R.

R.Ra, z. n. v. — Lange, ronde spier, aan een mast of steng hangende en dienende om een zeil op te houden, welks bovenzijde er aan verbonden wordt.GrooteR—,FokkeR—,GrootMarszeilsR—,VoormarszeilsR—,VoormarseR—,BramzeilsR—,BramR—,KruiszeilsR—,KruisR—,BagijnR—, (waaraan geen zeil hangt),KruisbovenbramsR—,BovengrietjensR—,BlindeR—(die onder den boegspriet geheschen wordt om het want der lijzeilspieren van de kluivers op te houden) enz.Van deR—vallen(plach een straf aan boord te zijn).Raam van kiel en stevens, z. n. o. — Het langsscheeps raamvormig samenstel, dat den grondslag uitmaakt der samenstelling van een schip.Raband, z. n. m. — Kort touw, dienende om voorwerpen samen te binden.R—en, waarmede een zeil wordt aangeslagen(waarmede het aan de ra wordt vastgemaakt).Rabatschaaf, z. n. m. — Soort van schaaf.Rabatten, b. w. — Dichtschaven.Rabatyzer, z. n. o. — Spijkeryzer, dat in plaats van snede een half cirkelvormige keep heeft.Rad, z. n. o. — Wiel, dienende om het roer te besturen.Raderboot, z. n. v. — Boot of schuit, die door middel van raderen in beweging wordt gebracht.Raderkast,z. n. v. — Half cylindrisch getimmerte, met geverwde planken bekleed, en de raderen eener stoomboot boven de waterlijn overdekkende.Rafeling, z. n. v. — Kabbeling of brabbeling in het water.De klip is alleen kenbaar aan een geringeR—.StroomR—die by ’t kenteren van ’t tij plaats heeft.Rafian, z. n. v. — Klein vaartuig, met een enkel latijnzeil, op de Middellandsche zee in gebruik.Rahout, z. n. o. — Sent van de gilling, sent die het scheepsboord op de hoogte der loopgangen sluit, en op groote schepen als een soort van Barghout kan worden aangemerkt.Rak, z. n. o. — 1o. Met leder bekleed touw, waarmede de ra tegen den mast of steng wordt gehouden: het is met vet besmeerd, om het by ’t ophijschen of strijken van de ra, om den mast of steng te doen glijden: kleine vaartuigen hebben voor hun lichte razeilen een soort van kraag, bestaande uit houte ballen, aan een lijn geregen.Fokke,groot- en grootMarseR—,BramR—.De kluiverbeugel dient totR—.2o. Zeegat.Hier keert hy z’achter ’t rif van Schagen,Daar in het Amelandscherak.Oudaan.Zweedse Hoogmoed.3o. End zees of weegs, dat men nog te zeilen heeft.Spreekwijze:Daar is eenR—jeninden wind(daar is eenige hapering of tegenspoed).Raketting, z. n. v. — Ketting, die de Ra vasthoudt.Rakketalie, z. n. v. — Talie, waarmede de Rakken worden vastgezet, ten einde het stooten van de ra te beletten, of bygevierd zijnde ruimte geven om de ra by-de-wind te brassen.Rakketros, z. n. m. — Tros of lijn, die het Rak ophoudt.Rakring, z. n. m. — Yzeren ring, die tot Rak dient aan de kleine Raas.Ralijk, z. n. o. — Bovenlijk van een zeil, dat aan de Ra vastzit.Ram, z. n. m. ofRamblok. — Kort, zwaar en vierkant stuk hout, dat, door vele lieden in beweging gebracht, dient om op wiggen te bonzen, die een schip in beweging moeten brengen om het van stapel te doen loopen.Ramhout, z. n. o. — Werktuig, by het mastemaken in gebruik.Rammen, b. w. — Wegbonzen, als met de palen by ’t afloopen der schepen geschiedt.Rampaard, z. n. o. ofRolpaard. — Scheepsaffuit. In de oude ordonnantiën staat veelalRappaert.Rand, z. n. m. — Wordt voor den Top van een mast genomen b. v. in de uitdrukkingDe zeils op denR—laten loopen(de marszeils neer te stijken).Randgaar, z. n. v. — Buitenverband.DeR—van een boot.Rank, b. n. — Wordt een schip gezegd te zijn, wanneer het, by geringen wind, sterk overhelt.Rantsoen, z. n. o. —1o. Hoeveelheid brood, mondkost, drank enz. die aan de manschap wordt uitgedeeld.AnderhalfR—(onderofficiersR—.)EnkelR—(matrozenR—).2o. VoorRantsoenhouten.De ronde kimmen enrantsoenenzijn beloopenVan schuim, door zulk een slagh oprijzende uit den grondt.Antonides.IJstroom.Rantsoenhouten, z. n. o. mv. — Twee overhellende en vereenigde stukken hout die op den achtersteven dragen en naar de hoogste spanten van den achterboeg oprijzende, een deel uitmaken van den spiegel.Randsoenkist, z. n. v. — Aan ieder bak is eenR—, die tot berging van ’t Rantsoen en tevens tot etenstafel dient.Rappaerd. — ZieRampaard.Ras, z. n. v. — Wiel, draaikolk.Daar gaat een tij als eenR—(een gevaarlijk tij.)DeR—senvan Portland,van de Saintes.Raschip, z. n. o. — Vierkant, of met Razeilen getuigd schip. Men zegt eenR—in tegenstelling van een smakschip.Razeil, z. n. o. — Zeil, dat aan de Ra is vastgemaakt.HetR—nae den wint opgehaelt hebbende, hielden sy het nae den oever toe.Handel.XXVII. 40.Recherche-vaartuig, z. n. o. — Vaartuig met Rijks ambtenaren aan boord, dat zich aan de zeegaten en op de groote binnenwateren ophoudt, om de schepen te onderzoeken, en tegen alle soorten van sluikery te waken.Recht, z. n. o. — Belasting.In- en UitgaandeR—en(Rechten op sommige, het Rijk binnenkomende en uitgaande goederen)R—envan In-, Uit- en doorvoer(de heffing daarvan is geregeld en de bepalingen tot die heffing betrekkelijk zijn te vinden in de Algemeene Wet van 26 Augustus 1822). Zie verder:AfscheidsR—,StrandR—,ZeeR—,ZeilR—,WaterR—.Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezonden,Om wraak te eischen voor ’t geschondenwaterrecht.Brandt,Grafschrift op de Haas.Recht, bw. — 1o. Het tegenovergestelde vanscheef.R—liggen,R—zijn, wordt van een schip gezegd, wanneer het aan geene zijde overhelt.Het schipR—leggen,R—stuwen(het in evenwicht brengen).2o. Rechtstreeks, in een rechte lijn, langs den kortsten weg.Wy varenR—op de haven aan:Wy zettenR—door naar Sina koers.Spreekwijze:R—door zee(zonder omwegen, op eerlijke wijs).Recht van onderzoek. — Recht om alle schepen in zee te onderzoeken, tengevolge het traktaat op 23 December 1841 tusschen de Groote Mogendheden ter krachtige beteugeling van den slavenhandel gesloten.Rechten, b. w. ofRichten. — Recht-op zetten, b. v. een schip, dat helt.Rechtwijzend, b. n. o. — ZieKompas.Reddeloos, b. n. — Zwaar beschadigd.Dat schip isR—geschoten(is door het vyandelijk geschut van zijn tuigaadje beroofd, zoo dat het onbekwaam is tot zeilen.)Reddingboei, z. n. v. — Groote drijvende ring of worst, van kurk of andere zelfstandigheid met wasdoek overtrokken, en welke men aan iemand, die in zee gevallen is, toewerpt, ten einde hy zich met behulp daarvan zoo lang boven water houde, tot men hem te hulp kan komen.Reddingboot, z. n. v. — Boot, ingericht om door de hoogste branding in zee te gaan ter redding van schipbreukelingen.Reede,Reê, z. n. v. — Zee, gedeeltelijk door land ingesloten, en aan de vaartuigen een ligplaats verschaffende, waar zy min of meer tegen wind en stroom beveiligd liggen.BeslotenR—(die geheel beschut is.)OpenR—(die gedeeltelijk aan den zeewind is blootgesteld.)Op deR—brengen,op deR—gaan liggen(een haven verlaten om het anker te werpen op deR—.)Een schip op deR—halen.TerR—liggen.DeR—van Texel,van ’t Vlie.Eerst keek ik door een kleine ruit,Naar oost en west en noord en zuid,Nu kijk ik door een grooter glas,Maar zie dereevan Texel pas.C. Loots.’t Prinsenhof.Somtijds wordt ook de stad zelve, waar deR—aan gelegen is, met dien naam bestempeld. Zoo zegtVondelin zijnLof der scheepvaart.Elck deser steden was een wijdvermaardeReede.En de stadGoedereedeofGoereeheeft er haar naam van.Reeder, z. n. m. — Hy, die een vaartuig uitrust of helpt uitrusten ter kaap- of koopvaart. De rechten en verplichtingen derR—sonderling tot den schipper, enz. zijn bepaald in het Wetb. van Kooph. II B II T. art. 320–340.Reeden, b. w. — Uitrusten,gereedmaken.Reedery, z. n. v. — Maatschap van Reeders. ZieReeder.Reef, z. n. v. — Smalle strook zeils. ZieRif.Reeling, z. n. v. — Samengetr. uitRegeling.Het dek tot aan deR—svol water.Reep, z. n. v. — End touw. ZieDraaiR—,KlokR—,ValR—enz.Reeven, o. w. — Reven innemen, insteken; de zeilen inkorten.Dicht Gereefde zeilen(alle zwevende zeilen vastgemaakt, verkort).Voor Gereefde fok lenzen voor ’t Gereefd grootzeil byleggen.Reef, oreefen plooi somwijlenHet al te zwellend zeil en schroom het overijlen.Bilderdijk.Ziekte der geleerden.Regalen, z. n. o. mv. — Stukgoederen, niet tot de lading behoorende.Regatta, z. n. v. — Zeiloefening te Venetiën.Regelingen, z. n. v. mv. — Kromme en met snijwerk voorziene lijsten, die den zwanenhals zijdelings schoren, de wanden van het galjoen helpen vormen, en tot steun dienen van den botteloef.Regen, z. n. m. — Water, dat in druppelen uit den hemel valt.Spreekwijze:R—breekt geen mastenMaar maakt slappe gasten.NaR—komt zonneschijn(voorspoed volgt op tegenspoed).Reggen, b. w. — De masten in lichte vaartuigen leggen: een mast op zijnRegof rug leggen.Reilen, o. w. — Thands buiten gebruik; maar dat, even als ’t Eng.reel, “draaien” beteekend moet hebben. Het is alleen nog gebleven in deSpreekwijze:Zoo als het Reilt en zeilt(zoo als het daar is: met al zijn toebehooren):—ten zij men hierTreilt en zeiltmoet lezen. (ZieTreil).Reiltop, z. n. m. — Vlaggestok.Reis, z. n. v. — Tocht.De schepen hebben een voorspoedigeR—gemaakt.Wy hebben zwaar weer opR—gehad.DeterugR—was beter dan deheenR—.DeR—aannemen(vertrekken).Spreekwijze:De grooteR—aannemen(sterven).Retoer, z. n. v. — 1o. Retoervracht, teruglading. Goederen, die een schip voor zijn terugreis inlaadt en ruilt tegen die welke het heeft aangebracht.2o. De voordeelen dier terugvracht.DeR—enzijn niet voordeelig geweest(De terugvracht heeft slechte rekening gegeven).Retoerschip, z. n. o. — Schip, dat terugkeert.In de oorlogen met Engeland werden veel Retoerschepen door den vyand genomen.Retoervloot, z. n. v. — Naam, welken men plach te geven aan de vloot der Kompagnie, die uit de volkplantingen naar ’t moederland terugkeerde.De O. I.R—.De W. I.R—.Retoervracht, z. n. v. — ZieRetoer.Reveille, z. n. v. — Trommelgeroffel, dat met het krieken van den dag plaats plaats heeft om het volk aan boord te wekken.Rib, z. n. v. — Strook houts, of balk, waarvan de verzameling het geraamte van een schip uitmaakt even als deR—bendat eens menschenlichaams.Ja, dan stoven balk enribbenuit de slingerende kiel.K. W. Bilderdijk.Ralowsburg.Ribbetjen, z. n. o. — Kleine Rib.HetR—van een luik;hetR—onder den bovensten spiegelboog.Richten, b. w. — Rechten, stellen. ZieRechten.Het GeschutR—(pointeeren).Op het kernschotR—,recht vooruitR—(het mikpunt horizontaal nemen en het stuk in het midden van de poort stellen).SchuinsR—, baksen(de monding van het stuk naar den kant van het voor- of van het achterschip wenden).Op het vaste boord, op den rompR—(het mikpunt op het midden der hoogtevan het vyandelyk schip nemen, in de richting van den grooten mast.)Op een grondschotR—, dompen(het mikpunt beneden de waterlijn nemen.)Dat tuig is goed Gericht, d. i. de raas zijn vierkant en waterpas gebrast en getopt.Riem, z. n. m. ofRoeispaan: — min of meer lange spaan, tegen het uiteinde waarvan een platte lepel of blad vastgespijkerd is, en met behulp waarvan men het water terugdrijft en een vaartuig doet voortgaan.Met eenR—sturen(door middel van eenR—in plaats van roer, het vaartuig in zijn richting houden.)RoeiR—,StuurR—,met kracht vanR—en.DubbeleR—en(korteR—en, wier lengte twee roeiers op denzelfden bank gedoogt).EnkeleR—en(waarvan het end binnen boords belet, dat er meer dan een roeier gezeten zij op elken bank.)ScheepsR—en(zeer langeR—en, welke men door de geschutpoorten van het achterschip brengt om brikken en lage vaartuigen by groote stilte in beweging te brengen.)R—ensnijden(met het vlak boven water houden.)Vaartuig van NR—en(zoodanig ingericht, dat menNR—enkan gebruiken om het voort te roeien.)TwintigR—ente water!(komm. om 20R—enuit te brengen.)R—enop!R—te boord(komm.).Spreekwijze:Eerst in de boot, keus vanR—en(wie eerst komt, die eerst maalt).Men moet roeien met deR—endie men heeft(men moet zich van de bestaande middelen of werktuigen bedienen, al zijn zy de beste niet).Hy roeit met zijn eigenR—en(hy beproeft zijn eigen krachten).Iemand op zijn eigenR—enlaten drijven(niet naar hem omzien, hem laten voortsukkelen).EenR—onder ’t zeil steken(met eenR—aan den lijkant roeien, om het vaartuig meer aan-de-wind te houden: alzoo: meer kracht of vaart aan de zaak byzetten).DeR—enbinnenhalen(de zaak laten varen).De siel is als een boot, die met ons gants vermogenWort tegen stroom geroeit en krachtig opgetogenGewis soo ons deriemmaar eenmaal stille staatIs ’t zeker, dat de schuit in haast te rugge gaat.Cats.Riemblad, z. n. o. — Het blad, of plat van een Riem, waarmede het water in ’t roeien geschept wordt.Riet, z. n. o. — Biezen, gewas, dat zich in de binnenwateren en ook aan den mond der rivieren veelvuldig voordoet.Spreekwijze:De boot in ’tR—sturen(iets in de war sturen: omdat een schipper, zijn vaartuig in ’tR—sturende, zeker is, vast te raken).Rietpark, z. m. o. — Weer, vischput: soort van omtuining, met staken enz. aan den oever der zee gemaakt, om visch te vangen en te bewaren.Rif, z. n. o. ofReef, beide in ’t mv.Reven. — 1o. Gedeelte of strook van een zeil, die by te sterken wind moet worden ingenomen.EenR—insteken,innemen(het zeil in zijn hoogte inkorten).EenR—uitsteken(de seizings,die het op de ra vasthielden, weder los maken.)Aan het laatsteR—zijn al de Reven inhebben.Spreekwijze:Een Reefjen inbinden(zijn staat verminderen).Een Reefjen losmaken(als men zich vol gegeten of gedronken heeft, een broek- of vestknoop losmaken, om wat luchtiger te zijn).2o. In ’t mv.Rifs,Riffen: Rei van klippen, koraalbanken, enz., de gedaante hebbende van eenRib, welk woord oorspronkelijk dezelfde beteekenis had alsR—.Het SchagerR—(een plaat aan den mond der Oostzee).Hier keert hy ze achter ’trifvan SchagenDaar in het Amelandsche rak.Oudaan.Zweedse hoogmoed.Rifband, z. n. m. — ZieSeizing.Rifleuvers, z. n. m. mv. — ZieLeuvers.Riflijn, z. n. v. — End touw, dat in het rif van het onderzeil gestoken wordt om het op het onderlijk te reeven.Riftalie, z. n. v. — Touw, waarmede het zeil by het reeven aan de nok van de ra wordt uitgehaald.Riggel, z. n. m. —Regel,lat; strook houts, die op de naden tusschen de planken gespijkerd wordt.Ring, z. n. m. — Cirkel van yzer, hout of koord. ZieAnkerR—,RaR—enz.Ringbout, z. n. n. — Yzeren of metalen bout, met een ring er aan, in het boord gedreven en dienende om de rolpaarden tegen boord te halen en vast te maken: ook midscheeps in het dek om het geschut achteruit te halen.Rob,z. n. v. — De maag van groote visschen.Spreekwijze:Hy slokt het al in zijnR—(hy haalt alles naar zich toe).Roede, z. n. v. — Ra, die in schuinsche richting aan den bezaansmast hangt en dient om de bezaan op te houden.Roef, z. n. v. — Overdekte plaats in post- of trekschuiten, en andere kleine binnenvaartuigen, waarin zich gewoonlijk de passagiers bevinden of waarin men by slecht weer gaat schuilen. De ingang tot deR—bevindt zich gewoonlijk tegen over den stuurstoel.Roei, z. n. m. — voorRoede(veroud.) voorRiem.Roeidol, z. n. — Opstaande pen in het boord van een roeivaartuig geslagen om de riemen tegen te houden.Roeien, o. en b. w. — Een vaartuig door middel van Roeien, ofRiemenbesturen.Met lange slagenR—,overlangsR—(zoo dat elke riemslag een gelijken cirkel beschrijft en met kracht aangehaald wordt.)In-de-windR—,op het zeetjenR—(tegen wind, tegen stroomR—.)Stuurboord,bakboordR—(zich alleen bedienen van de riemen, die rechts of links geplaatst zijn.)GelijkR—(van beide zijdenR—en.)R—die klaar is, ophalen(de eenige riemen, die gereed zijn, gebruiken).Met hangende bladenR—(R—zonder het water te doen opspatten.) Komm.Geroeid!(uitscheiden, ophouden met roeien).Spreekwijze:Men moetR—met de riemen die men heeft(men moet zich weten te behelpen).Tegen den stroom is ’t kwaadR—(het is moeilijk, zich tegen de openbare meening, de omstandigheden, of een overmachtigen invloed, te verzetten).Hy Roeit er aan of onder(hy heeft er de hand in).Onder het staande zeil is goedR—(het gaat gemakkelijk als men rijk is, of als men krachtige hulp heeft).Onder ’t zeyltjen is goedroeyen,Want ’t sal niemant light vermoeyen.Cats.Met tien riemen naar lager walR—.