W.

W.W, b. n. —West.De wind is W.Waaien, onp. w. — 1o. Blazen, wind maken.Het Woei een stijve koû.Het zal van nacht fiksW—.Het Waait een vliegenden storm.Men ziet de winden vaak van alle kantenWaaien,zegt Phenix inHuydecopersAchilles.’t Magwaaien, stil staan, vloeien of ebben,Wie niet waagt die zal niet hebben.Cats.Spreekwijze:Met alle windenW—(zich aan elke bovendrijvende party aansluiten).Die met elken wind wilWaaien,Die onthoude bovenal,Dat de wind somtijds kan draaien,Niet altijd bestendig wezen zal.Hy blijv’, heeft hy dit vergeten,Voor een wissen val beducht:Hy ligt, eer hy ’t zelf kan weten,Met de beenen in de lucht,zingt Maria in ’tDorp aan de Grenzen.Ik acht het zoo veel als den wind die daar Waait(ik acht het niets).Het zal erW—(er zal braaf geraasd worden).Het is hem door ’t hoofd Gewaaid(hy heeft het vergeten).2o. Wapperen, uitwaaien.De vlaggenW—, of, als het oude liedtjen zegt:Zy zeggen: daar is er geen Prins in ’t LandEn de vlaggen dieWaaienvan allen kant.Waak, z. n. m. — Waking, wacht, kwartier.Ende omtrent de vierdeWakedes nachts quam hy tot haar, wandelende op de zee.MarkusVI. 48.Waak(derde) z. n. m. — Vroeger werd een Onderluitenant by de O. I. Kompagnie zoo genoemd.Waal, z. n. m. — Kolk, walende stroom, waarvan zoowel de rivier, als eenige der stadsgrachten te Amsterdam haar naam ontleenen.De scheepshof van deWaelenMet voorraet opgepropt van schepen klein en groot.Antonides,IJstroom.Waan (in) houden, o. w. (veroud.) — Eenig timmerwerk te scheep naar den eisch houden, zoo dat het niet verzet.Waarachtige grond, (veroud.) — Steenachtige grond.Waarloos, b. n. — Al wat ingescheept wordt om een voorwerp van gelijken aart te vervangen.W—rondhout,touw.W—ebloks,zeilenenz.Waarnemen, b. w. — Nagaan, beschouwen, opmeten.Den stand van een hemellichtW—.2o. Aanvatten.Neem Waar dat end(grijp dat touw).Waauw, b. n. — Voordeelig.De wind isW—.ZieWieuw.Wacht, z. n. v. — 1o. Daad van waken, t. w. voor de veiligheid van ’t schip.Men moet goedeW—aan boord houden.ZijnW—staan(de Wacht op zijn beurt hebben).Een ieder staat zijnWacht,zegtVondel,Lof der Zeevaart.2o. Kwartier, tijd, dat het waken duurt.EersteW—(van 8 uur tot middernacht).HondeW—(van middernacht tot 4 uur).DagW—(van 4 tot 8 uur ’s morgens.)VoormiddagW—(van 8 uur tot den middag.)NamiddagW—(van denmiddag tot 4 uur.)PlatvoetW—(van 4 tot 8 uur ’s avonds.)BakboordsW—,StuurboordsW—.3o. De personen, die waken.De gandscheW—kwam er aan te pas.Wachtrol, z. n. v. — Lijst, waarop de indeeling der Wachten is opgeteekend.Wachtschip, z. n. o. — 1o. Schip, dat in den mond van een stroom of haven ligt, om die te beschermen.2o.Ontwapend schip, tot berging van rekruten.Wachtwoord, z. n. o. ofParool. — Afwisselend herkenningswoord, door den Kommandant gegeven, en aan hen, die op wachten of posten staan, of die rondes doen, medegedeeld.HetW—gaan halen.Wadde, z. n. v. — Droogten, ondiepte.Waden, o. w. — Door ’t water gaan.Wagenschot, z. n. o. — Dunne beplanking.Wagenweg,z. n. m. — Op de kaarten van de O. I. Kompagnie waren twee lijnen afgeteekend, waartusschen de schepen gehouden waren te zeilen, immers tot door de Linie. Die tusschenruimte werdW—genoemd.Wak, z. n. o. — Zwakke stede, open plek in het ijs.Waken, o. w. — Bovendrijven: wordt gezegd van een rots, klip of ander voorwerp, dat met het afloopen van het water zichtbaar wordt.Die bank Waakt met de eb(laat zich zien met de eb).EenW—deboei(een boei, die aanwijst, waar het anker ligt).Waker, z. n. m. — 1o. Windwijzer op een masttop.2o. Lont, die brandend gehouden wordt in de lontbalie.3o. Ambtenaar, die van wege het Bestuur van ’s Lands middelen aan boord van een schip wordt gezonden om toe te zien, dat geene goederen van boord worden afgeleverd, of dat een gedane verzegeling ongeschonden blijve.Dat schip heeftW—saan boord gekregen.Wakker,b. n. — Vlug, bekwaam.Wie roergang, splisse, en knoopen kan;Dat is aan boord eenwakkerman.Scheeps rijmpjen.Wakkeren, o. w. — In kracht toenemen.De wind begint teW—.ZieAanwakkeren.Dewakkerendewind in ’t WestenGeeft hun getal der zee ten besten.Van Haren,de Geuzen.Wal, z. n. m. — 1o. Waterkant; vooral een zoodanige, die van hout- of metselwerk voorzien is.De stadsW—len.OpperW—(waar de wind van de landzijde komt).LagerW—(waar de wind op de kust staat).Hy zwiert al waar het water wil,En wort zoo, door een snellen val,Gedreven tegen lagerWal.Cats.2o. Algemeene benaming voor land.AanW—gaan.AanW—blijven(aan land blijven).VanW—steken(afzeilen, afvaren). ZieHoogerW—.VasteW—.Spreekwijze:Iemand van denW—in de sloot helpen.ZieSloot.Ontgaat u deW—hou u aan ’t vlotgras.ZieVlotgras.Het raakt kant nochW—.ZieKant.Aan lagerW—zijn(zich in slechten finantieelen toestand bevinden).By denW—langs, zoo vaart men zeker(als men zich verdacht houdt heeft men geen gevaar te vreezen).De beste loodsen staan aanW—(die buiten de zaak zijn, hebben doorgaands ’t meest er over te zeggen, weten ’t altijd beter).Walen, o. w. — Draaien.EenW—denaald(een kompasnaald, die niet dan langzaam en als aarzelende haar richting neemt).Daerwaeltde lely van ’t kompas,zegtVondelin zijnLijkdichtop zijnkleindochtertjen.Walengang, z. n. v. — Gang, op groote schepen, die op het koebrugdek tegen boord het schip rond loopt, als ’t ware rond-waalt, en dient om den timmerman by een gevecht de grondschoten te doen stoppen.Walmgat, z. n. o. — 1o. Het hol gedeelte, voor aan de schacht van het roer onder elken vingerling gemaakt, om vrijen doortocht te laten aan die van den voorsteven.2o. ZieVullinggat.Wambuis, z. n. o. ofWammes. — Baaitjen.Spreekwijze:Op zijn Wammes krijgen(er slecht afkomen).Wamen, o. w. — Den modder op doen wellen, ’t welk by den stroom geschiedt.Het tij Waamt.Wan, z. n. o. — 1o. Lek; lekkaadje.2o. Holte in het hout, welke niet kan weggenomen worden zonder het hout in omtrek te doen verliezen.3o. Een yzer, waaraan in ’t midden een lijn is vastgemaakt, dienende om in het spongat voor ledige vaten te steken en die daarmede op te hijschen.Wand, z. n. m. — Binnenzijde van een schip.Wang, z. n. v. ofSchaal. — Zijstuk, klamp, die tegen een mast geslagen wordt om dien te stutten.Wangen, b. w. — Met Wangen of schalen voorzien: met klampen vastzetten.Wanhout, z. n. o. —Wankantig hout:hout, waarvan de oppervlakte niet gaaf, maar met Wannen bezet is.Wankant, z. n. o. — De ruwe zijde van het hout.Wankantig, b. n. — ZieWanhout.Wankoers, z. n. m. — Verkeerde Koers, afwijkende Koers.Want, z. n. o. — Oorspronkelijk: netwerk, waarvan Vondel, in zijnLofz. op de Scheepvaart:Zoo langhe tot sy ’tWantoptrocken met de visch,en van daar: al het Touwwerk aan boord;Staand en loopendW—(het vaste en losse touwwerk aan boord).HetW—zwichten(by slecht weer in geval het tuig los of gerekt is, hetW—over en weêr vastrijgen).Spreekwijze:Zijn staand en loopendW—in orde brengen(zijn kleeding in orde schikken).Die geenW—heeft naar het schip, moet te gronde gaan(die geen vrouw heeft, die hem past).Te veelW—soverhoop halen(te veel omslag maken).Hy is vierkant onder zijn staand en loopendW—.(Hy is in alles even knap, van alle markten thuis).Wanten, b. w. — Het Want in orde brengen, is niet in gebruik, dan in de volgendeSpreekwijze:Hy weet vanW—(hy verstaat de zaak).Wanten, z. n. v.—Wollen handschoenen zonder vingers, by de visschers in gebruik.Wanthaak,wantknoop, z. n. m. — ZieHaak,Knoop, enz.Wantslag, z. n. m. — Touwwerk, samengesteld uit touwen, die reeds afzonderlijk waren gestrengeld geweest.Wantij, z. n. o. —Draaijing, tegenstroom.Wanvangst, z. n. v. — Gebrekkige, slechte Vangst, of geheel geen Vangst.Wanzij, z. n. v. — ZieWankant.Wapenbord, z. n. o. ofNaambord. — Bord, waarop de naam van het schip geschreven staat.Wapperen, o. w. — Heen en weder waaien.De zeilenW—.Hy liet zyn wimpelW—.Waring, z. n. v. — Overloop op kleine vaartuigen. ZieGangwaring.Warlen, o. w. — Heen en weêr slingeren, draaien. In de War raken, verwarren.EenW—dezee, (golven die tegen elkander opstaan).Wartel, z. n. m. — Soort van kleine ketting of haak, draaiende op het end van een ketting, en waarvan men by ’t spinnen van schiemansgaren gebruik maakt.Wartelblok, z. n. o. — ZieBlok.Wartelhaak, z. n. m. — Taliehaak, waarvan de kop uit een zeer sterke yzeren plaat bestaat, op welke hy draait, en waarvan de beide zijden zich sluiten over elkander als een beugel, waarin men een kous vastklinkt om den strop te ontfangen van het blok, voor ’t welk hy dienen moet, om de daardoor loopende touwen, uit elkander te houden.Wasschen, b. w. — Spoelen, schoonmaken.De zee Wiesch het dek schoon,(de golven sloegen alles van ’t dek, spoelden alles weg).Wassen, o. w. — Rijzen, opstijgen, aanvoeren.W—dwater(water, dat met den vloed rijst), in tegenstelling van:vallend water.EenW—demaan(als de maan in omtrek schijnbaar toeneemt).Water, z. n. o. — Doorschijnende vloeibare zelfstandigheid, die door de koude stolt, en door de hitte wegdampt.ZeeW—,RivierW—,BronW—,WelW—,PompW—enz.ZoutW—(dat der zee.)ZoetW—(dat drinkbaar is.)BrakW—(dat met onzuivere bestanddeelen vermengd is.)Loopend,stroomendW—.WoelendW—.SlechtW—(dat stil is.)OndiepW—.HoogW—(volle vloed.)StilW—(tusschen vloed en ebbe.)LaagW—(afloopende ebbe.)W—halen,zich vanW—voorzien(van zoetW—.)In diepW—zijn(in volle zee zijn.)HetW—wast, hetW—valt(het vloeit, het ebt.)OpenW—(dat niet bevroren is.)ToeW—,beslotenW—(bevroren water.)VaarW—(watering.)Een schip teW—brengen(het af laten loopen.) In ’t mv. wordt het voor zee-, rivier- of stroomvaart, in ’t kort voor al wat zich bevaren laat, genomen.De breedeW—en.DebinnenW—en(die binnen de grenzen liggen), ook voor golven, stroomen.Hier barst hy(de Nijl)eindlijk uit met neergestorteWateren.AntonidesYstroom.Spreekwijze:StilleW—shebben diepe gronden(zy die de minste praat hebben, zijn dikwijls de knapsten).W—in zijn wijn doen(zich een weinig temperen).Hy is verdronken eer hyW—gezien had.ZieVerdrinken.GodsW—over Gods akker laten loopen(fioolen laten zorgen, zich nergends over bekommeren).BovenW—zijn(geen vrees voor schade meer hebben).TusschenW—en wind zijn(weifelen, geen party kiezen).In zulkeW—svangt men zulke visschen(van zulk slach van volk moet men zulke dingen verwachten).OnderW—zijn(dronken zijn).VeelW—vuil maken(veel onnoodigen omslag maken).Het is laagW—aan boord(men heeft gedaan met schaften).Waar de dijk ’t laagst is, loopt hetW—’t eerst over(rampen treffen arme lieden ’t eerst).DieWaterdeertWaterweert.Cats.In dieW—entreft men veel N. Wind.(Kruisen zeeroovers).Waterborden, z. n. o. mv. (veroud.) — Planken, die op het scheepsboord gezet, en afgenomen kunnen worden.Waterdicht, b. n. — Ondoordringbaar voor het water.Het eerste vereischte van een vaartuig is, dat hetW—zij.Waterdracht, z. n. v. — ’t Zelfde alsDiepgang. Zie ald.Wateren, b. w. — Uit het oog verliezen, ten gevolge van de rondte des aardbols.Een schipW—.Een eilandW—.Wateren, o. w. — Uit het gezicht verdwijnen.Ziedaar een schip, dat gedeeltelijk Watert(dat gedeeltelijk in ’t water schijnt weg te zinken, waarvan men alleen de masten ziet).Wateren, z. n. o. mv. — Kogels, die in en uit het water springen.Watergang, z. n. m. — Dikke plank, die aan weêrszijden van het dek is aangebracht, tot hetwelk zy mede behoort. DeW—rust op den dekbalk, ligt op eenigen afstand uit het boord en strekt zich over de geheele lengte van het schip uit.Watergeus, z. n. m. — ZieGeus.Waterhoos, z. n. v. — ZieHoos.Waterkant, z. n. m. — Wal, Kant van het Water.Waterlanders, z. n. m. mv. — Inwoners van Waterland.Spreekwijze:Daar komen de Waterlanders, t. w.op den dijk(daar komen de tranen in de oogen, om dat de Waterlanders niet op den dijk komen, ten zij er gevaar is).Waterlegger, z. n. m. — Vat, waarin zoet Water aan boord bewaard wordt.Waterloopsklos, z. n. m. — Gedeelte van de bevloering der dekbalken, ’t welk zich op het uiteinde daarvan tegen boord bevindt, en als den rand van het dek vormt.Waterlijn, z. n. v. — ZieKimlijn.Watermolen, z. n. m. — Molen, dienende om het Water uit een polder te malen.Waterruim,z. n. o. — Gedeelte van het Ruim, waarin het Water bewaard wordt.Waterpas, b. n. — Horizontaal.Waterrecht, z. n. o. — Door de zeevarende Mogendheden erkend zeerecht.Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezondenOm wraak te vergen voor ’t geschondenWaterrecht.Brandt,Grafschrift op de Haas.Waterschip, z. n. o. — Schip, dienende om Water aan te voeren.Spreekwijze:Het doet er weinig toe al krijgt eenW—een gat meer(om dat er het Water toch weêr inloopt).Waterschuit, z. n. v. — Schuit, waarmededrinkwaterwordt aangevoerd.Waterspiegel, z. n. m. — 1o. De oppervlakte van het Water.2o. De Watergordel, die een drijvend schip omvangt.Watertreder, z. n. m. — Dichterlijke naam voor “Schip.”Gelijck een vogel, als de dagh begint te kriecken,Ter vlught zich rust en vecht en wackert zijne wiecken,Zoo doet mijn zeilbaer vlot, mijnWatertredermee,Hy spant zijn vleugels uit, en maakt zijn zeilen ree,zegtVondel,Lof der Zeevaart.Watertocht, z. n. m. — Tocht, reis, door ’t Water.Zoo trotst men JazonsWatertoghtenEn zijn vermeetlen heldenlof.Antonides.Waterrot,z. n. m. — Bynaam voor een zeevarende.Waterval, z. n. m. — Water, dat zich van een hoogte nederstort.Waterverkleuring. — Verandering in de kleuren van het Water, welke op zee doorgaands wordt waargenomen op sommige breedten of boven een rif of bank.Het rif is noch door rollers noch doorW—kenbaar op eenigenafstand.Waterverplaatsing, z. n. v. — De plaats, welke de kiel van een schip in het water beslaat.Waterverval,z. n. m. — Verschil van diepte by hoog of laag Water.Watervloed, z. n. m. — Overstrooming.Waterzeilen, z. n. o.mv. (veroud.) — Zeilen, die men achter tegen het schip, tot onder aan het water toe, hing, by het lensen.Web, z. n. v. — De scheepstimmerlieden noemeneenW—scheren, wanneer zy de latten spijkeren, naar welke het beloop van een schip moet gemaakt worden.Wederzee, z. n. v. — ’t Zelfde alsTegenzee. Zie ald.Weekbak, z. n. m. (veroud.) — Groote bak op den overloop, waar de varsebalie zijn water in draagt en de spijs in weekt en reinigt.Weer, z. n. m. — ZieRietpark.Weêrofweer, (naarmate men dit woord als samentrekking vanweder—wat niemand ooit zegt—of vangeweer, vanweeren[waaien], beschouwt) z. n. o. Luchtgesteldheid.ZwaarW—(storm.)GemeenW—,roezemoezig,buiigW—.HetW—klaart op.HetW—is bestendig.HelderW—.DikW—.DonkerW—.HandzaamW—.DeinzigW—.NoodW—.Spreekwijze:MooiW—en geen haring(het doet zich goed voor; maar men heeft er niet aan).W—en wind dienen hem(het gaat hem naar wensch).MooiW—spelen(den boel er doorbrassen).’s Avonds rood, morgen goedW—aan boord.Weêr aanofweêr an, t. w. Goed zoo: toe maar:Weer an: riepen de Matroosen:’t Is een man, oft Mouringh waer,zingtHuyghensin zijnScheepvaartop’t overlijden van Prins Maurits.Weergal, z. n. m. — Rood wolkjen, dat doorgaands buiig weer aankondigt.Weerlicht, z. n. o. — Ontvlamming van elektrieke dampen.Weêrstroom, z. n. m. — Keerende stroom. ZieNeer.Weêrvloed, z. n. m. — Keerende vloed.Weerswijs, b. n. — Die zich verstaat op Weersvoorspellingen.Wegdrijven, o. w. — Afdrijven, heendrijven.Met den stroomW—.’t Wordt ook gezegd van een schip dat niet goed by-de-wind zeilt.Hij drijft te veel weg(d. i. naar tij toe).Weger, z. n. m. — Plank of plaat, tegen het binnen-oppervlak der inhouten geplaatst, in de richting van voren naar achter.KimW—(die door de uiteinden der vrangen van elk spant heenloopt.)VlakW—-,BuikW—(die tusschen deKimW—sen deW—svan het zaadhout aangebracht worden.)TusschenkimW—s(die over de uiteinden der halve vrangen en de ondereinden der onderbuikstukken liggen.)SteunW—,BovenkimW—(die boven deKimW—szijn.)DostW—s(op de dikte waarvan, in een schuit, de uiteinden der roeibanken gelegd worden).Wegeren, b. w. — Wegers aanbrengen, een schip van binnen beplanken.VolW—(geen ruimte tusschen de Wegers laten.)Half vol, met luchtenW—(tusschenruimten openlaten).Wegering, z. n. v. — Vereeniging van al de Wegers of planken, waarmede de romp van een schip van binnen is bekleed.Wegwijzer, z. n. m. —Rat,Duizendbeen. Zie ald. Zoo heet ook een boeksken voor koffen en smakken die het Katterak en Schagerrak bevaren.Wegzeilen, o. w. — Zich zeilende verwijderen.Weigeren, b. w. — Haperen, nalaten.Het schip Weigert in het wenden.Weischuit, z. n. v. — Lichte schuit, die over de Weiden heen gedragen kan worden.Wel, b. n. — Goed, in orde, gezond.AllesW—aan boord.Welbezeildheid, z. n. v. — Snelheid, hoedanigheid van zeilen.De schepen zullen zich naar hunW—rangschikken.Welboot, z. n. v. — Soort van Hollandsche boot.Welvaart, z. n. v. — ’s LandsW—is ’t gevolg van ’tWel-varender ingezetenen, en dit weder van de voordeeligeVaarten, die men deed. Die zoo wel ’t etymologisch als het moreel verband niet inziet, weet niet, wat de taal is als uitdrukking van het volkswezen.Welzand, z. n. o. — Land, waaruit het water opwelt of opborrelt en waarin alles weg zinkt.Wenden, o. w. — Over een anderen boeg gaan liggen; by- of voor-de-wind over stag gaan: beweging, welke men aan een schip laat doen, om het boord, dat vroeger van den wind was, tegen den wind in te brengen.De vloot Wendt.De Amiraal deed sein, om door een contra marsch teW—.Wenken, b. w. (veroud.) — 1o. Het eerste windvangen der zeilen als een schip overstag wendt.2o. Los gooien. In ’t komm.Wenk aan voor!