Chapter 7

KIELAS A RELATIVE ADVERB.

156.The interrogative adverbkiel(134) is also used as a relative adverb of manner and degree, withtiel, orsame, or an equivalent adverb or phrase for its antecedent. It may often be translated "as:"

Mi defendis min tiel, kiel li defendis sin,I defended myself in that way in which (way) he defended himself.Vi ne estas tiel kruela kiel li,you are not so cruel as he (is).Ili batis lin same kiel vi,they beat him in the same way as you (did).Ili batis lin same kiel vin,they beat him the same as (they did) you.Kiel mi diris al li, mi estas feliĉa,as I told him, I am happy(antecedent not expressed).Li parolis tiel mallaŭte kiel antaŭe,he spoke as softly as before.Ŝi estas tiel bona kiel ŝi estas bela,she is as good as she is fair.

NUMERAL NOUNS AND ADVERBS.

157.Nouns may be formed from the cardinals by addition of the ending-o.After such nouns the prepositiondaordeis used:

dekduo,a dozen.dudeko,a score.deko,a ten, half a score.cento,a hundred.milo,a thousand.unuo,a unit.kvaro,a four, a quartette.trio,a three, a trio.

The prepositionsdaanddefollow nouns (99, 100) or adverbs (101), whileelfollows adjectives in the superlative degree (75), cardinal numerals (138), and the pronouns tiu, kiu (106), etc.: dekduo da ovoj,a dozen (of) eggs.dekduo de la ovoj,a dozen of the eggs.dek du el tiuj ovoj,twelve of those eggs.kiu el la ovoj?which one of the eggs?tiu el la ovoj,that one of the eggs.la plej freŝa el la ovoj,the freshest of the eggs.

158.Adverbs may be formed from the cardinals by addition of the ending-e:

unue,firstly, at first.due,secondly, in the second place.kvine,fifthly, in the fifth place.deke,tenthly.sesdeke,sixtiethly.okdek-kvare,eighty-fourthly.

WORD DERIVATION FROM PREPOSITIONS.

159.Adjectives, verbs and nouns, as well as adverbs (120), may be derived from prepositions by addition of the formative endings (116), with sometimes a special suffix also:

anstataŭi,to replace, to take the place of.anstataŭulo,a substitute.antaŭa,previous, preceding.apuda,near, contiguous, adjacent.ĉirkaŭi,to surround, to encircle.ĉirkaŭo,a circuit, a circumference.kontraŭa,adverse, opposite, contrary.kontraŭulo,adversary, opponent.kunulo,comrade, companion.superi,to surpass, to exceed, to be above.superege,surpassingly, exceedingly.

Vocabulary.adiaŭ,farewell, goodbye.akcept-i,to accept, to receive.elekt-i,to choose, to select.fest-i,to celebrate, to entertain.gant-o,glove.ĝentil-a,courteous.invit-i,to invite.ĵus,just, at the moment.kuz-o,cousin.malgraŭ,notwithstanding.par-o,pair.pend-i,to hang.prez-o,price.renkont-i,to meet.ŝu-o,shoe.uz-i,to use.

The adverbĵusindicates the elapsing of the least possible time since the act or condition indicated, or between the two acts or conditions indicated. Ni ĵus venis,we just came (we came but a moment ago).Mi havas la saman opinion kian vi ĵus diris,I have the same opinion as you just gave (said).Mi vidis lin ĵus kiam li estis forironta,I saw him just when he was about to depart.Ĵus kiam vi venis li foriris,just as you came he went away.

LA INVITO.