(Den boel opmaken, zoo dat men ’t verderf te gemoet gaat).Roeier, z. n. m. — Hy die roeit.Een handigR—.Een sloep met tienR—sbemand.Roeiklamp, z. n. v. — Klamp, op het dolboord geplaatst om steun aan den riem te geven.Roeistrop, z. n. m. — Strop, aan den roeidol vastgemaakt, dienende om er een riem door te steken.Roeper, z. n. m. — ofScheepsroeper. Blikken of koperen spreektrompet, met behulp waarvan men zich op verren afstand kan laten hooren.EnkeleR—.SchuifR—.GrooteR—(die ingeschoven kan worden.)GevechtsR—.BatteryR—(die recht op en neêr de bevelen, die boven gegeven worden, in de batteryen doet verstaan).Roer, z. n. o. — Getimmerte, waarvan de beide zijden evenwijdig uitgestrekt en gelijk zijn, terwijl haar dikte onbeteekenend is in verhouding tot haar overige uitgebreidheid. HetR—is onmisbaar aan elk zeevaartuig, om de werking, welke het ontfangt, daaraan mede te deelen, en er een horizontale wending aan te geven, waartoe zijn stelling aan het achterschip het in staat stelt.Hoek van hetR—(hoek, welken hetR—beschrijft, en die nooit grooter wezen kan dan 34 graden.)HetR—over een ander boord leggen(de tegenzijde van hetR—aan den aandrang van het water blootstellen.)HetR—verkeerd aan boord leggen(als het schip deinst of achteruitzet.)Uit zijnR—loopen(als door hooge zee hetR—uit het water komt.)Goed naar hetR—luisteren,scherp op zijnR—zijn(wordt een schip gezegd te doen, wanneer het gemakkelijk de werking van hetR—volgt.)Aan hetR—staan(sturen.)TeR—staan.En zoo lang om Noord en ZuyenBy den baas teroer gestaen.Huyghens.Het grootst gewelt, de grootste kraghtWort in den haast tot niet gebraght,Ten zy dat wysheit voor en na,Ten zy beleidte roere sta.Cats.Spreekwijze:HetR—in handen hebben(de zaak besturen).HetR—van Staat(de regeering, het hoofdbewind).Hy is aan ’tR—gekomen(aan ’t gezach).Hou uwR—recht(val niet, waggel niet).HetR—is van ’t schip(er is geen orde of tucht).HetR—ligt er naar(het moet er mede door).Zijn poos teR—staan(zijn beurt hebben).Hy houdt hetR—in het water(hy houdt de zaak aan den gang).Men luistert niet naar hetR—(men is ongehoorzaam).Hy steekt hetR—in de heg(hy scheidt uit met varen, hy blijft aan land).Hy hangt het roer aan de scheg(hy werkt geheel verkeerd).’tR—aan boord leggen, en vast zetten(binden); dit geschiedt als men voor storm bygedraaid is.—(Men heeft in tegenspoed alles gedaan wat men konde doen, en moet nu op beter hopen.)Het hoofd is hetR—van ’t schip.’t Verstand, door ’t dwalen van zijn werktuig, schokt en zwiertNiet anders dan het roer dat heel de hulk bestiert.Bilderdijk,Ziekte der Gel.Roerband, z. n. m. — Yzeren band, waarmede het Roer bedwongen wordt.Ende als sy de anckers opgehaelt hadden, gaven sy het schip de zee over, met eenen deR—enlosmakende.Handel.XXVII: 40.Roerganger, z. n. m. — Man, die aan ’t Roer staat.Roerhaken, z. n. v. mv. — Haken, aan het Roer van een schip gehecht, met pennen voorzien, die in de openingen van de vingerlingen komen.Roering, z. n. v. — Bewoelingsbekleeding van den ring van het Anker. ZieAnkerroering.Roerklomp, z. n. m. —Zogklomp,hak,klik van ’t Roer. Stukken eikenhout, aan de schacht vastgeklonken en het buitenste, uitspringende gedeelte van het Roer vormende.Roerpen, z. n. v. ofInspit. — Hefboom, die met het eene einde in de schacht vastzit, en met behulp waarvan men het Roer wendt.Roersleuf, z. n. v. — Sleuf, welke men gewoonlijk vindt op den smalsten rand van het Roer.Roerstel, z. n. m. — Toestel, waarmede het Roer aan het schip hangt en waardoor het draaien kan.Roertalie, z. n. v. — Talie, met metalen kettingen aan het Roer bevestigd en dienende om het vast te zetten. OokNoodtaliegenaamd, omdat men er, wanneer de roerpen gebroken is, het roer door moet besturen.Roezemoezig, b. n. — Wild, onstuimig.R—weer.—’t Ziet erR—uit.Roezemoezen, z. n. m. mv. — Yzeren of gegoten banden, die den voorsteven aan de kiel vastbinden.Roffel, z. n. m. — Soort van schaaf, waar het ruigste van de deelen of planken meê wordt afgeschaafd.Spreekwijze:Hy loopt er maar met denR—over(maar los over heen).Rog, z. n. v. — Min geachte zeevisch.Spreekwijze:Was er slimmerR—aan zee, die zoû my aan boord komen(slechter kon ik het niet treffen).Rok, z. n. v. — Lap prezenning, die ergends over getrokken is.Spreekwijze:ZijnR—keeren(zijn huik naar den wind hangen).Rol, z. n. v. ofMonsterrol. — Algemeene lijst der namen en hoedanigheden van al de personen aan boord, ’t zij in dienst van ’t schip, ’t zij passagiers.Geschutrol, waarby de manschappen aan de batteryen zijn geplaatst.Zeilrol, waarby zy aan de onderscheidene zeilen zijn verdeeld.Allarmrol, waarby ieder zijn plaats in ’t gevecht is aangewezen.Baksrol, waarby het volk in bakken is verdeeld.Roller, z. n. m. — Zware golf.Er loopt een geweldige zee, met gevaarlijkeR—srecht de baai in.Rolling, z. n. v. — Beweging van het water.Het rif is noch doorR—, noch door waterverkleuring op eenigen afstand zichtbaar.Rolpaard, z. n. o. — Scheepsaffuit.Rolrand, z. n. m. — ZieKraalrand.Romp, z. n. m. — Het lichaam van een schip, van mastwiek en tuigaadje ontbloot.Ronde, z. n. v. — Bezoek, ’t welk een officier, ’t zij aan boord, ’t zij in een haven, doet, om te zien of alles in orde is.Rondgat, z. n. o. — Schip, waarvan de achtersteven Rond is.Rondhout, z. n. o. — Hout, dat rond is, als masten, stengen enz.Al zijnR—is hem afgeschoten.Roos, z. n. v. — 1oofKompasroos.Spreekwijze:Onder deR—(in ’t geheim, omdat in de kajuit een kompas van de zoldering plach te hangen en hetgeen daar gesproken werd dus onder de kompasR—verhandeld werd).2o. ZieRozebouten.Rooster, z. n. m. — 1o. ofRoosterwerk. Verzameling houten, die elkander rechthoekig kruisen en tot grondslag dienen voor een schip in aanbouw.2o. Zware latten, in ’t vierkant gekruist, die voor luiken op de openingen van het dek gelegd worden en licht en lucht binnenlaten.DenR—klaar maken.De door den krijgsraad veroordeelde, wordt aan een staandenR—gebonden en met handdagen (zieDag) afgestraft.Rosbank, z. n. m. — ZieDolbank.Rots, z. n. v. — Steenen klip.De St. PaulusR—.Wy stooten op eenR—.Rozebouten, z. n. m. mv. — Bouten van rond yzer, aan het achtereind met een kop voorzien, en aan het vooreinde gedeeltelijk plat, met dien verstande, dat er eenige dammetjens of neuten, Rozen genaamd, aan gespaard zijn. In het gebruik verschillen zy van deVoorbouten, dat er geen spijkers, maar vierkanten krammen over geslagen worden, waartegen de Rozen steunen.Rug, z. n. v. — Wordt het schip gezegd tehebben, ofop te steken, als het doorzet.Ruggeton, z. n. o. (veroud.) — Net bewerkte inschuifplank, tot ruggesteun dienende aan een officier, die achter in een sloep gezeten is, en hem afscheidende van den man, die aan ’t roer zit; thands:Hekkebord.Ruggegraat, z. n. m. — ZieZwanenhals.Ruggepaarden, z. n. m. — Touwen, gespannen tot steun van de Rug, en om ’t vallen te beletten.Ruilhandel, z. n. m. — Handel, waarby koopwaren tegen goederen verwisseld worden. DeR—wordt nog inzonderheid op de kusten van Afrika gedreven, waar men, voor de aangebrachte goederen, olifantstanden, stofgoud, gom, enz. in Ruil aanneemt.Ruim, b. n. — Byzeeofsopgevoegd, heeftR—de beteekenis van “open, vol.”Wy voeren hetR—esop in(de volle zee in).DeR—ezee kiezen(zich van de kusten verwijderen).Ruim, z. n. o. — Binnenste diepte van een schip, van ’t eene einde tot het andere, onder het koebrugdek, of wanneer dit niet bestaat, onder het tusschendek;—of gedeelte daarvan, alsVoorR—,AchterR—,WaterR—,WijnR—.Ruimbalken, z. n. m. mv. — ZieLastbalken.Ruimen, o. w. — Wordt de wind gezegd te doen, wanneer hy, eerst minder gunstig zijnde, uit een meer voordeeligen hoek begint te waaien.Ruimen, b. w. — Verlaten.De zeeR—(zich uit zee begeven).Ruimgast, z. n. m. — Matroos, bekwaam om by laden en ontladen in het Ruim te werken.Ruimschoots, bw. — Den wind meer achterlijk dan dwars. ZieSchoot.R—zeilen.Ruimte, z. n. v. — Voor: “de Ruime Zee”DeR—kiezen(zich in volle zee begeven, ook: zich verwijderen uit gevaar).Ruischen, o. w. — Bruischen: dof geluid, dat de wind of de zee maakt.Hoort gy de golvenR—?Ruitsgewijs, bw. — ZieOrde.Rukwind, z. n. m. — Wind, die plotslings en met felheid waait, zoodat hy verhevenheden omver Rukt.Rusten, z. n. v. mv. — Zware breede met yzeren band beslagen planken, die, in hare breedte vlak liggende, aan het buitenboord ter hoogte van het bovendek bevestigd zijn. Aan hare buitenzijde bevinden zich de Rustyzers, die, schuins afloopende, in het boord zijn gehecht en aan wier bovenkant de juffers (doodshoofden) vast zijn, waaraan het staande want door de talreepen wordt vastgemaakt. DeR—dienen ook om aan de onderwanden breeder te doen uitstaan en dus aan de masten meer steun te geven.Rustyzer, z. n. o. — ZieRusten.Rustlijn, z. n. v. — Touw, of keten, die het anker ophoudt als het op den boeg ligt.Ruw, b. n. — Onstuimig, wild.R—weer.Ry, z. n. v. — Rang, gelid.Die schepen lagen in de eersteR—.Rijbed, z. n. o. — Schaal, die het voorste van een ondermast bedekt.Rijden, o. w. — Een schip wordt gezegd teR—, wanneer het voor anker liggende vaartuig op en neder geslingerd wordt als een paard dat galopeert.Hy is achter zijn anker ondergereden(gezonken).Wat schaedt een ancker quyt,Soo langh het schip in zee noch op een anderrijdt.Huyghens,Mengelingen.Rijgen, b. w. — Vereenigen, door een klein touw of een raband te halen door gaten, langs de lijken, welke men wil te samen voegen.Een zeil,een lijzeil,bonnetR—.Rijzen, o. w. — Zich verheffen, overheengaan.Gemakkelijk op de zeeR—(gemakkelijk over een golf heenglijden).

