Caput Decimum QuartumRobinson insulam peragrat — Vestigia hominum reperit — Summus terror — Prospicit crania, ossa, manus, pedes — Quod territo et fugienti accidit.Crusoëusassiduam per tres annos navi conficiendæ operam dederat, trunco vix dimidia quidem parte exciso. Incertum quoque videbatur an illud, etsi eadem assiduitate operi instaret, trium aut quatuor annorum spatio perfecturus esset ; nec tamen in suo studio atque opere cessavit ; quid enim aliud susciperet ? neque vero illi placuit neque licuit otioso esse.Forte tandem in mentem ei venit se, quanquam jam diu in insula ista habitabat, non nisi minimam partem adhuc explorasse. Timorem istum quo impeditus insulam totam nondum peragrarat objecit sibi*ut animi vitium. “ Forsan, ” ita secum locutus est, “ si minus ego timidus fuissem, multa invenissem quæ nunc mihi maximæ utilitati essent. ”Quæ quidem cogitatio animum impulit ut illico statueret proximo mane in viam se conferre ; eoque ipso die omnia ad iter faciendum paravit.Postridie, orto sole, uno e lamis dierum quatuor victu onerato, armis ipse indutus fidenti animo viam ingressus est. Constituit, quantum fieri posset, litus sequi, neque silvestribus locis se committere, ne in feras incideret.Primo die nihil ei in itinere memorabile accidit. Sexmillia circiter illo die confecit, et quo longius progrediebatur, eo certius comperit se in sterilissima insulæ parte sedem constituisse. Multis nimirum in locis arbores invenit vario fructuum genere abundantes, unde victum non salubrem minus quam jucundum petere potuisset. Horum usus nominaque postea didicit.Primam noctem in arbore egit, ut tutus a feris esset ; et postero die iter persecutus est. Nec multum viæ confecerat, quum extremam insulæ partem ad meridiem attigit. Solum nonnullis in locis erat arenosum. Dum autem tendit ad tractum terræ in mare procurrentem, ecce pedem retro fert ; tum pallescere, contremiscere, oculos circumferre, et subito hærere quasi fulmine repentino ictus, Vidit enim quod hic visurum se nunquam speraverat, vestigia hominum arenæ impressa !Tum ille territus undique circumspicit ; audito vel levissimo foliorum strepitu stupet, sensusque ei adeo perturbantur ut stet inops consilii. Tandem collectis viribus fugam corripit, quasi instarent a tergo, neque præ terrore respicere ausus est. At ecce repente substitit. Metus in formidinem vertitur. Videt nimirum fossam rotundam atque in medio ignis extincti focum. Quem circa (horresco referens) crania, manus, pedes, aliaque corporis ossa aspicit, execrandas reliquias convivii a quo natura abhorret. Scilicet tunc temporis in insulis Caraibicis feri homines degebant,cannibalesvocati autanthropophagi; quibus sollemnis erat consuetudo captivis mactatis atque assis immanes epulas celebrare, in quibus atrociter debacchabantur, saltantes, canentes, vel potius, satiata feritate, ululantes.Oculos Crusoëus ab horribili spectaculo avertit. Nausea etiam correpto vires illi omnino defecissent, nisi stomachum vomitu levasset. Ubi primum paululum refectus est, fugit tanta velocitate ut fugientem fidelis lama vix sequiposset. Tantopere vero mentem Robinsonis formido alienaverat, ut lamæ sui plane oblitus, audito sequentis socii gressu, instantem a tergo sibi cannibalem fingeret*, omnibusque viribus effugere conaretur.Jamque ne cursum morarentur, hastam, arcum, sagittas, securim abjicit ; quam sibi videt*expeditiorem, eam viam potiorem habet, iteratisque per totam horam ambagibus efficit ut circumeundo ad locum eundem unde aufugerat redierit. Tunc alterum portentum animum ejus attonitum occupat. Quo in loco versetur non agnoscit, nec animadvertit eundem esse quem antea viderat ; putat invenisse se novum immanitatis eorum quos fugit monumentum. Itaque violentissimo impetu se proripit, neque prius currere desiit quam fessum cursu corpus vires desererent. Tunc omnino exhaustus sensuque orbatus procidit. Huc quoque lama advenit, neque minus quam ille fessus juxta dominum procumbit. Forte is ipse erat locus ubi antea Robinson arma abjecerat. Itaque oculis non multo post apertis, hæc prima