G.

G.Gaande houden, b. w. — 1o. Op denzelfden boeg, als men tot nog toe gezeild heeft, voortgaan.2o. Aan wind of stroom een wederstand bieden, die met hun kracht gelijk staat:Wy Hielden het beter tegen den stroom Gaande dan de Adraste.3o. Gelijk, even hard zeilen.Wy Hielden het met alle schepen van ons eskader Gaande, onder onze beide marszeilen.4o. Niet van plaats veranderen, b. v. om een schip in te wachten.Spreekwijze,’tG—H—: het zooveel mogelijk uithouden.Gaande raken;gaande zijn, o. w. — Wordt van een schip gezegd, als zijn anker aan ’t glijden raakt. Ook van de goederen, die in een storm komen overhoop te rollen, als b. v.De ballast Raakt Gaande.Gaande weg, bw. — Langzamerhand.G—W—afhouden.(ZieAfhouden.)Gaandery, z. n. v. — ZieWestergang.Gaarboord, z. n. o. — De naaste plank aan de kiel, met het aanzetten waarvan men een aanvang maakt by den bouw van het boord, zoodat men de deelen als ’t ware samen gaêrt.Gaard, — ZieGeerd.Gaffel, z. n. m. — Spriet, aan welken, op boeiers en smakken, het smakzeil wordt vastgemaakt. Op de grootere schepen is het de spriet, die met een klaauw door de kraallijn aan den bezaansmast vast is, en waaraan het bezaanzeilis uitgehaald en opgeheschen wordt. Het draagt den naam vanG—, omdat het aan het eene einde in eenG—, vork of klaauw, uitloopt, waarmede het om den mast sluit.Gaffelval, — Talie, waarmede de Gaffel geheschen wordt.Gaffelzeil, — De langsscheepsche zeilen, aan Gaffels geheschen heeten,G—en: zoo zijn b. v. de bezaan-, de bark- en schooner zeilen,G—en.Galeas, z. n. m. — Groot Venetiaansch vaartuig, dat met behulp van zeilen en riemen bestuurd werd.Veneedje, laat uwGaleassenTot roem en eer, eeuw uit eeuw in,De Turxsche heêrschappy verrassen.Antonides,Zeetriomf.Galei, z. n. v. — Lang, smal vaartuig, op de Middellandsche zee in gebruik, zeilende met latijnzeilen, of wel doorG—slaven of boeven geroeid.LichteG—(die naar den antieken vorm met een scherpen voorsteven gebouwd is:Bastert- of gewoneG—) die van middelbare grootte is:HoofdG—(de voornaamsteG—van een Vorstendom).PatroonG—(de tweedeG—van Frankrijk, Toskane en Maltha en de derdeG—van die Zeestaten, welke nog bovendien een Koninklijke en HoofdG—bezitten.KoninklijkeG—(de voornaamsteG—van een onafhankelijke Mogendheid en de voornaamsteG—van den Paus.Doorluchte WaterkoninginVenetië, die uwGaleienTot roem en eer eeu uit eeu inHaer vlugge wieken uit laet spreien.Antonides, Ystroom.Galeiroeiers, z. n. m. mv. — Roeiers eener Galei, gewoonlijk slaven.Galoëtte, z. n. v. — Klein Malabaarsch vaartuig.Galeiwolf, z. n. m. — ZieAletta.Galery, z. n. v. — Buitenbetimmering tegen de achtereinden der zijden van het schip gemaakt en een afgesloten ruimte vormende. DeG—endienen tot het bevatten van gemakken en tot cieraad van den spiegel, dien zy verbreeden. By linieschepen heeft men soms tweeG—enboven elkander, by gewone schepen maar eene of geene.Galgz. n. v. — Houten stellingen, voor en achter in de kuil staande, en dienende om waarlooze rondhouten op te bergen.Galjas, z. n. m. — ZieGaleas.Galjoen, z. n. o. — 1o. Naam, aan een soort van vrachtschepen gegeven, die in den handel van Spanje op de West-Indiën en andere volksplantingen gebezigd worden.2o. Stelling met roosterwerk, geplaatst tusschen het voorschip en het bovenste gedeelte van de scheg, en met leuningen voorzien.3o. Oude benaming van de snuit of de snebbe der fregatten, pinassen enandere zware schepen; het plach onder de straffen, op de schepen gebruikelijk, te behooren, dat iemand op water en brood in ’tG—werd gesloten.4o.Geheim gemak voor de matrozen.Galjoot, z. n. v. — Soort van vrachtschip van de grootte van een hoeker.BarbarijscheG—:kleine galei, op de Barbarijsche kust in gebruik.BombardeerG—, stevig gebouwd vaartuig, van een of twee mortieren voorzien en zonder fokkemast, ten einde den boeg tot bombardeeren vrij te houden.Gallen, z. n. v. mv. — Kleine holten, welke men somtijds in de vuurmonden en in de kogels aantreft, en die, wanneer zy een bepaalde maat te boven gaan, tot afkeuring daarvan leiden kunnen.Gang, z. n. v. ofVaart. — Snelheid, waarmede een schip kan vooruit komen in evenredigheid met de kracht van den wind en de uitgezette zeilen. Zoo zegt men:een goedeG—hebben,weinigG—maken(goed, weinig vooruitkomen).Gang, z. n. v. ofSlag. — De weg dien een schip aflegt over denzelfden kant, wanneer het laveert.VerscheidenG—endoen.Nog eenG—etjenen wy zijn er.G—of slag maken, enz.Gang, z. n. m. 1o. — Voortloopende beplanking langs het boord.DeG—en de buitenhuid.—Zie Brug,Zetg—enGeschutg—.2o. Plank, waarmede men uit- en in het schip gaat.Gang (gebroken). ZieVertuining.Gangboord, z. n. o. ofGangwaring. — Het boord, daar men op koffen, smakken en andere kleine vaartuigen langs gaat. ZieWaring.Spreekwijze:Wat doe je in ’tG—?(Hoe staat ge in den weg?)Gangmeter, z. n. m. — Werktuig of toestel, met behulp waarvan men de vaart van een schip kan berekenen. ZieLog.Gangspil, z. n.o. —Kaapstander,aardewind,spil,windas. — Geknotte min of meer dikke kegel, waarvan de evenwijdige grondslagen in diameter weinig verschillen in grootte, en die vervaardigd is om op zijn diametrale en vertikale as rond te draaien. Windboomen of spaken, waarvan de enden gestoken worden in gaten, welke in den kop van hetG—zijn uitgehold, en dienen om het in de rondte te doen draaien, en de touwen, welke men om zijn schacht slaat, aan te halen. ZieSpil.Ganzevleugel, z. n. m. — Soort van schippersboom, dienende tot het uitzetten van den schoothoorn van het zeil.Garen, z. n. o. — ZieDraad. Men onderscheidtkabelG—,schiemansG—,touwslagersG—, (met al hetwelk een zware soort vanG—bedoeld wordt);wit,ongeteerdG—(zoo als het van den spinner komt);bruinofgeteerdG—(dat met teer doortrokken is);merkG—, (waar een draad van een andere kleur doorheen loopt);zeilG—(dat tot het naaien der zeilen dient);lijkG—,wantG—, (dat van de dikste soort is)trosG—(van een mindere) enkardoesG—(om kardoezen mede vast te maken).Spreekwijze:Zyn eigenG—rokken(niemand ergends dank voor weten, zich zelven alles toeschrijven).EenwarG—(een twistzoeker).Garenwinder, z. n. m. — Stuk van een haspel, schiemans wuit.Garnaal, z. n. m. — Kleine zeevisch. Spreekwijze:Een hoofd als eenG—(een klein hoofd).Garnaatjens, z. n. o. mv. — Algemeene benaming voor blokjens van dun touwwerk.Garneeren, b. w. — Bekleeden, ’t Fr.garnir.Een steng of raG—(er een schoot of plank op vast maken tot steun van een zwakke plaats).Garneeringofgarniering, z. n. v. — Bekleeding.G—van ’t ruim(bekleeding van ’t ruim, b. v. met bindrottings langs het boord, om alzoo een glad boord te krijgen tot betere, vastere opstuwing der lading).Gassefat, z. n. o.— Perzisch vaartuig.Gat, z. n. o.— 1o. Elke opening of doortocht, op een schip gemaakt:SchootG—(waar de schoot doorloopt).SoldatenG—(opening in de mars gelaten en waar de soldaten doorheen klimmen, wanneer zy by een gevecht zich naar boven moeten begeven).SpyG—(waar het water doorloopt), enz.2o. Het achterste gedeelte van het schip.Een schip op zijnG—zetten(het met zijn achtersteven op het droog zetten).Het schip ligt te veel in zijnG—(ligt achter te diep).3o. VoorZeegat: open vaarwater, waardoor men in elke zee kan komen.Het SpanjaartsG—.Het Heer Jan de WittsG—.Binnen Gaats,Buiten Gaats(binnen of buiten).Hy is al vroeg hetG—uitgegaan(ter zee gaan varen).Geboeid, b. n. — Wordt van een schip gezegd, als het geen water genoeg meer vindt om te drijven.Aan den grondG—raken.HetG—liggen.Geborgen, b. n. — 1o. Gered en opgeslagen.G—goederen.