Chapter 6

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Although the enemies of Robert Bruce conquered him many times, he finally conquered them in Scotland, because he was patient and very courageous. 2. He was sitting in a large stable, to hide (himself), and also in order to (98) look directly from its roof (at) the soldiery (126) of the enemy. 3. At the end of the day he noticed a spider crawling up (ward) on the wall. 4. The spider fell suddenly into the dust and lay at the king's feet, but soon began to crawl up. 5. "Where does it wish to go?" said the king to himself. 6. "What patience it shows! It has crawled up and fallen down a great many times." 7. Finally however the spider succeeded, and crawled up to the ceiling. 8. The king said that he had learned a lesson from the patient spider. 9. He said "Although the enemy have conquered many times, because they have a larger number of soldiers, I shall finally succeed against them." 10. Soon it happened that the wind blew violently, and a rainstorm occurred. 11. The blast shook the foliage (126) on the trees, and broke away many small branches. 12. A group of soldiers ran right (rekte) toward the stable, and Robert Bruce was much afraid that they would find him. 13. But they merely stole the horses there, and rode away.

LESSON XXVIII.

THE INTERROGATIVE ADVERB OF MOTIVE OR REASON.

129.The interrogative adverb of motive or reason related to the interrogative pronounkiuiskial,why, wherefore, for what reason:

Kial la araneo supren rampis?why did the spider crawl up?Mi demandos kial li rimarkis ĝin,I will ask why he noticed it.

THE INFINITIVE AS SUBJECT.

130.The infinitive may be used as the subject of a verb.

Cf. the complementary infinitive (28), equivalent to the object of a verb, and the use of the infinitive after the prepositionspor,anstataŭ,antaŭ ol(98).

Any modifier of the infinitive is necessarily adverbial. An indefinite personal object (or pronominal complement of a preposition) after an infinitive used as subject is expressed by the reflexive pronounsi:

Promeni estas granda plezuro,to go walking is a great pleasure.Promeni estas agrable,to go walking is pleasant.Ĉu estas facile rigardi la plafonon?Is it easy to look at the ceiling?Estas bone sin helpi,it is well to help oneself.Paroli al si estas malsaĝe,to talk to oneself is silly.

PRESENT ACTION WITH PAST INCEPTION.

131.A present act or state which began in the past is expressed by the present tense (instead of by the past as in English):

Mi estas ĉi tie de lundo,I have been (I am) here since Monday.De Marto mi studas tiun lingvon,since March I have been (I am) studying that language.Ili estas amikoj de tiu tago,they have been (they are) friends from that day.Ni loĝas tie de antaŭ kelkaj monatoj,we have been living (we are living) here since some months ago.

Cf.Germaner ist schon lange hier, he has already been here a long time, Frenchje suis ici depuis deux ans, I have been here two years, etc.

THE SUFFIX-UL-.

132.The suffix-ul-is used to form nouns indicating a person characterized by or possessing the distinguishing trait, character or quality in the root:

junulo,a youth, a young man(fromjuna,young).belulino,a beauty, a belle(frombela,beautiful).maljunulo,an old man(frommaljuna,old).saĝulo,a sage, a wise man(fromsaga,wise).malriĉulino,a poor woman(frommalriĉa,poor).

Cf. the English adjectivesquer-ul-ous,cred-ul-ous,garr-ul-ous, etc., and the Latin nounsfam-ul-us, a servant,fig-ul-us, a potter, andleg-ul-us, a gatherer.

LOĜIANDVIVI.

133.The verbloĝi,to reside, to dwell, to lodge, must not be confused withvivi, which meansto livein the sense of "to be alive:"

Li loĝas apude,he lives near by.Li vivis longan tempon,he lived a long time.Vivi feliĉe estas pli bone ol loĝi riĉe,to live happily is better than to live (lodge) richly.

Vocabulary.afabl-a,amiable, affable.afer-o,thing, matter, affair.balanc-i,to balance, to nod.barb-o,beard.batal-o,battle.brov-o,eyebrow.bukl-o,curl(of hair).har-o,hair.kial,why(129).mejl-o,mile.okulhar-o,eyelash.okulvitr-oj,spectacles.pens-i,to think, to ponder.vang-o,cheek.verand-o,porch, veranda.viv-i,to live(133).

PRI LA AVO KAJ LA AVINO.