(gooi de boelijns van het voormarszeil en voorbramzeil en fok los).Werf, z. n. v. — Ruimte of werkplaats, bestemd tot aanbouw van vaartuigen.ScheepstimmerW—,GeschutsW—.Werfbrief, z. n. m. — Register of bewijs van verbintenis, waarby iemand dienst heeft genomen.Werfhuis, z. n. o. — Huis, waar volk voor de dienst geworven wordt, en dat doorgaands door het uitsteken van een vlag onderscheiden wordt.Werfofficier, z. n. m. — Officier, met het aannemen van volk belast.Werk, z. n. o. — Gepluisd touwwerk, dienende om de naden en voegen der planken te breeuwen.Werken, o. w. ofKraken. — Wordt het schip gezegd te doen, wanneer zijn onderscheiden deelen ten gevolge van de beweging der zee hoorbaar tegen elkander wrijven. Men zegt ook van masten of raas, dat zyW—, wanneerhun gekraak aanduidt, dat zy in stevigheid beginnen te verminderen. In ’t algemeen beduidt het het hevig slingeren en stampen van het schip.Werp, z. n. o. — By een woord gevoegd, duidt aan, dat men iets uitbrengt om zich te verhalen of uit te werken. EenW—anker, eenW—tros. ZieAnker,Tros, enz.W—wordt ook wel by verkorting voorWerpankergebezigd.EenW—uitbrengen.Werpanker, z. n. o. — Anker, dat uitgevoerd wordt om een schip daarby voort te halen.Werpen, b. w. — ofUitwerpen, Een schip, door behulp van ankers of trossen, uitwerken: komm.Werp(Werp het dieplood uit).Werplijn,werptros, enz. — ZieLijn,Tros, enz.Werrie, z. n. v. — Engelsch roeivaartuigjen.Wervelwind, z. n. m. — Dwarrelwind; draaiende Wind, die met hevigheid waait.’t Gegter derWervelwindenDie eik en ceder knakken,Rukt broederlijke takken,Scheurt teere hartevrinden,In ’t stormgewoel van een.Bilderdijk.Werven, b. w. — Aannemen, in dienst nemen.ManschappenW—,MatrozenW—.Werver. Die het volk tot de dienst ten oorlog aanbrengt. De matrozennoemen zulk een: zielverkooper.West, bw. — Ten Westen, uit het Westen, aan den Westkant.De wind isW—(waait uit het Westen.)Wy zagen een schipW—van ons af.West, (de) z. n. v. — De Westindische Koloniën.Hy vaart op deW—.Hy heeft zijn fortuin in deW—gemaakt.Westelijk, b. n. — Wat zich ten Westen bevindt.Westelijken, o. w. — Zich naar het Westen begeven.De wind begint teW—.Westen, (het) — Het Westelijk land.Westen, (ten) b. w. — Aan de Westzijde. ZieWest.Westergang, z. n. m. — Gang, die, zich langs den spiegel van stuur- naar bakboord uitstrekkende, aan de eene zijde door den spiegel en aan de andere door een leuning bepaald wordt.Westerkim, z. n. v. — De gezichteinder ten Westen. ZieWestkim.Westerzon, z. n. v. — Avondzon.Westewind, z. n. m. — Wind, die uit het Westen waait.Westkim, z. n. v. — ’t Zelfde alsWesterkim.Hy had den avond en deWestkimreeds gewonnenVondel,Faeton.West ten noorden,west ten zuiden. — Windstreken. ZieWindstreken.Westwaart, b. w. — Naar de Westzijde toe.Wy zeilenW—(het Westen in).Westzijde, z. n. v. — De zijde, in het Westen gelegen.Wevelingen, z. n. v. mv. — Touwtjens, tusschen de hoofdtouwen gespannen, en den bootsgezellen dienende om naar de mars en bramzaling te klimmen.Weven, b. w. — De Wevelingen scheren.Wiegen, b. w. — De scheepstimmerlieden noemen eenschipW—, wanneer zij het, by ’t afloopen, los wrikken en aan ’t glijden helpen.Wiel, z. n. o. — Het rad van een rampaard.Wieling, z. n. v. — Draaikolk.WatWielingdan, wat golving spoelt en drijftEn slingert u, onwetend waar gy blijft?Bilderdijk.Wieltros, z. n. m. — Dunne troslijn.Wier, z. n. o. — Zeegras, dat, gedroogd, tot het maken van dijken gebezigd wordt. ZieDijk.Een hand vol zeewierdreef door ’t nat,Ten spel van wind en golven,Nu, ’t moedig hoofd om hoog gebeurd,En dan, in ’t schuim bedolven.Bilderdijk.Van dit gras heeft het eilandWieringenzijn naam.Spreekwijze:Hy kijkt of hy Wieringen in wou(hy kijkt zuur: om dat de doortocht tusschen Wieringen en den vasten wal smal is).Men moet soms hard prangen om Wieringen te krijgen(men heeft veel gevaar door te staan eer men in veilige haven komt: men moet soms hard werken aleer men tot rust komt).Wieuw, b. n. (veroud.) — Ongunstig.De wind isW—(het tegendeel vanWaauw).Wig, z. n. v. — Prisma van hout of yzer, dienende om hout te splijten, of eenig voorwerp te schoren.Wik, b. n. — Ter naauwer nood.Spreekwijze:Het isW—of Wak(het is zus of zoo). ZieWak.Wikken. Bezien, doelen.En driemaalwiktevan zijn oortip, driemaal mikte:Zóó vreeselijk, dat zelfs de hemelschutter schrikte.Vondel,Faeton.Spreekwijze:Men moetW—en wegen.(Men moet bezien en overleggen).Wildebras, z. n. m. — ZieBras.Willen, z. n. m. mv. — 1o. Enden dik touw, die, in de plaats van een wrijfhout, voor den boeg van een klein vaartuig gehangen worden.2o. Platte schijven van platting gemaakt, die over het buitenboord van de sloepen gehangen worden tegen het stooten.Wimpel, z. n. m. — Lange, smalle strook vlaggedoek, meestal in twee punten uitloopende.KoninklijkeW—(die alleen van den grooten mast der oorlogsvaartuigen geheschen wordt en de kleur der vlag heeft.) DeW—, boven de vlag van top gevoerd, dient tot teeken, dat de hoogste macht, de Koning of diens vertegenwoordiger, aan boord is.Kommandeur van den breedenW—(tytel van een Hoofdofficier in rang volgende op den Schout-by-Nacht).Met Vlaggen enW—sliep het schip de haven binnen.Een gloeiend paviljoenVanWimpels, geschakeert tot een triomffestoen,Verlicht door duizenden van vieren, langs de stangenEn marssen vastgehecht, terwijl kortouw en slangenMatroos verquikten met hun dreunende muzijk.Antonides,IJstroom.Spreekwijze:Hy wint het met Vlaggen enW—s.ZieVlag.Wimpelman, z. n. m. — Scheepsjongen, die op den Wimpel moet toezien.Wimpelstok, z. n. m. — Stok of standert van den Wimpel.Wind, z. n. m. — Beweging van de dampkringslucht.SterkeW—,ScherpeW—,KoudeW—,HardeW—,Boghtig yzer kan men rechten;Maar geen hardenWintbevechten.Cats.ZeeW—(die uit zee waait.)LandW—(die van de landzijde komt.)By-de-W—(als deW—voorlijker dan dwars inkomt.)Voor-de-W—(van achteren inkomendeW—.)BezeildeW—(dien men voor zijn koers behoeft.)DeW—op het zeil(tegen-W—.)DeW—in het zeil(voordeeligeW—.)Onder denW—van iemand zijn(te lijwaart van hem zijn.)Slecht by-de-W—zeilen(lafwindig zijn.)W—en stroom mede hebben.Naar denW—zeilen.Door deW—gaan(wenden.)DeW—is Wieuw: DeW—is Waauw.ZieWieuw,Waauw.Boven denW—zijn,beneden denW—zijn(te loef of te lijwaart zijn.)DeW—is op en neêr(er is geenW—.)GeenW—overgeven(van elk zuchtjen gebruik maken).Spreekwijzen:Het gaat hem voor-de-W—(het gaat hem voorspoedig).Er waait geenW—of hy is iemand dienstig(elke zaak heeft hare goede zijde).Hy ziet in denW—(hy geeft acht op hetgeen gebeuren kan). Zoo schrijft Hooft: “Hoewel de ontsteltenissen, die ’t genaaken onzer ellenden beteekenen, van heeden nocht gisteren begost zijn, zoo hebben wy ’t al een wyle laaten heenen gaan op toeverlaat, dat de Mooghenste Heeren en Staaten der Gewestenin den wind zouden zien, en uwe Hoogheit het opsteekend en nu over ’t hooft hangend onweeder aanwijzen.”Iemand denW—afnemen(hem van zijn voordeel berooven). Zoo zegtHooft: “Dit was de wegh, om dien van Guise, die door den twist in ’t geloove hunnen aanhang stijfden, t’onderscheppen endeden windt af te neemen.”Wind breken,Wind maken(snoeven, pochen, onnoodige drukte maken). “d’onzekerheid van den oirsprong des Nyls, daer d’Egyptische neuswijzen zoo veelwintsombreecken,” zegtVondelin deOpdraghtvan zijnSofompaneas.Door-de-W—gaan(met een nat zeil loopen, beschonken zijnde, om verre vallen).In-de-W—gaan(gaan zwieren).TegenW—en stroom is ’t kwaad zeilen.ZieStroom.Er is een rakjen in denW—.ZieRakjen.Hy waait met alleW—en(hy praat ieder naar den mond).Alle havens schutten geenW—.ZieHaven.Iets in denW—slaan(zich er niet aan stooren).De booswichtslaethaer klaght en woordenin de wint.Vondel.Die zeilt boven wint,Die zie wat hy vindt.Cats.(te hoog zeilen baart ongemak).Hy heeft denW—in ’t hoofd(hy is wild en woest).Daar isW—aan de lucht(men is braaf aan ’t pochen).Men kan van denW—niet leven.Een schipper mag geenW—verleggen(men moet geen gelegenheid verzuimen).In die Waters heeft men veel Noorde-W—.ZieWater.Windas, z. n. v. — Verzetbaar draaispil, waar iets aan wordt opgewonden.Windboom, z. n. m. — Vierkante boom, dien men in ’t spil steekt om het rond te draaien.Windbui, z. n. v. ofWindvlaag. — Gewaai uit dezelfde streek, dat korter of langer duurt.Winden, b. w. — Den kaapstander, het spil draaien, om het anker te lichten, in het spil loopen.Op en nederW—(het spilW—, tot dat het touw reeds op en neder boven het gezonken anker staat).Windgeld, z. n.o. (veroud.) — Geld, dat den schipper werd toegelegd voor het slijten van takels, enz. by ’t lossen en laden.Windhoek, z. n. m. — Hoek, streek, van waar de Wind komt.Windhoos, z. n. v. ZieHoos.Windmeter, z. n. m. — Werktuig, waarmede de kracht van den wind aangetoond en gemeten wordt.Windreep, z. n. v. — Touw, looper, dienende om de stengen te hijschen of de bovenste masten op te strijken.Windroos, z. n. v. — Benaming van de lelie op ’t kompas.Windspaak, z. n. m. — ’t Zelfde alsWindboom. Zie ald.Windstreken, z. n. v. — Deze zijn 32 in getal, te weten:Noord.Zuid.Noord ten Oosten.Zuid ten Westen.Noord Noord Oost.Zuid Zuid West.Noord Oost ten Noorden.Zuid West ten Zuiden.Noord Oost.Zuid West.Noord Oost ten Oosten.Zuid West ten Westen.Oost Noord Oost.West Zuid West.Oost ten Noorden.West ten Zuiden.Oost.West.Oost ten Zuiden.West ten Noorden.Oost Zuid Oost.West Noord West.Zuid Oost ten Oosten.Noord West ten Westen.Zuid Oost.Noord West.Zuid Oost ten Zuiden.Noord West ten Noorden.Zuid Zuid Oost.Noord Noord West.Zuid ten Oosten.Noord ten Westen.Windvang, z. n. v. — Het opvangen van den Wind.Een zeil terW—stellen(het aan den Wind bloot stellen).Windveër, z. n. m. — Streep in de lucht, wind voorspellende.Windvieren, z. n. v. mv. — Verlenging van de rantsoenhouten.Windwijzer, z. n. m. — Lap of strook, aan een stok gehecht, en op ’t boord gezet, dienende om de richting van den wind aan te toonen by flaauwe koelte.Windzak,z. n. m. — Bynaam van het koelzeil.Spreekwijze:Hy is eenW—(een opgeblazen vent).Winkelen, b. w. (veroud.) — Winkelhaaks zetten.Winnen, b. w. — 1o. Voordeel behalen.Op een ander schipW—(het naderen, met kans om het vooruit te komen).2o. ’t Net ophalen als men vischt: ’t zelfde alswinden, even als men ookvinnenvoorvindenzei.Winterbramstengen, z. n. m. mv. — Bramstengen met korte toppen.Winterlaag, z. n. v. — Reede, waar de schepen gedurende den winter veilig liggen.Wipper, z. n. m. — Talie, dienende om iets te hijschen, of neder te laten.W—van de zonnetent.ZieUithaalder,looper.Wippertjen, z. n. o. — Slok, in der haast gedronken.Wisschersklos, z. n. m. — Gedraaid stuk hout, op een roede van esschen hout of op een touw gezet, en met schaapshuid of varkenshair bekleed, en dienende om den loop van een stuk geschut schoon te maken na het schot.Woeling, z. n. v. — Naaiing van gebruikt touw of ketting, die om den boegspriet in de Woelingknie komt en dient om den eerste, die met recht den naam van Sleutel van het tuig draagt, neêr te houden.Woelingknie, z. n. v. — Hoekige Knie, die de scheg aan den voorsteven vastbindt: de eene arm is op den steven, de andere aan de scheg vastgebonden. Zy dient om den laatste het opwerken en oplichten te beletten.Woelwater, z. n. o. — Woelend water.Spreekwijze:EenW—(een woelig mensch of kind).Wol (in het) hakken(veroud.) — In de gezaagde planken hakken, die, om beter te buigen, in het vuur gelegd zijn.Wolf, z. n. v. — Draaikuil.Wolk, z. n. v. — Vergadering van dampen in de lucht, die in mist, regen, sneeuw of hagel nederdalen.RegenW—,SneeuwW—,OnweersW—,DrijvendeW—en.Er hangen zwareW—en.Wolkdrijvend, b. n. — Zoo noemt men in de scheepsjournalen het weer, als er Wolken door de lucht Drijven.Wolkvanger, z. n. m. — Pij van prezenning, waarmede zich de zeelieden tegen boos weer beschutten. ZieBolkvanger,Baaivanger.Wolkveger, z. n. m. — Wind, die de lucht van Wolken schoon veegt.Worm, z. n. v. — Ongedierte, dat het hout doorknaagt.HoutW—,PaalW—.Het hout is van deW—doorvreten.Wormgaten, z. n. o. mv. — Gaten, door de Wormen uitgevreten.Wormstekig, b. n. — Door de Worm bedorven of althands aangetast.Wormvrij, b. n.— Tegen de Worm beveiligd.Worpen, z. n. o. mv. — Zware balken, die de uiterste spanten van het achterschip van binnen krui-en.Worst, z. n. v. — 1o. End oud touw om tot kabelgarens te worden uitgedraaid.2o. Enden afgekapt zwaar touw, buiten boord gehangen om ’t schuren te beletten.3o. Grof doek, met zand gevuld, en in ’t rond gevouwen, ’t welk men, by zware beweging van ’t schip, bezigt, om te beletten, dat de schotels van tafel rollen.Woutermannetjens, z. n. o. mv. — 1o. Strookjens hout, waarvan er doorgaands vier op het zaadhout onder een stijl gezet worden om het uitglijden van dezen te beletten.2o. Kleine blokjens zonder schijven, voor dunne lijnen.Wouwestaart, z. n. m. — Oude benaming van het roer, om zijn vorm.Die maeckt denWouwe-steert, het roer, van achter vast.Vondel,Lof der Zeevaart.Wraak, z. n. v. — Drift, hoek van afdrijving. Dwarsgang van het schip, by-de-wind zeilende, waardoor men in den koers verliest en beneden het voorgestelde punt geraakt. Het is een gebrek van het schip, wanneer het veelW—heeft.Afdrijven is winnen, zegt men, wanneer het schip, bygedraaid liggende, van zelf drijft naar den kant waar men heen wil.Wraaklijn, z. n. v. — De streep, welke het kielwater te loefwaart op beschrijft, en die de afdrijving van het zeilend schip aanwijst.Wrak, b. n. — In slechten staat, beschadigd.EenW—kelading,eenW—tuig.Wrak, z. n. o. — Stukken van een gestrand schip. ’t Woord heeft, met betrekkingtot een schip dezelfde beteekenis als dat vanruïne, met betrekking tot een gebouw.Wraken, o. w. — Afdrijven, van streek gaan.Het schip Wraakt of heeft Wraak.Wrakton, z. n.v. — Ton, die aanwijst, dat een schip gezonken is.Wreed, b. n. (veroud.) — Werd een schip gezegd te zijn, wanneer het, zwaar op het water liggende, in een onweer te veel slingerde.Wrikken, b. w. — Een Wrik- of stuurriem, aan het achtereind van een roeivaartuig uitgebracht, met beide handen rechts en links brengen, zoo dat hy by elke slingering een halven cirkel beschrijft en zoo vooruit doet gaan.Wrikriem, z. n. m.—ZieStuurriem.Wrijfhouten, z. n. o. mv. — Houten, op de buitenzijde van een schip gespijkerd om de wrijving en schokking van andere vaartuigen of voorwerpen te verminderen.Wrijfworst, z. n. v. — ZiePoddingzak,Worst.Wuit, z. n. v. — Soort van haspel, waarop men te scheep het schiemansgaren vervaardigt.LogW—(W—, waar men de loglijn van af windt).Wuiten, z. n. o. mv. (veroud.) — Houten, met gaten doorboord, om den kabel van het spil af te houden, als hy beslijkt is.Wuiven, b. w. — Heen en weder zwaaien, toewenken.Met den hoedW—,Het afscheidW—.Begroeten, by het roepen van hou zee!Spreekwijze:Ik weet uwW—wel, zoo als de vrouw zei, toen zy haar man aan de galg zag slingeren.Wulf, z. n. o. — Boog, gewelfde zoldering.HetW—boven den watergang van een linieschip.Wulfbalk. z. n. m. — Onderste balk tusschen de hekstukken.Wulfhout, z. n. o. — Stut of oplanger van het Wulf.Wurm,wurmgaten, enz. — ZieWorm,Wormgaten, enz.Wy, p. voorn. — In ’t algemeen gebruikelijk voor “ons schip.”W—zijn aan lij.Hy is te loefwaart van Ons.Wy moeten ten anker.Wy loopen drie mylen.Wijzen, o. w. — Zich vertoonen, zich voordoen.Het touw Wijst recht vooruit(staat recht vooruit).Het touw Wijst met een hoek naar het anker(staat in een hoek tusschen het schip en het anker).Het kompas Wijst.ZieMiswijzing.