Hieraŭ matene mia kuzo vizitis ĉe ni, kaj invitis min al malgranda festo kiu okazos morgaŭ vespere. Tiam li festos la lastan tagon de la jaro. Li diris ke la gastoj sidos ĉirkaŭ la fajrejo kaj rakontos rakontojn ĝis malfrua horo. Mi akceptis lian ĝentilan inviton, kaj diris ke mi certe venos. Mia kuzo loĝas en la sama urbo kie nia familio loĝas, sed en alia parto. Lia hejmo estas preskaŭ du mejlojn de la nia. Tamen, ni estas bonaj kunuloj, kaj ofte promenas kune. Ĵus kiam li estis elironta el la pordo hieraŭ, mi uzis la okazon (opportunity) por proponi mallongan promenon. Li respondis ke li ĝoje promenos kun mi, malgraŭ la neĝa vetero. Tial ni formarŝis tien, kie la stratoj estis malplej kotaj. La kuzo havas dek ok jarojn, sed mi estas preskaŭ tiel alta kiel li. Mi estas certa ke mi estas ankaŭ tiel forta kiel li. Ni parolis pri multaj interesaj aferoj, kaj bonege nin amuzis, ĝis kiam estis necese hejmen iri. La kuzo diris "adiaŭ," kaj iris rekte hejmen, sed mi iris al granda butiko. Unue, mi volis aĉeti paron da novaj gantoj, por anstataŭi la malnovajn gantojn kiujn mi ankoraŭ estis portanta, kvankam mi aĉetis ilin antaŭ tri monatoj. Due, mi bezonis paron da novaj ŝuoj. Mi iris en la butikon kie pendis tiaj gantoj, kiajn mi ŝatas, kaj oni tuj venis por renkonti min, kaj demandis "Kiajn vestojn vi volas aĉeti?" Oni montris al mi preskaŭ dudekon da paroj da gantoj. Mi elektis tre bonan paron, kaj estis ĵus aĉetonta ilin, malgraŭ la tro granda prezo, kiam mi vidis alian pli belan paron. Tial mi aĉetis ĉi tiun, kaj poste mi rigardis la ŝuojn. Mi trovis rimarkinde bonan paron, ĉar estas centoj da ŝuoj en tiu butiko. Mi tuj aĉetis tiun paron, kaj tiam hejmen iris.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. My friend likes to live in the city, but his wife prefers to live in their little wooden house in the country. 2. There she can see and smell the flowers, and can take (fari) long walks in the adjacent fields and forest. 3. There are often hundreds of persons in a village, but there are thousands of persons in a city. 4. The larger a city is, the larger and better its stores are. 5. In the second place, one can buy better bread, vegetables and cake in the city. 6. Thirdly, one can also find better gloves, hats and shoes there, and the price is often less. 7. Therefore I make use of the opportunity when I go to the city, and usually buy a pair of new gloves. 8. I am still wearing a pair of gloves which the rain spoiled. 9. Notwithstanding their ugly color, they are still thick and good. 10. But soon I shall buy such a pair as (150) is hanging in the window of that store. 11. The price is low, and I need a new pair now, for my cousin has invited me to a small party (festo) at his house. 12. I accepted his invitation courteously, and said that I would gladly be his guest. 13. We are good comrades, although he is younger than I am. 14. My (girl) cousin, his sister, is older than he is, but he is as tall as she. 15. I was just about to send a letter to him at the minute that (155) he knocked on our door. 16. His visit will take the place of (159) my letter. 17. Just as (just when) he was going away, I said goodbye to him, and said that I would meet him in the park tomorrow. 18. I think that we shall have a pleasant walk, although the weather is still remarkably cold, the same as (156) it was two or three months ago.

LESSON XXXIV.

PREPOSITIONS AS PREFIXES.

160.Any preposition may be used as a prefix to a verb, provided the resulting compound is intelligible. A few prepositional compounds are given below, only verbs being shown, although nouns, adjectives and adverbs may be formed from these (116):

alveni,to arrive.aldoni,to add.antaŭdiri,to predict.ĉirkaŭpreni,to embrace.ĉeesti,to be present.dependi,to hang from, to depend.demeti,to lay aside.depreni,to subtract.enhavi,to contain.eliri,to go out.interparoli,to converse.kontraŭdiri,to contradict.kunlabori,to collaborate.kunveni,to assemble.priskribi,to describe.subteni,to support.surmeti,to put on.traguti,to percolate.travidi,to see throughtransiri,to cross.

