146. Mens Aequa

O FONS Bandusiae splendidior uitro,dulci digne mero non sine floribus,cras donaberis haedo,cui frons turgida cornibusprimis et uenerem et proelia destinat:frustra, nam gelidos inficiet tibirubro sanguine riuoslasciui suboles gregis.te flagrantis atrox hora Caniculaenescit tangere, tu frigus amabilefessis uomere taurispraebes et pecori uago.fies nobilium tu quoque fontium,me dicente cauis inpositam ilicemsaxis, unde loquaceslymphae desiliunt tuae.146. Mens AequaAEQVAM memento rebus in arduisseruare mentem, non secus in bonisab insolenti temperatamlaetitia, moriture Delli,seu maestus omni tempore uixerisseu te in remoto gramine per diesfestos reclinatum bearisinteriore nota Falerni.quo pinus ingens albaque populusumbram hospitalem consociare amantramis? quid obliquo laboratlympha fugax trepidare riuo?huc uina et unguenta et nimium breuisflores amoenae ferre iube rosae,dum res et aetas et sororumfila trium patiuntur atra.cedes coemptis saltibus et domouillaque flauos quam Tiberis lauit,cedes et exstructis in altumdiuitiis potietur heres.diuesne prisco natus ab Inachonil interest an pauper et infimade gente sub diuo moreris:uictima nil miserantis Orci.omnes eodem cogimur, omniumuersatur urna serius ociussors exitura et nos in aeternumexsilium inpositura cumbae.147. PindarPINDARVM quisquis studet aemulari,Iulle, ceratis ope Daedaleanititur pennis uitreo daturusnomina ponto.monte decurrens uelut amnis, imbresquem super notas aluere ripas,feruet inmensusque ruit profundoPindarus ore,laurea donandus Apollinari,seu per audacis noua dithyrambosuerba deuoluit numerisque ferturlege solutis,seu deos regesque canit deorumsanguen et per quos cecidere iustamorte Centauri, cecidit tremendaeflamma Chimaerae,siue quos Elea domum reducitpalma caelestis pugilemue equomuedicit et centum potiore signismunere donat,flebili sponsae iuuenemue raptumplorat et uiris animumque moresqueaureos educit in astra nigroqueinuidet Orco.multa Dircaeum leuat aura cycnum,tendit, Antoni, quotiens in altosnubium tractus: ego apis Matinaemore modoquegrata carpentis thyma per laboremplurimum circa nemus uuidiqueTiburis ripas operosa paruoscarmina fingo.concines maiore poeta plectroCaesarem, quandoque trahet ferocisper sacrum cliuom merita decorusfronde Sygambros;quo nihil maius meliusue terrisfata donauere bonique diuinec dabunt, quamuis redeant in aurumtempora priscum.concines laetosque dies et Vrbispublicum ludum super inpetratofortis Augusti reditu forumquelitibus orbum.tum meae, siquid loquar audiendum,uocis accedet bona pars et 'o solpulcer, o laudande!' canam receptoCaesare felix.terque, dum procedit, 'io triumphe,'non semel dicemus, 'io triumphe'ciuitas omnis dabimusque diuistura benignis.te decem tauri totidemque uaccae,me tener soluet uitulus, relictamatre qui largis iuuenescit herbisin mea uota,fronte curuatos imitatus ignistertium lunae referentis ortum,qua notam duxit, niueus uideri,cetera fuluos.148. The Daughters of DanausMERCVRI, nam te docilis magistromouit Amphion lapides canendo,tuque, testudo, resonare septemcallida neruis,nec loquax olim neque grata. nunc etdiuitum mensis et amica templis,dic modos, Lyde quibus obstinatasadplicet auris,quae uelut latis equa trima campisludit exsultim metuitque tanginuptiarum expers et adhuc proteruocruda marito.tu potes tigris comitesque siluasducere et riuos celeris morari;cessit immanis tibi blandientiianitor aulaeCerberus, quamuis furiale centummuniant angues caput eius atquespiritus taeter saniesque manetore trilingui;quin et Ixion Tityosque uolturisit inuito, stetit urna paulumsicca, dum grato Danai puellascarmine mulces.audiat Lyde scelus atque notasuirginum poenas et inane lymphaedolium fundo pereuntis imoseraque fata,quae manent culpas etiam sub Orco.inpiae nam (quid potuere maius?),inpiae sponsos potuere duroperdere ferro.una de multis face nuptialidigna periurum fuit in parentemsplendide mendax et in omne uirgonobilis aeuom,'surge,' quae dixit iuueni marito,'surge, ne longus tibi somnus undenon times detur; socerum et scelestasfalle sorores;quae uelut nactae uitulos leaenaesingulos, eheu, lacerant: ego illismollior nec te feriam neque intraclaustra tenebo.me pater saeuis oneret catenis,quod uiro clemens misero peperci,me uel extremos Numidarum in agrosclasse releget:i pedes quo te rapiunt et aurae,dum fauet nox et Venus, i secundoomine et nostri memorem sepulcroscalpe querelam.'149. To Vergil: on the Death of QuintiliusQVIS desiderio sit pudor aut modustam cari capitis? praecipe lugubriscantus, Melpomene, cui liquidam pateruocem cum cithara dedit.ergo Quintilium perpetuos soporurget? cui Pudor et Iustitiae soror,incorrupta Fides, nudaque Veritasquando ullum inueniet parem?multis ille bonis flebilis occidit,nulli flebilior quam tibi, Vergili.tu frustra pius heu non ita creditumposcis Quintilium deos.quid? si Threicio blandius Orpheoauditam moderere arboribus fidem,num uanae redeat sanguis imagini,quam uirga semel horridanon lenis precibus fata recluderenigro conpulerit Mercurius gregi?durum: sed leuius fit patientiaquidquid corrigere est nefas.150. Beatus unicis SabinisNON ebur neque aureummea renidet in domo lacunar,non trabes Hymettiaepremunt columnas ultima recisasAfrica, neque Attaliignotus heres regiam occupaui,nec Laconicas mihitrahunt honestae purpuras clientae.at fides et ingenibenigna uena est pauperemque diuesme petit: nihil supradeos lacesso nec potentem amicumlargiora flagito,satis beatus unicis Sabinis.truditur dies dienouaeque pergunt interire lunae:tu secanda marmoralocas sub ipsum funus et sepulcriinmemor struis domosmarisque Bais obstrepentis urgessummouere litora,parum locuples continente ripa;quid quod usque proximosreuellis agri terminos et ultralimites clientiumsalis auarus? pellitur paternosin sinu ferens deoset uxor et uir sordidosque natos.nulla certior tamenrapacis Orci sede destinataaula diuitem maneterum. quid ultra tendis? aequa telluspauperi recluditurregumque pueris, nec satelles Orcicallidum Prometheareuexit auro captus: hic superbumTantalum atque Tantaligenus coercet, hic leuare functumpauperem laboribusuocatus atque non uocatus audit.151. A Hard WinterHORRIDA tempestas caelum contraxit et imbresniuesque deducunt Iouem; nunc mare, nunc siluaeThreicio Aquilone sonant. rapiamus, amici,occasionem de die: dumque uirent genuaet decet, obducta soluatur fronte senectus.tu uina Torquato moue consule pressa meo.cetera mitte loqui: deus haec fortasse benignareducet in sedem uice. nunc et Achaemenioperfundi nardo iuuat et fide Cyllenealeuare diris pectora sollicitudinibus,nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno:'inuicte, mortalis dea nate puer Thetide,te manet Assaraci tellus, quam frigida paruifindunt Scamandri flumina lubricus et Simois,unde tibi reditum certo subtemine Parcaerupere, nec mater domum caerula te reuehet:illic omne malum uino cantuque leuato,deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.'152. Two Poems on the Return of SpringiSOLVITVR acris hiems grata uice ueris et Fauonitrahuntque siccas machinae carinas,ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igninec prata canis albicant pruinis.iam Cytherea choros ducit Venus imminente lunaiunctaeque Nymphis Gratiae decentesalterno terram quatiunt pede, dum grauis CyclopumVolcanus ardens uisit officinas.nunc decet aut uiridi nitidum caput impedire myrtoaut flore terrae quem ferunt solutae,nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,seu poscat agna siue malit haedo.pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernasregumque turris. o beate Sesti,uitae summa breuis spem nos uetat incohare longam;iam te premet nox fabulaeque Maneset domus exilis Plutonia; quo simul mearis,nec regna uini sortiere talisnec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuuentusnunc omnis et mox uirgines tepebunt.iiDiffugere niues, redeunt iam gramina campisarboribusque comae;mutat terra uices et decrescentia ripasflumina praetereunt;Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audetducere nuda choros:inmortalia ne speres, monet annus et almumquae rapit hora diem.frigora mitescunt Zephyris, uer proterit aestasinteritura, simulpomifer autumnus fruges effuderit, et moxbruma recurrit iners.damna tamen celeres reparant caelestia lunae:nos ubi decidimusquo pius Aeneas, quo Tullus diues et Ancus,puluis et umbra sumus.quis scit an adiciant hodiernae crastina summaetempora di superi?cuncta manus auidas fugient heredis amicoquae dederis animo.cum semel occideris et de te splendida Minosfecerit arbitria,non, Torquate, genus, non te facundia, non terestituet pietas;infernis neque enim tenebris Diana pudicumliberat Hippolytumnec Lethaea ualet Theseus abrumpere carouincula Perithoo.153. Horace's