W.W, b. n. —West.De wind is W.Waaien, onp. w. — 1o. Blazen, wind maken.Het Woei een stijve koû.Het zal van nacht fiksW—.Het Waait een vliegenden storm.Men ziet de winden vaak van alle kantenWaaien,zegt Phenix inHuydecopersAchilles.’t Magwaaien, stil staan, vloeien of ebben,Wie niet waagt die zal niet hebben.Cats.Spreekwijze:Met alle windenW—(zich aan elke bovendrijvende party aansluiten).Die met elken wind wilWaaien,Die onthoude bovenal,Dat de wind somtijds kan draaien,Niet altijd bestendig wezen zal.Hy blijv’, heeft hy dit vergeten,Voor een wissen val beducht:Hy ligt, eer hy ’t zelf kan weten,Met de beenen in de lucht,zingt Maria in ’tDorp aan de Grenzen.Ik acht het zoo veel als den wind die daar Waait(ik acht het niets).Het zal erW—(er zal braaf geraasd worden).Het is hem door ’t hoofd Gewaaid(hy heeft het vergeten).2o. Wapperen, uitwaaien.De vlaggenW—, of, als het oude liedtjen zegt:Zy zeggen: daar is er geen Prins in ’t LandEn de vlaggen dieWaaienvan allen kant.Waak, z. n. m. — Waking, wacht, kwartier.Ende omtrent de vierdeWakedes nachts quam hy tot haar, wandelende op de zee.MarkusVI. 48.Waak(derde) z. n. m. — Vroeger werd een Onderluitenant by de O. I. Kompagnie zoo genoemd.Waal, z. n. m. — Kolk, walende stroom, waarvan zoowel de rivier, als eenige der stadsgrachten te Amsterdam haar naam ontleenen.De scheepshof van deWaelenMet voorraet opgepropt van schepen klein en groot.Antonides,IJstroom.Waan (in) houden, o. w. (veroud.) — Eenig timmerwerk te scheep naar den eisch houden, zoo dat het niet verzet.Waarachtige grond, (veroud.) — Steenachtige grond.Waarloos, b. n. — Al wat ingescheept wordt om een voorwerp van gelijken aart te vervangen.W—rondhout,touw.W—ebloks,zeilenenz.Waarnemen, b. w. — Nagaan, beschouwen, opmeten.Den stand van een hemellichtW—.2o. Aanvatten.Neem Waar dat end(grijp dat touw).Waauw, b. n. — Voordeelig.De wind isW—.ZieWieuw.Wacht, z. n. v. — 1o. Daad van waken, t. w. voor de veiligheid van ’t schip.Men moet goedeW—aan boord houden.ZijnW—staan(de Wacht op zijn beurt hebben).Een ieder staat zijnWacht,zegtVondel,Lof der Zeevaart.2o. Kwartier, tijd, dat het waken duurt.EersteW—(van 8 uur tot middernacht).HondeW—(van middernacht tot 4 uur).DagW—(van 4 tot 8 uur ’s morgens.)VoormiddagW—(van 8 uur tot den middag.)NamiddagW—(van denmiddag tot 4 uur.)PlatvoetW—(van 4 tot 8 uur ’s avonds.)BakboordsW—,StuurboordsW—.3o. De personen, die waken.De gandscheW—kwam er aan te pas.Wachtrol, z. n. v. — Lijst, waarop de indeeling der Wachten is opgeteekend.Wachtschip, z. n. o. — 1o. Schip, dat in den mond van een stroom of haven ligt, om die te beschermen.2o.Ontwapend schip, tot berging van rekruten.Wachtwoord, z. n. o. ofParool. — Afwisselend herkenningswoord, door den Kommandant gegeven, en aan hen, die op wachten of posten staan, of die rondes doen, medegedeeld.HetW—gaan halen.Wadde, z. n. v. — Droogten, ondiepte.Waden, o. w. — Door ’t water gaan.Wagenschot, z. n. o. — Dunne beplanking.Wagenweg,z. n. m. — Op de kaarten van de O. I. Kompagnie waren twee lijnen afgeteekend, waartusschen de schepen gehouden waren te zeilen, immers tot door de Linie. Die tusschenruimte werdW—genoemd.Wak, z. n. o. — Zwakke stede, open plek in het ijs.Waken, o. w. — Bovendrijven: wordt gezegd van een rots, klip of ander voorwerp, dat met het afloopen van het water zichtbaar wordt.Die bank Waakt met de eb(laat zich zien met de eb).EenW—deboei(een boei, die aanwijst, waar het anker ligt).Waker, z. n. m. — 1o. Windwijzer op een masttop.2o. Lont, die brandend gehouden wordt in de lontbalie.3o. Ambtenaar, die van wege het Bestuur van ’s Lands middelen aan boord van een schip wordt gezonden om toe te zien, dat geene goederen van boord worden afgeleverd, of dat een gedane verzegeling ongeschonden blijve.Dat schip heeftW—saan boord gekregen.Wakker,b. n. — Vlug, bekwaam.Wie roergang, splisse, en knoopen kan;Dat is aan boord eenwakkerman.Scheeps rijmpjen.Wakkeren, o. w. — In kracht toenemen.De wind begint teW—.ZieAanwakkeren.Dewakkerendewind in ’t WestenGeeft hun getal der zee ten besten.Van Haren,de Geuzen.Wal, z. n. m. — 1o. Waterkant; vooral een zoodanige, die van hout- of metselwerk voorzien is.De stadsW—len.OpperW—(waar de wind van de landzijde komt).LagerW—(waar de wind op de kust staat).Hy zwiert al waar het water wil,En wort zoo, door een snellen val,Gedreven tegen lagerWal.Cats.2o. Algemeene benaming voor land.AanW—gaan.AanW—blijven(aan land blijven).VanW—steken(afzeilen, afvaren). ZieHoogerW—.VasteW—.Spreekwijze:Iemand van denW—in de sloot helpen.ZieSloot.Ontgaat u deW—hou u aan ’t vlotgras.ZieVlotgras.Het raakt kant nochW—.ZieKant.Aan lagerW—zijn(zich in slechten finantieelen toestand bevinden).By denW—langs, zoo vaart men zeker(als men zich verdacht houdt heeft men geen gevaar te vreezen).De beste loodsen staan aanW—(die buiten de zaak zijn, hebben doorgaands ’t meest er over te zeggen, weten ’t altijd beter).Walen, o. w. — Draaien.EenW—denaald(een kompasnaald, die niet dan langzaam en als aarzelende haar richting neemt).Daerwaeltde lely van ’t kompas,zegtVondelin zijnLijkdichtop zijnkleindochtertjen.Walengang, z. n. v. — Gang, op groote schepen, die op het koebrugdek tegen boord het schip rond loopt, als ’t ware rond-waalt, en dient om den timmerman by een gevecht de grondschoten te doen stoppen.Walmgat, z. n. o. — 1o. Het hol gedeelte, voor aan de schacht van het roer onder elken vingerling gemaakt, om vrijen doortocht te laten aan die van den voorsteven.2o. ZieVullinggat.Wambuis, z. n. o. ofWammes. — Baaitjen.Spreekwijze:Op zijn Wammes krijgen(er slecht afkomen).Wamen, o. w. — Den modder op doen wellen, ’t welk by den stroom geschiedt.Het tij Waamt.Wan, z. n. o. — 1o. Lek; lekkaadje.2o. Holte in het hout, welke niet kan weggenomen worden zonder het hout in omtrek te doen verliezen.3o. Een yzer, waaraan in ’t midden een lijn is vastgemaakt, dienende om in het spongat voor ledige vaten te steken en die daarmede op te hijschen.Wand, z. n. m. — Binnenzijde van een schip.Wang, z. n. v. ofSchaal. — Zijstuk, klamp, die tegen een mast geslagen wordt om dien te stutten.Wangen, b. w. — Met Wangen of schalen voorzien: met klampen vastzetten.Wanhout, z. n. o. —Wankantig hout:hout, waarvan de oppervlakte niet gaaf, maar met Wannen bezet is.Wankant, z. n. o. — De ruwe zijde van het hout.Wankantig, b. n. — ZieWanhout.Wankoers, z. n. m. — Verkeerde Koers, afwijkende Koers.Want, z. n. o. — Oorspronkelijk: netwerk, waarvan Vondel, in zijnLofz. op de Scheepvaart:Zoo langhe tot sy ’tWantoptrocken met de visch,en van daar: al het Touwwerk aan boord;Staand en loopendW—(het vaste en losse touwwerk aan boord).HetW—zwichten(by slecht weer in geval het tuig los of gerekt is, hetW—over en weêr vastrijgen).Spreekwijze:Zijn staand en loopendW—in orde brengen(zijn kleeding in orde schikken).Die geenW—heeft naar het schip, moet te gronde gaan(die geen vrouw heeft, die hem past).Te veelW—soverhoop halen(te veel omslag maken).Hy is vierkant onder zijn staand en loopendW—.(Hy is in alles even knap, van alle markten thuis).Wanten, b. w. — Het Want in orde brengen, is niet in gebruik, dan in de volgendeSpreekwijze:Hy weet vanW—(hy verstaat de zaak).Wanten, z. n. v.—Wollen handschoenen zonder vingers, by de visschers in gebruik.Wanthaak,wantknoop, z. n. m. — ZieHaak,Knoop, enz.Wantslag, z. n. m. — Touwwerk, samengesteld uit touwen, die reeds afzonderlijk waren gestrengeld geweest.Wantij, z. n. o. —Draaijing, tegenstroom.Wanvangst, z. n. v. — Gebrekkige, slechte Vangst, of geheel geen Vangst.Wanzij, z. n. v. — ZieWankant.Wapenbord, z. n. o. ofNaambord. — Bord, waarop de naam van het schip geschreven staat.Wapperen, o. w. — Heen en weder waaien.De zeilenW—.Hy liet zyn wimpelW—.Waring, z. n. v. — Overloop op kleine vaartuigen. ZieGangwaring.Warlen, o. w. — Heen en weêr slingeren, draaien. In de War raken, verwarren.EenW—dezee, (golven die tegen elkander opstaan).Wartel, z. n. m. — Soort van kleine ketting of haak, draaiende op het end van een ketting, en waarvan men by ’t spinnen van schiemansgaren gebruik maakt.Wartelblok, z. n. o. — ZieBlok.Wartelhaak, z. n. m. — Taliehaak, waarvan de kop uit een zeer sterke yzeren plaat bestaat, op welke hy draait, en waarvan de beide zijden zich sluiten over elkander als een beugel, waarin men een kous vastklinkt om den strop te ontfangen van het blok, voor ’t welk hy dienen moet, om de daardoor loopende touwen, uit elkander te houden.Wasschen, b. w. — Spoelen, schoonmaken.De zee Wiesch het dek schoon,(de golven sloegen alles van ’t dek, spoelden alles weg).Wassen, o. w. — Rijzen, opstijgen, aanvoeren.W—dwater(water, dat met den vloed rijst), in tegenstelling van:vallend water.EenW—demaan(als de maan in omtrek schijnbaar toeneemt).Water, z. n. o. — Doorschijnende vloeibare zelfstandigheid, die door de koude stolt, en door de hitte wegdampt.ZeeW—,RivierW—,BronW—,WelW—,PompW—enz.ZoutW—(dat der zee.)ZoetW—(dat drinkbaar is.)BrakW—(dat met onzuivere bestanddeelen vermengd is.)Loopend,stroomendW—.WoelendW—.SlechtW—(dat stil is.)OndiepW—.HoogW—(volle vloed.)StilW—(tusschen vloed en ebbe.)LaagW—(afloopende ebbe.)W—halen,zich vanW—voorzien(van zoetW—.)In diepW—zijn(in volle zee zijn.)HetW—wast, hetW—valt(het vloeit, het ebt.)OpenW—(dat niet bevroren is.)ToeW—,beslotenW—(bevroren water.)VaarW—(watering.)Een schip teW—brengen(het af laten loopen.) In ’t mv. wordt het voor zee-, rivier- of stroomvaart, in ’t kort voor al wat zich bevaren laat, genomen.De breedeW—en.DebinnenW—en(die binnen de grenzen liggen), ook voor golven, stroomen.Hier barst hy(de Nijl)eindlijk uit met neergestorteWateren.AntonidesYstroom.Spreekwijze:StilleW—shebben diepe gronden(zy die de minste praat hebben, zijn dikwijls de knapsten).W—in zijn wijn doen(zich een weinig temperen).Hy is verdronken eer hyW—gezien had.ZieVerdrinken.GodsW—over Gods akker laten loopen(fioolen laten zorgen, zich nergends over bekommeren).BovenW—zijn(geen vrees voor schade meer hebben).TusschenW—en wind zijn(weifelen, geen party kiezen).In zulkeW—svangt men zulke visschen(van zulk slach van volk moet men zulke dingen verwachten).OnderW—zijn(dronken zijn).VeelW—vuil maken(veel onnoodigen omslag maken).Het is laagW—aan boord(men heeft gedaan met schaften).Waar de dijk ’t laagst is, loopt hetW—’t eerst over(rampen treffen arme lieden ’t eerst).DieWaterdeertWaterweert.Cats.In dieW—entreft men veel N. Wind.(Kruisen zeeroovers).Waterborden, z. n. o. mv. (veroud.) — Planken, die op het scheepsboord gezet, en afgenomen kunnen worden.Waterdicht, b. n. — Ondoordringbaar voor het water.Het eerste vereischte van een vaartuig is, dat hetW—zij.Waterdracht, z. n. v. — ’t Zelfde alsDiepgang. Zie ald.Wateren, b. w. — Uit het oog verliezen, ten gevolge van de rondte des aardbols.Een schipW—.Een eilandW—.Wateren, o. w. — Uit het gezicht verdwijnen.Ziedaar een schip, dat gedeeltelijk Watert(dat gedeeltelijk in ’t water schijnt weg te zinken, waarvan men alleen de masten ziet).Wateren, z. n. o. mv. — Kogels, die in en uit het water springen.Watergang, z. n. m. — Dikke plank, die aan weêrszijden van het dek is aangebracht, tot hetwelk zy mede behoort. DeW—rust op den dekbalk, ligt op eenigen afstand uit het boord en strekt zich over de geheele lengte van het schip uit.Watergeus, z. n. m. — ZieGeus.Waterhoos, z. n. v. — ZieHoos.Waterkant, z. n. m. — Wal, Kant van het Water.Waterlanders, z. n. m. mv. — Inwoners van Waterland.Spreekwijze:Daar komen de Waterlanders, t. w.op den dijk(daar komen de tranen in de oogen, om dat de Waterlanders niet op den dijk komen, ten zij er gevaar is).Waterlegger, z. n. m. — Vat, waarin zoet Water aan boord bewaard wordt.Waterloopsklos, z. n. m. — Gedeelte van de bevloering der dekbalken, ’t welk zich op het uiteinde daarvan tegen boord bevindt, en als den rand van het dek vormt.Waterlijn, z. n. v. — ZieKimlijn.Watermolen, z. n. m. — Molen, dienende om het Water uit een polder te malen.Waterruim,z. n. o. — Gedeelte van het Ruim, waarin het Water bewaard wordt.Waterpas, b. n. — Horizontaal.Waterrecht, z. n. o. — Door de zeevarende Mogendheden erkend zeerecht.Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezondenOm wraak te vergen voor ’t geschondenWaterrecht.Brandt,Grafschrift op de Haas.Waterschip, z. n. o. — Schip, dienende om Water aan te voeren.Spreekwijze:Het doet er weinig toe al krijgt eenW—een gat meer(om dat er het Water toch weêr inloopt).Waterschuit, z. n. v. — Schuit, waarmededrinkwaterwordt aangevoerd.Waterspiegel, z. n. m. — 1o. De oppervlakte van het Water.2o. De Watergordel, die een drijvend schip omvangt.Watertreder, z. n. m. — Dichterlijke naam voor “Schip.”Gelijck een vogel, als de dagh begint te kriecken,Ter vlught zich rust en vecht en wackert zijne wiecken,Zoo doet mijn zeilbaer vlot, mijnWatertredermee,Hy spant zijn vleugels uit, en maakt zijn zeilen ree,zegtVondel,Lof der Zeevaart.Watertocht, z. n. m. — Tocht, reis, door ’t Water.Zoo trotst men JazonsWatertoghtenEn zijn vermeetlen heldenlof.Antonides.Waterrot,z. n. m. — Bynaam voor een zeevarende.Waterval, z. n. m. — Water, dat zich van een hoogte nederstort.Waterverkleuring. — Verandering in de kleuren van het Water, welke op zee doorgaands wordt waargenomen op sommige breedten of boven een rif of bank.Het rif is noch door rollers noch doorW—kenbaar op eenigenafstand.Waterverplaatsing, z. n. v. — De plaats, welke de kiel van een schip in het water beslaat.Waterverval,z. n. m. — Verschil van diepte by hoog of laag Water.Watervloed, z. n. m. — Overstrooming.Waterzeilen, z. n. o.mv. (veroud.) — Zeilen, die men achter tegen het schip, tot onder aan het water toe, hing, by het lensen.Web, z. n. v. — De scheepstimmerlieden noemeneenW—scheren, wanneer zy de latten spijkeren, naar welke het beloop van een schip moet gemaakt worden.Wederzee, z. n. v. — ’t Zelfde alsTegenzee. Zie ald.Weekbak, z. n. m. (veroud.) — Groote bak op den overloop, waar de varsebalie zijn water in draagt en de spijs in weekt en reinigt.Weer, z. n. m. — ZieRietpark.Weêrofweer, (naarmate men dit woord als samentrekking vanweder—wat niemand ooit zegt—of vangeweer, vanweeren[waaien], beschouwt) z. n. o. Luchtgesteldheid.ZwaarW—(storm.)GemeenW—,roezemoezig,buiigW—.HetW—klaart op.HetW—is bestendig.HelderW—.DikW—.DonkerW—.HandzaamW—.DeinzigW—.NoodW—.Spreekwijze:MooiW—en geen haring(het doet zich goed voor; maar men heeft er niet aan).W—en wind dienen hem(het gaat hem naar wensch).MooiW—spelen(den boel er doorbrassen).’s Avonds rood, morgen goedW—aan boord.Weêr aanofweêr an, t. w. Goed zoo: toe maar:Weer an: riepen de Matroosen:’t Is een man, oft Mouringh waer,zingtHuyghensin zijnScheepvaartop’t overlijden van Prins Maurits.Weergal, z. n. m. — Rood wolkjen, dat doorgaands buiig weer aankondigt.Weerlicht, z. n. o. — Ontvlamming van elektrieke dampen.Weêrstroom, z. n. m. — Keerende stroom. ZieNeer.Weêrvloed, z. n. m. — Keerende vloed.Weerswijs, b. n. — Die zich verstaat op Weersvoorspellingen.Wegdrijven, o. w. — Afdrijven, heendrijven.Met den stroomW—.’t Wordt ook gezegd van een schip dat niet goed by-de-wind zeilt.Hij drijft te veel weg(d. i. naar tij toe).Weger, z. n. m. — Plank of plaat, tegen het binnen-oppervlak der inhouten geplaatst, in de richting van voren naar achter.KimW—(die door de uiteinden der vrangen van elk spant heenloopt.)VlakW—-,BuikW—(die tusschen deKimW—sen deW—svan het zaadhout aangebracht worden.)TusschenkimW—s(die over de uiteinden der halve vrangen en de ondereinden der onderbuikstukken liggen.)SteunW—,BovenkimW—(die boven deKimW—szijn.)DostW—s(op de dikte waarvan, in een schuit, de uiteinden der roeibanken gelegd worden).Wegeren, b. w. — Wegers aanbrengen, een schip van binnen beplanken.VolW—(geen ruimte tusschen de Wegers laten.)Half vol, met luchtenW—(tusschenruimten openlaten).Wegering, z. n. v. — Vereeniging van al de Wegers of planken, waarmede de romp van een schip van binnen is bekleed.Wegwijzer, z. n. m. —Rat,Duizendbeen. Zie ald. Zoo heet ook een boeksken voor koffen en smakken die het Katterak en Schagerrak bevaren.Wegzeilen, o. w. — Zich zeilende verwijderen.Weigeren, b. w. — Haperen, nalaten.Het schip Weigert in het wenden.Weischuit, z. n. v. — Lichte schuit, die over de Weiden heen gedragen kan worden.Wel, b. n. — Goed, in orde, gezond.AllesW—aan boord.Welbezeildheid, z. n. v. — Snelheid, hoedanigheid van zeilen.De schepen zullen zich naar hunW—rangschikken.Welboot, z. n. v. — Soort van Hollandsche boot.Welvaart, z. n. v. — ’s LandsW—is ’t gevolg van ’tWel-varender ingezetenen, en dit weder van de voordeeligeVaarten, die men deed. Die zoo wel ’t etymologisch als het moreel verband niet inziet, weet niet, wat de taal is als uitdrukking van het volkswezen.Welzand, z. n. o. — Land, waaruit het water opwelt of opborrelt en waarin alles weg zinkt.Wenden, o. w. — Over een anderen boeg gaan liggen; by- of voor-de-wind over stag gaan: beweging, welke men aan een schip laat doen, om het boord, dat vroeger van den wind was, tegen den wind in te brengen.De vloot Wendt.De Amiraal deed sein, om door een contra marsch teW—.Wenken, b. w. (veroud.) — 1o. Het eerste windvangen der zeilen als een schip overstag wendt.2o. Los gooien. In ’t komm.Wenk aan voor!(gooi de boelijns van het voormarszeil en voorbramzeil en fok los).Werf, z. n. v. — Ruimte of werkplaats, bestemd tot aanbouw van vaartuigen.ScheepstimmerW—,GeschutsW—.Werfbrief, z. n. m. — Register of bewijs van verbintenis, waarby iemand dienst heeft genomen.Werfhuis, z. n. o. — Huis, waar volk voor de dienst geworven wordt, en dat doorgaands door het uitsteken van een vlag onderscheiden wordt.Werfofficier, z. n. m. — Officier, met het aannemen van volk belast.Werk, z. n. o. — Gepluisd touwwerk, dienende om de naden en voegen der planken te breeuwen.Werken, o. w. ofKraken. — Wordt het schip gezegd te doen, wanneer zijn onderscheiden deelen ten gevolge van de beweging der zee hoorbaar tegen elkander wrijven. Men zegt ook van masten of raas, dat zyW—, wanneerhun gekraak aanduidt, dat zy in stevigheid beginnen te verminderen. In ’t algemeen beduidt het het hevig slingeren en stampen van het schip.Werp, z. n. o. — By een woord gevoegd, duidt aan, dat men iets uitbrengt om zich te verhalen of uit te werken. EenW—anker, eenW—tros. ZieAnker,Tros, enz.W—wordt ook wel by verkorting voorWerpankergebezigd.EenW—uitbrengen.Werpanker, z. n. o. — Anker, dat uitgevoerd wordt om een schip daarby voort te halen.Werpen, b. w. — ofUitwerpen, Een schip, door behulp van ankers of trossen, uitwerken: komm.Werp(Werp het dieplood uit).Werplijn,werptros, enz. — ZieLijn,Tros, enz.Werrie, z. n. v. — Engelsch roeivaartuigjen.Wervelwind, z. n. m. — Dwarrelwind; draaiende Wind, die met hevigheid waait.’t Gegter derWervelwindenDie eik en ceder knakken,Rukt broederlijke takken,Scheurt teere hartevrinden,In ’t stormgewoel van een.Bilderdijk.Werven, b. w. — Aannemen, in dienst nemen.ManschappenW—,MatrozenW—.Werver. Die het volk tot de dienst ten oorlog aanbrengt. De matrozennoemen zulk een: zielverkooper.West, bw. — Ten Westen, uit het Westen, aan den Westkant.De wind isW—(waait uit het Westen.)Wy zagen een schipW—van ons af.West, (de) z. n. v. — De Westindische Koloniën.Hy vaart op deW—.Hy heeft zijn fortuin in deW—gemaakt.Westelijk, b. n. — Wat zich ten Westen bevindt.Westelijken, o. w. — Zich naar het Westen begeven.De wind begint teW—.Westen, (het) — Het Westelijk land.Westen, (ten) b. w. — Aan de Westzijde. ZieWest.Westergang, z. n. m. — Gang, die, zich langs den spiegel van stuur- naar bakboord uitstrekkende, aan de eene zijde door den spiegel en aan de andere door een leuning bepaald wordt.Westerkim, z. n. v. — De gezichteinder ten Westen. ZieWestkim.Westerzon, z. n. v. — Avondzon.Westewind, z. n. m. — Wind, die uit het Westen waait.Westkim, z. n. v. — ’t Zelfde alsWesterkim.Hy had den avond en deWestkimreeds gewonnenVondel,Faeton.West ten noorden,west ten zuiden. — Windstreken. ZieWindstreken.Westwaart, b. w. — Naar de Westzijde toe.Wy zeilenW—(het Westen in).Westzijde, z. n. v. — De zijde, in het Westen gelegen.Wevelingen, z. n. v. mv. — Touwtjens, tusschen de hoofdtouwen gespannen, en den bootsgezellen dienende om naar de mars en bramzaling te klimmen.Weven, b. w. — De Wevelingen scheren.Wiegen, b. w. — De scheepstimmerlieden noemen eenschipW—, wanneer zij het, by ’t afloopen, los wrikken en aan ’t glijden helpen.Wiel, z. n. o. — Het rad van een rampaard.Wieling, z. n. v. — Draaikolk.WatWielingdan, wat golving spoelt en drijftEn slingert u, onwetend waar gy blijft?Bilderdijk.Wieltros, z. n. m. — Dunne troslijn.Wier, z. n. o. — Zeegras, dat, gedroogd, tot het maken van dijken gebezigd wordt. ZieDijk.Een hand vol zeewierdreef door ’t nat,Ten spel van wind en golven,Nu, ’t moedig hoofd om hoog gebeurd,En dan, in ’t schuim bedolven.Bilderdijk.Van dit gras heeft het eilandWieringenzijn naam.Spreekwijze:Hy kijkt of hy Wieringen in wou(hy kijkt zuur: om dat de doortocht tusschen Wieringen en den vasten wal smal is).Men moet soms hard prangen om Wieringen te krijgen(men heeft veel gevaar door te staan eer men in veilige haven komt: men moet soms hard werken aleer men tot rust komt).Wieuw, b. n. (veroud.) — Ongunstig.De wind isW—(het tegendeel vanWaauw).Wig, z. n. v. — Prisma van hout of yzer, dienende om hout te splijten, of eenig voorwerp te schoren.Wik, b. n. — Ter naauwer nood.Spreekwijze:Het isW—of Wak(het is zus of zoo). ZieWak.Wikken. Bezien, doelen.En driemaalwiktevan zijn oortip, driemaal mikte:Zóó vreeselijk, dat zelfs de hemelschutter schrikte.Vondel,Faeton.Spreekwijze:Men moetW—en wegen.(Men moet bezien en overleggen).Wildebras, z. n. m. — ZieBras.Willen, z. n. m. mv. — 1o. Enden dik touw, die, in de plaats van een wrijfhout, voor den boeg van een klein vaartuig gehangen worden.2o. Platte schijven van platting gemaakt, die over het buitenboord van de sloepen gehangen worden tegen het stooten.Wimpel, z. n. m. — Lange, smalle strook vlaggedoek, meestal in twee punten uitloopende.KoninklijkeW—(die alleen van den grooten mast der oorlogsvaartuigen geheschen wordt en de kleur der vlag heeft.) DeW—, boven de vlag van top gevoerd, dient tot teeken, dat de hoogste macht, de Koning of diens vertegenwoordiger, aan boord is.Kommandeur van den breedenW—(tytel van een Hoofdofficier in rang volgende op den Schout-by-Nacht).Met Vlaggen enW—sliep het schip de haven binnen.Een gloeiend paviljoenVanWimpels, geschakeert tot een triomffestoen,Verlicht door duizenden van vieren, langs de stangenEn marssen vastgehecht, terwijl kortouw en slangenMatroos verquikten met hun dreunende muzijk.Antonides,IJstroom.Spreekwijze:Hy wint het met Vlaggen enW—s.ZieVlag.Wimpelman, z. n. m. — Scheepsjongen, die op den Wimpel moet toezien.Wimpelstok, z. n. m. — Stok of standert van den Wimpel.Wind, z. n. m. — Beweging van de dampkringslucht.SterkeW—,ScherpeW—,KoudeW—,HardeW—,Boghtig yzer kan men rechten;Maar geen hardenWintbevechten.Cats.ZeeW—(die uit zee waait.)LandW—(die van de landzijde komt.)By-de-W—(als deW—voorlijker dan dwars inkomt.)Voor-de-W—(van achteren inkomendeW—.)BezeildeW—(dien men voor zijn koers behoeft.)DeW—op het zeil(tegen-W—.)DeW—in het zeil(voordeeligeW—.)Onder denW—van iemand zijn(te lijwaart van hem zijn.)Slecht by-de-W—zeilen(lafwindig zijn.)W—en stroom mede hebben.Naar denW—zeilen.Door deW—gaan(wenden.)DeW—is Wieuw: DeW—is Waauw.ZieWieuw,Waauw.Boven denW—zijn,beneden denW—zijn(te loef of te lijwaart zijn.)DeW—is op en neêr(er is geenW—.)GeenW—overgeven(van elk zuchtjen gebruik maken).Spreekwijzen:Het gaat hem voor-de-W—(het gaat hem voorspoedig).Er waait geenW—of hy is iemand dienstig(elke zaak heeft hare goede zijde).Hy ziet in denW—(hy geeft acht op hetgeen gebeuren kan). Zoo schrijft Hooft: “Hoewel de ontsteltenissen, die ’t genaaken onzer ellenden beteekenen, van heeden nocht gisteren begost zijn, zoo hebben wy ’t al een wyle laaten heenen gaan op toeverlaat, dat de Mooghenste Heeren en Staaten der Gewestenin den wind zouden zien, en uwe Hoogheit het opsteekend en nu over ’t hooft hangend onweeder aanwijzen.”Iemand denW—afnemen(hem van zijn voordeel berooven). Zoo zegtHooft: “Dit was de wegh, om dien van Guise, die door den twist in ’t geloove hunnen aanhang stijfden, t’onderscheppen endeden windt af te neemen.”Wind breken,Wind maken(snoeven, pochen, onnoodige drukte maken). “d’onzekerheid van den oirsprong des Nyls, daer d’Egyptische neuswijzen zoo veelwintsombreecken,” zegtVondelin deOpdraghtvan zijnSofompaneas.Door-de-W—gaan(met een nat zeil loopen, beschonken zijnde, om verre vallen).In-de-W—gaan(gaan zwieren).TegenW—en stroom is ’t kwaad zeilen.ZieStroom.Er is een rakjen in denW—.ZieRakjen.Hy waait met alleW—en(hy praat ieder naar den mond).Alle havens schutten geenW—.ZieHaven.Iets in denW—slaan(zich er niet aan stooren).De booswichtslaethaer klaght en woordenin de wint.Vondel.Die zeilt boven wint,Die zie wat hy vindt.Cats.(te hoog zeilen baart ongemak).Hy heeft denW—in ’t hoofd(hy is wild en woest).Daar isW—aan de lucht(men is braaf aan ’t pochen).Men kan van denW—niet leven.Een schipper mag geenW—verleggen(men moet geen gelegenheid verzuimen).In die Waters heeft men veel Noorde-W—.ZieWater.Windas, z. n. v. — Verzetbaar draaispil, waar iets aan wordt opgewonden.Windboom, z. n. m. — Vierkante boom, dien men in ’t spil steekt om het rond te draaien.Windbui, z. n. v. ofWindvlaag. — Gewaai uit dezelfde streek, dat korter of langer duurt.Winden, b. w. — Den kaapstander, het spil draaien, om het anker te lichten, in het spil loopen.Op en nederW—(het spilW—, tot dat het touw reeds op en neder boven het gezonken anker staat).Windgeld, z. n.o. (veroud.) — Geld, dat den schipper werd toegelegd voor het slijten van takels, enz. by ’t lossen en laden.Windhoek, z. n. m. — Hoek, streek, van waar de Wind komt.Windhoos, z. n. v. ZieHoos.Windmeter, z. n. m. — Werktuig, waarmede de kracht van den wind aangetoond en gemeten wordt.Windreep, z. n. v. — Touw, looper, dienende om de stengen te hijschen of de bovenste masten op te strijken.Windroos, z. n. v. — Benaming van de lelie op ’t kompas.Windspaak, z. n. m. — ’t Zelfde alsWindboom. Zie ald.Windstreken, z. n. v. — Deze zijn 32 in getal, te weten:Noord.Zuid.Noord ten Oosten.Zuid ten Westen.Noord Noord Oost.Zuid Zuid West.Noord Oost ten Noorden.Zuid West ten Zuiden.Noord Oost.Zuid West.Noord Oost ten Oosten.Zuid West ten Westen.Oost Noord Oost.West Zuid West.Oost ten Noorden.West ten Zuiden.Oost.West.Oost ten Zuiden.West ten Noorden.Oost Zuid Oost.West Noord West.Zuid Oost ten Oosten.Noord West ten Westen.Zuid Oost.Noord West.Zuid Oost ten Zuiden.Noord West ten Noorden.Zuid Zuid Oost.Noord Noord West.Zuid ten Oosten.Noord ten Westen.Windvang, z. n. v. — Het opvangen van den Wind.Een zeil terW—stellen(het aan den Wind bloot stellen).Windveër, z. n. m. — Streep in de lucht, wind voorspellende.Windvieren, z. n. v. mv. — Verlenging van de rantsoenhouten.Windwijzer, z. n. m. — Lap of strook, aan een stok gehecht, en op ’t boord gezet, dienende om de richting van den wind aan te toonen by flaauwe koelte.Windzak,z. n. m. — Bynaam van het koelzeil.Spreekwijze:Hy is eenW—(een opgeblazen vent).Winkelen, b. w. (veroud.) — Winkelhaaks zetten.Winnen, b. w. — 1o. Voordeel behalen.Op een ander schipW—(het naderen, met kans om het vooruit te komen).2o. ’t Net ophalen als men vischt: ’t zelfde alswinden, even als men ookvinnenvoorvindenzei.Winterbramstengen, z. n. m. mv. — Bramstengen met korte toppen.Winterlaag, z. n. v. — Reede, waar de schepen gedurende den winter veilig liggen.Wipper, z. n. m. — Talie, dienende om iets te hijschen, of neder te laten.W—van de zonnetent.ZieUithaalder,looper.Wippertjen, z. n. o. — Slok, in der haast gedronken.Wisschersklos, z. n. m. — Gedraaid stuk hout, op een roede van esschen hout of op een touw gezet, en met schaapshuid of varkenshair bekleed, en dienende om den loop van een stuk geschut schoon te maken na het schot.Woeling, z. n. v. — Naaiing van gebruikt touw of ketting, die om den boegspriet in de Woelingknie komt en dient om den eerste, die met recht den naam van Sleutel van het tuig draagt, neêr te houden.Woelingknie, z. n. v. — Hoekige Knie, die de scheg aan den voorsteven vastbindt: de eene arm is op den steven, de andere aan de scheg vastgebonden. Zy dient om den laatste het opwerken en oplichten te beletten.Woelwater, z. n. o. — Woelend water.Spreekwijze:EenW—(een woelig mensch of kind).Wol (in het) hakken(veroud.) — In de gezaagde planken hakken, die, om beter te buigen, in het vuur gelegd zijn.Wolf, z. n. v. — Draaikuil.Wolk, z. n. v. — Vergadering van dampen in de lucht, die in mist, regen, sneeuw of hagel nederdalen.RegenW—,SneeuwW—,OnweersW—,DrijvendeW—en.Er hangen zwareW—en.Wolkdrijvend, b. n. — Zoo noemt men in de scheepsjournalen het weer, als er Wolken door de lucht Drijven.Wolkvanger, z. n. m. — Pij van prezenning, waarmede zich de zeelieden tegen boos weer beschutten. ZieBolkvanger,Baaivanger.Wolkveger, z. n. m. — Wind, die de lucht van Wolken schoon veegt.Worm, z. n. v. — Ongedierte, dat het hout doorknaagt.HoutW—,PaalW—.Het hout is van deW—doorvreten.Wormgaten, z. n. o. mv. — Gaten, door de Wormen uitgevreten.Wormstekig, b. n. — Door de Worm bedorven of althands aangetast.Wormvrij, b. n.— Tegen de Worm beveiligd.Worpen, z. n. o. mv. — Zware balken, die de uiterste spanten van het achterschip van binnen krui-en.Worst, z. n. v. — 1o. End oud touw om tot kabelgarens te worden uitgedraaid.2o. Enden afgekapt zwaar touw, buiten boord gehangen om ’t schuren te beletten.3o. Grof doek, met zand gevuld, en in ’t rond gevouwen, ’t welk men, by zware beweging van ’t schip, bezigt, om te beletten, dat de schotels van tafel rollen.Woutermannetjens, z. n. o. mv. — 1o. Strookjens hout, waarvan er doorgaands vier op het zaadhout onder een stijl gezet worden om het uitglijden van dezen te beletten.2o. Kleine blokjens zonder schijven, voor dunne lijnen.Wouwestaart, z. n. m. — Oude benaming van het roer, om zijn vorm.Die maeckt denWouwe-steert, het roer, van achter vast.Vondel,Lof der Zeevaart.Wraak, z. n. v. — Drift, hoek van afdrijving. Dwarsgang van het schip, by-de-wind zeilende, waardoor men in den koers verliest en beneden het voorgestelde punt geraakt. Het is een gebrek van het schip, wanneer het veelW—heeft.Afdrijven is winnen, zegt men, wanneer het schip, bygedraaid liggende, van zelf drijft naar den kant waar men heen wil.Wraaklijn, z. n. v. — De streep, welke het kielwater te loefwaart op beschrijft, en die de afdrijving van het zeilend schip aanwijst.Wrak, b. n. — In slechten staat, beschadigd.EenW—kelading,eenW—tuig.Wrak, z. n. o. — Stukken van een gestrand schip. ’t Woord heeft, met betrekkingtot een schip dezelfde beteekenis als dat vanruïne, met betrekking tot een gebouw.Wraken, o. w. — Afdrijven, van streek gaan.Het schip Wraakt of heeft Wraak.Wrakton, z. n.v. — Ton, die aanwijst, dat een schip gezonken is.Wreed, b. n. (veroud.) — Werd een schip gezegd te zijn, wanneer het, zwaar op het water liggende, in een onweer te veel slingerde.Wrikken, b. w. — Een Wrik- of stuurriem, aan het achtereind van een roeivaartuig uitgebracht, met beide handen rechts en links brengen, zoo dat hy by elke slingering een halven cirkel beschrijft en zoo vooruit doet gaan.Wrikriem, z. n. m.—ZieStuurriem.Wrijfhouten, z. n. o. mv. — Houten, op de buitenzijde van een schip gespijkerd om de wrijving en schokking van andere vaartuigen of voorwerpen te verminderen.Wrijfworst, z. n. v. — ZiePoddingzak,Worst.Wuit, z. n. v. — Soort van haspel, waarop men te scheep het schiemansgaren vervaardigt.LogW—(W—, waar men de loglijn van af windt).Wuiten, z. n. o. mv. (veroud.) — Houten, met gaten doorboord, om den kabel van het spil af te houden, als hy beslijkt is.Wuiven, b. w. — Heen en weder zwaaien, toewenken.Met den hoedW—,Het afscheidW—.Begroeten, by het roepen van hou zee!Spreekwijze:Ik weet uwW—wel, zoo als de vrouw zei, toen zy haar man aan de galg zag slingeren.Wulf, z. n. o. — Boog, gewelfde zoldering.HetW—boven den watergang van een linieschip.Wulfbalk. z. n. m. — Onderste balk tusschen de hekstukken.Wulfhout, z. n. o. — Stut of oplanger van het Wulf.Wurm,wurmgaten, enz. — ZieWorm,Wormgaten, enz.Wy, p. voorn. — In ’t algemeen gebruikelijk voor “ons schip.”W—zijn aan lij.Hy is te loefwaart van Ons.Wy moeten ten anker.Wy loopen drie mylen.Wijzen, o. w. — Zich vertoonen, zich voordoen.Het touw Wijst recht vooruit(staat recht vooruit).Het touw Wijst met een hoek naar het anker(staat in een hoek tusschen het schip en het anker).Het kompas Wijst.ZieMiswijzing.