Mia avo estas tre afabla persono. Li estas maljunulo kun blankaj haroj kaj blanka barbo. Li havas bluajn okulojn, kaj la brovoj super ili estas eĉ pli blankaj ol liaj haroj. Kvankam li loĝas en nia vilaĝo de antaŭ kelkaj jaroj, li antaŭe loĝis en Skotlando. Antaŭ multaj jaroj li estis soldato, kaj li ofte parolas al mi pri la bataloj kaj venkoj de tiu tempo. Sidi kviete sur la verando kaj rakonti tiajn rakontojn al la nepo ŝajne donas al li multe da plezuro. Multajn fojojn je la fino de la tago li sidas tie, kaj parolas pri tiaj aferoj ĝis malfrua horo de la vespero. Sidi ĉe liaj piedoj kaj aŭdi liajn rakontojn estas tre interese al mi. Komence, dum mi estas ĉe li, mi kutime demandas "Ĉu oni sukcesis en tiu batalo?" Tuj li balancas la kapon kaj komencas pacience rakonti pri la venkoj kaj malvenkoj (defeats). Li malofte respondas "Mi ne scias," al miaj demandoj "Kiam," kaj "Kial." Kelkajn fojojn li diras "Mi havas tiun opinion, sed mi ne bone scias pri la tuta afero, kaj mi miras ĉu aliaj personoj scias pli bone." Ĉar li estas multe studinta kaj pensinta, liaj opinioj estas treege interesaj. Li ĝojas tial ke mi demandas pri aferoj okazintaj (things that have happened), ĉar tiaj demandoj montras ke mi ankaŭ pensas pri ili. Mia avino estas malgranda, kun belaj bukloj da tute blankaj haroj. Ŝi havas belajn brunajn okulojn, kun longaj nigraj okulharoj. Oni diras ke antaŭ multaj jaroj ŝi estis belulino. Eĉ nun estas plezure rigardi ŝin, kaj vidi ŝiajn ruĝajn vangojn. De antaŭ kelkaj jaroj ŝi portas okulvitrojn por legi aŭ skribi aŭ kudri, kaj ŝi bezonas ripozon post malmulte da laboro. Promeno de eĉ mejlo estas tro longa nun por la avino. Oni diras ke ŝi ne vivos tre longan tempon, kaj tia penso donas malĝojon al ni, ĉar ni treege amas la afablan paciencan avinon.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Our grandfather is an old man, and they say that he will not live much longer. 2. He is not very strong, and can not take (fari) long walks. 3. The mile between his house and ours now seems long to him. 4. He prefers to sit quietly in the house or on the veranda, and think, nearly all day long (the whole day). 5. He is very amiable, and can tell exceedingly interesting stories, about the victories and defeats which happened (119) many years ago. 6. Such things are wicked I think, and I am very glad that (83) such battles do not happen now. 7. Grandfather has a long white beard and much white hair. 8. It is very interesting to hear his stories, and also to look directly at him while he is telling them. 9. He tells such stories with great pleasure. 10. Although he has lived with (125) us since February (131), he does not know (117) a great many of the neighbors, or of the other persons living (133) near. 11. Grandmother has blue eyes, red cheeks, and soft white curls. 12. She speaks slowly, with a sweet voice, and is very patient. 13. Today she said to me "Good morning, my dear (132), I have lost my spectacles. Will you look-for them for me?" I nodded (the head) and soon found the spectacles.

LESSON XXIX.

THE INTERROGATIVE ADVERB OF MANNER AND DEGREE.

134.The interrogative adverb of manner or degree, related to the interrogative pronounkiu, iskiel,how, in what way, to what degree:

Kiel oni vivas en tia aero?How do people live in such air?Kiel afabla ŝi estas!How amiable she is!Mi miras kiel la batalo okazis,I wonder how the battle happened.Kiel longe li pensis pri ĝi?How long did he think about it?

THE PLUPERFECT TENSE.

135.The compound tense formed by combining the past active participle with the past tense ofestirepresents an act or condition as having been completed at some time in the past, and is called thepluperfect tense. The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estis vidinta,I had seen (I was having-seen).vi estis vidinta,you had seen (you were having-seen).li (ŝi, ĝi) estis vidinta,he (she, it) had seen (was having-seen).ni estis vidintaj,we had seen (we were having-seen).vi estis vidintaj,you had seen (you were having-seen).ili estis vidintaj,they had seen (they were having-seen).

CARDINAL NUMERALS.