MonumentEXEGI monumentum aere perenniusregalique situ pyramidum altius,quod non imber edax, non Aquilo impotenspossit diruere aut innumerabilisannorum series et fuga temporum:non omnis moriar multaque pars meiuitabit Libitinam; usque ego posteracrescam laude recens, dum Capitoliumscandet cum tacita uirgine pontifex;dicar, qua uiolens obstrepit Aufiduset qua pauper aquae Daunus agrestiumregnauit populorum, ex humili potens,princeps Aeolium carmen ad Italosdeduxisse modos. sume superbiamquaesitam meritis et mihi Delphicalauro cinge uolens, Melpomene, comam.ALBIVS TIBVLLVS55-19 B.C.154. Love in the ValleyDIVITIAS alius fuluo sibi congerat auroet teneat culti iugera multa soli,quem labor adsiduus uicino terreat hoste,Martia cui somnos classica pulsa fugent:me mea paupertas uita traducat inerti,dum meus adsiduo luceat igne focus.ipse seram teneras maturo tempore uitesrusticus et facili grandia poma manu:nec Spes destituat sed frugum semper aceruospraebeat et pleno pinguia musta lacu.nam ueneror, seu stipes habet desertus in agrisseu uetus in triuio florida serta lapis:et quodcumque mihi pomum nouus educat annus,libatum agricolae ponitur ante deo.flaua Ceres, tibi sit nostro de rure coronaspicea, quae templi pendeat ante fores;pomosisque ruber custos ponatur in hortisterreat ut saeua falce Priapus auis.uos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agricustodes, fertis munera uestra, Lares.tunc uitula innumeros lustrabat caesa iuuencos:nunc agna exigui est hostia parua soli.agna cadet uobis, quam circum rustica pubesclamet 'io messes et bona uina date.'iam mihi, iam possim contentus uiuere paruonec semper longae deditus esse uiae,sed Canis aestiuos ortus uitare sub umbraarboris ad riuos praetereuntis aquae.nec tamen interdum pudeat tenuisse bidentemaut stimulo tardos increpuisse boues;non agnamue sinu pigeat fetumue capellaedesertum oblita matre referre domum.at uos exiguo pecori, furesque lupique,parcite: de magno praeda petenda grege.hinc ego pastoremque meum lustrare quot anniset placidam soleo spargere lacte Palem.adsitis, diui, neu uos e paupere mensadona nec e puris spernite fictilibus.—fictilia antiquus primum sibi fecit agrestispocula, de facili composuitque luto.—non ego diuitias patrum fructusque requiro,quos tulit antiquo condita messis auo:parua seges satis est; satis est requiescere lectosi licet et solito membra leuare toro.quam iuuat immitis uentos audire cubantemet dominam tenero continuisse sinu:aut, gelidas hibernus aquas cum fuderit Auster,securum somnos imbre iuuante sequi!hoc mihi contingat: sit diues iure, furoremqui maris et tristis ferre potest pluuias.o quantum est auri pereat prius atque smaragdi,quam fleat ob nostras ulla puella uias.te bellare decet terra, Messalla, marique,ut domus hostilis praeferat exuuias:me retinent uinctum formosae uincla puellae,et sedeo duras ianitor ante fores.non ego laudari curo, mea Delia: tecumdum modo sim, quaeso segnis inersque uocer:te spectem, suprema mihi cum uenerit hora,te teneam moriens deficiente manu.flebis in arsuro positum me, Delia, lecto,tristibus et lacrimis oscula mixta dabis.flebis: non tua sunt duro praecordia ferrouincta, nec in tenero stat tibi corde silex.illo non iuuenis poterit de funere quisquamlumina, non uirgo sicca referre domum.tu manis ne laede meos, sed parce solutiscrinibus et teneris, Delia, parce genis.interea, dum fata sinunt, iungamus amores:iam ueniet tenebris Mors adoperta caput;iam subrepet iners aetas, nec amare decebitdicere nec cano blanditias capite.nunc leuis est tractanda uenus, dum frangere postisnon pudet et rixas inseruisse iuuat.hic ego dux milesque bonus: uos, signa tubaeque,ite procul, cupidis uulnera ferte uiris,ferte et opes: ego composito securus aceruodites despiciam despiciamque famem.155. Lines Written in Sickness at CorcyraIBITIS Aegaeas sine me, Messalla, per undas,o utinam memores ipse cohorsque mei!me tenet ignotis aegrum Phaeacia terris:abstineas auidas Mors modo nigra manus.abstineas, Mors atra, precor: non hic mihi materquae legat in maestos ossa perusta sinus,non soror, Assyrios cineri quae dedat odoreset fleat effusis ante sepulcra comis,Delia non usquam quae, me cum mitteret urbe,dicitur ante omnis consuluisse deos.illa sacras pueri sortis ter sustulit: illirettulit e trinis omnia certa puer.cuncta dabant reditus: tamen est deterrita numquamquin fleret nostras respiceretque uias.ipse ego solator, cum iam mandata dedissem,quaerebam tardas anxius usque moras.aut ego sum causatus auis aut omina diraSaturniue sacram me tenuisse diem.o quotiens ingressus iter mihi tristia dixioffensum in porta signa dedisse pedem!audeat inuito ne quis discedere Amore,aut sciat egressum se prohibente deo.quid tua nunc Isis mihi, Delia, quid mihi prosuntilla tua totiens aera repulsa manu,quidue, pie dum sacra colis, pureque lauarite, memini, et puro secubuisse toro?nunc, dea, nunc succurre mihi (nam posse mederipicta docet templis multa tabella tuis),ut mea uotiuas persoluens Delia uocesante sacras lino tecta fores sedeat,bisque die resoluta comas tibi dicere laudesinsignis turba debeat in Pharia.at mihi contingat patrios celebrare Penatisreddereque antiquo menstrua tura Lari.quam bene Saturno uiuebant rege, priusquamtellus in longas est patefacta uias!nondum caeruleas pinus contempserat undas,effusum uentis praebueratque sinum,nec uagus ignotis repetens compendia terrispresserat externa nauita merce ratem.illo non ualidus subiit iuga tempore taurus,non domito frenos ore momordit equus,non domus ulla fores habuit, non fixus in agris,qui regeret certis finibus arua, lapis.ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebantobuia securis ubera lactis oues.non acies, non ira fuit, non tela nec ensemimmiti saeuus duxerat arte faber.nunc Ioue sub domino caedes et uulnera semper,nunc mare, nunc leti mille repente uiae.parce, pater. timidum non me periuria terrent,non dicta in sanctos impia uerba deos.quod si fatalis iam nunc expleuimus annos,fac lapis inscriptis stet super ossa notis:HIC IACET IMMITI CONSVMPTVS MORTE TIBVLLVS,MESSALLAM TERRA DVM SEQVITVRQVE MARI.sed me, quod facilis tenero sum semper Amori,ipsa Venus campos ducet in Elysios.hic choreae cantusque uigent, passimque uagantesdulce sonant tenui gutture carmen aues;fert casiam non culta seges, totosque per agrosfloret odoratis terra benigna rosis;ac iuuenum series teneris immixta puellisludit, et adsidue proelia miscet amor.illic est, cuicumque rapax Mors uenit amanti,et gerit insigni myrtea serta coma.at scelerata iacet sedes in nocte profundaabdita, quam circum flumina nigra sonant:Tisiphoneque impexa feros pro crinibus anguissaeuit et huc illuc impia turba fugit;tum niger in porta per centum Cerberus orastridet et aeratas excubat ante fores.illic Iunonem temptare Ixionis ausiuersantur celeri noxia membra rota;porrectusque nouem Tityos per iugera terraeadsiduas atro uiscere pascit auis.Tantalus est illic, et circum stagna: sed acremiam iam poturi deserit unda sitim;et Danai proles, Veneris quod numina laesit,in caua Lethaeas dolia portat aquas.illic sit quicumque meos uiolauit amores,optauit lentas et mihi militias.at tu casta precor maneas, sanctique pudorisadsideat custos sedula semper anus.haec tibi fabellas referat positaque lucernadeducat plena stamina longa colu;at circa grauibus pensis adfixa puellapaulatim somno fessa remittat opus.tunc ueniam subito, nec quisquam nuntiet ante,sed uidear caelo missus adesse tibi.tunc mihi, qualis eris longos turbata capillos,obuia nudato, Delia, curre pede.hoc precor, hunc illum nobis Aurora nitentemLuciferum roseis candida portet equis.156. A Shattered Dream of LoveASPER eram et bene discidium me ferre loquebar:at mihi nunc longe gloria fortis abest.namque agor ut per plana citus sola uerbere turbenquem celer adsueta uersat ab arte puer.ure ferum et torque, libeat ne dicere quicquammagnificum post haec: horrida uerba doma.parce tamen, per te furtiui foedera lecti,per uenerem quaeso compositumque caput.ille ego cum tristi morbo defessa iacereste dicor uotis eripuisse neci:ipseque te circum lustraui sulpure puro,carmine cum magico praecinuisset anus;ipse procuraui ne possent saeua noceresomnia, ter sancta deueneranda mola;ipse ego uelatus filo tunicisque solutisuota nouem Triuiae nocte silente dedi.omnia persolui: fruitur nunc alter amore,et precibus felix utitur ille meis.at mihi felicem uitam, si salua fuisses,fingebam demens et renuente deo:'rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,area dum messis sole calente teret,aut mihi seruabit plenis in lintribus uuaspressaque ueloci candida musta pede.consuescet numerare pecus; consuescet amantisgarrulus in dominae ludere uerna sinu.illa deo sciet agricolae pro uitibus