in gramine conspexit. Quod quidem somnium ipsi omnino visum est, nec intelligebat quomodo et arma sic jacerent et ipse in eum locum venisset : tantopere formido animum ejus perturbaverat.Brevi surrexit ut locum eum quam celerrime relinqueret. Sed tunc paululum consilii compos*, nec tam imprudens ut armorum oblivisceretur, statuit ea non exuere quibus solis vitam poterat defendere. Tantopere autem erat debilitatus, ut, instante quidem metu, non tamen eadem qua antea pernicitate fugeret. Per totum reliquum diem cibi cupiditatem plane amisit, semelque tantummodo substitit ut sitim fontis aqua restingueret.Frustra speravit se eodem die ad sedem suam perventurum. Obscura jam luce, dimidiam circiter horæ partem aberat a domicilio, eo scilicet in loco quem rusculum*suum vocaverat. Quippe spatium erat clausum, et satis amplum, in quo partemgregis coercebat, quia nempe pinguiora ibi quam prope domicilium suum crescebant gramina. Ibi nonnullas noctes superiori æstate degerat, ne ab insectis quæ eum domi fodiebant vexaretur. Sed viribus omnino exhaustis longius progredi non poterat. Etsi periculosissimum ei videbatur pernoctare in loco nullis præsidiis munito, attamen necessitati parendum erat. Vix tamen humi se prostraverat, quum neque omnino sopitus, neque omnino vigil, in ambigua somni expectatione, ecce subito terrore perhorruit.Vocem audivit veluti cœlo demissam hæc verba proferentem : Ave, Robinson.Ille perterritus exsilit toto corpore contremiscens, et inops consilii. Mox iisdem iterum auditis, oculos in eum locum timide convertit unde vox profecta erat. Tum vidit, quod cuivis sane ignavo in promptu fuisset*, si rem, priusquam animus perturbatus esset, paulo attentius perpendisset ; vidit se vano metu territum fuisse ; quippe vox illa profecta erat non de cœlo, sed de ramo in quo carissimus sibi insidebat psittacus. Tum vero metus in lætitiam vertitur quod causam rei invenisset. Manum psittaco porrigit ; ille devolat, dumque mutuis alter alterum blanditiis excipit, psittacus dictatam salutationem geminabat.Ipse autem totam fere noctem insomnem traduxit, ut cibi ita quietis immemor, quippe qui fremitum quemque auribus captabat. Semper occurrebant oculis feri homines, frustra animum a fœda cogitatione abducere conabatur. Tum ut se tutiorem in futurum præstaret, cœpit plurima animo consilia, eaque stultissima, agitare. Ex quibus unum, quod incredibile videbitur, hoc erat : ut die oborto omnia adæquaret solo*quæ tanta diligentia, tanto labore, extruxerat ; ne vel minimum quidem humanæ industriæ vestigium deprehendi posset.
Caput Decimum QuartumRobinson insulam peragrat — Vestigia hominum reperit — Summus terror — Prospicit crania, ossa, manus, pedes — Quod territo et fugienti accidit.Crusoëusassiduam per tres annos navi conficiendæ operam dederat, trunco vix dimidia quidem parte exciso. Incertum quoque videbatur an illud, etsi eadem assiduitate operi instaret, trium aut quatuor annorum spatio perfecturus esset ; nec tamen in suo studio atque opere cessavit ; quid enim aliud susciperet ? neque vero illi placuit neque licuit otioso esse.Forte tandem in mentem ei venit se, quanquam jam diu in insula ista habitabat, non nisi minimam partem adhuc explorasse. Timorem istum quo impeditus insulam totam nondum peragrarat objecit sibi*ut animi vitium. “ Forsan, ” ita secum locutus est, “ si minus ego timidus fuissem, multa invenissem quæ nunc mihi maximæ utilitati essent. ”Quæ quidem cogitatio animum impulit ut illico statueret proximo mane in viam se conferre ; eoque ipso die omnia ad iter faciendum paravit.Postridie, orto sole, uno e lamis dierum quatuor victu onerato, armis ipse indutus fidenti animo viam ingressus est. Constituit, quantum fieri posset, litus sequi, neque silvestribus locis se committere, ne in feras incideret.Primo die nihil ei in itinere memorabile accidit. Sexmillia circiter illo die confecit, et quo longius progrediebatur, eo certius comperit se in sterilissima insulæ parte sedem constituisse. Multis nimirum in locis arbores invenit vario fructuum genere abundantes, unde victum non