Like English "out" the prepositioneloften develops in composition a secondary sense of "thoroughly" or "completely" (cf."I am tired out"): eltrovi,to find out, to discover.elpensi,to think out, to invent.ellabori,to work out, to elaborate.ellerni,to learn thoroughly, to master.eluzi,to use completely, to wear out(transitive).

THE SUFFIX-EBL-.

161.The suffix-ebl-is used to form adjectives, adverbs, etc., expressing the likelihood or possibility of that which is indicated by the root. It may be used as a root, to formebla,possible,etc.

eltrovebla,discoverable.legebla,legible.manĝebla,edible.rompebla,breakable.videbla,visible.travidebla,transparent.

The suffix-ebl-is often equivalent to the English suffixes-able,-ible, but these suffixes have other meanings also, as in "readable,"worth reading(leginda), "lovable,"deserving of love(aminda), etc.

EXPRESSION OF THE HIGHEST DEGREE POSSIBLE.

162.The adverbplej,most(74), modified bykiel eble(as possible), is used to express the highest degree possible:

Ĝi estas kiel eble plej bona,it is the best possible.Ni estos kiel eble plej saĝaj,we shall be as wise as possible.Li uzis kiel eble plej malmulte,he used the least possible.Mi skribis kiel eble plej legeble,I wrote as legibly as possible.

TITLES AND TERMS OF ADDRESS.

163.The wordssinjoro,gentleman,sinjorino,lady,fraŭlino,miss,are used like EnglishMr., Mrs., Miss,before proper names, and are also used as terms of address, without being followed by the name: Adiaŭ, Sinjoro. Adiaŭ, Sinjorino,Goodbye (Sir). Goodbye, Madam.

Fraŭlino B——, ĉu vi konas tiun sinjoron kun Sinjorino C——?Miss B——, do you know that gentleman with Mrs. C——?Mi ne konas tiun fraŭlinon,I do not know that young lady.Kien vi volas iri, Fraŭlino?Where do you wish to go (Miss)?Sinjoro A—— estas tre afabla,Mr. A—— is very amiable.

Cf.EnglishDoctor, Professor, Madam,as terms of address, and also GermanMein Herr, gnädige Frau, gnädiges Fräulein,FrenchMonsieur, Mademoiselle,Spanish,Señor, Señora,ItalianSignore,etc.

Vocabulary.atent-a,attentive.aŭskult-i,to listen.babil-i,to chatter.doktor-o,doctor.fraŭl-o,bachelor.gaj-a,merry, gay.grup-o,group.onkl-o,uncle.san-a,in good health.sent-i,to feel.sinjor-o,gentleman.ŝtup-o,step (of stairs).tas-o,cup.vojaĝ-o,voyage, journey.

ĈE LA FESTO.

