Chapter 24

Capm. xx.Si de presbiteris dicam qui sunt sine curis,Hos viciis aliis cernimus esse pares.Si tamen ecclesiam non optinet iste sacerdos,Annua servicia sunt velut ecclesia:Plus quam tres dudum nunc exigit vnus habendum,Strictus auaricia plus cupit ipse quia.1560Hos velut artifices cerno peditare per vrbes,Conductos precio sicut asella foro.Dignus mercede tamen est operarius omnis,Iuxta condignum quod labor ille petit:Set tamen vt vendat nulli diuina licebit,Sic poterit vendi missa nec vlla tibi.Credimus vt sancta Cristus sacratus in araNon plus vult vendi venditus ipse semel.Se sine dat precio, dare qui iussit sacra gratis:Presbiter, ergo tibi quid petis inde lucri?1570Cum tibi vestitus, aptus fuerit quoque victus,Vnde deo viuas, cur tibi plura petis?Si tibi plus superest de lucro, nil tibi prodest,Nam male quesitum nescit habere modum.Aut Romam perges mercatum Simonis auro,Qui te promotum reddet, et inde tuumArgentum tollet collectum per prius, et sicQuod tibi missa dedit Simon habere petit;Aut meretrix bursam, te luxuriante, repletamSugget, et in vacuam quam cito reddet eam.1580Quod dedit ecclesia tollit meretrix que taberna:Hec tria dum iungunt, turpia plura gerunt.Hec ita cum videam, mundi noua monstra putarem,Si foret hoc raro quod speculamur eo;Set quia cotidie potero predicta videre,Sepe michi visa nil modo miror ea.Mergulus inmergit fluuio sua membra frequenter,Et longas gignit in latitando moras;Isteque signat eos quos carnis fluxa voluptasFunditus exercet et retinendo premit.1590Est apud antiquos ‘hic et hec’ dixisse ‘sacerdos,’Dicere sic et nos possumus ‘has et eos:’Hii modo namque sua mundum replent genitura;Si pietas sit ibi, sunt modo valde pii.Nox et amor, vinum, nullum moderabile suadent,Que tria presbiteris sunt modo nota satis.Stat breuis ordo precum, dum postulat ipse vicissimOscula per longas iungere pressa moras,‘O sacer,’ hec dicens, ‘quam longum tempus ad illudVt tua sint collo brachia nexa meo?’1600Qui vult vxorem seruare sibi modo castam,Et mundas cameras querit habere suas,Longius a camera sit presbiter atque columba,Stercora fundit ea, fundit et ipse stupra.Sobrius a mensa, de lecto siue pudicusConsurgit raro presbiter ipse deo:Cantat in excelsis sua vox agitata tabernis,Est set in ecclesiis vox taciturnanimis:Doctus et a vino colit ipse lupanar, et illucExorando diu flectit vtrumque genu.1610Sic vetus expurgat fermentum, dum noua spergit,Non tamen vt Paulus iusserat ipse prius:Sic altare Baal modo thurificare sacerdosVult, per quem viui feda fit ara dei.Sufficit vna michi mulier, bis sex tamen ipsi,Vt iuueni gallo, cerno subire modo.Sic sacra presbiteri celebrant solempnia Bachi,407Ebrietasque magis sanctificatur eis.Gentilis ritus vetus incipit esse modernus,Talibus et Cristi lex perit ipsa quasi:1620Sic modo templorum cultores suntque deorum,Plus in honore quibus stat dea summa Venus.

Capm. xx.

Si de presbiteris dicam qui sunt sine curis,

Hos viciis aliis cernimus esse pares.

Si tamen ecclesiam non optinet iste sacerdos,

Annua servicia sunt velut ecclesia:

Plus quam tres dudum nunc exigit vnus habendum,

Strictus auaricia plus cupit ipse quia.1560

Hos velut artifices cerno peditare per vrbes,

Conductos precio sicut asella foro.

Dignus mercede tamen est operarius omnis,

Iuxta condignum quod labor ille petit:

Set tamen vt vendat nulli diuina licebit,

Sic poterit vendi missa nec vlla tibi.

Credimus vt sancta Cristus sacratus in ara

Non plus vult vendi venditus ipse semel.

Se sine dat precio, dare qui iussit sacra gratis:

Presbiter, ergo tibi quid petis inde lucri?1570

Cum tibi vestitus, aptus fuerit quoque victus,

Vnde deo viuas, cur tibi plura petis?

Si tibi plus superest de lucro, nil tibi prodest,

Nam male quesitum nescit habere modum.

Aut Romam perges mercatum Simonis auro,

Qui te promotum reddet, et inde tuum

Argentum tollet collectum per prius, et sic

Quod tibi missa dedit Simon habere petit;

Aut meretrix bursam, te luxuriante, repletam

Sugget, et in vacuam quam cito reddet eam.1580

Quod dedit ecclesia tollit meretrix que taberna:

Hec tria dum iungunt, turpia plura gerunt.

Hec ita cum videam, mundi noua monstra putarem,

Si foret hoc raro quod speculamur eo;

Set quia cotidie potero predicta videre,

Sepe michi visa nil modo miror ea.

Mergulus inmergit fluuio sua membra frequenter,

Et longas gignit in latitando moras;

Isteque signat eos quos carnis fluxa voluptas

Funditus exercet et retinendo premit.1590

Est apud antiquos ‘hic et hec’ dixisse ‘sacerdos,’

Dicere sic et nos possumus ‘has et eos:’

Hii modo namque sua mundum replent genitura;

Si pietas sit ibi, sunt modo valde pii.

Nox et amor, vinum, nullum moderabile suadent,

Que tria presbiteris sunt modo nota satis.

Stat breuis ordo precum, dum postulat ipse vicissim

Oscula per longas iungere pressa moras,

‘O sacer,’ hec dicens, ‘quam longum tempus ad illud

Vt tua sint collo brachia nexa meo?’1600

Qui vult vxorem seruare sibi modo castam,

Et mundas cameras querit habere suas,

Longius a camera sit presbiter atque columba,

Stercora fundit ea, fundit et ipse stupra.

Sobrius a mensa, de lecto siue pudicus

Consurgit raro presbiter ipse deo:

Cantat in excelsis sua vox agitata tabernis,

Est set in ecclesiis vox taciturnanimis:

Doctus et a vino colit ipse lupanar, et illuc

Exorando diu flectit vtrumque genu.1610

Sic vetus expurgat fermentum, dum noua spergit,

Non tamen vt Paulus iusserat ipse prius:

Sic altare Baal modo thurificare sacerdos

Vult, per quem viui feda fit ara dei.

Sufficit vna michi mulier, bis sex tamen ipsi,

Vt iuueni gallo, cerno subire modo.

Sic sacra presbiteri celebrant solempnia Bachi,407

Ebrietasque magis sanctificatur eis.

Gentilis ritus vetus incipit esse modernus,

Talibus et Cristi lex perit ipsa quasi:1620

Sic modo templorum cultores suntque deorum,

Plus in honore quibus stat dea summa Venus.

Hic loquitur de consueta presbiterorum voluptate, et qualiter hii stipendia plebis ex conuencione sumentes, indeuote pro mortuis orando non se debite ad suffragia mortuorum exonerant.

