Chapter 5

THE EXPRESSION OF A PART OF THE WHOLE.

99.After nouns indicating a quantity or portion of some indefinite whole, the substantive expressing that indefinite whole is preceded by the prepositionda,of:

Estas skatolo da ĉerizoj tie,there is a box of cherries there.Mi trovis grandan sakon da mono,I found a large bag of money.Li havas teleron da viando,he has a plate of meat.Post horoj da ĝojo ofte venas horoj da malĝojo,after hours of joy there often come hours of sorrow.

100.The prepositiondamust not be used if a quantity or portion of adefiniteorlimitedwhole is expressed. If the word indicating the whole is limited byla, it is thereby made definite:

Telero de la maturaj pomoj,a plate of the ripe apples.Sako de la bona kafo,a sack of the good coffee.

Vocabulary.Aleksandro,Alexander.barelo,barrel.bruo,noise.da,of(99).demandi,to inquire, to ask.Diogeno,Diogenes.greka,Greek.kelkaj,several, some.kvankam,although.ĉifono,rag.koni,to be acquainted with.laŭta,loud.lito,bed.loĝi,to dwell, to reside.nombro,number (quantity).pura,clean.sufiĉa,sufficient, enough.veki,to wake.viziti,to visit.vesto,garment, clothes.

DIOGENO KAJ ALEKSANDRO GRANDA.

Antaŭ multaj jaroj saĝa greka viro, Diogeno, loĝis en granda urbo. Li opiniis ke ju pli malmulte oni bezonas, des pli feliĉa oni estas. Por montri al la mondo ke li ne bezonas multe, kaj ke tial li havas sufiĉe por esti feliĉa, li loĝis en granda malnova barelo, anstataŭ havi domon. Anstataŭ kuŝi nokte sur lito aŭ almenaŭ sur mola tapiŝo, li eĉ dormis en tiu barelo. Oni multe parolis pri Diogeno en la urbo, ne nur ĉar li tiel loĝis, sed ankaŭ pro liaj saĝaj diroj. Post kelke da tempo (some time) la reĝo Aleksandro Granda venis tien por viziti la urbon. Dum li estis tie li aŭdis pri Diogeno, kaj demandis pri li. "Ĉu li loĝas en la urbo?" Aleksandro diris. "Kvankam vi ne konas lin, mi opinias ke mi volas vidi tian viron." Oni respondis "Diogeno estas saĝa viro, sed anstataŭ loĝi en domo, li preferas sidi la tutan tempon en malnova barelo. Anstataŭ porti (wearing) purajn vestojn, li portas nur malpurajn ĉifonojn, ĉar li opinias ke ju pli malmulte li bezonas, des pli feliĉa li estos." Aleksandro diris "Antaŭ ol foriri de via lando mi vizitos tiun viron." Antaŭ ol li foriris de la urbo, Aleksandro iris kun nombro da amikoj por viziti Diogenon, kaj trovis lin en lia barelo. "Ĉu tiu viro volas paroli al mi?" demandis Diogeno per laŭta voĉo. Aleksandro Granda respondis "Mi estas la reĝo Aleksandro, kaj mi volas koni vin. Mi vidas ke kvankam vi estas saĝa vi estas tre malriĉa. Ĉu vi ne volas kelkajn novajn vestojn anstataŭ tiuj malpuraj ĉifonoj?" Diogeno tuj diris "Antaŭ ol vi venis kaj staris inter mi kaj la suno, ĉi tiu tre varme brilis sur min. Ĉu vi venis por fari bruon kaj por veki min?" Aleksandro ridis kaj diris "Mi vidas ke vi havas sufiĉe por esti feliĉa. Tial mi estas preta por foriri."

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Diogenes was a wise man who dwelt in a Greek city, many years ago. 2. In order to show to the inconstant world that one does not need much in order to be happy, he did not have even a house or a bed. 3. He stayed day and night in a big barrel, instead of residing in a house. 4. He preferred to wear old rags, instead of good clean clothes. 5. He said "The less one needs, the happier he will be." 6. While Alexander the Great was visiting that city, people talked to him about Diogenes. 7. They asked "Are you acquainted-with that wise man?" 8. Soon the king went with a number of his friends to that-man's big barrel, in the middle of the city. 9. Diogenes was asleep, but the noise of the loud voices waked him, and he said angrily "You are standing between me and the sun! Will you not go away at once?" 10. Although several of the men laughed, Alexander said "We did not come to quarrel with you. 11. I see that you have enough to be happy, so instead of talking and making a noise we shall leave (go away from) you at once." 12. Before Diogenes could answer, Alexander had quietly walked away.

LESSON XXIII.

ADVERBS EXPRESSING A PART OF THE WHOLE.