Hieraŭ vespere mi iris al la hejmo de mia kuzo, kiu estis invitinta min al malgranda festo ĉe li. Ĉar mi deziris alveni kiel eble plej frue, mi foriris de mia loĝejo kiel eble plej baldaŭ, malgraŭ la neĝa vetero. Mi estis surmetinta paron da dikaj gantoj, kaj mi portis dikajn ŝuojn. Mi ankaŭ havis mian ombrelon, kvankam pro la vento mi ne povis uzi tiun. Tuj kiam mi supreniris la ŝtuparon ĉe la hejmo de la kuzo, li aŭdis min, kaj venis por malfermi la pordon kaj akcepti min. "Bonan vesperon, kia estas via sano?" li diris. Mi respondis "Mi sanas bonege, dankon," kaj eniris la domon kun li. Ni supren iris per granda ŝtuparo al ĉambro kie mi lasis la ĉapelon, gantojn kaj ombrelon, tiam ni malsupren venis kaj eniris la salonon. Mi salutis la onklinon, kiu afable parolis al mi, kaj ankaŭ la du kuzinojn. Unu kuzino estis ĵus priskribonta interesan libron, kiun ŝi antaŭ ne longe tralegis, kiam la aliaj gastoj komencis alveni. Sinjoro B—— ĉeestis, kaj Doktoro C——, kun sia filino Fraŭlino Mario, kaj multe da aliaj sinjoroj kaj sinjorinoj. La gastoj sidis aŭ staris en malgrandaj grupoj, kaj interparolis kun videbla plezuro. Unu rakontis pri vojaĝo, kaj tiam oni komencis priparoli la prezojn de aferoj en aliaj landoj. Mi atente aŭskultis kelkajn minutojn, kaj tiam foriris al alia grupo, kie oni gaje babilis pri estontaj (future) promenoj kaj festoj. Post unu aŭ du horoj, la servistinoj alportis al ni bonan malgrandan manĝon, kune kun tasoj da bonega kafo. Fine, je malfrua horo ni ĝentile dankis la familion de mia kuzo, kaj diris adiaŭ. Tiam ni foriris hejmen, kun sentoj da granda plezuro pro la agrabla festo.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. There are dozens of edible fruits, but the fruits of hundreds of trees are not at all (tute ne estas) edible. 2. The transparent cup and plate upon the table are very breakable. 3. I predict that you will break them as soon as you seize them. 4. That letter is worth reading. 5. But it is difficult to read it, for it is not very legible. 6. It is from my uncle, who wishes to arrive at-our-house as early as possible. 7. He is still in the city, but soon he will be here, and will go up the steps (ŝtuparon) of our porch and knock on the door. 8. There are very few persons who contradict his opinions. 9. His opinions, however, are worthy of attention (154) and usually I listen courteously while he is talking. 10. Now, however, I prefer to listen to the group of ladies in the adjacent room. 11. They are chattering gaily, and listening to the young lady who is about to sing. 12. Madam, do you feel the wind? I notice that it is blowing the curtains which hang before that window. 13. I will close the window, because I am not very well (sana) today. 14. Is that gentleman across the room a bachelor? 15. Yes. He is describing a voyage and the people whom he met.

LESSON XXXV.

KIOMAS A RELATIVE ADVERB.

164.The interrogative adverbkiom(140) is used as a relative adverb of quantity, withtiomor some equivalent word or phrase for its antecedent. In this use it is commonly translated "as":

La taso enhavis tiom da kafo, kiom mi povis trinki,the cup contained as much coffee as I could drink.Mi havos tiom da tempo, kiom mi bezonos,I shall have as much time as I shall need.Li sendis tiom, kiom vi volis,he sent as much as you wished.

THE PRESENT PASSIVE PARTICIPLE.

165.The present passive participle (for the presentactiveparticiple see 108), expressing that which isundergone bythe person or thing indicated by the word modified, ends in-ata, asvidata,being seen:

The verbiri,to go, used to illustrate the active participles (108, 119, 152), cannot be used to illustrate apassiveparticiple, since passive participles can be made fromtransitive verbs(22)only.

La laŭdata knabo estas feliĉa,the boy being praised is happy.Mi serĉos la deziratan libron,I shall look for the desired book.La vestoj farataj por vi estas belaj,the clothes being made for you are beautiful.

FRACTIONS.

166.Fractions are formed from the cardinals by the use of the suffix-on-followed by the ending-o. Adjectives and adverbs may be derived from these by use of the endings-aor-e:

La duono de ses estas tri,the half of six is three.Li estis nur duone atenta,he was only half attentive.La triona parto de ses estas du,the third part of six is two.Dek unu dekduonoj,eleven twelfths.Mi dudekone finis la laboron,I one-twentieth finished the work.

DESCRIPTIVE COMPOUNDS.