W.

W, b. n. —West.De wind is W.Waaien, onp. w. — 1o. Blazen, wind maken.Het Woei een stijve koû.Het zal van nacht fiksW—.Het Waait een vliegenden storm.Men ziet de winden vaak van alle kantenWaaien,zegt Phenix inHuydecopersAchilles.’t Magwaaien, stil staan, vloeien of ebben,Wie niet waagt die zal niet hebben.Cats.Spreekwijze:Met alle windenW—(zich aan elke bovendrijvende party aansluiten).Die met elken wind wilWaaien,Die onthoude bovenal,Dat de wind somtijds kan draaien,Niet altijd bestendig wezen zal.Hy blijv’, heeft hy dit vergeten,Voor een wissen val beducht:Hy ligt, eer hy ’t zelf kan weten,Met de beenen in de lucht,zingt Maria in ’tDorp aan de Grenzen.Ik acht het zoo veel als den wind die daar Waait(ik acht het niets).Het zal erW—(er zal braaf geraasd worden).Het is hem door ’t hoofd Gewaaid(hy heeft het vergeten).2o. Wapperen, uitwaaien.De vlaggenW—, of, als het oude liedtjen zegt:Zy zeggen: daar is er geen Prins in ’t LandEn de vlaggen dieWaaienvan allen kant.Waak, z. n. m. — Waking, wacht, kwartier.Ende omtrent de vierdeWakedes nachts quam hy tot haar, wandelende op de zee.MarkusVI. 48.Waak(derde) z. n. m. — Vroeger werd een Onderluitenant by de O. I. Kompagnie zoo genoemd.Waal, z. n. m. — Kolk, walende stroom, waarvan zoowel de rivier, als eenige der stadsgrachten te Amsterdam haar naam ontleenen.De scheepshof van deWaelenMet voorraet opgepropt van schepen klein en groot.Antonides,IJstroom.Waan (in) houden, o. w. (veroud.) — Eenig timmerwerk te scheep naar den eisch houden, zoo dat het niet verzet.Waarachtige grond, (veroud.) — Steenachtige grond.Waarloos, b. n. — Al wat ingescheept wordt om een voorwerp van gelijken aart te vervangen.W—rondhout,touw.W—ebloks,zeilenenz.Waarnemen, b. w. — Nagaan, beschouwen, opmeten.Den stand van een hemellichtW—.2o. Aanvatten.Neem Waar dat end(grijp dat touw).Waauw, b. n. — Voordeelig.De wind isW—.ZieWieuw.Wacht, z. n. v. — 1o. Daad van waken, t. w. voor de veiligheid van ’t schip.Men moet goedeW—aan boord houden.ZijnW—staan(de Wacht op zijn beurt hebben).Een ieder staat zijnWacht,zegtVondel,Lof der Zeevaart.2o. Kwartier, tijd, dat het waken duurt.EersteW—(van 8 uur tot middernacht).HondeW—(van middernacht tot 4 uur).DagW—(van 4 tot 8 uur ’s morgens.)VoormiddagW—(van 8 uur tot den middag.)NamiddagW—(van denmiddag tot 4 uur.)PlatvoetW—(van 4 tot 8 uur ’s avonds.)BakboordsW—,StuurboordsW—.3o. De personen, die waken.De gandscheW—kwam er aan te pas.Wachtrol, z. n. v. — Lijst, waarop de indeeling der Wachten is opgeteekend.Wachtschip, z. n. o. — 1o. Schip, dat in den mond van een stroom of haven ligt, om die te beschermen.2o.Ontwapend schip, tot berging van rekruten.Wachtwoord, z. n. o. ofParool. — Afwisselend herkenningswoord, door den Kommandant gegeven, en aan hen, die op wachten of posten staan, of die rondes doen, medegedeeld.HetW—gaan halen.Wadde, z. n. v. — Droogten, ondiepte.Waden, o. w. — Door ’t water gaan.Wagenschot, z. n. o. — Dunne beplanking.Wagenweg,z. n. m. — Op de kaarten van de O. I. Kompagnie waren twee lijnen afgeteekend, waartusschen de schepen gehouden waren te zeilen, immers tot door de Linie. Die tusschenruimte werdW—genoemd.Wak, z. n. o. — Zwakke stede, open plek in het ijs.Waken, o. w. — Bovendrijven: wordt gezegd van een rots, klip of ander voorwerp, dat met het afloopen van het water zichtbaar wordt.Die bank Waakt met de eb(laat zich zien met de eb).EenW—deboei(een boei, die aanwijst, waar het anker ligt).Waker, z. n. m. — 1o. Windwijzer op een masttop.2o. Lont, die brandend gehouden wordt in de lontbalie.3o. Ambtenaar, die van wege het Bestuur van ’s Lands middelen aan boord van een schip wordt gezonden om toe te zien, dat geene goederen van boord worden afgeleverd, of dat een gedane verzegeling ongeschonden blijve.Dat schip heeftW—saan boord gekregen.Wakker,b. n. — Vlug, bekwaam.Wie roergang, splisse, en knoopen kan;Dat is aan boord eenwakkerman.Scheeps rijmpjen.Wakkeren, o. w. — In kracht toenemen.De wind begint teW—.ZieAanwakkeren.Dewakkerendewind in ’t WestenGeeft hun getal der zee ten besten.Van Haren,de Geuzen.Wal, z. n. m. — 1o. Waterkant; vooral een zoodanige, die van hout- of metselwerk voorzien is.De stadsW—len.OpperW—(waar de wind van de landzijde komt).LagerW—(waar de wind op de kust staat).Hy zwiert al waar het water wil,En wort zoo, door een snellen val,Gedreven tegen lagerWal.Cats.2o. Algemeene benaming voor land.AanW—gaan.AanW—blijven(aan land blijven).VanW—steken(afzeilen, afvaren). ZieHoogerW—.VasteW—.Spreekwijze:Iemand van denW—in de sloot helpen.ZieSloot.Ontgaat u deW—hou u aan ’t vlotgras.ZieVlotgras.Het raakt kant nochW—.ZieKant.Aan lagerW—zijn(zich in slechten finantieelen toestand bevinden).By denW—langs, zoo vaart men zeker(als men zich verdacht houdt heeft men geen gevaar te vreezen).De beste loodsen staan aanW—(die buiten de zaak zijn, hebben doorgaands ’t meest er over te zeggen, weten ’t altijd beter).Walen, o. w. — Draaien.EenW—denaald(een kompasnaald, die niet dan langzaam en als aarzelende haar richting neemt).Daerwaeltde lely van ’t kompas,zegtVondelin zijnLijkdichtop zijnkleindochtertjen.Walengang, z. n. v. — Gang, op groote schepen, die op het koebrugdek tegen boord het schip rond loopt, als ’t ware rond-waalt, en dient om den timmerman by een gevecht de grondschoten te doen stoppen.Walmgat, z. n. o. — 1o. Het hol gedeelte, voor aan de schacht van het roer onder elken vingerling gemaakt, om vrijen doortocht te laten aan die van den voorsteven.2o. ZieVullinggat.Wambuis, z. n. o. ofWammes. — Baaitjen.Spreekwijze:Op zijn Wammes krijgen(er slecht afkomen).Wamen, o. w. — Den modder op doen wellen, ’t welk by den stroom geschiedt.Het tij Waamt.Wan, z. n. o. — 1o. Lek; lekkaadje.2o. Holte in het hout, welke niet kan weggenomen worden zonder het hout in omtrek te doen verliezen.3o. Een yzer, waaraan in ’t midden een lijn is vastgemaakt, dienende om in het spongat voor ledige vaten te steken en die daarmede op te hijschen.Wand, z. n. m. — Binnenzijde van een schip.Wang, z. n. v. ofSchaal. — Zijstuk, klamp, die tegen een mast geslagen wordt om dien te stutten.Wangen, b. w. — Met Wangen of schalen voorzien: met klampen vastzetten.Wanhout, z. n. o. —Wankantig hout:hout, waarvan de oppervlakte niet gaaf, maar met Wannen bezet is.Wankant, z. n. o. — De ruwe zijde van het hout.Wankantig, b. n. — ZieWanhout.Wankoers, z. n. m. — Verkeerde Koers, afwijkende Koers.Want, z. n. o. — Oorspronkelijk: netwerk, waarvan Vondel, in zijnLofz. op de Scheepvaart:Zoo langhe tot sy ’tWantoptrocken met de visch,en van daar: al het Touwwerk aan boord;Staand en loopendW—(het vaste en losse touwwerk aan boord).HetW—zwichten(by slecht weer in geval het tuig los of gerekt is, hetW—over en weêr vastrijgen).Spreekwijze:Zijn staand en loopendW—in orde brengen(zijn kleeding in orde schikken).Die geenW—heeft naar het schip, moet te gronde gaan(die geen vrouw heeft, die hem past).Te veelW—soverhoop halen(te veel omslag maken).Hy is vierkant onder zijn staand en loopendW—.(Hy is in alles even knap, van alle markten thuis).Wanten, b. w. — Het Want in orde brengen, is niet in gebruik, dan in de volgendeSpreekwijze:Hy weet vanW—(hy verstaat de zaak).Wanten, z. n. v.—Wollen handschoenen zonder vingers, by de visschers in gebruik.Wanthaak,wantknoop, z. n. m. — ZieHaak,Knoop, enz.Wantslag, z. n. m. — Touwwerk, samengesteld uit touwen, die reeds afzonderlijk waren gestrengeld geweest.Wantij, z. n. o. —Draaijing, tegenstroom.Wanvangst, z. n. v. — Gebrekkige, slechte Vangst, of geheel geen Vangst.Wanzij, z. n. v. — ZieWankant.Wapenbord, z. n. o. ofNaambord. — Bord, waarop de naam van het schip geschreven staat.Wapperen, o. w. — Heen en weder waaien.De zeilenW—.Hy liet zyn wimpelW—.Waring, z. n. v. — Overloop op kleine vaartuigen. ZieGangwaring.Warlen, o. w. — Heen en weêr slingeren, draaien. In de War raken, verwarren.EenW—dezee, (golven die tegen elkander opstaan).Wartel, z. n. m. — Soort van kleine ketting of haak, draaiende op het end van een ketting, en waarvan men by ’t spinnen van schiemansgaren gebruik maakt.Wartelblok, z. n. o. — ZieBlok.Wartelhaak, z. n. m. — Taliehaak, waarvan de kop uit een zeer sterke yzeren plaat bestaat, op welke hy draait, en waarvan de beide zijden zich sluiten over elkander als een beugel, waarin men een kous vastklinkt om den strop te ontfangen van het blok, voor ’t welk hy dienen moet, om de daardoor loopende touwen, uit elkander te houden.Wasschen, b. w. — Spoelen, schoonmaken.De zee Wiesch het dek schoon,(de golven sloegen alles van ’t dek, spoelden alles weg).Wassen, o. w. — Rijzen, opstijgen, aanvoeren.W—dwater(water, dat met den vloed rijst), in tegenstelling van:vallend water.EenW—demaan(als de maan in omtrek schijnbaar toeneemt).Water, z. n. o. — Doorschijnende vloeibare zelfstandigheid, die door de koude stolt, en door de hitte wegdampt.ZeeW—,RivierW—,BronW—,WelW—,PompW—enz.ZoutW—(dat der zee.)ZoetW—(dat drinkbaar is.)BrakW—(dat met onzuivere bestanddeelen vermengd is.)Loopend,stroomendW—.WoelendW—.SlechtW—(dat stil is.)OndiepW—.HoogW—(volle vloed.)StilW—(tusschen vloed en ebbe.)LaagW—(afloopende ebbe.)W—halen,zich vanW—voorzien(van zoetW—.)In diepW—zijn(in volle zee zijn.)HetW—wast, hetW—valt(het vloeit, het ebt.)OpenW—(dat niet bevroren is.)ToeW—,beslotenW—(bevroren water.)VaarW—(watering.)Een schip teW—brengen(het af laten loopen.) In ’t mv. wordt het voor zee-, rivier- of stroomvaart, in ’t kort voor al wat zich bevaren laat, genomen.De breedeW—en.DebinnenW—en(die binnen de grenzen liggen), ook voor golven, stroomen.Hier barst hy(de Nijl)eindlijk uit met neergestorteWateren.AntonidesYstroom.Spreekwijze:StilleW—shebben diepe gronden(zy die de minste praat hebben, zijn dikwijls de knapsten).W—in zijn wijn doen(zich een weinig temperen).Hy is verdronken eer hyW—gezien had.ZieVerdrinken.GodsW—over Gods akker laten loopen(fioolen laten zorgen, zich nergends over bekommeren).BovenW—zijn(geen vrees voor schade meer hebben).TusschenW—en wind zijn(weifelen, geen party kiezen).In zulkeW—svangt men zulke visschen(van zulk slach van volk moet men zulke dingen verwachten).OnderW—zijn(dronken zijn).VeelW—vuil maken(veel onnoodigen omslag maken).Het is laagW—aan boord(men heeft gedaan met schaften).Waar de dijk ’t laagst is, loopt hetW—’t eerst over(rampen treffen arme lieden ’t eerst).DieWaterdeertWaterweert.Cats.In dieW—entreft men veel N. Wind.(Kruisen zeeroovers).Waterborden, z. n. o. mv. (veroud.) — Planken, die op het scheepsboord gezet, en afgenomen kunnen worden.Waterdicht, b. n. — Ondoordringbaar voor het water.Het eerste vereischte van een vaartuig is, dat hetW—zij.Waterdracht, z. n. v. — ’t Zelfde alsDiepgang. Zie ald.Wateren, b. w. — Uit het oog verliezen, ten gevolge van de rondte des aardbols.Een schipW—.Een eilandW—.Wateren, o. w. — Uit het gezicht verdwijnen.Ziedaar een schip, dat gedeeltelijk Watert(dat gedeeltelijk in ’t water schijnt weg te zinken, waarvan men alleen de masten ziet).Wateren, z. n. o. mv. — Kogels, die in en uit het water springen.Watergang, z. n. m. — Dikke plank, die aan weêrszijden van het dek is aangebracht, tot hetwelk zy mede behoort. DeW—rust op den dekbalk, ligt op eenigen afstand uit het boord en strekt zich over de geheele lengte van het schip uit.Watergeus, z. n. m. — ZieGeus.Waterhoos, z. n. v. — ZieHoos.Waterkant, z. n. m. — Wal, Kant van het Water.Waterlanders, z. n. m. mv. — Inwoners van Waterland.Spreekwijze:Daar komen de Waterlanders, t. w.op den dijk(daar komen de tranen in de oogen, om dat de Waterlanders niet op den dijk komen, ten zij er gevaar is).Waterlegger, z. n. m. — Vat, waarin zoet Water aan boord bewaard wordt.Waterloopsklos, z. n. m. — Gedeelte van de bevloering der dekbalken, ’t welk zich op het uiteinde daarvan tegen boord bevindt, en als den rand van het dek vormt.Waterlijn, z. n. v. — ZieKimlijn.Watermolen, z. n. m. — Molen, dienende om het Water uit een polder te malen.Waterruim,z. n. o. — Gedeelte van het Ruim, waarin het Water bewaard wordt.Waterpas, b. n. — Horizontaal.Waterrecht, z. n. o. — Door de zeevarende Mogendheden erkend zeerecht.Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezondenOm wraak te vergen voor ’t geschondenWaterrecht.Brandt,Grafschrift op de Haas.Waterschip, z. n. o. — Schip, dienende om Water aan te voeren.Spreekwijze:Het doet er weinig toe al krijgt eenW—een gat meer(om dat er het Water toch weêr inloopt).Waterschuit, z. n. v. — Schuit, waarmededrinkwaterwordt aangevoerd.Waterspiegel, z. n. m. — 1o. De oppervlakte van het Water.2o. De Watergordel, die een drijvend schip omvangt.Watertreder, z. n. m. — Dichterlijke naam voor “Schip.”Gelijck een vogel, als de dagh begint te kriecken,Ter vlught zich rust en vecht en wackert zijne wiecken,Zoo doet mijn zeilbaer vlot, mijnWatertredermee,Hy spant zijn vleugels uit, en maakt zijn zeilen ree,zegtVondel,Lof der Zeevaart.Watertocht, z. n. m. — Tocht, reis, door ’t Water.Zoo trotst men JazonsWatertoghtenEn zijn vermeetlen heldenlof.Antonides.Waterrot,z. n. m. — Bynaam voor een zeevarende.Waterval, z. n. m. — Water, dat zich van een hoogte nederstort.Waterverkleuring. — Verandering in de kleuren van het Water, welke op zee doorgaands wordt waargenomen op sommige breedten of boven een rif of bank.Het rif is noch door rollers noch doorW—kenbaar op eenigenafstand.Waterverplaatsing, z. n. v. — De plaats, welke de kiel van een schip in het water beslaat.Waterverval,z. n. m. — Verschil van diepte by hoog of laag Water.Watervloed, z. n. m. — Overstrooming.Waterzeilen, z. n. o.mv. (veroud.) — Zeilen, die men achter tegen het schip, tot onder aan het water toe, hing, by het lensen.Web, z. n. v. — De scheepstimmerlieden noemeneenW—scheren, wanneer zy de latten spijkeren, naar welke het beloop van een schip moet gemaakt worden.Wederzee, z. n. v. — ’t Zelfde alsTegenzee. Zie ald.Weekbak, z. n. m. (veroud.) — Groote bak op den overloop, waar de varsebalie zijn water in draagt en de spijs in weekt en reinigt.Weer, z. n. m. — ZieRietpark.Weêrofweer, (naarmate men dit woord als samentrekking vanweder—wat niemand ooit zegt—of vangeweer, vanweeren[waaien], beschouwt) z. n. o. Luchtgesteldheid.ZwaarW—(storm.)GemeenW—,roezemoezig,buiigW—.HetW—klaart op.HetW—is bestendig.HelderW—.DikW—.DonkerW—.HandzaamW—.DeinzigW—.NoodW—.Spreekwijze:MooiW—en geen haring(het doet zich goed voor; maar men heeft er niet aan).W—en wind dienen hem(het gaat hem naar wensch).MooiW—spelen(den boel er doorbrassen).’s Avonds rood, morgen goedW—aan boord.Weêr aanofweêr an, t. w. Goed zoo: toe maar:Weer an: riepen de Matroosen:’t Is een man, oft Mouringh waer,zingtHuyghensin zijnScheepvaartop’t overlijden van Prins Maurits.Weergal, z. n. m. — Rood wolkjen, dat doorgaands buiig weer aankondigt.Weerlicht, z. n. o. — Ontvlamming van elektrieke dampen.Weêrstroom, z. n. m. — Keerende stroom. ZieNeer.Weêrvloed, z. n. m. — Keerende vloed.Weerswijs, b. n. — Die zich verstaat op Weersvoorspellingen.Wegdrijven, o. w. — Afdrijven, heendrijven.Met den stroomW—.’t Wordt ook gezegd van een schip dat niet goed by-de-wind zeilt.Hij drijft te veel weg(d. i. naar tij toe).Weger, z. n. m. — Plank of plaat, tegen het binnen-oppervlak der inhouten geplaatst, in de richting van voren naar achter.KimW—(die door de uiteinden der vrangen van elk spant heenloopt.)VlakW—-,BuikW—(die tusschen deKimW—sen deW—svan het zaadhout aangebracht worden.)TusschenkimW—s(die over de uiteinden der halve vrangen en de ondereinden der onderbuikstukken liggen.)SteunW—,BovenkimW—(die boven deKimW—szijn.)DostW—s(op de dikte waarvan, in een schuit, de uiteinden der roeibanken gelegd worden).Wegeren, b. w. — Wegers aanbrengen, een schip van binnen beplanken.VolW—(geen ruimte tusschen de Wegers laten.)Half vol, met luchtenW—(tusschenruimten openlaten).Wegering, z. n. v. — Vereeniging van al de Wegers of planken, waarmede de romp van een schip van binnen is bekleed.Wegwijzer, z. n. m. —Rat,Duizendbeen. Zie ald. Zoo heet ook een boeksken voor koffen en smakken die het Katterak en Schagerrak bevaren.Wegzeilen, o. w. — Zich zeilende verwijderen.Weigeren, b. w. — Haperen, nalaten.Het schip Weigert in het wenden.Weischuit, z. n. v. — Lichte schuit, die over de Weiden heen gedragen kan worden.Wel, b. n. — Goed, in orde, gezond.AllesW—aan boord.Welbezeildheid, z. n. v. — Snelheid, hoedanigheid van zeilen.De schepen zullen zich naar hunW—rangschikken.Welboot, z. n. v. — Soort van Hollandsche boot.Welvaart, z. n. v. — ’s LandsW—is ’t gevolg van ’tWel-varender ingezetenen, en dit weder van de voordeeligeVaarten, die men deed. Die zoo wel ’t etymologisch als het moreel verband niet inziet, weet niet, wat de taal is als uitdrukking van het volkswezen.Welzand, z. n. o. — Land, waaruit het water opwelt of opborrelt en waarin alles weg zinkt.Wenden, o. w. — Over een anderen boeg gaan liggen; by- of voor-de-wind over stag gaan: beweging, welke men aan een schip laat doen, om het boord, dat vroeger van den wind was, tegen den wind in te brengen.De vloot Wendt.De Amiraal deed sein, om door een contra marsch teW—.Wenken, b. w. (veroud.) — 1o. Het eerste windvangen der zeilen als een schip overstag wendt.2o. Los gooien. In ’t komm.Wenk aan voor!