(ZieGoederen.)2o. Vastgemaakt, weggenomen, gestreken.De zeilen zijnG—.Gebrast, b. n. — Wordt van een schip gezegd, wanneer zijn zeilen goed bystaan.Zeil dat scherpG—is(dat dicht by den wind staat).Gebuikt, b. n. —Het schip isG—(te veel uitgebouwd van zijboorden). Dezeilen staan welG—(zijn ruim genoeg).Gebust, b. n. — Wordt een blok genoemd, wanneer het gat in de schijf, waardoor de pen loopt, in metaal is gevat. De spygaten zijn met koperG—voor het inwateren.Geer, z. n. m. — Schuinte in een kleed, en van hier bepaaldelijk een strook zeildoek, die aan de zeilen wordt toegevoegd om ze van onder te verbreeden.GeerdofGaard, z. n. v. —G—enzijn touwen, waarmede men den nok van den gaffel dwingt.Gei, z. n. v. — Byspriet, is schier alleen in de samenstelling gebruikelijk.Geien, o. w. — De geitouwen van een zeil ophalen.Gein, z. n. o. —Gy,JyofGijn. 1o. Talie van de grootste soort.2o. Blok met twee of drie schijven, waardoor een looper is geschoren, dienende om groote kracht mede uit te oefenen.Geitouw, z. n. o. — Algemeene naam voor elk touw, dat tot het inkorten of gorden der zeilen gebezigd wordt.Geitouwblok, z. n. o. — Blok, waar een Geitouw doorloopt.Gek, z. n. m. — Werktuig, boven aan het eind van een houten pomp, waarin de stok of het handvatsel, met hetwelk men den pompstok ophaalt, wordt vastgehecht.Geklucht, b. n. — Wordt een mast genoemd, die uit onderscheiden op elkander geplaatste stukken is samengesteld.Gekstok, z. n. m. — Stok of handvatsel van een bouten pomp.Geleide, z. n. o. — ZieKonvooi.Gelijck de kudden gaen by duizenden te weide,En groeien by het gras, zoo drijft nu ’t zeegeleideVan ’s landsGeleivlootal wat hongert naar gewin,Den mond van Tessel en den Vliestroom uit en in.Vondel,Zeemagazijn.Geleivloot, z. n. v. — ZieGeleide,Konvooi.Gelijk, bw. — 1o. In kommandoos gebruikelijk om te gelasten dat een beweging gelijktijdig geschiede.G—halen!G—roeien!HaaltG—.RoeitG—!2o. VoorGelijklastig.Dat schip ligtG—,ligt op een effen kuil(als de diepgang voor en achter dezelfde is).Gemeerd, b. n. — Is het schip, achter en voor vastgemaakt aan een kaai of dukdalven, of door een anker voor en achter.Geraamte, z. n. o. — HetG—van een schip wordt de verzameling genoemd der nog onbeplankte en onbekleedde hoofdbalken.Gescheept, b. n. ofIngescheept. — Wordt gezegd van de goederen die in ’t schip gebracht zijn: ook van de menschen.Spreekwijze:Met iemandG—zijn(met iemand verlegen zijn, iemand niet kwijt kunnen raken). Zoo zegtHooftin zijnGeeraert van Velzen:Ik ben daer meegescheept, daer ik mee over moet.Geschoofd, b. n. — By elkander gebracht, als in Schoven vereenigd om de minste plaats in te nemen.G—evaten.Die lichte vaartuigen liggenG—.Geschut, z. n. o. — Oorlogstuig, waarmede geschoten wordt.KleinG—(snaphanen, roers, musketten, enz.)GrofG—(kanonnen, mortieren, bomketels, enz.)HetG—lossen.Spreekwijze:Met grofG—schieten(bulderen, razen, schelden).HetG—(of het schut)te boord halen(zich vaardig maken tot den slag).Geschutdek, z. n. o. — ZieDek.Geschutgang, z. n. v. — Dat gedeelte der buitenhuid, ’t welk bepaald is tusschen den onderkant van het rahout en den bovenkant van het barghout.Geschutleng, z. n. v. — Touw met ijzeren oogen en haken voorzien, en dienende om zware vrachten, als kanonnen enz. binnen boord te halen. ZieLeng.Geschutooren, z. n. o. mv. — De handvatsels van een stuk Geschut.Geschutpark, z. n. o. — Bewaarplaats van het Geschut.Geschutpoort, z. n. v. — Vierkante opening in den wand van een vaartuig gemaakt, ten einde den doortocht aan den tromp van een stuk geschut te verleenen.Geschutrol, z. n. v. — Lijst, waarop ieders post by gelegenheid van een zeegevecht staat opgeteekend.Geslurpt, b. n. — By “Touwen” of by “End” gevoegd beteekent: puntig uitloopend. Een Touw wordtG—om het gemakkelijker in een katrol te werken. De strengen van het eind der ankertouwen wordenG—, om op een ander ankertouw gesplitst te kunnen worden.Gesmoord, b. n. — Wordt een schip genoemd, wanneer het, door een zware zee zeilende, niet die snelheid kan aanwenden, welke het verkrijgen zoû, wanneer de zee effen was.Tusschen de zeeënG—liggen.Gespat, b. n. Ofuitgespat, — wordt van de hoofdtouwen gezegd, wanneer zy met den mast een meer open hoek maken dan gewoonlijk.Gespekt, b. n. — Wordt gezegd van een lap zeildoek, geheel doorregen met stukjens kabelgaren. Zoodanige heet men dan Spekwatten en zy dienen om daar gebonden te worden, waar schavieling of wrijving door aanstooten wordt veroorzaakt.Gestopt, b. n. — 1o. Met Stoppers voorzien:EenG—touw, of tuigdat door middel van Stoppers wordt gespannen gehouden.2o. Aangehouden.Dat schip is in TexelG—.Gestrand, b. n. — Aan wal geslagen of gespoeld.EenG—schip(dat op ’t strand zit)G—egoederen.ZieGoederen.Gestreken, b. n. — 1o. Met planken beschoten. ZieDek.2o. Neder gevierd.De zeilenG—(nedergehaald).Gestropt, b. n. — Met eenStropbelegd.Getuigd, b. n. — Wordt een schip genoemd, dat al zijn Tuig heeft.HoogG—schip(dat veel bovenzeilen heeft.)LaagG—schip, (dat zijn tuigaadje lager heeft).G—als een logger,brik,schoener.Spreekwijze:Hy isG—als een Portugeesch schip(hy ziet er slordig uit).Getij, z. n. o. — ZieTij.Spreekwijze:Ieder vischt op zijnG—(elk let op zijn byzonder voordeel).Geul, z. n. v. — Naauwe vaart of waterloop.Geus, z. n. m. ofGeusjen. — Een vlag, die van den boegspriet waait, aldus genoemd naar de Watergeuzen, die namelijk aldaar hun standaart heschen met de kleuren des Prinsen van Oranje, en er alzoo hun verschijning mede aankondigden.Geusjen, z. n. o. ZieGeus.Geuzen, o. w. —- Men plach te zeggen:het begint teG—voor: “de wind begint voordeelig te worden.” Zoo zeiden de Spanjaarts ten tijde der omwenteling in de 16de eeuw:Onze Lieve Heer Geust; (is den Geuzen gunstig).Geuzestok, z. n. m. — Stok op den boegspriet, waar de Geus van waait.Gewaarborgd, b. n. — Klaar, gereed.Tegen het oploeven,tegen het afvallenG—zijn, (op het loeven, het vallen passen, op zijn hoede zijn).Gezeegd, b. n. — Gebogen, krom.Te sterkG—ebarghouten.Gezicht(in ’t), bw. — Zichtbaar, dat men ’t zien kan.Een schip In ’t G-.Wy leden schipbreuk in ’tG—van de haven.Gezond, b. n. — Van een schip gezegd beteekent:gaaf, zonder letsel. ZieOngezond.Geswindpijpjen, z. n. o. — Ontvlammingstoestel, in een penneschacht geplaatst, in het zundgat gezet en aangestoken, ontsteekt het de lading.Giek, z. n. v. — Smal scheepsgebouw, roeivaartuig, waarvan de banken maar een persoon kunnen bevatten en dat voornamelijk by hardroeierijen gebezigd wordt.VierriemsG—,ZesriemsG—.Giek, (of lieverGijk, als de Fransche vertalingGuiaanduidt) z. n. v. — is de spriet, waarvan een Latijnzeil wordt uitgezet.Spreekwijze:wacht u voor deG—(wacht u voor den weêrstuit.)Gier, z. n. m. —GieringofGierslag; draai, zwenking, uitwijking, welke een schip met goeden voor-de-wind maakt, ’t zij aan bak- of stuurboordzijde.