167.A compound word whose first elementmodifiesthe second in an adjectival or adverbial relation is called adescriptive compound. The final-aor-eof the first element may be omitted, unless the resulting combination would be ambiguous or harsh-sounding.

a.When the first element is adverbial (an adverb or preposition), the second element may be either an adverb or adjective:

multekosta,expensive.duonkolere,half angrily.nevidebla,invisible.nevole,involuntarily.ruĝflava (ruĝeflava),reddish yellow.survoje,on the way, en route.antaŭhieraŭ,day before yesterday.postmorgaŭ,day after tomorrow.

b.Anadjectivemay be used for the first element, if the second is an adverb or adjectivederived from a noun-root:

samtempa,contemporaneous.unufoje,once, one time.trifoje,thrice, three times.unutaga,one day's, of one day.unuataga,the first day's.frutempe,at an early time.

c.Anounmay be used for the second element, if the resulting word has not merely unity of form, but also unity of meaning with a slightly different sense from that expressed by the noun and adjective uncombined:

In national languages a change of accent often accompanies such change in meaning, asbla'ckberry(notblack be'rry),blu'ebird(notblue bi'rd),swee'theart(notsweet hea'rt), Germanju'ngfrau,virgin(notjung frau',young woman), etc.

bonveno,a welcome(not "bona veno",a good coming).libertempo,a vacation, leisure(not "libera tempo",free time).superjaro,leap-year(not "super jaro",above a year).bondeziroj,good wishes, felicitations(not "bonaj deziroj",good desires).plimulto,a majority(adverb and noun combined).

Vocabulary.ĥin-o,Chinaman.jam,already.kler-a,enlightened, learned.komerc-o,trade, commerce.lanc-o,spear, lance.liber-a,free.metod-o,method, way.naci-o,nation.paĝ-o,page.pres-i,to print.pulv-o,gunpowder.ŝanĝ-i,to change.te-o,tea.ted-a,tiresome, tedious.

The adverbjamindicates a change from some preceding action or state to the different one expressed in the sentence, clause or phrase containingjam. It may often be translated "yet," "now," etc. Mi jam vidis lin,I already saw (have already seen) him. Ĉu vi jam trovis ĝin? Ne, mi ankoraŭ ne trovis ĝin.Have you yet (have you already) found it? No, I have not yet (still not) found it. Li jam ne vivas,he no longer lives (he already is-not-alive). Jam ne neĝas,it is not snowing now (already not snowing).

LA ĤINOJ.