Ra, z. n. v. — Lange, ronde spier, aan een mast of steng hangende en dienende om een zeil op te houden, welks bovenzijde er aan verbonden wordt.GrooteR—,FokkeR—,GrootMarszeilsR—,VoormarszeilsR—,VoormarseR—,BramzeilsR—,BramR—,KruiszeilsR—,KruisR—,BagijnR—, (waaraan geen zeil hangt),KruisbovenbramsR—,BovengrietjensR—,BlindeR—(die onder den boegspriet geheschen wordt om het want der lijzeilspieren van de kluivers op te houden) enz.Van deR—vallen(plach een straf aan boord te zijn).Raam van kiel en stevens, z. n. o. — Het langsscheeps raamvormig samenstel, dat den grondslag uitmaakt der samenstelling van een schip.Raband, z. n. m. — Kort touw, dienende om voorwerpen samen te binden.R—en, waarmede een zeil wordt aangeslagen(waarmede het aan de ra wordt vastgemaakt).Rabatschaaf, z. n. m. — Soort van schaaf.Rabatten, b. w. — Dichtschaven.Rabatyzer, z. n. o. — Spijkeryzer, dat in plaats van snede een half cirkelvormige keep heeft.Rad, z. n. o. — Wiel, dienende om het roer te besturen.Raderboot, z. n. v. — Boot of schuit, die door middel van raderen in beweging wordt gebracht.Raderkast,z. n. v. — Half cylindrisch getimmerte, met geverwde planken bekleed, en de raderen eener stoomboot boven de waterlijn overdekkende.Rafeling, z. n. v. — Kabbeling of brabbeling in het water.De klip is alleen kenbaar aan een geringeR—.StroomR—die by ’t kenteren van ’t tij plaats heeft.Rafian, z. n. v. — Klein vaartuig, met een enkel latijnzeil, op de Middellandsche zee in gebruik.Rahout, z. n. o. — Sent van de gilling, sent die het scheepsboord op de hoogte der loopgangen sluit, en op groote schepen als een soort van Barghout kan worden aangemerkt.Rak, z. n. o. — 1o. Met leder bekleed touw, waarmede de ra tegen den mast of steng wordt gehouden: het is met vet besmeerd, om het by ’t ophijschen of strijken van de ra, om den mast of steng te doen glijden: kleine vaartuigen hebben voor hun lichte razeilen een soort van kraag, bestaande uit houte ballen, aan een lijn geregen.Fokke,groot- en grootMarseR—,BramR—.De kluiverbeugel dient totR—.2o. Zeegat.Hier keert hy z’achter ’t rif van Schagen,Daar in het Amelandscherak.Oudaan.Zweedse Hoogmoed.3o. End zees of weegs, dat men nog te zeilen heeft.Spreekwijze:Daar is eenR—jeninden wind(daar is eenige hapering of tegenspoed).Raketting, z. n. v. — Ketting, die de Ra vasthoudt.Rakketalie, z. n. v. — Talie, waarmede de Rakken worden vastgezet, ten einde het stooten van de ra te beletten, of bygevierd zijnde ruimte geven om de ra by-de-wind te brassen.Rakketros, z. n. m. — Tros of lijn, die het Rak ophoudt.Rakring, z. n. m. — Yzeren ring, die tot Rak dient aan de kleine Raas.Ralijk, z. n. o. — Bovenlijk van een zeil, dat aan de Ra vastzit.Ram, z. n. m. ofRamblok. — Kort, zwaar en vierkant stuk hout, dat, door vele lieden in beweging gebracht, dient om op wiggen te bonzen, die een schip in beweging moeten brengen om het van stapel te doen loopen.Ramhout, z. n. o. — Werktuig, by het mastemaken in gebruik.Rammen, b. w. — Wegbonzen, als met de palen by ’t afloopen der schepen geschiedt.Rampaard, z. n. o. ofRolpaard. — Scheepsaffuit. In de oude ordonnantiën staat veelalRappaert.Rand, z. n. m. — Wordt voor den Top van een mast genomen b. v. in de uitdrukkingDe zeils op denR—laten loopen(de marszeils neer te stijken).Randgaar, z. n. v. — Buitenverband.DeR—van een boot.Rank, b. n. — Wordt een schip gezegd te zijn, wanneer het, by geringen wind, sterk overhelt.Rantsoen, z. n. o. —1o. Hoeveelheid brood, mondkost, drank enz. die aan de manschap wordt uitgedeeld.AnderhalfR—(onderofficiersR—.)EnkelR—(matrozenR—).2o. VoorRantsoenhouten.De ronde kimmen enrantsoenenzijn beloopenVan schuim, door zulk een slagh oprijzende uit den grondt.Antonides.IJstroom.Rantsoenhouten, z. n. o. mv. — Twee overhellende en vereenigde stukken hout die op den achtersteven dragen en naar de hoogste spanten van den achterboeg oprijzende, een deel uitmaken van den spiegel.Randsoenkist, z. n. v. — Aan ieder bak is eenR—, die tot berging van ’t Rantsoen en tevens tot etenstafel dient.Rappaerd. — ZieRampaard.Ras, z. n. v. — Wiel, draaikolk.Daar gaat een tij als eenR—(een gevaarlijk tij.)DeR—senvan Portland,van de Saintes.Raschip, z. n. o. — Vierkant, of met Razeilen getuigd schip. Men zegt eenR—in tegenstelling van een smakschip.Razeil, z. n. o. — Zeil, dat aan de Ra is vastgemaakt.HetR—nae den wint opgehaelt hebbende, hielden sy het nae den oever toe.Handel.XXVII. 40.Recherche-vaartuig, z. n. o. — Vaartuig met Rijks ambtenaren aan boord, dat zich aan de zeegaten en op de groote binnenwateren ophoudt, om de schepen te onderzoeken, en tegen alle soorten van sluikery te waken.Recht, z. n. o. — Belasting.In- en UitgaandeR—en(Rechten op sommige, het Rijk binnenkomende en uitgaande goederen)R—envan In-, Uit- en doorvoer(de heffing daarvan is geregeld en de bepalingen tot die heffing betrekkelijk zijn te vinden in de Algemeene Wet van 26 Augustus 1822). Zie verder:AfscheidsR—,StrandR—,ZeeR—,ZeilR—,WaterR—.Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezonden,Om wraak te eischen voor ’t geschondenwaterrecht.Brandt,Grafschrift op de Haas.Recht, bw. — 1o. Het tegenovergestelde vanscheef.R—liggen,R—zijn, wordt van een schip gezegd, wanneer het aan geene zijde overhelt.Het schipR—leggen,R—stuwen(het in evenwicht brengen).2o. Rechtstreeks, in een rechte lijn, langs den kortsten weg.Wy varenR—op de haven aan:Wy zettenR—door naar Sina koers.Spreekwijze:R—door zee(zonder omwegen, op eerlijke wijs).Recht van onderzoek. — Recht om alle schepen in zee te onderzoeken, tengevolge het traktaat op 23 December 1841 tusschen de Groote Mogendheden ter krachtige beteugeling van den slavenhandel gesloten.Rechten, b. w. ofRichten. — Recht-op zetten, b. v. een schip, dat helt.Rechtwijzend, b. n. o. — ZieKompas.Reddeloos, b. n. — Zwaar beschadigd.Dat schip isR—geschoten(is door het vyandelijk geschut van zijn tuigaadje beroofd, zoo dat het onbekwaam is tot zeilen.)Reddingboei, z. n. v. — Groote drijvende ring of worst, van kurk of andere zelfstandigheid met wasdoek overtrokken, en welke men aan iemand, die in zee gevallen is, toewerpt, ten einde hy zich met behulp daarvan zoo lang boven water houde, tot men hem te hulp kan komen.Reddingboot, z. n. v. — Boot, ingericht om door de hoogste branding in zee te gaan ter redding van schipbreukelingen.Reede,Reê, z. n. v. — Zee, gedeeltelijk door land ingesloten, en aan de vaartuigen een ligplaats verschaffende, waar zy min of meer tegen wind en stroom beveiligd liggen.BeslotenR—(die geheel beschut is.)OpenR—(die gedeeltelijk aan den zeewind is blootgesteld.)Op deR—brengen,op deR—gaan liggen(een haven verlaten om het anker te werpen op deR—.)Een schip op deR—halen.TerR—liggen.DeR—van Texel,van ’t Vlie.Eerst keek ik door een kleine ruit,Naar oost en west en noord en zuid,Nu kijk ik door een grooter glas,Maar zie dereevan Texel pas.C. Loots.’t Prinsenhof.Somtijds wordt ook de stad zelve, waar deR—aan gelegen is, met dien naam bestempeld. Zoo zegtVondelin zijnLof der scheepvaart.Elck deser steden was een wijdvermaardeReede.En de stadGoedereedeofGoereeheeft er haar naam van.Reeder, z. n. m. — Hy, die een vaartuig uitrust of helpt uitrusten ter kaap- of koopvaart. De rechten en verplichtingen derR—sonderling tot den schipper, enz. zijn bepaald in het Wetb. van Kooph. II B II T. art. 320–340.Reeden, b. w. — Uitrusten,gereedmaken.Reedery, z. n. v. — Maatschap van Reeders. ZieReeder.Reef, z. n. v. — Smalle strook zeils. ZieRif.Reeling, z. n. v. — Samengetr. uitRegeling.Het dek tot aan deR—svol water.Reep, z. n. v. — End touw. ZieDraaiR—,KlokR—,ValR—enz.Reeven, o. w. — Reven innemen, insteken; de zeilen inkorten.Dicht Gereefde zeilen(alle zwevende zeilen vastgemaakt, verkort).Voor Gereefde fok lenzen voor ’t Gereefd grootzeil byleggen.Reef, oreefen plooi somwijlenHet al te zwellend zeil en schroom het overijlen.Bilderdijk.Ziekte der geleerden.Regalen, z. n. o. mv. — Stukgoederen, niet tot de lading behoorende.Regatta, z. n. v. — Zeiloefening te Venetiën.Regelingen, z. n. v. mv. — Kromme en met snijwerk voorziene lijsten, die den zwanenhals zijdelings schoren, de wanden van het galjoen helpen vormen, en tot steun dienen van den botteloef.Regen, z. n. m. — Water, dat in druppelen uit den hemel valt.Spreekwijze:R—breekt geen mastenMaar maakt slappe gasten.NaR—komt zonneschijn(voorspoed volgt op tegenspoed).Reggen, b. w. — De masten in lichte vaartuigen leggen: een mast op zijnRegof rug leggen.Reilen, o. w. — Thands buiten gebruik; maar dat, even als ’t Eng.reel, “draaien” beteekend moet hebben. Het is alleen nog gebleven in deSpreekwijze:Zoo als het Reilt en zeilt(zoo als het daar is: met al zijn toebehooren):—ten zij men hierTreilt en zeiltmoet lezen. (ZieTreil).Reiltop, z. n. m. — Vlaggestok.Reis, z. n. v. — Tocht.De schepen hebben een voorspoedigeR—gemaakt.Wy hebben zwaar weer opR—gehad.DeterugR—was beter dan deheenR—.DeR—aannemen(vertrekken).Spreekwijze:De grooteR—aannemen(sterven).Retoer, z. n. v. — 1o. Retoervracht, teruglading. Goederen, die een schip voor zijn terugreis inlaadt en ruilt tegen die welke het heeft aangebracht.2o. De voordeelen dier terugvracht.DeR—enzijn niet voordeelig geweest(De terugvracht heeft slechte rekening gegeven).Retoerschip, z. n. o. — Schip, dat terugkeert.In de oorlogen met Engeland werden veel Retoerschepen door den vyand genomen.Retoervloot, z. n. v. — Naam, welken men plach te geven aan de vloot der Kompagnie, die uit de volkplantingen naar ’t moederland terugkeerde.De O. I.R—.De W. I.R—.Retoervracht, z. n. v. — ZieRetoer.Reveille, z. n. v. — Trommelgeroffel, dat met het krieken van den dag plaats plaats heeft om het volk aan boord te wekken.Rib, z. n. v. — Strook houts, of balk, waarvan de verzameling het geraamte van een schip uitmaakt even als deR—bendat eens menschenlichaams.Ja, dan stoven balk enribbenuit de slingerende kiel.K. W. Bilderdijk.Ralowsburg.Ribbetjen, z. n. o. — Kleine Rib.HetR—van een luik;hetR—onder den bovensten spiegelboog.Richten, b. w. — Rechten, stellen. ZieRechten.Het GeschutR—(pointeeren).Op het kernschotR—,recht vooruitR—(het mikpunt horizontaal nemen en het stuk in het midden van de poort stellen).SchuinsR—, baksen(de monding van het stuk naar den kant van het voor- of van het achterschip wenden).Op het vaste boord, op den rompR—(het mikpunt op het midden der hoogtevan het vyandelyk schip nemen, in de richting van den grooten mast.)Op een grondschotR—, dompen(het mikpunt beneden de waterlijn nemen.)Dat tuig is goed Gericht, d. i. de raas zijn vierkant en waterpas gebrast en getopt.Riem, z. n. m. ofRoeispaan: — min of meer lange spaan, tegen het uiteinde waarvan een platte lepel of blad vastgespijkerd is, en met behulp waarvan men het water terugdrijft en een vaartuig doet voortgaan.Met eenR—sturen(door middel van eenR—in plaats van roer, het vaartuig in zijn richting houden.)RoeiR—,StuurR—,met kracht vanR—en.DubbeleR—en(korteR—en, wier lengte twee roeiers op denzelfden bank gedoogt).EnkeleR—en(waarvan het end binnen boords belet, dat er meer dan een roeier gezeten zij op elken bank.)ScheepsR—en(zeer langeR—en, welke men door de geschutpoorten van het achterschip brengt om brikken en lage vaartuigen by groote stilte in beweging te brengen.)R—ensnijden(met het vlak boven water houden.)Vaartuig van NR—en(zoodanig ingericht, dat menNR—enkan gebruiken om het voort te roeien.)TwintigR—ente water!