101.After adverbs used to indicate a quantity or portion of some indefinite whole, as well as after nouns of such meaning (99), the substantive expressing the indefinite whole is preceded by the prepositionda:

Multe da bruo,much (a quantity of) noise.Tiel malmulte da tempo,so little (such a small quantity of) time.Kelke da pomoj,some (an indefinite number of) apples.

102.Verbs may be modified by an adverb and prepositional phrase containingda:

Li trinkis malmulte da akvo,he drank little (not much) water.Estas multe da sablo en la dezerto,there is much sand in the desert.Ju pli neĝas, des pli multe da neĝo kuŝas sur la vojoj,the more it snows, the more snow lies on the roads.

A prepositional phrase containingda, whether following a noun or an adverb, is sometimes called apartitiveconstruction.

103.It is evident from the above examples that an adverb followed bydahas a somewhat collective sense, indicating a general sum, mass, or portion of the whole, without distinction of particulars. Anadjectiveof quantitative meaning, on the other hand, usually indicates consideration of the individuals composing the sum or mass named:

En urbo oni havas multe da bruo,in a city one has much noise.Ni aŭdis multajn bruojn,we heard many (different) noises.Tie oni havas multe da plezuro,there one has much pleasure.Oni havas multajn plezurojn tie,people have many (different) pleasures there.

THE DEMONSTRATIVE ADVERB OF QUANTITY.

104.The demonstrative adverb of quantity related to the demonstrative pronountiuistiom,that (this) much, that many, that quantity, so much, etc.:—

Mi donis tiom da mono al vi,I gave that much (that amount of) money to you.Mi aĉetis tiom da viando,I bought that much meat.Tiom de la libroj mi legis,that many of the books I read.

RESULT CLAUSES.

105.A clause of result (also called a consecutive clause) expresses an action or condition as due to, or resulting from, something indicated in the main sentence, as "he is so strong that he can do it," "I had so much pleasure that I laughed heartily." In Esperanto a result clause is introduced byke, preceded (directly or in the main sentence) by an adverb or adjective of manner, degree, or quantity:

Diogeno estis tiel saĝa greka viro ke Aleksandro laŭdis lin,Diogenes was such a wise Greek man that Alexander praised him.Mi havis tiom da plezuro ke mi tre ridis,I had so much pleasure that I laughed very much.Ĝi estas tia vilaĝo ke mi ŝatas loĝi tie,it is such (that sort of) a village that I like to live there.

Vocabulary.aĉeti,to buy.asparago,asparagus.brasiko,cabbage.butiko,store, shop.frago,strawberry.funto,pound.glaso,glass, tumbler.ĵaŭdo,Thursday.kremo,cream.kontuzo,bruise.lakto,milk.legomo,vegetable.ovo,egg.pizo,pea.sabato,Saturday.tiom,that much(104).vendredo,Friday.vilaĝo,village.

EN LA BUTIKO.

Hodiaŭ matene mi iris kun la patrino al la plej granda butiko en nia vilaĝo. Tie ŝi aĉetis tiom da legomoj kaj fruktoj ke ni tute ne povis porti ilin. Tial juna knabo venis kun ni, kaj portis kelke da ili por ni. La patrino ne aĉetis tiel multe je vendredo, sed hodiaŭ estas sabato, kaj ŝi volis aĉeti legomojn por dimanĉo, ĉar dimanĉe oni ne povas iri en la butikojn. Tial sabate oni kutime aĉetas sufiĉe por la manĝoj de sabato kaj dimanĉo. Meze de la butiko staras multe da bareloj. En ĉi tiuj oni trovas grandan nombron da freŝaj puraj legomoj. La patrino aĉetis tiel multe da asparago kaj novaj pizoj, kaj tiel grandan sakon da terpomoj, ke la tablo restis preskaŭ nuda. Mi vidis brasikon tie, sed tiun legomon mi malŝatas, kvankam oni diras ke ĝi estas tre bona legomo. Antaŭ ol foriri de la butiko la patrino aĉetis kelke da ovoj, kaj rigardis la fruktojn en bareloj apud la pordo. Ili ŝajnis tiel bonaj ke ŝi aĉetis kelkajn maturajn pomojn kaj skatolon da fragoj. Dum oni donis al ŝi la fruktojn, mi aĉetis kelkajn funtojn da sukero. Tiam ni estis pretaj por foriri el la butiko. Sur la vojo ni aŭdis tiel grandan bruon ke mi lasis la patrinon kaj kuris trans la straton. Mi trovis tie infanon,la filon de nia najbaro. Li faris la bruon, ĉar li falis de la arbo antaŭ sia domo, kaj tre laŭte ploris. Li diris al mi ke li havas multajn kontuzojn sur la kapo. Ĉar mi bone konas la infanon, mi demandis "Ĉu vi volas grandan ruĝan pomon? Mi havas tian pomon por vi." Li tuj kaptis la pomon, kaj mi foriris. Tiam la patrino kaj mi iris al la domo.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. I shall go to the village today with my younger sister. 2. We wish to buy some eggs, vegetables and fruit for Mother. 3. Mother prefers to remain in the house, because it is raining. 4. It rained on Thursday and Friday, but today it is not raining very much. 5. The air is warm and pleasant, and we shall carry umbrellas with us. 6. We shall buy some new peas, a box of strawberries and several pounds of sugar. 7. Thus we shall have enough for the meals of Saturday and Sunday. 8. I wonder whether we shall see such asparagus and such cabbage on the tables or in the barrels. 9. Although I do not often eat such vegetables, Father and Mother are very fond of (multe ŝatas) both cabbage and asparagus. 10. We shall also buy enough milk for several glasses of milk, and we shall need much cream for the strawberries. 11. It seems that we shall buy such a number of vegetables that we cannot carry them. 12. While we were standing near the door, ready to go toward the village (46), we heard a loud voice. 13. A child was standing in the street, and crying. 14. He wished to go with his mother to visit some friends. 15. I suppose that a noise on the street waked him, and he did not wish to remain in his bed.