136.Cardinals are numeral adjectives which answer the question "How many?" The cardinals from one to twelve are as follows:

unu,one.du,two.tri,three.kvar,four.kvin,five.ses,six.sep,seven.ok,eight.naŭ,nine.dek,ten.dek unu,eleven.dek du,twelve.

137.With the exception ofunu, none of the cardinals may receive the plural ending-jor the accusative ending-n. That is, they are invariable in form.Unujmay be used to meansomein contrast toaliaj,others:

Unuj marŝis, aliaj kuris,some walked, others ran.Mi prenis unujn kaj lasis la aliajn,I took some and left the others.

138.The prepositionelis used after numeral adjectives expressing a numberout ofsome larger number or quantity:

Ses el la knaboj venis,six of the boys came.Ok el tiuj libroj estas la miaj,eight of those books are mine.El tiuj ĉapeloj mi ŝatas nur unu,of those hats I like only one.

The cardinalunumust not be used in the sense of the English pronominal "one," as inI am searching for a book, but not the one on the table, which should be translatedMi serĉas libron, sed ne tiun sur la tablo.

THE ACCUSATIVE OF MEASURE.

139.A substantive in the accusative case may be used, instead of a prepositional phrase or an adverb, not only to express measure (duration) of time (91), but also to express measure of weight, price, length, etc.:

Li marŝis dek unu mejlojn,he walked eleven miles.La parko estas larĝa tri mejlojn, kaj longa kvar mejlojn,the park is three miles wide and four miles long.La tablo pezas dek du funtojn,the table weighs (is heavy) twelve pounds.

NIA FAMILIO.

Mi rakontos al vi kian familion ni havas. Ni estas ses personoj kaj ni loĝas en ĉi tiu domo de antaŭ preskaŭ kvar jaroj. Antaŭ ol veni ĉi tien al la urbo, ni estis loĝintaj tri jarojn en kvieta vilaĝo en la kamparo. Mia patro estas alta, kun grizaj haroj kaj griza barbo. Kvankam li ne estas riĉulo, li tamen havas sufiĉe da mono por vivi kontente kaj feliĉe. Li ŝatas marŝi, kaj ofte li estas marŝinta kvin aŭ ses mejlojn por unu promeno. Unu fojon mi demandis "Kiel vi povas marŝi tiel multe?" Li respondis "Dum mi estis junulo mi estis soldato, kaj tiam mi estis tre multe marŝanta. Tial mi ne forgesas la plezurojn de longaj promenoj." La patrino estas malpli alta ol mi, kaj kiel bluajn okulojn ŝi havas, sub nigraj okulharoj kaj nigraj brovoj! Ŝiaj haroj estas nigraj kaj buklaj, kaj ŝiaj vangoj estas ruĝaj. Ŝi havas dolĉan voĉon, kaj estas plezuro aŭdi ŝiajn kantojn. Por legi aŭ skribi ŝi kutime portas okulvitrojn. Mi havas du fratojn kaj unu fratinon. La fratino havas dek unu jarojn.

Like French and some other languages, Esperanto commonly uses the verbto haverather than the verbto be, in expressing age: Li havas sep jarojn,he is seven years old (he has seven years). Mi havis dek jarojn tiam,I was ten years old (I had ten years) then.

Unu el la fratoj havas ok jarojn, la alia havas dek du jarojn. Ili povas bonege kuri, rajdi, kaj fari aliajn interesajn aferojn. Ili lernis siajn lecionojn en la lernejo tiel bone ke ses fojojn en unu monato oni laŭdis ilin. Ni multe ĝojis pri tiom da laŭdo por la fratoj. La fratino estas malpli forta, tamen ŝi ofte promenas kun ni eĉ du aŭ tri mejlojn. La avino ankaŭ loĝas ĉe ni de antaŭ sep aŭ ok jaroj. Unu el ni kutime restas ĉe la hejmo kun ŝi, dum la aliaj promenas, ĉar ŝi ne estas sufiĉe forta por marŝi eĉ unu mejlon. Mi ofte miras kial ŝi preferas sidi sur la verando, kaj mi demandas al ŝi "Ĉu vi estas tro laca por marŝi?" Ŝi kutime balancas la kapon kaj diras "Jes, mia nepo, mi estas tro laca."