uuam,pro segete spicas, pro grege ferre dapem.illa regat cunctos, illi sint omnia curae:at iuuet in tota me nihil esse domo.huc ueniet Messalla meus, cui dulcia pomaDelia selectis detrahat arboribus:et, tantum uenerata uirum, bene edulia curet,huic paret atque epulas ipsa ministra gerat.'haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusqueiactat odoratos uota per Armenios.saepe ego temptaui curas depellere uino:at dolor in lacrimas uerterat omne merum.saepe aliam tenui: sed iam cum gaudia adirem,admonuit dominae deseruitque Venus.tunc me discedens deuotum femina dixit,a pudet, et narrat scire nefanda meam.non facit hoc uerbis, facie tenerisque lacertisdeuouet et flauis nostra puella comis.talis ad Haemonium Nereis Pelea quondamuecta est frenato caerula pisce Thetis.haec nocuere mihi. quod adest huic diues amatoruenit in exitium callida lena meum.sanguineas edat illa dapes atque ore cruentotristia cum multo pocula felle bibat:hanc uolitent animae circum sua fata querentessemper, et e tectis strix uiolenta canat:ipsa fame stimulante furens herbasque sepulcrisquaerat et a saeuis ossa relicta lupis;currat et inguinibus nudis ululetque per urbes,post agat e triuiis aspera turba canum.eueniet; dat signa deus: sunt numina amanti,saeuit et iniusta lege relicta Venus.at tu quam primum sagae praecepta rapacisdesere: num donis uincitur omnis amor?pauper erit praesto tibi semper: pauper adibitprimus et in tenero fixus erit latere;pauper in angusto fidus comes agmine turbaesubicietque manus efficietque uiam:pauper ad occultos furtim deducet amicosuinclaque de niueo detrahet ipse pede.heu canimus frustra nec uerbis uicta patescitianua sed plena est percutienda manu.at tu, qui potior nunc es, mea furta timeto:uersatur celeri Fors leuis orbe rotae.non frustra quidam iam nunc in limine perstatsedulus ac crebro prospicit ac refugitet simulat transire domum, mox deinde recurritsolus et ante ipsas exscreat usque fores.nescio quid furtiuus amor parat. utere quaeso,dum licet: in liquida nat tibi linter aqua.157. The Blessings of PeaceQVIS fuit horrendos primus qui protulit ensis?quam ferus et uere ferreus ille fuit!tum caedes hominum generi, tum proelia nata,tum breuior dirae mortis aperta uia est.an nihil ille miser meruit, nos ad mala nostrauertimus, in saeuas quod dedit ille feras?diuitis hoc uitium est auri, nec bella fuerunt,faginus astabat cum scyphus ante dapes.non arces, non uallus erat, somnumque petebatsecurus uarias dux gregis inter ouis.tunc mihi uita foret uulgi nec tristia nossemarma nec audissem corde micante tubam.nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostishaesura in nostro tela gerit latere.sed patrii seruate Lares: aluistis et idem,cursarem uestros cum tener ante pedes.neu pudeat prisco uos esse e stipite factos:sic ueteris sedis incoluistis aui.tunc melius tenuere fidem, cum paupere cultustabat in exigua ligneus aede deus.hic placatus erat, seu quis libauerat uuamseu dederat sanctae spicea serta comae:atque aliquis uoti compos liba ipse ferebatpostque comes purum filia parua fauum.stat uobis (aerata, Lares, depellite tela)hostia de plena rustica porcus hara.hanc pura cum ueste sequar myrtoque canistrauincta geram, myrto uinctus et ipse caput.sic placeam uobis: alius sit fortis in armis,sternat et aduersos Marte fauente duces,ut mihi potanti possit sua dicere factamiles et in mensa pingere castra mero.quis furor est atram bellis accersere Mortem?imminet et tacito clam uenit illa pede.non seges est infra, non uinea culta, sed audaxCerberus et Stygiae nauita turpis aquae:illic percussisque genis ustoque capilloerrat ad obscuros pallida turba lacus.quin potius laudandus hic est quem prole parataoccupat in parua pigra senecta casa!ipse suas sectatur ouis, at filius agnos,et calidam fesso comparat uxor aquam.sic ego sim, liceatque caput candescere canistemporis et prisci facta referre senem.interea pax arua colat. pax candida primumduxit araturos sub iuga curua boues:pax aluit uitis et sucos condidit uuae,funderet ut nato testa paterna merum:pace bidens uomerque nitent, at tristia durimilitis in tenebris occupat arma situs.rusticus e luco reuehit, male sobrius ipse,uxorem plaustro progeniemque domum.sed ueneris tunc bella calent, scissosque capillosfemina, perfractas conqueriturque fores;flet teneras subtusa genas: sed uictor et ipseflet sibi dementes tam ualuisse manus.at lasciuus Amor rixae mala uerba ministrat,inter et iratum lentus utrumque sedet.a lapis est ferrumque, suam quicumque puellamuerberat: e caelo deripit ille deos.sit satis e membris tenuem rescindere uestem,sit satis ornatus dissoluisse comae,sit lacrimas mouisse satis: quater ille beatusquo tenera irato flere puella potest.sed manibus qui saeuus erit, scutumque sudemqueis gerat et miti sit procul a Venere.at nobis, Pax alma, ueni spicamque teneto,profluat et pomis candidus ante sinus.158. A Rural FestivalQVISQVIS adest, faueat: fruges lustramus et agros,ritus ut a prisco traditus exstat auo.Bacche, ueni, dulcisque tuis e cornibus uuapendeat; et spicis tempora cinge, Ceres.luce sacra requiescat humus, requiescat arator,et graue suspenso uomere cesset opus.soluite uincla iugis: nunc ad praesepia debentplena coronato stare boues capite.omnia sint operata deo: non audeat ullalanificam pensis imposuisse manum.uos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris.cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.casta placent superis: pura cum ueste ueniteet manibus puris sumite fontis aquam.cernite fulgentis ut eat sacer agnus ad aras,uinctaque post olea candida turba comas.di patrii, purgamus agros, purgamus agrestis:uos mala de nostris pellite limitibus,neu seges eludat messem fallacibus herbis,neu timeat celeris tardior agna lupos.tunc nitidus plenis confisus rusticus agrisingeret ardenti grandia ligna foco,turbaque uernarum, saturi bona signa coloni,ludet et ex uirgis exstruet ante casas.euentura precor: uiden ut felicibus extissignificet placidos nuntia fibra deos?nunc mihi fumosos ueteris proferte Falernosconsulis et Chio soluite uincla cado.uina diem celebrent: non festa luce madereest rubor, errantis et male ferre pedes.sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat,nomen et absentis singula uerba sonent.gentis Aquitanae celeber, Messalla, triumphiset magna intonsis gloria uictor auis,huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostroredditur agricolis gratia caelitibus.rura cano rurisque deos: his uita magistrisdesueuit querna pellere glande famem:illi compositis primum docuere tigillisexiguam uiridi fronde operire domum:illi etiam tauros primi docuisse ferunturseruitium et plaustro supposuisse rotam.tum uictus abiere feri, tum consita pomus,tum bibit inriguas fertilis hortus aquas,aurea tum pressos pedibus dedit uua liquoresmixtaque securo est sobria lympha mero.rure terunt messis, calidi cum sideris aestudeponit flauas annua terra comas.rure leuis uerno flores apis ingerit alueo,compleat ut dulci sedula melle fauos.agricola adsiduo primum satiatus aratrocantauit certo rustica uerba pede,et satur arenti primum est modulatus auenacarmen ut ornatos diceret ante deos;agricola et minio suffusus, Bacche, rubentiprimus inexperta duxit ab arte choros.huic datus a pleno memorabile munus ouilidux pecoris curtas auxerat hircus opes.rure puer uerno primum de flore coronamfecit et antiquis imposuit Laribus.rure etiam teneris curam exhibitura puellismolle gerit tergo lucida uellus ouis.hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,fusus et adposito pollice uersat opus:atque aliqua adsiduae textrix operata Mineruaecantat, et applauso tela sonat latere.ipse interque agnos interque armenta Cupidonatus et indomitas dicitur inter equas.illic indocto primum se exercuit arcu:ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!nec pecudes, uelut ante, petit: fixisse puellasgestit et audacis perdomuisse uiros.hic iuueni detraxit opes, hic dicere iussitlimen ad iratae uerba pudenda senem:hoc duce custodes furtim transgressa iacentisad iuuenem tenebris sola puella uenit,et pedibus praetemptat iter suspensa timore,explorat caecas cui manus ante uias.a miseri, quos hic grauiter deus urget! at illefelix, cui placidus leniter adflat Amor.sancte, ueni dapibus festis, sed pone sagittaset procul ardentis hinc precor abde faces.uos celebrem cantate deum pecorique uocateuoce: palam pecori, clam sibi quisque uocet.aut etiam sibi quisque palam: nam turba iocosaobstrepit et Phrygio tibia curua sono.ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequunturmatris lasciuo sidera fulua choro,postque uenit tacitus furuis circumdatus alisSomnus et incerto Somnia nigra pede.159. In Honour of Messalinus, elected Guardian of the Sibylline Oracles

