boer, nou moastou; dou haste my earst oanfitere. Elts syn bar, heite.
Pîbe.Dêr kin ’k neat tsjin ha. Mar fen de baerch wolle se net sykjen hearre; en it teltsje fen ’e stiennen parrebeam scoe it net better ôfgean. Hwer scil ’k den fen?
Gabe.Heit moast mar ’ris fortelle, hwet Toon-wever ús lêsten fen syn faer sein hat.
Pîbe.Hwet mienste?
Gabe.Wit heit net? Dat fen ’t linnen.
Pîbe.Kom, ja, jonge! Dat wier sa slim net. Dou wiste altyt rie. Nou, harkje den mar.—Harmen, Toon-poep syn faer, wier in foech koaterboerke tichte by Munster, en hy weefde ’er sa’n bytsje mank. Iendris waerd hy wakker fen ’e lânhearre pleage om ’e hier, en hy hie neat om jild to meitsjen as in tritich jelne linnen, dat noch heal wiet op ’e bleek laei. Wirch fen al dat gemoan, skoerde de stakker it doek fen ’e hantsen ôf: hy rôlle it net op, mar hong it fjouwerdûbeld oer syn skouder hinne, det it him oan ’e boksen ta bingele; sa koe it ûnderweis noch hwette droegje, toft him. Sa trape er swietsjes wei nei Munster ta, do him tichte by de stêd in gaudief ynroun, dy him in rare pots spile. Dy snaek boksele him deun efter oan, naem it uterste seamke fen it linnen op, en bestte dat sa ûnder it rinnen oan syn baitsje fêst. Sa gau wierne se net yn ’e tsjustre poarte fen Munster komd, dêr in heel espel boeren stoe, ef dy skelm joech Harmen in dúst op ’e hûd, det er hals oer kop yn in smoarge goatte trûzele. Harmen stie wer op, en scoe syn linnen wer opnimme, mar dat wier wei: hy seach yn ’t roun, om en werom, mar nearne gjin linnen. Do bigoun de stakker earmhertich to kriten en to kjirmjen, myn linnen, myn linnen! De gaudief stie heel krankyl rjucht op en del nei dit spul to sjen; op it lêst sei er tsjin Harmen: Ho ropste sa lûd, feint? Hast’ dy sear fallen?” En do Harmen him forhelle, det syn linnen him ontfytmanne wier, sei dy skelm heel permantich: “Dat is ongelokkich, boerke: mar om dy de wierheit to sizzen, biste ek in slûge pôpe. Sjoch hjir, man! Hieste dien lyk as ik, en dyn linnen sa oan it baitsje beste, leau my, nin divel hie it dy ontstellen.”
De Studint.Gnap sein, Pîbom! Gnap, man! Jy hawwe in swolch fortsjinne. Bring i’s om!
Domenij.Den krigeste mei ien ek hwet, hè? Mar ja, Pîbe; jy falle my danich yn ’e hân, en Rommert mei it sa goed meitsje, forbetterje scil er ’t jo net.
Rommert.Moat ik den ek?
Domenij.De âlde ljue forhelje, en de jonge frij? Dat scoe ommers de omkearde wrâld wêze. Kom, gau, rep dy hwet! De joun wirdt ús oars to koart. Ik en Gabe moatte ek noch.
Rommert.Dêr giet it den hinne.—To Ljouwert wenne alear in âld faem fen sauntich jier, (Fetsjemoi neamden se hjar), dy moai stiif yn ’e rêch wier. Hja hie mar ién erfgenamme, en dat wier hjar broers soan, dy officier op in trijedekker wier. Hy wier al ier ten oarloch gien en swabbe meast op sé om; en om de twa ef trije jier koe er pas iendris by moike thús komme. Ungelokkich foel it âld minske, dat in goe’ sloof wier, yn hânnen fen in tutsjemoi, dy Maike Plom hjitte, en hjar it hûs fol tôge fen alderhânne snaren fen frouljue. Dit heapske pongele hjar swietsjes út, nou mei bisytsjen, den mei lotsjen en jildlienen, en der wierne al frij hwet fearren fen hjar flein, do de farrensman noch gelokkich opdaegjen kaem om der in boerdtsje foar to skutten. Dat stiek Edzer Folperda (hwent sa hjitte de séofficier) danich yn ’t krop; hy seach klear det se moike alleheel weitôge hiene, as er net yn tiids thús komd wier, en den hie hy de houn yn ’e pôt foun. Folperda laei dêrom op ’e loer, om Maike Plom in pots to bakken, dy hjar heuge scoe.
Earst fornaem er ’ris nei hjar komôf, en hearde gau det se as in foech jongfaem mei in skipper foartroun wier nei Amsterdam ta, sûnder det immen wiste hwer ’t hja stouwen ef flein wier. Einlik wier se wer opboerljen komd. Hja wenne nou yn it Ruterskertier to Ljouwert, en dêr hie se in stik ef fjouwer jonge frouljue yn hús nomd, om mei for de ljue to naeijen; hwent hja koe baeseftich mei de nidle omgean. It wirk fleach hjar by de rûs it hûs yn, mar it woe dochs nin smoar sette; hja wier fjir-s-to rynsk, en as se in skeljen fortsjinne hie, woe se graech in trijegoune útjaen. Yn hûs seach it ’er ek oerhearich út; hwent dat lyts lapke yn ’e mûle kostte sa ’n bulte, det se oan dweilen en luiwagens net folle spansearje koe. Hjar âlders wierne stoarn sont se foart west wier, en fen hjar oar folk koe nimmen oer wêze, as in broer fen hjar mem mei namme Rouke Lefferts, in húsman yn ’e súdhoek, dy neijerhân mei wiif en bern nei in oar oarde forfearn wier; hwer hinne wist nimmen net. Do Folperda dit mei folle omsnuven wys wirden wier, stelde er syn prikken yn ’t wirk, en dat die er al heel nuver.