(gooi de boelijns van het voormarszeil en voorbramzeil en fok los).Werf, z. n. v. — Ruimte of werkplaats, bestemd tot aanbouw van vaartuigen.ScheepstimmerW—,GeschutsW—.Werfbrief, z. n. m. — Register of bewijs van verbintenis, waarby iemand dienst heeft genomen.Werfhuis, z. n. o. — Huis, waar volk voor de dienst geworven wordt, en dat doorgaands door het uitsteken van een vlag onderscheiden wordt.Werfofficier, z. n. m. — Officier, met het aannemen van volk belast.Werk, z. n. o. — Gepluisd touwwerk, dienende om de naden en voegen der planken te breeuwen.Werken, o. w. ofKraken. — Wordt het schip gezegd te doen, wanneer zijn onderscheiden deelen ten gevolge van de beweging der zee hoorbaar tegen elkander wrijven. Men zegt ook van masten of raas, dat zyW—, wanneerhun gekraak aanduidt, dat zy in stevigheid beginnen te verminderen. In ’t algemeen beduidt het het hevig slingeren en stampen van het schip.Werp, z. n. o. — By een woord gevoegd, duidt aan, dat men iets uitbrengt om zich te verhalen of uit te werken. EenW—anker, eenW—tros. ZieAnker,Tros, enz.W—wordt ook wel by verkorting voorWerpankergebezigd.EenW—uitbrengen.Werpanker, z. n. o. — Anker, dat uitgevoerd wordt om een schip daarby voort te halen.Werpen, b. w. — ofUitwerpen, Een schip, door behulp van ankers of trossen, uitwerken: komm.Werp(Werp het dieplood uit).Werplijn,werptros, enz. — ZieLijn,Tros, enz.Werrie, z. n. v. — Engelsch roeivaartuigjen.Wervelwind, z. n. m. — Dwarrelwind; draaiende Wind, die met hevigheid waait.’t Gegter derWervelwindenDie eik en ceder knakken,Rukt broederlijke takken,Scheurt teere hartevrinden,In ’t stormgewoel van een.Bilderdijk.Werven, b. w. — Aannemen, in dienst nemen.ManschappenW—,MatrozenW—.Werver. Die het volk tot de dienst ten oorlog aanbrengt. De matrozennoemen zulk een: zielverkooper.West, bw. — Ten Westen, uit het Westen, aan den Westkant.De wind isW—(waait uit het Westen.)Wy zagen een schipW—van ons af.West, (de) z. n. v. — De Westindische Koloniën.Hy vaart op deW—.Hy heeft zijn fortuin in deW—gemaakt.Westelijk, b. n. — Wat zich ten Westen bevindt.Westelijken, o. w. — Zich naar het Westen begeven.De wind begint teW—.Westen, (het) — Het Westelijk land.Westen, (ten) b. w. — Aan de Westzijde. ZieWest.Westergang, z. n. m. — Gang, die, zich langs den spiegel van stuur- naar bakboord uitstrekkende, aan de eene zijde door den spiegel en aan de andere door een leuning bepaald wordt.Westerkim, z. n. v. — De gezichteinder ten Westen. ZieWestkim.Westerzon, z. n. v. — Avondzon.Westewind, z. n. m. — Wind, die uit het Westen waait.Westkim, z. n. v. — ’t Zelfde alsWesterkim.Hy had den avond en deWestkimreeds gewonnenVondel,Faeton.West ten noorden,west ten zuiden. — Windstreken. ZieWindstreken.Westwaart, b. w. — Naar de Westzijde toe.Wy zeilenW—(het Westen in).Westzijde, z. n. v. — De zijde, in het Westen gelegen.Wevelingen, z. n. v. mv. — Touwtjens, tusschen de hoofdtouwen gespannen, en den bootsgezellen dienende om naar de mars en bramzaling te klimmen.Weven, b. w. — De Wevelingen scheren.Wiegen, b. w. — De scheepstimmerlieden noemen eenschipW—, wanneer zij het, by ’t afloopen, los wrikken en aan ’t glijden helpen.Wiel, z. n. o. — Het rad van een rampaard.Wieling, z. n. v. — Draaikolk.WatWielingdan, wat golving spoelt en drijftEn slingert u, onwetend waar gy blijft?Bilderdijk.Wieltros, z. n. m. — Dunne troslijn.Wier, z. n. o. — Zeegras, dat, gedroogd, tot het maken van dijken gebezigd wordt. ZieDijk.Een hand vol zeewierdreef door ’t nat,Ten spel van wind en golven,Nu, ’t moedig hoofd om hoog gebeurd,En dan, in ’t schuim bedolven.Bilderdijk.Van dit gras heeft het eilandWieringenzijn naam.Spreekwijze:Hy kijkt of hy Wieringen in wou(hy kijkt zuur: om dat de doortocht tusschen Wieringen en den vasten wal smal is).Men moet soms hard prangen om Wieringen te krijgen(men heeft veel gevaar door te staan eer men in veilige haven komt: men moet soms hard werken aleer men tot rust komt).Wieuw, b. n. (veroud.) — Ongunstig.De wind isW—(het tegendeel vanWaauw).Wig, z. n. v. — Prisma van hout of yzer, dienende om hout te splijten, of eenig voorwerp te schoren.Wik, b. n. — Ter naauwer nood.Spreekwijze:Het isW—of Wak(het is zus of zoo). ZieWak.Wikken. Bezien, doelen.En driemaalwiktevan zijn oortip, driemaal mikte:Zóó vreeselijk, dat zelfs de hemelschutter schrikte.Vondel,Faeton.Spreekwijze:Men moetW—en wegen.(Men moet bezien en overleggen).Wildebras, z. n. m. — ZieBras.Willen, z. n. m. mv. — 1o. Enden dik touw, die, in de plaats van een wrijfhout, voor den boeg van een klein vaartuig gehangen worden.2o. Platte schijven van platting gemaakt, die over het buitenboord van de sloepen gehangen worden tegen het stooten.Wimpel, z. n. m. — Lange, smalle strook vlaggedoek, meestal in twee punten uitloopende.KoninklijkeW—(die alleen van den grooten mast der oorlogsvaartuigen geheschen wordt en de kleur der vlag heeft.) DeW—, boven de vlag van top gevoerd, dient tot teeken, dat de hoogste macht, de Koning of diens vertegenwoordiger, aan boord is.Kommandeur van den breedenW—(tytel van een Hoofdofficier in rang volgende op den Schout-by-Nacht).Met Vlaggen enW—sliep het schip de haven binnen.Een gloeiend paviljoenVanWimpels, geschakeert tot een triomffestoen,Verlicht door duizenden van vieren, langs de stangenEn marssen vastgehecht, terwijl kortouw en slangenMatroos verquikten met hun dreunende muzijk.Antonides,IJstroom.Spreekwijze:Hy wint het met Vlaggen enW—s.ZieVlag.Wimpelman, z. n. m. — Scheepsjongen, die op den Wimpel moet toezien.Wimpelstok, z. n. m. — Stok of standert van den Wimpel.Wind, z. n. m. — Beweging van de dampkringslucht.SterkeW—,ScherpeW—,KoudeW—,HardeW—,Boghtig yzer kan men rechten;Maar geen hardenWintbevechten.Cats.ZeeW—(die uit zee waait.)LandW—(die van de landzijde komt.)By-de-W—(als deW—voorlijker dan dwars inkomt.)Voor-de-W—(van achteren inkomendeW—.)BezeildeW—(dien men voor zijn koers behoeft.)DeW—op het zeil(tegen-W—.)DeW—in het zeil(voordeeligeW—.)Onder denW—van iemand zijn(te lijwaart van hem zijn.)Slecht by-de-W—zeilen(lafwindig zijn.)W—en stroom mede hebben.Naar denW—zeilen.Door deW—gaan(wenden.)DeW—is Wieuw: DeW—is Waauw.ZieWieuw,Waauw.Boven denW—zijn,beneden denW—zijn(te loef of te lijwaart zijn.)DeW—is op en neêr(er is geenW—.)GeenW—overgeven(van elk zuchtjen gebruik maken).Spreekwijzen:Het gaat hem voor-de-W—(het gaat hem voorspoedig).Er waait geenW—of hy is iemand dienstig(elke zaak heeft hare goede zijde).Hy ziet in denW—(hy geeft acht op hetgeen gebeuren kan). Zoo schrijft Hooft: “Hoewel de ontsteltenissen, die ’t genaaken onzer ellenden beteekenen, van heeden nocht gisteren begost zijn, zoo hebben wy ’t al een wyle laaten heenen gaan op toeverlaat, dat de Mooghenste Heeren en Staaten der Gewestenin den wind zouden zien, en uwe Hoogheit het opsteekend en nu over ’t hooft hangend onweeder aanwijzen.”Iemand denW—afnemen(hem van zijn voordeel berooven). Zoo zegtHooft: “Dit was de wegh, om dien van Guise, die door den twist in ’t geloove hunnen aanhang stijfden, t’onderscheppen endeden windt af te neemen.”Wind breken,Wind maken(snoeven, pochen, onnoodige drukte maken). “d’onzekerheid van den oirsprong des Nyls, daer d’Egyptische neuswijzen zoo veelwintsombreecken,” zegtVondelin deOpdraghtvan zijnSofompaneas.Door-de-W—gaan(met een nat zeil loopen, beschonken zijnde, om verre vallen).In-de-W—gaan(gaan zwieren).TegenW—en stroom is ’t kwaad zeilen.ZieStroom.Er is een rakjen in denW—.ZieRakjen.Hy waait met alleW—en(hy praat ieder naar den mond).Alle havens schutten geenW—.ZieHaven.Iets in denW—slaan(zich er niet aan stooren).De booswichtslaethaer klaght en woordenin de wint.Vondel.Die zeilt boven wint,Die zie wat hy vindt.Cats.(te hoog zeilen baart ongemak).Hy heeft denW—in ’t hoofd(hy is wild en woest).Daar isW—aan de lucht(men is braaf aan ’t pochen).Men kan van denW—niet leven.Een schipper mag geenW—verleggen(men moet geen gelegenheid verzuimen).In die Waters heeft men veel Noorde-W—.ZieWater.Windas, z. n. v. — Verzetbaar draaispil, waar iets aan wordt opgewonden.Windboom, z. n. m. — Vierkante boom, dien men in ’t spil steekt om het rond te draaien.Windbui, z. n. v. ofWindvlaag. — Gewaai uit dezelfde streek, dat korter of langer duurt.Winden, b. w. — Den kaapstander, het spil draaien, om het anker te lichten, in het spil loopen.Op en nederW—(het spilW—, tot dat het touw reeds op en neder boven het gezonken anker staat).Windgeld, z. n.o. (veroud.) — Geld, dat den schipper werd toegelegd voor het slijten van takels, enz. by ’t lossen en laden.Windhoek, z. n. m. — Hoek, streek, van waar de Wind komt.Windhoos, z. n. v. ZieHoos.Windmeter, z. n. m. — Werktuig, waarmede de kracht van den wind aangetoond en gemeten wordt.Windreep, z. n. v. — Touw, looper, dienende om de stengen te hijschen of de bovenste masten op te strijken.Windroos, z. n. v. — Benaming van de lelie op ’t kompas.Windspaak, z. n. m. — ’t Zelfde alsWindboom. Zie ald.Windstreken, z. n. v. — Deze zijn 32 in getal, te weten:Noord.Zuid.Noord ten Oosten.Zuid ten Westen.Noord Noord Oost.Zuid Zuid West.Noord Oost ten Noorden.Zuid West ten Zuiden.Noord Oost.Zuid West.Noord Oost ten Oosten.Zuid West ten Westen.Oost Noord Oost.West Zuid West.Oost ten Noorden.West ten Zuiden.Oost.West.Oost ten Zuiden.West ten Noorden.Oost Zuid Oost.West Noord West.Zuid Oost ten Oosten.Noord West ten Westen.Zuid Oost.Noord West.Zuid Oost ten Zuiden.Noord West ten Noorden.Zuid Zuid Oost.Noord Noord West.Zuid ten Oosten.Noord ten Westen.Windvang, z. n. v. — Het opvangen van den Wind.Een zeil terW—stellen(het aan den Wind bloot stellen).Windveër, z. n. m. — Streep in de lucht, wind voorspellende.Windvieren, z. n. v. mv. — Verlenging van de rantsoenhouten.Windwijzer, z. n. m. — Lap of strook, aan een stok gehecht, en op ’t boord gezet, dienende om de richting van den wind aan te toonen by flaauwe koelte.Windzak,z. n. m. — Bynaam van het koelzeil.Spreekwijze:Hy is eenW—(een opgeblazen vent).Winkelen, b. w. (veroud.) — Winkelhaaks zetten.Winnen, b. w. — 1o. Voordeel behalen.Op een ander schipW—(het naderen, met kans om het vooruit te komen).2o. ’t Net ophalen als men vischt: ’t zelfde alswinden, even als men ookvinnenvoorvindenzei.Winterbramstengen, z. n. m. mv. — Bramstengen met korte toppen.Winterlaag, z. n. v. — Reede, waar de schepen gedurende den winter veilig liggen.Wipper, z. n. m. — Talie, dienende om iets te hijschen, of neder te laten.W—van de zonnetent.ZieUithaalder,looper.Wippertjen, z. n. o. — Slok, in der haast gedronken.Wisschersklos, z. n. m. — Gedraaid stuk hout, op een roede van esschen hout of op een touw gezet, en met schaapshuid of varkenshair bekleed, en dienende om den loop van een stuk geschut schoon te maken na het schot.Woeling, z. n. v. — Naaiing van gebruikt touw of ketting, die om den boegspriet in de Woelingknie komt en dient om den eerste, die met recht den naam van Sleutel van het tuig draagt, neêr te houden.Woelingknie, z. n. v. — Hoekige Knie, die de scheg aan den voorsteven vastbindt: de eene arm is op den steven, de andere aan de scheg vastgebonden. Zy dient om den laatste het opwerken en oplichten te beletten.Woelwater, z. n. o. — Woelend water.Spreekwijze:EenW—(een woelig mensch of kind).Wol (in het) hakken(veroud.) — In de gezaagde planken hakken, die, om beter te buigen, in het vuur gelegd zijn.Wolf, z. n. v. — Draaikuil.Wolk, z. n. v. — Vergadering van dampen in de lucht, die in mist, regen, sneeuw of hagel nederdalen.RegenW—,SneeuwW—,OnweersW—,DrijvendeW—en.Er hangen zwareW—en.Wolkdrijvend, b. n. — Zoo noemt men in de scheepsjournalen het weer, als er Wolken door de lucht Drijven.Wolkvanger, z. n. m. — Pij van prezenning, waarmede zich de zeelieden tegen boos weer beschutten. ZieBolkvanger,Baaivanger.Wolkveger, z. n. m. — Wind, die de lucht van Wolken schoon veegt.Worm, z. n. v. — Ongedierte, dat het hout doorknaagt.HoutW—,PaalW—.Het hout is van deW—doorvreten.Wormgaten, z. n. o. mv. — Gaten, door de Wormen uitgevreten.Wormstekig, b. n. — Door de Worm bedorven of althands aangetast.Wormvrij, b. n.— Tegen de Worm beveiligd.Worpen, z. n. o. mv. — Zware balken, die de uiterste spanten van het achterschip van binnen krui-en.Worst, z. n. v. — 1o. End oud touw om tot kabelgarens te worden uitgedraaid.2o. Enden afgekapt zwaar touw, buiten boord gehangen om ’t schuren te beletten.3o. Grof doek, met zand gevuld, en in ’t rond gevouwen, ’t welk men, by zware beweging van ’t schip, bezigt, om te beletten, dat de schotels van tafel rollen.Woutermannetjens, z. n. o. mv. — 1o. Strookjens hout, waarvan er doorgaands vier op het zaadhout onder een stijl gezet worden om het uitglijden van dezen te beletten.2o. Kleine blokjens zonder schijven, voor dunne lijnen.Wouwestaart, z. n. m. — Oude benaming van het roer, om zijn vorm.Die maeckt denWouwe-steert, het roer, van achter vast.Vondel,Lof der Zeevaart.Wraak, z. n. v. — Drift, hoek van afdrijving. Dwarsgang van het schip, by-de-wind zeilende, waardoor men in den koers verliest en beneden het voorgestelde punt geraakt. Het is een gebrek van het schip, wanneer het veelW—heeft.Afdrijven is winnen, zegt men, wanneer het schip, bygedraaid liggende, van zelf drijft naar den kant waar men heen wil.Wraaklijn, z. n. v. — De streep, welke het kielwater te loefwaart op beschrijft, en die de afdrijving van het zeilend schip aanwijst.Wrak, b. n. — In slechten staat, beschadigd.EenW—kelading,eenW—tuig.Wrak, z. n. o. — Stukken van een gestrand schip. ’t Woord heeft, met betrekkingtot een schip dezelfde beteekenis als dat vanruïne, met betrekking tot een gebouw.Wraken, o. w. — Afdrijven, van streek gaan.Het schip Wraakt of heeft Wraak.Wrakton, z. n.v. — Ton, die aanwijst, dat een schip gezonken is.Wreed, b. n. (veroud.) — Werd een schip gezegd te zijn, wanneer het, zwaar op het water liggende, in een onweer te veel slingerde.Wrikken, b. w. — Een Wrik- of stuurriem, aan het achtereind van een roeivaartuig uitgebracht, met beide handen rechts en links brengen, zoo dat hy by elke slingering een halven cirkel beschrijft en zoo vooruit doet gaan.Wrikriem, z. n. m.—ZieStuurriem.Wrijfhouten, z. n. o. mv. — Houten, op de buitenzijde van een schip gespijkerd om de wrijving en schokking van andere vaartuigen of voorwerpen te verminderen.Wrijfworst, z. n. v. — ZiePoddingzak,Worst.Wuit, z. n. v. — Soort van haspel, waarop men te scheep het schiemansgaren vervaardigt.LogW—(W—, waar men de loglijn van af windt).Wuiten, z. n. o. mv. (veroud.) — Houten, met gaten doorboord, om den kabel van het spil af te houden, als hy beslijkt is.Wuiven, b. w. — Heen en weder zwaaien, toewenken.Met den hoedW—,Het afscheidW—.Begroeten, by het roepen van hou zee!Spreekwijze:Ik weet uwW—wel, zoo als de vrouw zei, toen zy haar man aan de galg zag slingeren.Wulf, z. n. o. — Boog, gewelfde zoldering.HetW—boven den watergang van een linieschip.Wulfbalk. z. n. m. — Onderste balk tusschen de hekstukken.Wulfhout, z. n. o. — Stut of oplanger van het Wulf.Wurm,wurmgaten, enz. — ZieWorm,Wormgaten, enz.Wy, p. voorn. — In ’t algemeen gebruikelijk voor “ons schip.”W—zijn aan lij.Hy is te loefwaart van Ons.Wy moeten ten anker.Wy loopen drie mylen.Wijzen, o. w. — Zich vertoonen, zich voordoen.Het touw Wijst recht vooruit(staat recht vooruit).Het touw Wijst met een hoek naar het anker(staat in een hoek tusschen het schip en het anker).Het kompas Wijst.ZieMiswijzing.