—EenG—doen(een geänkerd schip met behulp van het roer doen Gieren.)Gieren, o. w. — Gevolg van de werking van een sterken stroom op een Geänkerd schip, waardoor het voorschip meer of min merkbaar van de rechter- naar de linkerzijde, of omgekeerd, zwenkt.Op hetG—passen(hetG—voorkomen met behulp van het roer of van een opgezet zeil).Over bakboord,over stuurboordG—.Het schip Giert op zijn touw.Giering, z. n. v. — De daad van Gieren. ZieGier,Gieren.Gieten, o. w. — Nat maken, hozen.Gieter, z. n. m. — Hoosvat, waarmede de zeilen, voornamelijk op een klein vaartuig, worden nat gemaakt.Spreekwijze:Hy ziet er uit alsof hy uit eenG—gedronken en de droppels op zijn gezicht gekregen had.(Hy is pokdalig).Gig, z. n. v. — Licht Engelsch vaartuig.Gillen, b. w. — Schuin afsnijden of afzagen.Gilling, z. n. v. — Van Gillen, en dus oorspronkelijk een schuins afgezaagd stuk hout. Thands echter verstaat men onderG—den staanden kant van het houten boord, wanneer dit niet onder de geheele lengte van het schip doorgaat. Zoo gebeurt het b. v. dat het houten boord langs het opperdek zich van achteren af tot by den grooten mast uitstrekt. De plaats, waar het aan den voorkant afbreekt, is dan eenG—.Gissing, z. n. v. — ZieBestek.De Naelde wijckt noch wraeckt en alleGissinghsluytHuygens,Hofwyck.Glas, z. n. o. — Zandlooper, uur-, halfuur-, kwartier-, minuutG—. De tijd wordt aan boord berekend by Glazen van een half uur. Zoo is b. v. vier Glazen in de hondenwacht, twee uur na middernacht. Elke wacht heeft acht Glazen, dus vier uur.Gods genade, (op) bw. — Zonder te weten waarheen.OpG—G—drijven.Goederen, z. n. o. mv. — Alle voorwerpen van handel. By art. 3 der Algem. Wet van 26 Aug. 1822 worden daaronder begrepen alle waren en koopmanschappen, geene uitgezonderd, benevens paarden en allerhande vee. De bepalingen betreffende sommige verleende vrijdommen van rechten op goederenvindt men in art. 5 dezer wet.Gestrande of geborgenG—(zie daaromtrent dez. wet,Vijfde Hoofdst.art. 30–36).VerbodenG—.(zie hetTwaalfde Hoofdst.art. 108–117).Goerabe, z. n. v. — Indiaansch vaartuig.Golf, z, n. v. — Golving. ZieBaar.Golf, z. n. m. — Zeeboezem, inham. ZieBild.Gesl. in V.Golfslag, z. n. m. — De kracht, welke de golven op een schip, het strand, den oever of elk ander lichaam uitoefenen.Gondel, z. n. v. — Venetiaansch vaartuig, tot overtocht en tot vermaak gebezigd, en ’t welk, in evenredigheid tot zijn breedte, langer is dan eenig ander vaartuig van gelijke bestemming.Gorden, b. w. — Ophalen van het middelste der marszeils en fok.Gording, z. n. v. — Opkorting, t. w. van een zeil. In den grond één woord met gordijn.Gort, z. n. v. — Was van ouds de scheepskost en nog altijd een geliefkoosd ontbijt voor de matrozen.Spreekwijze:EenG—etelder(een gierigaard, een vrek). ’t Is afkomstig uit den tijd, toen de scheepsbevelhebbers nog een hoofdgeld kregen om de manschap te voeden, en alles op ’t zeerst werd uitgezuinigd.Goteling, z. n. v. — Een soort van kanon, vroeger op de schepen zeer in gebruik, en zijn naam ontleenende van “gieten,” om dat deze soort tot de eersten behoorde, welke in haar geheel gegoten werden.Graad, z. n. m. — Het 360stegedeelte van den omtrek eens cirkels, van ’t Lat.Gradus, dat “trap” beteekent.Graadboog, z. n. m. OfAstrolabe. — Werktuig, waarvan men zich plach te bedienen, om de hoogte der zon te meten.Grieten,z. n. v. mv. Ofzwalpen. — Steunbogen, die de balken beletten tot elkander te komen.GrietjenofGrietjen van Dijk, z. n. o. — het Bovenkruiszeil. Volgens de overlevering werd op zeker schip “den Eik,” een der scheepsjongens, die met het los- en vastmaken van het bovenkruiszeil belast was, veroordeeld om met de knuttels te worden gestraft: dan toen men hieraan zoû beginnen, ontdekte men, dat de bovenkruisraasgast een meisjen was, Grietjen van Dijk genoemd. Haar naam werd sedert aan dat zeil gegeven. Oude zeelieden herinneren zich nog fragmenten uit een zeeliedtjen, dat door Janmaat op lamentabelen toon werd opgedreund:Op ’t schip den Eik, bequaemeMargriet was haer naemeSla my met dagjens op den huidMaar trek mijn kleeren toch niet uit,’k Ben, vrouwspersoon wil weten.Margriet ben ik geheeten.Grietjenbras, z. n. m. — Bras van het Grietjen.Grietjensra, z. n. v. — of Grietjensteng, steng, waar het Grietjen aan is vastgemaakt.Grietjenssteng, z. n. m. — ZieGrietjensra.Gril, z. n. o. — Woord, vroeger by de scheepstimmerlieden in gebruik om daarmede het afscheidsel aan te duiden tusschen het pit van een boom of balk en het binnenste, ’t Is hetgril, dedraaijingof ronde omtrek van een boom.Groenlandsvaarder, z. n. m. — Het schip, of ook de schipper, die naarGroenlandvaart.De Groenlandsvaardertart, op saamgekleefde boomen,In baare zee ’t gewelt van stormen en van stroomen,IJsbergen, rotsen en gedrochten.Antonides,Ystroom.Groenlandsche sloep, z. n. v. — Sloep, by een Groenlandsvaarder behoorende, en door haar spitse kiel en rankheid zich snel op het water bewegende, waarom zy by uitstek geschikt was tot de walvischvangst.Grond, z. n. m. — Bodem van het water.G—peilen(peilen hoe diep het water is, eer menG—voelt).Aan denG—zitten(geboeid zitten, stranden)TeG—egaan(zinken, vergaan).Een schip in denG—boren(met kogels doorschieten, zoodat het teG—gaat).Spreekwijze:IemandsG—peilen(iemands meening zoeken).Ik voelG—(ik begin te bespeuren, dat ik my niet verder wagen moet).Aan denG—zitten(zich in verlegenheid bevinden).Iemand in denG—helpen,teG—erichten(iemand in zulk een toestand brengen, dat er geen redding meer voor hem op zit).VuileG—enbederven de kabels(kwaad verkeer bederft de zeden).Stille waters hebben diepeG—en(met lieden die zich weinig uitlaten, dient men voorzichtig te zijn).AlleG—is geenankerG—(men kan zich niet op iedereen (of op elke onderneming) verlaten).GoedeankerG—is de besteG—(men moet zijn hoop en zijn verwachting stellen op hetgeen vast is).Grondgat, z. n. o. — Het gat, dat door het anker in den bodem geslagen is.Spreekwijze:Ik moet datG—weten(ik moet het fijne van die zaak leeren kennen).Grondschot, z. n. o. — Schot, dat een schip onder water treft en doet zinken wanneer het lek niet tijdig gestopt wordt.Spreekwijze:Dat is eenG—(een onherstelbare ramp).Groot, b. n. — Wordt toegepast op voorwerpen, die betrekking hebben tot den Grooten Mast of zich in de nabyheid daarvan bevinden. Zoo:G—zeil,G—bovenbrambrassen,G—bovenbramstengepardoens, enz, voorzeil,bovenbrambrassenenz. van denG—enmast.ZooG—Luikvoor het luik voor denG—enmast.Guds, z. n v. —Draaiende, holle Beitel.Timmermansbeitel, met boogvormig lemmer.PlatteG—,SteekG—,HokG—,DopG—.Het woord schijnt zijn naam te hebben van het geluid, dat gehoord wordt als de beitel door het hout gedrukt wordt.Guur, b. n. — Streng, straf.G—weer,Gure wind.Guineesvaarder, z. n. m. — Een schip of schipper, die op de kust van Guinee vaart.Gij,Gijn,Gijenenz. — Zie opGein, Geien.Gijk. — ZieGiek.Gijpen, o. w. —Doorkruizen,overgaan: het naar de andere zijde schielijk overslaan van den bezaans brikzeilsboom.En nu gy ’t alles wenscht in uwen klaeu te grijpen,Ziet licht de laege Wael ’t gespannen zeil aen ’tgijpen.Antonides,Ystroom.Spreekwijze:Pas op de Gijp(wacht u voor de wisselvalligheid der fortuin).