Capm. xxi.Ignis edax terram vorat et nascencia terre;Quo furit illius impetus, omne terit;Sic et in incastis exemplis presbiterorumIndoctis laicis feda libido nocet.Nil commune gerunt luxus sibi cum racione,Corporeos sensus quinque libido cremat:Quos talis maculat nota talis pena sequetur,Illorum pene sulphur et ignis erunt.1630Consuetudo tamen solet attenuare pudorem,Reddit et audacem quem mora longa trahit.Non peccare putant quod sepius oscula iungant,Oscula nam pacis signa parare solent;Estque parare piam pacem meritoria causa,Nec sine pace diu stat pietatis amor:Sic in presbiteris amor est de pace creatus,Oscula nam solito more frequenter agunt.Altera natura solitus reputabitur vsus,Vsus et a longo tempore iura parit;1640Immoque nature si nos de iure loquamur,Hoc in presbiteris splendet vbique magis:408Et si sub forma tali sint iura creanda,Legis quod vires longior vsus habet,Tunc puto presbiteros ex vsu condere leges,Oscula dum crebro dant in amore suo.Ecclesiegremium notat ordo presbiterorum,Quo debent animas rite fouere bonas;Quomodo set proprias qui non curant, alienasCurabunt? non est hoc racionis opus.1650Nescio quid meriti poterunt tales michi ferre,Qui sibi nil proprie commoditatis habent:Nam peccatores scitur quod non deus audit,Est inhonesta deo laus set ab ore mali:Indeuota deo qui verba precancia confert,Iudicii proprii dampna futura petit.Qui dampnum causat, hic dampna dedisse videtur,Ledit qui patitur que reuocare potest:Infligit mortem languenti, qui valet illamNec vult auferre, set sinit esse malum:1660Presul qui laicos, cum non sint ordine digni,Ordinat ad sacra, scandala plura mouet.Tales si quis emit lucro, frustrabitur inde,Aut si perdet in hiis scit magis ipse deus.Hoc scio, quod panem qui fregerit esurienti,Cuius debilitas est sine fraude patens,Qui nudos operit, infirmos visitat, illiDebentur merita pro bonitate sua:Set qui sunt fortes, vanaque sub ordinis vmbraConspirant requiem quam sibi mundus habet,1670Errat eos presul sacrans, et quosque locandoTales de merito perdere dona puto.

Capm. xxi.

Ignis edax terram vorat et nascencia terre;

Quo furit illius impetus, omne terit;

Sic et in incastis exemplis presbiterorum

Indoctis laicis feda libido nocet.

Nil commune gerunt luxus sibi cum racione,

Corporeos sensus quinque libido cremat:

Quos talis maculat nota talis pena sequetur,

Illorum pene sulphur et ignis erunt.1630

Consuetudo tamen solet attenuare pudorem,

Reddit et audacem quem mora longa trahit.

Non peccare putant quod sepius oscula iungant,

Oscula nam pacis signa parare solent;

Estque parare piam pacem meritoria causa,

Nec sine pace diu stat pietatis amor:

Sic in presbiteris amor est de pace creatus,

Oscula nam solito more frequenter agunt.

Altera natura solitus reputabitur vsus,

Vsus et a longo tempore iura parit;1640

Immoque nature si nos de iure loquamur,

Hoc in presbiteris splendet vbique magis:408

Et si sub forma tali sint iura creanda,

Legis quod vires longior vsus habet,

Tunc puto presbiteros ex vsu condere leges,

Oscula dum crebro dant in amore suo.

Ecclesiegremium notat ordo presbiterorum,

Quo debent animas rite fouere bonas;

Quomodo set proprias qui non curant, alienas

Curabunt? non est hoc racionis opus.1650

Nescio quid meriti poterunt tales michi ferre,

Qui sibi nil proprie commoditatis habent:

Nam peccatores scitur quod non deus audit,

Est inhonesta deo laus set ab ore mali:

Indeuota deo qui verba precancia confert,

Iudicii proprii dampna futura petit.

Qui dampnum causat, hic dampna dedisse videtur,

Ledit qui patitur que reuocare potest:

Infligit mortem languenti, qui valet illam

Nec vult auferre, set sinit esse malum:1660

Presul qui laicos, cum non sint ordine digni,

Ordinat ad sacra, scandala plura mouet.

Tales si quis emit lucro, frustrabitur inde,

Aut si perdet in hiis scit magis ipse deus.

Hoc scio, quod panem qui fregerit esurienti,

Cuius debilitas est sine fraude patens,

Qui nudos operit, infirmos visitat, illi

Debentur merita pro bonitate sua:

Set qui sunt fortes, vanaque sub ordinis vmbra

Conspirant requiem quam sibi mundus habet,1670

Errat eos presul sacrans, et quosque locando

Tales de merito perdere dona puto.

Hic tractat causam, quare accidit quod laici, quasi iuris amici, luxurie presbiterorum consuetudinem abhorrentes, eam multociens castigantes grauiter affligunt.

Capm. xxii.Hoc dicit clerus, quod, quamuis crimine plenusSit, non est laici ponere crimen ei;Alter et alterius cleri peccata fauoreExcusat, quod in hiis stat sine lege reus.Non accusari vult a laicis, tamen illosAccusat, que sibi libera frena petit.Libera sunt ideo peccata placencia clero,Sit nisi quod laici iura ferantur ibi.1680Presbiter insipiens populum facit insipientem,Et mala multa parit qui bona pauca sapit:Clerus lege carens populum dat lege carentem,Sic parat et causam presbiter ipse suam:Nam quia lege caret laicus, sine legemanentemIgnorat clerum, quem videt esse reum.Si foret et sapiens clerus, sapiencia plebisStaret, vt in lege perstet vterque simul;Set quia iam fatui patet insipiencia cleri,Despicitur vita desipientis ita.1690Pluribus exemplis natura iuuat racionem,Doccius vnde suum iudiciale regat.Hinc est quod latitans bubo lucis iubar odit,Escam vestigat nocte, veretur aues:In quam forte greges auium si lumina figant,409Conclamando volant et laniando secant.Presbiteros notat iste reos, qui corpore fediQue sunt luxurie feda latenter agunt;Hos laici quasi lucis aues restringere querunt,Zelo succensi legis, amore dei.1700Preuaricatus enim Iudas non amplius indeSeruorum Cristi dignus honore fuit.Dum iuga luxurie supportat presbiter, ipsumSi pungant laici, computetinde sibi.Iusto iudicio lex vult, quod iuris abusorAmittat vicio quod sibi iura dabant.Ecclesie fratres in Cristo nos sumus omnes,Semper et alterius indiget alter ope:Lex tamen hoc dicit, frater quod si tuus erret,Corripe, sic et eum fac reuenire deo:1710Si te non audit, dic ecclesie, set et illamSi non audire vult, nec adheret ei,Amplius ille tibi velut Ethnicus est reputandus,Quo sibi de culpa parcere nullus habet.Presbiter ergo suis assistens cotidianisPeccatis nullo debet honore frui:Non erit exemptus, nam qui neque iura veretur,Non est iusticie quod quis honoret eum:Qui contra legem vetitis presumpserit vti,Debet concessis lege carere bonis.1720Omne quod occultum latet, vlteriore patebitFine, nec excusat ordo vel ille status.Dic, sibi quid valuit tunc excusacio ficta,Dum foliis fici se male texit Adam?Quid valet aut, culpam carnis si presbiter vmbraContegat ipse sui fultus honore status?

Capm. xxii.

Hoc dicit clerus, quod, quamuis crimine plenus

Sit, non est laici ponere crimen ei;

Alter et alterius cleri peccata fauore

Excusat, quod in hiis stat sine lege reus.

Non accusari vult a laicis, tamen illos

Accusat, que sibi libera frena petit.