LESSON XXIV.

THE INTERROGATIVE PRONOUN.

106.The interrogative pronoun (and pronominal adjective) iskiu,who, which. Since the use of this pronoun indicates a question, the sentence containing it does not need the interrogative adverbĉu(30):

Kiu vokas vin?Who calls you?Kiun vi vokas?Whom do you call?Kiuj el vi vokis nin?Which (ones) of you called us?Kiujn li helpis?Whom (which ones) did he help?Kiun tagon vi venos?What day will you come?Kiujn legomojn vi preferas?What vegetables do you prefer?Mi miras kiun libron vi aĉetis,I wonder which book you bought?

107.The interrogative pronounkiuhas a possessive or genitive formkies,whose:

En kies domo vi loĝas?In whose house do you reside?Kies amikojn vi vizitis?Whose friends did you visit?

THE PRESENT ACTIVE PARTICIPLE.

108.A participle is averbal adjective, as in "acryingchild." It agrees like other adjectives with the word modified (19, 24). The participle from a transitive verb (22) may take a direct object, and a participle expressing motion may be followed by an accusative indicating direction of motion (46). The present active participle, expressing what the word modifiedis doing, ends in-anta,asvidanta,seeing,iranta,going:

La ploranta infano volas dormi,the crying child wishes to sleep.Mi vidas la falantajn foliojn,I see the falling leaves.Kiu estas la virino aĉetanta ovojn?Who is the woman buying eggs?Mi parolis al la viroj irantaj vilaĝon,I talked to the men (who were) going toward the village.

COMPOUND TENSES.

109.A participle may be used predicatively with a form ofesti, asMi estas demandanta,I am asking,La viro estas aĉetanta,the man is buying. Such combinations are calledcompound tenses, in contrast to thesimpleoraoristictenses.

An aoristic tense consists of but one word (ending in-as,-os, etc.) and expresses an act or state as a whole, without specifying whether it is finished, still in progress, or yet begun.

Compound tenses occur less often in Esperanto than in English, and an aoristic Esperanto tense may often be translated by an English compound tense, asLa birdoj flugas,the birds are flying. When used to form a compound tense, the verbestiis called theauxiliary verb. No other verb is ever used as an auxiliary (a simpler method than in English, which usesbe,have,do,will,shall,would, etc.).

THE PROGRESSIVE PRESENT TENSE.

110.The compound tense formed by using the present active participle with the present tense ofestiis called theprogressive present tense. It differs from the aoristic present by expressing an action as definitely in progress, or a condition as continuously existing, at the moment of speaking. The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estas vidanta,I am seeing.vi estas vidanta,you are seeing.li (ŝi, ĝi) estas vidanta,he (she, it) is seeing.ni estas vidantaj,we are seeing.vi estas vidantaj,you (plural) are seeing.ili estas vidantaj,they are seeing.

THE SUFFIX-EJ-.

111.Words expressing the place where the action indicated by the root occurs, or where the object indicated by the root may be found, are formed by inserting the suffix-ej-before the noun-ending:

ĉevalejo,stable(fromĉevalo,horse).dormejo,dormitory(fromdormi,to sleep).herbejo,meadow(fromherbo,grass).loĝejo,lodging-place, dwelling(fromloĝi,to dwell, to lodge).

Similar formations are made in English with the suffix-y, asbakery,bindery,grocery, etc. This suffix is equivalent to the-eiin GermanBäckerei, bakery,Druckerei, printing-office, etc., and to the-iein Frenchpatisserie, pastry-shop,imprimerie, printing-shop, etc.