(komm. om 20R—enuit te brengen.)R—enop!R—te boord(komm.).Spreekwijze:Eerst in de boot, keus vanR—en(wie eerst komt, die eerst maalt).Men moet roeien met deR—endie men heeft(men moet zich van de bestaande middelen of werktuigen bedienen, al zijn zy de beste niet).Hy roeit met zijn eigenR—en(hy beproeft zijn eigen krachten).Iemand op zijn eigenR—enlaten drijven(niet naar hem omzien, hem laten voortsukkelen).EenR—onder ’t zeil steken(met eenR—aan den lijkant roeien, om het vaartuig meer aan-de-wind te houden: alzoo: meer kracht of vaart aan de zaak byzetten).DeR—enbinnenhalen(de zaak laten varen).De siel is als een boot, die met ons gants vermogenWort tegen stroom geroeit en krachtig opgetogenGewis soo ons deriemmaar eenmaal stille staatIs ’t zeker, dat de schuit in haast te rugge gaat.Cats.Riemblad, z. n. o. — Het blad, of plat van een Riem, waarmede het water in ’t roeien geschept wordt.Riet, z. n. o. — Biezen, gewas, dat zich in de binnenwateren en ook aan den mond der rivieren veelvuldig voordoet.Spreekwijze:De boot in ’tR—sturen(iets in de war sturen: omdat een schipper, zijn vaartuig in ’tR—sturende, zeker is, vast te raken).Rietpark, z. m. o. — Weer, vischput: soort van omtuining, met staken enz. aan den oever der zee gemaakt, om visch te vangen en te bewaren.Rif, z. n. o. ofReef, beide in ’t mv.Reven. — 1o. Gedeelte of strook van een zeil, die by te sterken wind moet worden ingenomen.EenR—insteken,innemen(het zeil in zijn hoogte inkorten).EenR—uitsteken(de seizings,die het op de ra vasthielden, weder los maken.)Aan het laatsteR—zijn al de Reven inhebben.Spreekwijze:Een Reefjen inbinden(zijn staat verminderen).Een Reefjen losmaken(als men zich vol gegeten of gedronken heeft, een broek- of vestknoop losmaken, om wat luchtiger te zijn).2o. In ’t mv.Rifs,Riffen: Rei van klippen, koraalbanken, enz., de gedaante hebbende van eenRib, welk woord oorspronkelijk dezelfde beteekenis had alsR—.Het SchagerR—(een plaat aan den mond der Oostzee).Hier keert hy ze achter ’trifvan SchagenDaar in het Amelandsche rak.Oudaan.Zweedse hoogmoed.Rifband, z. n. m. — ZieSeizing.Rifleuvers, z. n. m. mv. — ZieLeuvers.Riflijn, z. n. v. — End touw, dat in het rif van het onderzeil gestoken wordt om het op het onderlijk te reeven.Riftalie, z. n. v. — Touw, waarmede het zeil by het reeven aan de nok van de ra wordt uitgehaald.Riggel, z. n. m. —Regel,lat; strook houts, die op de naden tusschen de planken gespijkerd wordt.Ring, z. n. m. — Cirkel van yzer, hout of koord. ZieAnkerR—,RaR—enz.Ringbout, z. n. n. — Yzeren of metalen bout, met een ring er aan, in het boord gedreven en dienende om de rolpaarden tegen boord te halen en vast te maken: ook midscheeps in het dek om het geschut achteruit te halen.Rob,z. n. v. — De maag van groote visschen.Spreekwijze:Hy slokt het al in zijnR—(hy haalt alles naar zich toe).Roede, z. n. v. — Ra, die in schuinsche richting aan den bezaansmast hangt en dient om de bezaan op te houden.Roef, z. n. v. — Overdekte plaats in post- of trekschuiten, en andere kleine binnenvaartuigen, waarin zich gewoonlijk de passagiers bevinden of waarin men by slecht weer gaat schuilen. De ingang tot deR—bevindt zich gewoonlijk tegen over den stuurstoel.Roei, z. n. m. — voorRoede(veroud.) voorRiem.Roeidol, z. n. — Opstaande pen in het boord van een roeivaartuig geslagen om de riemen tegen te houden.Roeien, o. en b. w. — Een vaartuig door middel van Roeien, ofRiemenbesturen.Met lange slagenR—,overlangsR—(zoo dat elke riemslag een gelijken cirkel beschrijft en met kracht aangehaald wordt.)In-de-windR—,op het zeetjenR—(tegen wind, tegen stroomR—.)Stuurboord,bakboordR—(zich alleen bedienen van de riemen, die rechts of links geplaatst zijn.)GelijkR—(van beide zijdenR—en.)R—die klaar is, ophalen(de eenige riemen, die gereed zijn, gebruiken).Met hangende bladenR—(R—zonder het water te doen opspatten.) Komm.Geroeid!(uitscheiden, ophouden met roeien).Spreekwijze:Men moetR—met de riemen die men heeft(men moet zich weten te behelpen).Tegen den stroom is ’t kwaadR—(het is moeilijk, zich tegen de openbare meening, de omstandigheden, of een overmachtigen invloed, te verzetten).Hy Roeit er aan of onder(hy heeft er de hand in).Onder het staande zeil is goedR—(het gaat gemakkelijk als men rijk is, of als men krachtige hulp heeft).Onder ’t zeyltjen is goedroeyen,Want ’t sal niemant light vermoeyen.Cats.Met tien riemen naar lager walR—.(Den boel opmaken, zoo dat men ’t verderf te gemoet gaat).Roeier, z. n. m. — Hy die roeit.Een handigR—.Een sloep met tienR—sbemand.Roeiklamp, z. n. v. — Klamp, op het dolboord geplaatst om steun aan den riem te geven.Roeistrop, z. n. m. — Strop, aan den roeidol vastgemaakt, dienende om er een riem door te steken.Roeper, z. n. m. — ofScheepsroeper. Blikken of koperen spreektrompet, met behulp waarvan men zich op verren afstand kan laten hooren.EnkeleR—.SchuifR—.GrooteR—(die ingeschoven kan worden.)GevechtsR—.BatteryR—(die recht op en neêr de bevelen, die boven gegeven worden, in de batteryen doet verstaan).Roer, z. n. o. — Getimmerte, waarvan de beide zijden evenwijdig uitgestrekt en gelijk zijn, terwijl haar dikte onbeteekenend is in verhouding tot haar overige uitgebreidheid. HetR—is onmisbaar aan elk zeevaartuig, om de werking, welke het ontfangt, daaraan mede te deelen, en er een horizontale wending aan te geven, waartoe zijn stelling aan het achterschip het in staat stelt.Hoek van hetR—(hoek, welken hetR—beschrijft, en die nooit grooter wezen kan dan 34 graden.)HetR—over een ander boord leggen(de tegenzijde van hetR—aan den aandrang van het water blootstellen.)HetR—verkeerd aan boord leggen(als het schip deinst of achteruitzet.)Uit zijnR—loopen(als door hooge zee hetR—uit het water komt.)Goed naar hetR—luisteren,scherp op zijnR—zijn(wordt een schip gezegd te doen, wanneer het gemakkelijk de werking van hetR—volgt.)Aan hetR—staan(sturen.)TeR—staan.En zoo lang om Noord en ZuyenBy den baas teroer gestaen.Huyghens.Het grootst gewelt, de grootste kraghtWort in den haast tot niet gebraght,Ten zy dat wysheit voor en na,Ten zy beleidte roere sta.Cats.Spreekwijze:HetR—in handen hebben(de zaak besturen).HetR—van Staat(de regeering, het hoofdbewind).Hy is aan ’tR—gekomen(aan ’t gezach).Hou uwR—recht(val niet, waggel niet).HetR—is van ’t schip(er is geen orde of tucht).HetR—ligt er naar(het moet er mede door).Zijn poos teR—staan(zijn beurt hebben).Hy houdt hetR—in het water(hy houdt de zaak aan den gang).Men luistert niet naar hetR—(men is ongehoorzaam).Hy steekt hetR—in de heg(hy scheidt uit met varen, hy blijft aan land).Hy hangt het roer aan de scheg(hy werkt geheel verkeerd).’tR—aan boord leggen, en vast zetten(binden); dit geschiedt als men voor storm bygedraaid is.—(Men heeft in tegenspoed alles gedaan wat men konde doen, en moet nu op beter hopen.)Het hoofd is hetR—van ’t schip.’t Verstand, door ’t dwalen van zijn werktuig, schokt en zwiertNiet anders dan het roer dat heel de hulk bestiert.Bilderdijk,Ziekte der Gel.Roerband, z. n. m. — Yzeren band, waarmede het Roer bedwongen wordt.Ende als sy de anckers opgehaelt hadden, gaven sy het schip de zee over, met eenen deR—enlosmakende.Handel.XXVII: 40.Roerganger, z. n. m. — Man, die aan ’t Roer staat.Roerhaken, z. n. v. mv. — Haken, aan het Roer van een schip gehecht, met pennen voorzien, die in de openingen van de vingerlingen komen.Roering, z. n. v. — Bewoelingsbekleeding van den ring van het Anker. ZieAnkerroering.Roerklomp, z. n. m. —Zogklomp,hak,klik van ’t Roer. Stukken eikenhout, aan de schacht vastgeklonken en het buitenste, uitspringende gedeelte van het Roer vormende.Roerpen, z. n. v. ofInspit. — Hefboom, die met het eene einde in de schacht vastzit, en met behulp waarvan men het Roer wendt.Roersleuf, z. n. v. — Sleuf, welke men gewoonlijk vindt op den smalsten rand van het Roer.Roerstel, z. n. m. — Toestel, waarmede het Roer aan het schip hangt en waardoor het draaien kan.Roertalie, z. n. v. — Talie, met metalen kettingen aan het Roer bevestigd en dienende om het vast te zetten. OokNoodtaliegenaamd, omdat men er, wanneer de roerpen gebroken is, het roer door moet besturen.Roezemoezig, b. n. — Wild, onstuimig.R—weer.—’t Ziet erR—uit.Roezemoezen, z. n. m. mv. — Yzeren of gegoten banden, die den voorsteven aan de kiel vastbinden.Roffel, z. n. m. — Soort van schaaf, waar het ruigste van de deelen of planken meê wordt afgeschaafd.Spreekwijze:Hy loopt er maar met denR—over(maar los over heen).Rog, z. n. v. — Min geachte zeevisch.Spreekwijze:Was er slimmerR—aan zee, die zoû my aan boord komen(slechter kon ik het niet treffen).Rok, z. n. v. — Lap prezenning, die ergends over getrokken is.Spreekwijze:ZijnR—keeren(zijn huik naar den wind hangen).Rol, z. n. v. ofMonsterrol. — Algemeene lijst der namen en hoedanigheden van al de personen aan boord, ’t zij in dienst van ’t schip, ’t zij passagiers.Geschutrol, waarby de manschappen aan de batteryen zijn geplaatst.Zeilrol, waarby zy aan de onderscheidene zeilen zijn verdeeld.Allarmrol, waarby ieder zijn plaats in ’t gevecht is aangewezen.Baksrol, waarby het volk in bakken is verdeeld.Roller, z. n. m. — Zware golf.Er loopt een geweldige zee, met gevaarlijkeR—srecht de baai in.Rolling, z. n. v. — Beweging van het water.Het rif is noch doorR—, noch door waterverkleuring op eenigen afstand zichtbaar.Rolpaard, z. n. o. — Scheepsaffuit.Rolrand, z. n. m. — ZieKraalrand.Romp, z. n. m. — Het lichaam van een schip, van mastwiek en tuigaadje ontbloot.Ronde, z. n. v. — Bezoek, ’t welk een officier, ’t zij aan boord, ’t zij in een haven, doet, om te zien of alles in orde is.Rondgat, z. n. o. — Schip, waarvan de achtersteven Rond is.Rondhout, z. n. o. — Hout, dat rond is, als masten, stengen enz.Al zijnR—is hem afgeschoten.Roos, z. n. v. — 1oofKompasroos.Spreekwijze:Onder deR—(in ’t geheim, omdat in de kajuit een kompas van de zoldering plach te hangen en hetgeen daar gesproken werd dus onder de kompasR—verhandeld werd).2o. ZieRozebouten.Rooster, z. n. m. — 1o. ofRoosterwerk. Verzameling houten, die elkander rechthoekig kruisen en tot grondslag dienen voor een schip in aanbouw.2o. Zware latten, in ’t vierkant gekruist, die voor luiken op de openingen van het dek gelegd worden en licht en lucht binnenlaten.DenR—klaar maken.De door den krijgsraad veroordeelde, wordt aan een staandenR—gebonden en met handdagen (zieDag) afgestraft.Rosbank, z. n. m. — ZieDolbank.Rots, z. n. v. — Steenen klip.De St. PaulusR—.Wy stooten op eenR—.Rozebouten, z. n. m. mv. — Bouten van rond yzer, aan het achtereind met een kop voorzien, en aan het vooreinde gedeeltelijk plat, met dien verstande, dat er eenige dammetjens of neuten, Rozen genaamd, aan gespaard zijn. In het gebruik verschillen zy van deVoorbouten, dat er geen spijkers, maar vierkanten krammen over geslagen worden, waartegen de Rozen steunen.Rug, z. n. v. — Wordt het schip gezegd tehebben, ofop te steken, als het doorzet.Ruggeton, z. n. o. (veroud.) — Net bewerkte inschuifplank, tot ruggesteun dienende aan een officier, die achter in een sloep gezeten is, en hem afscheidende van den man, die aan ’t roer zit; thands:Hekkebord.Ruggegraat, z. n. m. — ZieZwanenhals.Ruggepaarden, z. n. m. — Touwen, gespannen tot steun van de Rug, en om ’t vallen te beletten.Ruilhandel, z. n. m. — Handel, waarby koopwaren tegen goederen verwisseld worden. DeR—wordt nog inzonderheid op de kusten van Afrika gedreven, waar men, voor de aangebrachte goederen, olifantstanden, stofgoud, gom, enz. in Ruil aanneemt.Ruim, b. n. — Byzeeofsopgevoegd, heeftR—de beteekenis van “open, vol.”Wy voeren hetR—esop in(de volle zee in).DeR—ezee kiezen(zich van de kusten verwijderen).Ruim, z. n. o. — Binnenste diepte van een schip, van ’t eene einde tot het andere, onder het koebrugdek, of wanneer dit niet bestaat, onder het tusschendek;—of gedeelte daarvan, alsVoorR—,AchterR—,WaterR—,WijnR—.Ruimbalken, z. n. m. mv. — ZieLastbalken.Ruimen, o. w. — Wordt de wind gezegd te doen, wanneer hy, eerst minder gunstig zijnde, uit een meer voordeeligen hoek begint te waaien.Ruimen, b. w. — Verlaten.De zeeR—(zich uit zee begeven).Ruimgast, z. n. m. — Matroos, bekwaam om by laden en ontladen in het Ruim te werken.Ruimschoots, bw. — Den wind meer achterlijk dan dwars. ZieSchoot.R—zeilen.Ruimte, z. n. v. — Voor: “de Ruime Zee”DeR—kiezen(zich in volle zee begeven, ook: zich verwijderen uit gevaar).Ruischen, o. w. — Bruischen: dof geluid, dat de wind of de zee maakt.Hoort gy de golvenR—?Ruitsgewijs, bw. — ZieOrde.Rukwind, z. n. m. — Wind, die plotslings en met felheid waait, zoodat hy verhevenheden omver Rukt.Rusten, z. n. v. mv. — Zware breede met yzeren band beslagen planken, die, in hare breedte vlak liggende, aan het buitenboord ter hoogte van het bovendek bevestigd zijn. Aan hare buitenzijde bevinden zich de Rustyzers, die, schuins afloopende, in het boord zijn gehecht en aan wier bovenkant de juffers (doodshoofden) vast zijn, waaraan het staande want door de talreepen wordt vastgemaakt. DeR—dienen ook om aan de onderwanden breeder te doen uitstaan en dus aan de masten meer steun te geven.Rustyzer, z. n. o. — ZieRusten.Rustlijn, z. n. v. — Touw, of keten, die het anker ophoudt als het op den boeg ligt.Ruw, b. n. — Onstuimig, wild.R—weer.Ry, z. n. v. — Rang, gelid.Die schepen lagen in de eersteR—.Rijbed, z. n. o. — Schaal, die het voorste van een ondermast bedekt.Rijden, o. w. — Een schip wordt gezegd teR—, wanneer het voor anker liggende vaartuig op en neder geslingerd wordt als een paard dat galopeert.Hy is achter zijn anker ondergereden(gezonken).Wat schaedt een ancker quyt,Soo langh het schip in zee noch op een anderrijdt.Huyghens,Mengelingen.Rijgen, b. w. — Vereenigen, door een klein touw of een raband te halen door gaten, langs de lijken, welke men wil te samen voegen.Een zeil,een lijzeil,bonnetR—.Rijzen, o. w. — Zich verheffen, overheengaan.Gemakkelijk op de zeeR—(gemakkelijk over een golf heenglijden).