Antaŭ miloj da jaroj la ĥinoj estis la plej klera nacio en la mondo. Dum aliaj nacioj ankoraŭ ne konis metodojn por presi librojn, kaj ankoraŭ faris ilin skribe, la samtempaj ĥinoj jam estis forlasintaj tiun multekostan kaj tedan metodon. Ili jam estis presantaj la paĝojn de miloj da libroj. Aliaj nacioj tiam estis batalantaj kiel eble plej kruele, per sago kaj pafarko, kaj per lanco. Sed ili ankoraŭ ne havis pafilojn, ĉar pulvo estis tute nekonata al ili. Tamen la ĥinoj jam bone konis metodojn por fari kaj por uzi pulvon, kaj faris tiajn amuzajn flavruĝajn fajrojn, kiajn ni ankoraŭ hodiaŭ aĉetas de ili, por uzi je festaj tagoj. Sed la ĥinoj ne multe ŝatis la komercon, kaj ne deziris aĉeti aŭ lerni de aliaj nacioj. Ili ankoraŭ nun havas la samajn metodojn por presi librojn kaj por fari pulvon, kiajn ili havis antaŭ mil jaroj. Ili malofte ŝanĝas siajn kutimojn. Tial la aliaj nacioj, kiuj antaŭe ne estis tiel kleraj, antaŭeniras pli rapide ol la ĥinoj. La lando de la ĥinoj enhavas tiom da personoj, kiom tri aŭ kvar aliaj nacioj. Granda parto de tiu lando estas ankoraŭ nekonata al okcidentaj nacioj, kvankam plej multe da nia teo elvenas el la ĥina lando. Oni diras ke la parolata lingvo kaj la skribata lingvo de la ĥinoj estas du tre malsamaj aferoj. La lingvo estas almenaŭ treege malfacila, kaj post kiam oni estas longe studinta ĝin, oni tamen estas nur duone lerninta ĝin. Mi ĝojas tial ke la lingvoj studataj en la lernejoj de nia lando ne estas tiel malfacilaj kiel la ĥina lingvo. La latina kaj germana lingvoj estas sufiĉe malfacilaj, kvankam ili estas tre interesaj kaj ankaŭ konataj de la kleruloj en multaj landoj. La latina lingvo jam ne estas parolata lingvo.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. Why are the persons in that merry group laughing and chattering instead of listening to Mr. B——? 2. I think that the doctor is telling stories about a bachelor who was once a good friend of his. 3. The gentleman being talked about (160, 165) will visit us this evening, possibly. 4. My aunt and cousin will come down stairs and converse with him. 5. We shall drink as many cups of tea or of coffee as we wish. 6. He will say "How is your health, Madam?" My aunt will reply half-angrily that she is seldom ill. 7. We shall sit on the veranda, for the sun is still shining, although it is already setting. 8. That young lady who came with Mrs. C—— relates the best possible stories. 9. She says that the Chinese were already an enlightened nation hundreds of years ago, while other nations were still cruelly fighting. 10. A method for printing the pages of books, instead of writing them, was a discovery of the Chinese. They printed books in their printing-shops, a thousand years ago. 12. They also were-acquainted-with gunpowder, which they made and used for such fires as we use on national days of-celebration, when we have leisure and wish to enjoy (to amuse) ourselves. 13. But the Chinese have not changed these methods. 14. Their ways of commerce, work and pleasure are the same as they were long ago. 15. Such a nation does not progress rapidly, even though its life is very long.

LESSON XXXVI.

THE PRESENT PASSIVE TENSE.

168.The compound tense formed by combining the present passive participle with the present tense of the auxiliary verbestiexpresses an act or condition asbeing undergoneby the subject of the verb, and is called thepresent passive tense. The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estas vidata,I am (being) seen.vi estas vidata,you are (being) seen.li (ŝi, ĝi) estas vidata,he (she, it) is (being) seen.ni estas vidataj,we are (being) seen.vi estas vidataj,you are (being) seen.ili estas vidataj,they are (being) seen.

THE USE OFDETO EXPRESS AGENCY.

169.The person by whom (or the thing by which) an act, indicated by a passive verb or participle, is performed is called theagentof the passive voice, and is expressed by a substantive preceded byde:

La lanco estas portata de mi,the spear is carried by me.La libroj estas jam presataj de li,the books are already being printed by him.La vojoj estas kovrataj de neĝo,the roads are being covered by snow.Ŝi estas laŭdata de la sinjoro,she is being praised by the gentleman.

THE GENERAL MEANING OFDE.

170.The prepositiondeconveys the general idea of separation from a source or starting point, in space (literal or figurative), or in time (89, 131). This meaning develops into that of the source from which connection or ownership arises (49), and also into that of the agency from which an act is done or a condition caused (169). The prepositional phrase containingdemust be so placed as to avoid ambiguity in its meaning, or must be reinforced by an adverb or other word:

La arbo estas malproksima de la domo,the tree is far from the house.Ĝi estas proksima de la ĝardeno,it is near to (from) the garden.Mi prenas la libron for de la knabo,I take the book away from the boy.Mi prenas la libron de la knabo,I take the book of the boy.La afero dependas de vi,the matter depends upon (from) you.

WORD DERIVATION FROM PRIMARY ADVERBS.