Vocabulary.alia,other, another.baki,to bake.dika,thick.facila,easy.familio,family.kanapo,sofa.kies,whose(107).kiu,who(106).kuiri,to cook.kurteno,curtain.kutimo,custom.leciono,lesson.lerni,to learn.pano,bread.persono,person.salono,parlor.

EN NIA DOMO.

Oni ofte miras kies domo en nia vilaĝo estas plej bela, kaj kiu domo estas la plej agrabla loĝejo. Nia domo ne estas tre granda, sed ĝi estas nova kaj ni multe ŝatas ĝin. Ĝia salono estas granda, kun belaj puraj kurtenoj kovrantaj la fenestrojn, kaj mola dika tapiŝo kovranta la plankon. Ĉi tie estas kelkaj seĝoj, malgranda tablo, kaj longa kanapo. Personoj vizitantaj nin kutime sidas en ĉi tiu ĉambro, kaj dum ni estas sidantaj tie ni nur parolas, anstataŭ skribi aŭ legi. Alia ĉambro en la domo estas tre luma kaj agrabla, sed malpli granda. Ĉi tie staras tablo sufiĉe granda por nia tuta familio, kaj en tiu ĉambro oni manĝas. Ofte ni restas tie longan tempon post la manĝo, ĉar la patro rakontas interesajn rakontojn al ni, kaj ni multe ridas, kaj demandas pri tiuj rakontoj, kaj tiel bone amuzas nin ke mi preskaŭ forgesas pri miaj lecionoj. Tamen mi havas multe da lecionoj por lerni, kaj ili tute ne estas facilaj. Je tre frua horo matene mi iras al la lernejo, kun miaj fratoj kaj fratinoj. Nur sabate kaj dimanĉe ni ne iras tien. La lernejo estas malnova kaj malgranda, sed oni estas nun konstruanta novan pli grandan lernejon apud nia domo. Dum la infanoj estas lernantaj siajn lecionojn tie, la patrino kutime iras al la bakejon, por aĉeti sufiĉe da pano, por la manĝoj de la tago. Ofte ŝi iras ankaŭ al aliaj butikoj. Ĵaŭdon ŝi aĉetis kelke da novaj pizoj, kaj da asparago. Vendredon ŝi aĉetis kelkajn funtojn da sukero, skatolon da fragoj, kaj sufiĉe da kremo kaj lakto. Hodiaŭ ŝi estas aĉetanta brasikon kaj sakon da terpomoj. Ŝi volas kuiri tre bonan manĝon, tamen ŝi havas tro multe por fari en la kuirejo, ĉar ŝi ne havas servistinon.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Who is the woman sitting on the sofa in the parlor? 2. I can not easily see her, but I hear her voice. 3. I wonder whose voice that is. 4. However, I think that it is the voice of a friend of Mother's. 5. Now I can see her, although she does not see me. 6. I am well acquainted with her. 7. She is a friend of our whole family, and is visiting a neighbor of ours (najbaron nian) in this city. 8. My sister is sitting on the sofa in another room, and learning her lessons. 9. Soon she will go to school. 10. Whose book is she reading? 11. That thick book is mine, but the other books on the table near her are hers. 12. She prefers to sit in the sewing-room (111) to read or write (98), because the curtains in front of the windows are not too thick, and so (78) that room is very light and pleasant. 13. She also likes to look at the falling snow, and the men and women walking on the muddy streets. 14. On account of the cold weather, people are wearing thick clothes. 15. The men and boys are keeping their hands in their pockets while they walk. 16. The girls walking toward the school are friends of my sister's. 17. In that school they learn to cook. Soon they will be able to bake bread, and even to cook a whole meal. 18. I think such a custom is very good. 19. Many persons can not cook well enough (sufiĉe bone).

LESSON XXV.

THE INTERROGATIVE ADJECTIVE.

112.The interrogative adjective related to the interrogative pronounkiu, iskia,what kind of,what sort of:

Kiajn vestojn li portis?What sort of clothes did he wear?Kian panon vi preferas?What kind of bread do you prefer?Mi miras kia persono li estas,I wonder what sort of a person he is.Kia vetero estas?What sort of weather is it?Kia plezuro!What a pleasure!

THE IMPERFECT TENSE.

113.The compound tense formed by using the present active participle with the past tense ofestirepresents an act or condition as in progress in past time, but not perfected, and is called theimperfect tense. The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estis vidanta,I was seeing.vi estis vidanta,you were seeing.li (ŝi, ĝi) estis vidanta,he (she, it) was seeing.ni estis vidantaj,we were seeing.vi estis vidantaj,you were seeing.ili estis vidantaj,they were seeing.