Raam van kiel en stevens, z. n. o. — Het langsscheeps raamvormig samenstel, dat den grondslag uitmaakt der samenstelling van een schip.

Raband, z. n. m. — Kort touw, dienende om voorwerpen samen te binden.R—en, waarmede een zeil wordt aangeslagen(waarmede het aan de ra wordt vastgemaakt).

Rabatschaaf, z. n. m. — Soort van schaaf.

Rabatten, b. w. — Dichtschaven.

Rabatyzer, z. n. o. — Spijkeryzer, dat in plaats van snede een half cirkelvormige keep heeft.

Rad, z. n. o. — Wiel, dienende om het roer te besturen.

Raderboot, z. n. v. — Boot of schuit, die door middel van raderen in beweging wordt gebracht.

Raderkast,z. n. v. — Half cylindrisch getimmerte, met geverwde planken bekleed, en de raderen eener stoomboot boven de waterlijn overdekkende.

Rafeling, z. n. v. — Kabbeling of brabbeling in het water.De klip is alleen kenbaar aan een geringeR—.StroomR—die by ’t kenteren van ’t tij plaats heeft.

Rafian, z. n. v. — Klein vaartuig, met een enkel latijnzeil, op de Middellandsche zee in gebruik.

Rahout, z. n. o. — Sent van de gilling, sent die het scheepsboord op de hoogte der loopgangen sluit, en op groote schepen als een soort van Barghout kan worden aangemerkt.

Rak, z. n. o. — 1o. Met leder bekleed touw, waarmede de ra tegen den mast of steng wordt gehouden: het is met vet besmeerd, om het by ’t ophijschen of strijken van de ra, om den mast of steng te doen glijden: kleine vaartuigen hebben voor hun lichte razeilen een soort van kraag, bestaande uit houte ballen, aan een lijn geregen.Fokke,groot- en grootMarseR—,BramR—.De kluiverbeugel dient totR—.

2o. Zeegat.

Hier keert hy z’achter ’t rif van Schagen,Daar in het Amelandscherak.

Hier keert hy z’achter ’t rif van Schagen,

Daar in het Amelandscherak.

Oudaan.Zweedse Hoogmoed.

3o. End zees of weegs, dat men nog te zeilen heeft.

Spreekwijze:Daar is eenR—jeninden wind(daar is eenige hapering of tegenspoed).

Raketting, z. n. v. — Ketting, die de Ra vasthoudt.

Rakketalie, z. n. v. — Talie, waarmede de Rakken worden vastgezet, ten einde het stooten van de ra te beletten, of bygevierd zijnde ruimte geven om de ra by-de-wind te brassen.

Rakketros, z. n. m. — Tros of lijn, die het Rak ophoudt.

Rakring, z. n. m. — Yzeren ring, die tot Rak dient aan de kleine Raas.

Ralijk, z. n. o. — Bovenlijk van een zeil, dat aan de Ra vastzit.

Ram, z. n. m. ofRamblok. — Kort, zwaar en vierkant stuk hout, dat, door vele lieden in beweging gebracht, dient om op wiggen te bonzen, die een schip in beweging moeten brengen om het van stapel te doen loopen.

Ramhout, z. n. o. — Werktuig, by het mastemaken in gebruik.

Rammen, b. w. — Wegbonzen, als met de palen by ’t afloopen der schepen geschiedt.

Rampaard, z. n. o. ofRolpaard. — Scheepsaffuit. In de oude ordonnantiën staat veelalRappaert.

Rand, z. n. m. — Wordt voor den Top van een mast genomen b. v. in de uitdrukkingDe zeils op denR—laten loopen(de marszeils neer te stijken).

Randgaar, z. n. v. — Buitenverband.DeR—van een boot.

Rank, b. n. — Wordt een schip gezegd te zijn, wanneer het, by geringen wind, sterk overhelt.

Rantsoen, z. n. o. —1o. Hoeveelheid brood, mondkost, drank enz. die aan de manschap wordt uitgedeeld.AnderhalfR—(onderofficiersR—.)EnkelR—(matrozenR—).

2o. VoorRantsoenhouten.

De ronde kimmen enrantsoenenzijn beloopenVan schuim, door zulk een slagh oprijzende uit den grondt.

De ronde kimmen enrantsoenenzijn beloopen

Van schuim, door zulk een slagh oprijzende uit den grondt.

Antonides.IJstroom.

Rantsoenhouten, z. n. o. mv. — Twee overhellende en vereenigde stukken hout die op den achtersteven dragen en naar de hoogste spanten van den achterboeg oprijzende, een deel uitmaken van den spiegel.

Randsoenkist, z. n. v. — Aan ieder bak is eenR—, die tot berging van ’t Rantsoen en tevens tot etenstafel dient.

Rappaerd. — ZieRampaard.

Ras, z. n. v. — Wiel, draaikolk.Daar gaat een tij als eenR—(een gevaarlijk tij.)DeR—senvan Portland,van de Saintes.

Raschip, z. n. o. — Vierkant, of met Razeilen getuigd schip. Men zegt eenR—in tegenstelling van een smakschip.

Razeil, z. n. o. — Zeil, dat aan de Ra is vastgemaakt.HetR—nae den wint opgehaelt hebbende, hielden sy het nae den oever toe.Handel.XXVII. 40.

Recherche-vaartuig, z. n. o. — Vaartuig met Rijks ambtenaren aan boord, dat zich aan de zeegaten en op de groote binnenwateren ophoudt, om de schepen te onderzoeken, en tegen alle soorten van sluikery te waken.

Recht, z. n. o. — Belasting.In- en UitgaandeR—en(Rechten op sommige, het Rijk binnenkomende en uitgaande goederen)R—envan In-, Uit- en doorvoer(de heffing daarvan is geregeld en de bepalingen tot die heffing betrekkelijk zijn te vinden in de Algemeene Wet van 26 Augustus 1822). Zie verder:AfscheidsR—,StrandR—,ZeeR—,ZeilR—,WaterR—.

Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezonden,Om wraak te eischen voor ’t geschondenwaterrecht.

Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezonden,

Om wraak te eischen voor ’t geschondenwaterrecht.

Brandt,Grafschrift op de Haas.

Recht, bw. — 1o. Het tegenovergestelde vanscheef.R—liggen,R—zijn, wordt van een schip gezegd, wanneer het aan geene zijde overhelt.Het schipR—leggen,R—stuwen(het in evenwicht brengen).

2o. Rechtstreeks, in een rechte lijn, langs den kortsten weg.Wy varenR—op de haven aan:Wy zettenR—door naar Sina koers.

Spreekwijze:R—door zee(zonder omwegen, op eerlijke wijs).

Recht van onderzoek. — Recht om alle schepen in zee te onderzoeken, tengevolge het traktaat op 23 December 1841 tusschen de Groote Mogendheden ter krachtige beteugeling van den slavenhandel gesloten.

Rechten, b. w. ofRichten. — Recht-op zetten, b. v. een schip, dat helt.

Rechtwijzend, b. n. o. — ZieKompas.

Reddeloos, b. n. — Zwaar beschadigd.Dat schip isR—geschoten(is door het vyandelijk geschut van zijn tuigaadje beroofd, zoo dat het onbekwaam is tot zeilen.)

Reddingboei, z. n. v. — Groote drijvende ring of worst, van kurk of andere zelfstandigheid met wasdoek overtrokken, en welke men aan iemand, die in zee gevallen is, toewerpt, ten einde hy zich met behulp daarvan zoo lang boven water houde, tot men hem te hulp kan komen.

Reddingboot, z. n. v. — Boot, ingericht om door de hoogste branding in zee te gaan ter redding van schipbreukelingen.

Reede,Reê, z. n. v. — Zee, gedeeltelijk door land ingesloten, en aan de vaartuigen een ligplaats verschaffende, waar zy min of meer tegen wind en stroom beveiligd liggen.BeslotenR—(die geheel beschut is.)OpenR—(die gedeeltelijk aan den zeewind is blootgesteld.)Op deR—brengen,op deR—gaan liggen(een haven verlaten om het anker te werpen op deR—.)Een schip op deR—halen.TerR—liggen.DeR—van Texel,van ’t Vlie.

Eerst keek ik door een kleine ruit,Naar oost en west en noord en zuid,Nu kijk ik door een grooter glas,Maar zie dereevan Texel pas.

Eerst keek ik door een kleine ruit,

Naar oost en west en noord en zuid,

Nu kijk ik door een grooter glas,

Maar zie dereevan Texel pas.

C. Loots.’t Prinsenhof.

Somtijds wordt ook de stad zelve, waar deR—aan gelegen is, met dien naam bestempeld. Zoo zegtVondelin zijnLof der scheepvaart.

Elck deser steden was een wijdvermaardeReede.

En de stadGoedereedeofGoereeheeft er haar naam van.

