CAPUT XIII.

Orneasque colunt, et Aræthyrean peramœnam.

Arantis quidem filiorum sepulcra non in alia regionis parte quam in Arantino colle esse arbitror. Stant enim illis ibi insignes pilæ, et ante initia quæ Cereri agunt, Arantem et filios ejus ad libamina vocant, ad ipsa monumenta conversi. (6) Phliantem ipsum, a quo tertium accessit regioni nomen, Ciso Temeni filio natum, quod est in Argivorum historiis, neutiquam, ut credam, adduci possum; quippe qui eum Bacchi filium habitum norim, et ex iis unum, qui navem Argo conscenderunt: cui rei Rhodii poetæ versus testimonio sunt:

Venit Aræthyrea Phlias Bacchi inclyta proles,dives opum, stabili tenuit dum sede penates,arvaque, quæ vitreis Asopus perfluit undis.

Venit Aræthyrea Phlias Bacchi inclyta proles,

dives opum, stabili tenuit dum sede penates,

arvaque, quæ vitreis Asopus perfluit undis.

Phliantis vero matrem fuisse Aræthyream, non Chthonophylen: quum Chthonophyle uxor ejus fuerit, ex qua Androdamam suscepit.

De Phliuntis statu Heraclidarum adventu turbato — Pythagoræ majoribus — Ganymedis vel Hebes luco et cultu — templis et signis in arce Phliasiorum — capræ sacræ cultu — Aristia et Pratina, dramatum satyricorum scriptoribus — domo fatidica Amphiarai — umbilico Peloponnesi — de Hercule et Cyatho narratio.

Herculis autem liberis redeuntibus tota Peloponnesus præter Arcadas est turbata, ita ut multæ urbes Dorici nominis homines in civitatem recipere cogerentur, pluresque insuper mutationes incolis acciderent. Quæ vero ad Phliuntempertinent, ita se habent: Rhegnidas Doriensis, Phalce Temeni filio genitus, ab Argis et Sicyonia cum exercitu Phliuntem venit: ac ceteri quidem Phliasii non recusabant, quod ille postulabat, ut sedes quique suas retinerent, ipsi regnum deferrent, sociis Doribus agrum assignarent: (2) at Hippasus, totaque ejus factio, obsistendum censebant, neque omnino sine pugna tam multa ac præclara bona Doribus esse concedenda. Sed enim quum ejus sententiam populus repudiasset, Hippasus cum iis, qui sequi voluerunt, Samum exilii causa concessit. Hippasi hujus pronepos fuit Pythagoras, cui sapientiæ laus attributa est e Mnesarcho Euphronis filio Hippasi nepote procreatus. Hæc de rebus suis narrant Phliasii, quibus Sicyonii in plerisque assentiuntur.

3. Addentur jam, quæ apud Phliasios in primis ostenduntur, quæque memoratu dignissima videri possint. In arce cupressorum lucus est, in quo templum exstat antiqua religione sacrosanctum. Deam, cui id est dedicatum, prisci Ganymedam, recentiores Heben nominant, cujus et Homerus mentionem fecit, ubi Alexandri et Menelai singulare certamen exponit: eam quidem vini ministram deorum appellans. Idem in Odyssea quo libro descendentem facit ad inferos Ulyssem, uxorem eam Herculis esse dixit. At Olen poeta hymno in Junonem ab Horis educatam Junonem scriptum reliquit: liberos vero eam habuisse Martem et Heben. (4) Habent huic deæ Phliasii honores multos, summum vero omnium, quod, qui supplices huc confugerint, cujusvis criminis impunitatem consequuntur. Quin et, qui vincti ante fuerunt, ad eas arbores, quæ in luco sunt, compedes suspendunt. Dies etiam festos quotannis celebrant, quos cissotomos (quasihederisecosdicas) appellant. Signum quidem neque in operto custodiunt, neque in aperto ullum ostenditur: atque ejus rei religione sancitam rationem quandam referunt. Exeuntibus e foro ad lævam delubrum est Junonis cum signo e marmore Pario. (5) In arce septum aliud, Cereri sacrum. In eo templum cum Cereris et Proserpinæ signis. At Dianæ (exstat enim et Dianæ ex ære eodem in loco signum) per mihi antiquum esse signum videbatur. Qua ex arce descenditur, Æsculapii ædes ad dextram est, in qua signum imberbe. Infra ædem theatrum structum est. A quo non longe Cereris templum, et prisca in eo signa sedentia. (6) In ipso foro capra dedicata est ex ære, magna sui parte inaurata, cui ob eam causam honos est a Phliasiis habitus, quod sidus, quam Capram vocant, ortu suo vitibus perniciem afferre consuevit. Ne itaque cœlestis Capra vinetis noceat, forensem illam ex ære quum aliis afficiunt honoribus, tum vero auro eam exornant. Est eodem in loco Aristiæ Pratinæ filii monumentum: uterque Satyris faciundis omnibus, præterquam Æschylo, præstiterunt. (7) In postica fori parte domus est, quam Phliasii Fatidicam nuncupant. In eam enimingressus Amphiarus, quemadmodum narrant Phliasii, quum noctem unam obdormisset, statim divinare cœpit, quum ante (hoc enim addunt) indoctus et minime fatidicus fuisset. Id quum ita evenisset, in reliquum omne tempus occlusæ illæ ædes fuerunt. Non longe est qui Umbilicus dicitur, medius totius Peloponnesi locus, si modo ita se habet res, uti ipsi dicunt. Ab Umbilico progressus Bacchi vetustum templum videas: Apollinis etiam unum, et aliud Isidis. In eis Bacchi et Apollinis signa exposita omnium oculis sunt: Isidis vero solis sacerdotibus conspicere fas est. (8) Pervagata est inter Phliasios fama, Herculem e Libya redeuntem abreptis Hesperidum malis Phliuntem venisse sui cujuspiam negotii causa: ad eum vero ibi commorantem Œneum ex Ætolia, qui socer ejus esset, accessisse. Ibi quum vel Œneus Herculem ad cœnam vocasset, vel ipse apud eum accumberet, dicitur Hercules digito uno Cyathi pueri, qui erat Œneo a calice, ejus in fundendo ministerio offensus, tam graviter caput percussisse, ut ex eo ictu puer diem suum statim obierit. In ejus facti memoriam Phliasii ad Apollinis templum cellam ædificarunt, in qua e marmore signa sunt, Cyathus Herculi poculum porrigens.

De vico Celeæ dicto — Cereris initiis — Dysaule — Arante.

A Phliunte stadia ad summum quinque Celeæ absunt: quo in loco quarto duntaxat quoque anno, non singulis annis, Cereris initia referuntur: quibus præest hierophanta, cui non est perpetuum sacerdotium illud, verum alius et alius legitur singulis initiis: et is quidem, quin, si velit, uxorem ducat, nulla religione impeditur. Atque in his rebus diversus Eleusine mos obtinet; ceterum ipsa initia ad Eleusiniorum imitationem aguntur, quod ipsi etiam Phliasii fatentur. (2) Aiunt enim Dysaulen Celei fratrem, quum ad ipsos venisset, initiorum ritum monstrasse: pulsum autem illum Eleusine ab Ione Xuthi filio, quum illum Athenienses bello contra Eleusinios suscepto prætorem delegissent. At ego Phliasiis nunquam assentiar, quenquam ex Eleusiniis pugna victum in exilium abisse, quum bellum ante pugnam induciis compositum sit, et Eumolpus ipse Eleusine manserit. (3) Potuit hic quidem Dysaules alia de causa, quam ob eam, quæ a Phliasiis prodita est, Phliuntem venisse. Neque vero, uti ego sentio, aut ulla ei fuit cum Celeo cognatio, aut omnino claro fuit inter Eleusinios loco. Neque enim eum suis versibus præterisset Homerus. Is enim quo carmine Cererem celebrat, recensens eos omnes, qui initia a dea docti sunt, nullum omnino Dysaulen Eleusinium nosse videtur. Sunt autem hi versus ejus:

Mystica sacrorum diva didicere magistraTriptolemus, Dioclesque simul frenator equorum,Eumolpus, Celeusque, duces populique parentes.