Libera sunt ideo peccata placencia clero,

Sit nisi quod laici iura ferantur ibi.1680

Presbiter insipiens populum facit insipientem,

Et mala multa parit qui bona pauca sapit:

Clerus lege carens populum dat lege carentem,

Sic parat et causam presbiter ipse suam:

Nam quia lege caret laicus, sine legemanentem

Ignorat clerum, quem videt esse reum.

Si foret et sapiens clerus, sapiencia plebis

Staret, vt in lege perstet vterque simul;

Set quia iam fatui patet insipiencia cleri,

Despicitur vita desipientis ita.1690

Pluribus exemplis natura iuuat racionem,

Doccius vnde suum iudiciale regat.

Hinc est quod latitans bubo lucis iubar odit,

Escam vestigat nocte, veretur aues:

In quam forte greges auium si lumina figant,409

Conclamando volant et laniando secant.

Presbiteros notat iste reos, qui corpore fedi

Que sunt luxurie feda latenter agunt;

Hos laici quasi lucis aues restringere querunt,

Zelo succensi legis, amore dei.1700

Preuaricatus enim Iudas non amplius inde

Seruorum Cristi dignus honore fuit.

Dum iuga luxurie supportat presbiter, ipsum

Si pungant laici, computetinde sibi.

Iusto iudicio lex vult, quod iuris abusor

Amittat vicio quod sibi iura dabant.

Ecclesie fratres in Cristo nos sumus omnes,

Semper et alterius indiget alter ope:

Lex tamen hoc dicit, frater quod si tuus erret,

Corripe, sic et eum fac reuenire deo:1710

Si te non audit, dic ecclesie, set et illam

Si non audire vult, nec adheret ei,

Amplius ille tibi velut Ethnicus est reputandus,

Quo sibi de culpa parcere nullus habet.

Presbiter ergo suis assistens cotidianis

Peccatis nullo debet honore frui:

Non erit exemptus, nam qui neque iura veretur,

Non est iusticie quod quis honoret eum:

Qui contra legem vetitis presumpserit vti,

Debet concessis lege carere bonis.1720

Omne quod occultum latet, vlteriore patebit

Fine, nec excusat ordo vel ille status.

Dic, sibi quid valuit tunc excusacio ficta,

Dum foliis fici se male texit Adam?

Quid valet aut, culpam carnis si presbiter vmbra

Contegat ipse sui fultus honore status?

Hic scribit contra hoc quod aliqui presbiteri dicunt, qualiter ipsi in carnis luxuriam committendo non grauius hominibus laicis deum offendunt.

Capmxxiii.Dicunt presbiteri, non te peccant magis ipsi,Dum carnis vicio fit sua victa caro:Sicut sunt alii fragili de carne creati,Dicit quod membra sic habet ipse sua.1730‘Sum velut alter homo,’ dicit ‘cur tunc mulieres,Sicut habent alii, non retinebo michi?’Argumenta sui sic criminis ipse refingit,Liber et est vicio, dicit, vt alter homo.Hec tamen, vt credo, fingit contraria vero,Nam magis est sanctus omnibus ille status.Ex improuiso sumi reliqus valet ordo,Quo minor est culpa, si cadat inde rea;Assumi subito set presbiteri sacer ordoNon valet, immo suas spectat habere vices.1740Nam per quinque gradus scandit prius, estque probatus,Quolibet vnde suum preuidet ipse statum:Omnis et inde gradus a presule sanctificatusEst et non alio, sanccior vt sit eo.Per caput atque manus est crismate presbiter vnctus,Vt sit ob hoc aliis dignus in orbe magis;Accipiensque iugum votum vouet ammodo castum,410Quo faciat munda mundior acta sua:Et quia preuisa sic vota facit, puto culpa,Dum facit econtra, fert grauiora mala:1750Qui daret exemplum virtutis et est viciosus,Errat plus ducto ductor in ore meo.Hiis circumspectis michi sic per singula causis,Estimo presbiteros te magis esse reos.Se licet excuset fingens sibi verba sacerdos,Nulla sue mentis interiora iuuat;Inmemor immo sacri quem ceperat ordinis, vltroScandala sic facti querit in orbe sui.Non puto presbitero sutorem quod status vnit,Culpa nec in simili lance coequat eos:4111760Presbiter et laicus non sunt Bercarius vnum,Nec scelus in simili condicione grauat.Castum se vouit sibi cum fuit vncta corona,Stringitur et voto quisquefidelis homo.Non foret hic tanti mercede locatus honoris,Sit nisi quod maius inde subiret onus:Nam nequit hoc facere rex est qui maior in orbe,Quod minor in Cristo presbiter ipse potest:Sic, quia de iure reliquis prefertur honore,Ledit eum grauius crimine iuris onus.1770Heu! quod iniqua manus mulierum feda pudendisDebet in altari tangere sacra dei!Qui corpus domini tractabit, et est meretriciTurpiter attractus, Cristus abhorret opus.Qui fierent Cristi serui, sunt dumque ministriDemonis, heu! nostram quis reparabit opem?

Capmxxiii.

Dicunt presbiteri, non te peccant magis ipsi,

Dum carnis vicio fit sua victa caro:

Sicut sunt alii fragili de carne creati,

Dicit quod membra sic habet ipse sua.1730

‘Sum velut alter homo,’ dicit ‘cur tunc mulieres,

Sicut habent alii, non retinebo michi?’

Argumenta sui sic criminis ipse refingit,

Liber et est vicio, dicit, vt alter homo.

Hec tamen, vt credo, fingit contraria vero,

Nam magis est sanctus omnibus ille status.

Ex improuiso sumi reliqus valet ordo,

Quo minor est culpa, si cadat inde rea;

Assumi subito set presbiteri sacer ordo

Non valet, immo suas spectat habere vices.1740

Nam per quinque gradus scandit prius, estque probatus,

Quolibet vnde suum preuidet ipse statum:

Omnis et inde gradus a presule sanctificatus

Est et non alio, sanccior vt sit eo.

Per caput atque manus est crismate presbiter vnctus,

Vt sit ob hoc aliis dignus in orbe magis;

Accipiensque iugum votum vouet ammodo castum,410

Quo faciat munda mundior acta sua:

Et quia preuisa sic vota facit, puto culpa,

Dum facit econtra, fert grauiora mala:1750

Qui daret exemplum virtutis et est viciosus,

Errat plus ducto ductor in ore meo.

Hiis circumspectis michi sic per singula causis,

Estimo presbiteros te magis esse reos.

Se licet excuset fingens sibi verba sacerdos,

Nulla sue mentis interiora iuuat;

Inmemor immo sacri quem ceperat ordinis, vltro

Scandala sic facti querit in orbe sui.

Non puto presbitero sutorem quod status vnit,

Culpa nec in simili lance coequat eos:4111760

Presbiter et laicus non sunt Bercarius vnum,

Nec scelus in simili condicione grauat.

Castum se vouit sibi cum fuit vncta corona,

Stringitur et voto quisquefidelis homo.

Non foret hic tanti mercede locatus honoris,

Sit nisi quod maius inde subiret onus:

Nam nequit hoc facere rex est qui maior in orbe,

Quod minor in Cristo presbiter ipse potest:

Sic, quia de iure reliquis prefertur honore,

Ledit eum grauius crimine iuris onus.1770

Heu! quod iniqua manus mulierum feda pudendis

Debet in altari tangere sacra dei!

Qui corpus domini tractabit, et est meretrici

Turpiter attractus, Cristus abhorret opus.