THE PROGRESSIVE FUTURE TENSE.

114.The compound tense formed by using the present active participle with the future tense ofestirepresents an act or condition as in progress—or a condition as existing continuously—at a future time, and is called theprogressive futuretense. The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estos vidanta,I shall be seeing.vi estos vidanta,you will be seeing.li (ŝi, ĝi) estos vidanta,he (she, it) will be seeing.ni estos vidantaj,we shall be seeing.vi estos vidantaj,you will be seeing.ili estos vidantaj,they will be seeing.

SALUTATIONS AND EXCLAMATIONS.

115.

When the word or words expressing a salutation or exclamation may be regarded as the direct object of a verb which is not expressed; these words are put in the accusative case:

Bonan matenon!Good morning!(I wish you "good morning.")Bonan nokton!Good night!(I wish you a "good night.")Multajn salutojn al via patro!(I send)many greetings to your father!Dankon!Thanks!(I give to you "thanks.")Ĉielon!Heavens!(I invoke the "heavens.")

WORD FORMATION.

116.The majority of roots have such a meaning that at least two kinds of words, and often three or four, may be formed from them by use of the general endings for verbs, nouns, adjectives and adverbs. (Each root will hereafter be quoted but once in the vocabularies, with a hyphen separating it from the ending with which it appears first in the reading lesson, or with which it is most frequently used.) Following are examples of word formation from roots already familiar:

Verb.Noun.Adjective.Adverb.brili,to shinebrilo,shine, brilliancebrila,shining, brilliantbrile,brilliantlyflori,to bloomfloro,flower, blossomflora,floralflore,florallyĝoji,to rejoiceĝojo,joy, gladnessĝoja,joyful, gladĝoje,gladlykontuzi,to bruisekontuzo,bruise, contusiontuto,wholetuta,entire, whole, alltute,entirely

KONIANDSCII.

117.The verbkoni, which means "to know" in the sense of "to be acquainted with" is used in speaking of persons, languages, places, etc.Konialways has a direct object. It is never followed byke,ĉu,kiu, or any other interrogative word.Sciimeans "to know" in the sense of "to be aware," "to have knowledge." It is not used in speaking of persons.

Koniis equivalent to Germankennen, Frenchconnaitre, Spanishconocer, whilesciiis equivalent to Germanwissen, Frenchsavoir, Spanishsaber.

Ĉu vi konas tiun personon?Do you know that person?Mi scias ke li estas nia najbaro,I know that he is our neighbor.Mi bone konas Bostonon,I am well acquainted with Boston.Mi ne scias ĉu li konas ilin,I do not know whether he knows them.

Vocabulary.av-o,grandfather.buked-o,bouquet.ekzamen-o,examination.ferm-i,to close.frap-i,to strike, to knock.geometri-o,geometry.german-a,German.hejm-o,home.kia,what kind of(112).lingv-o,language.nep-o,grandson.nu!Well!paper-o,paper.salut-i,to greet.sci-i,to know(117).stud-i,to study.

LA NEPO VIZITAS LA AVINON.