Mystica sacrorum diva didicere magistra

Triptolemus, Dioclesque simul frenator equorum,

Eumolpus, Celeusque, duces populique parentes.

4. Hic igitur Dysaules, uti Phliasii memorant, et initia illic tradidit, et vico idem Celeis nomen imposuit. Exstat igitur ibi, ut ante dixi, Dysaulæ monumentum: quo tamen vetustius est Arantis sepulcrum. Neque enim eo regnante, sed multo post, ut Phliasii testantur, Dysaules venit. Æqualem enim Prometheo Iapeti filio Arantem fuisse asserunt, tribusque hominum: ætatibus superiorem Pelasgo Arcadis filio, et iis, qui apud Athenienses Aborigines sunt appellati. In eo templo, quod Anactorum appellant, de tholo currus pendet, quem Pelopis fuisse tradunt. Et hæc quidem præ ceteris historia digna apud Phliasios sunt.

De urbe Cleonæ appellata, in via versus Argos, et memorandis in ea — vico Nemea et templo Jovis Nemei — Opheltæ sepulcro et Nemea Asopi filia — urbis Mycenarum reliquiis — de Phoroneo et Inacho fluvio narratio.

Media est inter Corinthum et Argos urbs non magna Cleonæ, a Cleone, quem Pelopis fuisse filium tradunt, appellata. Non desunt tamen qui Cleonen unam ex Asopi amnis, qui Sicyonem præterfluit, filiabus dicant fuisse. Nomen certe urbi ab horum alterutro impositum est. In ea ædes Minervæ signum habet Scyllidis et Dipœni arte factum: fuisse eos aiunt Dædali discipulos. Sunt qui Dædalum velint uxorem duxisse Gortyne oriundam, e qua sint ei Dipœnus et Scyllis geniti. Præter hanc ædem Cleonis Euryti et Cteati monumenta sunt: quos, quum Elide ludos Isthmicos spectatum ivissent, Hercules sagittis confixit, indigne ferens, illos Augeæ bello contra se in acie stetisse. (2) A Cleonis Argos viæ duæ ducunt: expeditis altera commodior, et compendiaria: altera quæ est ad Tretum quod dicitur, angusta et ipsa, quum undique montibus concludatur, verum facilius multo vehicula transmittit. In illis ipsis montibus leonis Nemeæi specus adhuc ostenditur: a quo vicus Nemea non longius quam stadia abest quindecim. Ibi Nemei Jovis templum est dignum spectatu, quanquam testudo collapsa est, neque ullum in eo reliquum jam signum. Circa templum cupressorum est lucus: quo in loco quum nutrix Ophelten in herba posuisset, a dracone peremptum memorant. (3) Sacra Jovi Nemeo Argivi in Nemea faciunt, eique certum sacerdotem capiunt: et armatis viris cursus certamina proponunt in ipso Nemeorum conventu, qui per brumæ dies celebratur. Est ibidem Opheltæ sepulcrum lapidea maceria incinctum: intra cujus ambitum aræ sunt: est etiam e cespite tumulus Lycurgi, Opheltæ patris. Proximum fontem Adrastean appellant, vel alia quavis de causa, vel quod eum Adrastus monstrarit. Regionem vero appellatam dicunta Nemea Asopi filia. Est supra Nemeam Apesas mons: in quo Perseum primum Jovi Apesantio rem divinam fecisse tradunt. (4) Jam qui redeant ad Tretum Argos accessuri, ad lævam Mycenarum ruinas videant. Et Mycenarum quidem conditorem Perseum Græci agnoscunt: causam vero urbis condendæ, et qua postea re impulsi eam everterint Argivi, ipse exponam. Neque enim in ea regione, cui nunc Argolidi nomen, res ulla vetustior hominum est memoriæ commendata, sed Inachum aiunt, quum regnaret, præterfluentem amnem de suo nomine nuncupasse, et Junoni sacrum fecisse. (5) Verum est etiam narratio hujusmodi: Phoroneum primum in ea terra exstitisse, cui pater Inachus, non vir, sed fluvius fuerit: quem cum Cephiso et Asterione inter Neptunum et Junonem de regione disceptantes arbitrum fuisse, et quum litem secundum Junonem dedissent, Neptunum aquam illis omnem ademisse. Unde neque Inachus, neque alius eorum amnium aquam suppeditant, nisi imbribus adjuti: per æstatem vero in magna soli siccitate sola Lerna aquam habet. Phoroneus quidem Inachi filius primus dispersos ante homines et seorsum habitantes in unius civitatis jus compulit: et ab eo oppidum illud, quo congregati sunt, Phoronicum est nuncupatum.

De denominatione regionis Argivæ et primis ejus regibus — Prœto, Acrisio et Perseo — urbis Mycenarum ejusque nominis origine — Mycenarum excidio et reliquiis memorandis.

Regio ab Argo, Phoronei ex filia nepote, qui post Phoroneum regnavit, nomen accepit. Ex Argo Pirasus et Phorbas, Phorbante Triopas, Triopa geniti sunt Iasus et Agenor. Io quidem, Iasi filia, vel quo scripsit Herodotus modo, vel ut Græci narrant, in Ægyptum pervenit: Crotopus vero Agenoris filius Iaso in imperium successit, e quo natus Sthenelas. Postea Danaus ex Ægypto veniens, pulso Gelanore Sthenelæ filio, Agenoris nepotes regno submovit. Et Danai sane casus, ejusque filiarum audax in patrueles facinus, æque Græcis omnibus notum: notum etiam, Danao vita functo, Lynceum regnum tenuisse. (2) Jam vero Abantis filii, Lyncei nepotes, ita regnum inter se partiti sunt, ut Acrisius Argis manserit, Prœtus Heræum, Mideam, Tiryntha et Argolici agri maritimam oram possederit: cujus imperii adhuc Tirynthe exstant monumenta. Interjecto dein tempore Acrisius quum vivere etiamnum Perseum, et virtutis multa documenta dare cognovisset, Larisam ad Peneum amnem concessit. At Perseus quum visendi avi materni, eumque sibi tum oratione tum factis conciliandi cupiditate esset incensus, Larisam venit. Ubi et ætatis robore, et disci a se inventi gloria elatus, dum artem in hominum conventu ostentat, Acrisium adverso fato intervenientem disci impetu occidit:(3) atque ita dati olim Acrisio responsi vocem ratam fecit, quem a fati certo eventu vindicare non potuit vel in filiam, vel in nepotem excogitata crudelitas. At Perseus Argos reversus, quum ejus parricidii infamiam magno sibi duceret dedecori, Megapenthi Prœti filio persuasit, ut secum regnum commutaret. Tunc ipse illius imperio suscepto Mycenas condidit: quam urbem eo nomine appellavit, quod eo in loco ei ensis fungus (capuli capitulum, quodmycetemGæaci vocant) excidisset. Audivi etiam qui dicerent, sitientem humo fungum (quem et ipsum Græcimycetemvocant) sustulisse, ac repentinis aquæ scatebris siti magna cum voluptate depulsa, ex eo casu urbem Mycenas nominasse. (4) Homerus quidem in Odyssea Mycenes mulieris hoc versu mentionem fecit:

Tyro atque Alcmene sertisque ornata Mycene.