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Three and four make seven. 2. Two and six make eight. Five and six make eleven. 3. Seven and five make twelve. 4. I have been studying geometry since five months ago, and German since January. 5. I have read three German books, but I shall not be able to talk in this language until after August. 6. To learn how to speak such a language is a difficult matter. 7. Nine of the children in our school are now studying German with me. 8. Some learn it easily, others do not like it. 9. Three of the boys and two of the girls in that school are German. 10. They had resided four years in a large city, but I think (that) they live more contentedly in our quiet village. 11. They can not talk with us very well, but merely nod their heads when we talk to them. 12. I had not seen them before they came to school, although they are neighbors of ours. 13. They are amiable children, with blue eyes, red cheeks, and yellow hair. 14. They can ride very well, and often ride eight or ten miles in one day. 15. They usually ride in a park three miles wide and four miles long, where there is but little (nur malmulte da) dust.

LESSON XXX.

THE INTERROGATIVE ADVERB OF QUANTITY.

140.The interrogative adverb of quantity related to the interrogative pronounkiuiskiom,how much, how many:

Kiom da tempo vi ripozis?How much time did you rest?Kiom da sukero kaj kiom da fragoj vi aĉetis?How much sugar and how many strawberries did you buy?Ni miras kiom da mono li havos,we wonder how much money he will have.Kiom de la leciono vi lernis?How much of the lesson did you learn?

MODIFIERS OF IMPERSONALLY USED VERBS.

141.Any modifier of an impersonal verb (50) or of a verb used impersonally, that is, with an infinitive or clause for its subject, or without any definitely expressed or personal subject (as in "it is cold," "it seems too early"), must necessarily be adverbial:

Estas varme en la domo,it is warm in the house.Estos malvarme morgaŭ,it will be cold tomorrow.Estas bone ke li venis,it is well that he came.Estas amuze ke ni forgesis lin,it is amusing that we forgot him.Ke vi venis estis tre saĝe,that you came was very wise.Estos pli agrable en la salono,it will be pleasanter in the parlor.

FORMATION OF CARDINAL NUMERALS.

142.The cardinal numerals for the tens, hundreds and thousands are formed by prefixingdu,tri,kvar, etc., todek,ten,cent,hundred, andmil,thousand, respectively.

Tens.dudek,twenty.tridek,thirty.kvardek,forty.kvindek,fifty.sesdek,sixty.sepdek,seventy.okdek,eighty.naŭdek,ninety.Hundreds.Thousands.ducent,two hundred.kvincent,five hundred.sepcent,seven hundred, etc.trimil,three thousand.kvarmil,four thousand.sesmil,six thousand, etc.

143.The cardinals between ten and twenty, twenty and thirty, etc., are formed by placingunu, du, tri, etc., afterdek, dudek, tridek, etc. (Cf.dek unu,eleven,dek du,twelve,136):

dek kvar,fourteen.dek naŭ,nineteen.dudek tri,twenty-three.tridek kvin,thirty-five.sepdek ok,seventy-eight.naŭdek ses,ninety-six, etc.

144.Cardinals containing more than two figures begin with the largest number and descend regularly, as in English:

cent tridek kvin,one hundred and thirty-five.kvarcent naŭdek sep,four hundred and ninety-seven.sescent du,six hundred and two.mil okdek,one thousand and eighty.mil naucent dek du,one thousand nine hundred and twelve (nineteen hundred and twelve).

THE SUFFIX-AN-.

145.The suffix-an-is used to form words indicating an inhabitant or resident of the place denoted by the root, or a member or adherent of the party, organization, etc., denoted by the root. The suffix-an-may itself be used as a root, formingano,member, etc.

bostonano,Bostonian.kamparano,countryman, peasant.domano,inmate of a house.vilaĝano,villager.

Cf. Englishurb-an,suburb-an,Rom-an,republic-an,Mohammed-an, etc.

Vocabulary.aritmetik-o,arithmetic.cent,hundred(142).erar-o,error, mistake.grad-o,grade, degree.kalkul-i,to calculate, to reckon.kiom,how much (140).memor-i,to remember.mil,thousand(142).minut-o,minute.ricev-i,to receive.sekund-o,second.superjar-o,leap-year.

LECIONO PRI ARITMETIKO.