Hieraŭ matene mi vizitis la avinon. Ŝia hejmo estas apud la granda nova bakejo. Mi vidis ŝin tra la fenestro, ĉar la kurtenoj kovrantaj ĝin estas tre maldikaj. Ŝi estis sidanta sur la kanapo, kaj skribanta per plumo sur granda papero. Antaŭ ol frapi sur la pordo mi vokis ŝin kaj diris "Bonan matenon, kara avino!" Tuj ŝi demandis "Kiu estas tie? Kies voĉon mi aŭdas?" Mi respondis "Estas via nepo. Ĉu vi ne konas mian voĉon?" Antaŭ ol ŝi povis veni al la pordo mi estis malfermanta ĝin. Mi iris en la salonon kaj donis al la avino bukedon da floroj. "La patrino donas ĉi tiujn al vi, kun siaj plej bonaj salutoj," mi diris. La avino respondis "Nu, kia plezuro! Multan dankon al ŝi pro la bela bukedo, kaj ankaŭ al vi, ĉar vi portis ĝin ĉi tien por mi!" Dum ŝi estis metanta la florojn en glason da akvo la avino diris "Nu, kiajn lecionojn vi havis hodiaŭ en la lernejo?" Mi respondis ke mi bone konis la lecionojn, ĉar mi zorge studis ilin. "Ni estas lernantaj la germanan lingvon," mi diris, "kaj ju pli longe ni studas ĝin, des pli multe mi ĝin ŝatas, kvankam ĝi estas tre malfacila." Mi rakontis ankaŭ pri la lecionoj de geometrio, kaj aliaj lecionoj, sed diris ke la ekzamenoj estos baldaŭ komencantaj. "Je tiu tempo," mi diris, "mi estos skribanta la respondojn al la ekzamenoj, preskaŭ la tutan semajnon." La avino demandis kun intereso "Ĉu la demandoj de la ekzamenoj estos malfacilaj?" Mi respondis "Mi ne scias, sed mi timas ke ni estos tre lacaj post tiom da laboro." Post kelke da aliaj demandoj kaj respondoj, mi opiniis ke estas la horo por foriri. Dum mi estis foriranta, la avino diris "Multajn salutojn al la tuta familio!" Mi dankis ŝin, diris "Bonan tagon!" kaj tiam foriris.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. What sort of noise do I hear outside the door? 2. Are some of my friends knocking? 3. We were talking yesterday about the examinations in our school, and these boys came home to study with me. 4. I shall go to the door to open it and to greet my friends. 5. Good morning! Did you come to study geometry, or the German language? 6. Which of these is usually more difficult, and in which will the examination be the longer? 7. Well, we brought our German books, because we prefer to study these. 8. We wish to know this language thoroughly. 9. We shall go into the writing-room (111), for (83) some friends of my grandmother are in the parlor. 10. We can hear their voices here, and we can not study very well while they are talking. 11. They were carrying many flowers, and gave a beautiful bouquet to my grandmother. 12. She said "Many thanks for (86) the sweet violets! In whose garden did they bloom?" 13. Her friend's granddaughter is a friend of my youngest sister. 14. Well, shall we begin to study? Have you enough paper, and have you a good pen? 15. I shall close this other door, because they are baking bread in the kitchen, and cooking meat. 16. We shall be hearing the voices of so many persons that I know that we can not study.

LESSON XXVI.

THE INTERROGATIVE ADVERB OF PLACE.

118.The interrogative adverb of place, related to the interrogative pronounkiuiskie,where,in (at) what place. If the verb in the sentence expresses motion toward the place indicated bykie, the ending-nis added, formingkien,whither(where):

Kie li estis kaj kien oni forpelis lin?Where was he and whither did they drive him (away)?Li miros kie lia nepo estas,he will wonder where his grandson is.Mi ne scias kien li kuris,I do not know where (whither) he ran.

THE PAST ACTIVE PARTICIPLE.

119.The past active participle, (for the characteristics of a participle see 108) expressing what the word modifieddidorhas done, ends in-inta, asvidinta,having seen,irinta,gone, having gone:

La falintaj folioj estas brunaj,the fallen leaves are brown.Kiu estas la viro salutinta nin?who is the man having greeted (who greeted) us?Oni forgesas la foririntajn personojn,one forgets the departed persons (the persons who have gone away).

ADVERB DERIVATION FROM PREPOSITIONS.

120.Adverbs may be derived from prepositions whose sense permits, by use of the adverb ending-e:

Antaŭe li studis la geometrion,previously he studied geometry.Poste li studis la germanan,afterwards he studied German.Li marŝis antaŭe, ne malantaŭe,he walked in front, not behind.Dume la viroj staris ĉirkaŭe,meanwhile the men stood roundabout.Ili venis kune kaj sidis apude,they came together and sat near by.

ADVERBS EXPRESSING DIRECTION OF MOTION.

121.An adverb expressing place or direction is given the ending-nwhen used with a verb expressing motion toward that place or direction (69,118, etc.):

Ĉu li rajdis norden aŭ suden?Did he ride north or south(ward)?Ni kuris antaŭen, ne malantaŭen,we ran forward, not back.La bukedo falis eksteren kaj suben,the bouquet fell out and underneath.Li estis marŝanta hejmen,he was walking home (homeward).

The adverb may precede the verb and be united with it by simple juxtaposition, if the resulting word is not too long:Li hejmeniris,he went home (he "home-went").Ni antaŭeniros,we shall advance (go forward).La bukedo subenfalis,the bouquet fell underneath.

THE SUFFIX-EG-.

122.The suffix-eg-may be added to a root to augment or intensify its meaning, thus forming anaugmentativeof the root:

barelego,hogshead(frombarelo,barrel).bonega,excellent(frombona,good).malbonege,wickedly, wretchedly(frommalbone,badly, poorly).domego,mansion(fromdomo,house).ploregi,to sob, to wail(fromplori,to weep).treege,exceedingly(fromtre,very).

Vocabulary.aer-o,air.danc-i,to dance.fulm-o,lightning.gut-o,drop(of water, etc.).kie,where(118).okaz-i,to happen, to occur.okul-o,eye.pec-o,piece.pez-a,heavy.polv-o,dust.sekv-i,to follow.serĉ-i,to hunt for, to search.silent-a,still, silent.subit-a,sudden.tegment-o,roof.tondr-o,thunder.