Gaande houden, b. w. — 1o. Op denzelfden boeg, als men tot nog toe gezeild heeft, voortgaan.2o. Aan wind of stroom een wederstand bieden, die met hun kracht gelijk staat:Wy Hielden het beter tegen den stroom Gaande dan de Adraste.3o. Gelijk, even hard zeilen.Wy Hielden het met alle schepen van ons eskader Gaande, onder onze beide marszeilen.4o. Niet van plaats veranderen, b. v. om een schip in te wachten.Spreekwijze,’tG—H—: het zooveel mogelijk uithouden.Gaande raken;gaande zijn, o. w. — Wordt van een schip gezegd, als zijn anker aan ’t glijden raakt. Ook van de goederen, die in een storm komen overhoop te rollen, als b. v.De ballast Raakt Gaande.Gaande weg, bw. — Langzamerhand.G—W—afhouden.(ZieAfhouden.)Gaandery, z. n. v. — ZieWestergang.Gaarboord, z. n. o. — De naaste plank aan de kiel, met het aanzetten waarvan men een aanvang maakt by den bouw van het boord, zoodat men de deelen als ’t ware samen gaêrt.Gaard, — ZieGeerd.Gaffel, z. n. m. — Spriet, aan welken, op boeiers en smakken, het smakzeil wordt vastgemaakt. Op de grootere schepen is het de spriet, die met een klaauw door de kraallijn aan den bezaansmast vast is, en waaraan het bezaanzeilis uitgehaald en opgeheschen wordt. Het draagt den naam vanG—, omdat het aan het eene einde in eenG—, vork of klaauw, uitloopt, waarmede het om den mast sluit.Gaffelval, — Talie, waarmede de Gaffel geheschen wordt.Gaffelzeil, — De langsscheepsche zeilen, aan Gaffels geheschen heeten,G—en: zoo zijn b. v. de bezaan-, de bark- en schooner zeilen,G—en.Galeas, z. n. m. — Groot Venetiaansch vaartuig, dat met behulp van zeilen en riemen bestuurd werd.Veneedje, laat uwGaleassenTot roem en eer, eeuw uit eeuw in,De Turxsche heêrschappy verrassen.Antonides,Zeetriomf.Galei, z. n. v. — Lang, smal vaartuig, op de Middellandsche zee in gebruik, zeilende met latijnzeilen, of wel doorG—slaven of boeven geroeid.LichteG—(die naar den antieken vorm met een scherpen voorsteven gebouwd is:Bastert- of gewoneG—) die van middelbare grootte is:HoofdG—(de voornaamsteG—van een Vorstendom).PatroonG—(de tweedeG—van Frankrijk, Toskane en Maltha en de derdeG—van die Zeestaten, welke nog bovendien een Koninklijke en HoofdG—bezitten.KoninklijkeG—(de voornaamsteG—van een onafhankelijke Mogendheid en de voornaamsteG—van den Paus.Doorluchte WaterkoninginVenetië, die uwGaleienTot roem en eer eeu uit eeu inHaer vlugge wieken uit laet spreien.Antonides, Ystroom.Galeiroeiers, z. n. m. mv. — Roeiers eener Galei, gewoonlijk slaven.Galoëtte, z. n. v. — Klein Malabaarsch vaartuig.Galeiwolf, z. n. m. — ZieAletta.Galery, z. n. v. — Buitenbetimmering tegen de achtereinden der zijden van het schip gemaakt en een afgesloten ruimte vormende. DeG—endienen tot het bevatten van gemakken en tot cieraad van den spiegel, dien zy verbreeden. By linieschepen heeft men soms tweeG—enboven elkander, by gewone schepen maar eene of geene.Galgz. n. v. — Houten stellingen, voor en achter in de kuil staande, en dienende om waarlooze rondhouten op te bergen.Galjas, z. n. m. — ZieGaleas.Galjoen, z. n. o. — 1o. Naam, aan een soort van vrachtschepen gegeven, die in den handel van Spanje op de West-Indiën en andere volksplantingen gebezigd worden.2o. Stelling met roosterwerk, geplaatst tusschen het voorschip en het bovenste gedeelte van de scheg, en met leuningen voorzien.3o. Oude benaming van de snuit of de snebbe der fregatten, pinassen enandere zware schepen; het plach onder de straffen, op de schepen gebruikelijk, te behooren, dat iemand op water en brood in ’tG—werd gesloten.4o.Geheim gemak voor de matrozen.Galjoot, z. n. v. — Soort van vrachtschip van de grootte van een hoeker.BarbarijscheG—:kleine galei, op de Barbarijsche kust in gebruik.BombardeerG—, stevig gebouwd vaartuig, van een of twee mortieren voorzien en zonder fokkemast, ten einde den boeg tot bombardeeren vrij te houden.Gallen, z. n. v. mv. — Kleine holten, welke men somtijds in de vuurmonden en in de kogels aantreft, en die, wanneer zy een bepaalde maat te boven gaan, tot afkeuring daarvan leiden kunnen.Gang, z. n. v. ofVaart. — Snelheid, waarmede een schip kan vooruit komen in evenredigheid met de kracht van den wind en de uitgezette zeilen. Zoo zegt men:een goedeG—hebben,weinigG—maken(goed, weinig vooruitkomen).Gang, z. n. v. ofSlag. — De weg dien een schip aflegt over denzelfden kant, wanneer het laveert.VerscheidenG—endoen.Nog eenG—etjenen wy zijn er.G—of slag maken, enz.Gang, z. n. m. 1o. — Voortloopende beplanking langs het boord.DeG—en de buitenhuid.—Zie Brug,Zetg—enGeschutg—.2o. Plank, waarmede men uit- en in het schip gaat.Gang (gebroken). ZieVertuining.Gangboord, z. n. o. ofGangwaring. — Het boord, daar men op koffen, smakken en andere kleine vaartuigen langs gaat. ZieWaring.Spreekwijze:Wat doe je in ’tG—?(Hoe staat ge in den weg?)Gangmeter, z. n. m. — Werktuig of toestel, met behulp waarvan men de vaart van een schip kan berekenen. ZieLog.Gangspil, z. n.o. —Kaapstander,aardewind,spil,windas. — Geknotte min of meer dikke kegel, waarvan de evenwijdige grondslagen in diameter weinig verschillen in grootte, en die vervaardigd is om op zijn diametrale en vertikale as rond te draaien. Windboomen of spaken, waarvan de enden gestoken worden in gaten, welke in den kop van hetG—zijn uitgehold, en dienen om het in de rondte te doen draaien, en de touwen, welke men om zijn schacht slaat, aan te halen. ZieSpil.Ganzevleugel, z. n. m. — Soort van schippersboom, dienende tot het uitzetten van den schoothoorn van het zeil.Garen, z. n. o. — ZieDraad. Men onderscheidtkabelG—,schiemansG—,touwslagersG—, (met al hetwelk een zware soort vanG—bedoeld wordt);wit,ongeteerdG—(zoo als het van den spinner komt);bruinofgeteerdG—(dat met teer doortrokken is);merkG—, (waar een draad van een andere kleur doorheen loopt);zeilG—(dat tot het naaien der zeilen dient);lijkG—,wantG—, (dat van de dikste soort is)trosG—(van een mindere) enkardoesG—(om kardoezen mede vast te maken).Spreekwijze:Zyn eigenG—rokken(niemand ergends dank voor weten, zich zelven alles toeschrijven).EenwarG—(een twistzoeker).Garenwinder, z. n. m. — Stuk van een haspel, schiemans wuit.Garnaal, z. n. m. — Kleine zeevisch. Spreekwijze:Een hoofd als eenG—(een klein hoofd).Garnaatjens, z. n. o. mv. — Algemeene benaming voor blokjens van dun touwwerk.Garneeren, b. w. — Bekleeden, ’t Fr.garnir.Een steng of raG—(er een schoot of plank op vast maken tot steun van een zwakke plaats).Garneeringofgarniering, z. n. v. — Bekleeding.G—van ’t ruim(bekleeding van ’t ruim, b. v. met bindrottings langs het boord, om alzoo een glad boord te krijgen tot betere, vastere opstuwing der lading).Gassefat, z. n. o.— Perzisch vaartuig.Gat, z. n. o.— 1o. Elke opening of doortocht, op een schip gemaakt:SchootG—(waar de schoot doorloopt).SoldatenG—(opening in de mars gelaten en waar de soldaten doorheen klimmen, wanneer zy by een gevecht zich naar boven moeten begeven).SpyG—(waar het water doorloopt), enz.2o. Het achterste gedeelte van het schip.Een schip op zijnG—zetten(het met zijn achtersteven op het droog zetten).Het schip ligt te veel in zijnG—(ligt achter te diep).3o. VoorZeegat: open vaarwater, waardoor men in elke zee kan komen.Het SpanjaartsG—.Het Heer Jan de WittsG—.Binnen Gaats,Buiten Gaats(binnen of buiten).Hy is al vroeg hetG—uitgegaan(ter zee gaan varen).Geboeid, b. n. — Wordt van een schip gezegd, als het geen water genoeg meer vindt om te drijven.Aan den grondG—raken.HetG—liggen.Geborgen, b. n. — 1o. Gered en opgeslagen.G—goederen.(ZieGoederen.)2o. Vastgemaakt, weggenomen, gestreken.De zeilen zijnG—.Gebrast, b. n. — Wordt van een schip gezegd, wanneer zijn zeilen goed bystaan.Zeil dat scherpG—is(dat dicht by den wind staat).Gebuikt, b. n. —Het schip isG—(te veel uitgebouwd van zijboorden). Dezeilen staan welG—(zijn ruim genoeg).Gebust, b. n. — Wordt een blok genoemd, wanneer het gat in de schijf, waardoor de pen loopt, in metaal is gevat. De spygaten zijn met koperG—voor het inwateren.Geer, z. n. m. — Schuinte in een kleed, en van hier bepaaldelijk een strook zeildoek, die aan de zeilen wordt toegevoegd om ze van onder te verbreeden.GeerdofGaard, z. n. v. —G—enzijn touwen, waarmede men den nok van den gaffel dwingt.Gei, z. n. v. — Byspriet, is schier alleen in de samenstelling gebruikelijk.Geien, o. w. — De geitouwen van een zeil ophalen.Gein, z. n. o. —Gy,JyofGijn. 1o. Talie van de grootste soort.2o. Blok met twee of drie schijven, waardoor een looper is geschoren, dienende om groote kracht mede uit te oefenen.Geitouw, z. n. o. — Algemeene naam voor elk touw, dat tot het inkorten of gorden der zeilen gebezigd wordt.Geitouwblok, z. n. o. — Blok, waar een Geitouw doorloopt.Gek, z. n. m. — Werktuig, boven aan het eind van een houten pomp, waarin de stok of het handvatsel, met hetwelk men den pompstok ophaalt, wordt vastgehecht.Geklucht, b. n. — Wordt een mast genoemd, die uit onderscheiden op elkander geplaatste stukken is samengesteld.Gekstok, z. n. m. — Stok of handvatsel van een bouten pomp.Geleide, z. n. o. — ZieKonvooi.Gelijck de kudden gaen by duizenden te weide,En groeien by het gras, zoo drijft nu ’t zeegeleideVan ’s landsGeleivlootal wat hongert naar gewin,Den mond van Tessel en den Vliestroom uit en in.Vondel,Zeemagazijn.Geleivloot, z. n. v. — ZieGeleide,Konvooi.Gelijk, bw. — 1o. In kommandoos gebruikelijk om te gelasten dat een beweging gelijktijdig geschiede.G—halen!G—roeien!HaaltG—.RoeitG—!2o. VoorGelijklastig.Dat schip ligtG—,ligt op een effen kuil(als de diepgang voor en achter dezelfde is).Gemeerd, b. n. — Is het schip, achter en voor vastgemaakt aan een kaai of dukdalven, of door een anker voor en achter.Geraamte, z. n. o. — HetG—van een schip wordt de verzameling genoemd der nog onbeplankte en onbekleedde hoofdbalken.Gescheept, b. n. ofIngescheept. — Wordt gezegd van de goederen die in ’t schip gebracht zijn: ook van de menschen.Spreekwijze:Met iemandG—zijn(met iemand verlegen zijn, iemand niet kwijt kunnen raken). Zoo zegtHooftin zijnGeeraert van Velzen:Ik ben daer meegescheept, daer ik mee over moet.Geschoofd, b. n. — By elkander gebracht, als in Schoven vereenigd om de minste plaats in te nemen.G—evaten.Die lichte vaartuigen liggenG—.Geschut, z. n. o. — Oorlogstuig, waarmede geschoten wordt.KleinG—(snaphanen, roers, musketten, enz.)GrofG—(kanonnen, mortieren, bomketels, enz.)HetG—lossen.Spreekwijze:Met grofG—schieten(bulderen, razen, schelden).HetG—(of het schut)te boord halen(zich vaardig maken tot den slag).Geschutdek, z. n. o. — ZieDek.Geschutgang, z. n. v. — Dat gedeelte der buitenhuid, ’t welk bepaald is tusschen den onderkant van het rahout en den bovenkant van het barghout.Geschutleng, z. n. v. — Touw met ijzeren oogen en haken voorzien, en dienende om zware vrachten, als kanonnen