Ac Mycenen quidem Inachi filiam Arestoris uxorem fuisse, illis versibus conscriptum est, quas Græci Eœas magnas appellant. Eam itaque nomen aiunt urbi dedisse. Quem vero Acusilao tribuunt sermonem, Myceneum Spartonis fuisse filium, Spartonem Phoronei, mihi utique non probant; siquidem ne Lacedæmoniis, quidem ipsis, apud quos Amyclis est Spartæ mulieris effigies: Spartonem vero Phoronei filium fuisse si audiant, ex ipsa nominis, opinor, novitate non parva admiratione afficiantur. (5) Mycenas autem Argivi malevola quadam obtrectatione ducti everterunt, quod, ipsis in Persici exercitus irruptione cessantibus, ea civitas octoginta homines ad Thermopylas misisset, qui Lacedæmoniis præclari facinoris socii fuere. Ille itaque præreptæ quasi gloriæ dolor Argivos, ut Mycenas exscinderent, sollicitavit. Restant tamen ambitus quum aliæ partes, tum porta una, cui leones insistunt. Cyclopum vero et hæc opera esse aiunt, et eosdem Prœto Tirynthis muros fecisse. (6) Inter Mycenarum autem ruinas fons est, Persea nomine, Atreique et filiorum subterraneæ cellæ, in quibus eorum fuere thesauri: sepulcrum etiam Atrei, et eorum item omnium, quos eum Agamemnone a Troja reversos in convivio Ægisthus occidit. Nam de Cassandræ sepulcro inter Mycenæos et Lacedæmonios eos qui circa Amyclas habitant, disceptatur. Est ibidem et ipsius Agamemnonis monumentum, tum Eurymedontis aurigæ: unum etiam idemque Teledami et Pelopis, quos peperisse geminos Cassandram dicunt, infantes vero adhuc parvulos ad parentum tumulum ab Ægistho jugulatos; (7) Electræ etiam: ea enim ab Oreste Pyladæ nuptum data est: e qua Hellanicus scriptum reliquit Medontem et Strophium Pyladæ genitos. At Clytæmnestra et Ægisthus modico a muris intervallo sepulti: neque enim digni sunt habiti qui intra muros humarentur, quo loco Agamemnon situs erat et ceteri, qui cum eo occisi sunt.

CAPUT XVII.

De Heræo (Junonis templo) prope Mycenas — monte Eubœa et Asterione fluvio — ornamentis Heræi et signis ante illud — Junonis et Hebes signis in illo — Chryseide sacerdote Junonis.

Ad lævam Mycenarum stadia quindecim abest Junonis templum. Præter viam aqua fluit, quæ dicitur Eleutheria. Ea ad expiationes et arcana sacrificia utuntur templi et sacrorum antistitæ. Templum ipsum in planiore Eubœæ parte situm est. Eubœan vero montem appellant. Asterionis etenim amnis filias, Eubœan, Prosymnam, et Acræam, Junonis nutrices fuisse dictitant: (2) et ab earum una Acrææ montem appellatum, qui ex adverso Junonis est: ab Eubœa eum montem, in quo templum est: Prosymnam vero vocatam aream, quæ Junonis templo subjacet. Asterion ipse supra Junonis templum fluit, ac deinde in specum demersus absconditur. Ad ejus ripas herba nascitur, quam Asterionem nominant: eam herbam Junoni quum integram offerunt, tum e foliis coronamenta contexunt. (3) Fani architectum Argivum Eupolemum produnt. Quæ supra columnas opera sunt, ea partim ad Jovis natales, partim ad Gigantum cum diis pugnam, partim etiam ad Trojanum bellum et Ilii eversionem pertinent. Statuæ pro vestibulo stant, quum feminarum, quæ sacerdotio Junonis functæ fuerint, tum heroum tam aliorum quam Orestis. Nam quæ nomine Augusti Imperatoris inscripta est, Orestem illum fuisse asserunt. In pronao sive templi parte antica ad lævam Gratiarum prisci operis signa exstant: ad dexteram Junonis lectus. Ibi etiam dedicatum scutum illud, quod Euphorbo quondam Menelaus in bello Trojano eripuit. (4) Deæ signum in solio sedet eximia magnitudine, auro et ebore fabricatum, Polycleti opus. Corona capiti imposita, quæ Gratias et Horas egregie factas habet. Dea manu altera Punicum malum, altera vero sceptrum tenet. Quæ de malo Punico arcanis referuntur sacris, silentio prætereo. Cuculum vero avem idcirco sceptro aiunt impositum, quod virginis Junonis amore captus Juppiter in eam se avem verterit, quam puella tamquam ludicrum captarit. Hæc ego, et quæ his sunt similia de diis vulgata, etsi vera neutiquam existimo, non putavi tamen negligenda. (5) Adstitisse etiam tradunt Junoni Hebes (Juventatis) signum Naucydis arte factum, ipsum etiam ex auro et ebore. Prope eam est super columna vetus Junonis signum: omnium vero vetustissimum, e piro silvestri factum: quod quum Pirasus Argi filius Tirynthem asportasset, Argivi oppido everso in Junonis reportarunt. Ipse illud vidi sedentis forma, et modica magnitudine. (6) Dona quidem digna quæ historiæ mandentur, in eo templo sunt: primum ara, in qua cælatæ Herculis et Hebes nuptiæ, argentea omnia. Deinde pavo ex auro et fulgidis lapidibus, quem dedicavit Adrianus Imperator. Ea enim Junoni sacra avis habetur. Aurea deinde corona est,et purpurea palla, Neronis dona. (7) Sunt autem supra templum hoc antiquioris templi fundamenta, et si quid aliud reliquum flamma fecit. Crematum illud quidem est, quum somnus Chrysidem Junonis sacerdotem oppressisset, incensis proximæ lucernæ lumine coronamentis. Ipsa quidem Chrysis Tegeam ad Aleæ Minervæ aram supplex confugit: neque tamen ea calamitas Argivos usque eo commovit, ut ejus statuam dejiciendam putarent. Manet ea adhuc in priore parte ejus templi, quod conflagrasse diximus.

De Persei heroo — Thyeste et Atreo — templo Cereris Mysiæ — tribus Argivorum regnis eorumque regibus — Oreste ejusque sobole — Heraclidarum adventu in Peloponnesum et Argorum, Lacedæmonis ac Messeniæ expugnatione.