Estas malvarme hodiaŭ, kaj tute ne agrable ekster la domo. La urbanoj ne estas promenantaj en la parko, ĉar ili preferas resti en la domoj. Mi ankaŭ restis en la domo, kaj parolis al mia juna frato. Mi helpis lin pri la leciono en aritmetiko, tial ke li baldaŭ havos ekzamenojn, kaj li volas esti preta por skribi tre bonajn respondojn. Mi demandis al li "Kiom faras dek tri kaj dek kvar?" Li respondis ke tiuj faras dudek sep. Tiam mi demandis kiom faras dudek unu kaj tridek kvar. Li kalkulis kvin aŭ ses sekundojn, per mallaŭta voĉo, kaj diris "Ili faras kvindek kvin." Mi demandis kiom faras ducent tri kaj sepcent ok, kaj li respondis ke ili faras naŭcent dek unu. Li tute ne faris erarojn al mi, kaj fine mi diris al li ke li povas bonege kalkuli. Mi opinias ke li ricevos bonan gradon en la ekzamenoj. Post kelkaj minutoj ni komencis paroli pri aliaj aferoj. Mi demandis "Kiom da tagoj en la monato septembro?" La frato respondis "Septembro, novembro, aprilo kaj junio havas tridek tagojn. Kvankam tiuj monatoj havas tiom da tagoj, la aliaj monatoj havas tridek unu tagojn. Sed la monato februaro havas nur dudek ok tagojn." Estas interese lerni pri ĉi tiu monato februaro. Dum tri jaroj ĝi havas dudek ok tagojn, sed en la sekvanta jaro ĝi havas dudek naŭ tagojn. La jaro havanta tian februaron estas la "superjaro." Mi rakontis tiun interesan aferon al la frato, kaj li diris ke li bone memoros ĝin. Li diris ke li ne antaŭe sciis pri la superjaro. Li ne sciis ke la superjaro havas tricent sesdek ses tagojn, kvankam la aliaj jaroj havas nur tricent sesdek kvin tagojn. Li diris ke li ankaŭ memoros pri la nombro da tagoj en la superjaro, kaj ke li rakontos la aferon al la aliaj knaboj.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. (To be written out in full): 14, 18, 42, 86, 79, 236, 431, 687, 788, 1240, 1885, 9872, 4500, 1912. 2. There are twelve months in a year, and in most of the months of the year there are thirty-one days. 3. There are only thirty days in the months April, June, September and November. 4. There are seven days in a week, and twenty-four hours in a day. 5. Twelve of these hours make the day, and the others make the night. 6. There are sixty minutes in one hour, and sixty seconds in one minute. 7. There are four weeks and also two or three days in one month. 8. In the year there are fifty-two weeks. 9. How many weeks are there in ten years? 10. At least one year in ten years is a leap-year. 11. In a leap-year there are three hundred and sixty-six days, instead of three hundred and sixty-five. 12. Wise men calculated about this matter, many years ago. 13. It is well for us that they liked to study arithmetic. 15. I have often received good grades in this study. 16. I remember it easily, and seldom make mistakes.

LESSON XXXI.

THE RELATIVE PRONOUN.

146.A connecting pronoun referring to something which precedes (or follows) is called arelative pronoun. The person or thing to which it refers is called itsantecedent.The relative pronoun, identical in form with the interrogative pronoun (106), as in English, iskiu,which, who.

Sometimes English uses "that" for a relative pronoun, as "I saw the bookthatyou have." This must always be translated bykiu. Likewise, English sometimes omits the relative pronoun, as "I saw the book you have." The relative pronoun is never thus omitted in Esperanto.

The relative pronoun agreesin numberwith its antecedent. Whether it is in the accusative case or not depends upon its relation to its own verb or to other words in its own clause (called the relative clause):

La junuloj, kiuj venis, estas afablaj,the youths who came are amiable.La personoj, kiujn li vidos, estas amikoj miaj,the persons (whom) he will see are friends of mine.Mi kalkulis la gradon, kiun li ricevos,I calculated the grade (which) he will receive.Mi memoras tiun aferon, pri kiu vi parolas,I remember that matter about which you speak.

147.Like English "whose" the genitive formkiesof the interrogative pronoun (107) is also used as a relative, referring to a substantive (singular or plural) for its antecedent:

Li estas la viro, kies libron vi trovis,he is the man whose book you found.Mi konas la infanojn, kies patro estas amiko via,I know the children whose father is a friend of yours.

THE FUTURE PERFECT TENSE.