enz. binnen boord te halen. ZieLeng.Geschutooren, z. n. o. mv. — De handvatsels van een stuk Geschut.Geschutpark, z. n. o. — Bewaarplaats van het Geschut.Geschutpoort, z. n. v. — Vierkante opening in den wand van een vaartuig gemaakt, ten einde den doortocht aan den tromp van een stuk geschut te verleenen.Geschutrol, z. n. v. — Lijst, waarop ieders post by gelegenheid van een zeegevecht staat opgeteekend.Geslurpt, b. n. — By “Touwen” of by “End” gevoegd beteekent: puntig uitloopend. Een Touw wordtG—om het gemakkelijker in een katrol te werken. De strengen van het eind der ankertouwen wordenG—, om op een ander ankertouw gesplitst te kunnen worden.Gesmoord, b. n. — Wordt een schip genoemd, wanneer het, door een zware zee zeilende, niet die snelheid kan aanwenden, welke het verkrijgen zoû, wanneer de zee effen was.Tusschen de zeeënG—liggen.Gespat, b. n. Ofuitgespat, — wordt van de hoofdtouwen gezegd, wanneer zy met den mast een meer open hoek maken dan gewoonlijk.Gespekt, b. n. — Wordt gezegd van een lap zeildoek, geheel doorregen met stukjens kabelgaren. Zoodanige heet men dan Spekwatten en zy dienen om daar gebonden te worden, waar schavieling of wrijving door aanstooten wordt veroorzaakt.Gestopt, b. n. — 1o. Met Stoppers voorzien:EenG—touw, of tuigdat door middel van Stoppers wordt gespannen gehouden.2o. Aangehouden.Dat schip is in TexelG—.Gestrand, b. n. — Aan wal geslagen of gespoeld.EenG—schip(dat op ’t strand zit)G—egoederen.ZieGoederen.Gestreken, b. n. — 1o. Met planken beschoten. ZieDek.2o. Neder gevierd.De zeilenG—(nedergehaald).Gestropt, b. n. — Met eenStropbelegd.Getuigd, b. n. — Wordt een schip genoemd, dat al zijn Tuig heeft.HoogG—schip(dat veel bovenzeilen heeft.)LaagG—schip, (dat zijn tuigaadje lager heeft).G—als een logger,brik,schoener.Spreekwijze:Hy isG—als een Portugeesch schip(hy ziet er slordig uit).Getij, z. n. o. — ZieTij.Spreekwijze:Ieder vischt op zijnG—(elk let op zijn byzonder voordeel).Geul, z. n. v. — Naauwe vaart of waterloop.Geus, z. n. m. ofGeusjen. — Een vlag, die van den boegspriet waait, aldus genoemd naar de Watergeuzen, die namelijk aldaar hun standaart heschen met de kleuren des Prinsen van Oranje, en er alzoo hun verschijning mede aankondigden.Geusjen, z. n. o. ZieGeus.Geuzen, o. w. —- Men plach te zeggen:het begint teG—voor: “de wind begint voordeelig te worden.” Zoo zeiden de Spanjaarts ten tijde der omwenteling in de 16de eeuw:Onze Lieve Heer Geust; (is den Geuzen gunstig).Geuzestok, z. n. m. — Stok op den boegspriet, waar de Geus van waait.Gewaarborgd, b. n. — Klaar, gereed.Tegen het oploeven,tegen het afvallenG—zijn, (op het loeven, het vallen passen, op zijn hoede zijn).Gezeegd, b. n. — Gebogen, krom.Te sterkG—ebarghouten.Gezicht(in ’t), bw. — Zichtbaar, dat men ’t zien kan.Een schip In ’t G-.Wy leden schipbreuk in ’tG—van de haven.Gezond, b. n. — Van een schip gezegd beteekent:gaaf, zonder letsel. ZieOngezond.Geswindpijpjen, z. n. o. — Ontvlammingstoestel, in een penneschacht geplaatst, in het zundgat gezet en aangestoken, ontsteekt het de lading.Giek, z. n. v. — Smal scheepsgebouw, roeivaartuig, waarvan de banken maar een persoon kunnen bevatten en dat voornamelijk by hardroeierijen gebezigd wordt.VierriemsG—,ZesriemsG—.Giek, (of lieverGijk, als de Fransche vertalingGuiaanduidt) z. n. v. — is de spriet, waarvan een Latijnzeil wordt uitgezet.Spreekwijze:wacht u voor deG—(wacht u voor den weêrstuit.)Gier, z. n. m. —GieringofGierslag; draai, zwenking, uitwijking, welke een schip met goeden voor-de-wind maakt, ’t zij aan bak- of stuurboordzijde.—EenG—doen(een geänkerd schip met behulp van het roer doen Gieren.)Gieren, o. w. — Gevolg van de werking van een sterken stroom op een Geänkerd schip, waardoor het voorschip meer of min merkbaar van de rechter- naar de linkerzijde, of omgekeerd, zwenkt.Op hetG—passen(hetG—voorkomen met behulp van het roer of van een opgezet zeil).Over bakboord,over stuurboordG—.Het schip Giert op zijn touw.Giering, z. n. v. — De daad van Gieren. ZieGier,Gieren.Gieten, o. w. — Nat maken, hozen.Gieter, z. n. m. — Hoosvat, waarmede de zeilen, voornamelijk op een klein vaartuig, worden nat gemaakt.Spreekwijze:Hy ziet er uit alsof hy uit eenG—gedronken en de droppels op zijn gezicht gekregen had.(Hy is pokdalig).Gig, z. n. v. — Licht Engelsch vaartuig.Gillen, b. w. — Schuin afsnijden of afzagen.Gilling, z. n. v. — Van Gillen, en dus oorspronkelijk een schuins afgezaagd stuk hout. Thands echter verstaat men onderG—den staanden kant van het houten boord, wanneer dit niet onder de geheele lengte van het schip doorgaat. Zoo gebeurt het b. v. dat het houten boord langs het opperdek zich van achteren af tot by den grooten mast uitstrekt. De plaats, waar het aan den voorkant afbreekt, is dan eenG—.Gissing, z. n. v. — ZieBestek.De Naelde wijckt noch wraeckt en alleGissinghsluytHuygens,Hofwyck.Glas, z. n. o. — Zandlooper, uur-, halfuur-, kwartier-, minuutG—. De tijd wordt aan boord berekend by Glazen van een half uur. Zoo is b. v. vier Glazen in de hondenwacht, twee uur na middernacht. Elke wacht heeft acht Glazen, dus vier uur.Gods genade, (op) bw. — Zonder te weten waarheen.OpG—G—drijven.Goederen, z. n. o. mv. — Alle voorwerpen van handel. By art. 3 der Algem. Wet van 26 Aug. 1822 worden daaronder begrepen alle waren en koopmanschappen, geene uitgezonderd, benevens paarden en allerhande vee. De bepalingen betreffende sommige verleende vrijdommen van rechten op goederenvindt men in art. 5 dezer wet.Gestrande of geborgenG—(zie daaromtrent dez. wet,Vijfde Hoofdst.art. 30–36).VerbodenG—.(zie hetTwaalfde Hoofdst.art. 108–117).Goerabe, z. n. v. — Indiaansch vaartuig.Golf, z, n. v. — Golving. ZieBaar.Golf, z. n. m. — Zeeboezem, inham. ZieBild.Gesl. in V.Golfslag, z. n. m. — De kracht, welke de golven op een schip, het strand, den oever of elk ander lichaam uitoefenen.Gondel, z. n. v. — Venetiaansch vaartuig, tot overtocht en tot vermaak gebezigd, en ’t welk, in evenredigheid tot zijn breedte, langer is dan eenig ander vaartuig van gelijke bestemming.Gorden, b. w. — Ophalen van het middelste der marszeils en fok.Gording, z. n. v. — Opkorting, t. w. van een zeil. In den grond één woord met gordijn.Gort, z. n. v. — Was van ouds de scheepskost en nog altijd een geliefkoosd ontbijt voor de matrozen.Spreekwijze:EenG—etelder(een gierigaard, een vrek). ’t Is afkomstig uit den tijd, toen de scheepsbevelhebbers nog een hoofdgeld kregen om de manschap te voeden, en alles op ’t zeerst werd uitgezuinigd.Goteling, z. n. v. — Een soort van kanon, vroeger op de schepen zeer in gebruik, en zijn naam ontleenende van “gieten,” om dat deze soort tot de eersten behoorde, welke in haar geheel gegoten werden.Graad, z. n. m. — Het 360stegedeelte van den omtrek eens cirkels, van ’t Lat.Gradus, dat “trap” beteekent.Graadboog, z. n. m. OfAstrolabe. — Werktuig, waarvan men zich plach te bedienen, om de hoogte der zon te meten.Grieten,z. n. v. mv. Ofzwalpen. — Steunbogen, die de balken beletten tot elkander te komen.GrietjenofGrietjen van Dijk, z. n. o. — het Bovenkruiszeil. Volgens de overlevering werd op zeker schip “den Eik,” een der scheepsjongens, die met het los- en vastmaken van het bovenkruiszeil belast was, veroordeeld om met de knuttels te worden gestraft: dan toen men hieraan zoû beginnen, ontdekte men, dat de bovenkruisraasgast een meisjen was, Grietjen van Dijk genoemd. Haar naam werd sedert aan dat zeil gegeven. Oude zeelieden herinneren zich nog fragmenten uit een zeeliedtjen, dat door Janmaat op lamentabelen toon werd opgedreund:Op ’t schip den Eik, bequaemeMargriet was haer naemeSla my met dagjens op den huidMaar trek mijn kleeren toch niet uit,’k Ben, vrouwspersoon wil weten.Margriet ben ik geheeten.Grietjenbras, z. n. m. — Bras van het Grietjen.Grietjensra, z. n. v. — of Grietjensteng, steng, waar het Grietjen aan is vastgemaakt.Grietjenssteng, z. n. m. — ZieGrietjensra.Gril, z. n. o. — Woord, vroeger by de scheepstimmerlieden in gebruik om daarmede het afscheidsel aan te duiden tusschen het pit van een boom of balk en het binnenste, ’t Is hetgril, dedraaijingof ronde omtrek van een boom.Groenlandsvaarder, z. n. m. — Het schip, of ook de schipper, die naarGroenlandvaart.De Groenlandsvaardertart, op saamgekleefde boomen,In baare zee ’t gewelt van stormen en van stroomen,IJsbergen, rotsen en gedrochten.Antonides,Ystroom.Groenlandsche sloep, z. n. v. — Sloep, by een Groenlandsvaarder behoorende, en door haar spitse kiel en rankheid zich snel op het water bewegende, waarom zy by uitstek geschikt was tot de walvischvangst.Grond, z. n. m. — Bodem van het water.G—peilen(peilen hoe diep het water is, eer menG—voelt).Aan denG—zitten(geboeid zitten, stranden)TeG—egaan(zinken, vergaan).Een schip in denG—boren(met kogels doorschieten, zoodat het teG—gaat).Spreekwijze:IemandsG—peilen(iemands meening zoeken).Ik voelG—(ik begin te bespeuren, dat ik my niet verder wagen moet).Aan denG—zitten(zich in verlegenheid bevinden).Iemand in denG—helpen,teG—erichten(iemand in zulk een toestand brengen, dat er geen redding meer voor hem op zit).VuileG—enbederven de kabels(kwaad verkeer bederft de zeden).Stille waters hebben diepeG—en(met lieden die zich weinig uitlaten, dient men voorzichtig te zijn).AlleG—is geenankerG—(men kan zich niet op iedereen (of op elke onderneming) verlaten).GoedeankerG—is de besteG—(men moet zijn hoop en zijn verwachting stellen op hetgeen vast is).Grondgat, z. n. o. — Het gat, dat door het anker in den bodem geslagen is.Spreekwijze:Ik moet datG—weten(ik moet het fijne van die zaak leeren kennen).Grondschot, z. n. o. — Schot, dat een schip onder water treft en doet zinken wanneer het lek niet tijdig gestopt wordt.Spreekwijze:Dat is eenG—(een onherstelbare ramp).Groot, b. n. — Wordt toegepast op voorwerpen, die betrekking hebben tot den Grooten Mast of zich in de nabyheid daarvan bevinden. Zoo:G—zeil,G—bovenbrambrassen,G—bovenbramstengepardoens, enz, voorzeil,bovenbrambrassenenz. van denG—enmast.ZooG—Luikvoor het luik voor denG—enmast.Guds, z. n v. —Draaiende, holle Beitel.Timmermansbeitel, met boogvormig lemmer.PlatteG—,SteekG—,HokG—,DopG—.Het woord schijnt zijn naam te hebben van het geluid, dat gehoord wordt als de beitel door het hout gedrukt wordt.Guur, b. n. — Streng, straf.G—weer,Gure wind.Guineesvaarder, z. n. m. — Een schip of schipper, die op de kust van Guinee vaart.Gij,Gijn,Gijenenz. — Zie opGein, Geien.Gijk. — ZieGiek.Gijpen, o. w. —Doorkruizen,overgaan: het naar de andere zijde schielijk overslaan van den bezaans brikzeilsboom.En nu gy ’t alles wenscht in uwen klaeu te grijpen,Ziet licht de laege Wael ’t gespannen zeil aen ’tgijpen.Antonides,Ystroom.Spreekwijze:Pas op de Gijp(wacht u voor de wisselvalligheid der fortuin).