LA PLUVEGO.

Nu, kia pluvego okazis hieraŭ vespere! Post kvieta varmega mateno, subite multaj nuboj kovris la ĉielon. La aero ŝajnis peza, kaj estis tute silenta kelkan tempon. Tiam forte blovanta vento frapegis la arbojn, kaj komencis fortege skui la branĉojn. Multege da polvo kaj malgrandaj pecoj da papero dancis kaj flugis ĉirkaŭen en la aero, kaj ankaŭ ĉielen. Falis tiam kelkaj grandaj gutoj da pluvo, kaj ni sciis ke la pluvego estas venanta. Ni malfermis niajn ombrelojn, kaj kuris antaŭen, por iri hejmen antaŭ ol falos multe da pluvo. La fulmo tiel ofte brilis ke ni fermis la okulojn pro ĝi, kaj treege ĝin timis. Preskaŭ tuj la tondro sekvis ĝin. Tondris tiom kaj tiel laŭtege ke la bruo ŝajnis frapi kontraŭ niajn kapojn. Tiam komencis subite pluvegi, sed je tiu tempo ni estis preskaŭ sub la tegmento de nia domo. Dume la vento pli kaj pli blovegis, kaj ju pli forte ĝi blovis, des pli peze la gutoj da pluvo falis teren, kun multege da bruo. Mi opinias ke mi malofte antaŭe vidis tian pluvegon. La sekvintan tagon mi promenis tre frue, kaj vidis ke la pordego al la ĝardeno de mia avo estas kuŝanta sur la tero. Apude mi vidis ventoflagon falintan de la tegmento de tiu granda ĉevalejo. Velkintaj floroj kuŝis sur la tero ĉirkaŭ mi, kaj inter ili estis branĉoj falintaj de la arboj, ĉar la grandega forto de la vento forrompis eĉ ĉi tiujn. Sur malgranda branĉo restis nesto, sed kie estis la birdoj! Mi serĉis la junajn birdojn sed tute ne povis trovi ilin, tial mi opinias ke ili forflugis antaŭ ol la ventoj forrompis de la arbo ilian malgrandan hejmon. Mi ne scias kien ili flugis, sed mi opinias ke ili flugis suden al la arboj en tiu granda kampo trans la rivero.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. While we were walking home (121) from school yesterday, it rained very suddenly. 2. What a storm it was! 3. We were talking about the lessons in geometry, and were looking at these books about the German language. 4. So we did not see the clouds in (on) the sky. 5. Well, we forgot about examinations and began to wonder where to go. 6. We did not know whether we had enough time to run even to Grandfather's house before it would rain. 7. Many papers fell out of our books, and the wind caught them. 8. The wind chased them away from us, and they seemed to dance around in the air. 9. However, we easily caught and gathered them, and then we ran forward. 10. Suddenly it thundered very loudly, and we saw the brilliant lightning in the sky. 11. We almost closed our eyes for the lightning. 12. Big drops of rain fell heavily and struck the dust violently. 13. The air was heavy and still then, and the storm immediately followed the few drops of rain. 14. We hastened across the street, and ran faster and faster. 15. We were exhausted (122) and our clothes were exceedingly wet before we were in the house. 16. The rain was dropping from the roof, but we ran through it, and knocked on the door. 17. We rested some time here, before going home.

LESSON XXVII.

THE INTERROGATIVE TEMPORAL ADVERB

123.The interrogative temporal adverb, related to the interrogative pronounkiu, iskiam,when, at what time?

Kiam li serĉos min?When will he look for me?Oni miras kiam li venos,they wonder when he is coming (will come).Kiam falis tiuj gutoj da pluvo?When did those drops of rain fall?

THE PERFECT TENSE.

124.The compound tense formed by using the past active participle with the present tense ofestiis called theperfect tense. It differs from the aoristic past tense (35) and from the imperfect (113) by expressing an act or condition as definitely completed or perfected. The conjugation ofvidiin the perfect tense is as follows:

mi estas vidinta,I have seen (I am having-seen).vi estas vidinta,you have seen (you are having-seen).li (ŝi, ĝi) estas vidinta,he (she, it) has seen (is having-seen).ni estas vidintaj,we have seen (we are having-seen).vi estas vidintaj,you have seen (you are having-seen).ili estas vidintaj,they have seen (they are having-seen).

THE PREPOSITIONĈE.

125.The general situation of a person, object or action is expressed by the use of the prepositionĉe,at, at the house of, in the region or land of, among, with, etc.:

Li staris silente ĉe la pordego,he stood silently at the gate.Li loĝas ĉe mia avo,he lives (dwells) at my grandfather's.Ili estas ĉe la lernejo,they are at the school.Li restos ĉe amikoj,he will stay with (at the house of) friends.Li vizitos ĉe ni morgaŭ,he will visit at-our-house tomorrow.