O FONS Bandusiae splendidior uitro,dulci digne mero non sine floribus,cras donaberis haedo,cui frons turgida cornibus

primis et uenerem et proelia destinat:frustra, nam gelidos inficiet tibirubro sanguine riuoslasciui suboles gregis.

te flagrantis atrox hora Caniculaenescit tangere, tu frigus amabilefessis uomere taurispraebes et pecori uago.

fies nobilium tu quoque fontium,me dicente cauis inpositam ilicemsaxis, unde loquaceslymphae desiliunt tuae.

AEQVAM memento rebus in arduisseruare mentem, non secus in bonisab insolenti temperatamlaetitia, moriture Delli,seu maestus omni tempore uixerisseu te in remoto gramine per diesfestos reclinatum bearisinteriore nota Falerni.quo pinus ingens albaque populusumbram hospitalem consociare amantramis? quid obliquo laboratlympha fugax trepidare riuo?huc uina et unguenta et nimium breuisflores amoenae ferre iube rosae,dum res et aetas et sororumfila trium patiuntur atra.cedes coemptis saltibus et domouillaque flauos quam Tiberis lauit,cedes et exstructis in altumdiuitiis potietur heres.diuesne prisco natus ab Inachonil interest an pauper et infimade gente sub diuo moreris:uictima nil miserantis Orci.omnes eodem cogimur, omniumuersatur urna serius ociussors exitura et nos in aeternumexsilium inpositura cumbae.

AEQVAM memento rebus in arduisseruare mentem, non secus in bonisab insolenti temperatamlaetitia, moriture Delli,

seu maestus omni tempore uixerisseu te in remoto gramine per diesfestos reclinatum bearisinteriore nota Falerni.

quo pinus ingens albaque populusumbram hospitalem consociare amantramis? quid obliquo laboratlympha fugax trepidare riuo?

huc uina et unguenta et nimium breuisflores amoenae ferre iube rosae,dum res et aetas et sororumfila trium patiuntur atra.

cedes coemptis saltibus et domouillaque flauos quam Tiberis lauit,cedes et exstructis in altumdiuitiis potietur heres.

diuesne prisco natus ab Inachonil interest an pauper et infimade gente sub diuo moreris:uictima nil miserantis Orci.

omnes eodem cogimur, omniumuersatur urna serius ociussors exitura et nos in aeternumexsilium inpositura cumbae.

PINDARVM quisquis studet aemulari,Iulle, ceratis ope Daedaleanititur pennis uitreo daturusnomina ponto.monte decurrens uelut amnis, imbresquem super notas aluere ripas,feruet inmensusque ruit profundoPindarus ore,laurea donandus Apollinari,seu per audacis noua dithyrambosuerba deuoluit numerisque ferturlege solutis,seu deos regesque canit deorumsanguen et per quos cecidere iustamorte Centauri, cecidit tremendaeflamma Chimaerae,siue quos Elea domum reducitpalma caelestis pugilemue equomuedicit et centum potiore signismunere donat,flebili sponsae iuuenemue raptumplorat et uiris animumque moresqueaureos educit in astra nigroqueinuidet Orco.multa Dircaeum leuat aura cycnum,tendit, Antoni, quotiens in altosnubium tractus: ego apis Matinaemore modoquegrata carpentis thyma per laboremplurimum circa nemus uuidiqueTiburis ripas operosa paruoscarmina fingo.concines maiore poeta plectroCaesarem, quandoque trahet ferocisper sacrum cliuom merita decorusfronde Sygambros;quo nihil maius meliusue terrisfata donauere bonique diuinec dabunt, quamuis redeant in aurumtempora priscum.concines laetosque dies et Vrbispublicum ludum super inpetratofortis Augusti reditu forumquelitibus orbum.tum meae, siquid loquar audiendum,uocis accedet bona pars et 'o solpulcer, o laudande!' canam receptoCaesare felix.terque, dum procedit, 'io triumphe,'non semel dicemus, 'io triumphe'ciuitas omnis dabimusque diuistura benignis.te decem tauri totidemque uaccae,me tener soluet uitulus, relictamatre qui largis iuuenescit herbisin mea uota,fronte curuatos imitatus ignistertium lunae referentis ortum,qua notam duxit, niueus uideri,cetera fuluos.