Qua Mycenis Argos iter est, ad lævam Persei juxta ipsam viam sacellum exstat. Nam Perseo hoc etiam in loco honores a finitimis habentur, multo vero maximi in Seripho. Est et apud Athenienses Persei fanum, et in eo Dictyis et Clymenes, qui Persei servatores appellati sunt, ara. At in Argivorum finibus, qui paululum a Persei monumento progressi fuerint, ad dexteram Thyestæ sepulcrum videant: cui aries e marmore impositus est. Aurei enim velleris agnum fratri Thyestes subripuit, quum ejus uxorem stupri consuetudine sibi conciliasset. Atreus vero nulla potuit adduci ratione, ut par duntaxat pari referret: verum Thyestæ liberorum cæde et decantatis illis epulis pœnas a fratre expetivit. (2) De Ægistho utique et Agamemnone non habeo pro comperto dicere, injuriamne Ægisthus prior intulerit, an vero ulcisci voluerit Tantali Thyestæ filii cædem, cui Clytæmnestra a patre Tyndaro virgo desponsa fuerat. Ego sane innatæ ipsos malitiæ condemnare nolim. Sed si Pelopis scelus et Myrtili vindex genius usque adeo eos est persecutus, congruunt nimirum his casibus quæ Glauco Epicydis filio Spartano, quum ille de perjurio faciendo cogitaret, Pythia respondit, perjurii hujus pœnam in nepotes redundaturam. (3) Ab Arietibus (sic enim Thyestæ monumentum vocant) qui aliquantulum processerint, ad lævam cernent regiunculam, cui Mysia nomen: in qua est Mysiæ Cereris ædes. Nomen id sumtum a quodam Mysio, quem Cereris hospitem fuisse Argivi dicunt. Ejus ædis tectum collapsum est: sed in eo delubrum aliud e coctilibus laterculis erectum, in quo e ligno Proserpinæ, Plutonis et Cereris signa. Hinc progressus ad Inachum amnem pervenias. Quem ubi transieris, ad aram primum Solis accedes; deinde ad portam, quæ de proximo templo nominatur, quod est Ilithyiæ. (4) Et Argivos quidem solos ex omnibus Græcis in tria regna divisos novi. Quo enim tempore regnum tenuit Anaxagoras Argi filius, Megapenthis nepos, is furor feminas invasit, ut, quum intra domesticos parietes contineri non possent, per totum agrum palantes vagarentur. Inventus tandem est Melampus Amythaonis filius, qui eas sanaret, ea conditione ut Anaxagoras æquis cum ipso et fratre Biante partibus regnum communicaret. A Biante regnarunt deinceps viri quinque per ætates quattuor, usque ad Cyanippum Ægialei filium, a Neleo genere materno originemducentes, a Melampode vero sex viri per totidem ætates, usque ad Arnphilochum Amphiarai filium. (5) At indigenarum gens, Anaxagoræ nepotes, regnum longiore multo tempore retinuerunt. Iphis enim Alectoris filius, Anaxagoræ nepos, Sthenelo Capanei fratris filio imperium reliquit. Ac deinde quum post eversum Ilium Amphilochus in eum locum migrasset, qui nunc Amphilochi appellantur, et Cyanippus sine liberis obisset, solus Cylarabes Stheneli filius regnum obtinuit. Verum neque is liberos ullos reliquit. Orestes itaque Agamemnonis filius Argos occupavit, quippe qui non tantum in propinquo habitaret, sed etiam præter paternum imperium majorem Arcadiæ partem sibi adjunxisset, accepisset etiam regnum Spartanum, ac socios e Phocensibus paratos haberet, quandocunque necessitas auxilia postularet. (6) Lacedæmoniis vero regnum ipsi committentibus Orestes regnavit. Illi enim Tyndari ex filia nepotes, quibus parerent, digniores putarunt, quam Nicostratum et Megapenthem, quos Menelaus e serva genuerat. Quum e vita excessisset Orestes, ei in regnum successit Tisamenus filius, quem ex Hermione Menelai filia susceperat. Nam Penthilum nothum ei filium Erigonen Ægisthi filiam peperisse, Cinæthon in carmine epico testatus est. (7) Tisameno regnante Herculis posteri in Peloponnesum rediere, Temenus et Cresphontes Aristomachi filii, quique eos secuti sunt, Aristodemi, qui jam e vita decesserat, tertii eorum fratris filii. Ac de Argis quidem, eorumque regno, jure optimo, uti mihi videtur, certabant. Erat enim Tisamenus Pelopis nepos, ut Heraclidæ a Perseo originem ducebant. Jam vero Tyndarum ipsum ejectum ostendebant fuisse ab Hippocoonte: Hippocoontem ejusque filios ab Hercule interfectos, regnum apud Tyndari liberos depositum. Eodemque jure Messeniæ regnum repetierunt, quod Hercules, Pylo excisa, regionem hanc apud Nestorem depositam reliquisset. (8) His igitur adducti rationibus, Argis et Lacedæmone Tisamenum, ex Messenia Nestoris posteros expulere, Alcmæonem Silli filium, Thrasymedis nepotem, et Pisistrati filium Pisistratum: ad hos Pæonis, qui ex Antilocho natus est, liberos: cumque his Melanthum Andropompi filium, Bori nepotem, Penthili pronepotem, abnepotem Periclymeni. Tisamenus itaque cum suis copiis, ejusque filii cum eo in eam Græciæ partem, quæ nunc Achaia dicitur: (9) Nelei posteri, præter Pisistratum (hic enim ad quos se contulerit, compertum non habeo), reliqui omnes Athenas venere: a quibus Pæonidarum et Alcmæonidarum gens nomen accepit. Nam Melanthus regnum etiam, pulso Thymœte Oxyntæ filio, qui postremus de Thesidis regnavit, Athenis obtinuit. Ceterum de Cresphonte et Aristodemi liberis nihil attinebat hoc loco dicere.

CAPUT XIX.

De Temeno et Deiphonte — Argivis regnum cum republica mutantibus — templo Apollinis Lycii a Danao exstructo — Bitone — Phoroneo ignis inventore — Hypermnestra et Venere Nicephoro — Linorum sepulcris — aliis memorandis.