salubrem minus quam jucundum petere potuisset. Horum usus nominaque postea didicit.Primam noctem in arbore egit, ut tutus a feris esset ; et postero die iter persecutus est. Nec multum viæ confecerat, quum extremam insulæ partem ad meridiem attigit. Solum nonnullis in locis erat arenosum. Dum autem tendit ad tractum terræ in mare procurrentem, ecce pedem retro fert ; tum pallescere, contremiscere, oculos circumferre, et subito hærere quasi fulmine repentino ictus, Vidit enim quod hic visurum se nunquam speraverat, vestigia hominum arenæ impressa !Tum ille territus undique circumspicit ; audito vel levissimo foliorum strepitu stupet, sensusque ei adeo perturbantur ut stet inops consilii. Tandem collectis viribus fugam corripit, quasi instarent a tergo, neque præ terrore respicere ausus est. At ecce repente substitit. Metus in formidinem vertitur. Videt nimirum fossam rotundam atque in medio ignis extincti focum. Quem circa (horresco referens) crania, manus, pedes, aliaque corporis ossa aspicit, execrandas reliquias convivii a quo natura abhorret. Scilicet tunc temporis in insulis Caraibicis feri homines degebant,cannibalesvocati autanthropophagi; quibus sollemnis erat consuetudo captivis mactatis atque assis immanes epulas celebrare, in quibus atrociter debacchabantur, saltantes, canentes, vel potius, satiata feritate, ululantes.Oculos Crusoëus ab horribili spectaculo avertit. Nausea etiam correpto vires illi omnino defecissent, nisi stomachum vomitu levasset. Ubi primum paululum refectus est, fugit tanta velocitate ut fugientem fidelis lama vix sequiposset. Tantopere vero mentem Robinsonis formido alienaverat, ut lamæ sui plane oblitus, audito sequentis socii gressu, instantem a tergo sibi cannibalem fingeret*, omnibusque viribus effugere conaretur.Jamque ne cursum morarentur, hastam, arcum, sagittas, securim abjicit ; quam sibi videt*expeditiorem, eam viam potiorem habet, iteratisque per totam horam ambagibus efficit ut circumeundo ad locum eundem unde aufugerat redierit. Tunc alterum portentum animum ejus attonitum occupat. Quo in loco versetur non agnoscit, nec animadvertit eundem esse quem antea viderat ; putat invenisse se novum immanitatis eorum quos fugit monumentum. Itaque violentissimo impetu se proripit, neque prius currere desiit quam fessum cursu corpus vires desererent. Tunc omnino exhaustus sensuque orbatus procidit. Huc quoque lama advenit, neque minus quam ille fessus juxta dominum procumbit. Forte is ipse erat locus ubi antea Robinson arma abjecerat. Itaque oculis non multo post apertis, hæc prima in gramine conspexit. Quod quidem somnium ipsi omnino visum est, nec intelligebat quomodo et arma sic jacerent et ipse in eum locum venisset : tantopere formido animum ejus perturbaverat.Brevi surrexit ut locum eum quam celerrime relinqueret. Sed tunc paululum consilii compos*, nec tam imprudens ut armorum oblivisceretur, statuit ea non exuere quibus solis vitam poterat defendere. Tantopere autem erat debilitatus, ut, instante quidem metu, non tamen eadem qua antea pernicitate fugeret. Per totum reliquum diem cibi cupiditatem plane amisit, semelque tantummodo substitit ut sitim fontis aqua restingueret.Frustra speravit se eodem die ad sedem suam perventurum. Obscura jam luce, dimidiam circiter horæ partem aberat a domicilio, eo scilicet in loco quem rusculum*suum vocaverat. Quippe spatium erat clausum, et satis amplum, in quo partemgregis coercebat, quia nempe pinguiora ibi quam prope domicilium suum crescebant gramina. Ibi nonnullas noctes superiori æstate degerat, ne ab insectis quæ eum domi fodiebant vexaretur. Sed viribus omnino exhaustis longius progredi non poterat. Etsi periculosissimum ei videbatur pernoctare in loco nullis præsidiis munito, attamen necessitati parendum erat. Vix tamen humi se prostraverat, quum neque omnino sopitus, neque omnino vigil, in ambigua somni expectatione, ecce subito terrore perhorruit.Vocem audivit veluti cœlo demissam hæc verba proferentem : Ave, Robinson.Ille perterritus exsilit toto corpore contremiscens, et inops consilii. Mox iisdem