PINDARVM quisquis studet aemulari,Iulle, ceratis ope Daedaleanititur pennis uitreo daturusnomina ponto.

monte decurrens uelut amnis, imbresquem super notas aluere ripas,feruet inmensusque ruit profundoPindarus ore,

laurea donandus Apollinari,seu per audacis noua dithyrambosuerba deuoluit numerisque ferturlege solutis,

seu deos regesque canit deorumsanguen et per quos cecidere iustamorte Centauri, cecidit tremendaeflamma Chimaerae,

siue quos Elea domum reducitpalma caelestis pugilemue equomuedicit et centum potiore signismunere donat,

flebili sponsae iuuenemue raptumplorat et uiris animumque moresqueaureos educit in astra nigroqueinuidet Orco.

multa Dircaeum leuat aura cycnum,tendit, Antoni, quotiens in altosnubium tractus: ego apis Matinaemore modoque

grata carpentis thyma per laboremplurimum circa nemus uuidiqueTiburis ripas operosa paruoscarmina fingo.

concines maiore poeta plectroCaesarem, quandoque trahet ferocisper sacrum cliuom merita decorusfronde Sygambros;

quo nihil maius meliusue terrisfata donauere bonique diuinec dabunt, quamuis redeant in aurumtempora priscum.

concines laetosque dies et Vrbispublicum ludum super inpetratofortis Augusti reditu forumquelitibus orbum.

tum meae, siquid loquar audiendum,uocis accedet bona pars et 'o solpulcer, o laudande!' canam receptoCaesare felix.

terque, dum procedit, 'io triumphe,'non semel dicemus, 'io triumphe'ciuitas omnis dabimusque diuistura benignis.

te decem tauri totidemque uaccae,me tener soluet uitulus, relictamatre qui largis iuuenescit herbisin mea uota,

fronte curuatos imitatus ignistertium lunae referentis ortum,qua notam duxit, niueus uideri,cetera fuluos.

MERCVRI, nam te docilis magistromouit Amphion lapides canendo,tuque, testudo, resonare septemcallida neruis,nec loquax olim neque grata. nunc etdiuitum mensis et amica templis,dic modos, Lyde quibus obstinatasadplicet auris,quae uelut latis equa trima campisludit exsultim metuitque tanginuptiarum expers et adhuc proteruocruda marito.tu potes tigris comitesque siluasducere et riuos celeris morari;cessit immanis tibi blandientiianitor aulaeCerberus, quamuis furiale centummuniant angues caput eius atquespiritus taeter saniesque manetore trilingui;quin et Ixion Tityosque uolturisit inuito, stetit urna paulumsicca, dum grato Danai puellascarmine mulces.audiat Lyde scelus atque notasuirginum poenas et inane lymphaedolium fundo pereuntis imoseraque fata,quae manent culpas etiam sub Orco.inpiae nam (quid potuere maius?),inpiae sponsos potuere duroperdere ferro.una de multis face nuptialidigna periurum fuit in parentemsplendide mendax et in omne uirgonobilis aeuom,'surge,' quae dixit iuueni marito,'surge, ne longus tibi somnus undenon times detur; socerum et scelestasfalle sorores;quae uelut nactae uitulos leaenaesingulos, eheu, lacerant: ego illismollior nec te feriam neque intraclaustra tenebo.me pater saeuis oneret catenis,quod uiro clemens misero peperci,me uel extremos Numidarum in agrosclasse releget:i pedes quo te rapiunt et aurae,dum fauet nox et Venus, i secundoomine et nostri memorem sepulcroscalpe querelam.'

MERCVRI, nam te docilis magistromouit Amphion lapides canendo,tuque, testudo, resonare septemcallida neruis,

nec loquax olim neque grata. nunc etdiuitum mensis et amica templis,dic modos, Lyde quibus obstinatasadplicet auris,

quae uelut latis equa trima campisludit exsultim metuitque tanginuptiarum expers et adhuc proteruocruda marito.

tu potes tigris comitesque siluasducere et riuos celeris morari;cessit immanis tibi blandientiianitor aulae

Cerberus, quamuis furiale centummuniant angues caput eius atquespiritus taeter saniesque manetore trilingui;

quin et Ixion Tityosque uolturisit inuito, stetit urna paulumsicca, dum grato Danai puellascarmine mulces.

audiat Lyde scelus atque notasuirginum poenas et inane lymphaedolium fundo pereuntis imoseraque fata,

quae manent culpas etiam sub Orco.inpiae nam (quid potuere maius?),inpiae sponsos potuere duroperdere ferro.

una de multis face nuptialidigna periurum fuit in parentemsplendide mendax et in omne uirgonobilis aeuom,

'surge,' quae dixit iuueni marito,'surge, ne longus tibi somnus undenon times detur; socerum et scelestasfalle sorores;

quae uelut nactae uitulos leaenaesingulos, eheu, lacerant: ego illismollior nec te feriam neque intraclaustra tenebo.

me pater saeuis oneret catenis,quod uiro clemens misero peperci,me uel extremos Numidarum in agrosclasse releget:

i pedes quo te rapiunt et aurae,dum fauet nox et Venus, i secundoomine et nostri memorem sepulcroscalpe querelam.'

QVIS desiderio sit pudor aut modustam cari capitis? praecipe lugubriscantus, Melpomene, cui liquidam pateruocem cum cithara dedit.ergo Quintilium perpetuos soporurget? cui Pudor et Iustitiae soror,incorrupta Fides, nudaque Veritasquando ullum inueniet parem?multis ille bonis flebilis occidit,nulli flebilior quam tibi, Vergili.tu frustra pius heu non ita creditumposcis Quintilium deos.quid? si Threicio blandius Orpheoauditam moderere arboribus fidem,num uanae redeat sanguis imagini,quam uirga semel horridanon lenis precibus fata recluderenigro conpulerit Mercurius gregi?durum: sed leuius fit patientiaquidquid corrigere est nefas.

QVIS desiderio sit pudor aut modustam cari capitis? praecipe lugubriscantus, Melpomene, cui liquidam pateruocem cum cithara dedit.

ergo Quintilium perpetuos soporurget? cui Pudor et Iustitiae soror,incorrupta Fides, nudaque Veritasquando ullum inueniet parem?

multis ille bonis flebilis occidit,nulli flebilior quam tibi, Vergili.tu frustra pius heu non ita creditumposcis Quintilium deos.

quid? si Threicio blandius Orpheoauditam moderere arboribus fidem,num uanae redeat sanguis imagini,quam uirga semel horrida

non lenis precibus fata recluderenigro conpulerit Mercurius gregi?durum: sed leuius fit patientiaquidquid corrigere est nefas.

NON ebur neque aureummea renidet in domo lacunar,non trabes Hymettiaepremunt columnas ultima recisasAfrica, neque Attaliignotus heres regiam occupaui,nec Laconicas mihitrahunt honestae purpuras clientae.at fides et ingenibenigna uena est pauperemque diuesme petit: nihil supradeos lacesso nec potentem amicumlargiora flagito,satis beatus unicis Sabinis.truditur dies dienouaeque pergunt interire lunae:tu secanda marmoralocas sub ipsum funus et sepulcriinmemor struis domosmarisque Bais obstrepentis urgessummouere litora,parum locuples continente ripa;quid quod usque proximosreuellis agri terminos et ultralimites clientiumsalis auarus? pellitur paternosin sinu ferens deoset uxor et uir sordidosque natos.nulla certior tamenrapacis Orci sede destinataaula diuitem maneterum. quid ultra tendis? aequa telluspauperi recluditurregumque pueris, nec satelles Orcicallidum Prometheareuexit auro captus: hic superbumTantalum atque Tantaligenus coercet, hic leuare functumpauperem laboribusuocatus atque non uocatus audit.

NON ebur neque aureummea renidet in domo lacunar,non trabes Hymettiaepremunt columnas ultima recisas

Africa, neque Attaliignotus heres regiam occupaui,nec Laconicas mihitrahunt honestae purpuras clientae.

at fides et ingenibenigna uena est pauperemque diuesme petit: nihil supradeos lacesso nec potentem amicum

largiora flagito,satis beatus unicis Sabinis.truditur dies dienouaeque pergunt interire lunae:

tu secanda marmoralocas sub ipsum funus et sepulcriinmemor struis domosmarisque Bais obstrepentis urges

summouere litora,parum locuples continente ripa;quid quod usque proximosreuellis agri terminos et ultra

limites clientiumsalis auarus? pellitur paternosin sinu ferens deoset uxor et uir sordidosque natos.

nulla certior tamenrapacis Orci sede destinataaula diuitem maneterum. quid ultra tendis? aequa tellus

pauperi recluditurregumque pueris, nec satelles Orcicallidum Prometheareuexit auro captus: hic superbum

Tantalum atque Tantaligenus coercet, hic leuare functumpauperem laboribusuocatus atque non uocatus audit.

HORRIDA tempestas caelum contraxit et imbresniuesque deducunt Iouem; nunc mare, nunc siluaeThreicio Aquilone sonant. rapiamus, amici,occasionem de die: dumque uirent genuaet decet, obducta soluatur fronte senectus.tu uina Torquato moue consule pressa meo.cetera mitte loqui: deus haec fortasse benignareducet in sedem uice. nunc et Achaemenioperfundi nardo iuuat et fide Cyllenealeuare diris pectora sollicitudinibus,nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno:'inuicte, mortalis dea nate puer Thetide,te manet Assaraci tellus, quam frigida paruifindunt Scamandri flumina lubricus et Simois,unde tibi reditum certo subtemine Parcaerupere, nec mater domum caerula te reuehet:illic omne malum uino cantuque leuato,deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.'

SOLVITVR acris hiems grata uice ueris et Fauonitrahuntque siccas machinae carinas,ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igninec prata canis albicant pruinis.iam Cytherea choros ducit Venus imminente lunaiunctaeque Nymphis Gratiae decentesalterno terram quatiunt pede, dum grauis CyclopumVolcanus ardens uisit officinas.nunc decet aut uiridi nitidum caput impedire myrtoaut flore terrae quem ferunt solutae,nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,seu poscat agna siue malit haedo.pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernasregumque turris. o beate Sesti,uitae summa breuis spem nos uetat incohare longam;iam te premet nox fabulaeque Maneset domus exilis Plutonia; quo simul mearis,nec regna uini sortiere talisnec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuuentusnunc omnis et mox uirgines tepebunt.

SOLVITVR acris hiems grata uice ueris et Fauonitrahuntque siccas machinae carinas,ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igninec prata canis albicant pruinis.

iam Cytherea choros ducit Venus imminente lunaiunctaeque Nymphis Gratiae decentesalterno terram quatiunt pede, dum grauis CyclopumVolcanus ardens uisit officinas.

nunc decet aut uiridi nitidum caput impedire myrtoaut flore terrae quem ferunt solutae,nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,seu poscat agna siue malit haedo.

pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernasregumque turris. o beate Sesti,uitae summa breuis spem nos uetat incohare longam;iam te premet nox fabulaeque Manes

et domus exilis Plutonia; quo simul mearis,nec regna uini sortiere talisnec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuuentusnunc omnis et mox uirgines tepebunt.

Diffugere niues, redeunt iam gramina campisarboribusque comae;mutat terra uices et decrescentia ripasflumina praetereunt;Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audetducere nuda choros:inmortalia ne speres, monet annus et almumquae rapit hora diem.frigora mitescunt Zephyris, uer proterit aestasinteritura, simulpomifer autumnus fruges effuderit, et moxbruma recurrit iners.damna tamen celeres reparant caelestia lunae:nos ubi decidimusquo pius Aeneas, quo Tullus diues et Ancus,puluis et umbra sumus.quis scit an adiciant hodiernae crastina summaetempora di superi?cuncta manus auidas fugient heredis amicoquae dederis animo.cum semel occideris et de te splendida Minosfecerit arbitria,non, Torquate, genus, non te facundia, non terestituet pietas;infernis neque enim tenebris Diana pudicumliberat Hippolytumnec Lethaea ualet Theseus abrumpere carouincula Perithoo.

Diffugere niues, redeunt iam gramina campisarboribusque comae;mutat terra uices et decrescentia ripasflumina praetereunt;

Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audetducere nuda choros:inmortalia ne speres, monet annus et almumquae rapit hora diem.

frigora mitescunt Zephyris, uer proterit aestasinteritura, simulpomifer autumnus fruges effuderit, et moxbruma recurrit iners.

damna tamen celeres reparant caelestia lunae:nos ubi decidimusquo pius Aeneas, quo Tullus diues et Ancus,puluis et umbra sumus.

quis scit an adiciant hodiernae crastina summaetempora di superi?cuncta manus auidas fugient heredis amicoquae dederis animo.

cum semel occideris et de te splendida Minosfecerit arbitria,non, Torquate, genus, non te facundia, non terestituet pietas;

infernis neque enim tenebris Diana pudicumliberat Hippolytumnec Lethaea ualet Theseus abrumpere carouincula Perithoo.

EXEGI monumentum aere perenniusregalique situ pyramidum altius,quod non imber edax, non Aquilo impotenspossit diruere aut innumerabilisannorum series et fuga temporum:non omnis moriar multaque pars meiuitabit Libitinam; usque ego posteracrescam laude recens, dum Capitoliumscandet cum tacita uirgine pontifex;dicar, qua uiolens obstrepit Aufiduset qua pauper aquae Daunus agrestiumregnauit populorum, ex humili potens,princeps Aeolium carmen ad Italosdeduxisse modos. sume superbiamquaesitam meritis et mihi Delphicalauro cinge uolens, Melpomene, comam.

EXEGI monumentum aere perenniusregalique situ pyramidum altius,quod non imber edax, non Aquilo impotenspossit diruere aut innumerabilis

annorum series et fuga temporum:non omnis moriar multaque pars meiuitabit Libitinam; usque ego posteracrescam laude recens, dum Capitolium

scandet cum tacita uirgine pontifex;dicar, qua uiolens obstrepit Aufiduset qua pauper aquae Daunus agrestiumregnauit populorum, ex humili potens,

princeps Aeolium carmen ad Italosdeduxisse modos. sume superbiamquaesitam meritis et mihi Delphicalauro cinge uolens, Melpomene, comam.

55-19 B.C.

DIVITIAS alius fuluo sibi congerat auroet teneat culti iugera multa soli,quem labor adsiduus uicino terreat hoste,Martia cui somnos classica pulsa fugent:me mea paupertas uita traducat inerti,dum meus adsiduo luceat igne focus.ipse seram teneras maturo tempore uitesrusticus et facili grandia poma manu:nec Spes destituat sed frugum semper aceruospraebeat et pleno pinguia musta lacu.nam ueneror, seu stipes habet desertus in agrisseu uetus in triuio florida serta lapis:et quodcumque mihi pomum nouus educat annus,libatum agricolae ponitur ante deo.flaua Ceres, tibi sit nostro de rure coronaspicea, quae templi pendeat ante fores;pomosisque ruber custos ponatur in hortisterreat ut saeua falce Priapus auis.uos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agricustodes, fertis munera uestra, Lares.tunc uitula innumeros lustrabat caesa iuuencos:nunc agna exigui est hostia parua soli.agna cadet uobis, quam circum rustica pubesclamet 'io messes et bona uina date.'iam mihi, iam possim contentus uiuere paruonec semper longae deditus esse uiae,sed Canis aestiuos ortus uitare sub umbraarboris ad riuos praetereuntis aquae.nec tamen interdum pudeat tenuisse bidentemaut stimulo tardos increpuisse boues;non agnamue sinu pigeat fetumue capellaedesertum oblita matre referre domum.at uos exiguo pecori, furesque lupique,parcite: de magno praeda petenda grege.hinc ego pastoremque meum lustrare quot anniset placidam soleo spargere lacte Palem.adsitis, diui, neu uos e paupere mensadona nec e puris spernite fictilibus.—fictilia antiquus primum sibi fecit agrestispocula, de facili composuitque luto.—non ego diuitias patrum fructusque requiro,quos tulit antiquo condita messis auo:parua seges satis est; satis est requiescere lectosi licet et solito membra leuare toro.quam iuuat immitis uentos audire cubantemet dominam tenero continuisse sinu:aut, gelidas hibernus aquas cum fuderit Auster,securum somnos imbre iuuante sequi!hoc mihi contingat: sit diues iure, furoremqui maris et tristis ferre potest pluuias.o quantum est auri pereat prius atque smaragdi,quam fleat ob nostras ulla puella uias.te bellare decet terra, Messalla, marique,ut domus hostilis praeferat exuuias:me retinent uinctum formosae uincla puellae,et sedeo duras ianitor ante fores.non ego laudari curo, mea Delia: tecumdum modo sim, quaeso segnis inersque uocer:te spectem, suprema mihi cum uenerit hora,te teneam moriens deficiente manu.flebis in arsuro positum me, Delia, lecto,tristibus et lacrimis oscula mixta dabis.flebis: non tua sunt duro praecordia ferrouincta, nec in tenero stat tibi corde silex.illo non iuuenis poterit de funere quisquamlumina, non uirgo sicca referre domum.tu manis ne laede meos, sed parce solutiscrinibus et teneris, Delia, parce genis.interea, dum fata sinunt, iungamus amores:iam ueniet tenebris Mors adoperta caput;iam subrepet iners aetas, nec amare decebitdicere nec cano blanditias capite.nunc leuis est tractanda uenus, dum frangere postisnon pudet et rixas inseruisse iuuat.hic ego dux milesque bonus: uos, signa tubaeque,ite procul, cupidis uulnera ferte uiris,ferte et opes: ego composito securus aceruodites despiciam despiciamque famem.

IBITIS Aegaeas sine me, Messalla, per undas,o utinam memores ipse cohorsque mei!me tenet ignotis aegrum Phaeacia terris:abstineas auidas Mors modo nigra manus.abstineas, Mors atra, precor: non hic mihi materquae legat in maestos ossa perusta sinus,non soror, Assyrios cineri quae dedat odoreset fleat effusis ante sepulcra comis,Delia non usquam quae, me cum mitteret urbe,dicitur ante omnis consuluisse deos.illa sacras pueri sortis ter sustulit: illirettulit e trinis omnia certa puer.cuncta dabant reditus: tamen est deterrita numquamquin fleret nostras respiceretque uias.ipse ego solator, cum iam mandata dedissem,quaerebam tardas anxius usque moras.aut ego sum causatus auis aut omina diraSaturniue sacram me tenuisse diem.o quotiens ingressus iter mihi tristia dixioffensum in porta signa dedisse pedem!audeat inuito ne quis discedere Amore,aut sciat egressum se prohibente deo.quid tua nunc Isis mihi, Delia, quid mihi prosuntilla tua totiens aera repulsa manu,quidue, pie dum sacra colis, pureque lauarite, memini, et puro secubuisse toro?nunc, dea, nunc succurre mihi (nam posse mederipicta docet templis multa tabella tuis),ut mea uotiuas persoluens Delia uocesante sacras lino tecta fores sedeat,bisque die resoluta comas tibi dicere laudesinsignis turba debeat in Pharia.at mihi contingat patrios celebrare Penatisreddereque antiquo menstrua tura Lari.quam bene Saturno uiuebant rege, priusquamtellus in longas est patefacta uias!nondum caeruleas pinus contempserat undas,effusum uentis praebueratque sinum,nec uagus ignotis repetens compendia terrispresserat externa nauita merce ratem.illo non ualidus subiit iuga tempore taurus,non domito frenos ore momordit equus,non domus ulla fores habuit, non fixus in agris,qui regeret certis finibus arua, lapis.ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebantobuia securis ubera lactis oues.non acies, non ira fuit, non tela nec ensemimmiti saeuus duxerat arte faber.nunc Ioue sub domino caedes et uulnera semper,nunc mare, nunc leti mille repente uiae.parce, pater. timidum non me periuria terrent,non dicta in sanctos impia uerba deos.quod si fatalis iam nunc expleuimus annos,fac lapis inscriptis stet super ossa notis:HIC IACET IMMITI CONSVMPTVS MORTE TIBVLLVS,MESSALLAM TERRA DVM SEQVITVRQVE MARI.sed me, quod facilis tenero sum semper Amori,ipsa Venus campos ducet in Elysios.hic choreae cantusque uigent, passimque uagantesdulce sonant tenui gutture carmen aues;fert casiam non culta seges, totosque per agrosfloret odoratis terra benigna rosis;ac iuuenum series teneris immixta puellisludit, et adsidue proelia miscet amor.illic est, cuicumque rapax Mors uenit amanti,et gerit insigni myrtea serta coma.at scelerata iacet sedes in nocte profundaabdita, quam circum flumina nigra sonant:Tisiphoneque impexa feros pro crinibus anguissaeuit et huc illuc impia turba fugit;tum niger in porta per centum Cerberus orastridet et aeratas excubat ante fores.illic Iunonem temptare Ixionis ausiuersantur celeri noxia membra rota;porrectusque nouem Tityos per iugera terraeadsiduas atro uiscere pascit auis.Tantalus est illic, et circum stagna: sed acremiam iam poturi deserit unda sitim;et Danai proles, Veneris quod numina laesit,in caua Lethaeas dolia portat aquas.illic sit quicumque meos uiolauit amores,optauit lentas et mihi militias.at tu casta precor maneas, sanctique pudorisadsideat custos sedula semper anus.haec tibi fabellas referat positaque lucernadeducat plena stamina longa colu;at circa grauibus pensis adfixa puellapaulatim somno fessa remittat opus.tunc ueniam subito, nec quisquam nuntiet ante,sed uidear caelo missus adesse tibi.tunc mihi, qualis eris longos turbata capillos,obuia nudato, Delia, curre pede.hoc precor, hunc illum nobis Aurora nitentemLuciferum roseis candida portet equis.

ASPER eram et bene discidium me ferre loquebar:at mihi nunc longe gloria fortis abest.namque agor ut per plana citus sola uerbere turbenquem celer adsueta uersat ab arte puer.ure ferum et torque, libeat ne dicere quicquammagnificum post haec: horrida uerba doma.parce tamen, per te furtiui foedera lecti,per uenerem quaeso compositumque caput.ille ego cum tristi morbo defessa iacereste dicor uotis eripuisse neci:ipseque te circum lustraui sulpure puro,carmine cum magico praecinuisset anus;ipse procuraui ne possent saeua noceresomnia, ter sancta deueneranda mola;ipse ego uelatus filo tunicisque solutisuota nouem Triuiae nocte silente dedi.omnia persolui: fruitur nunc alter amore,et precibus felix utitur ille meis.at mihi felicem uitam, si salua fuisses,fingebam demens et renuente deo:'rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,area dum messis sole calente teret,aut mihi seruabit plenis in lintribus uuaspressaque ueloci candida musta pede.consuescet numerare pecus; consuescet amantisgarrulus in dominae ludere uerna sinu.illa deo sciet agricolae pro uitibus uuam,pro segete spicas, pro grege ferre dapem.illa regat cunctos, illi sint omnia curae:at iuuet in tota me nihil esse domo.huc ueniet Messalla meus, cui dulcia pomaDelia selectis detrahat arboribus:et, tantum uenerata uirum, bene edulia curet,huic paret atque epulas ipsa ministra gerat.'haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusqueiactat odoratos uota per Armenios.saepe ego temptaui curas depellere uino:at dolor in lacrimas uerterat omne merum.saepe aliam tenui: sed iam cum gaudia adirem,admonuit dominae deseruitque Venus.tunc me discedens deuotum femina dixit,a pudet, et narrat scire nefanda meam.non facit hoc uerbis, facie tenerisque lacertisdeuouet et flauis nostra puella comis.talis ad Haemonium Nereis Pelea quondamuecta est frenato caerula pisce Thetis.haec nocuere mihi. quod adest huic diues amatoruenit in exitium callida lena meum.sanguineas edat illa dapes atque ore cruentotristia cum multo pocula felle bibat:hanc uolitent animae circum sua fata querentessemper, et e tectis strix uiolenta canat:ipsa fame stimulante furens herbasque sepulcrisquaerat et a saeuis ossa relicta lupis;currat et inguinibus nudis ululetque per urbes,post agat e triuiis aspera turba canum.eueniet; dat signa deus: sunt numina amanti,saeuit et iniusta lege relicta Venus.at tu quam primum sagae praecepta rapacisdesere: num donis uincitur omnis amor?pauper erit praesto tibi semper: pauper adibitprimus et in tenero fixus erit latere;pauper in angusto fidus comes agmine turbaesubicietque manus efficietque uiam:pauper ad occultos furtim deducet amicosuinclaque de niueo detrahet ipse pede.heu canimus frustra nec uerbis uicta patescitianua sed plena est percutienda manu.at tu, qui potior nunc es, mea furta timeto:uersatur celeri Fors leuis orbe rotae.non frustra quidam iam nunc in limine perstatsedulus ac crebro prospicit ac refugitet simulat transire domum, mox deinde recurritsolus et ante ipsas exscreat usque fores.nescio quid furtiuus amor parat. utere quaeso,dum licet: in liquida nat tibi linter aqua.

QVIS fuit horrendos primus qui protulit ensis?quam ferus et uere ferreus ille fuit!tum caedes hominum generi, tum proelia nata,tum breuior dirae mortis aperta uia est.an nihil ille miser meruit, nos ad mala nostrauertimus, in saeuas quod dedit ille feras?diuitis hoc uitium est auri, nec bella fuerunt,faginus astabat cum scyphus ante dapes.non arces, non uallus erat, somnumque petebatsecurus uarias dux gregis inter ouis.tunc mihi uita foret uulgi nec tristia nossemarma nec audissem corde micante tubam.nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostishaesura in nostro tela gerit latere.sed patrii seruate Lares: aluistis et idem,cursarem uestros cum tener ante pedes.neu pudeat prisco uos esse e stipite factos:sic ueteris sedis incoluistis aui.tunc melius tenuere fidem, cum paupere cultustabat in exigua ligneus aede deus.hic placatus erat, seu quis libauerat uuamseu dederat sanctae spicea serta comae:atque aliquis uoti compos liba ipse ferebatpostque comes purum filia parua fauum.stat uobis (aerata, Lares, depellite tela)hostia de plena rustica porcus hara.hanc pura cum ueste sequar myrtoque canistrauincta geram, myrto uinctus et ipse caput.sic placeam uobis: alius sit fortis in armis,sternat et aduersos Marte fauente duces,ut mihi potanti possit sua dicere factamiles et in mensa pingere castra mero.quis furor est atram bellis accersere Mortem?imminet et tacito clam uenit illa pede.non seges est infra, non uinea culta, sed audaxCerberus et Stygiae nauita turpis aquae:illic percussisque genis ustoque capilloerrat ad obscuros pallida turba lacus.quin potius laudandus hic est quem prole parataoccupat in parua pigra senecta casa!ipse suas sectatur ouis, at filius agnos,et calidam fesso comparat uxor aquam.sic ego sim, liceatque caput candescere canistemporis et prisci facta referre senem.interea pax arua colat. pax candida primumduxit araturos sub iuga curua boues:pax aluit uitis et sucos condidit uuae,funderet ut nato testa paterna merum:pace bidens uomerque nitent, at tristia durimilitis in tenebris occupat arma situs.rusticus e luco reuehit, male sobrius ipse,uxorem plaustro progeniemque domum.sed ueneris tunc bella calent, scissosque capillosfemina, perfractas conqueriturque fores;flet teneras subtusa genas: sed uictor et ipseflet sibi dementes tam ualuisse manus.at lasciuus Amor rixae mala uerba ministrat,inter et iratum lentus utrumque sedet.a lapis est ferrumque, suam quicumque puellamuerberat: e caelo deripit ille deos.sit satis e membris tenuem rescindere uestem,sit satis ornatus dissoluisse comae,sit lacrimas mouisse satis: quater ille beatusquo tenera irato flere puella potest.sed manibus qui saeuus erit, scutumque sudemqueis gerat et miti sit procul a Venere.at nobis, Pax alma, ueni spicamque teneto,profluat et pomis candidus ante sinus.

QVISQVIS adest, faueat: fruges lustramus et agros,ritus ut a prisco traditus exstat auo.Bacche, ueni, dulcisque tuis e cornibus uuapendeat; et spicis tempora cinge, Ceres.luce sacra requiescat humus, requiescat arator,et graue suspenso uomere cesset opus.soluite uincla iugis: nunc ad praesepia debentplena coronato stare boues capite.omnia sint operata deo: non audeat ullalanificam pensis imposuisse manum.uos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris.cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.casta placent superis: pura cum ueste ueniteet manibus puris sumite fontis aquam.cernite fulgentis ut eat sacer agnus ad aras,uinctaque post olea candida turba comas.di patrii, purgamus agros, purgamus agrestis:uos mala de nostris pellite limitibus,neu seges eludat messem fallacibus herbis,neu timeat celeris tardior agna lupos.tunc nitidus plenis confisus rusticus agrisingeret ardenti grandia ligna foco,turbaque uernarum, saturi bona signa coloni,ludet et ex uirgis exstruet ante casas.euentura precor: uiden ut felicibus extissignificet placidos nuntia fibra deos?nunc mihi fumosos ueteris proferte Falernosconsulis et Chio soluite uincla cado.uina diem celebrent: non festa luce madereest rubor, errantis et male ferre pedes.sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat,nomen et absentis singula uerba sonent.gentis Aquitanae celeber, Messalla, triumphiset magna intonsis gloria uictor auis,huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostroredditur agricolis gratia caelitibus.rura cano rurisque deos: his uita magistrisdesueuit querna pellere glande famem:illi compositis primum docuere tigillisexiguam uiridi fronde operire domum:illi etiam tauros primi docuisse ferunturseruitium et plaustro supposuisse rotam.tum uictus abiere feri, tum consita pomus,tum bibit inriguas fertilis hortus aquas,aurea tum pressos pedibus dedit uua liquoresmixtaque securo est sobria lympha mero.rure terunt messis, calidi cum sideris aestudeponit flauas annua terra comas.rure leuis uerno flores apis ingerit alueo,compleat ut dulci sedula melle fauos.agricola adsiduo primum satiatus aratrocantauit certo rustica uerba pede,et satur arenti primum est modulatus auenacarmen ut ornatos diceret ante deos;agricola et minio suffusus, Bacche, rubentiprimus inexperta duxit ab arte choros.huic datus a pleno memorabile munus ouilidux pecoris curtas auxerat hircus opes.rure puer uerno primum de flore coronamfecit et antiquis imposuit Laribus.rure etiam teneris curam exhibitura puellismolle gerit tergo lucida uellus ouis.hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,fusus et adposito pollice uersat opus:atque aliqua adsiduae textrix operata Mineruaecantat, et applauso tela sonat latere.ipse interque agnos interque armenta Cupidonatus et indomitas dicitur inter equas.illic indocto primum se exercuit arcu:ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!nec pecudes, uelut ante, petit: fixisse puellasgestit et audacis perdomuisse uiros.hic iuueni detraxit opes, hic dicere iussitlimen ad iratae uerba pudenda senem:hoc duce custodes furtim transgressa iacentisad iuuenem tenebris sola puella uenit,et pedibus praetemptat iter suspensa timore,explorat caecas cui manus ante uias.a miseri, quos hic grauiter deus urget! at illefelix, cui placidus leniter adflat Amor.sancte, ueni dapibus festis, sed pone sagittaset procul ardentis hinc precor abde faces.uos celebrem cantate deum pecorique uocateuoce: palam pecori, clam sibi quisque uocet.aut etiam sibi quisque palam: nam turba iocosaobstrepit et Phrygio tibia curua sono.ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequunturmatris lasciuo sidera fulua choro,postque uenit tacitus furuis circumdatus alisSomnus et incerto Somnia nigra pede.

Back to Index Next