Temenus vero Deiphonte Antimachi filio, Thrasyanoris nepote, pronepote Ctesippi, abnepote Herculis, suis ipsius filiis præteritis, quum ad bella omnia tum ad res ceteras gerendas socio et consiliario utebatur. Quem quum sibi etiam generum ante adscivisset, ac Hyrnethoni filiæ plus multo quam ceteris liberis studeret, in suspicionem venit, ne regnum quoque in ipsam et Deiphontem esset translaturus. Quare insidiis illum filii de medio sustulerunt. Eorum deinde natu maximus Cisus regnum tenuit. (2) At Argivi, qui ex antiquissimis temporibus libertatis et juris æquabilis perstudiosi erant, regiam potestatem usque eo in ordinem coegerunt, ut Medoni Cisi filio ejusque posteris nihil omnino aliud quam nomen regni reliquerint. Meltam vero Lacedis filium, decimum Medonis posterum, damnatum populus imperio prorsus exuit. (3) Apud Argivos in urbe longe omnium templorum est nobilissimum Apollinis Lycii, in quo quod ætate nostra exstat dei signum, Attali fuit Atheniensis opus. Antiquissimum e ligno Danaus dedicavit cum ipsa æde. Fuisse vero illis temporibus signa omnia e ligno, et inprimis quæ Ægyptii fecissent, crediderim. Ac Lycium quidem Apollinem hujusmodi de causa dedicavit Danaus. Quum Argos venisset, de regno cum Gelanore Sthenelæ filio contendit: ac quum eorum uterque ad populum multa, et ea maxime probabilia et juri consentanea dixisset, neque omnino, quæ Gelanor afferebat, minus æqua viderentur, causa a populo, ut ferunt, ampliata est in crastinum. (4) Postero die prima luce in boum gregem pro muris pascentium lupus impetum fecit; atque is taurum ipsum gregis ducem adortus est. Visum est Argivis, Gelanori cum tauro, cum lupo esse Danao aptissimam convenientiæ rationem: quod scilicet, uti lupus animal est homini minime familiare, sic propemodum ad id temporis nulla fuisset Danaus Argivorum usus consuetudine. Quare quum taurum lupus confecisset, e re nata Argivi Danao imperium adjudicarunt. Tunc Danaus lupum ab Apolline immissum arbitratus, Lycii (Lupini) Apollinis ædem condidit. (5) In ea dedicatum est Danai ipsius solium, et Bitonis posita statua, vir humeris taurum portans. Versibus enim Lyceas testatum reliquit, quum sacra Jovi destinata solenni pompa Nemeam ab Argivis deducerentur, Bitonem eo fuisse corporis robore, ut sublatum taurum portaret. Non longe ab hac statua ignem accendunt: Phoronei ignem appellant. Neque enim iis assentiuntur, qui traditum a Prometheo ignem hominibus dicunt, quum ignis inventum ad Phoroneum referre velint. (6) Lignea Veneris et Mercurii simulacra, alterum Epei opus, Hypermnestræ donum fuisse alterum dicunt. Hypermnestram enim Danaus in judicium vocavit eo crimine, quod una ex omni filiarum numero patris imperata facere neglexisset. Nam qui ex Lyncei salute se periculo carere non posse putaret, ab ea, quæ mandatum facinus, uti sorores, non perpetrasset, insignise notatum infamia interpretabatur. At Argivorum illa sententiis absoluta, in ejus judicii memoriam Venerem Nicephoron (Victricem) dedicavit. (7) In ipso templo Ladas est, qui pedum celeritate cunctos anteivit ætatis suæ homines. Mercurius etiam, e sublata testudine lyram facere meditans. Pro æde solium est, in quo incisa est tauri et lupi pugna: incisa etiam virgo, quæ lapidem in taurum mittit. Dianam illam virginem esse putant. Hæc Danaus dicavit, et loco proximo columnas cum ligneis Jovis et Dianæ signis. (8) Sepulcra ibidem sunt Lini Apollinis filii ex Psamathe Crotopi filia, et Lini, ut ferunt, ejus qui carmina fecit. Verum quæ ad hunc magis pertinent, in alium historiæ locum aptiorem differo. Nam de Psamathe satis multa, qua in parte Megarensium res persecuti sumus, exposuimus. Præter illa est ibidem Apollinis Agyiei (Vialis) signum, et Hyetii (Pluvii) Jovis ara: ad quam, qui fœdus de Polynice in regnum Thebarum restituendo percusserunt, conjurationem fecere, si Thebas exscindere non potuissent, mortem omnino se oppetituros. De Promethei autem monumento minus quam Opuntii, quæ veritati sint consentanea, mihi videntur Argivi dicere.

De signo Jovis Milichii ejusque origine — Cleobi et Bitone — templo Jovis Nemei et Fortunæ — Choriæ Mænadis sepulcro — Horarum templo — Polynicis et septem ad Thebas ducum aliorumque signis — templo Jovis Servatoris et templo Cephisi — theatro ac signis in eo — templo Veneris ac Telesillæ signo — Telesillæ fortibus factis.

Si omiseris Creugæ pugilis effigiem, et tropæum de Corinthiis erectum, simulacrum conspicitur Jovis Milichii, e candido marmore, Polycleti opus. Dedicatum vero ob hujusmodi causam audivi. Lacedæmonii, suscepto semel contra Argivos bello, nullum belligerandi finem fecerunt, priusquam utrosque Philippus Amyntæ filius definitis jam tum ab initio agrorum terminis circumscripsit. Nam superioribus temporibus Lacedæmonii de iis, quæ extra Peloponnesum essent, nihil laborantes, de Argivorum semper aliquid finibus carpebant, aut Argivi, si quando Lacedæmonii ad bellum extra fines gerendum se convertissent, tali tempore et ipsi Lacedæmonios urgebant. (2) Quare vehementer exacerbatis utrinque animis, Argivi sibi statuerunt lectissimorum mille hominum præsidium alendum, quibus dux præfectus Bryas Argivus. Is et alia insolenter multa in populum fecit, et virgini cuidam, dum ad virum duceretur, iis ipsis, qui ducebant, ereptæ vitium obtulit. At illa eadem nocte Bryantem somno oppressum oculis orbavit: deprehensa, ubi illuxit, supplex ad populum confugit. Enimvero populus eam non dedere ad supplicium deposcentibus mille viris: quare ad pugnam re utrinque deducta, victor populus in persequendis hostibus iræ indulgens, nullum supplicii genus prætermisit. Interjecto dein tempore et alia expiandi civilis sanguinis causa facta sunt, et Milichii (quasi Placantis) Jovis signum dedicatum. (3) Prope sunt in marmore sculpti Cleobis et Biton, qui impositam plaustro matrem ipsimet in Junonis templum trahunt. Eorum e regione Nemei Jovis ædes est: in qua simulacrum dei rectostatu ex ære, Lysippi opus. Hinc ad dexteram progressis ostendit se Phoronei sepulcrum. Phoroneo quidem nostra etiamnum ætate parentant. Supra Nemei Jovis Fortunæ fanum est perantiquum, si quidem inventas a se tesseras Palamedes in eo dedicavit. (4) Proximum monumentum Choriæ Mænadis appellant. Bacchi enim castra et alias feminas, et hanc secutam, quum ille Argos exercitum duceret, memorant: at Perseum, dum victoria potiretur, ex illis feminis plurimas occidisse: ac ceteris commune monumentum, huic vero, quod dignitate anteibat, suum est separatim positum. Non longe hinc Horarum est ædes. (5) Illinc rediens positas videas statuas Polynicis Œdipodis filii, et eorum omnium ducum, qui cum illo sub Thebarum muris in acie pugnantes ceciderunt. Eos in septem duntaxat numerum redegit Æschylus, quum plures tamen e primariis viris Argivorum, et ex Messene, nonnulli etiam ex Arcadia, in ejus belli societatem venissent. Prope hos septem (nam et Argivi eum numerum, quem in suo carmine Æschylus expressit, sequuntur) statuæ positæ sunt eorum qui Thebas cepere, Ægialeus Adrasti filius, Promachus Parthenopæi, Talai nepos; Polydorus Hippomedontis, et Thersander; Amphiarai præterea liberi, Alcmæon et Amphilochus: Diomedes ad hos, et Sthenelus: quin et Euryalus Mecistei, et Polynicis filii Adrastus et Timeas. (6) A statuis hisce non longe ostenditur Danai monumentum, et cenotaphium eorum Argivorum, qui aut ad Ilium cecidere, aut jam reduces morte oppressi sunt. Est ibidem Servatoris Jovis ædes. Quam ubi præterieris, domus est ubi Argivorum matronæ Adonin lugent. Ad dexteram viæ templum Cephiso flumini dicatum est. Ejus fluminis aquam non semel a Neptuno exhaustam fuisse dicunt, quum tamen eo ipso in loco, ubi templum est, pro comperto habeant sub terram fluere. (7) Juxta Cephisi templum Medusæ e marmore caput. Cyclopum hoc etiam opus esse dictitant. Vicum, qui a tergo est, Criterium (Judicium) in hoc usque tempus nominant, quod in eo de Hypermnestra a Danao judicium factum memoriæ proditum sit. Ab hoc non longe theatrum est. In eo et alia digna sunt quæ spectentur, et vir virum cædens, Othryadam Spartanum Perilaus Argivus Alcenoris filius. Et is quidem Perilaus jam ante de lucta victor in Nemeis renunciatus fuerat. (8) Supra theatrum Veneris fanum: ante cellam aut signum deæ in columna ficta est Telesilla, quæ cantica fecit. Ad pedes ejus carminum illorum volumina jacent: ipsa galeam aspicit, quam capiti jam impositura manu tenet. Fuit Telesilla hæc et aliis de causis inter feminas illustris, et honorem ampliorem etiam ex poetica meruit. Quo tempore Argivi majore, quam dicendo explicari possit, clade a Cleomene Anaxandridæ filio et Lacedæmoniis afflicti sunt, aliis in prœlio cæsis, iis, qui supplices in Argi lucum confugerant, pessumdatis et ipsis, quum primum de pactoconvento exiissent, deinde, ubi circumventos se senserunt, una cum luco concremati sint reliqui: ita Cleomenes, consumta Argivorum militari ætate et robore, ad Argos oppugnandum confestim Lacedæmoniorum copias duxit. (9) Ibi Telesilla, ad murorum præsidia servitiis et iis omnibus, qui per ætatem arma ferre non possent, amandatis, e domibus et templis armis, quæ reliqua fortuna belli fecerat, refixis, omnes, quæ integra ætate erant, feminas armavit, et ibi eas collocavit, qua hostes accessuros esse exploratum habebat. Quum * (prope?) essent Lacedæmonii, mulieres, bellico clamore minime exterritæ, fortiter et præsenti animo pugnantes, hostium impressionem sustinuerunt. At Lacedæmonii quum cogitare cœpissent, si feminas perdidissent, invidiosam fore eam victoriam; sin victi essent, se turpissime discessuros, mulieribus concesserunt. (10) Atque hoc quidem facinus multo ante Delphici oraculi vox prædixit, quam Herodotus vel aliter vel hoc, quo ego, modo intellectum memoriæ mandavit:

Namque animosa viros quum vincet femina et omnemauferet Argolicæ pubi Mavortis honorem,Argivûm multæ lacerabunt unguibus ora.

Namque animosa viros quum vincet femina et omnem

auferet Argolicæ pubi Mavortis honorem,

Argivûm multæ lacerabunt unguibus ora.

Hæc igitur de præclaro feminarum facinore oraculi verba erant.

De memorandis ad forum Argivorum — Æneæ signo et loco Delta dicto — sepulcris memorandis — templo Minervæ Salpingos — Epimenide — Pyrrhi monumento — de Medusa Gorgone et Perseo variæ narrationes — de Gorgophone — Laphae — Latonæ templo et Chlori Niobes filia.

Jam vero qui a Veneris fano descenderint et ad forum flexerint, Cerdûs Phoronei uxoris monumentum offendant. Sunt ibidem templa Æsculapii, et Dianæ cognomento Pithûs (Suadæ). Hoc quoque Hypermnestra dicavit, postquam in judicio patrem vicit, quum ille ejus criminis ream egisset, quod Lynceo pepercisset. Est ibidem Æneæ ex ære statua, et vicus, cui Delta nomen. Nominis quæ fuerit causa, quoniam, quæ vulgo prodita sunt, mihi non probantur, consulto prætereo. (2) Ante eum vicum ara erecta est Phyxii (Liberatoris) Jovis, et prope Hypermnestræ monumentum Amphiarai matris: aliud etiam alterius Hypermnestræ, Danai filiæ. Sepultus in eodem tumulo Lynceus est. E regione exstat sepulcrum Talai Biantis filii: de Biante autem ejusque posteris jam ante egimus. (3) Minervæ Salpingis (Tubæ) cognomento ædem Hegelaum exstruxisse aiunt: fuisse autem eum Tyrseni filium: ac Tyrsenum Hercule et Lyda muliere genitum primum tubam invenisse: cujus postea cantum Hegelaus Tyrseni filius Dores eos docuerit, qui Temenum secuti sunt. Quocirca nominasse eum Minervam Salpingem. Ante ædem Minervæ sepulcrum videas, quod esse dicunt Epimenidis. Lacedæmonios enim, dum bellarent cum Gnosiis, Epimenidem vivum cepisse: ac, quum eum occidissent, quod minime læta ipsis prædiceret, ab ipsis deinde sublatum cadaver eo in loco humasse. (4) At ædificium e candido marmore, quod in medio ferme se foro attollit, non tropæum est de Pyrrho Epirotarum rege, ut ipsi prædicant Argivi, sedcadaveris eo in loco cremati monumentum esse deprehenditur: in quo quum alia, quibus in prœliis utebatur Pyrrhus, insculpta, tum vero elephanti. Atque hoc quidem opus ad ejus bustum erectum est; ossa vero sunt in Cereris æde condita, ad quam occubuisse eum, est a me in libro de Atticis rebus expositum. Et in primo quidem aditu hujus templi Cereris licet adhuc videre in supero forium limine Pyrrhi affixum scutum. (5) Non longe vero ab eo opere, quod in foro Argivorum est, tumulus terræ consurgit, in quo conditum ferunt Medusæ Gorgonis caput: de qua, præter fabulam, hæc quoque alia memoriæ prodita sunt. Phorci eam filiam fuisse: patre mortuo, acceptum ab illo regnum eorum populorum, qui Tritonidem paludem accolunt, tenuisse. Solitam in venationes et pugnas exire cum Libyum, quibus imperabat, manu. Quare quum Persei copiis, quas ille lectissimas ex Peloponneso adduxerat, acie occurrisset, noctu per insidias oppressam. Mortuæ pulchritudinem admiratum Perseum, præcisum caput, ut spectaculo esset, in Græciam reportasse. (6) At Procli Carthaginiensi, Eucratis filio, veri fere similior illa priore historia hæc videbatur. In Africæ desertis bestias gigni multas mirabili specie atque incredibili, feros inter eas viros et feminas feras: ac virum se Romam illinc deportatum vidisse testatur. Conjiciebat itaque, ex illis feminis unam fuisse Medusam: quæ quum a suis gregibus aberrans venisset ad Tritonidem paludem, ejus accolas male mulctarit, usque dum a Perseo esset occisa. Adjutricem vero Perseo Minervam fuisse idcirco esse proditum, quod, qui Tritonidem lacum accolunt homines, Minervæ sacri sunt. (7) Juxta hoc Gorgonis monumentum est Argis Gorgophones (Gorgonis interfectricis) Persei filiæ tumulus: cui quare sit id nominis impositum, omnibus, ad quorum aures pervenerit, per se statim perspicuum esse potest. Hanc primam mulierum fuisse aiunt, quæ, Periere Æoli filio, quicum virgo nupta fuerat, mortuo; alteri viro Œbalo nupserit; quum ante sanctum et solenne feminis fuisset, viro mortuo, viduam manere. (8) Ante hoc sepulcrum tropæum erectum est lapideum de Laphae Argivo homine. Hunc (scribo quæ ipsi Argivi de se memorant) dominatu, facto impetu, populus ejecit. Quumque is ad Lacedæmonios confugisset, conati illi quidem sunt in pristinam eum tyrannidem reducere: at Argivi prœlio victos rejecerunt, multosque de Lacedæmoniorum numero, atque ipsum etiam Laphaem, interemerunt. Ab hoc tropæo non longe abest Latonæ ædes: simulacrum Praxitelis opus est. (9) Ejus, quæ deæ adsistit, virginis effigiem Chlorin vocant: filiam Niobes fuisse dicunt, eique ab initio Melibœæ nomen fuisse. Peremptis vero a Diana et Apolline Amphionis liberis, de eo fratrum ac sororum numero hanc solam et Amyclam, quod Latonam fuerint deprecati, servatos fuisse: ac Melibœamquidem præ terrore statim pallidam factam: qui quum ei inde color perpetuus fuisset, pro Melibœa, sumto ex rei eventu nomine, Chlorin (Pallidam) appellatam. (10) Et ab his quidem initio templum Latonæ factum Argivi asserunt. At ego, qui Homerum auctorem sequor studiosius aliquanto quam ceteri, nullum omnino relictum de Niobes liberis existimo. Testimonio mihi versus ille est:

Hos jaculis cunctos illi duo confecere.

Homerus igitur totam funditus Amphionis domum excisam fuisse scivit.

De templo Junonis Antheæ et sepulcro feminarum, quæ cum Baccho contra Perseum pugnarunt — templo Cereris Pelasgidis — Jovis Mechanei signo — duobus Tantalis — templo Neptuni Prosclystii — templo Castoris et Pollucis — templo Lucinæ ab Helena condito — templo Hecates — Sacada — gymnasio Cylarabi et signo Minervæ Paniæ in eo.

Ad Latonæ templi dexteram est Junonis Antheæ (Floridæ) ædes, et pro æde earum mulierum tumulus, quæ ab Ægæi maris insulis Bacchi castra secutæ, contra Argivos eorumque ducem Perseum pugnantes ceciderunt. A maritimis quidem, unde venerant, locis Halias (Marinas) eas nominant. Ex adverso ei monumento Cereris est fanum cognomento Pelasgidis, quod illud dedicarit Pelasgus Triopæ filius. Prope adest Pelasgi ipsius sepulcrum. (2) Quod ubi præterieris, æneum cippum videas modica magnitudine: is vetusta sustinet simulacra, Dianæ, Jovis, Minervæ. Lyceas versibus mandavit, Mechanei (Machinatoris) Jovis signum illud esse. Et hoc in loco Argivos tradit ad Trojam ituros conjurasse, non ante se ab eo bello discessuros, quam aut Ilium expugnassent, aut in pugna mortem oppetissent. Alii in eo cippo Tantali ossa condita esse dicunt. (3) Eum Tantalum si intelligunt, sive Thyestæ, seu Brontei filium (utrumque enim traditur), cui nupta fuit Clytæmnestra, priusquam Agamemnoni nuberet, non refragabor in hoc eum loco esse sepultum. At enim qui Jovis et Plutûs est habitus, ejus ego monumentum, valde illud quidem insigne, Sipyli vidi. Sed neque ulla eum vis adegit, ut e Sipylo fugeret, sicuti postea Pelopem, quem armis et exercitu ejecit Ilus Phryx. Sed hæc hactenus satis a nobis quæsita fuerint. Quæ vero rite ad proximum scrobem peraguntur, ea indigenam hominem Nicostratum instituisse aiunt. Mittunt autem in eam foveam hoc etiam tempore ardentes Cereris filiæ Proserpinæ faces. (4) Exstat eodem in loco Neptuni cognomento Prosclystii (Alluentis) templum. Mersisse enim maximam partem agri Neptunum memorant, quod Inachus, quique ei in consilio adfuerunt, terram eam Junonis, non Neptuni esse debere pronunciassent. At deinde, quum Juno eum exorasset, ut mare deduceret; per quem locum unda refluxit, in eo Prosclystio Neptuno templum Argivi erexerunt. (5) Ubi aliquantulum processeris, Argi sepulcrum offendes, quem Jove et Niobe Phoronei filia genitum ferunt. Exinde Castoris et Pollucis templum: in quo simulacra quum ipsorum, tum liberorum, Anaxidis et Mnasinoi:atque eorum utriusque matrum, Hilairæ et Phœbes, Dipœni et Scyllidis arte facta e ligno ebeni; equis eorum major pars ex ebeno facta; reliqua, exigua quidem, ex ebore. (6) Prope Castorum Ilithyiæ fanum dicavit Helena, quo tempore, Theseo eum Pirithoo in Thesprotos profecto, a Castore et Polluce Aphidna capta, Helena Lacedæmonem reportata est: fuisse eam aiunt gravidam, et Argis enixam templum Ilithyiæ erexisse: puellam vero, quam peperit, Clytæmnestræ educandam tradidisse (fuisse enim jam tum cum Agamemnone Clytæmnestram), ipsam vero postea Menelao nuptam. (7) Qua de re et Euphorion Chalcidensis, et Alexander Pleuronius, et ante eos Stesichorus Himeræus, idem, quod Argivi celebrant, versibus testati sunt, Iphigeniam Theseo ex Helena genitam. (8) Ultra Ilithyiæ fanum est Hecates delubrum: deæ signum Scopæ opus, e marmore. Atque e regione sunt duo ejusdem deæ signa ex ære; alterum Polycletus, Polycleti frater alterum, Naucydes Mothonis filius, fecit. (8) Qua per viam rectam iter ad gymnasium, quod a Stheneli filio Cylarabi nuncupatur, sepulcrum exstat Licymnii Electryonis filii, quem dixit Homerus a Tlepolemo Herculis filio cæsum: cujus cædis causa Argis exulavit Tlepolemus. Qui paululum a Cylarabi gymnasio, et ea porta, quæ proxima est, diverterint, Sacadæ monumentum inveniant, qui primus Pythicum cantum tibia Delphis cecinit. (9) Per hunc Sacadam placatus Apollo, rediit cum tibicinibus in gratiam, quum ante eos male odisset propter Marsyæ et Sileni certamina. In Cylarabi gymnasio signum est Minervæ, cui Paniæ [Capaniæ?] cognomen. Stheneli ibidem tumulum, ipsius etiam Cylarabi ostendunt. Præterea exstructum est non longe a gymnasio commune monumentum iis Argivis, qui cum Atheniensibus classe, ut Syracusas et Siciliam in potestatem redigerent, profecti sunt.

De templo Bacchi ejusque signo — aliis memorandis et Batonis templo inter illa — Hyrnethûs sepulcro — nobilissimo Æsculapii templo et signo — Dianæ Pherææ signo et Argivis Palladium sibi vindicantibus — Heleno Priami filio — Acrisii æneo thalamo — templo Bacchi Cresii (Cretici) et Veneris Cœlestis — arce Argivorum Larisa.