W, b. n. —West.De wind is W.

Waaien, onp. w. — 1o. Blazen, wind maken.Het Woei een stijve koû.Het zal van nacht fiksW—.Het Waait een vliegenden storm.

Men ziet de winden vaak van alle kantenWaaien,

Men ziet de winden vaak van alle kantenWaaien,

zegt Phenix inHuydecopersAchilles.

’t Magwaaien, stil staan, vloeien of ebben,Wie niet waagt die zal niet hebben.

’t Magwaaien, stil staan, vloeien of ebben,

Wie niet waagt die zal niet hebben.

Cats.

Spreekwijze:Met alle windenW—(zich aan elke bovendrijvende party aansluiten).

Die met elken wind wilWaaien,Die onthoude bovenal,Dat de wind somtijds kan draaien,Niet altijd bestendig wezen zal.Hy blijv’, heeft hy dit vergeten,Voor een wissen val beducht:Hy ligt, eer hy ’t zelf kan weten,Met de beenen in de lucht,

Die met elken wind wilWaaien,

Die onthoude bovenal,

Dat de wind somtijds kan draaien,

Niet altijd bestendig wezen zal.

Hy blijv’, heeft hy dit vergeten,

Voor een wissen val beducht:

Hy ligt, eer hy ’t zelf kan weten,

Met de beenen in de lucht,

zingt Maria in ’tDorp aan de Grenzen.

Ik acht het zoo veel als den wind die daar Waait(ik acht het niets).

Het zal erW—(er zal braaf geraasd worden).

Het is hem door ’t hoofd Gewaaid(hy heeft het vergeten).

2o. Wapperen, uitwaaien.De vlaggenW—, of, als het oude liedtjen zegt:

Zy zeggen: daar is er geen Prins in ’t LandEn de vlaggen dieWaaienvan allen kant.

Zy zeggen: daar is er geen Prins in ’t Land

En de vlaggen dieWaaienvan allen kant.

Waak, z. n. m. — Waking, wacht, kwartier.Ende omtrent de vierdeWakedes nachts quam hy tot haar, wandelende op de zee.MarkusVI. 48.

Waak(derde) z. n. m. — Vroeger werd een Onderluitenant by de O. I. Kompagnie zoo genoemd.

Waal, z. n. m. — Kolk, walende stroom, waarvan zoowel de rivier, als eenige der stadsgrachten te Amsterdam haar naam ontleenen.

De scheepshof van deWaelenMet voorraet opgepropt van schepen klein en groot.

De scheepshof van deWaelen

Met voorraet opgepropt van schepen klein en groot.

Antonides,IJstroom.

Waan (in) houden, o. w. (veroud.) — Eenig timmerwerk te scheep naar den eisch houden, zoo dat het niet verzet.

Waarachtige grond, (veroud.) — Steenachtige grond.

Waarloos, b. n. — Al wat ingescheept wordt om een voorwerp van gelijken aart te vervangen.W—rondhout,touw.W—ebloks,zeilenenz.