Qui fierent Cristi serui, sunt dumque ministri

Demonis, heu! nostram quis reparabit opem?

Hic describit qualiter omnia et singula que sacerdocii concernunt officium magne virtutis misteria designant: et primo dicet de vestibus sacerdotalibus ex vtraque lege competenter dispositis.

Capm. xxiiii.O bene si penset que sunt sibi iura sacerdos,Quid sit honor, quid onus, quid vel honoris opus,Singula qui iuste sibi ponderat, instat et eque,Res est mira nimis, si male gestet onus.1780Omne quod ille status sibi vendicat esse beatumCernitur, vt sancti sint magis inde viri.Non est tam modicum quod misse spectat ad vsum,Lege sacerdotum quin decet esse sacrum.Ornatus varii, quibus vtitur ipse sacerdos,Virtutis varie mistica signa gerunt.Poderis est vestis, aliter que dicitur alba,Presbiteri corpus que tegit vsque pedes:Vt foris est albus, fieret sic albior intusPresbiter, vt mores gestet in orbe bonos.1790Cinctus ephot Samuel domini studet esse minister,Cui paruam tunicam texuit Anna parens:In tunica tenui fidei doctrina notatur,Qua tenues animos gracia mater alit:Ex lino factum per ephot signatur honestasCarnis, quam mundam presbiter ipse geret.Balteus est eciam, tunicam qui stringit honeste,Ne femur in luxu facta pudenda sciat:Fert humerale decens, vt nostras presbiter egrasConfortans animas ad meliora ferat:1800Et ligat in summo sapiens capitale sacerdos,Vt capitis sensus non sinat ire vagos.Infula vestit eum circumdata, que nitet auro,Quod virtute sua cuncta metalla regit;Splendet et in simili forma virtute sacerdos,Si bene conseruet ordinis ipse statum:Aurum veste gerit sanctus, cum splendet in illoPre reliquis rutilans clara sophia dei.Ne tunice leuiter possit ruptura minari,Nobilis in giro texilis ora micat:1810Se nec et ipse bonus disrumpat in orbe sacerdos,Ne pateat rima criminis vlla sui.Hac se mundicia precinctus presbiter ornat,Vt totus mundus munera munda sacret.Aron et electis vestes texuntur, vt horum412Quisque sacerdotis possit honore frui:Sic modo presbiteri, seu summi siue minores,Efficiunt Cristi corpus idemque sacrant.Nam nos cum vinum panemque sacramus in ara,Hoc verus sanguis vna fit atque caro:1820Qui Cristi carnem matris confecit in aluo,Corpus in altari conficit ille sacrum.Quadra fit altaris species, vt quatuor orbisPartibus ecclesie sit solidata fides.Vestibus ornatus qui sic et moribus extatDignus, non aliter, presbiterandus erit.Quos tante vestes, quos gloria tanta perornat,Sint magis vt sancti causa requirit eos:Dedecus ecclesie presul qui talia prestatPresbiteris laicis, iure negante, parit.1830Quos sinus ecclesie recipit, noscat sinus aptosEsse deo, reliquos euomat ipsa foris.

Capm. xxiiii.

O bene si penset que sunt sibi iura sacerdos,

Quid sit honor, quid onus, quid vel honoris opus,

Singula qui iuste sibi ponderat, instat et eque,

Res est mira nimis, si male gestet onus.1780

Omne quod ille status sibi vendicat esse beatum

Cernitur, vt sancti sint magis inde viri.

Non est tam modicum quod misse spectat ad vsum,

Lege sacerdotum quin decet esse sacrum.

Ornatus varii, quibus vtitur ipse sacerdos,

Virtutis varie mistica signa gerunt.

Poderis est vestis, aliter que dicitur alba,

Presbiteri corpus que tegit vsque pedes:

Vt foris est albus, fieret sic albior intus

Presbiter, vt mores gestet in orbe bonos.1790

Cinctus ephot Samuel domini studet esse minister,

Cui paruam tunicam texuit Anna parens:

In tunica tenui fidei doctrina notatur,

Qua tenues animos gracia mater alit:

Ex lino factum per ephot signatur honestas

Carnis, quam mundam presbiter ipse geret.

Balteus est eciam, tunicam qui stringit honeste,

Ne femur in luxu facta pudenda sciat:

Fert humerale decens, vt nostras presbiter egras

Confortans animas ad meliora ferat:1800

Et ligat in summo sapiens capitale sacerdos,

Vt capitis sensus non sinat ire vagos.

Infula vestit eum circumdata, que nitet auro,

Quod virtute sua cuncta metalla regit;

Splendet et in simili forma virtute sacerdos,

Si bene conseruet ordinis ipse statum:

Aurum veste gerit sanctus, cum splendet in illo

Pre reliquis rutilans clara sophia dei.

Ne tunice leuiter possit ruptura minari,

Nobilis in giro texilis ora micat:1810

Se nec et ipse bonus disrumpat in orbe sacerdos,

Ne pateat rima criminis vlla sui.

Hac se mundicia precinctus presbiter ornat,

Vt totus mundus munera munda sacret.

Aron et electis vestes texuntur, vt horum412

Quisque sacerdotis possit honore frui:

Sic modo presbiteri, seu summi siue minores,

Efficiunt Cristi corpus idemque sacrant.

Nam nos cum vinum panemque sacramus in ara,

Hoc verus sanguis vna fit atque caro:1820

Qui Cristi carnem matris confecit in aluo,

Corpus in altari conficit ille sacrum.

Quadra fit altaris species, vt quatuor orbis

Partibus ecclesie sit solidata fides.

Vestibus ornatus qui sic et moribus extat

Dignus, non aliter, presbiterandus erit.

Quos tante vestes, quos gloria tanta perornat,

Sint magis vt sancti causa requirit eos:

Dedecus ecclesie presul qui talia prestat

Presbiteris laicis, iure negante, parit.1830

Quos sinus ecclesie recipit, noscat sinus aptos

Esse deo, reliquos euomat ipsa foris.

Hic loquitur qualiter sacrificia de veteri lege altari debita fuerunt in figura ad exemplum nunc noue legis presbiterorum: dicit vlterius qualiter ex vtraque lege sacrificantes altari debent esse sine macula.