Hinc ea contendentibus via, cui nomen Cœle (Cava), ostendit se ad dexteram Bacchi ædes: cujus signum delatum tradunt ex Eubœa. Nam quum, Græcis ab Ilii expugnatione redeuntibus, ad Caphareum fractis navibus Argivii ii qui e naufragio terram prensare potuerunt, frigore prope et fame consumti, precati dicuntur, ut quis deorum se in tantis rerum difficultatibus salvos vellet. Quum itaque processissent, specum Bacchi animadverterunt, et dei in eo signum. In eum vero specum multæ se capræ silvestres frigus fugientes gregatim immiserant: quibus Argivi mactatis, carnibus famem, pellibus frigus repulerunt. Deinde vero, quum hiems remisisset, reparatis navibus in patriamvecti, signum, quod tunc e specu asportarunt, hac etiam ætate religiose colunt. (2) Proxime ad Bacchi templum videas Adrasti domum, et paulo longinquius Amphiarai fanum: ultra fanum Eriphyles monumentum: deinceps Æsculapii delubrum est, et post hæc Batonis ædes. Fuit hic Baton Amphiarai gentilis, et ipse de Melampodidarum genere: qui quum Amphiarao in prœlio aurigæ operam navaret, rejectis a Thebarum muris Argivis, eodem terræ hiatu, quo ille, cum curru haustus evanuit. (3) Jam vero a Cœle redeuntibus, qui in conspectu est tumulus, Hyrnethûs esse dicunt. Quod si cenotaphium velint esse atque in ejus feminæ memoriam modo exstructum, non absurda dicunt: sin Hyrnethûs ipsius cadaver ibi conditum credunt, mihi id nullo pacto persuaserint. Persuadeatur de hac re illis quibus Epidauriorum res ignotæ sunt. (4) De Æsculapii vero templis quod apud Argivos nobilissimum est, habet dei signum, quod ætate nostra exstat, sedens, e candido lapide. Assidet ei Hygiea: assident qui signa ipsa fecerunt, Xenophilus et Straton. Templum dedicavit initio Sphyrus Machaonis filius, Alexanoris illius, cui apud Sicyonios Titanæ honores habentur, frater. (5) Pherææ vero Dianæ (Pheræam enim Argivi etiam venerantur Dianam æque ac Athenienses et Sicyonii) signum hi quoque, ut illi, ad se Pheris (quæ civitas est in Thessalia) deportatum tradunt. Jam vero quod apud se in urbe Argivi esse dicunt Deianiræ Œnei filiæ monumentum, et Heleni Priami filii; Minervæ etiam signum post Ilii eversionem ad se translatum, illud scilicet per quod fieri potuit ut expugnaretur Ilium: illis ego neutiquam assentior. Nam Palladium (sic enim est Minervæ signum appellatum) satis manifestum est Æneam in Italiam deportasse. Ac Deianiram Trachine scimus, non Argis, finem vivendi fecisse, et ejus tumulus juxta Heracleam sub Œta monte adhuc exstat. (6) Quæ vero ad Helenum Priami filium pertinent, ea sunt a me superius exposita: venisse illum in Epirum cum Pyrrho Achillis filio; cujus liberorum tutelam suscepisse et Andromachen duxisse uxorem: porro Cestrinen Epiri partem a Cestrino Heleni filio nomen accepisse. Neque vero ignorant qui res veteres Argivorum explicant non omnia se ad historiæ fidem commemorare: commemorant tamen, quoniam scilicet vulgus concepta semel opinione in contrariam persuadendo traducere, promtum non est. (7) Habent Argivi alia quoque, quæ spectentur, digna: inter ea subterraneum ædificium: in quo fuit thalamus ex ære, quem fecisse dicitur Acrisius ad filiæ custodiam: verum eum evertit Perilaus, dum tyrannide oppressam urbem teneret. Nunc Crotopi in eo monumentum est, et Cresii (Cretici) Bacchi templum. (8) Baccho enim, quum, exstincto bello, quod cum Perseo gerebat, inimicitias posuisset, et alios magnos utique ac præclaros honores decretos memorant, et nominatim hoc ei delubrum dicatum: (8) Cresius vero postea nuncupatus est, quod eo in loco mortuam Ariadnam sepulturæ mandaverant. Tradit Lyceas, quum templum instauraretur, fictilem urnam inventam, in qua Ariadna condita fuisset:spectasse illam se, et Argivorum alios. Prope Bacchi est etiam Cœlestis Veneris fanum.

Arcem Larisam appellant de Pelasgi filiæ nomine: a qua duæ etiam eodem nomine nuncupatæ sunt urbes in Thessalia: quarum altera est ad mare, altera vero ad Peneum amnem.

De memorandis in via ad arcem Argivorum, templo Junonis Acrææ Apollinis Diradiotæ, ejusque oraculo — Minervæ Perspicacis templo et stadio — sepulcro Ægypti filiorum — memorandis in arce — templo Jovis Larisæi in summa arce et Minervæ templo — ligneo signo Jovis tres oculos habente — memorandis in via ad Tegeam — templo Dianæ Orthiæ et signis in vertice montis Lycones — monte Chaone, Erasini fluvii emersu in montis radice et Bacchi festo Tyrba dicto — Cenchræis — reliquiis urbis Hysiarum.

Ascendentibus in arcem ostendit se Acrææ Junonis fanum: Apollinis etiam ædes, quam primus omnium Pythæus Delphis veniens erexisse dicitur. Quod nunc exstat in eo signum, ex ære est, recto statu, Diradiotes Apollo cognomento. Nam et locus ipse, in quo templum, Diras (Jugum) vocatur. Oraculum in eo templo (nam nostra quoque ætate in eo responsa consulentibus redduntur) hoc modo editur: femina, cui viri consuetudine interdictum est, respondet: ea noctu agna facit singulis mensibus, ac statim victimæ sanguine libato, furore divinitus afflatur. (2) Diradiotæ Apollinis templo proximum est Perspicacis Minervæ, a Diomede dicatum, quod pugnanti ad Ilium caliginem dea ab ejus oculis removisset. His stadium adjunctum est, in quo Jovi Nemeo et Junoni ludos faciant. Qua ad arcem iter, ad viæ lævam Ægypti filiorum monumentum hoc etiam in loco est. Sunt enim hic abscissa a reliquo corpore condita capita, sicuti in Lerna sine capitibus corpora. Nam et eorum cædes ad Lernam commissa: adolescentes vero quum feminæ trucidassent, capita absciderunt, quo certum facinoris indicium ad patrem deferrent. (3) In extrema arce, cui Larisa nomen, ædes est Jovis cognomento Larisæi. Fastigium ea jam nullum habet; neque dei signum, quod ligneum est, basi amplius insistit. Jam Minerve ædes proxima valde digna est quæ spectetur. In ea quum alia signa posita sunt, tum Jovis ligneum oculos habens duos, qua in parte homini eos natura locavit, tertium vero in fronte. Hunc illum esse Jovem Patrium tradunt, qui in Priami Laomedontis filii aula sub divo positus fuit, ad cujus aram dicitur Priamus capto Ilio confugisse: (4) obtigisse vero eum in divisione prædæ Sthenelo Capanei filio, hocque ipso in loco ab eo in rei memoriam dicatum. Habere autem eum tres oculos idcirco conjicere quis possit? quod communis omnium hominum sermo regnare in cœlo Jovem prædicat: sed et eum deum, qui sub terra imperare dicitur, Homeri quidam versus Jovem nominat:

Back to Index Next