Gaande houden, b. w. — 1o. Op denzelfden boeg, als men tot nog toe gezeild heeft, voortgaan.

2o. Aan wind of stroom een wederstand bieden, die met hun kracht gelijk staat:Wy Hielden het beter tegen den stroom Gaande dan de Adraste.

3o. Gelijk, even hard zeilen.Wy Hielden het met alle schepen van ons eskader Gaande, onder onze beide marszeilen.

4o. Niet van plaats veranderen, b. v. om een schip in te wachten.

Spreekwijze,’tG—H—: het zooveel mogelijk uithouden.

Gaande raken;gaande zijn, o. w. — Wordt van een schip gezegd, als zijn anker aan ’t glijden raakt. Ook van de goederen, die in een storm komen overhoop te rollen, als b. v.De ballast Raakt Gaande.

Gaande weg, bw. — Langzamerhand.G—W—afhouden.(ZieAfhouden.)

Gaandery, z. n. v. — ZieWestergang.

Gaarboord, z. n. o. — De naaste plank aan de kiel, met het aanzetten waarvan men een aanvang maakt by den bouw van het boord, zoodat men de deelen als ’t ware samen gaêrt.

Gaard, — ZieGeerd.

Gaffel, z. n. m. — Spriet, aan welken, op boeiers en smakken, het smakzeil wordt vastgemaakt. Op de grootere schepen is het de spriet, die met een klaauw door de kraallijn aan den bezaansmast vast is, en waaraan het bezaanzeilis uitgehaald en opgeheschen wordt. Het draagt den naam vanG—, omdat het aan het eene einde in eenG—, vork of klaauw, uitloopt, waarmede het om den mast sluit.

Gaffelval, — Talie, waarmede de Gaffel geheschen wordt.

Gaffelzeil, — De langsscheepsche zeilen, aan Gaffels geheschen heeten,G—en: zoo zijn b. v. de bezaan-, de bark- en schooner zeilen,G—en.

Galeas, z. n. m. — Groot Venetiaansch vaartuig, dat met behulp van zeilen en riemen bestuurd werd.

Veneedje, laat uwGaleassenTot roem en eer, eeuw uit eeuw in,De Turxsche heêrschappy verrassen.

Veneedje, laat uwGaleassen

Tot roem en eer, eeuw uit eeuw in,

De Turxsche heêrschappy verrassen.

Antonides,Zeetriomf.

Galei, z. n. v. — Lang, smal vaartuig, op de Middellandsche zee in gebruik, zeilende met latijnzeilen, of wel doorG—slaven of boeven geroeid.LichteG—(die naar den antieken vorm met een scherpen voorsteven gebouwd is:Bastert- of gewoneG—) die van middelbare grootte is:HoofdG—(de voornaamsteG—van een Vorstendom).PatroonG—(de tweedeG—van Frankrijk, Toskane en Maltha en de derdeG—van die Zeestaten, welke nog bovendien een Koninklijke en HoofdG—bezitten.KoninklijkeG—(de voornaamsteG—van een onafhankelijke Mogendheid en de voornaamsteG—van den Paus.

Doorluchte WaterkoninginVenetië, die uwGaleienTot roem en eer eeu uit eeu inHaer vlugge wieken uit laet spreien.

Doorluchte Waterkoningin

Venetië, die uwGaleien

Tot roem en eer eeu uit eeu in

Haer vlugge wieken uit laet spreien.

Antonides, Ystroom.

Galeiroeiers, z. n. m. mv. — Roeiers eener Galei, gewoonlijk slaven.

Galoëtte, z. n. v. — Klein Malabaarsch vaartuig.

Galeiwolf, z. n. m. — ZieAletta.

Galery, z. n. v. — Buitenbetimmering tegen de achtereinden der zijden van het schip gemaakt en een afgesloten ruimte vormende. DeG—endienen tot het bevatten van gemakken en tot cieraad van den spiegel, dien zy verbreeden. By linieschepen heeft men soms tweeG—enboven elkander, by gewone schepen maar eene of geene.

Galgz. n. v. — Houten stellingen, voor en achter in de kuil staande, en dienende om waarlooze rondhouten op te bergen.

Galjas, z. n. m. — ZieGaleas.

Galjoen, z. n. o. — 1o. Naam, aan een soort van vrachtschepen gegeven, die in den handel van Spanje op de West-Indiën en andere volksplantingen gebezigd worden.

2o. Stelling met roosterwerk, geplaatst tusschen het voorschip en het bovenste gedeelte van de scheg, en met leuningen voorzien.

3o. Oude benaming van de snuit of de snebbe der fregatten, pinassen enandere zware schepen; het plach onder de straffen, op de schepen gebruikelijk, te behooren, dat iemand op water en brood in ’tG—werd gesloten.

4o.Geheim gemak voor de matrozen.

Galjoot, z. n. v. — Soort van vrachtschip van de grootte van een hoeker.BarbarijscheG—:kleine galei, op de Barbarijsche kust in gebruik.BombardeerG—, stevig gebouwd vaartuig, van een of twee mortieren voorzien en zonder fokkemast, ten einde den boeg tot bombardeeren vrij te houden.

Gallen, z. n. v. mv. — Kleine holten, welke men somtijds in de vuurmonden en in de kogels aantreft, en die, wanneer zy een bepaalde maat te boven gaan, tot afkeuring daarvan leiden kunnen.

Gang, z. n. v. ofVaart. — Snelheid, waarmede een schip kan vooruit komen in evenredigheid met de kracht van den wind en de uitgezette zeilen. Zoo zegt men:een goedeG—hebben,weinigG—maken(goed, weinig vooruitkomen).

Gang, z. n. v. ofSlag. — De weg dien een schip aflegt over denzelfden kant, wanneer het laveert.VerscheidenG—endoen.Nog eenG—etjenen wy zijn er.G—of slag maken, enz.

Gang, z. n. m. 1o. — Voortloopende beplanking langs het boord.DeG—en de buitenhuid.—Zie Brug,Zetg—enGeschutg—.

2o. Plank, waarmede men uit- en in het schip gaat.

Gang (gebroken). ZieVertuining.

Gangboord, z. n. o. ofGangwaring. — Het boord, daar men op koffen, smakken en andere kleine vaartuigen langs gaat. ZieWaring.

Spreekwijze:Wat doe je in ’tG—?(Hoe staat ge in den weg?)

Gangmeter, z. n. m. — Werktuig of toestel, met behulp waarvan men de vaart van een schip kan berekenen. ZieLog.

Gangspil, z. n.o. —Kaapstander,aardewind,spil,windas. — Geknotte min of meer dikke kegel, waarvan de evenwijdige grondslagen in diameter weinig verschillen in grootte, en die vervaardigd is om op zijn diametrale en vertikale as rond te draaien. Windboomen of spaken, waarvan de enden gestoken worden in gaten, welke in den kop van hetG—zijn uitgehold, en dienen om het in de rondte te doen draaien, en de touwen, welke men om zijn schacht slaat, aan te halen. ZieSpil.

Ganzevleugel, z. n. m. — Soort van schippersboom, dienende tot het uitzetten van den schoothoorn van het zeil.

Garen, z. n. o. — ZieDraad. Men onderscheidtkabelG—,schiemansG—,touwslagersG—, (met al hetwelk een zware soort vanG—bedoeld wordt);wit,ongeteerdG—(zoo als het van den spinner komt);bruinofgeteerdG—(dat met teer doortrokken is);merkG—, (waar een draad van een andere kleur doorheen loopt);zeilG—(dat tot het naaien der zeilen dient);lijkG—,wantG—, (dat van de dikste soort is)trosG—(van een mindere) enkardoesG—(om kardoezen mede vast te maken).

Spreekwijze:Zyn eigenG—rokken(niemand ergends dank voor weten, zich zelven alles toeschrijven).EenwarG—(een twistzoeker).

Garenwinder, z. n. m. — Stuk van een haspel, schiemans wuit.

Garnaal, z. n. m. — Kleine zeevisch. Spreekwijze:Een hoofd als eenG—(een klein hoofd).