iterum auditis, oculos in eum locum timide convertit unde vox profecta erat. Tum vidit, quod cuivis sane ignavo in promptu fuisset*, si rem, priusquam animus perturbatus esset, paulo attentius perpendisset ; vidit se vano metu territum fuisse ; quippe vox illa profecta erat non de cœlo, sed de ramo in quo carissimus sibi insidebat psittacus. Tum vero metus in lætitiam vertitur quod causam rei invenisset. Manum psittaco porrigit ; ille devolat, dumque mutuis alter alterum blanditiis excipit, psittacus dictatam salutationem geminabat.Ipse autem totam fere noctem insomnem traduxit, ut cibi ita quietis immemor, quippe qui fremitum quemque auribus captabat. Semper occurrebant oculis feri homines, frustra animum a fœda cogitatione abducere conabatur. Tum ut se tutiorem in futurum præstaret, cœpit plurima animo consilia, eaque stultissima, agitare. Ex quibus unum, quod incredibile videbitur, hoc erat : ut die oborto omnia adæquaret solo*quæ tanta diligentia, tanto labore, extruxerat ; ne vel minimum quidem humanæ industriæ vestigium deprehendi posset.
Caput Decimum QuartumRobinson insulam peragrat — Vestigia hominum reperit — Summus terror — Prospicit crania, ossa, manus, pedes — Quod territo et fugienti accidit.
Robinson insulam peragrat — Vestigia hominum reperit — Summus terror — Prospicit crania, ossa, manus, pedes — Quod territo et fugienti accidit.
Crusoëusassiduam per tres annos navi conficiendæ operam dederat, trunco vix dimidia quidem parte exciso. Incertum quoque videbatur an illud, etsi eadem assiduitate operi instaret, trium aut quatuor annorum spatio perfecturus esset ; nec tamen in suo studio atque opere cessavit ; quid enim aliud susciperet ? neque vero illi placuit neque licuit otioso esse.
Forte tandem in mentem ei venit se, quanquam jam diu in insula ista habitabat, non nisi minimam partem adhuc explorasse. Timorem istum quo impeditus insulam totam nondum peragrarat objecit sibi*ut animi vitium. “ Forsan, ” ita secum locutus est, “ si minus ego timidus fuissem, multa invenissem quæ nunc mihi maximæ utilitati essent. ”
Quæ quidem cogitatio animum impulit ut illico statueret proximo mane in viam se conferre ; eoque ipso die omnia ad iter faciendum paravit.
Postridie, orto sole, uno e lamis dierum quatuor victu onerato, armis ipse indutus fidenti animo viam ingressus est. Constituit, quantum fieri posset, litus sequi, neque silvestribus locis se committere, ne in feras incideret.
Primo die nihil ei in itinere memorabile accidit. Sexmillia circiter illo die confecit, et quo longius progrediebatur, eo certius comperit se in sterilissima insulæ parte sedem constituisse. Multis nimirum in locis arbores invenit vario fructuum genere abundantes, unde victum non salubrem minus quam jucundum petere potuisset. Horum usus nominaque postea didicit.
Primam noctem in arbore egit, ut tutus a feris esset ; et postero die iter persecutus est. Nec multum viæ confecerat, quum extremam insulæ partem ad meridiem attigit. Solum nonnullis in locis erat arenosum. Dum autem tendit ad tractum terræ in mare procurrentem, ecce pedem retro fert ; tum pallescere, contremiscere, oculos circumferre, et subito hærere quasi fulmine repentino ictus, Vidit enim quod hic visurum se nunquam speraverat, vestigia hominum arenæ impressa !
Tum ille territus undique circumspicit ; audito vel levissimo foliorum strepitu stupet, sensusque ei adeo perturbantur ut stet inops consilii. Tandem collectis viribus fugam corripit, quasi instarent a tergo, neque præ terrore respicere ausus est. At ecce repente substitit. Metus in formidinem vertitur. Videt nimirum fossam rotundam atque in medio ignis extincti focum. Quem circa (horresco referens) crania, manus, pedes, aliaque corporis ossa aspicit, execrandas reliquias convivii a quo natura abhorret. Scilicet tunc temporis in insulis Caraibicis feri homines degebant,cannibalesvocati autanthropophagi; quibus sollemnis erat consuetudo captivis mactatis atque assis immanes epulas celebrare, in quibus atrociter debacchabantur, saltantes, canentes, vel potius, satiata feritate, ululantes.