Capm. xxv.Lex vetus instituit animalia, de quibus olimImmolat altari plebs holocausta deo;Semper et ex omni mactato sic animaliDebita presbitero porcio certa fuit.Hoc tamen ad Cristi legem latitante figuraPresbiteris nostris mistica iura notat.Illa sacerdoti que spectat pars holocausti,Curatis nostris est memoranda satis:1840Heeque sacerdotis sunt partes, pectus et armusDiuisus dexter, lege iubente sacra.Pectus doctrine locus est, nam quisque sacerdosDebet subiectos recta docere suos:Forcior est armus dexter, signatque quod eiusActus sit fortis, nulla sinistra gerens:Armus diuisus docet vt viuendo sacerdosExcedat populum, nil populare gerens.Non est tam modicum quid in ordine presbiterorum,Grande ministerii quin sibi pondus habet;1850Nam lex iuncta vetus cum lege noua manifestantVndique presbiteros quod decet esse sacros.Petrus in Aurora que scribam scripsit, et illeTestis in hac causa verus et auctor erit.Lex vetus ista iubet, noua que confirmat, vt omnisSacrificans aris inmaculatus erit;Absque sui macula sit corporis actus et eius,Displicet vnde deo, feda nec vlla gerat:Non habeat maculam, nec sit mixtura reatus,Ne purum maculet accio praua bonum.1860Que tamen hee macule dicuntur in ordine dicam,Presbiter vt lector sit magis inde memor.Dicitur hic cecus, qui mundi puluere plenus413Ad lumen vite carpere nescit iter:Est lippus, cuius mens ingenio micat intus,Set carnale tamen eius opacat opus:Albugo cecat oculos, et denotat illumQui tumet, ascribens candida facta sibi:Est paruo naso qui nec discernere paruaSufficit, et quod agit perficit absque sale:1870Est nimio naso, qui non intelligit illudQuod legit, et doctum se tamen ipse facit:Est torto naso, qui dulce fatetur amarum,Et sanctos actus iudicat esse malos:Est claudus, qui nouit iter, set currere tardusHeret in hoc mundo, carne ligante pedem:Fractus pes et fracta manus reputatur in illo,Qui claudo peior tardat ad omne bonum:Hic est gibbosus, quem mundi sarcina curuat,Lumina nec cordis summa videre sinit:1880Corporis in scabie succensa libido notatur,Que corrupta suo crimine plura facit.Predictis viciis si quis se senciat egrum,Lex iubet vt panem non sacret ille deo.Oza manus tendens accessit vt erigat archam,Set nimis audacem mors fuit vlta manum:Hinc ideo dicunt meruisse necem, quia nocteTransacta cohitu coniugis vsus erat.Declaratur in hoc, quod qui pollutus ad aramAccedat, mortis vulnere dignus erit:4141890Experimenta docent, quod ab hoc detergere sordesFeda manus nescit, dum tenet illa lutum.Presbiter est dictus prebens aliis iter, et siErret, tunc errant ducere quosque putat.Dans sacra siue docens, notat ista loquela, sacerdosSi malus est, alii sunt magis inde mali.Non sine stat cura quicumque professus in huiusOrdinis est opere, si bene seruet opus:Ergo prius videas qui scandere vis, et in illumSi scandas, facias que iubet ordo tuus:1900Non solum faciem, mores set confer et artes,Proficias curis ex quibus ipse tuis.

Capm. xxv.

Lex vetus instituit animalia, de quibus olim

Immolat altari plebs holocausta deo;

Semper et ex omni mactato sic animali

Debita presbitero porcio certa fuit.

Hoc tamen ad Cristi legem latitante figura

Presbiteris nostris mistica iura notat.

Illa sacerdoti que spectat pars holocausti,

Curatis nostris est memoranda satis:1840

Heeque sacerdotis sunt partes, pectus et armus

Diuisus dexter, lege iubente sacra.

Pectus doctrine locus est, nam quisque sacerdos

Debet subiectos recta docere suos:

Forcior est armus dexter, signatque quod eius

Actus sit fortis, nulla sinistra gerens:

Armus diuisus docet vt viuendo sacerdos

Excedat populum, nil populare gerens.

Non est tam modicum quid in ordine presbiterorum,

Grande ministerii quin sibi pondus habet;1850

Nam lex iuncta vetus cum lege noua manifestant

Vndique presbiteros quod decet esse sacros.

Petrus in Aurora que scribam scripsit, et ille

Testis in hac causa verus et auctor erit.

Lex vetus ista iubet, noua que confirmat, vt omnis

Sacrificans aris inmaculatus erit;

Absque sui macula sit corporis actus et eius,

Displicet vnde deo, feda nec vlla gerat:

Non habeat maculam, nec sit mixtura reatus,

Ne purum maculet accio praua bonum.1860

Que tamen hee macule dicuntur in ordine dicam,

Presbiter vt lector sit magis inde memor.

Dicitur hic cecus, qui mundi puluere plenus413

Ad lumen vite carpere nescit iter:

Est lippus, cuius mens ingenio micat intus,

Set carnale tamen eius opacat opus:

Albugo cecat oculos, et denotat illum

Qui tumet, ascribens candida facta sibi:

Est paruo naso qui nec discernere parua

Sufficit, et quod agit perficit absque sale:1870

Est nimio naso, qui non intelligit illud

Quod legit, et doctum se tamen ipse facit:

Est torto naso, qui dulce fatetur amarum,

Et sanctos actus iudicat esse malos:

Est claudus, qui nouit iter, set currere tardus

Heret in hoc mundo, carne ligante pedem:

Fractus pes et fracta manus reputatur in illo,

Qui claudo peior tardat ad omne bonum:

Hic est gibbosus, quem mundi sarcina curuat,

Lumina nec cordis summa videre sinit:1880

Corporis in scabie succensa libido notatur,

Que corrupta suo crimine plura facit.

Predictis viciis si quis se senciat egrum,

Lex iubet vt panem non sacret ille deo.

Oza manus tendens accessit vt erigat archam,

Set nimis audacem mors fuit vlta manum:

Hinc ideo dicunt meruisse necem, quia nocte

Transacta cohitu coniugis vsus erat.

Declaratur in hoc, quod qui pollutus ad aram

Accedat, mortis vulnere dignus erit:4141890

Experimenta docent, quod ab hoc detergere sordes

Feda manus nescit, dum tenet illa lutum.

Presbiter est dictus prebens aliis iter, et si

Erret, tunc errant ducere quosque putat.

Dans sacra siue docens, notat ista loquela, sacerdos

Si malus est, alii sunt magis inde mali.

Non sine stat cura quicumque professus in huius

Ordinis est opere, si bene seruet opus:

Ergo prius videas qui scandere vis, et in illum

Si scandas, facias que iubet ordo tuus:1900

Non solum faciem, mores set confer et artes,

Proficias curis ex quibus ipse tuis.

Hic loquitur quod etas sufficiens, priusquam gradum sacerdocii sibi assumat, in homine requiritur: loquitur eciam de suorum rasura pilorum, et dicit quod talia in signum mundicie et sanctitatis specialiter presbiteris conueniunt: dicit vlterius quod presbiteri a bonis non debent esse operibus ociosi.415