Garnaatjens, z. n. o. mv. — Algemeene benaming voor blokjens van dun touwwerk.

Garneeren, b. w. — Bekleeden, ’t Fr.garnir.Een steng of raG—(er een schoot of plank op vast maken tot steun van een zwakke plaats).

Garneeringofgarniering, z. n. v. — Bekleeding.G—van ’t ruim(bekleeding van ’t ruim, b. v. met bindrottings langs het boord, om alzoo een glad boord te krijgen tot betere, vastere opstuwing der lading).

Gassefat, z. n. o.— Perzisch vaartuig.

Gat, z. n. o.— 1o. Elke opening of doortocht, op een schip gemaakt:SchootG—(waar de schoot doorloopt).SoldatenG—(opening in de mars gelaten en waar de soldaten doorheen klimmen, wanneer zy by een gevecht zich naar boven moeten begeven).SpyG—(waar het water doorloopt), enz.

2o. Het achterste gedeelte van het schip.Een schip op zijnG—zetten(het met zijn achtersteven op het droog zetten).Het schip ligt te veel in zijnG—(ligt achter te diep).

3o. VoorZeegat: open vaarwater, waardoor men in elke zee kan komen.Het SpanjaartsG—.Het Heer Jan de WittsG—.Binnen Gaats,Buiten Gaats(binnen of buiten).Hy is al vroeg hetG—uitgegaan(ter zee gaan varen).

Geboeid, b. n. — Wordt van een schip gezegd, als het geen water genoeg meer vindt om te drijven.Aan den grondG—raken.HetG—liggen.

Geborgen, b. n. — 1o. Gered en opgeslagen.G—goederen.(ZieGoederen.)

2o. Vastgemaakt, weggenomen, gestreken.De zeilen zijnG—.

Gebrast, b. n. — Wordt van een schip gezegd, wanneer zijn zeilen goed bystaan.Zeil dat scherpG—is(dat dicht by den wind staat).

Gebuikt, b. n. —Het schip isG—(te veel uitgebouwd van zijboorden). Dezeilen staan welG—(zijn ruim genoeg).

Gebust, b. n. — Wordt een blok genoemd, wanneer het gat in de schijf, waardoor de pen loopt, in metaal is gevat. De spygaten zijn met koperG—voor het inwateren.

Geer, z. n. m. — Schuinte in een kleed, en van hier bepaaldelijk een strook zeildoek, die aan de zeilen wordt toegevoegd om ze van onder te verbreeden.

GeerdofGaard, z. n. v. —G—enzijn touwen, waarmede men den nok van den gaffel dwingt.

Gei, z. n. v. — Byspriet, is schier alleen in de samenstelling gebruikelijk.

Geien, o. w. — De geitouwen van een zeil ophalen.

Gein, z. n. o. —Gy,JyofGijn. 1o. Talie van de grootste soort.

2o. Blok met twee of drie schijven, waardoor een looper is geschoren, dienende om groote kracht mede uit te oefenen.

Geitouw, z. n. o. — Algemeene naam voor elk touw, dat tot het inkorten of gorden der zeilen gebezigd wordt.

Geitouwblok, z. n. o. — Blok, waar een Geitouw doorloopt.

Gek, z. n. m. — Werktuig, boven aan het eind van een houten pomp, waarin de stok of het handvatsel, met hetwelk men den pompstok ophaalt, wordt vastgehecht.

Geklucht, b. n. — Wordt een mast genoemd, die uit onderscheiden op elkander geplaatste stukken is samengesteld.

Gekstok, z. n. m. — Stok of handvatsel van een bouten pomp.

Geleide, z. n. o. — ZieKonvooi.

Gelijck de kudden gaen by duizenden te weide,En groeien by het gras, zoo drijft nu ’t zeegeleideVan ’s landsGeleivlootal wat hongert naar gewin,Den mond van Tessel en den Vliestroom uit en in.

Gelijck de kudden gaen by duizenden te weide,

En groeien by het gras, zoo drijft nu ’t zeegeleide

Van ’s landsGeleivlootal wat hongert naar gewin,

Den mond van Tessel en den Vliestroom uit en in.

Vondel,Zeemagazijn.

Geleivloot, z. n. v. — ZieGeleide,Konvooi.

Gelijk, bw. — 1o. In kommandoos gebruikelijk om te gelasten dat een beweging gelijktijdig geschiede.G—halen!G—roeien!HaaltG—.RoeitG—!

2o. VoorGelijklastig.Dat schip ligtG—,ligt op een effen kuil(als de diepgang voor en achter dezelfde is).

Gemeerd, b. n. — Is het schip, achter en voor vastgemaakt aan een kaai of dukdalven, of door een anker voor en achter.

Geraamte, z. n. o. — HetG—van een schip wordt de verzameling genoemd der nog onbeplankte en onbekleedde hoofdbalken.

Gescheept, b. n. ofIngescheept. — Wordt gezegd van de goederen die in ’t schip gebracht zijn: ook van de menschen.

Spreekwijze:Met iemandG—zijn(met iemand verlegen zijn, iemand niet kwijt kunnen raken). Zoo zegtHooftin zijnGeeraert van Velzen:

Ik ben daer meegescheept, daer ik mee over moet.

Geschoofd, b. n. — By elkander gebracht, als in Schoven vereenigd om de minste plaats in te nemen.G—evaten.Die lichte vaartuigen liggenG—.

Geschut, z. n. o. — Oorlogstuig, waarmede geschoten wordt.KleinG—(snaphanen, roers, musketten, enz.)GrofG—(kanonnen, mortieren, bomketels, enz.)HetG—lossen.

Spreekwijze:Met grofG—schieten(bulderen, razen, schelden).

HetG—(of het schut)te boord halen(zich vaardig maken tot den slag).

Geschutdek, z. n. o. — ZieDek.

Geschutgang, z. n. v. — Dat gedeelte der buitenhuid, ’t welk bepaald is tusschen den onderkant van het rahout en den bovenkant van het barghout.

Geschutleng, z. n. v. — Touw met ijzeren oogen en haken voorzien, en dienende om zware vrachten, als kanonnen enz. binnen boord te halen. ZieLeng.

Geschutooren, z. n. o. mv. — De handvatsels van een stuk Geschut.

Geschutpark, z. n. o. — Bewaarplaats van het Geschut.

Geschutpoort, z. n. v. — Vierkante opening in den wand van een vaartuig gemaakt, ten einde den doortocht aan den tromp van een stuk geschut te verleenen.

Geschutrol, z. n. v. — Lijst, waarop ieders post by gelegenheid van een zeegevecht staat opgeteekend.

Geslurpt, b. n. — By “Touwen” of by “End” gevoegd beteekent: puntig uitloopend. Een Touw wordtG—om het gemakkelijker in een katrol te werken. De strengen van het eind der ankertouwen wordenG—, om op een ander ankertouw gesplitst te kunnen worden.

Gesmoord, b. n. — Wordt een schip genoemd, wanneer het, door een zware zee zeilende, niet die snelheid kan aanwenden, welke het verkrijgen zoû, wanneer de zee effen was.Tusschen de zeeënG—liggen.

Gespat, b. n. Ofuitgespat, — wordt van de hoofdtouwen gezegd, wanneer zy met den mast een meer open hoek maken dan gewoonlijk.

Gespekt, b. n. — Wordt gezegd van een lap zeildoek, geheel doorregen met stukjens kabelgaren. Zoodanige heet men dan Spekwatten en zy dienen om daar gebonden te worden, waar schavieling of wrijving door aanstooten wordt veroorzaakt.

Gestopt, b. n. — 1o. Met Stoppers voorzien:EenG—touw, of tuigdat door middel van Stoppers wordt gespannen gehouden.

2o. Aangehouden.Dat schip is in TexelG—.

Gestrand, b. n. — Aan wal geslagen of gespoeld.EenG—schip(dat op ’t strand zit)G—egoederen.ZieGoederen.

Gestreken, b. n. — 1o. Met planken beschoten. ZieDek.

2o. Neder gevierd.De zeilenG—(nedergehaald).

Gestropt, b. n. — Met eenStropbelegd.

Getuigd, b. n. — Wordt een schip genoemd, dat al zijn Tuig heeft.HoogG—schip(dat veel bovenzeilen heeft.)LaagG—schip, (dat zijn tuigaadje lager heeft).G—als een logger,brik,schoener.

Spreekwijze:Hy isG—als een Portugeesch schip(hy ziet er slordig uit).

Getij, z. n. o. — ZieTij.

Spreekwijze:Ieder vischt op zijnG—(elk let op zijn byzonder voordeel).

Geul, z. n. v. — Naauwe vaart of waterloop.

Geus, z. n. m. ofGeusjen. — Een vlag, die van den boegspriet waait, aldus genoemd naar de Watergeuzen, die namelijk aldaar hun standaart heschen met de kleuren des Prinsen van Oranje, en er alzoo hun verschijning mede aankondigden.

Geusjen, z. n. o. ZieGeus.

Geuzen, o. w. —- Men plach te zeggen:het begint teG—voor: “de wind begint voordeelig te worden.” Zoo zeiden de Spanjaarts ten tijde der omwenteling in de 16de eeuw:Onze Lieve Heer Geust; (is den Geuzen gunstig).

Geuzestok, z. n. m. — Stok op den boegspriet, waar de Geus van waait.

Gewaarborgd, b. n. — Klaar, gereed.Tegen het oploeven,tegen het afvallenG—zijn, (op het loeven, het vallen passen, op zijn hoede zijn).

Gezeegd, b. n. — Gebogen, krom.Te sterkG—ebarghouten.

Gezicht(in ’t), bw. — Zichtbaar, dat men ’t zien kan.Een schip In ’t G-.Wy leden schipbreuk in ’tG—van de haven.

Gezond, b. n. — Van een schip gezegd beteekent:gaaf, zonder letsel. ZieOngezond.

Geswindpijpjen, z. n. o. — Ontvlammingstoestel, in een penneschacht geplaatst, in het zundgat gezet en aangestoken, ontsteekt het de lading.

Giek, z. n. v. — Smal scheepsgebouw, roeivaartuig, waarvan de banken maar een persoon kunnen bevatten en dat voornamelijk by hardroeierijen gebezigd wordt.VierriemsG—,ZesriemsG—.