148.The compound tense formed by combining the past participle with the future tense of the auxiliary verbestirepresents an act or condition as having been already completed or perfected at a future time, and is called thefuture perfect tense.The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estos vidinta,I shall have seen (I shall be having-seen).vi estos vidinta,you will have seen (you will be having-seen).li (ŝi, ĝi) estos vidinta,he (she, it) will have seen (will be having-seen).ni estos vidintaj,we shall have seen (shall be having-seen).vi estos vidintaj,you will have seen (will be having-seen).ili estos vidintaj,they will have seen (will be having-seen).

ORDINAL NUMERALS.

149.Ordinal numerals are adjectives which answer the question "Which in order?" as "first", "third", etc. They are formed by adding the adjectival suffix-ato the cardinals. The various parts of an ordinal must be connected by hyphens, since it is to the entire cardinal, and not any part of it, that the adjective ending-ais attached:

unua,first.dua,second.tria,third.oka,eighth.dek-unua,eleventh.dek-naŭa,nineteenth.dudek-sepa,twenty-seventh.kvardek-sesa,forty-sixth.cent-okdek-kvina,hundred and eighty-fifth.mil-okcent-kvara,one thousand eight hundred and fourth.sesmil-sepa,six thousand and seventh.

Ordinal numerals may be abbreviated thus:la,1st,2a,2nd,3a,3rd,5a,5th,1912a,1912th,233a,233rd, etc. If the ordinal number is used in an accusative construction, the abbreviation is given the accusative ending, aslan,2an,3an,1912an, etc.

Vocabulary.angl-a,English.dezir-i,to desire.dolar-o,dollar.gajn-i,to win, to gain.kost-i,to cost.last-a,last.latin-a,Latin.mar-o,sea.neces-a,necessary.paf-i,to shoot.pafark-o,bow(for shooting).part-o,part, share.pen-i,to strive, to try.traduk-i,to translate.sag-o,arrow.sam-a,same.

ALFREDO GRANDA KAJ LA LIBRO.

Antaŭ pli multe ol mil jaroj vivis Alfredo Granda, unu el la plej interesaj personoj pri kiuj ni estas aŭdintaj. Li estis la unua angla reĝo, kiu deziris legi librojn. Li estis ankaŭ la lasta, kiu povis legi ilin, ĝis post multaj jaroj. Unu tagon, dum li estis malgranda knabo kun flavaj buklaj haroj, lia patrino, tre saĝa reĝino, montris al li kaj al liaj fratoj belegan libron. Ŝi diris ke la libro kostis multe da mono en lando trans la maro, kaj ke ĝi nun apartenas al ŝi. Si diris "Miaj filoj, mi donos ĉi tiun libron al tiu el vi, kiu lernos legi ĝin. Kiu el vi estos la unua, kiu povos legi? Tiu ricevos la libron." Nu, Alfredo komencis studi, kaj post ne longe li gajnis la belegan libron. Liaj fratoj eĉ ne penis gajni ĝin. Tiam oni tre malmulte pensis pri libroj. La reĝoj kaj iliaj filoj nur malofte povis legi, kaj treege malofte povis skribi. Oni laŭdis nur personojn, kiuj bone rajdis kaj batalis per sagoj kaj pafarkoj. Sed oni opiniis ke tute ne estis necese scii pri la aferoj, kiujn la libroj rakontas. Tial Alfredo ne ricevis laŭdon pro sia deziro por legi. La sesan aŭ sepan jaron post sia ricevo de la libro, Alfredo volis lerni la latinan lingvon, ĉar tiam oni skribis latine (in Latin) la librojn, kiuj estis plej bonaj. Oni serĉis ĝis la finoj de la lando, kaj iris multajn mejlojn, sed preskaŭ ne povis trovi personon, kiu eĉ estis aŭdinta pri tia lingvo. Fine oni trovis personon por helpi Alfredon, kiu tiam lernis la latinan lingvon. Tiu sama Alfredo estis reĝo multajn jarojn, kaj estis unu el la plej bonaj reĝoj, kiujn la angla lando estas havinta. Alfredo skribis librojn en la latina lingvo, kaj ankaŭ tradukis latinajn librojn en la anglan lingvon.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. (To be written out in full): 37th, 59th, 73rd, 92nd, 846th, 119th, 1274th, 1910th, 14235th. 2. Before my friend will have finished that mansion (122), it will have cost twenty thousand dollars. 3. Before coming to visit you, I shall have ridden twelve miles on my horse. 4. The grade which you will have received in arithmetic soon after the first of March will be excellent. 5. You do not make mistakes very often in the lessons. 6. I shall try after a few minutes to translate that Latin book, for (ĉar) it seems interesting. 7. It is necessary to study Latin, for I desire to read the stories which are in my Latin book. 8. The one thousand nine hundred and fourth year was a leap-year. 9. The fourth year after that year was also a leap-year. 10. The 1912th year will be a leap-year. There are three hundred and sixty-six days in such a year. 12. Alfred won the book which his mother had bought. 13. Such a book now costs four or five hundred dollars. 14. Alfred the Great was the last king until many years afterward (until after many years) who could read or write. 15. He was the first king in that land who even wished to be able to read books. 16. We often talk about this same King Alfred, and say that he was the father of the English language. 17. People say so (diras tiel) because he translated Latin books into the language of his land, and because he also wrote books in that language.