Waarnemen, b. w. — Nagaan, beschouwen, opmeten.Den stand van een hemellichtW—.

2o. Aanvatten.Neem Waar dat end(grijp dat touw).

Waauw, b. n. — Voordeelig.De wind isW—.ZieWieuw.

Wacht, z. n. v. — 1o. Daad van waken, t. w. voor de veiligheid van ’t schip.Men moet goedeW—aan boord houden.ZijnW—staan(de Wacht op zijn beurt hebben).

Een ieder staat zijnWacht,

Een ieder staat zijnWacht,

zegtVondel,Lof der Zeevaart.

2o. Kwartier, tijd, dat het waken duurt.EersteW—(van 8 uur tot middernacht).HondeW—(van middernacht tot 4 uur).DagW—(van 4 tot 8 uur ’s morgens.)VoormiddagW—(van 8 uur tot den middag.)NamiddagW—(van denmiddag tot 4 uur.)PlatvoetW—(van 4 tot 8 uur ’s avonds.)BakboordsW—,StuurboordsW—.

3o. De personen, die waken.De gandscheW—kwam er aan te pas.

Wachtrol, z. n. v. — Lijst, waarop de indeeling der Wachten is opgeteekend.

Wachtschip, z. n. o. — 1o. Schip, dat in den mond van een stroom of haven ligt, om die te beschermen.

2o.Ontwapend schip, tot berging van rekruten.

Wachtwoord, z. n. o. ofParool. — Afwisselend herkenningswoord, door den Kommandant gegeven, en aan hen, die op wachten of posten staan, of die rondes doen, medegedeeld.HetW—gaan halen.

Wadde, z. n. v. — Droogten, ondiepte.

Waden, o. w. — Door ’t water gaan.

Wagenschot, z. n. o. — Dunne beplanking.

Wagenweg,z. n. m. — Op de kaarten van de O. I. Kompagnie waren twee lijnen afgeteekend, waartusschen de schepen gehouden waren te zeilen, immers tot door de Linie. Die tusschenruimte werdW—genoemd.

Wak, z. n. o. — Zwakke stede, open plek in het ijs.

Waken, o. w. — Bovendrijven: wordt gezegd van een rots, klip of ander voorwerp, dat met het afloopen van het water zichtbaar wordt.Die bank Waakt met de eb(laat zich zien met de eb).EenW—deboei(een boei, die aanwijst, waar het anker ligt).

Waker, z. n. m. — 1o. Windwijzer op een masttop.

2o. Lont, die brandend gehouden wordt in de lontbalie.

3o. Ambtenaar, die van wege het Bestuur van ’s Lands middelen aan boord van een schip wordt gezonden om toe te zien, dat geene goederen van boord worden afgeleverd, of dat een gedane verzegeling ongeschonden blijve.Dat schip heeftW—saan boord gekregen.

Wakker,b. n. — Vlug, bekwaam.

Wie roergang, splisse, en knoopen kan;Dat is aan boord eenwakkerman.

Wie roergang, splisse, en knoopen kan;

Dat is aan boord eenwakkerman.

Scheeps rijmpjen.

Wakkeren, o. w. — In kracht toenemen.De wind begint teW—.ZieAanwakkeren.

Dewakkerendewind in ’t WestenGeeft hun getal der zee ten besten.

Dewakkerendewind in ’t Westen

Geeft hun getal der zee ten besten.

Van Haren,de Geuzen.

Wal, z. n. m. — 1o. Waterkant; vooral een zoodanige, die van hout- of metselwerk voorzien is.De stadsW—len.OpperW—(waar de wind van de landzijde komt).LagerW—(waar de wind op de kust staat).

Hy zwiert al waar het water wil,En wort zoo, door een snellen val,Gedreven tegen lagerWal.

Hy zwiert al waar het water wil,

En wort zoo, door een snellen val,

Gedreven tegen lagerWal.

Cats.

2o. Algemeene benaming voor land.AanW—gaan.AanW—blijven(aan land blijven).VanW—steken(afzeilen, afvaren). ZieHoogerW—.VasteW—.

Spreekwijze:Iemand van denW—in de sloot helpen.ZieSloot.

Ontgaat u deW—hou u aan ’t vlotgras.ZieVlotgras.

Het raakt kant nochW—.ZieKant.

Aan lagerW—zijn(zich in slechten finantieelen toestand bevinden).

By denW—langs, zoo vaart men zeker(als men zich verdacht houdt heeft men geen gevaar te vreezen).

De beste loodsen staan aanW—(die buiten de zaak zijn, hebben doorgaands ’t meest er over te zeggen, weten ’t altijd beter).

Walen, o. w. — Draaien.EenW—denaald(een kompasnaald, die niet dan langzaam en als aarzelende haar richting neemt).

Daerwaeltde lely van ’t kompas,

Daerwaeltde lely van ’t kompas,

zegtVondelin zijnLijkdichtop zijnkleindochtertjen.

Walengang, z. n. v. — Gang, op groote schepen, die op het koebrugdek tegen boord het schip rond loopt, als ’t ware rond-waalt, en dient om den timmerman by een gevecht de grondschoten te doen stoppen.

Walmgat, z. n. o. — 1o. Het hol gedeelte, voor aan de schacht van het roer onder elken vingerling gemaakt, om vrijen doortocht te laten aan die van den voorsteven.

2o. ZieVullinggat.

Wambuis, z. n. o. ofWammes. — Baaitjen.

Spreekwijze:Op zijn Wammes krijgen(er slecht afkomen).

Wamen, o. w. — Den modder op doen wellen, ’t welk by den stroom geschiedt.Het tij Waamt.

Wan, z. n. o. — 1o. Lek; lekkaadje.

2o. Holte in het hout, welke niet kan weggenomen worden zonder het hout in omtrek te doen verliezen.

3o. Een yzer, waaraan in ’t midden een lijn is vastgemaakt, dienende om in het spongat voor ledige vaten te steken en die daarmede op te hijschen.

Wand, z. n. m. — Binnenzijde van een schip.

Wang, z. n. v. ofSchaal. — Zijstuk, klamp, die tegen een mast geslagen wordt om dien te stutten.

Wangen, b. w. — Met Wangen of schalen voorzien: met klampen vastzetten.

Wanhout, z. n. o. —Wankantig hout:hout, waarvan de oppervlakte niet gaaf, maar met Wannen bezet is.

Wankant, z. n. o. — De ruwe zijde van het hout.

Wankantig, b. n. — ZieWanhout.

Wankoers, z. n. m. — Verkeerde Koers, afwijkende Koers.

Want, z. n. o. — Oorspronkelijk: netwerk, waarvan Vondel, in zijnLofz. op de Scheepvaart:

Zoo langhe tot sy ’tWantoptrocken met de visch,

Zoo langhe tot sy ’tWantoptrocken met de visch,

en van daar: al het Touwwerk aan boord;Staand en loopendW—(het vaste en losse touwwerk aan boord).HetW—zwichten(by slecht weer in geval het tuig los of gerekt is, hetW—over en weêr vastrijgen).

Spreekwijze:Zijn staand en loopendW—in orde brengen(zijn kleeding in orde schikken).

Die geenW—heeft naar het schip, moet te gronde gaan(die geen vrouw heeft, die hem past).

Te veelW—soverhoop halen(te veel omslag maken).

Hy is vierkant onder zijn staand en loopendW—.(Hy is in alles even knap, van alle markten thuis).

Wanten, b. w. — Het Want in orde brengen, is niet in gebruik, dan in de volgende

Spreekwijze:Hy weet vanW—(hy verstaat de zaak).

Wanten, z. n. v.—Wollen handschoenen zonder vingers, by de visschers in gebruik.

Wanthaak,wantknoop, z. n. m. — ZieHaak,Knoop, enz.

Wantslag, z. n. m. — Touwwerk, samengesteld uit touwen, die reeds afzonderlijk waren gestrengeld geweest.

Wantij, z. n. o. —Draaijing, tegenstroom.

Wanvangst, z. n. v. — Gebrekkige, slechte Vangst, of geheel geen Vangst.

Wanzij, z. n. v. — ZieWankant.

Wapenbord, z. n. o. ofNaambord. — Bord, waarop de naam van het schip geschreven staat.

Wapperen, o. w. — Heen en weder waaien.De zeilenW—.Hy liet zyn wimpelW—.

Waring, z. n. v. — Overloop op kleine vaartuigen. ZieGangwaring.

Warlen, o. w. — Heen en weêr slingeren, draaien. In de War raken, verwarren.EenW—dezee, (golven die tegen elkander opstaan).

Wartel, z. n. m. — Soort van kleine ketting of haak, draaiende op het end van een ketting, en waarvan men by ’t spinnen van schiemansgaren gebruik maakt.

Wartelblok, z. n. o. — ZieBlok.

Wartelhaak, z. n. m. — Taliehaak, waarvan de kop uit een zeer sterke yzeren plaat bestaat, op welke hy draait, en waarvan de beide zijden zich sluiten over elkander als een beugel, waarin men een kous vastklinkt om den strop te ontfangen van het blok, voor ’t welk hy dienen moet, om de daardoor loopende touwen, uit elkander te houden.

Wasschen, b. w. — Spoelen, schoonmaken.De zee Wiesch het dek schoon,(de golven sloegen alles van ’t dek, spoelden alles weg).

Wassen, o. w. — Rijzen, opstijgen, aanvoeren.W—dwater(water, dat met den vloed rijst), in tegenstelling van:vallend water.EenW—demaan(als de maan in omtrek schijnbaar toeneemt).

Water, z. n. o. — Doorschijnende vloeibare zelfstandigheid, die door de koude stolt, en door de hitte wegdampt.ZeeW—,RivierW—,BronW—,WelW—,PompW—enz.ZoutW—(dat der zee.)ZoetW—(dat drinkbaar is.)BrakW—(dat met onzuivere bestanddeelen vermengd is.)Loopend,stroomendW—.WoelendW—.SlechtW—(dat stil is.)OndiepW—.HoogW—(volle vloed.)StilW—(tusschen vloed en ebbe.)LaagW—(afloopende ebbe.)W—halen,zich vanW—voorzien(van zoetW—.)In diepW—zijn(in volle zee zijn.)HetW—wast, hetW—valt(het vloeit, het ebt.)OpenW—(dat niet bevroren is.)ToeW—,beslotenW—(bevroren water.)VaarW—(watering.)Een schip teW—brengen(het af laten loopen.) In ’t mv. wordt het voor zee-, rivier- of stroomvaart, in ’t kort voor al wat zich bevaren laat, genomen.De breedeW—en.DebinnenW—en(die binnen de grenzen liggen), ook voor golven, stroomen.

Hier barst hy(de Nijl)eindlijk uit met neergestorteWateren.

Hier barst hy(de Nijl)eindlijk uit met neergestorteWateren.

AntonidesYstroom.

Spreekwijze:StilleW—shebben diepe gronden(zy die de minste praat hebben, zijn dikwijls de knapsten).

W—in zijn wijn doen(zich een weinig temperen).

Hy is verdronken eer hyW—gezien had.ZieVerdrinken.

GodsW—over Gods akker laten loopen(fioolen laten zorgen, zich nergends over bekommeren).

BovenW—zijn(geen vrees voor schade meer hebben).

TusschenW—en wind zijn(weifelen, geen party kiezen).

In zulkeW—svangt men zulke visschen(van zulk slach van volk moet men zulke dingen verwachten).

OnderW—zijn(dronken zijn).

VeelW—vuil maken(veel onnoodigen omslag maken).

Het is laagW—aan boord(men heeft gedaan met schaften).

Waar de dijk ’t laagst is, loopt hetW—’t eerst over(rampen treffen arme lieden ’t eerst).

DieWaterdeertWaterweert.

DieWaterdeert

Waterweert.

Cats.

In dieW—entreft men veel N. Wind.(Kruisen zeeroovers).

Waterborden, z. n. o. mv. (veroud.) — Planken, die op het scheepsboord gezet, en afgenomen kunnen worden.

Waterdicht, b. n. — Ondoordringbaar voor het water.Het eerste vereischte van een vaartuig is, dat hetW—zij.

Waterdracht, z. n. v. — ’t Zelfde alsDiepgang. Zie ald.

Wateren, b. w. — Uit het oog verliezen, ten gevolge van de rondte des aardbols.Een schipW—.Een eilandW—.

Wateren, o. w. — Uit het gezicht verdwijnen.Ziedaar een schip, dat gedeeltelijk Watert(dat gedeeltelijk in ’t water schijnt weg te zinken, waarvan men alleen de masten ziet).

Wateren, z. n. o. mv. — Kogels, die in en uit het water springen.

Watergang, z. n. m. — Dikke plank, die aan weêrszijden van het dek is aangebracht, tot hetwelk zy mede behoort. DeW—rust op den dekbalk, ligt op eenigen afstand uit het boord en strekt zich over de geheele lengte van het schip uit.

Watergeus, z. n. m. — ZieGeus.

Waterhoos, z. n. v. — ZieHoos.

Waterkant, z. n. m. — Wal, Kant van het Water.

Waterlanders, z. n. m. mv. — Inwoners van Waterland.

Spreekwijze:Daar komen de Waterlanders, t. w.op den dijk(daar komen de tranen in de oogen, om dat de Waterlanders niet op den dijk komen, ten zij er gevaar is).

Waterlegger, z. n. m. — Vat, waarin zoet Water aan boord bewaard wordt.

Waterloopsklos, z. n. m. — Gedeelte van de bevloering der dekbalken, ’t welk zich op het uiteinde daarvan tegen boord bevindt, en als den rand van het dek vormt.

Waterlijn, z. n. v. — ZieKimlijn.

Watermolen, z. n. m. — Molen, dienende om het Water uit een polder te malen.

Waterruim,z. n. o. — Gedeelte van het Ruim, waarin het Water bewaard wordt.

Waterpas, b. n. — Horizontaal.

Waterrecht, z. n. o. — Door de zeevarende Mogendheden erkend zeerecht.

Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezondenOm wraak te vergen voor ’t geschondenWaterrecht.

Tot hem een kogel heeft vooruit naar God gezonden

Om wraak te vergen voor ’t geschondenWaterrecht.

Brandt,Grafschrift op de Haas.

Waterschip, z. n. o. — Schip, dienende om Water aan te voeren.

Spreekwijze:Het doet er weinig toe al krijgt eenW—een gat meer(om dat er het Water toch weêr inloopt).

Waterschuit, z. n. v. — Schuit, waarmededrinkwaterwordt aangevoerd.

Waterspiegel, z. n. m. — 1o. De oppervlakte van het Water.

2o. De Watergordel, die een drijvend schip omvangt.

Watertreder, z. n. m. — Dichterlijke naam voor “Schip.”

Gelijck een vogel, als de dagh begint te kriecken,Ter vlught zich rust en vecht en wackert zijne wiecken,Zoo doet mijn zeilbaer vlot, mijnWatertredermee,Hy spant zijn vleugels uit, en maakt zijn zeilen ree,

Gelijck een vogel, als de dagh begint te kriecken,

Ter vlught zich rust en vecht en wackert zijne wiecken,

Zoo doet mijn zeilbaer vlot, mijnWatertredermee,

Hy spant zijn vleugels uit, en maakt zijn zeilen ree,

zegtVondel,Lof der Zeevaart.

Watertocht, z. n. m. — Tocht, reis, door ’t Water.

Zoo trotst men JazonsWatertoghtenEn zijn vermeetlen heldenlof.

Zoo trotst men JazonsWatertoghten

En zijn vermeetlen heldenlof.

Antonides.

Waterrot,z. n. m. — Bynaam voor een zeevarende.

Waterval, z. n. m. — Water, dat zich van een hoogte nederstort.

Waterverkleuring. — Verandering in de kleuren van het Water, welke op zee doorgaands wordt waargenomen op sommige breedten of boven een rif of bank.Het rif is noch door rollers noch doorW—kenbaar op eenigenafstand.

Waterverplaatsing, z. n. v. — De plaats, welke de kiel van een schip in het water beslaat.

Waterverval,z. n. m. — Verschil van diepte by hoog of laag Water.

Watervloed, z. n. m. — Overstrooming.

Waterzeilen, z. n. o.mv. (veroud.) — Zeilen, die men achter tegen het schip, tot onder aan het water toe, hing, by het lensen.

Web, z. n. v. — De scheepstimmerlieden noemeneenW—scheren, wanneer zy de latten spijkeren, naar welke het beloop van een schip moet gemaakt worden.

Wederzee, z. n. v. — ’t Zelfde alsTegenzee. Zie ald.

Weekbak, z. n. m. (veroud.) — Groote bak op den overloop, waar de varsebalie zijn water in draagt en de spijs in weekt en reinigt.

Weer, z. n. m. — ZieRietpark.

Weêrofweer, (naarmate men dit woord als samentrekking vanweder—wat niemand ooit zegt—of vangeweer, vanweeren[waaien], beschouwt) z. n. o. Luchtgesteldheid.ZwaarW—(storm.)GemeenW—,roezemoezig,buiigW—.HetW—klaart op.HetW—is bestendig.HelderW—.DikW—.DonkerW—.HandzaamW—.DeinzigW—.NoodW—.

Spreekwijze:MooiW—en geen haring(het doet zich goed voor; maar men heeft er niet aan).

W—en wind dienen hem(het gaat hem naar wensch).

MooiW—spelen(den boel er doorbrassen).

’s Avonds rood, morgen goedW—aan boord.

Weêr aanofweêr an, t. w. Goed zoo: toe maar:

Weer an: riepen de Matroosen:’t Is een man, oft Mouringh waer,

Weer an: riepen de Matroosen:

’t Is een man, oft Mouringh waer,

zingtHuyghensin zijnScheepvaartop’t overlijden van Prins Maurits.

Weergal, z. n. m. — Rood wolkjen, dat doorgaands buiig weer aankondigt.

Weerlicht, z. n. o. — Ontvlamming van elektrieke dampen.

Weêrstroom, z. n. m. — Keerende stroom. ZieNeer.

Weêrvloed, z. n. m. — Keerende vloed.

Weerswijs, b. n. — Die zich verstaat op Weersvoorspellingen.

Wegdrijven, o. w. — Afdrijven, heendrijven.Met den stroomW—.’t Wordt ook gezegd van een schip dat niet goed by-de-wind zeilt.Hij drijft te veel weg(d. i. naar tij toe).

Weger, z. n. m. — Plank of plaat, tegen het binnen-oppervlak der inhouten geplaatst, in de richting van voren naar achter.KimW—(die door de uiteinden der vrangen van elk spant heenloopt.)VlakW—-,BuikW—(die tusschen deKimW—sen deW—svan het zaadhout aangebracht worden.)TusschenkimW—s(die over de uiteinden der halve vrangen en de ondereinden der onderbuikstukken liggen.)SteunW—,BovenkimW—(die boven deKimW—szijn.)DostW—s(op de dikte waarvan, in een schuit, de uiteinden der roeibanken gelegd worden).

Wegeren, b. w. — Wegers aanbrengen, een schip van binnen beplanken.VolW—(geen ruimte tusschen de Wegers laten.)Half vol, met luchtenW—(tusschenruimten openlaten).

Wegering, z. n. v. — Vereeniging van al de Wegers of planken, waarmede de romp van een schip van binnen is bekleed.

Wegwijzer, z. n. m. —Rat,Duizendbeen. Zie ald. Zoo heet ook een boeksken voor koffen en smakken die het Katterak en Schagerrak bevaren.

Wegzeilen, o. w. — Zich zeilende verwijderen.

Weigeren, b. w. — Haperen, nalaten.Het schip Weigert in het wenden.

Weischuit, z. n. v. — Lichte schuit, die over de Weiden heen gedragen kan worden.

Wel, b. n. — Goed, in orde, gezond.AllesW—aan boord.

Welbezeildheid, z. n. v. — Snelheid, hoedanigheid van zeilen.De schepen zullen zich naar hunW—rangschikken.

Welboot, z. n. v. — Soort van Hollandsche boot.

Welvaart, z. n. v. — ’s LandsW—is ’t gevolg van ’tWel-varender ingezetenen, en dit weder van de voordeeligeVaarten, die men deed. Die zoo wel ’t etymologisch als het moreel verband niet inziet, weet niet, wat de taal is als uitdrukking van het volkswezen.

Welzand, z. n. o. — Land, waaruit het water opwelt of opborrelt en waarin alles weg zinkt.

Wenden, o. w. — Over een anderen boeg gaan liggen; by- of voor-de-wind over stag gaan: beweging, welke men aan een schip laat doen, om het boord, dat vroeger van den wind was, tegen den wind in te brengen.De vloot Wendt.De Amiraal deed sein, om door een contra marsch teW—.

Wenken, b. w. (veroud.) — 1o. Het eerste windvangen der zeilen als een schip overstag wendt.