Reeder, z. n. m. — Hy, die een vaartuig uitrust of helpt uitrusten ter kaap- of koopvaart. De rechten en verplichtingen derR—sonderling tot den schipper, enz. zijn bepaald in het Wetb. van Kooph. II B II T. art. 320–340.

Reeden, b. w. — Uitrusten,gereedmaken.

Reedery, z. n. v. — Maatschap van Reeders. ZieReeder.

Reef, z. n. v. — Smalle strook zeils. ZieRif.

Reeling, z. n. v. — Samengetr. uitRegeling.Het dek tot aan deR—svol water.

Reep, z. n. v. — End touw. ZieDraaiR—,KlokR—,ValR—enz.

Reeven, o. w. — Reven innemen, insteken; de zeilen inkorten.Dicht Gereefde zeilen(alle zwevende zeilen vastgemaakt, verkort).Voor Gereefde fok lenzen voor ’t Gereefd grootzeil byleggen.

Reef, oreefen plooi somwijlenHet al te zwellend zeil en schroom het overijlen.

Reef, oreefen plooi somwijlen

Het al te zwellend zeil en schroom het overijlen.

Bilderdijk.Ziekte der geleerden.

Regalen, z. n. o. mv. — Stukgoederen, niet tot de lading behoorende.

Regatta, z. n. v. — Zeiloefening te Venetiën.

Regelingen, z. n. v. mv. — Kromme en met snijwerk voorziene lijsten, die den zwanenhals zijdelings schoren, de wanden van het galjoen helpen vormen, en tot steun dienen van den botteloef.

Regen, z. n. m. — Water, dat in druppelen uit den hemel valt.

Spreekwijze:

R—breekt geen mastenMaar maakt slappe gasten.

R—breekt geen masten

Maar maakt slappe gasten.

NaR—komt zonneschijn(voorspoed volgt op tegenspoed).

Reggen, b. w. — De masten in lichte vaartuigen leggen: een mast op zijnRegof rug leggen.

Reilen, o. w. — Thands buiten gebruik; maar dat, even als ’t Eng.reel, “draaien” beteekend moet hebben. Het is alleen nog gebleven in de

Spreekwijze:Zoo als het Reilt en zeilt(zoo als het daar is: met al zijn toebehooren):—ten zij men hierTreilt en zeiltmoet lezen. (ZieTreil).

Reiltop, z. n. m. — Vlaggestok.

Reis, z. n. v. — Tocht.De schepen hebben een voorspoedigeR—gemaakt.Wy hebben zwaar weer opR—gehad.DeterugR—was beter dan deheenR—.DeR—aannemen(vertrekken).

Spreekwijze:De grooteR—aannemen(sterven).

Retoer, z. n. v. — 1o. Retoervracht, teruglading. Goederen, die een schip voor zijn terugreis inlaadt en ruilt tegen die welke het heeft aangebracht.

2o. De voordeelen dier terugvracht.DeR—enzijn niet voordeelig geweest(De terugvracht heeft slechte rekening gegeven).

Retoerschip, z. n. o. — Schip, dat terugkeert.In de oorlogen met Engeland werden veel Retoerschepen door den vyand genomen.

Retoervloot, z. n. v. — Naam, welken men plach te geven aan de vloot der Kompagnie, die uit de volkplantingen naar ’t moederland terugkeerde.De O. I.R—.De W. I.R—.

Retoervracht, z. n. v. — ZieRetoer.

Reveille, z. n. v. — Trommelgeroffel, dat met het krieken van den dag plaats plaats heeft om het volk aan boord te wekken.

Rib, z. n. v. — Strook houts, of balk, waarvan de verzameling het geraamte van een schip uitmaakt even als deR—bendat eens menschenlichaams.

Ja, dan stoven balk enribbenuit de slingerende kiel.

K. W. Bilderdijk.Ralowsburg.

Ribbetjen, z. n. o. — Kleine Rib.HetR—van een luik;hetR—onder den bovensten spiegelboog.

Richten, b. w. — Rechten, stellen. ZieRechten.Het GeschutR—(pointeeren).Op het kernschotR—,recht vooruitR—(het mikpunt horizontaal nemen en het stuk in het midden van de poort stellen).SchuinsR—, baksen(de monding van het stuk naar den kant van het voor- of van het achterschip wenden).Op het vaste boord, op den rompR—(het mikpunt op het midden der hoogtevan het vyandelyk schip nemen, in de richting van den grooten mast.)Op een grondschotR—, dompen(het mikpunt beneden de waterlijn nemen.)Dat tuig is goed Gericht, d. i. de raas zijn vierkant en waterpas gebrast en getopt.

Riem, z. n. m. ofRoeispaan: — min of meer lange spaan, tegen het uiteinde waarvan een platte lepel of blad vastgespijkerd is, en met behulp waarvan men het water terugdrijft en een vaartuig doet voortgaan.Met eenR—sturen(door middel van eenR—in plaats van roer, het vaartuig in zijn richting houden.)RoeiR—,StuurR—,met kracht vanR—en.DubbeleR—en(korteR—en, wier lengte twee roeiers op denzelfden bank gedoogt).EnkeleR—en(waarvan het end binnen boords belet, dat er meer dan een roeier gezeten zij op elken bank.)ScheepsR—en(zeer langeR—en, welke men door de geschutpoorten van het achterschip brengt om brikken en lage vaartuigen by groote stilte in beweging te brengen.)R—ensnijden(met het vlak boven water houden.)Vaartuig van NR—en(zoodanig ingericht, dat menNR—enkan gebruiken om het voort te roeien.)TwintigR—ente water!(komm. om 20R—enuit te brengen.)R—enop!R—te boord(komm.).

Spreekwijze:Eerst in de boot, keus vanR—en(wie eerst komt, die eerst maalt).

Men moet roeien met deR—endie men heeft(men moet zich van de bestaande middelen of werktuigen bedienen, al zijn zy de beste niet).

Hy roeit met zijn eigenR—en(hy beproeft zijn eigen krachten).

Iemand op zijn eigenR—enlaten drijven(niet naar hem omzien, hem laten voortsukkelen).

EenR—onder ’t zeil steken(met eenR—aan den lijkant roeien, om het vaartuig meer aan-de-wind te houden: alzoo: meer kracht of vaart aan de zaak byzetten).

DeR—enbinnenhalen(de zaak laten varen).

De siel is als een boot, die met ons gants vermogenWort tegen stroom geroeit en krachtig opgetogenGewis soo ons deriemmaar eenmaal stille staatIs ’t zeker, dat de schuit in haast te rugge gaat.

De siel is als een boot, die met ons gants vermogen

Wort tegen stroom geroeit en krachtig opgetogen

Gewis soo ons deriemmaar eenmaal stille staat

Is ’t zeker, dat de schuit in haast te rugge gaat.

Cats.

Riemblad, z. n. o. — Het blad, of plat van een Riem, waarmede het water in ’t roeien geschept wordt.

Riet, z. n. o. — Biezen, gewas, dat zich in de binnenwateren en ook aan den mond der rivieren veelvuldig voordoet.

Spreekwijze:De boot in ’tR—sturen(iets in de war sturen: omdat een schipper, zijn vaartuig in ’tR—sturende, zeker is, vast te raken).

Rietpark, z. m. o. — Weer, vischput: soort van omtuining, met staken enz. aan den oever der zee gemaakt, om visch te vangen en te bewaren.

Rif, z. n. o. ofReef, beide in ’t mv.Reven. — 1o. Gedeelte of strook van een zeil, die by te sterken wind moet worden ingenomen.EenR—insteken,innemen(het zeil in zijn hoogte inkorten).EenR—uitsteken(de seizings,die het op de ra vasthielden, weder los maken.)Aan het laatsteR—zijn al de Reven inhebben.

Spreekwijze:Een Reefjen inbinden(zijn staat verminderen).Een Reefjen losmaken(als men zich vol gegeten of gedronken heeft, een broek- of vestknoop losmaken, om wat luchtiger te zijn).

2o. In ’t mv.Rifs,Riffen: Rei van klippen, koraalbanken, enz., de gedaante hebbende van eenRib, welk woord oorspronkelijk dezelfde beteekenis had alsR—.Het SchagerR—(een plaat aan den mond der Oostzee).

Hier keert hy ze achter ’trifvan SchagenDaar in het Amelandsche rak.

Hier keert hy ze achter ’trifvan Schagen

Daar in het Amelandsche rak.

Oudaan.Zweedse hoogmoed.

Rifband, z. n. m. — ZieSeizing.

Rifleuvers, z. n. m. mv. — ZieLeuvers.

Riflijn, z. n. v. — End touw, dat in het rif van het onderzeil gestoken wordt om het op het onderlijk te reeven.

Riftalie, z. n. v. — Touw, waarmede het zeil by het reeven aan de nok van de ra wordt uitgehaald.

Riggel, z. n. m. —Regel,lat; strook houts, die op de naden tusschen de planken gespijkerd wordt.

Ring, z. n. m. — Cirkel van yzer, hout of koord. ZieAnkerR—,RaR—enz.

Ringbout, z. n. n. — Yzeren of metalen bout, met een ring er aan, in het boord gedreven en dienende om de rolpaarden tegen boord te halen en vast te maken: ook midscheeps in het dek om het geschut achteruit te halen.

Rob,z. n. v. — De maag van groote visschen.

Spreekwijze:Hy slokt het al in zijnR—(hy haalt alles naar zich toe).

Roede, z. n. v. — Ra, die in schuinsche richting aan den bezaansmast hangt en dient om de bezaan op te houden.

Roef, z. n. v. — Overdekte plaats in post- of trekschuiten, en andere kleine binnenvaartuigen, waarin zich gewoonlijk de passagiers bevinden of waarin men by slecht weer gaat schuilen. De ingang tot deR—bevindt zich gewoonlijk tegen over den stuurstoel.

Roei, z. n. m. — voorRoede(veroud.) voorRiem.

Roeidol, z. n. — Opstaande pen in het boord van een roeivaartuig geslagen om de riemen tegen te houden.

Roeien, o. en b. w. — Een vaartuig door middel van Roeien, ofRiemenbesturen.Met lange slagenR—,overlangsR—(zoo dat elke riemslag een gelijken cirkel beschrijft en met kracht aangehaald wordt.)In-de-windR—,op het zeetjenR—(tegen wind, tegen stroomR—.)Stuurboord,bakboordR—(zich alleen bedienen van de riemen, die rechts of links geplaatst zijn.)GelijkR—(van beide zijdenR—en.)R—die klaar is, ophalen(de eenige riemen, die gereed zijn, gebruiken).Met hangende bladenR—(R—zonder het water te doen opspatten.) Komm.Geroeid!(uitscheiden, ophouden met roeien).

Spreekwijze:Men moetR—met de riemen die men heeft(men moet zich weten te behelpen).

Tegen den stroom is ’t kwaadR—(het is moeilijk, zich tegen de openbare meening, de omstandigheden, of een overmachtigen invloed, te verzetten).

Hy Roeit er aan of onder(hy heeft er de hand in).

Onder het staande zeil is goedR—(het gaat gemakkelijk als men rijk is, of als men krachtige hulp heeft).

Onder ’t zeyltjen is goedroeyen,Want ’t sal niemant light vermoeyen.

Onder ’t zeyltjen is goedroeyen,

Want ’t sal niemant light vermoeyen.

Cats.

Met tien riemen naar lager walR—.(Den boel opmaken, zoo dat men ’t verderf te gemoet gaat).

Roeier, z. n. m. — Hy die roeit.Een handigR—.Een sloep met tienR—sbemand.

Roeiklamp, z. n. v. — Klamp, op het dolboord geplaatst om steun aan den riem te geven.

Roeistrop, z. n. m. — Strop, aan den roeidol vastgemaakt, dienende om er een riem door te steken.

Roeper, z. n. m. — ofScheepsroeper. Blikken of koperen spreektrompet, met behulp waarvan men zich op verren afstand kan laten hooren.EnkeleR—.SchuifR—.GrooteR—(die ingeschoven kan worden.)GevechtsR—.BatteryR—(die recht op en neêr de bevelen, die boven gegeven worden, in de batteryen doet verstaan).