Oculos Crusoëus ab horribili spectaculo avertit. Nausea etiam correpto vires illi omnino defecissent, nisi stomachum vomitu levasset. Ubi primum paululum refectus est, fugit tanta velocitate ut fugientem fidelis lama vix sequiposset. Tantopere vero mentem Robinsonis formido alienaverat, ut lamæ sui plane oblitus, audito sequentis socii gressu, instantem a tergo sibi cannibalem fingeret*, omnibusque viribus effugere conaretur.
Jamque ne cursum morarentur, hastam, arcum, sagittas, securim abjicit ; quam sibi videt*expeditiorem, eam viam potiorem habet, iteratisque per totam horam ambagibus efficit ut circumeundo ad locum eundem unde aufugerat redierit. Tunc alterum portentum animum ejus attonitum occupat. Quo in loco versetur non agnoscit, nec animadvertit eundem esse quem antea viderat ; putat invenisse se novum immanitatis eorum quos fugit monumentum. Itaque violentissimo impetu se proripit, neque prius currere desiit quam fessum cursu corpus vires desererent. Tunc omnino exhaustus sensuque orbatus procidit. Huc quoque lama advenit, neque minus quam ille fessus juxta dominum procumbit. Forte is ipse erat locus ubi antea Robinson arma abjecerat. Itaque oculis non multo post apertis, hæc prima in gramine conspexit. Quod quidem somnium ipsi omnino visum est, nec intelligebat quomodo et arma sic jacerent et ipse in eum locum venisset : tantopere formido animum ejus perturbaverat.
Brevi surrexit ut locum eum quam celerrime relinqueret. Sed tunc paululum consilii compos*, nec tam imprudens ut armorum oblivisceretur, statuit ea non exuere quibus solis vitam poterat defendere. Tantopere autem erat debilitatus, ut, instante quidem metu, non tamen eadem qua antea pernicitate fugeret. Per totum reliquum diem cibi cupiditatem plane amisit, semelque tantummodo substitit ut sitim fontis aqua restingueret.
Frustra speravit se eodem die ad sedem suam perventurum. Obscura jam luce, dimidiam circiter horæ partem aberat a domicilio, eo scilicet in loco quem rusculum*suum vocaverat. Quippe spatium erat clausum, et satis amplum, in quo partemgregis coercebat, quia nempe pinguiora ibi quam prope domicilium suum crescebant gramina. Ibi nonnullas noctes superiori æstate degerat, ne ab insectis quæ eum domi fodiebant vexaretur. Sed viribus omnino exhaustis longius progredi non poterat. Etsi periculosissimum ei videbatur pernoctare in loco nullis præsidiis munito, attamen necessitati parendum erat. Vix tamen humi se prostraverat, quum neque omnino sopitus, neque omnino vigil, in ambigua somni expectatione, ecce subito terrore perhorruit.
Vocem audivit veluti cœlo demissam hæc verba proferentem : Ave, Robinson.
Ille perterritus exsilit toto corpore contremiscens, et inops consilii. Mox iisdem iterum auditis, oculos in eum locum timide convertit unde vox profecta erat. Tum vidit, quod cuivis sane ignavo in promptu fuisset*, si rem, priusquam animus perturbatus esset, paulo attentius perpendisset ; vidit se vano metu territum fuisse ; quippe vox illa profecta erat non de cœlo, sed de ramo in quo carissimus sibi insidebat psittacus. Tum vero metus in lætitiam vertitur quod causam rei invenisset. Manum psittaco porrigit ; ille devolat, dumque mutuis alter alterum blanditiis excipit, psittacus dictatam salutationem geminabat.
Ipse autem totam fere noctem insomnem traduxit, ut cibi ita quietis immemor, quippe qui fremitum quemque auribus captabat. Semper occurrebant oculis feri homines, frustra animum a fœda cogitatione abducere conabatur. Tum ut se tutiorem in futurum præstaret, cœpit plurima animo consilia, eaque stultissima, agitare. Ex quibus unum, quod incredibile videbitur, hoc erat : ut die oborto omnia adæquaret solo*quæ tanta diligentia, tanto labore, extruxerat ; ne vel minimum quidem humanæ industriæ vestigium deprehendi posset.