LESSON XXXII.

KIAAS A RELATIVE ADJECTIVE.

150.The interrogative adjectivekia(112) is also used as a relative adjective, referring back totia,or to some equivalent phrase or word indicating quality, such assama, etc. In this use it may often be translated "as", or "which":

Mi havas tian libron, kian mi volas,I have such a (that kind of) book as (which kind) I wish.Tiaj amikoj, kiajn vi havas, estas afablaj,such friends as (of which kind) you have are amiable.Li deziras tian ĉapelon, kia kostas ses dolarojn,he desires that kind of hat which (kind) costs six dollars.Mi havas la saman deziron, kian vi,I have the same desire as you (same kind which you have).

KIEAS A RELATIVE ADVERB.

151.The interrogative adverbkie,kien(118) is also used as a relative adverb of place withtie,tien, or some other expression of place for its antecedent.

Any interrogative adverb may also be used to introduce an indirect question, thus serving as a subordinating conjunction (cf.ĉu).

Kienis used when the verb in the relative clause expresses motion toward the place indicated, whether or not its antecedent has this ending. Similarly,kiemay refer totieor totien:

Mi iros tien, kie vi estas,I shall go there where you are.Mi estis tie, kien vi iros,I was there (at that place) where you will go.Mi iros tien, kien vi iris,I shall go to that place to which you went (I shall go where you went).Mi trovis lin en la urbo, kie li loĝas,I found him in the city where he lives.Ĉu vi venos ĉi tien, kie ni estas?Are you coming here where we are?

THE FUTURE ACTIVE PARTICIPLE.

152.The future active participle, expressing what the word modified will do or is about to do, ends in-onta,asvidonta,about to see,ironta,about to go:

La forironta viro vokis sian serviston,the man going to depart (the about-to-depart man) called his servant.La virino salutonta vin estas tre afabla,the woman about to greet you is very affable.La venonta monato estas marto,the coming month is March.La venontan semajnon mi foriros,the coming (next) week I shall depart.

THE PERIPHRASTIC FUTURE TENSES.

153.The compound tenses formed by combining the future active participle with each of the three aoristic tenses ofestirepresent an act or state as about to occur in the present, past, or future, respectively, and are calledperiphrastic future tenses.Except when great accuracy is desired, these tenses are not often used. A synopsis ofvidiin the first person singular and plural of these tenses is as follows:

Present Periphrastic Future.mi estas vidonta,I am about to (going to) see.ni estas vidontaj,we are about to (going to) see.Past Periphrastic Future.mi estis vidonta,I was about to (going to) see.ni estis vidontaj,we were about to (going to) see.Future Periphrastic Future.mi estos vidonta,I shall be about to (going to) see.ni estos vidontaj,we shall be about to (going to) see.

THE SUFFIX-IND-.

154.The suffix-ind-is used to form words expressingworthy of, deserving of,that which is indicated in the root. It may also be used as a root, to forminda,worthy,malinda,unworthy,indo,worth, merit,etc.:

dezirinda,desirable.laŭdinda,praiseworthy.mallaŭdinda,blameworthy.rimarkinda,noteworthy, remarkable.ridinde,ridiculously, laughably.tradukinda,worth translating.

Vocabulary.ankoraŭ,still, yet.atak-i,to attack.bat-i,to beat.cert-a,sure, certain.defend-i,to defend.difekt-i,to spoil.edz-o,husband.fajr-o,fire.flar-i,to smell.gast-o,guest.ho!Oh!kri-i,to exclaim, to cry.kruel-a,cruel.kuk-o,cake.lign-o,wood.suspekt-i,to suspect.