Giek, (of lieverGijk, als de Fransche vertalingGuiaanduidt) z. n. v. — is de spriet, waarvan een Latijnzeil wordt uitgezet.

Spreekwijze:wacht u voor deG—(wacht u voor den weêrstuit.)

Gier, z. n. m. —GieringofGierslag; draai, zwenking, uitwijking, welke een schip met goeden voor-de-wind maakt, ’t zij aan bak- of stuurboordzijde.—EenG—doen(een geänkerd schip met behulp van het roer doen Gieren.)

Gieren, o. w. — Gevolg van de werking van een sterken stroom op een Geänkerd schip, waardoor het voorschip meer of min merkbaar van de rechter- naar de linkerzijde, of omgekeerd, zwenkt.Op hetG—passen(hetG—voorkomen met behulp van het roer of van een opgezet zeil).Over bakboord,over stuurboordG—.Het schip Giert op zijn touw.

Giering, z. n. v. — De daad van Gieren. ZieGier,Gieren.

Gieten, o. w. — Nat maken, hozen.

Gieter, z. n. m. — Hoosvat, waarmede de zeilen, voornamelijk op een klein vaartuig, worden nat gemaakt.

Spreekwijze:Hy ziet er uit alsof hy uit eenG—gedronken en de droppels op zijn gezicht gekregen had.(Hy is pokdalig).

Gig, z. n. v. — Licht Engelsch vaartuig.

Gillen, b. w. — Schuin afsnijden of afzagen.

Gilling, z. n. v. — Van Gillen, en dus oorspronkelijk een schuins afgezaagd stuk hout. Thands echter verstaat men onderG—den staanden kant van het houten boord, wanneer dit niet onder de geheele lengte van het schip doorgaat. Zoo gebeurt het b. v. dat het houten boord langs het opperdek zich van achteren af tot by den grooten mast uitstrekt. De plaats, waar het aan den voorkant afbreekt, is dan eenG—.

Gissing, z. n. v. — ZieBestek.

De Naelde wijckt noch wraeckt en alleGissinghsluyt

Huygens,Hofwyck.

Glas, z. n. o. — Zandlooper, uur-, halfuur-, kwartier-, minuutG—. De tijd wordt aan boord berekend by Glazen van een half uur. Zoo is b. v. vier Glazen in de hondenwacht, twee uur na middernacht. Elke wacht heeft acht Glazen, dus vier uur.

Gods genade, (op) bw. — Zonder te weten waarheen.OpG—G—drijven.

Goederen, z. n. o. mv. — Alle voorwerpen van handel. By art. 3 der Algem. Wet van 26 Aug. 1822 worden daaronder begrepen alle waren en koopmanschappen, geene uitgezonderd, benevens paarden en allerhande vee. De bepalingen betreffende sommige verleende vrijdommen van rechten op goederenvindt men in art. 5 dezer wet.Gestrande of geborgenG—(zie daaromtrent dez. wet,Vijfde Hoofdst.art. 30–36).VerbodenG—.(zie hetTwaalfde Hoofdst.art. 108–117).

Goerabe, z. n. v. — Indiaansch vaartuig.

Golf, z, n. v. — Golving. ZieBaar.

Golf, z. n. m. — Zeeboezem, inham. ZieBild.Gesl. in V.

Golfslag, z. n. m. — De kracht, welke de golven op een schip, het strand, den oever of elk ander lichaam uitoefenen.

Gondel, z. n. v. — Venetiaansch vaartuig, tot overtocht en tot vermaak gebezigd, en ’t welk, in evenredigheid tot zijn breedte, langer is dan eenig ander vaartuig van gelijke bestemming.

Gorden, b. w. — Ophalen van het middelste der marszeils en fok.

Gording, z. n. v. — Opkorting, t. w. van een zeil. In den grond één woord met gordijn.

Gort, z. n. v. — Was van ouds de scheepskost en nog altijd een geliefkoosd ontbijt voor de matrozen.

Spreekwijze:EenG—etelder(een gierigaard, een vrek). ’t Is afkomstig uit den tijd, toen de scheepsbevelhebbers nog een hoofdgeld kregen om de manschap te voeden, en alles op ’t zeerst werd uitgezuinigd.

Goteling, z. n. v. — Een soort van kanon, vroeger op de schepen zeer in gebruik, en zijn naam ontleenende van “gieten,” om dat deze soort tot de eersten behoorde, welke in haar geheel gegoten werden.

Graad, z. n. m. — Het 360stegedeelte van den omtrek eens cirkels, van ’t Lat.Gradus, dat “trap” beteekent.

Graadboog, z. n. m. OfAstrolabe. — Werktuig, waarvan men zich plach te bedienen, om de hoogte der zon te meten.

Grieten,z. n. v. mv. Ofzwalpen. — Steunbogen, die de balken beletten tot elkander te komen.

GrietjenofGrietjen van Dijk, z. n. o. — het Bovenkruiszeil. Volgens de overlevering werd op zeker schip “den Eik,” een der scheepsjongens, die met het los- en vastmaken van het bovenkruiszeil belast was, veroordeeld om met de knuttels te worden gestraft: dan toen men hieraan zoû beginnen, ontdekte men, dat de bovenkruisraasgast een meisjen was, Grietjen van Dijk genoemd. Haar naam werd sedert aan dat zeil gegeven. Oude zeelieden herinneren zich nog fragmenten uit een zeeliedtjen, dat door Janmaat op lamentabelen toon werd opgedreund:

Op ’t schip den Eik, bequaemeMargriet was haer naemeSla my met dagjens op den huidMaar trek mijn kleeren toch niet uit,’k Ben, vrouwspersoon wil weten.Margriet ben ik geheeten.

Op ’t schip den Eik, bequaemeMargriet was haer naeme

Op ’t schip den Eik, bequaeme

Margriet was haer naeme

Sla my met dagjens op den huidMaar trek mijn kleeren toch niet uit,’k Ben, vrouwspersoon wil weten.Margriet ben ik geheeten.

Sla my met dagjens op den huid

Maar trek mijn kleeren toch niet uit,

’k Ben, vrouwspersoon wil weten.

Margriet ben ik geheeten.

Grietjenbras, z. n. m. — Bras van het Grietjen.

Grietjensra, z. n. v. — of Grietjensteng, steng, waar het Grietjen aan is vastgemaakt.

Grietjenssteng, z. n. m. — ZieGrietjensra.

Gril, z. n. o. — Woord, vroeger by de scheepstimmerlieden in gebruik om daarmede het afscheidsel aan te duiden tusschen het pit van een boom of balk en het binnenste, ’t Is hetgril, dedraaijingof ronde omtrek van een boom.

Groenlandsvaarder, z. n. m. — Het schip, of ook de schipper, die naarGroenlandvaart.

De Groenlandsvaardertart, op saamgekleefde boomen,In baare zee ’t gewelt van stormen en van stroomen,IJsbergen, rotsen en gedrochten.

De Groenlandsvaardertart, op saamgekleefde boomen,

In baare zee ’t gewelt van stormen en van stroomen,

IJsbergen, rotsen en gedrochten.

Antonides,Ystroom.

Groenlandsche sloep, z. n. v. — Sloep, by een Groenlandsvaarder behoorende, en door haar spitse kiel en rankheid zich snel op het water bewegende, waarom zy by uitstek geschikt was tot de walvischvangst.

Grond, z. n. m. — Bodem van het water.G—peilen(peilen hoe diep het water is, eer menG—voelt).Aan denG—zitten(geboeid zitten, stranden)TeG—egaan(zinken, vergaan).Een schip in denG—boren(met kogels doorschieten, zoodat het teG—gaat).

Spreekwijze:IemandsG—peilen(iemands meening zoeken).

Ik voelG—(ik begin te bespeuren, dat ik my niet verder wagen moet).

Aan denG—zitten(zich in verlegenheid bevinden).

Iemand in denG—helpen,teG—erichten(iemand in zulk een toestand brengen, dat er geen redding meer voor hem op zit).

VuileG—enbederven de kabels(kwaad verkeer bederft de zeden).

Stille waters hebben diepeG—en(met lieden die zich weinig uitlaten, dient men voorzichtig te zijn).

AlleG—is geenankerG—(men kan zich niet op iedereen (of op elke onderneming) verlaten).

GoedeankerG—is de besteG—(men moet zijn hoop en zijn verwachting stellen op hetgeen vast is).

Grondgat, z. n. o. — Het gat, dat door het anker in den bodem geslagen is.

Spreekwijze:Ik moet datG—weten(ik moet het fijne van die zaak leeren kennen).

Grondschot, z. n. o. — Schot, dat een schip onder water treft en doet zinken wanneer het lek niet tijdig gestopt wordt.

Spreekwijze:Dat is eenG—(een onherstelbare ramp).

Groot, b. n. — Wordt toegepast op voorwerpen, die betrekking hebben tot den Grooten Mast of zich in de nabyheid daarvan bevinden. Zoo:G—zeil,G—bovenbrambrassen,G—bovenbramstengepardoens, enz, voorzeil,bovenbrambrassenenz. van denG—enmast.ZooG—Luikvoor het luik voor denG—enmast.

Guds, z. n v. —Draaiende, holle Beitel.Timmermansbeitel, met boogvormig lemmer.PlatteG—,SteekG—,HokG—,DopG—.Het woord schijnt zijn naam te hebben van het geluid, dat gehoord wordt als de beitel door het hout gedrukt wordt.

Guur, b. n. — Streng, straf.G—weer,Gure wind.

Guineesvaarder, z. n. m. — Een schip of schipper, die op de kust van Guinee vaart.

Gij,Gijn,Gijenenz. — Zie opGein, Geien.

Gijk. — ZieGiek.

Gijpen, o. w. —Doorkruizen,overgaan: het naar de andere zijde schielijk overslaan van den bezaans brikzeilsboom.

En nu gy ’t alles wenscht in uwen klaeu te grijpen,Ziet licht de laege Wael ’t gespannen zeil aen ’tgijpen.

En nu gy ’t alles wenscht in uwen klaeu te grijpen,

Ziet licht de laege Wael ’t gespannen zeil aen ’tgijpen.

Antonides,Ystroom.

Spreekwijze:Pas op de Gijp(wacht u voor de wisselvalligheid der fortuin).

Back to Index Next