Roer, z. n. o. — Getimmerte, waarvan de beide zijden evenwijdig uitgestrekt en gelijk zijn, terwijl haar dikte onbeteekenend is in verhouding tot haar overige uitgebreidheid. HetR—is onmisbaar aan elk zeevaartuig, om de werking, welke het ontfangt, daaraan mede te deelen, en er een horizontale wending aan te geven, waartoe zijn stelling aan het achterschip het in staat stelt.Hoek van hetR—(hoek, welken hetR—beschrijft, en die nooit grooter wezen kan dan 34 graden.)HetR—over een ander boord leggen(de tegenzijde van hetR—aan den aandrang van het water blootstellen.)HetR—verkeerd aan boord leggen(als het schip deinst of achteruitzet.)Uit zijnR—loopen(als door hooge zee hetR—uit het water komt.)Goed naar hetR—luisteren,scherp op zijnR—zijn(wordt een schip gezegd te doen, wanneer het gemakkelijk de werking van hetR—volgt.)Aan hetR—staan(sturen.)TeR—staan.

En zoo lang om Noord en ZuyenBy den baas teroer gestaen.

En zoo lang om Noord en Zuyen

By den baas teroer gestaen.

Huyghens.

Het grootst gewelt, de grootste kraghtWort in den haast tot niet gebraght,Ten zy dat wysheit voor en na,Ten zy beleidte roere sta.

Het grootst gewelt, de grootste kraght

Wort in den haast tot niet gebraght,

Ten zy dat wysheit voor en na,

Ten zy beleidte roere sta.

Cats.

Spreekwijze:HetR—in handen hebben(de zaak besturen).

HetR—van Staat(de regeering, het hoofdbewind).

Hy is aan ’tR—gekomen(aan ’t gezach).

Hou uwR—recht(val niet, waggel niet).

HetR—is van ’t schip(er is geen orde of tucht).

HetR—ligt er naar(het moet er mede door).

Zijn poos teR—staan(zijn beurt hebben).

Hy houdt hetR—in het water(hy houdt de zaak aan den gang).

Men luistert niet naar hetR—(men is ongehoorzaam).

Hy steekt hetR—in de heg(hy scheidt uit met varen, hy blijft aan land).

Hy hangt het roer aan de scheg(hy werkt geheel verkeerd).

’tR—aan boord leggen, en vast zetten(binden); dit geschiedt als men voor storm bygedraaid is.—(Men heeft in tegenspoed alles gedaan wat men konde doen, en moet nu op beter hopen.)

Het hoofd is hetR—van ’t schip.

’t Verstand, door ’t dwalen van zijn werktuig, schokt en zwiertNiet anders dan het roer dat heel de hulk bestiert.

’t Verstand, door ’t dwalen van zijn werktuig, schokt en zwiert

Niet anders dan het roer dat heel de hulk bestiert.

Bilderdijk,Ziekte der Gel.

Roerband, z. n. m. — Yzeren band, waarmede het Roer bedwongen wordt.Ende als sy de anckers opgehaelt hadden, gaven sy het schip de zee over, met eenen deR—enlosmakende.Handel.XXVII: 40.

Roerganger, z. n. m. — Man, die aan ’t Roer staat.

Roerhaken, z. n. v. mv. — Haken, aan het Roer van een schip gehecht, met pennen voorzien, die in de openingen van de vingerlingen komen.

Roering, z. n. v. — Bewoelingsbekleeding van den ring van het Anker. ZieAnkerroering.

Roerklomp, z. n. m. —Zogklomp,hak,klik van ’t Roer. Stukken eikenhout, aan de schacht vastgeklonken en het buitenste, uitspringende gedeelte van het Roer vormende.

Roerpen, z. n. v. ofInspit. — Hefboom, die met het eene einde in de schacht vastzit, en met behulp waarvan men het Roer wendt.

Roersleuf, z. n. v. — Sleuf, welke men gewoonlijk vindt op den smalsten rand van het Roer.

Roerstel, z. n. m. — Toestel, waarmede het Roer aan het schip hangt en waardoor het draaien kan.

Roertalie, z. n. v. — Talie, met metalen kettingen aan het Roer bevestigd en dienende om het vast te zetten. OokNoodtaliegenaamd, omdat men er, wanneer de roerpen gebroken is, het roer door moet besturen.

Roezemoezig, b. n. — Wild, onstuimig.R—weer.—’t Ziet erR—uit.

Roezemoezen, z. n. m. mv. — Yzeren of gegoten banden, die den voorsteven aan de kiel vastbinden.

Roffel, z. n. m. — Soort van schaaf, waar het ruigste van de deelen of planken meê wordt afgeschaafd.

Spreekwijze:Hy loopt er maar met denR—over(maar los over heen).

Rog, z. n. v. — Min geachte zeevisch.

Spreekwijze:Was er slimmerR—aan zee, die zoû my aan boord komen(slechter kon ik het niet treffen).

Rok, z. n. v. — Lap prezenning, die ergends over getrokken is.

Spreekwijze:ZijnR—keeren(zijn huik naar den wind hangen).

Rol, z. n. v. ofMonsterrol. — Algemeene lijst der namen en hoedanigheden van al de personen aan boord, ’t zij in dienst van ’t schip, ’t zij passagiers.Geschutrol, waarby de manschappen aan de batteryen zijn geplaatst.Zeilrol, waarby zy aan de onderscheidene zeilen zijn verdeeld.Allarmrol, waarby ieder zijn plaats in ’t gevecht is aangewezen.Baksrol, waarby het volk in bakken is verdeeld.

Roller, z. n. m. — Zware golf.Er loopt een geweldige zee, met gevaarlijkeR—srecht de baai in.

Rolling, z. n. v. — Beweging van het water.Het rif is noch doorR—, noch door waterverkleuring op eenigen afstand zichtbaar.

Rolpaard, z. n. o. — Scheepsaffuit.

Rolrand, z. n. m. — ZieKraalrand.

Romp, z. n. m. — Het lichaam van een schip, van mastwiek en tuigaadje ontbloot.

Ronde, z. n. v. — Bezoek, ’t welk een officier, ’t zij aan boord, ’t zij in een haven, doet, om te zien of alles in orde is.

Rondgat, z. n. o. — Schip, waarvan de achtersteven Rond is.

Rondhout, z. n. o. — Hout, dat rond is, als masten, stengen enz.Al zijnR—is hem afgeschoten.

Roos, z. n. v. — 1oofKompasroos.

Spreekwijze:Onder deR—(in ’t geheim, omdat in de kajuit een kompas van de zoldering plach te hangen en hetgeen daar gesproken werd dus onder de kompasR—verhandeld werd).

2o. ZieRozebouten.

Rooster, z. n. m. — 1o. ofRoosterwerk. Verzameling houten, die elkander rechthoekig kruisen en tot grondslag dienen voor een schip in aanbouw.

2o. Zware latten, in ’t vierkant gekruist, die voor luiken op de openingen van het dek gelegd worden en licht en lucht binnenlaten.DenR—klaar maken.De door den krijgsraad veroordeelde, wordt aan een staandenR—gebonden en met handdagen (zieDag) afgestraft.

Rosbank, z. n. m. — ZieDolbank.

Rots, z. n. v. — Steenen klip.De St. PaulusR—.Wy stooten op eenR—.

Rozebouten, z. n. m. mv. — Bouten van rond yzer, aan het achtereind met een kop voorzien, en aan het vooreinde gedeeltelijk plat, met dien verstande, dat er eenige dammetjens of neuten, Rozen genaamd, aan gespaard zijn. In het gebruik verschillen zy van deVoorbouten, dat er geen spijkers, maar vierkanten krammen over geslagen worden, waartegen de Rozen steunen.

Rug, z. n. v. — Wordt het schip gezegd tehebben, ofop te steken, als het doorzet.

Ruggeton, z. n. o. (veroud.) — Net bewerkte inschuifplank, tot ruggesteun dienende aan een officier, die achter in een sloep gezeten is, en hem afscheidende van den man, die aan ’t roer zit; thands:Hekkebord.

Ruggegraat, z. n. m. — ZieZwanenhals.

Ruggepaarden, z. n. m. — Touwen, gespannen tot steun van de Rug, en om ’t vallen te beletten.

Ruilhandel, z. n. m. — Handel, waarby koopwaren tegen goederen verwisseld worden. DeR—wordt nog inzonderheid op de kusten van Afrika gedreven, waar men, voor de aangebrachte goederen, olifantstanden, stofgoud, gom, enz. in Ruil aanneemt.

Ruim, b. n. — Byzeeofsopgevoegd, heeftR—de beteekenis van “open, vol.”Wy voeren hetR—esop in(de volle zee in).DeR—ezee kiezen(zich van de kusten verwijderen).

Ruim, z. n. o. — Binnenste diepte van een schip, van ’t eene einde tot het andere, onder het koebrugdek, of wanneer dit niet bestaat, onder het tusschendek;—of gedeelte daarvan, alsVoorR—,AchterR—,WaterR—,WijnR—.

Ruimbalken, z. n. m. mv. — ZieLastbalken.

Ruimen, o. w. — Wordt de wind gezegd te doen, wanneer hy, eerst minder gunstig zijnde, uit een meer voordeeligen hoek begint te waaien.

Ruimen, b. w. — Verlaten.De zeeR—(zich uit zee begeven).

Ruimgast, z. n. m. — Matroos, bekwaam om by laden en ontladen in het Ruim te werken.

Ruimschoots, bw. — Den wind meer achterlijk dan dwars. ZieSchoot.R—zeilen.

Ruimte, z. n. v. — Voor: “de Ruime Zee”DeR—kiezen(zich in volle zee begeven, ook: zich verwijderen uit gevaar).

Ruischen, o. w. — Bruischen: dof geluid, dat de wind of de zee maakt.Hoort gy de golvenR—?

Ruitsgewijs, bw. — ZieOrde.

Rukwind, z. n. m. — Wind, die plotslings en met felheid waait, zoodat hy verhevenheden omver Rukt.

Rusten, z. n. v. mv. — Zware breede met yzeren band beslagen planken, die, in hare breedte vlak liggende, aan het buitenboord ter hoogte van het bovendek bevestigd zijn. Aan hare buitenzijde bevinden zich de Rustyzers, die, schuins afloopende, in het boord zijn gehecht en aan wier bovenkant de juffers (doodshoofden) vast zijn, waaraan het staande want door de talreepen wordt vastgemaakt. DeR—dienen ook om aan de onderwanden breeder te doen uitstaan en dus aan de masten meer steun te geven.

Rustyzer, z. n. o. — ZieRusten.

Rustlijn, z. n. v. — Touw, of keten, die het anker ophoudt als het op den boeg ligt.

Ruw, b. n. — Onstuimig, wild.R—weer.

Ry, z. n. v. — Rang, gelid.Die schepen lagen in de eersteR—.

Rijbed, z. n. o. — Schaal, die het voorste van een ondermast bedekt.

Rijden, o. w. — Een schip wordt gezegd teR—, wanneer het voor anker liggende vaartuig op en neder geslingerd wordt als een paard dat galopeert.Hy is achter zijn anker ondergereden(gezonken).

Wat schaedt een ancker quyt,Soo langh het schip in zee noch op een anderrijdt.

Wat schaedt een ancker quyt,

Soo langh het schip in zee noch op een anderrijdt.

Huyghens,Mengelingen.

Rijgen, b. w. — Vereenigen, door een klein touw of een raband te halen door gaten, langs de lijken, welke men wil te samen voegen.Een zeil,een lijzeil,bonnetR—.

Rijzen, o. w. — Zich verheffen, overheengaan.Gemakkelijk op de zeeR—(gemakkelijk over een golf heenglijden).

Back to Index Next