171.Adjectives, verbs, and nouns may be derived from primary adverbs (66), as well as from prepositions (120, 159):

La nunaj metodoj,the present methods (methods of-now).Mi adiaŭis lin per adiaŭa saluto,I bade farewell to him by a farewell salute(see also 273).Ni faris tujan interŝanĝon,we made an immediate exchange.Ĉu li skribis jesan aŭ nean respondon?Did he write an affirmative or a negative answer?Anstataŭ nei, li respondis jese,instead of denying, he answered affirmatively.La morgaŭa festo estos pli agrabla ol la hieraŭa,tomorrow's (the morrow's) celebration will be more pleasant than that of yesterday.La tiamaj personoj estis liaj samtempuloj,the persons of-that-time were his contemporaries.

THE SUFFIX-IST-.

172.The suffix-ist-is added to roots to express the profession, trade or occupation connected with the idea in the root:

floristo,florist.komercisto,trader, merchant.servisto,servant.okulisto,oculist.presisto,printer.ŝtelisto,thief.

Vocabulary.administr-i,to manage.antikv-a,ancientEŭrop-o,Europe.grav-a,important, serious.ital-a,Italian.kvadrat-a,square.mont-o,mountain.nom-o,name.proksim-a,near.reprezent-i,to represent.respublik-o,republic.tiran-o,tyrant.

The wordsantikva,maljuna,malnova, all of which may at times be translated "old," must not be confused in use: Mi havas malnovan ĉapelon,I have an old hat (a hat which is not new). Li estas maljuna sinjoro,he is an old (aged) gentleman. Li estas malnova amiko mia,he is an old friend of mine (a friend of long standing). La ĥinoj estis kleraj eĉ en la antikva tempo,the Chinese were learned even in the olden time (in ancient time). La antikvaj kleruloj jam sciis tre multe,the ancient learned (enlightened) men already knew a great deal. La maljuna sinjoro en la malnovaj vestoj estas antikvisto,the old gentleman with the old clothes is an antiquary.

ANTIKVA RESPUBLIKO.

La plej antikva respubliko en Eŭropo kuŝas en la norda parto de la bela itala lando, inter la maro kaj la rivero, proksime de la montoj. Ĝia nomo estas San Marino, kaj ĝi estas respubliko de antaŭ mil kvarcent jaroj. Kvankam la ĉirkaŭaj landoj kaj nacioj apartenis en antikva tempo al la tiamaj reĝoj, San Marino jam estis libera. Ĝiaj aferoj estas ankoraŭ administrataj tiel, kiel la anoj (145) volas, ne kiel unu aŭ alia reĝo aŭ tirano deziras. Dufoje en la jaro la anoj elektas personojn, kiuj administros la gravajn aferojn de la respubliko dum la sekvontaj ses monatoj. Kvardek ses el tiuj personoj reprezentas la anojn, kaj unu alia estas reĝo tiun duonon da jaro. Per tia metodo, la anoj estas bone reprezentataj, kaj la aferoj estas administrataj kiel eble plej saĝe. La tuta respubliko enhavas nur dudek du kvadratajn mejlojn da tero. En la respubliko kaj la tiea (171) urbo kiu havas la saman nomon, ne estas tiom da personoj kiom en multaj italaj urboj. Tamen ĉi tiu respubliko estas pli granda ol multaj antikvaj grekaj respublikoj. La grekaj respublikoj estis bonekonataj, kaj enhavis multe da kleruloj inter siaj anoj. Sed en la nuna tempo la grekoj havas reĝon. Oni ne trovas tre klerajn personojn en San Marino, tamen la laboristoj estas energiaj, kaj laboras kiel eble plej multe. La rikoltistoj plej ofte havas bonajn rikoltojn, kaj la plimulto da personoj estas treege kontenta kaj feliĉa. Oni ne pensas pri komerco aŭ eksterlandaj (167, a) aferoj kaj ne volas vojaĝi malproksimen de la bone amata hejmo. Oni preferas gaje amuzi sin ĉehejme (167, a), en la libertempo inter la rikoltoj, kaj la vivo tute ne ