Chapter 16

Capm. xiii.A dextrisque nouam me tunc vidisse putabamTroiam, que vidue languida more fuit:880Que solet ex muris cingi patuit sine muro,Nec potuit seras claudere porta suas.226Mille lupi mixtique lupis vrsi gradientesA siluis statuunt vrbis adire domos:Non erat in terris monstrosum quicquid abortum,Seu genus, vnde furor ledere posset humum,Quin venit et creuit, spersus velut imber ab austro,Qualibet ex parte parsque furoris adest.Tunc in aperta loca que monstra prius latueruntAccedunt, paribus suntque recepta suis:890Belua vasta, ferox, siluis que palustribus exit,Qui tantum rabie non furit, immo fame;Plus tamen ex rabie dispersam seuit in urbem,227Que stupet ignotum tale venire malum.Agresti furia iurat siluestris, vt vnoLegibus excussis iura furore ruent:Tantus adest numerus seruorum perdicionis,Cingere quod murus vix valet vllus eos.Cum furor vrget opus, remanet moderacio nulla,Set magis in vetitum quodlibet ipse ruit:900Sponte sua properant, nichil est prohibere volentes,Sic valet inceptam tollere nemo viam:Omnia traduntur, postes reserauimus hosti,Et fit in infida prodicione fides.Vt fremit acer equs, qui bellicus ere sonoroSaltat, et ignorat proximiora mala,Sic fera rusticitas incircumspecta malorumIncipit, et finem non videt inde suum:Victricem repetit dextre coniungere dextramConcio seruilis, quam furor omnis habet.910Sic adeunt vrbem turbe violenter agrestes,Et maris vt fluctus ingrediuntur eam.O quam magna nimis res et spectabile mirumCreuit in introitu de nouitate mali!Aula palentina grandis mutatur in vrbe,Omnis et in formam vertitur ipsa case;Atque casas minimas subito mutauit in aulasSors, que iudiciis tunc fuit egra magis.Ecce Iouis festiua dies de Corpore Cristi,Cum furor accinxit vrbis vtrumque latus:228920Precedens alios Capitaneus excitat vnusRusticus, vt cuncti consequerentur eum.Ipse viris multis prefultus conterit vrbem,Ense necat ciues, concremat igne domos:Non solus cecinit, set secum milia traxit,Involuitque malo milia multa suo;Colligit os rabiem seueque cupidine cedisAuribus in vulgi concinit, ‘Vre, feri.’Que via salua fuit, furit ignibus impetuosa,Quo longum castrum ductile nescit iter;930Baptisteque domus, sponso viduata, per ensemCorruit, et flammis mox fuit illa cinis;Flagrabant sancte sceleratis ignibus edes,Mixtaque fit flamme flamma proterua pie.Attoniti flebant trepido de corde ministri,Abstulerat vires corporis ipse timor.Qui fera terribili iaculatur fulmina dextra,Iussit vt igne polus torqueat orbis humum.Si qua domus mansit poteratque resistere tantoIndeiecta malo, dat pia vota deo.940Est nichil vt queram dominans si vulgus in vrbisSpirat opes et eo tempore furta parat:Vt multe gracili terrena sub horrea ferreLimite formice grana reperta solent,Sic vehit examen furiarum furta per vrbem,Nec valet in numero quis recitare forum.Hic tenet, iste trahit, stetit ille que circuit alter,229Fit cito per multas predaque lecta manus.230Hos Bachus attingens tandem precordia vinoMersit, et in finem clauserat ipse Iouem:950Nox erat, et vinis oculi mentesque natabant,Membra mouent, nec habent quo sibi ferre pedes.Postera sidereos Aurora fugauerat ignes,231En dolor excrescens iam noua dampna parat.Si prius ira Iouis nocuit violenta, sequenterMota Venus duplo facta furoris agit.Discurrunt agiles furie, quasi fulgur ab austro;Sunt, vbi perueniunt, prodolor, heuque! pares.Tunc simul vnanimes lupus et canis vrsus in vrbeDepredant, que suas constituere moras.960Ecce senem Calcas, cuius sapiencia maiorOmnibus est, nullum tunc sapuisse modum:Anthenor ex pactis componere federa pacisTunc nequit, immo furor omne resoluit opus:A vecorde probum non tunc distancia nouit,Fit cor Tersitis et Diomedis idem:Lingue composite verbis nil rethor Vluxes232Tunc valuit, nec ei sermo beatus erat:Et quoniam tantis fatum conatibus obstat,Quisque sua sorti frena relaxat homo.970Tunc neque bella iuuant, nec tela, nec vsus equorum,Nec probitas veteris quid probitatis habet:Vt lactante furit catulo priuata Leena,Et ruit in pecora proximiora sibi,Sic fera rusticitas iuris priuata saluteIrruit in proceres de feritate magis.Omnibus est casus communis, non tamen vnumOmnibus attribuit vna ruina locum.O denaturans vrbis natura prioris,233Que vulgi furias arma mouere sinis!980O quam retrograda res est, quod miles inermis234Expauit, que ferus vulgus ad arma vacat!Prelia Thebarum, Cartaginis, illaque RomeNon fuerant istis plena furore magis.Non hic Capanëus valuit, nec et ille Tidëus,Non facit excursus iste vel ille ferox:Non hic Palamades superat, neque nobilis Aiax,Nec regimen gladius Agamenontis habet.Subdita Troiana cecidit victoria victa,Troiaque preda fero fit velut agna lupo.990Rusticus agreditur, miles nec in vrbe resistit,Hectore Troia caret, Argos Achille suo:Hectoris aut Troili nil tunc audacia vicit,Quin magis hii victi rem sine corde sinunt;Nec solito Priamus fulsit tunc liber honore,Set patitur dominus quid sibi seruus agat.Vix Hecube thalami poterant tunc esse quieti,Quin dolor interius languida corda mouet;Set neque tunc poterat in turribus Ilion altis235A furiis clausum fortificare virum.1000

Capm. xiii.

A dextrisque nouam me tunc vidisse putabam

Troiam, que vidue languida more fuit:880

Que solet ex muris cingi patuit sine muro,

Nec potuit seras claudere porta suas.226

Mille lupi mixtique lupis vrsi gradientes

A siluis statuunt vrbis adire domos:

Non erat in terris monstrosum quicquid abortum,

Seu genus, vnde furor ledere posset humum,

Quin venit et creuit, spersus velut imber ab austro,

Qualibet ex parte parsque furoris adest.

Tunc in aperta loca que monstra prius latuerunt

Accedunt, paribus suntque recepta suis:890

Belua vasta, ferox, siluis que palustribus exit,

Qui tantum rabie non furit, immo fame;

Plus tamen ex rabie dispersam seuit in urbem,227

Que stupet ignotum tale venire malum.

Agresti furia iurat siluestris, vt vno

Legibus excussis iura furore ruent:

Tantus adest numerus seruorum perdicionis,

Cingere quod murus vix valet vllus eos.

Cum furor vrget opus, remanet moderacio nulla,

Set magis in vetitum quodlibet ipse ruit:900

Sponte sua properant, nichil est prohibere volentes,

Sic valet inceptam tollere nemo viam:

Omnia traduntur, postes reserauimus hosti,

Et fit in infida prodicione fides.

Vt fremit acer equs, qui bellicus ere sonoro

Saltat, et ignorat proximiora mala,

Sic fera rusticitas incircumspecta malorum

Incipit, et finem non videt inde suum:

Victricem repetit dextre coniungere dextram

Concio seruilis, quam furor omnis habet.910

Sic adeunt vrbem turbe violenter agrestes,

Et maris vt fluctus ingrediuntur eam.

O quam magna nimis res et spectabile mirum

Creuit in introitu de nouitate mali!

Aula palentina grandis mutatur in vrbe,

Omnis et in formam vertitur ipsa case;

Atque casas minimas subito mutauit in aulas

Sors, que iudiciis tunc fuit egra magis.

Ecce Iouis festiua dies de Corpore Cristi,

Cum furor accinxit vrbis vtrumque latus:228920

Precedens alios Capitaneus excitat vnus

Rusticus, vt cuncti consequerentur eum.

Ipse viris multis prefultus conterit vrbem,

Ense necat ciues, concremat igne domos:

Non solus cecinit, set secum milia traxit,

Involuitque malo milia multa suo;

Colligit os rabiem seueque cupidine cedis

Auribus in vulgi concinit, ‘Vre, feri.’

Que via salua fuit, furit ignibus impetuosa,

Quo longum castrum ductile nescit iter;930

Baptisteque domus, sponso viduata, per ensem

Corruit, et flammis mox fuit illa cinis;

Flagrabant sancte sceleratis ignibus edes,

Mixtaque fit flamme flamma proterua pie.

Attoniti flebant trepido de corde ministri,

Abstulerat vires corporis ipse timor.

Qui fera terribili iaculatur fulmina dextra,

Iussit vt igne polus torqueat orbis humum.

Si qua domus mansit poteratque resistere tanto

Indeiecta malo, dat pia vota deo.940

Est nichil vt queram dominans si vulgus in vrbis

Spirat opes et eo tempore furta parat:

Vt multe gracili terrena sub horrea ferre

Limite formice grana reperta solent,

Sic vehit examen furiarum furta per vrbem,

Nec valet in numero quis recitare forum.

Hic tenet, iste trahit, stetit ille que circuit alter,229

Fit cito per multas predaque lecta manus.230

Hos Bachus attingens tandem precordia vino

Mersit, et in finem clauserat ipse Iouem:950

Nox erat, et vinis oculi mentesque natabant,

Membra mouent, nec habent quo sibi ferre pedes.

Postera sidereos Aurora fugauerat ignes,231

En dolor excrescens iam noua dampna parat.

Si prius ira Iouis nocuit violenta, sequenter

Mota Venus duplo facta furoris agit.

Discurrunt agiles furie, quasi fulgur ab austro;

Sunt, vbi perueniunt, prodolor, heuque! pares.

Tunc simul vnanimes lupus et canis vrsus in vrbe

Depredant, que suas constituere moras.960

Ecce senem Calcas, cuius sapiencia maior

Omnibus est, nullum tunc sapuisse modum:

Anthenor ex pactis componere federa pacis

Tunc nequit, immo furor omne resoluit opus:

A vecorde probum non tunc distancia nouit,

Fit cor Tersitis et Diomedis idem:

Lingue composite verbis nil rethor Vluxes232

Tunc valuit, nec ei sermo beatus erat:

Et quoniam tantis fatum conatibus obstat,

Quisque sua sorti frena relaxat homo.970

Tunc neque bella iuuant, nec tela, nec vsus equorum,

Nec probitas veteris quid probitatis habet:

Vt lactante furit catulo priuata Leena,

Et ruit in pecora proximiora sibi,

Sic fera rusticitas iuris priuata salute

Irruit in proceres de feritate magis.

Omnibus est casus communis, non tamen vnum

Omnibus attribuit vna ruina locum.

O denaturans vrbis natura prioris,233

Que vulgi furias arma mouere sinis!980

O quam retrograda res est, quod miles inermis234

Expauit, que ferus vulgus ad arma vacat!

Prelia Thebarum, Cartaginis, illaque Rome

Non fuerant istis plena furore magis.

Non hic Capanëus valuit, nec et ille Tidëus,

Non facit excursus iste vel ille ferox:

Non hic Palamades superat, neque nobilis Aiax,

Nec regimen gladius Agamenontis habet.

Subdita Troiana cecidit victoria victa,

Troiaque preda fero fit velut agna lupo.990

Rusticus agreditur, miles nec in vrbe resistit,

Hectore Troia caret, Argos Achille suo:

Hectoris aut Troili nil tunc audacia vicit,

Quin magis hii victi rem sine corde sinunt;

Nec solito Priamus fulsit tunc liber honore,

Set patitur dominus quid sibi seruus agat.

Vix Hecube thalami poterant tunc esse quieti,

Quin dolor interius languida corda mouet;

Set neque tunc poterat in turribus Ilion altis235

A furiis clausum fortificare virum.1000

Hic tractat secundum visionem sompnii, quasi per figuram, de morte Cantuariensis Archiepiscopi.

Capm. xiiii.O qui palladium Troie seruabat ab ara,Helenus Antistes raptus in ense perit:Predicat ipse satis prius vt sibi vita daretur,Nec tamen in melius corda ferina mouet.Est satis hoc quod ait, si gracia tangeret aures,Set sua pro nullo pondere verba ferunt:Quicquid in exemplis ibi dixit ab aure recessit,Et magis in facinus credula turba fuit.Tunc resonat murmur ingensque tumultus ad horamTollitur, et multum sedicionis habet:1010Litibus agreditur virtutes plebs viciorum,Conturbatque sacrum sordida turba forum:Bella mouet cum fraude fides, cum crimine virtus,Cum pietate scelus, cum racione furor:Affectus de corde pios non suscipit hospesImpietas, mentem deserit exul amor.Scit deus hos homines siluestres igne perhenniDignos et reprobos a racione vagos.O dolor in gestis, O gesta nephanda doloris!236Sunt magis hec baratri quam malefacta viri.1020Non fuit humanum scelus hoc, quod demon agendumDuxit ab inferno tam violenter humo.Plebs furit in tanto, Cristi quod amore relictoTurba rudis patrem nescit habere deum.Deficit hic virtus, viciorum copia surgit,Et quem deseruit hec, rapit illa locum:Inde cadit bonitas, pietas perit, omnis honestasExulat, atque fugam consulit omne bonum:Hinc amor et requies, pax et concordia mentis,Spesque fidesque suas deseruere domos:1030Sobrietatis amans modus et moderacio rerumEt pudor a longe constituere moram:Transtulit ad sedem paciencia se meliorem,Mens humilis sequitur eius vbique comes:Agmine virtutum sublato surgit in illumPlebs inimica, manus impia, turba grauis.Undique concursus ingens conuentus, ad istumConflictum mortis plurima turba ruit:Qui simul astabant spectantes vltima causeLongius, ex illis vnus et alter ait,1040‘Hic reus est mortis, sentencia sit capitalis,Sit cruor in nobis inque perhenne suus.’Verbaque dicuntur dictis contraria verbis,Mutua vox tandem garrula dampnat eum.Presulis in mortem, violatis numinis aris,Prosiliunt hostes, et latus omne tenent:Clamant carnifices nulla pietate miserti,‘Hic manibus nostris interimendus erit.’Impositis manibus collum cum falce secabant,Nulla fides Cristi iura veretur ibi;1050Ipse tamen facinus pacienter sustulit omne,Cum mala tanta ferat, ipse quietus erat.Non ignorat eos malediccio debita Cristi,Qui cum sint membra, sic coluere caput.Quatuor in mortem spirarunt federa Thome,Simonis et centum mille dedere necem:De vita Thome rex motus corde dolebat,Simonis extremum rex dolet atque diem:Ira fuit regis mors Thome, mors set ab omniVulgari furia Simonis acta fuit:1060Disparilis causa manet et mors vna duobus,Inmerito patitur iustus vterque tamen.Illeso collo gladiis periit caput vnum,Quod magis acceptum suscipit ara dei;Alterius capite sano fert vulnera collum,Cuius erat medio passio facta foro:Miles precipue reus est in sanguine Thome,Simonis inque necem rusticus arma dedit:Ecclesiam Cristi proceres qui non timuerunt,Martirii Thome causa fuere necis;1070Iusticie regni seruile genusque repugnans237Simonis extremum causat in vrbe diem:Corruit in gremio matris Thomas, medioqueNatorum turba Simon in ense cadit:Thomam rex potuit saluasse, set illa potestasSimonis ad vitam regia posse caret:Vlta fuit Thome mors, et nunc vlcio mortis238Simonis ante fores cotidiana grauat.Fecerat exiguas iam sol altissimus vmbras,Fitque die media sanguine tinctus Ephot:1080Candida sic paciens collum percussa securiVictima purpureo sanguine pulsat humum.Qui pater est anime, viduatur corporis expers,Pastor et a pecude cesus abhorret agros:Qui custos anime fuerat, custode carebat,Huncque necant nati, quos colit ipse pater.Qui fuerat crucifer que patrum Primas in honore,Hic magis abiectus et cruciatus erat:Qui fuerat doctor legum, sine lege peribat,Cesus et atteritur pastor ab ore gregis.1090Ante diem moritur sine culpis et sine causa,Quo tam natura quam Deus ambo dolent:Sit licet ex falsa seruorum lege subactus,Liber perpetuas ambulat ipse vias.Fortitudo quidem virtus, licet exterioraPerdidit, affirmat interiora deo;Temperiesque sibi, quicquid furor egerit extra,Interius patitur simplicitate sua.Tollitur a mundo quamuis sapiencia, virtusProuidet in celo cum sapiente locum:1100Obruta iusticia quamuis videatur, ad astraSe leuat et summum permanet ante deum.Viuere fecerunt quem mortificare putarunt,Quem tollunt mundo, non potuere deo.O probra transacto quis tempore talia nouit,239Que necis in speculo presulis acta patent?Multa per ante bona communia fecerat vltro,240Sponteque pro meritis vulgus abhorret eum.Tale patrasse malum non norunt Nestoris anni,Fitque magis mira res, quia raro cadit.1110Non michi tam grauia sunt que prius acta fuerunt,Set magis ad presens cogniciora grauant;Nam quod adesse meo iam vidi tempore dampnumHorrida maioris facta doloris habet.O quid agit vicium de longo continuatum,Hoc docet in vulgo res patefacta modo.Hii sunt credo Chaÿm peiores, hic nisi tantum241Occidit fratrem, set pater iste fuit.Nescio quis laudem facinus per tale meretur,Hoc scio quod crimen diruta Troia sinit:1120Iste iuuat quod et ille facit, consentit et alter,Vt malus et peior pessimus inde forent:Iura volunt quod homo facinus qui mittit, et alterQui consentit ei, sint in agone pares.O tibi commissos vrbs que lapidare prophetasAudes, quo doleas est tibi causa satis.Agrestes tamen hoc facinus specialius omniPlebe dabant furie, dum mala prima mouent.O maledicta manus caput abscisum ferientis!Culpa fit horribilis, pena perhennis erit.1130O qui tale deo crimen prohibente parasti,Perfide, qua pena, qua nece dignus eris?O furor insane, gens rustica, plebs violenta,Quam tua fraus sceleris est super omne scelus!Dic qua fronte potes discrimina tanta patrare;Equiperat fraudem, perfida, nemo tuam.242Huc properate senes, huc florida confluat etas,Cernite que sceleris rusticus arma tulit.Tundite pectus, fundite fletus, plangite funus,Cuius inaudita mors perhibetur ita:1140Vtque salire solet mutulati cauda colubri,243Palpitat et moritur qui solet esse caput.Mors etenim sacris fuit, heu! furiosior aris,Et minor a pecude presulis extat honor.Venturi memores estote, que temporis huiusCasus inauditus instruat omne solum:Exemplo caueant qui spiritualia seruant,Ne simul officium det sibi terra suum.Que Cassandra solet predicere more prophete,Eueniunt vrbi pondere valde graui.1150Hec manus alma dei mala permittendo sinebat,Que tamen inde fuit causa scit ipse deus.Insolita cuncti tali de morte stupebant,Saltem quos racio stringit amore dei.Non Heleno potuit Priamus succurrere, RegisImperii set eo tempore iura silent;Rex tamen vt sciuit quod sic fuit ordine rerum,Plangit et hinc doluit cordis amore sui:Rex doluit factum, nec habet quo frangere fatum,244Iura nec ecclesie debita ferre sacre.2451160Ante sacras vidi proiecta cadauera postes,Nec locus est in quo desinit esse nephas.

Capm. xiiii.

O qui palladium Troie seruabat ab ara,

Helenus Antistes raptus in ense perit:

Predicat ipse satis prius vt sibi vita daretur,

Nec tamen in melius corda ferina mouet.

Est satis hoc quod ait, si gracia tangeret aures,

Set sua pro nullo pondere verba ferunt:

Quicquid in exemplis ibi dixit ab aure recessit,

Et magis in facinus credula turba fuit.

Tunc resonat murmur ingensque tumultus ad horam

Tollitur, et multum sedicionis habet:1010

Litibus agreditur virtutes plebs viciorum,

Conturbatque sacrum sordida turba forum:

Bella mouet cum fraude fides, cum crimine virtus,

Cum pietate scelus, cum racione furor:

Affectus de corde pios non suscipit hospes

Impietas, mentem deserit exul amor.

Scit deus hos homines siluestres igne perhenni

Dignos et reprobos a racione vagos.

O dolor in gestis, O gesta nephanda doloris!236

Sunt magis hec baratri quam malefacta viri.1020

Non fuit humanum scelus hoc, quod demon agendum

Duxit ab inferno tam violenter humo.

Plebs furit in tanto, Cristi quod amore relicto

Turba rudis patrem nescit habere deum.

Deficit hic virtus, viciorum copia surgit,

Et quem deseruit hec, rapit illa locum:

Inde cadit bonitas, pietas perit, omnis honestas

Exulat, atque fugam consulit omne bonum:

Hinc amor et requies, pax et concordia mentis,

Spesque fidesque suas deseruere domos:1030

Sobrietatis amans modus et moderacio rerum

Et pudor a longe constituere moram:

Transtulit ad sedem paciencia se meliorem,

Mens humilis sequitur eius vbique comes:

Agmine virtutum sublato surgit in illum

Plebs inimica, manus impia, turba grauis.

Undique concursus ingens conuentus, ad istum

Conflictum mortis plurima turba ruit:

Qui simul astabant spectantes vltima cause

Longius, ex illis vnus et alter ait,1040

‘Hic reus est mortis, sentencia sit capitalis,

Sit cruor in nobis inque perhenne suus.’

Verbaque dicuntur dictis contraria verbis,

Mutua vox tandem garrula dampnat eum.

Presulis in mortem, violatis numinis aris,

Prosiliunt hostes, et latus omne tenent:

Clamant carnifices nulla pietate miserti,

‘Hic manibus nostris interimendus erit.’

Impositis manibus collum cum falce secabant,

Nulla fides Cristi iura veretur ibi;1050

Ipse tamen facinus pacienter sustulit omne,

Cum mala tanta ferat, ipse quietus erat.

Non ignorat eos malediccio debita Cristi,

Qui cum sint membra, sic coluere caput.

Quatuor in mortem spirarunt federa Thome,

Simonis et centum mille dedere necem:

De vita Thome rex motus corde dolebat,

Simonis extremum rex dolet atque diem:

Ira fuit regis mors Thome, mors set ab omni

Vulgari furia Simonis acta fuit:1060

Disparilis causa manet et mors vna duobus,

Inmerito patitur iustus vterque tamen.

Illeso collo gladiis periit caput vnum,

Quod magis acceptum suscipit ara dei;

Alterius capite sano fert vulnera collum,

Cuius erat medio passio facta foro:

Miles precipue reus est in sanguine Thome,

Simonis inque necem rusticus arma dedit:

Ecclesiam Cristi proceres qui non timuerunt,

Martirii Thome causa fuere necis;1070

Iusticie regni seruile genusque repugnans237

Simonis extremum causat in vrbe diem:

Corruit in gremio matris Thomas, medioque

Natorum turba Simon in ense cadit:

Thomam rex potuit saluasse, set illa potestas

Simonis ad vitam regia posse caret:

Vlta fuit Thome mors, et nunc vlcio mortis238

Simonis ante fores cotidiana grauat.

Fecerat exiguas iam sol altissimus vmbras,

Fitque die media sanguine tinctus Ephot:1080

Candida sic paciens collum percussa securi

Victima purpureo sanguine pulsat humum.

Qui pater est anime, viduatur corporis expers,

Pastor et a pecude cesus abhorret agros:

Qui custos anime fuerat, custode carebat,

Huncque necant nati, quos colit ipse pater.

Qui fuerat crucifer que patrum Primas in honore,

Hic magis abiectus et cruciatus erat:

Qui fuerat doctor legum, sine lege peribat,

Cesus et atteritur pastor ab ore gregis.1090

Ante diem moritur sine culpis et sine causa,

Quo tam natura quam Deus ambo dolent:

Sit licet ex falsa seruorum lege subactus,

Liber perpetuas ambulat ipse vias.

Fortitudo quidem virtus, licet exteriora

Perdidit, affirmat interiora deo;

Temperiesque sibi, quicquid furor egerit extra,

Interius patitur simplicitate sua.

Tollitur a mundo quamuis sapiencia, virtus

Prouidet in celo cum sapiente locum:1100

Obruta iusticia quamuis videatur, ad astra

Se leuat et summum permanet ante deum.

Viuere fecerunt quem mortificare putarunt,

Quem tollunt mundo, non potuere deo.

O probra transacto quis tempore talia nouit,239

Que necis in speculo presulis acta patent?

Multa per ante bona communia fecerat vltro,240

Sponteque pro meritis vulgus abhorret eum.

Tale patrasse malum non norunt Nestoris anni,

Fitque magis mira res, quia raro cadit.1110

Non michi tam grauia sunt que prius acta fuerunt,

Set magis ad presens cogniciora grauant;

Nam quod adesse meo iam vidi tempore dampnum

Horrida maioris facta doloris habet.

O quid agit vicium de longo continuatum,

Hoc docet in vulgo res patefacta modo.

Hii sunt credo Chaÿm peiores, hic nisi tantum241

Occidit fratrem, set pater iste fuit.

Nescio quis laudem facinus per tale meretur,

Hoc scio quod crimen diruta Troia sinit:1120

Iste iuuat quod et ille facit, consentit et alter,

Vt malus et peior pessimus inde forent:

Iura volunt quod homo facinus qui mittit, et alter

Qui consentit ei, sint in agone pares.

O tibi commissos vrbs que lapidare prophetas

Audes, quo doleas est tibi causa satis.

Agrestes tamen hoc facinus specialius omni

Plebe dabant furie, dum mala prima mouent.

O maledicta manus caput abscisum ferientis!

Culpa fit horribilis, pena perhennis erit.1130

O qui tale deo crimen prohibente parasti,

Perfide, qua pena, qua nece dignus eris?

O furor insane, gens rustica, plebs violenta,

Quam tua fraus sceleris est super omne scelus!

Dic qua fronte potes discrimina tanta patrare;

Equiperat fraudem, perfida, nemo tuam.242

Huc properate senes, huc florida confluat etas,

Cernite que sceleris rusticus arma tulit.

Tundite pectus, fundite fletus, plangite funus,

Cuius inaudita mors perhibetur ita:1140

Vtque salire solet mutulati cauda colubri,243

Palpitat et moritur qui solet esse caput.

Mors etenim sacris fuit, heu! furiosior aris,

Et minor a pecude presulis extat honor.

Venturi memores estote, que temporis huius

Casus inauditus instruat omne solum:

Exemplo caueant qui spiritualia seruant,

Ne simul officium det sibi terra suum.

Que Cassandra solet predicere more prophete,

Eueniunt vrbi pondere valde graui.1150

Hec manus alma dei mala permittendo sinebat,

Que tamen inde fuit causa scit ipse deus.

Insolita cuncti tali de morte stupebant,

Saltem quos racio stringit amore dei.

Non Heleno potuit Priamus succurrere, Regis

Imperii set eo tempore iura silent;

Rex tamen vt sciuit quod sic fuit ordine rerum,

Plangit et hinc doluit cordis amore sui:

Rex doluit factum, nec habet quo frangere fatum,244

Iura nec ecclesie debita ferre sacre.2451160

Ante sacras vidi proiecta cadauera postes,

Nec locus est in quo desinit esse nephas.

Hic tractat vlterius secundum visionem sompnii de diuersa persecucione et occisione, quas in dicta ciuitate quodammodo absque vlla protunc246defensione furie supradicte, prodolor! faciebant, et qualiter huiusmodi247fama vicinas perterruit ciuitates.

Capm. xv.Quique magis celebres fuerant hoc tempore ciues,Sicut oues mortis procubuere manu.Corpora missa neci nullo de more feruntur,Immo iacent patulis vndique spersa viis:Et quod nulla viris, rabies, monumenta manerent,Mortua membratim corpora scissa terit:Corpora cesorum muris suspensa reponunt,Brutaque brutorum more sepulta negant.2481170Horrida plaga fuit dum sanguine terra madescit,Fons vbicumque tumet, sanguinitate rubet:Mors furit in foribus, mors pulsat ad ostia iuris,249Viuere siue mori rusticus ipse iubet.Quicquid erat forte manibus succumbit eorum,Vrbs que summa fuit, cede repressa ruit:Turribus euersis inuenta cibaria vastant,Omnia diripiunt que meliora sciunt.Fit nouus ergo dolor, fit planctus, luctus invndat,Deuiat a cultu regis iniqus homo:1180Annos per centum veteres quos duxerat etas,Flebant de casu quem dedit vna dies.Plus quam piscis aquam rabies cupit ipsa cruorem,Pacis in auxilium nec miserere iuuat:Pro nato genitor si verba precancia dixit,Corruit ex verbo cesus vterque simul:Si veniam peteres, fleres et ad hoc maris vndas,Non tamen hee lacryme pondera vocis habent.Tunc magis indomitas ardescit vulgus in iras,Vt rediat pietas nil valuere preces:2501190Consumptis precibus furiens violencior extatRusticus, et peius quod valet ipse facit.Sic nec aper media silua tam seuus in iraFulmineo rapidos conrotat ore canes;Quin cicius verbo, furiis quod dixeris, vnoSensisses lesum in caput arma tuum.Confusum tanto subite terrore ruine,Vix genus ingenuum scit genus esse suum.Diffugit ingenuus, vagat, et nec menibus vrbis251Aut nemorum latebris fert loca tuta satis:1200Mille domos adiit sortem repetendo salutis,Set potuit nullo ferre quieta loco:Nunc huc, nunc illuc, quasi mocio nubis aquose,Se mouet ingenuus, fit neque firma salus:Vir cubat in puteis, latebras magis optat Auerni,Quam periturus erat, dum latitare queat.252A siluis silue, set ab aruis arua timescunt,Vrbs et ab vrbe, locus nescit habere loca.Quam subito positas aspergit sanguine mensas253Ille furor, cuius horruit acta deus!1210Spersaque sanguineis maduerunt pabula guttis,Nec locus aut thalamus dat loca salua viris.254Tunc nisi sub centro res aut super ethera nullaSalua potest fieri proprietate loci.Aduena preda fuit, quam rusticus inchola mortisMorsibus exagitans ensis in ore terit.O dolor in sponsa mortis cum viderit ensem,Quo caderet sponsus, nec fuit ipse reus!Occupat amplexu lacrimasque per oscula siccat,‘O pariter celi summa petamus,’ ait:1220Accipiunt lacrymas spersi per colla capilli,Oraque singultu concuciente sonant.Sic magis orbatas quam sepe rigare maritisFemineas vidi corde dolente genas;Sepe manus stringi, dirumpere sepeque crines,Vngues et propriam dilaniare cutem.Qui tamen est omnis auctor feritatis, ob ipsosGaudia fert luctus et magis auget eos;Monstraque sic hominum calido de sanguine gaudent,Quod nichil impietas de pietate sapit.1230Sperserat ambiguas huius vaga fama per vrbesRumoris sonitum, cordaque firma mouet;Euentuque graui recitatur publica clades,Nec de fortuna quo cadet ipse sapit.Sic magis ecce viros perterruit impius ensis,Cuius non redimunt aurea dona manum:Vrget amara sitis, que torrida viscera torquet,Dum timor exsiccat pectoris antra viri:Inuictumque virum potuit quem nullus ab anteVincere, tunc vicit de grauitate pauor:1240Ymber vt ipse cruor rubefactaque sanguine tellus255Tunc magis audacis interiora mouet.Set tamen vt curet morbum lex nulla medetur,256Nec sibi pre manibus quis properauit opem:Auxilium nullus rebus prestabat amaris,Lance suam reputat quisque tenere necem:Est inmota manus procerum nec temporis obstatIre, set paciens sustulit omne malum:Nulla potentis erat hominis tunc salua potestas,Deprimit immo suum cauda maligna caput:1250Tunc sua cuique domus homini funesta videtur,Nec fuit a mortis vlcere certus homo.In nimio tinxit elatos sanguine cultros,Dum sua ruralis rusticus arma gerit:Parcere nec pueris vult impius aut mulieri,Vastat cunctorum res, loca, iura, forum.Nemo potest veniam sub ea feritate mereri,Impetus illorum terruit omne solum:Omnis enim vulgi furiis tunc turba fauebat,Nec fuit ingenuus vnus vt obstet eis:1260Non fuit in toto gladius vel lancea regnoMilitis in manibus, quo tueatur opus:Dum furor excrescit, dum rustica turba tumescit,Miles vt ambiguus fit magis inde pius.Milicies cessit paciensque locum dedit ire,Dum terit improbitas que probitatis erant:Occupat en talus loca cordis, iuris et error,Nec medicus morbo quis reputauit opem.Sic neque nobilium scutum vel lancea quicquam257Obstitit, vnde vetus fortificetur honor;1270Cassaque iusticia cessat, nec cordis agresti258Amplius indomiti debita iura tenet.Spacia nulla sinunt medicamina ferre furori,259Set furit ebrietas maior ad omne scelus:Hec mala corripere qui vellent nec potuerunt,Hii lacrimas animi signa dedere sui:Quisque suas lacrymas alto de corde petitasEdidit, et finem spectat adesse suum.Lumina que fuerant prius arida letaque risu,Erumpunt lacrime more fluentis aque;1280Qui prius ex nullo casu deflere solebant,Vt flerent oculos erudiere suos:Flebat auus flebatque soror flebantque gemelli,Que videant oculi nil nisi triste ferunt.Vox fuit ‘Heu! ve! ve!’ sunt, prodolor! omnia luctus,Omnia solliciti plena timoris erant;Omnis habens lacrimas, ‘Quis me manet exitus?’ inquit,Nescius ad mane que sibi sero foret.‘Fer, precor,’ inquit, ‘opem, nostroque medere timori,Egraque sors abeat, o deus!’ omnis ait.1290Rusticus ingenuis, ‘Stat magna potencia nobis,’Dixerat, ‘et vester ammodo cesset honor.’O genus attonitum gelide formidine mortis,Quam variata tibi sors dedit ista mali!Est in thesauris abscondita causa supremis,Cur ruit ingenuos tanta procella viros.Pax perit atque quies, animalia namque pusillaIntrepido corde bella tremenda ferunt:Que fuerant prede nuper, sibi querere predasVidi, set preda nulla resistit eis.1300Vidi nam catulos minimos agitare leonem,Nec loca tuta sibi tunc leopardus habet:Aspera grex ouium pastori cornua tendunt,Cordis et effuso sanguine tincta madent:Postpositaque fide Cristi, furientibus illis,Ecclesiam reputant atque lupanar idem.Perfida stulticia tunc temporis omne negauit,Quod natura sibi vel deus ipse petit:260Non timet ipsa deum neque mundi iura veretur,Set statuit licitum criminis omne malum:1310Ordine retrogrado sic quilibet ordo recessit,Nec status ipse sapit quid sit habere statum.261Frumenti spicas tribulus vastauit, et ipsasCardo supercreuit et viciauit agros.Loth capitur, pastor rapitur, locus expoliatur,Et qui cuncta videt secula ceca sinit.Tunc pro peccatis populi fit pena beatis,Cunctaque sacra furor esse nephanda putat:Demonibus homines subici culpis meruerunt,Tunc quia non hominem nec timuere deum.1320Murmurat ex more plebs improba digna dolore,Murmur et in populo iurgia multa mouet:Iura sacerdotum presumentes, et honoresTollentes, iram commeruere dei.Fulgurat interius dolor huius turbine pestis,Intonat exterius horrida turba sonis:Conclamant furie, respondet flebile tellus,Heu, quod in hoc fient tempore tanta mala!Leticie facies tunc nulla videtur in vrbe,Compatitur vultus cordis amara sui:1330Nulla quies mentis lese nullumque iuuamenExtitit, vt sanum tempus habere queat.Sic amor ecce vetus Troie mutatur in iram,Cantus et ex planctu victus vbique silet:In lacrimas risus, in dedecus est honor omnisVersus, et in nichilum quod fuit ante satis.Ora rigant fletus, tremit et formidine pectus,Gaudia que fuerant deuorat ipsa dolor:Aspiceres alios flentes terraque iacentes,Quos dolor alterius proprius atque dolet,1340Et sua multociens ad celum brachia tendunt,Si magis ex superis sit medicina malis.Qui bonus extiterat magis est bonitate remorsus,Planctus erat celebris, meror vbique nouus.‘Omnia perdidimus,’ dicunt, quia nullus in vrbe,Quem status expectat, quicquid honoris habet.Qui de lege magis florebant tunc sapientes,Impositis gladiis colla secantur eis:Quos magis et furie reputabant esse peritos,Vulneribus paribus corpora cesa ruunt.1350Garrula culpa volat, timidasque perhorruit aures,Nec sciuit sapiens quid sibi iura valent:Floruit omne scelus, bonitas perit, egraque iuraDeveniunt, que regens non habet vnde regat.Hec et plura ferox rabies, que nullus ab anteViderat, insolita fecit in vrbe mala:Vrbes non tantum generaliter, immo per omnemIste furor patriam subpeditauit humum.

Capm. xv.

Quique magis celebres fuerant hoc tempore ciues,

Sicut oues mortis procubuere manu.

Corpora missa neci nullo de more feruntur,

Immo iacent patulis vndique spersa viis:

Et quod nulla viris, rabies, monumenta manerent,

Mortua membratim corpora scissa terit:

Corpora cesorum muris suspensa reponunt,

Brutaque brutorum more sepulta negant.2481170

Horrida plaga fuit dum sanguine terra madescit,

Fons vbicumque tumet, sanguinitate rubet:

Mors furit in foribus, mors pulsat ad ostia iuris,249

Viuere siue mori rusticus ipse iubet.

Quicquid erat forte manibus succumbit eorum,

Vrbs que summa fuit, cede repressa ruit:

Turribus euersis inuenta cibaria vastant,

Omnia diripiunt que meliora sciunt.

Fit nouus ergo dolor, fit planctus, luctus invndat,

Deuiat a cultu regis iniqus homo:1180

Annos per centum veteres quos duxerat etas,

Flebant de casu quem dedit vna dies.

Plus quam piscis aquam rabies cupit ipsa cruorem,

Pacis in auxilium nec miserere iuuat:

Pro nato genitor si verba precancia dixit,

Corruit ex verbo cesus vterque simul:

Si veniam peteres, fleres et ad hoc maris vndas,

Non tamen hee lacryme pondera vocis habent.

Tunc magis indomitas ardescit vulgus in iras,

Vt rediat pietas nil valuere preces:2501190

Consumptis precibus furiens violencior extat

Rusticus, et peius quod valet ipse facit.

Sic nec aper media silua tam seuus in ira

Fulmineo rapidos conrotat ore canes;

Quin cicius verbo, furiis quod dixeris, vno

Sensisses lesum in caput arma tuum.

Confusum tanto subite terrore ruine,

Vix genus ingenuum scit genus esse suum.

Diffugit ingenuus, vagat, et nec menibus vrbis251

Aut nemorum latebris fert loca tuta satis:1200

Mille domos adiit sortem repetendo salutis,

Set potuit nullo ferre quieta loco:

Nunc huc, nunc illuc, quasi mocio nubis aquose,

Se mouet ingenuus, fit neque firma salus:

Vir cubat in puteis, latebras magis optat Auerni,

Quam periturus erat, dum latitare queat.252

A siluis silue, set ab aruis arua timescunt,

Vrbs et ab vrbe, locus nescit habere loca.

Quam subito positas aspergit sanguine mensas253

Ille furor, cuius horruit acta deus!1210

Spersaque sanguineis maduerunt pabula guttis,

Nec locus aut thalamus dat loca salua viris.254

Tunc nisi sub centro res aut super ethera nulla

Salua potest fieri proprietate loci.

Aduena preda fuit, quam rusticus inchola mortis

Morsibus exagitans ensis in ore terit.

O dolor in sponsa mortis cum viderit ensem,

Quo caderet sponsus, nec fuit ipse reus!

Occupat amplexu lacrimasque per oscula siccat,

‘O pariter celi summa petamus,’ ait:1220

Accipiunt lacrymas spersi per colla capilli,

Oraque singultu concuciente sonant.

Sic magis orbatas quam sepe rigare maritis

Femineas vidi corde dolente genas;

Sepe manus stringi, dirumpere sepeque crines,

Vngues et propriam dilaniare cutem.

Qui tamen est omnis auctor feritatis, ob ipsos

Gaudia fert luctus et magis auget eos;

Monstraque sic hominum calido de sanguine gaudent,

Quod nichil impietas de pietate sapit.1230

Sperserat ambiguas huius vaga fama per vrbesRumoris sonitum, cordaque firma mouet;Euentuque graui recitatur publica clades,Nec de fortuna quo cadet ipse sapit.Sic magis ecce viros perterruit impius ensis,Cuius non redimunt aurea dona manum:Vrget amara sitis, que torrida viscera torquet,Dum timor exsiccat pectoris antra viri:Inuictumque virum potuit quem nullus ab anteVincere, tunc vicit de grauitate pauor:1240Ymber vt ipse cruor rubefactaque sanguine tellus255Tunc magis audacis interiora mouet.Set tamen vt curet morbum lex nulla medetur,256Nec sibi pre manibus quis properauit opem:Auxilium nullus rebus prestabat amaris,Lance suam reputat quisque tenere necem:Est inmota manus procerum nec temporis obstatIre, set paciens sustulit omne malum:Nulla potentis erat hominis tunc salua potestas,Deprimit immo suum cauda maligna caput:1250Tunc sua cuique domus homini funesta videtur,Nec fuit a mortis vlcere certus homo.In nimio tinxit elatos sanguine cultros,Dum sua ruralis rusticus arma gerit:Parcere nec pueris vult impius aut mulieri,Vastat cunctorum res, loca, iura, forum.Nemo potest veniam sub ea feritate mereri,Impetus illorum terruit omne solum:Omnis enim vulgi furiis tunc turba fauebat,Nec fuit ingenuus vnus vt obstet eis:1260Non fuit in toto gladius vel lancea regnoMilitis in manibus, quo tueatur opus:Dum furor excrescit, dum rustica turba tumescit,Miles vt ambiguus fit magis inde pius.Milicies cessit paciensque locum dedit ire,Dum terit improbitas que probitatis erant:Occupat en talus loca cordis, iuris et error,Nec medicus morbo quis reputauit opem.Sic neque nobilium scutum vel lancea quicquam257Obstitit, vnde vetus fortificetur honor;1270Cassaque iusticia cessat, nec cordis agresti258Amplius indomiti debita iura tenet.Spacia nulla sinunt medicamina ferre furori,259Set furit ebrietas maior ad omne scelus:Hec mala corripere qui vellent nec potuerunt,Hii lacrimas animi signa dedere sui:Quisque suas lacrymas alto de corde petitasEdidit, et finem spectat adesse suum.Lumina que fuerant prius arida letaque risu,Erumpunt lacrime more fluentis aque;1280Qui prius ex nullo casu deflere solebant,Vt flerent oculos erudiere suos:Flebat auus flebatque soror flebantque gemelli,Que videant oculi nil nisi triste ferunt.Vox fuit ‘Heu! ve! ve!’ sunt, prodolor! omnia luctus,Omnia solliciti plena timoris erant;Omnis habens lacrimas, ‘Quis me manet exitus?’ inquit,Nescius ad mane que sibi sero foret.‘Fer, precor,’ inquit, ‘opem, nostroque medere timori,Egraque sors abeat, o deus!’ omnis ait.1290Rusticus ingenuis, ‘Stat magna potencia nobis,’Dixerat, ‘et vester ammodo cesset honor.’O genus attonitum gelide formidine mortis,Quam variata tibi sors dedit ista mali!Est in thesauris abscondita causa supremis,Cur ruit ingenuos tanta procella viros.Pax perit atque quies, animalia namque pusillaIntrepido corde bella tremenda ferunt:Que fuerant prede nuper, sibi querere predasVidi, set preda nulla resistit eis.1300Vidi nam catulos minimos agitare leonem,Nec loca tuta sibi tunc leopardus habet:Aspera grex ouium pastori cornua tendunt,Cordis et effuso sanguine tincta madent:Postpositaque fide Cristi, furientibus illis,Ecclesiam reputant atque lupanar idem.Perfida stulticia tunc temporis omne negauit,Quod natura sibi vel deus ipse petit:260Non timet ipsa deum neque mundi iura veretur,Set statuit licitum criminis omne malum:1310Ordine retrogrado sic quilibet ordo recessit,Nec status ipse sapit quid sit habere statum.261Frumenti spicas tribulus vastauit, et ipsasCardo supercreuit et viciauit agros.Loth capitur, pastor rapitur, locus expoliatur,Et qui cuncta videt secula ceca sinit.Tunc pro peccatis populi fit pena beatis,Cunctaque sacra furor esse nephanda putat:Demonibus homines subici culpis meruerunt,Tunc quia non hominem nec timuere deum.1320Murmurat ex more plebs improba digna dolore,Murmur et in populo iurgia multa mouet:Iura sacerdotum presumentes, et honoresTollentes, iram commeruere dei.Fulgurat interius dolor huius turbine pestis,Intonat exterius horrida turba sonis:Conclamant furie, respondet flebile tellus,Heu, quod in hoc fient tempore tanta mala!Leticie facies tunc nulla videtur in vrbe,Compatitur vultus cordis amara sui:1330Nulla quies mentis lese nullumque iuuamenExtitit, vt sanum tempus habere queat.Sic amor ecce vetus Troie mutatur in iram,Cantus et ex planctu victus vbique silet:In lacrimas risus, in dedecus est honor omnisVersus, et in nichilum quod fuit ante satis.Ora rigant fletus, tremit et formidine pectus,Gaudia que fuerant deuorat ipsa dolor:Aspiceres alios flentes terraque iacentes,Quos dolor alterius proprius atque dolet,1340Et sua multociens ad celum brachia tendunt,Si magis ex superis sit medicina malis.Qui bonus extiterat magis est bonitate remorsus,Planctus erat celebris, meror vbique nouus.‘Omnia perdidimus,’ dicunt, quia nullus in vrbe,Quem status expectat, quicquid honoris habet.Qui de lege magis florebant tunc sapientes,Impositis gladiis colla secantur eis:Quos magis et furie reputabant esse peritos,Vulneribus paribus corpora cesa ruunt.1350Garrula culpa volat, timidasque perhorruit aures,Nec sciuit sapiens quid sibi iura valent:Floruit omne scelus, bonitas perit, egraque iuraDeveniunt, que regens non habet vnde regat.Hec et plura ferox rabies, que nullus ab anteViderat, insolita fecit in vrbe mala:Vrbes non tantum generaliter, immo per omnemIste furor patriam subpeditauit humum.

Sperserat ambiguas huius vaga fama per vrbes

Rumoris sonitum, cordaque firma mouet;

Euentuque graui recitatur publica clades,

Nec de fortuna quo cadet ipse sapit.

Sic magis ecce viros perterruit impius ensis,

Cuius non redimunt aurea dona manum:

Vrget amara sitis, que torrida viscera torquet,

Dum timor exsiccat pectoris antra viri:

Inuictumque virum potuit quem nullus ab ante

Vincere, tunc vicit de grauitate pauor:1240

Ymber vt ipse cruor rubefactaque sanguine tellus255

Tunc magis audacis interiora mouet.

Set tamen vt curet morbum lex nulla medetur,256

Nec sibi pre manibus quis properauit opem:

Auxilium nullus rebus prestabat amaris,

Lance suam reputat quisque tenere necem:

Est inmota manus procerum nec temporis obstat

Ire, set paciens sustulit omne malum:

Nulla potentis erat hominis tunc salua potestas,

Deprimit immo suum cauda maligna caput:1250

Tunc sua cuique domus homini funesta videtur,

Nec fuit a mortis vlcere certus homo.

In nimio tinxit elatos sanguine cultros,

Dum sua ruralis rusticus arma gerit:

Parcere nec pueris vult impius aut mulieri,

Vastat cunctorum res, loca, iura, forum.

Nemo potest veniam sub ea feritate mereri,

Impetus illorum terruit omne solum:

Omnis enim vulgi furiis tunc turba fauebat,

Nec fuit ingenuus vnus vt obstet eis:1260

Non fuit in toto gladius vel lancea regno

Militis in manibus, quo tueatur opus:

Dum furor excrescit, dum rustica turba tumescit,

Miles vt ambiguus fit magis inde pius.

Milicies cessit paciensque locum dedit ire,

Dum terit improbitas que probitatis erant:

Occupat en talus loca cordis, iuris et error,

Nec medicus morbo quis reputauit opem.

Sic neque nobilium scutum vel lancea quicquam257

Obstitit, vnde vetus fortificetur honor;1270

Cassaque iusticia cessat, nec cordis agresti258

Amplius indomiti debita iura tenet.

Spacia nulla sinunt medicamina ferre furori,259

Set furit ebrietas maior ad omne scelus:

Hec mala corripere qui vellent nec potuerunt,

Hii lacrimas animi signa dedere sui:

Quisque suas lacrymas alto de corde petitas

Edidit, et finem spectat adesse suum.

Lumina que fuerant prius arida letaque risu,

Erumpunt lacrime more fluentis aque;1280

Qui prius ex nullo casu deflere solebant,

Vt flerent oculos erudiere suos:

Flebat auus flebatque soror flebantque gemelli,

Que videant oculi nil nisi triste ferunt.

Vox fuit ‘Heu! ve! ve!’ sunt, prodolor! omnia luctus,

Omnia solliciti plena timoris erant;

Omnis habens lacrimas, ‘Quis me manet exitus?’ inquit,

Nescius ad mane que sibi sero foret.

‘Fer, precor,’ inquit, ‘opem, nostroque medere timori,

Egraque sors abeat, o deus!’ omnis ait.1290

Rusticus ingenuis, ‘Stat magna potencia nobis,’

Dixerat, ‘et vester ammodo cesset honor.’

O genus attonitum gelide formidine mortis,

Quam variata tibi sors dedit ista mali!

Est in thesauris abscondita causa supremis,

Cur ruit ingenuos tanta procella viros.

Pax perit atque quies, animalia namque pusilla

Intrepido corde bella tremenda ferunt:

Que fuerant prede nuper, sibi querere predas

Vidi, set preda nulla resistit eis.1300

Vidi nam catulos minimos agitare leonem,

Nec loca tuta sibi tunc leopardus habet:

Aspera grex ouium pastori cornua tendunt,

Cordis et effuso sanguine tincta madent:

Postpositaque fide Cristi, furientibus illis,

Ecclesiam reputant atque lupanar idem.

Perfida stulticia tunc temporis omne negauit,

Quod natura sibi vel deus ipse petit:260

Non timet ipsa deum neque mundi iura veretur,

Set statuit licitum criminis omne malum:1310

Ordine retrogrado sic quilibet ordo recessit,

Nec status ipse sapit quid sit habere statum.261

Frumenti spicas tribulus vastauit, et ipsas

Cardo supercreuit et viciauit agros.

Loth capitur, pastor rapitur, locus expoliatur,

Et qui cuncta videt secula ceca sinit.

Tunc pro peccatis populi fit pena beatis,

Cunctaque sacra furor esse nephanda putat:

Demonibus homines subici culpis meruerunt,

Tunc quia non hominem nec timuere deum.1320

Murmurat ex more plebs improba digna dolore,

Murmur et in populo iurgia multa mouet:

Iura sacerdotum presumentes, et honores

Tollentes, iram commeruere dei.

Fulgurat interius dolor huius turbine pestis,

Intonat exterius horrida turba sonis:

Conclamant furie, respondet flebile tellus,

Heu, quod in hoc fient tempore tanta mala!

Leticie facies tunc nulla videtur in vrbe,

Compatitur vultus cordis amara sui:1330

Nulla quies mentis lese nullumque iuuamen

Extitit, vt sanum tempus habere queat.

Sic amor ecce vetus Troie mutatur in iram,

Cantus et ex planctu victus vbique silet:

In lacrimas risus, in dedecus est honor omnis

Versus, et in nichilum quod fuit ante satis.

Ora rigant fletus, tremit et formidine pectus,

Gaudia que fuerant deuorat ipsa dolor:

Aspiceres alios flentes terraque iacentes,

Quos dolor alterius proprius atque dolet,1340

Et sua multociens ad celum brachia tendunt,

Si magis ex superis sit medicina malis.

Qui bonus extiterat magis est bonitate remorsus,

Planctus erat celebris, meror vbique nouus.

‘Omnia perdidimus,’ dicunt, quia nullus in vrbe,

Quem status expectat, quicquid honoris habet.

Qui de lege magis florebant tunc sapientes,

Impositis gladiis colla secantur eis:

Quos magis et furie reputabant esse peritos,

Vulneribus paribus corpora cesa ruunt.1350

Garrula culpa volat, timidasque perhorruit aures,

Nec sciuit sapiens quid sibi iura valent:

Floruit omne scelus, bonitas perit, egraque iura

Deveniunt, que regens non habet vnde regat.

Hec et plura ferox rabies, que nullus ab ante

Viderat, insolita fecit in vrbe mala:

Vrbes non tantum generaliter, immo per omnem

Iste furor patriam subpeditauit humum.

Hic plangit secundum visionem sompnii quasi in propria persona dolores illorum, qui in siluis et speluncis pre timore temporis illius latitando se munierunt.

Capm. xvi.Hec ita cum vidi, me luridus occupat horror,Et quasi mortifera stat michi vita mea;1360Semper in interius precordia mortis ymago262Pungit, et vt gladius viscera tota mouet.Iamque dies medius tenues contraxerat vmbras,Iamque pari spacio vesper et ortus erat:Ter quater affligi sociorum corpora terreVidi, datque sua mors michi signa mori.Aspiciens vultus aliorum cede madentes,De propria timui morte remorsus ego;Crudelesque manus, orbem sine lumine iuris263Percipiens dixi, ‘Iam cadit ordo viri’;1370Bestia cum regimen hominum rapuisset et arma,Et quod nulla suis legibus equa forent.Hoc michi solliciti certissima causa timorisExtitit et sortis peior origo mee;Nam quia sic proceres vidi succumbere seruis,Spes magis in fatis nulla salutis erat.Est michi rupta domus per eos, quos rupta gehenna264Miserat, vt leges perderet ordo suas:Sic fugiens abii subite contagia cladis,Non ausus lese limen adire domus.1380Tuncque domum propriam linquens aliena per aruaTranscurri, que feris saltibus hospes eram.Morsus ego linguis a dorso sepe ruebar,Et reus absque meo crimine sepe fui:Sic reus infelix agor absens, et mea cum sitOptima, non vllo causa tuente perit.265Inde ferens lassos aduerso tramite passus,Quesiui tutam solus habere viam:Attamen ad tantam rabiem pedibus timor alasAddidit, et volucris in fugiendo fui.1390Sic vagus hic et ibi, quo sors ducebat euntem,Temptaui varia cum grauitate loca:266Pes vagat osque silet, oculus stupet et dolet auris,Cor timet et rigide diriguere come.Sicut aper, quem turba canum circumsona terret,267Territus extrema rebar adire loca.Ha, quociens certamsum mementitus habereHoram, proposito que foret apta meo!Si qua parte michi magis expediens foret ire,Perstetit in media pes michi sepe via:1400Excidit omne decus michi tristi, nulla tuebarRura, nec in precio fertilis ortus erat.Mens agitur, que diu pugnat sentencia mecum,Quis locus ad vitam fert pociora meam;Vixque michi credens solo quasi vota momentoMillesies varians corde vagante tuli.Si loca tuta forent, loca tuta libenter adissem,Set quo non potui corpore, mente feror;Cumque domum volui quandoque redire diebus,Vt me prepediat, occupat hostis iter.1410Si progressus eram, caperer ne nocte timebam;Sic michi de nullo tempore tempus erat:Hostis adest dextra, surgit de parteque leua,Vicinoque metu terret vtrumque latus.Ha, quociens furiis visis cessi, que sub vmbrisAuris ad extrema semper aperta fuit!Ha, quociens siluis latui vix ausus in antris,Desperans sero quid michi mane daret!Ha, quociens mentem pauor incutit hec michi dicens,‘Quid fugis? hic paruo tempore viuus eris!’2681420Ha, quociens fuerat mea mens oblita quid essem,Dum status anterior posteriora tenet!Sepius inque die dum sol clarissimus esset,Nox oculis pauidis venit aborta meis.Sompnia me terrent veros imitancia casus,Et vigilant sensus in mea dampna mei:Sic mea sompniferis liquefiunt pectora curis,Ignibus appositis vt noua cera solet:Aut nisi restituar melioris ymagine sompni,Aspicio patrie tecta relicta mee.1430Concaua vallis vbi fuerat nemorosa, per vmbrasVt lepus obliquas sepe viator eram:Purus ab arboribus spectabilis vndique campusTunc michi pro nullo tempore fidus erat;Silua vetus densa nulla violata securiFit magis ecclesiis tunc michi tuta domus.Tunc labor insolitus sic me lassauit, vt egrosVix passus potui ferre vel hic vel ibi:Sic fugiendo domos proprias mens horruit antra;Peius vt effugiat, sustinet ipsa malum.1440Absque supercilio michi nubis sub tegumentoCopula cum foliis prebuit herba thorum.Si potui, volui sub eodem cortice condi,Nulla superficies tunc quia tuta fuit;Perque dies aliquot latitans, omnemque tremescensAd strepitum, fugi visa pericla cauens.Glande famem pellens mixta quoque frondibus herbaCorpus ego texi, nec manus vna mouet:Cura dolor menti fuerat, lacrimeque rigantesIn fundo stomachi sunt alimenta quasi.1450Tunc cibus herba fuit, tunc latis currere siluisImpetus est, castra tunc quia nulla iuuant:Rore meo lacrimisque meis ieiunia paui,Fert satis ad victum langor in ore meum.Plura dolens timui tunc temporis, et super omneIra dei magni causa timoris erat:Tristis eram, quia solus, egens solamine, cogorTunc magis ignotas vt vagus ire vias:Sic loca secretos augent secreta dolores,Vt releuet luctus quisque sodalis abest:1460Fert tamen, vt possum mestos depromere vultus,269Solus in exilio gaudia magna dolor.Sic lacrime lacrimis, sic luctus luctibus assunt,Dum queror, et non est qui medicamen agat;Pectoribus lacrimeque genis labuntur aborte,Dum fuerat fati spes inimica michi.Fine carent lacrime, nisi cum stupor obstitit illis,Aut similis morti pectora torpor habet:Tunc pariter lacrimas vocemque introrsus abortas,Extasis exemplo comprimit ipse metus.1470Brachia porrexi tendens ad lumina solis,Et, quod lingua nequit promere, signa ferunt;Cumque ferus lacrimas animi siccauerat ardor,Singultus reliquas clamat habere vices.Pallidiora gerens exhorruit equoris instarMulta per interius mens agitata malis;Discolor in facie macies monstrauerat extra,270Que magis obtruse mentis ad yma latent:Nam pauor et terror, trepidoque insania vultu,Me magis ignotum constituere michi.1480Dum mens egra fuit, dolet accio corporis, in quoOssa tegit macies, nec iuuat ora cibus:Iam michi subducta facies humana videtur,Pallor et in vultu signa reportat humi;Sanguis abit mentemque color corpusque reliquit,271Pulcrior est et eo terra colore meo.Sic magis a longo passum quod corpus habebam,Vix habuit tenuem qua tegat ossa cutem;Sicque diu pauidus pariter cum mente coloremPerdideram, que fui sic nouus alter ego.1490Vix fuerat quod ego solida me mente recepi,Dum bona promisit sors michi nulla fidem:Non michi libertas cuiquam secreta loquendiTunc fuit, immo silens os sua verba tenet.Si michi quem casus socium transduxerat illuc,Miscuimus lacrimas mestus vterque simul:Raro fuit quod ego verbis solabar amicis,Vix quia tunc fidus vnus amicus erat:Illud erat tempus dubium, quo nullus amicumCertum certus habet, sicut habere solet.1500Qui prius attulerat verum michi semper amorem,Tunc tamen aduerso tempore cessat amor:Querebam fratres tunc fidos, non tamen ipsosQuos suus optaret non genuisse pater.Memet in insidiis semper locuturus habebam,Verbaque sum spectans pauca locutus humum:Tempora cum blandis absumpsi vanaque verbis,Dum mea sors cuiquam cogerat vlla loqui.Iram multociens frangit responsio mollis,Dulcibus ex verbis tunc fuit ipsa salus;1510Sepeque cum volui conatus verba proferre,Torpuerat gelido lingua retenta metu.Non meus vt querat noua sermo quosque fatigat,Obstitit auspiciis lingua retenta malis;Sepe meam mentem volui dixisse, set hostiProdere me timui, linguaque tardat ibi.Heu! miserum tristis fortuna tenaciter vrget,Nec venit in fatis mollior hora meis.Si genus est mortis male viuere, credo quod illoTempore vita mea morsque fuere pares.1520Sic vbi respexi, nichil est nisi mortis ymago,Quam reputo nullum tollere posse virum:Sepe mori volui ne quicquid tale viderem,Seu quod ab hiis monstris tutus in orbe forem;Velle mori statui, quia scribitur, ‘Omnia soluit272Mors et ab instanti liberat ipsa malo.’‘Fortune,’ dixi, ‘dolor, vndique parce dolenti,Da michi vel plene viuere siue mori.’Set michi pro fine spem tantum mortis habebam,Plusque nec ausus eram limen adire domus.1530Murmura tunc subite subeunt habitacula mentis,273Talia pro luctu sepeque verba ferunt:‘O tibi quem presens spectabile non sinit ortusCernere, quam melior sors tua sorte mea est!Heu! mea consueto quia mors nec erit michi lecto,Depositum nec me qui fleat vllus erit:Spiritus ipse meus si nunc exibit in auras,Non positos artus vnget amica manus.Si tamen impleuit mea sors quos debuit annos,Et michi viuendi tam cito finis adest,1540Ecce, deus, tu scis quia non tua fata recuso;Dum feris, en pacior que meruisse reor.’Cumque mei luctus torrens michi maior invndat,Et magis ex sterili sorte volutus eram,Ecce Sophia meis compassa doloribus inquit,‘Siste, precor, lacrimas et pacienter age.Sic tibi fata volunt non crimina, crede set illudQuo deus offensus te reparando vocat.Non merito penam pateris set numinis iram:Ne timeas, finem nam dolor omnis habet.’1550Talibus exemplis aliis quoque rebus vt essemAbsque metu paciens sepe Sophia monet;274Conscia mensque michi fuerat, culpe licet expers,Spes tamen ambigue nulla salutis adest.Non fuerant artes tanti que numinis iramA me tollentes tempora leta ferunt.Tanta mee lasse fuerat discordia mentis,Quod potui sensus vix retinere meos.Quid michi tunc animi fuit aut quid debuit esse,Cum michi rem certam mors neque vita tulit?1560Nunc id, nunc aliud, dubitata mente reuolui,Quo michi nulla quies fit neque leta dies.Cum fuit in sompnis mea desperacio maior,Exiguo dixi talia verba sono:‘Crudeles sompni, cur me tenuistis inermem?Quin prius instanti morte premendus eram.’Arguit ergo meos ita mens quam sepe dolores,‘Quid fles hic paruo tempore,’ dixit, ‘eris.’Sic tenuant vigiles corpus miserabile cure,Quas vigili mente sompnia ferre dabant:1570Me timor inuasit, stabam sine lumine mestus,Et color in vultu linquit habere genas:Attonitus tanto miserarum turbine rerum,Vt lapis a mente sepe remotus eram.Mens tamen vt rediit, pariter redieredolores,275Mortem dum menti vita negare nequit:Sic mortem cupiens timui presagia mortis,Nec fore quid melius mens michi fida refert.Verbis planxissem, set viscera plena doloreObsistunt, nec eo tempore verba sinunt;1580Obice singultu vocis stetit impetus horrensAduentum lacrime, lingua refrenat iter.Est michi vita mori, mors viuere, mors michi vitaDulcior est, redolet viuere mortis amor:Solus, inops, expes, vite peneque relictus,Attendi si que sors mea certa foret.Talia mira nimis longum narranda per annum,Que modo vix recolo, tunc paciebar ego.276Scire meos casus si quis desiderat omnes,Quo loquar hos finem non breue tempus habet:1590Sic tamen in variis mea lassa doloribus ipse277Tempora continuans asperiora tuli.

Capm. xvi.

Hec ita cum vidi, me luridus occupat horror,

Et quasi mortifera stat michi vita mea;1360

Semper in interius precordia mortis ymago262

Pungit, et vt gladius viscera tota mouet.

Iamque dies medius tenues contraxerat vmbras,

Iamque pari spacio vesper et ortus erat:

Ter quater affligi sociorum corpora terre

Vidi, datque sua mors michi signa mori.

Aspiciens vultus aliorum cede madentes,

De propria timui morte remorsus ego;

Crudelesque manus, orbem sine lumine iuris263

Percipiens dixi, ‘Iam cadit ordo viri’;1370

Bestia cum regimen hominum rapuisset et arma,

Et quod nulla suis legibus equa forent.

Hoc michi solliciti certissima causa timoris

Extitit et sortis peior origo mee;

Nam quia sic proceres vidi succumbere seruis,

Spes magis in fatis nulla salutis erat.

Est michi rupta domus per eos, quos rupta gehenna264

Miserat, vt leges perderet ordo suas:

Sic fugiens abii subite contagia cladis,

Non ausus lese limen adire domus.1380

Tuncque domum propriam linquens aliena per arua

Transcurri, que feris saltibus hospes eram.

Morsus ego linguis a dorso sepe ruebar,

Et reus absque meo crimine sepe fui:

Sic reus infelix agor absens, et mea cum sit

Optima, non vllo causa tuente perit.265

Inde ferens lassos aduerso tramite passus,

Quesiui tutam solus habere viam:

Attamen ad tantam rabiem pedibus timor alas

Addidit, et volucris in fugiendo fui.1390

Sic vagus hic et ibi, quo sors ducebat euntem,

Temptaui varia cum grauitate loca:266

Pes vagat osque silet, oculus stupet et dolet auris,

Cor timet et rigide diriguere come.

Sicut aper, quem turba canum circumsona terret,267

Territus extrema rebar adire loca.

Ha, quociens certamsum mementitus habere

Horam, proposito que foret apta meo!

Si qua parte michi magis expediens foret ire,

Perstetit in media pes michi sepe via:1400

Excidit omne decus michi tristi, nulla tuebar

Rura, nec in precio fertilis ortus erat.

Mens agitur, que diu pugnat sentencia mecum,

Quis locus ad vitam fert pociora meam;

Vixque michi credens solo quasi vota momento

Millesies varians corde vagante tuli.

Si loca tuta forent, loca tuta libenter adissem,

Set quo non potui corpore, mente feror;

Cumque domum volui quandoque redire diebus,

Vt me prepediat, occupat hostis iter.1410

Si progressus eram, caperer ne nocte timebam;

Sic michi de nullo tempore tempus erat:

Hostis adest dextra, surgit de parteque leua,

Vicinoque metu terret vtrumque latus.

Ha, quociens furiis visis cessi, que sub vmbris

Auris ad extrema semper aperta fuit!

Ha, quociens siluis latui vix ausus in antris,

Desperans sero quid michi mane daret!

Ha, quociens mentem pauor incutit hec michi dicens,

‘Quid fugis? hic paruo tempore viuus eris!’2681420

Ha, quociens fuerat mea mens oblita quid essem,

Dum status anterior posteriora tenet!

Sepius inque die dum sol clarissimus esset,

Nox oculis pauidis venit aborta meis.

Sompnia me terrent veros imitancia casus,

Et vigilant sensus in mea dampna mei:

Sic mea sompniferis liquefiunt pectora curis,

Ignibus appositis vt noua cera solet:

Aut nisi restituar melioris ymagine sompni,

Aspicio patrie tecta relicta mee.1430

Concaua vallis vbi fuerat nemorosa, per vmbras

Vt lepus obliquas sepe viator eram:

Purus ab arboribus spectabilis vndique campus

Tunc michi pro nullo tempore fidus erat;

Silua vetus densa nulla violata securi

Fit magis ecclesiis tunc michi tuta domus.

Tunc labor insolitus sic me lassauit, vt egros

Vix passus potui ferre vel hic vel ibi:

Sic fugiendo domos proprias mens horruit antra;

Peius vt effugiat, sustinet ipsa malum.1440

Absque supercilio michi nubis sub tegumento

Copula cum foliis prebuit herba thorum.

Si potui, volui sub eodem cortice condi,

Nulla superficies tunc quia tuta fuit;

Perque dies aliquot latitans, omnemque tremescens

Ad strepitum, fugi visa pericla cauens.

Glande famem pellens mixta quoque frondibus herba

Corpus ego texi, nec manus vna mouet:

Cura dolor menti fuerat, lacrimeque rigantes

In fundo stomachi sunt alimenta quasi.1450

Tunc cibus herba fuit, tunc latis currere siluis

Impetus est, castra tunc quia nulla iuuant:

Rore meo lacrimisque meis ieiunia paui,

Fert satis ad victum langor in ore meum.

Plura dolens timui tunc temporis, et super omne

Ira dei magni causa timoris erat:

Tristis eram, quia solus, egens solamine, cogor

Tunc magis ignotas vt vagus ire vias:

Sic loca secretos augent secreta dolores,

Vt releuet luctus quisque sodalis abest:1460

Fert tamen, vt possum mestos depromere vultus,269

Solus in exilio gaudia magna dolor.

Sic lacrime lacrimis, sic luctus luctibus assunt,

Dum queror, et non est qui medicamen agat;

Pectoribus lacrimeque genis labuntur aborte,

Dum fuerat fati spes inimica michi.

Fine carent lacrime, nisi cum stupor obstitit illis,

Aut similis morti pectora torpor habet:

Tunc pariter lacrimas vocemque introrsus abortas,

Extasis exemplo comprimit ipse metus.1470

Brachia porrexi tendens ad lumina solis,

Et, quod lingua nequit promere, signa ferunt;

Cumque ferus lacrimas animi siccauerat ardor,

Singultus reliquas clamat habere vices.

Pallidiora gerens exhorruit equoris instar

Multa per interius mens agitata malis;

Discolor in facie macies monstrauerat extra,270

Que magis obtruse mentis ad yma latent:

Nam pauor et terror, trepidoque insania vultu,

Me magis ignotum constituere michi.1480

Dum mens egra fuit, dolet accio corporis, in quo

Ossa tegit macies, nec iuuat ora cibus:

Iam michi subducta facies humana videtur,

Pallor et in vultu signa reportat humi;

Sanguis abit mentemque color corpusque reliquit,271

Pulcrior est et eo terra colore meo.

Sic magis a longo passum quod corpus habebam,

Vix habuit tenuem qua tegat ossa cutem;

Sicque diu pauidus pariter cum mente colorem

Perdideram, que fui sic nouus alter ego.1490

Vix fuerat quod ego solida me mente recepi,

Dum bona promisit sors michi nulla fidem:

Non michi libertas cuiquam secreta loquendi

Tunc fuit, immo silens os sua verba tenet.

Si michi quem casus socium transduxerat illuc,

Miscuimus lacrimas mestus vterque simul:

Raro fuit quod ego verbis solabar amicis,

Vix quia tunc fidus vnus amicus erat:

Illud erat tempus dubium, quo nullus amicum

Certum certus habet, sicut habere solet.1500

Qui prius attulerat verum michi semper amorem,

Tunc tamen aduerso tempore cessat amor:

Querebam fratres tunc fidos, non tamen ipsos

Quos suus optaret non genuisse pater.

Memet in insidiis semper locuturus habebam,

Verbaque sum spectans pauca locutus humum:

Tempora cum blandis absumpsi vanaque verbis,

Dum mea sors cuiquam cogerat vlla loqui.

Iram multociens frangit responsio mollis,

Dulcibus ex verbis tunc fuit ipsa salus;1510

Sepeque cum volui conatus verba proferre,

Torpuerat gelido lingua retenta metu.

Non meus vt querat noua sermo quosque fatigat,

Obstitit auspiciis lingua retenta malis;

Sepe meam mentem volui dixisse, set hosti

Prodere me timui, linguaque tardat ibi.

Heu! miserum tristis fortuna tenaciter vrget,

Nec venit in fatis mollior hora meis.

Si genus est mortis male viuere, credo quod illo

Tempore vita mea morsque fuere pares.1520

Sic vbi respexi, nichil est nisi mortis ymago,

Quam reputo nullum tollere posse virum:

Sepe mori volui ne quicquid tale viderem,

Seu quod ab hiis monstris tutus in orbe forem;

Velle mori statui, quia scribitur, ‘Omnia soluit272

Mors et ab instanti liberat ipsa malo.’

‘Fortune,’ dixi, ‘dolor, vndique parce dolenti,

Da michi vel plene viuere siue mori.’

Set michi pro fine spem tantum mortis habebam,

Plusque nec ausus eram limen adire domus.1530

Murmura tunc subite subeunt habitacula mentis,273

Talia pro luctu sepeque verba ferunt:

‘O tibi quem presens spectabile non sinit ortus

Cernere, quam melior sors tua sorte mea est!

Heu! mea consueto quia mors nec erit michi lecto,

Depositum nec me qui fleat vllus erit:

Spiritus ipse meus si nunc exibit in auras,

Non positos artus vnget amica manus.

Si tamen impleuit mea sors quos debuit annos,

Et michi viuendi tam cito finis adest,1540

Ecce, deus, tu scis quia non tua fata recuso;

Dum feris, en pacior que meruisse reor.’

Cumque mei luctus torrens michi maior invndat,

Et magis ex sterili sorte volutus eram,

Ecce Sophia meis compassa doloribus inquit,

‘Siste, precor, lacrimas et pacienter age.

Sic tibi fata volunt non crimina, crede set illud

Quo deus offensus te reparando vocat.

Non merito penam pateris set numinis iram:

Ne timeas, finem nam dolor omnis habet.’1550

Talibus exemplis aliis quoque rebus vt essem

Absque metu paciens sepe Sophia monet;274

Conscia mensque michi fuerat, culpe licet expers,

Spes tamen ambigue nulla salutis adest.

Non fuerant artes tanti que numinis iram

A me tollentes tempora leta ferunt.

Tanta mee lasse fuerat discordia mentis,

Quod potui sensus vix retinere meos.

Quid michi tunc animi fuit aut quid debuit esse,

Cum michi rem certam mors neque vita tulit?1560

Nunc id, nunc aliud, dubitata mente reuolui,

Quo michi nulla quies fit neque leta dies.

Cum fuit in sompnis mea desperacio maior,

Exiguo dixi talia verba sono:

‘Crudeles sompni, cur me tenuistis inermem?

Quin prius instanti morte premendus eram.’

Arguit ergo meos ita mens quam sepe dolores,

‘Quid fles hic paruo tempore,’ dixit, ‘eris.’

Sic tenuant vigiles corpus miserabile cure,

Quas vigili mente sompnia ferre dabant:1570

Me timor inuasit, stabam sine lumine mestus,

Et color in vultu linquit habere genas:

Attonitus tanto miserarum turbine rerum,

Vt lapis a mente sepe remotus eram.

Mens tamen vt rediit, pariter redieredolores,275

Mortem dum menti vita negare nequit:

Sic mortem cupiens timui presagia mortis,

Nec fore quid melius mens michi fida refert.

Verbis planxissem, set viscera plena dolore

Obsistunt, nec eo tempore verba sinunt;1580

Obice singultu vocis stetit impetus horrens

Aduentum lacrime, lingua refrenat iter.

Est michi vita mori, mors viuere, mors michi vita

Dulcior est, redolet viuere mortis amor:

Solus, inops, expes, vite peneque relictus,

Attendi si que sors mea certa foret.

Talia mira nimis longum narranda per annum,

Que modo vix recolo, tunc paciebar ego.276

Scire meos casus si quis desiderat omnes,

Quo loquar hos finem non breue tempus habet:1590

Sic tamen in variis mea lassa doloribus ipse277

Tempora continuans asperiora tuli.

Hic eciam secundum visionem sompnii describit quasi in propria persona278angustias varias que contingebant hiis qui tunc pro securitate optinenda in Turrim Londoniarum se miserunt, et de ruptura eiusdem turris: figurat enim dictam turrim similem esse naui prope voraginem Cille periclitanti.

Back to Index Next