Capm. xxvi.Quam prius assumat, matura requiritur etas,Presbiter officium, plenus vt ipse regat:Nam flos etatis temptanti congruit hosti;Carnis et etatis feruet vterque calor:Iam quos vexat ad huc tenere lasciuia carnis416Improba, pastores non decet esse gregis.Vt regnare deo possint, sibi rasa coronaRestat, et vt facta nobiliora gerant.1910Radices non extirpat rasura pilorum,Set rasi crescunt multiplicando magis:Sic licet expellas omnes de pectore motus,Non tamen hec penitus cuncta fugare potes:Non ita rasus eris, quin semper habet caro pugnam;417Intus habes cum quo prelia semper agas.Si quando mundum fugias, a puluere mundiPerfecte purus non potes esse tamen:Nam, licet eniteas summis virtutibus, omnesEx animo culpas non resecare vales.1920Fit tamen ex minimis hec quam retines tibi culpa,Ne tua mens tumeat, dum bona multa geris:418Ex tali culpa tibi soluitur ergo tributum,Vt tua mens paueat labe remorsa breui.Sepe cadit iustus, fragilis quia vir manet omnis,Ne nimis exaltet gloria vana virum:Qui leuiter cecidit, vt surgat forcius, illeCasum felicem suscipit ante deum.Lux estis mundi, set non penitus sine fumo,Nam sine peccato viuere nullus habet:1930Sepe boni fructus post temptamenta sequntur,Mercedemque suam prelia carnis habent.Vtile nempe foret seuas extinguere flammas,Et sanum vicii pectus habere tuum:Ne videant oculi per quod temptentur, et auresObtura, vicii ne sonus intret ibi.Tucius est aptumque magis discedere pace,Ponere quam bellum, vincere quale nequis:Integer est melior nitidus gladiator in armis,Quam cum tela suo sanguine tincta madent:1940Inque dei missis nitidus sine labe sacerdosVictor in hoc placidum fert sibi lucra deum.Quale sit hoc quod amas celeri circumspice mente,Et tua lesuro subtrahe colla iugo:Debet homo sapiens nascentes pellere morbos,Inueniet tardam ne sibi lentus opem:Opprime, dum noua sunt, subiti mala semina morbi,Et tuus incipiens ire resistat equs;Nam mora dat vires, teneras mora conficit vuas,Et validas segetes quod fuit herba facit.1950Si Venus agreditur, tibi sit magis aspera vita,Flamma recens modica sepe retardat aqua.Vt corpus redimas, ferrum pacieris et ignem,Quantum fert anime plus medicina tue.Ocia si tollas, periere Cupidinis arcus,Extincteque iacent et sine luce faces.Vt non delinquas, debes imponere culpeFrena, vagos gressus, ocia queque fugans.Presbiteros opere de re sibi que sit honesta,Aut se de precibus sollicitare decet:1960Fecit enim sportas, vt frangeret ocia, Paulus,Namque vagans aliquo noluit esse modo.Ex requie cerpit pestis seuissima luxus,419Armiger et fame prodigus hostis honor:Ex requie sequitur infortunata voluptas,Pauperies anime, criminis omne nephas.Luxuriant animi varia sub ymagine moti,Saltem virtutis dum caro nescit opus:Vtile nempe dabit deus omne viris operosis,Debet mercedis pondera ferre labor.1970Sollicitudo decet animam discreta, laboresDum subit, vt vicia carne domare queat:Sollicitudo iuuat corpus, perquirat vt illaVictum, quo licitis viuat in orbe modis:Ocia dumque caro petit et torpet labor exul,In scelus ex solito more paratur iter.Demon femineos et molles diligit actus,Quando viri virtus omne virile negat;Ocia quippe nocent in talibus absque labore,Quorum Cristicolis non valet esse salus.1980Culpa quidem longe facit esse deo, prope virtus;Displicet ista deo, placat et illa deum.

Capm. xxvi.

Quam prius assumat, matura requiritur etas,

Presbiter officium, plenus vt ipse regat:

Nam flos etatis temptanti congruit hosti;

Carnis et etatis feruet vterque calor:

Iam quos vexat ad huc tenere lasciuia carnis416

Improba, pastores non decet esse gregis.

Vt regnare deo possint, sibi rasa corona

Restat, et vt facta nobiliora gerant.1910

Radices non extirpat rasura pilorum,

Set rasi crescunt multiplicando magis:

Sic licet expellas omnes de pectore motus,

Non tamen hec penitus cuncta fugare potes:

Non ita rasus eris, quin semper habet caro pugnam;417

Intus habes cum quo prelia semper agas.

Si quando mundum fugias, a puluere mundi

Perfecte purus non potes esse tamen:

Nam, licet eniteas summis virtutibus, omnes

Ex animo culpas non resecare vales.1920

Fit tamen ex minimis hec quam retines tibi culpa,

Ne tua mens tumeat, dum bona multa geris:418

Ex tali culpa tibi soluitur ergo tributum,

Vt tua mens paueat labe remorsa breui.

Sepe cadit iustus, fragilis quia vir manet omnis,

Ne nimis exaltet gloria vana virum:

Qui leuiter cecidit, vt surgat forcius, ille

Casum felicem suscipit ante deum.

Lux estis mundi, set non penitus sine fumo,

Nam sine peccato viuere nullus habet:1930

Sepe boni fructus post temptamenta sequntur,

Mercedemque suam prelia carnis habent.

Vtile nempe foret seuas extinguere flammas,

Et sanum vicii pectus habere tuum:

Ne videant oculi per quod temptentur, et aures

Obtura, vicii ne sonus intret ibi.

Tucius est aptumque magis discedere pace,

Ponere quam bellum, vincere quale nequis:

Integer est melior nitidus gladiator in armis,

Quam cum tela suo sanguine tincta madent:1940

Inque dei missis nitidus sine labe sacerdos

Victor in hoc placidum fert sibi lucra deum.

Quale sit hoc quod amas celeri circumspice mente,

Et tua lesuro subtrahe colla iugo:

Debet homo sapiens nascentes pellere morbos,

Inueniet tardam ne sibi lentus opem:

Opprime, dum noua sunt, subiti mala semina morbi,

Et tuus incipiens ire resistat equs;

Nam mora dat vires, teneras mora conficit vuas,

Et validas segetes quod fuit herba facit.1950

Si Venus agreditur, tibi sit magis aspera vita,

Flamma recens modica sepe retardat aqua.

Vt corpus redimas, ferrum pacieris et ignem,

Quantum fert anime plus medicina tue.

Ocia si tollas, periere Cupidinis arcus,

Extincteque iacent et sine luce faces.

Vt non delinquas, debes imponere culpe

Frena, vagos gressus, ocia queque fugans.

Presbiteros opere de re sibi que sit honesta,

Aut se de precibus sollicitare decet:1960

Fecit enim sportas, vt frangeret ocia, Paulus,

Namque vagans aliquo noluit esse modo.

Ex requie cerpit pestis seuissima luxus,419

Armiger et fame prodigus hostis honor:

Ex requie sequitur infortunata voluptas,

Pauperies anime, criminis omne nephas.

Luxuriant animi varia sub ymagine moti,

Saltem virtutis dum caro nescit opus:

Vtile nempe dabit deus omne viris operosis,

Debet mercedis pondera ferre labor.1970

Sollicitudo decet animam discreta, labores

Dum subit, vt vicia carne domare queat:

Sollicitudo iuuat corpus, perquirat vt illa

Victum, quo licitis viuat in orbe modis:

Ocia dumque caro petit et torpet labor exul,

In scelus ex solito more paratur iter.

Demon femineos et molles diligit actus,

Quando viri virtus omne virile negat;

Ocia quippe nocent in talibus absque labore,

Quorum Cristicolis non valet esse salus.1980

Culpa quidem longe facit esse deo, prope virtus;

Displicet ista deo, placat et illa deum.

Hic loquitur de presbiterorum dignitate spirituali, et qualiter hii, si bene agant sua officia, plus aliis proficiunt: sinautem, de suis malis exemplis delinquendi magis ministrant occasiones.