THE SUFFIX-AR-.

126.Words expressing a collection, group or assemblage of similar persons or things, asforest(collection of trees),army(assemblage of soldiers), etc., may be formed by the use of the suffix-ar-. This suffix may itself be used as a root to formaro,group, flock, etc.,are,in a group, by throngs, etc. Words formed with the suffix-ar-are called collectives:

arbaro,forest(fromarbo,tree).ĉevalaro,herd of horses(fromĉevalo,horse).kamparo,country(fromkampo,field).libraro,collection of books, library(fromlibro,book).amikaro,circle of friends(fromamiko,friend).

TEMPOANDFOJO.

127.The general word for "time" in the sense of duration, or suitability (as "the proper time"), istempo. The wordfojo,time, occasion, refers to the performance or occurrence of an act or event, in repetition or series:

Mi ne havas multe da tempo,I have not much time.Li venis multajn fojojn, kaj la lastan fojon li restis longan tempon,he came many times, and the last time he remained a long time.Kelkajn fojojn laŭte tondris,several times it thundered loudly.Multe da fojoj ni fermis la okulojn pro la fulmo,many times we closed our eyes on account of the lightning.

THE ORTHOGRAPHY OF PROPER NOUNS.

128.Proper nouns, that is, nouns which are names of persons, cities, countries, etc., are given Esperanto spelling if they are names of continents, countries, large or very well-known cities, or if they are first (Christian) names of persons, asAzio,Asia,Skotlando,Scotland,Bostono,Boston,Johano,John,Mario,Mary. Surnames and names of places which are small or not well known are more often quoted in the national spelling. The pronunciation may be indicated in parentheses, asMt. Vernon(Maŭnt Vernon),Roberto Bruce(Brus),Martinique(Martinik'), etc.

Vocabulary.arane-o,spider.Azi-o,Asia.ĉe,at(125).fin-o,end, ending.foj-o,time, instance(127).kiam,when(123).pacienc-o,patience.pied-o,foot.plafon-o,ceiling.ramp-i,to crawl.rekt-a,direct, straight.rimark-i,to notice.send-i,to send.Skotland-o,Scotland.soldat-o,soldier.sukces-i,to succeed.supr-e,above.venk-i,to conquer.

ROBERTO BRUCE KAJ LA ARANEO.

Oni rakontas la sekvantan interesan rakonton pri Roberto Bruce, reĝo antaŭ multaj jaroj en Skotlando. Okazis ke li estis rigardanta la soldataron de siaj malamikoj, de la fenestro de granda ĉevalejo. Por povi rigardi plej facile, kaj ankaŭ por sin kaŝi, li forsendis siajn soldatojn kaj restis la tutan tagon sub tiu tegmento. Kvankam la ĉevalejo estis granda ĝi estis malnova, kaj li opiniis ke la malamikoj ne serĉos lin tie. Je la fino de la tago li subite rimarkis araneon sur la muro apud si. La araneo estis rampanta supren, sed baldaŭ ĝi falis en la polvon ĉe liaj piedoj. Tuj la falinta araneo komencis alian fojon supren rampi. Alian fojon ĝi falis teren, sed post ne longe ĝi komencis rampi alian fojon. "Kia pacienco!" diris la reĝo al si. "Mi ne sciis ke la araneo havas tiel multe da pacienco! Sed kien ĝi nun estas falinta?" Li rigardis ĉirkaŭen kaj fine (finally) li vidis la falintan araneon. Kun granda surprizo li rimarkis ke ĝi estas komencanta supren rampi. Multajn fojojn ĝi supren rampis, kaj tiom da fojoj ĝi falis malsupren. Fine, tamen, ĝi sukcese rampis ĝis la plafono. La reĝo malfermis la buŝon pro surprizo, kaj diris al si "Kiam antaŭe mi vidis tiom da pacienco! Mi opinias ke la fina sukceso de tiu malgranda araneo donas al mi bonegan lecionon. Mi estas ofte malsukcesinta, sed malpli ofte ol tiu araneo sur la muro. Mi estas perdinta multe da soldatoj, kaj la malamikoj estas venkintaj multajn fojojn, ĉar ili havas multe pli grandan nombron da soldatoj. Tamen, mi estos pacienca, ĉar oni ne scias kiam li fine sukcesos." La sekvintan tagon, la reĝo Roberto Bruce komencis treege labori kontraŭ siaj malamikoj. Post mallonga tempo li bone sukcesis, kaj tute venkis la malamikoj en granda venko ĉe Bannockburn (Banokb'rn).

Back to Index Next