2o. Los gooien. In ’t komm.Wenk aan voor!(gooi de boelijns van het voormarszeil en voorbramzeil en fok los).

Werf, z. n. v. — Ruimte of werkplaats, bestemd tot aanbouw van vaartuigen.ScheepstimmerW—,GeschutsW—.

Werfbrief, z. n. m. — Register of bewijs van verbintenis, waarby iemand dienst heeft genomen.

Werfhuis, z. n. o. — Huis, waar volk voor de dienst geworven wordt, en dat doorgaands door het uitsteken van een vlag onderscheiden wordt.

Werfofficier, z. n. m. — Officier, met het aannemen van volk belast.

Werk, z. n. o. — Gepluisd touwwerk, dienende om de naden en voegen der planken te breeuwen.

Werken, o. w. ofKraken. — Wordt het schip gezegd te doen, wanneer zijn onderscheiden deelen ten gevolge van de beweging der zee hoorbaar tegen elkander wrijven. Men zegt ook van masten of raas, dat zyW—, wanneerhun gekraak aanduidt, dat zy in stevigheid beginnen te verminderen. In ’t algemeen beduidt het het hevig slingeren en stampen van het schip.

Werp, z. n. o. — By een woord gevoegd, duidt aan, dat men iets uitbrengt om zich te verhalen of uit te werken. EenW—anker, eenW—tros. ZieAnker,Tros, enz.W—wordt ook wel by verkorting voorWerpankergebezigd.EenW—uitbrengen.

Werpanker, z. n. o. — Anker, dat uitgevoerd wordt om een schip daarby voort te halen.

Werpen, b. w. — ofUitwerpen, Een schip, door behulp van ankers of trossen, uitwerken: komm.Werp(Werp het dieplood uit).

Werplijn,werptros, enz. — ZieLijn,Tros, enz.

Werrie, z. n. v. — Engelsch roeivaartuigjen.

Wervelwind, z. n. m. — Dwarrelwind; draaiende Wind, die met hevigheid waait.

’t Gegter derWervelwindenDie eik en ceder knakken,Rukt broederlijke takken,Scheurt teere hartevrinden,In ’t stormgewoel van een.

’t Gegter derWervelwinden

Die eik en ceder knakken,

Rukt broederlijke takken,

Scheurt teere hartevrinden,

In ’t stormgewoel van een.

Bilderdijk.

Werven, b. w. — Aannemen, in dienst nemen.ManschappenW—,MatrozenW—.

Werver. Die het volk tot de dienst ten oorlog aanbrengt. De matrozennoemen zulk een: zielverkooper.

West, bw. — Ten Westen, uit het Westen, aan den Westkant.De wind isW—(waait uit het Westen.)Wy zagen een schipW—van ons af.

West, (de) z. n. v. — De Westindische Koloniën.Hy vaart op deW—.Hy heeft zijn fortuin in deW—gemaakt.

Westelijk, b. n. — Wat zich ten Westen bevindt.

Westelijken, o. w. — Zich naar het Westen begeven.De wind begint teW—.

Westen, (het) — Het Westelijk land.

Westen, (ten) b. w. — Aan de Westzijde. ZieWest.

Westergang, z. n. m. — Gang, die, zich langs den spiegel van stuur- naar bakboord uitstrekkende, aan de eene zijde door den spiegel en aan de andere door een leuning bepaald wordt.

Westerkim, z. n. v. — De gezichteinder ten Westen. ZieWestkim.

Westerzon, z. n. v. — Avondzon.

Westewind, z. n. m. — Wind, die uit het Westen waait.

Westkim, z. n. v. — ’t Zelfde alsWesterkim.

Hy had den avond en deWestkimreeds gewonnen

Hy had den avond en deWestkimreeds gewonnen

Vondel,Faeton.

West ten noorden,west ten zuiden. — Windstreken. ZieWindstreken.

Westwaart, b. w. — Naar de Westzijde toe.Wy zeilenW—(het Westen in).

Westzijde, z. n. v. — De zijde, in het Westen gelegen.

Wevelingen, z. n. v. mv. — Touwtjens, tusschen de hoofdtouwen gespannen, en den bootsgezellen dienende om naar de mars en bramzaling te klimmen.

Weven, b. w. — De Wevelingen scheren.

Wiegen, b. w. — De scheepstimmerlieden noemen eenschipW—, wanneer zij het, by ’t afloopen, los wrikken en aan ’t glijden helpen.

Wiel, z. n. o. — Het rad van een rampaard.

Wieling, z. n. v. — Draaikolk.

WatWielingdan, wat golving spoelt en drijftEn slingert u, onwetend waar gy blijft?

WatWielingdan, wat golving spoelt en drijft

En slingert u, onwetend waar gy blijft?

Bilderdijk.

Wieltros, z. n. m. — Dunne troslijn.

Wier, z. n. o. — Zeegras, dat, gedroogd, tot het maken van dijken gebezigd wordt. ZieDijk.

Een hand vol zeewierdreef door ’t nat,Ten spel van wind en golven,Nu, ’t moedig hoofd om hoog gebeurd,En dan, in ’t schuim bedolven.

Een hand vol zeewierdreef door ’t nat,

Ten spel van wind en golven,

Nu, ’t moedig hoofd om hoog gebeurd,

En dan, in ’t schuim bedolven.

Bilderdijk.

Van dit gras heeft het eilandWieringenzijn naam.

Spreekwijze:Hy kijkt of hy Wieringen in wou(hy kijkt zuur: om dat de doortocht tusschen Wieringen en den vasten wal smal is).

Men moet soms hard prangen om Wieringen te krijgen(men heeft veel gevaar door te staan eer men in veilige haven komt: men moet soms hard werken aleer men tot rust komt).

Wieuw, b. n. (veroud.) — Ongunstig.De wind isW—(het tegendeel vanWaauw).

Wig, z. n. v. — Prisma van hout of yzer, dienende om hout te splijten, of eenig voorwerp te schoren.

Wik, b. n. — Ter naauwer nood.

Spreekwijze:Het isW—of Wak(het is zus of zoo). ZieWak.

Wikken. Bezien, doelen.

En driemaalwiktevan zijn oortip, driemaal mikte:Zóó vreeselijk, dat zelfs de hemelschutter schrikte.

En driemaalwiktevan zijn oortip, driemaal mikte:

Zóó vreeselijk, dat zelfs de hemelschutter schrikte.

Vondel,Faeton.

Spreekwijze:Men moetW—en wegen.(Men moet bezien en overleggen).

Wildebras, z. n. m. — ZieBras.

Willen, z. n. m. mv. — 1o. Enden dik touw, die, in de plaats van een wrijfhout, voor den boeg van een klein vaartuig gehangen worden.

2o. Platte schijven van platting gemaakt, die over het buitenboord van de sloepen gehangen worden tegen het stooten.

Wimpel, z. n. m. — Lange, smalle strook vlaggedoek, meestal in twee punten uitloopende.KoninklijkeW—(die alleen van den grooten mast der oorlogsvaartuigen geheschen wordt en de kleur der vlag heeft.) DeW—, boven de vlag van top gevoerd, dient tot teeken, dat de hoogste macht, de Koning of diens vertegenwoordiger, aan boord is.Kommandeur van den breedenW—(tytel van een Hoofdofficier in rang volgende op den Schout-by-Nacht).Met Vlaggen enW—sliep het schip de haven binnen.

Een gloeiend paviljoenVanWimpels, geschakeert tot een triomffestoen,Verlicht door duizenden van vieren, langs de stangenEn marssen vastgehecht, terwijl kortouw en slangenMatroos verquikten met hun dreunende muzijk.

Een gloeiend paviljoen

VanWimpels, geschakeert tot een triomffestoen,

Verlicht door duizenden van vieren, langs de stangen

En marssen vastgehecht, terwijl kortouw en slangen

Matroos verquikten met hun dreunende muzijk.

Antonides,IJstroom.

Spreekwijze:Hy wint het met Vlaggen enW—s.ZieVlag.

Wimpelman, z. n. m. — Scheepsjongen, die op den Wimpel moet toezien.

Wimpelstok, z. n. m. — Stok of standert van den Wimpel.

Wind, z. n. m. — Beweging van de dampkringslucht.SterkeW—,ScherpeW—,KoudeW—,HardeW—,

Boghtig yzer kan men rechten;Maar geen hardenWintbevechten.

Boghtig yzer kan men rechten;

Maar geen hardenWintbevechten.

Cats.

ZeeW—(die uit zee waait.)LandW—(die van de landzijde komt.)By-de-W—(als deW—voorlijker dan dwars inkomt.)Voor-de-W—(van achteren inkomendeW—.)BezeildeW—(dien men voor zijn koers behoeft.)DeW—op het zeil(tegen-W—.)DeW—in het zeil(voordeeligeW—.)Onder denW—van iemand zijn(te lijwaart van hem zijn.)Slecht by-de-W—zeilen(lafwindig zijn.)W—en stroom mede hebben.Naar denW—zeilen.Door deW—gaan(wenden.)DeW—is Wieuw: DeW—is Waauw.ZieWieuw,Waauw.Boven denW—zijn,beneden denW—zijn(te loef of te lijwaart zijn.)DeW—is op en neêr(er is geenW—.)GeenW—overgeven(van elk zuchtjen gebruik maken).

Spreekwijzen:Het gaat hem voor-de-W—(het gaat hem voorspoedig).

Er waait geenW—of hy is iemand dienstig(elke zaak heeft hare goede zijde).

Hy ziet in denW—(hy geeft acht op hetgeen gebeuren kan). Zoo schrijft Hooft: “Hoewel de ontsteltenissen, die ’t genaaken onzer ellenden beteekenen, van heeden nocht gisteren begost zijn, zoo hebben wy ’t al een wyle laaten heenen gaan op toeverlaat, dat de Mooghenste Heeren en Staaten der Gewestenin den wind zouden zien, en uwe Hoogheit het opsteekend en nu over ’t hooft hangend onweeder aanwijzen.”

Iemand denW—afnemen(hem van zijn voordeel berooven). Zoo zegtHooft: “Dit was de wegh, om dien van Guise, die door den twist in ’t geloove hunnen aanhang stijfden, t’onderscheppen endeden windt af te neemen.”

Wind breken,Wind maken(snoeven, pochen, onnoodige drukte maken). “d’onzekerheid van den oirsprong des Nyls, daer d’Egyptische neuswijzen zoo veelwintsombreecken,” zegtVondelin deOpdraghtvan zijnSofompaneas.

Door-de-W—gaan(met een nat zeil loopen, beschonken zijnde, om verre vallen).

In-de-W—gaan(gaan zwieren).

TegenW—en stroom is ’t kwaad zeilen.ZieStroom.

Er is een rakjen in denW—.ZieRakjen.

Hy waait met alleW—en(hy praat ieder naar den mond).

Alle havens schutten geenW—.ZieHaven.

Iets in denW—slaan(zich er niet aan stooren).

De booswichtslaethaer klaght en woordenin de wint.

De booswichtslaethaer klaght en woordenin de wint.

Vondel.

Die zeilt boven wint,Die zie wat hy vindt.

Die zeilt boven wint,

Die zie wat hy vindt.

Cats.

(te hoog zeilen baart ongemak).

Hy heeft denW—in ’t hoofd(hy is wild en woest).

Daar isW—aan de lucht(men is braaf aan ’t pochen).

Men kan van denW—niet leven.

Een schipper mag geenW—verleggen(men moet geen gelegenheid verzuimen).

In die Waters heeft men veel Noorde-W—.ZieWater.

Windas, z. n. v. — Verzetbaar draaispil, waar iets aan wordt opgewonden.

Windboom, z. n. m. — Vierkante boom, dien men in ’t spil steekt om het rond te draaien.

Windbui, z. n. v. ofWindvlaag. — Gewaai uit dezelfde streek, dat korter of langer duurt.

Winden, b. w. — Den kaapstander, het spil draaien, om het anker te lichten, in het spil loopen.Op en nederW—(het spilW—, tot dat het touw reeds op en neder boven het gezonken anker staat).

Windgeld, z. n.o. (veroud.) — Geld, dat den schipper werd toegelegd voor het slijten van takels, enz. by ’t lossen en laden.

Windhoek, z. n. m. — Hoek, streek, van waar de Wind komt.

Windhoos, z. n. v. ZieHoos.

Windmeter, z. n. m. — Werktuig, waarmede de kracht van den wind aangetoond en gemeten wordt.

Windreep, z. n. v. — Touw, looper, dienende om de stengen te hijschen of de bovenste masten op te strijken.

Windroos, z. n. v. — Benaming van de lelie op ’t kompas.

Windspaak, z. n. m. — ’t Zelfde alsWindboom. Zie ald.

Windstreken, z. n. v. — Deze zijn 32 in getal, te weten:

Noord.Zuid.Noord ten Oosten.Zuid ten Westen.Noord Noord Oost.Zuid Zuid West.Noord Oost ten Noorden.Zuid West ten Zuiden.Noord Oost.Zuid West.Noord Oost ten Oosten.Zuid West ten Westen.Oost Noord Oost.West Zuid West.Oost ten Noorden.West ten Zuiden.Oost.West.Oost ten Zuiden.West ten Noorden.Oost Zuid Oost.West Noord West.Zuid Oost ten Oosten.Noord West ten Westen.Zuid Oost.Noord West.Zuid Oost ten Zuiden.Noord West ten Noorden.Zuid Zuid Oost.Noord Noord West.Zuid ten Oosten.Noord ten Westen.

Windvang, z. n. v. — Het opvangen van den Wind.Een zeil terW—stellen(het aan den Wind bloot stellen).

Windveër, z. n. m. — Streep in de lucht, wind voorspellende.

Windvieren, z. n. v. mv. — Verlenging van de rantsoenhouten.

Windwijzer, z. n. m. — Lap of strook, aan een stok gehecht, en op ’t boord gezet, dienende om de richting van den wind aan te toonen by flaauwe koelte.

Windzak,z. n. m. — Bynaam van het koelzeil.

Spreekwijze:Hy is eenW—(een opgeblazen vent).

Winkelen, b. w. (veroud.) — Winkelhaaks zetten.

Winnen, b. w. — 1o. Voordeel behalen.Op een ander schipW—(het naderen, met kans om het vooruit te komen).

2o. ’t Net ophalen als men vischt: ’t zelfde alswinden, even als men ookvinnenvoorvindenzei.

Winterbramstengen, z. n. m. mv. — Bramstengen met korte toppen.

Winterlaag, z. n. v. — Reede, waar de schepen gedurende den winter veilig liggen.

Wipper, z. n. m. — Talie, dienende om iets te hijschen, of neder te laten.W—van de zonnetent.ZieUithaalder,looper.

Wippertjen, z. n. o. — Slok, in der haast gedronken.

Wisschersklos, z. n. m. — Gedraaid stuk hout, op een roede van esschen hout of op een touw gezet, en met schaapshuid of varkenshair bekleed, en dienende om den loop van een stuk geschut schoon te maken na het schot.

Woeling, z. n. v. — Naaiing van gebruikt touw of ketting, die om den boegspriet in de Woelingknie komt en dient om den eerste, die met recht den naam van Sleutel van het tuig draagt, neêr te houden.

Woelingknie, z. n. v. — Hoekige Knie, die de scheg aan den voorsteven vastbindt: de eene arm is op den steven, de andere aan de scheg vastgebonden. Zy dient om den laatste het opwerken en oplichten te beletten.

Woelwater, z. n. o. — Woelend water.

Spreekwijze:EenW—(een woelig mensch of kind).

Wol (in het) hakken(veroud.) — In de gezaagde planken hakken, die, om beter te buigen, in het vuur gelegd zijn.

Wolf, z. n. v. — Draaikuil.

Wolk, z. n. v. — Vergadering van dampen in de lucht, die in mist, regen, sneeuw of hagel nederdalen.RegenW—,SneeuwW—,OnweersW—,DrijvendeW—en.Er hangen zwareW—en.

Wolkdrijvend, b. n. — Zoo noemt men in de scheepsjournalen het weer, als er Wolken door de lucht Drijven.

Wolkvanger, z. n. m. — Pij van prezenning, waarmede zich de zeelieden tegen boos weer beschutten. ZieBolkvanger,Baaivanger.

Wolkveger, z. n. m. — Wind, die de lucht van Wolken schoon veegt.

Worm, z. n. v. — Ongedierte, dat het hout doorknaagt.HoutW—,PaalW—.Het hout is van deW—doorvreten.

Wormgaten, z. n. o. mv. — Gaten, door de Wormen uitgevreten.

Wormstekig, b. n. — Door de Worm bedorven of althands aangetast.

Wormvrij, b. n.— Tegen de Worm beveiligd.

Worpen, z. n. o. mv. — Zware balken, die de uiterste spanten van het achterschip van binnen krui-en.

Worst, z. n. v. — 1o. End oud touw om tot kabelgarens te worden uitgedraaid.

2o. Enden afgekapt zwaar touw, buiten boord gehangen om ’t schuren te beletten.

3o. Grof doek, met zand gevuld, en in ’t rond gevouwen, ’t welk men, by zware beweging van ’t schip, bezigt, om te beletten, dat de schotels van tafel rollen.

Woutermannetjens, z. n. o. mv. — 1o. Strookjens hout, waarvan er doorgaands vier op het zaadhout onder een stijl gezet worden om het uitglijden van dezen te beletten.

2o. Kleine blokjens zonder schijven, voor dunne lijnen.

Wouwestaart, z. n. m. — Oude benaming van het roer, om zijn vorm.

Die maeckt denWouwe-steert, het roer, van achter vast.

Die maeckt denWouwe-steert, het roer, van achter vast.

Vondel,Lof der Zeevaart.

Wraak, z. n. v. — Drift, hoek van afdrijving. Dwarsgang van het schip, by-de-wind zeilende, waardoor men in den koers verliest en beneden het voorgestelde punt geraakt. Het is een gebrek van het schip, wanneer het veelW—heeft.Afdrijven is winnen, zegt men, wanneer het schip, bygedraaid liggende, van zelf drijft naar den kant waar men heen wil.

Wraaklijn, z. n. v. — De streep, welke het kielwater te loefwaart op beschrijft, en die de afdrijving van het zeilend schip aanwijst.

Wrak, b. n. — In slechten staat, beschadigd.EenW—kelading,eenW—tuig.

Wrak, z. n. o. — Stukken van een gestrand schip. ’t Woord heeft, met betrekkingtot een schip dezelfde beteekenis als dat vanruïne, met betrekking tot een gebouw.

Wraken, o. w. — Afdrijven, van streek gaan.Het schip Wraakt of heeft Wraak.

Wrakton, z. n.v. — Ton, die aanwijst, dat een schip gezonken is.

Wreed, b. n. (veroud.) — Werd een schip gezegd te zijn, wanneer het, zwaar op het water liggende, in een onweer te veel slingerde.

Wrikken, b. w. — Een Wrik- of stuurriem, aan het achtereind van een roeivaartuig uitgebracht, met beide handen rechts en links brengen, zoo dat hy by elke slingering een halven cirkel beschrijft en zoo vooruit doet gaan.

Wrikriem, z. n. m.—ZieStuurriem.

Wrijfhouten, z. n. o. mv. — Houten, op de buitenzijde van een schip gespijkerd om de wrijving en schokking van andere vaartuigen of voorwerpen te verminderen.

Wrijfworst, z. n. v. — ZiePoddingzak,Worst.

Wuit, z. n. v. — Soort van haspel, waarop men te scheep het schiemansgaren vervaardigt.LogW—(W—, waar men de loglijn van af windt).

Wuiten, z. n. o. mv. (veroud.) — Houten, met gaten doorboord, om den kabel van het spil af te houden, als hy beslijkt is.

Wuiven, b. w. — Heen en weder zwaaien, toewenken.Met den hoedW—,Het afscheidW—.Begroeten, by het roepen van hou zee!

Spreekwijze:Ik weet uwW—wel, zoo als de vrouw zei, toen zy haar man aan de galg zag slingeren.

Wulf, z. n. o. — Boog, gewelfde zoldering.HetW—boven den watergang van een linieschip.

Wulfbalk. z. n. m. — Onderste balk tusschen de hekstukken.

Wulfhout, z. n. o. — Stut of oplanger van het Wulf.

Wurm,wurmgaten, enz. — ZieWorm,Wormgaten, enz.

Wy, p. voorn. — In ’t algemeen gebruikelijk voor “ons schip.”W—zijn aan lij.Hy is te loefwaart van Ons.Wy moeten ten anker.Wy loopen drie mylen.

Wijzen, o. w. — Zich vertoonen, zich voordoen.Het touw Wijst recht vooruit(staat recht vooruit).Het touw Wijst met een hoek naar het anker(staat in een hoek tusschen het schip en het anker).Het kompas Wijst.ZieMiswijzing.

Back to IndexNext