The adverbankoraŭexpresses the ideas "until and during the present time", "in the future as now and before", "in constant or uniform succession", "in an increasing or additional degree", given sometimes by Englishyet, sometimes bystill: Mi estas ankoraŭ sidanta ĉi tie,I am still sitting here.Li ankoraŭ ne venis,still he has not come (he has not come yet).Li ankoraŭ restos tie,he will still stay there.Ankoraŭ ili venas,still they come.Li estos ankoraŭ pli ruza,he will be still (yet) more crafty.

ALFREDO GRANDA KAJ LA KUKOJ.

Unu fojon antaŭ pli multe ol mil jaroj, soldatoj venis de trans la maro por ataki la anglan reĝon Alfredon Grandan. Ili nek konis nek malamis lin, sed ili sciis ke li estas persono kies landon ili deziras gajni. Ĉi tiuj malamikoj estis venintaj tiel subite ke Alfredo ne estis preta por defendi sian landon kontraŭ ili. Tial li forkuris kelkajn mejlojn de la urbo, kaj sin kaŝis en granda arbaro malantaŭ vilaĝo. Anstataŭ porti reĝajn vestojn li aĉetis tiajn ĉifonojn kiajn kamparanoj kaj malriĉuloj portas. Li loĝis ĉe malriĉa sed laŭdinda kamparano, kiu ne konis la reĝon, kaj tute ne suspektis kia persono lia gasto estas. Unu memorindan tagon Alfredo estis sidanta apud la fajro, kaj estis rigardanta siajn sagojn kaj pafarkon dum li pensis malĝoje pri sia lando. La edzino de la arbarano demandis "Ĉu vi ankoraŭ sidos tie dekkvin aŭ dudek minutojn?" "Jes," respondis la reĝo. Ŝi diris "Nu, estos necese fari pli varmegan fajron por tiaj kukoj kiajn mi nun estas bakonta. Ĉu vi gardos tiujn kukojn kiuj nun estas super la fajro, dum mi kolektos pli multe da ligno?" Alfredo respondis "Certe mi gardos ilin kontraŭ la fajro." La virino serĉonta lignon foriris en alian parton de la arbaro, kie estis multe da ligno, kaj la reĝo penis zorgi pri la kukoj. Sed baldaŭ li forgesis ilin, kaj la fajro ilin difektis. Kiam la virino venis kaj flaris la kukojn ŝi kriis "ho, vi riproĉinda viro! Kvankam vi ankoraŭ sidas tie, vi ne pensas pri la kukoj, kaj la fajro estas difektinta ilin!" Ŝi estis kruele batonta la reĝon, kiam li diris al ŝi kiu li estas, kaj kial li forgesis la kukojn. Tiam ŝi tre hontis, kaj anstataŭ mallaŭdi lin ŝi volis esti ankoraŭ pli bona al li.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Alfred the Great was a praiseworthy king who lived more than a thousand years ago. 2. People still talk about him because he not only translated many Latin books into the English language, but also wrote in English. 3. He wished to help the peasants still more. 4. But enemies often attacked him, and finally they conquered his soldiers. 5. Then they hastened to where (151) Alfred was. 6. They were about to attack him, when he rode away secretly (kaŝe) into a large forest. 7. There he dwelt some time in the house of a poor forester. 8. He wore such rags as a peasant usually wears, and did not tell the forester who he was. 9. One day he was sitting near the fire and wondering, "Will the enemy have conquered my soldiers next week?" 10. The forester's wife said, "Will you sit there yet a while and take-care of those cakes? I am about to gather more wood." 11. He replied, "Certainly, I will try to help you." 12. But when after a few minutes the woman smelled the cakes, she knew that the fire had spoiled them. 13. She exclaimed "Oh, what a blame-worthy man!" 14. She commenced to beat the king cruelly, but he did not defend himself. 15. Instead (120), he told her who he was.

LESSON XXXIII.

KIAMAS A RELATIVE ADVERB.

155.The interrogative temporal adverbkiam(123) is also used as a relative temporal adverb, withtiamor an equivalent word or phrase for its antecedent. (It may not be omitted as in English "at the time he came"):

Mi suspektis lin je la tempo kiam li venis,I suspected him at the time when he came (the time that he came).Li defendis sin tiam, kiam oni atakis lin,he defended himself then, when he was attacked.Mi ankoraŭ sidos tie ĝis kiam vi venos,I shall still sit there until when you come (until you come).Post kiam li tiel laŭte kriis, li komencis plori,after he shouted so loudly, he began to cry.

Back to Index Next