Capm. xxvii.Presbiteri fit magnus honor maiorque potestas,Si procul a viciis sit pius atque bonus.Hii sacramenti manibus misteria summiTractant, quo verbo fit caro iuncta deo:Hiique scelus lauacro baptismi tollere sanctoPossunt, quo primus corruit ipse parens:Hii quoque lege noua celebrant sponsalia nostra,Et si iura petunt cassaque nulla ferunt:1990Hii quoque confessis veniam prestant residiuis,420Errantique viro dant remeare deo:Hii quoque celestem nobis dant sumere panem,Post et in extremis vnccio spectat eis:Hii quoque defunctis debent conferre sepultis,Inque sua missa reddere vota pia.Hii sunt sal terre, quo nos condimur in orbe,Absque sapore suo vix salietur homo.In sale, quod misit in aquas, Heliseus easdem421Sanat, nec remanet gustus amarus eis:2000In sale signatur prudens discrecio iusti,Vt discretus homo condiat inde suos.Hii sunt lux mundi, quapropter si tenebrosiSint, tunc nos ceci stamus in orbe vagi.Dans offendiculum ceco quo leditur vllumVt deus instituit, hic maledictus erit:Ceco preponit obstacula, qui maledictaPeccandi prebet per sua facta viam.Hii sunt scala Iacob tangens celestia summa,422Plena satis gradibus, vnde patebit iter:2010Hii sunt mons sanctus, per quos conscendere debetVirtutum culmen quisque fidelis homo:Hii sunt consilium nostrum, via recta superne,Legis doctores, et noua nostra salus:Hii claudunt celum populo, reserant et apertum,Possunt hiique boni subdere cuncta sibi.‘Crescite,’ dicitur hiis, ‘et multum reddite fructum’;Pertinet ad mores ista loquela bonos:Dicitur hiis, ‘Terram replete’; nota tibi dictum:Plenus in ecclesia fructibus esto bonis.2020Ante deum vacuus nemo veniet, quia nullusExpers virtutis debet adesse deo.Sic placare deo iustosque reosque sacerdosDebet, et ad celos fundere thura precum:Oret ne iustus a iusticia cadat, oretVt prauus surgat et mala prima fleat.O quam res vilis, dum presbiter est vt asellus,Moribus indoctus, et sine lege rudis!In numero sunt presbiteri celi quasi stelle,Vix tamen ex mille si duo luce micant:2030Scripta legunt nec scripta sciunt, tonsi tamen ipsiA vulgo distant, quod satis esse putant.Sunt tales; et sunt alii quos ardua virtusOrnat in ecclesia, qui bona multa ferunt.Emittit coruum Noe, non redit ille; columbamEmittit, reditum missa columba facit:Sic et in ecclesia sunt corui suntque columbe,Sunt cum felle mali, sunt sine felle boni.Cras primam cantant, cum se conuertere tardant,Set tollit tales sepe suprema dies:2040Tales sunt pigri, quos mundi vincula nectunt,Nec promissa dei regna sitire volunt.Ordinis ipse sui qui seruat iura sacerdos,Rebus et exemplis dogmata sancta docens,Non honor est tantus, quo non sit in ordine dignus,Laus sibi nec populi sufficit, immo dei:In clero fateor, quos approbat ardua virtus,Illorum merito gracia maior erit.

Capm. xxvii.

Presbiteri fit magnus honor maiorque potestas,

Si procul a viciis sit pius atque bonus.

Hii sacramenti manibus misteria summi

Tractant, quo verbo fit caro iuncta deo:

Hiique scelus lauacro baptismi tollere sancto

Possunt, quo primus corruit ipse parens:

Hii quoque lege noua celebrant sponsalia nostra,

Et si iura petunt cassaque nulla ferunt:1990

Hii quoque confessis veniam prestant residiuis,420

Errantique viro dant remeare deo:

Hii quoque celestem nobis dant sumere panem,

Post et in extremis vnccio spectat eis:

Hii quoque defunctis debent conferre sepultis,

Inque sua missa reddere vota pia.

Hii sunt sal terre, quo nos condimur in orbe,

Absque sapore suo vix salietur homo.

In sale, quod misit in aquas, Heliseus easdem421

Sanat, nec remanet gustus amarus eis:2000

In sale signatur prudens discrecio iusti,

Vt discretus homo condiat inde suos.

Hii sunt lux mundi, quapropter si tenebrosi

Sint, tunc nos ceci stamus in orbe vagi.

Dans offendiculum ceco quo leditur vllum

Vt deus instituit, hic maledictus erit:

Ceco preponit obstacula, qui maledicta

Peccandi prebet per sua facta viam.

Hii sunt scala Iacob tangens celestia summa,422

Plena satis gradibus, vnde patebit iter:2010

Hii sunt mons sanctus, per quos conscendere debet

Virtutum culmen quisque fidelis homo:

Hii sunt consilium nostrum, via recta superne,

Legis doctores, et noua nostra salus:

Hii claudunt celum populo, reserant et apertum,

Possunt hiique boni subdere cuncta sibi.

‘Crescite,’ dicitur hiis, ‘et multum reddite fructum’;

Pertinet ad mores ista loquela bonos:

Dicitur hiis, ‘Terram replete’; nota tibi dictum:

Plenus in ecclesia fructibus esto bonis.2020

Ante deum vacuus nemo veniet, quia nullus

Expers virtutis debet adesse deo.

Sic placare deo iustosque reosque sacerdos

Debet, et ad celos fundere thura precum:

Oret ne iustus a iusticia cadat, oret

Vt prauus surgat et mala prima fleat.

O quam res vilis, dum presbiter est vt asellus,

Moribus indoctus, et sine lege rudis!

In numero sunt presbiteri celi quasi stelle,

Vix tamen ex mille si duo luce micant:2030

Scripta legunt nec scripta sciunt, tonsi tamen ipsi

A vulgo distant, quod satis esse putant.

Sunt tales; et sunt alii quos ardua virtus

Ornat in ecclesia, qui bona multa ferunt.

Emittit coruum Noe, non redit ille; columbam

Emittit, reditum missa columba facit:

Sic et in ecclesia sunt corui suntque columbe,

Sunt cum felle mali, sunt sine felle boni.

Cras primam cantant, cum se conuertere tardant,

Set tollit tales sepe suprema dies:2040

Tales sunt pigri, quos mundi vincula nectunt,

Nec promissa dei regna sitire volunt.

Ordinis ipse sui qui seruat iura sacerdos,

Rebus et exemplis dogmata sancta docens,

Non honor est tantus, quo non sit in ordine dignus,

Laus sibi nec populi sufficit, immo dei:

In clero fateor, quos approbat ardua virtus,

Illorum merito gracia maior erit.

Postquam dixit de errore illorum qui inter seculares sacerdocii ministerium sibi assumpserunt, intendit dicere secundum tempus nunc de errore scolarium, qui ecclesie plantule dicuntur.

Capm. xxviii.Nomine sub cleri cognouimus esse scolares,Ecclesie plantas quos vocat ipse deus.2050Orti diuini bonus extat planta scolaris,Ecclesie fructus que facit esse bonos.Qui studet in morum causis et non viciorum,Qui sibi nec mundum computat, immo deum,Clericus ipse dei super hoc reputatur, et eiusPrincipium fine clauditur inde bono.Summi doctoris virtutum regula iustaDiscipulos dociles de racione fouet:Qui studiis herent, cor ad alta leuant et in altisFigunt, hii vera sunt holocausta deo.2060Nunc tamen inter eos puto multos esse vocatos,Electos paucos condicione probos:Moribus hii dudum studii virtute vacabant,Nunc viciis studia dant vigilare sua.Vix pro materia si nunc studet vnus habenda,Solum set forme sufficit vmbra sue.Clericus ire scolas animo paciente solebat,Gloria nunc mundi statque magistra sibi,Discurrensque vagus potator et accidiosus,Deditus et veneri, circuit hic et ibi.2070Ex planta sterili non fiet fertilis arbor,Nec faciet fructus arbor iniqua bonos:Sepe senecta tenet, tenuit quodcumque iuuentus;Si malus est iuuenis, vix bonus ipse vetus.Est bona que radix bonitatis germina profert,De radice mala germinat omne malum.Quisque suos igitur pueros castiget, vt illaVirgula non licite mentis agenda fugat:Qui virtutis habet iuuenis cum flore magistrum,Discat et ipse pie que probitatis erunt,2080Proficiet talis; set quem doctor viciosusInstruit, hic raro fructificabit homo.

Capm. xxviii.

Nomine sub cleri cognouimus esse scolares,

Ecclesie plantas quos vocat ipse deus.2050

Orti diuini bonus extat planta scolaris,

Ecclesie fructus que facit esse bonos.

Qui studet in morum causis et non viciorum,

Qui sibi nec mundum computat, immo deum,

Clericus ipse dei super hoc reputatur, et eius

Principium fine clauditur inde bono.

Summi doctoris virtutum regula iusta

Discipulos dociles de racione fouet:

Qui studiis herent, cor ad alta leuant et in altis

Figunt, hii vera sunt holocausta deo.2060

Nunc tamen inter eos puto multos esse vocatos,

Electos paucos condicione probos:

Moribus hii dudum studii virtute vacabant,

Nunc viciis studia dant vigilare sua.

Vix pro materia si nunc studet vnus habenda,

Solum set forme sufficit vmbra sue.

Clericus ire scolas animo paciente solebat,

Gloria nunc mundi statque magistra sibi,

Discurrensque vagus potator et accidiosus,

Deditus et veneri, circuit hic et ibi.2070

Ex planta sterili non fiet fertilis arbor,

Nec faciet fructus arbor iniqua bonos:

Sepe senecta tenet, tenuit quodcumque iuuentus;

Si malus est iuuenis, vix bonus ipse vetus.

Est bona que radix bonitatis germina profert,

De radice mala germinat omne malum.

Quisque suos igitur pueros castiget, vt illa

Virgula non licite mentis agenda fugat:

Qui virtutis habet iuuenis cum flore magistrum,

Discat et ipse pie que probitatis erunt,2080

Proficiet talis; set quem doctor viciosus

Instruit, hic raro fructificabit homo.

Hic querit causam que scolarium animos ad ordinem presbiteratus suscipiendum inducit: tres enim causas precipue allegat; tractat eciam de quarta causa, que raro ad presens contingit.

Capm. xxix.Sunt aliqui, studio modo qui perstant animoso,Nescio que causa sit tamen inde rea.Quicquid agant homines, intencio iudicat omnes;Corde quod interius est capit ipse deus:Istis prepositis, verum michi pande, scolaris,Dic que sit studii condita causa tui:Muniri primo cum te facis ordine sacro,Cum te principiis presbiterare venis,2090O que mente tua fuerit tunc mocio summa,Hoc vel pro mundi sit vel amore dei?Aut tu certa tue michi dic primordia cause,Aut tibi que sapio dicere vera volo.‘Sunt plures cause, per quas communis in orbe423Est sacer hic ordo carus vt ecce modo:In prima causa fugio mundana flagellaLegis communis, que dat amara viris:Vlterius video quod non sudore laboro,Ocia que quero sic et habere queo:2100Terciacausa meum dat vestitum quoque victum;Sicque meo placito persto quietus ego.Ex hiis causata mea stat deuocio tota,Qua poterit cerni rasa corona michi:Hec est causa scole, ciuilia iura studereQue facit, et logicam me docet arte suam.Ipsa scoleque gradus michi dat conscendere summos,Sic et in ecclesiam scandere quero bonam:Nam si fama viget, puto quod prebenda vigebit,Sicque vacare libris est labor ipse leuis.2110Sic sacer ordo michi placet, et sic litera cleriConfert, dum studio pinguia lucra gero.Nunc causas dixi, constat quibus ordo scolari,Sic propter mundum me reor esse reum;Nam michi nil melius, dum sufficit ipsa facultas,Estimo, quam mundi gaudia ferre michi.’Est set adhuc causa melior tamen omnibus, illaQua scola discipulum gaudet habere bonum.Hec solet antiquis, non nostris stare diebus,Que de virtute concipit acta scole.2120Nuper erant mundi qui contempsere beatiPompas, et summum concupiere bonum;Et quia scire scolas acuit mentes fore sanctas,Scripture studiis se tribuere piis.Non hos ambicio, non hos amor vrget habendi,Set studio mores conuenienter eunt:Hii contemplantes celum terrena negabant,Causa voluptatis nulla remouit eos:Hii neque serviciis optabant regis inesse,Nec foris in plebe nomen habere Rabi:2130Hos neque precellens superabat comptus inanisNec vini luxus, nec mulieris amor:Moribus experti dederant exempla futuris,Que sibi discipulus debet habere scolis.Nunc tamen invicium virtus conuertitur, etqueNuper erant mores turpia plura gerunt:Que modo scripta dei dicunt se discere laudi,In laudem mundi vertit auarus honor.O res mira nimis! legit et studet ipse scolarisMores, dum vicia sunt magis acta sua:2140Sic quia stat cecus morum sine lumine clerus,Erramus laici nos sine luce vagi.

Capm. xxix.

Sunt aliqui, studio modo qui perstant animoso,

Nescio que causa sit tamen inde rea.

Quicquid agant homines, intencio iudicat omnes;

Corde quod interius est capit ipse deus:

Istis prepositis, verum michi pande, scolaris,

Dic que sit studii condita causa tui:

Muniri primo cum te facis ordine sacro,

Cum te principiis presbiterare venis,2090

O que mente tua fuerit tunc mocio summa,

Hoc vel pro mundi sit vel amore dei?

Aut tu certa tue michi dic primordia cause,

Aut tibi que sapio dicere vera volo.

‘Sunt plures cause, per quas communis in orbe423

Est sacer hic ordo carus vt ecce modo:

In prima causa fugio mundana flagella

Legis communis, que dat amara viris:

Vlterius video quod non sudore laboro,

Ocia que quero sic et habere queo:2100

Terciacausa meum dat vestitum quoque victum;

Sicque meo placito persto quietus ego.

Ex hiis causata mea stat deuocio tota,

Qua poterit cerni rasa corona michi:

Hec est causa scole, ciuilia iura studere

Que facit, et logicam me docet arte suam.

Ipsa scoleque gradus michi dat conscendere summos,

Sic et in ecclesiam scandere quero bonam:

Nam si fama viget, puto quod prebenda vigebit,

Sicque vacare libris est labor ipse leuis.2110

Sic sacer ordo michi placet, et sic litera cleri

Confert, dum studio pinguia lucra gero.

Nunc causas dixi, constat quibus ordo scolari,

Sic propter mundum me reor esse reum;

Nam michi nil melius, dum sufficit ipsa facultas,

Estimo, quam mundi gaudia ferre michi.’

Est set adhuc causa melior tamen omnibus, illa

Qua scola discipulum gaudet habere bonum.

Hec solet antiquis, non nostris stare diebus,

Que de virtute concipit acta scole.2120

Nuper erant mundi qui contempsere beati

Pompas, et summum concupiere bonum;

Et quia scire scolas acuit mentes fore sanctas,

Scripture studiis se tribuere piis.

Non hos ambicio, non hos amor vrget habendi,

Set studio mores conuenienter eunt:

Hii contemplantes celum terrena negabant,

Causa voluptatis nulla remouit eos:

Hii neque serviciis optabant regis inesse,

Nec foris in plebe nomen habere Rabi:2130

Hos neque precellens superabat comptus inanis

Nec vini luxus, nec mulieris amor:

Moribus experti dederant exempla futuris,

Que sibi discipulus debet habere scolis.

Nunc tamen invicium virtus conuertitur, etque

Nuper erant mores turpia plura gerunt:

Que modo scripta dei dicunt se discere laudi,

In laudem mundi vertit auarus honor.

O res mira nimis! legit et studet ipse scolaris

Mores, dum vicia sunt magis acta sua:2140

Sic quia stat cecus morum sine lumine clerus,

Erramus laici nos sine luce vagi.

Back to Index Next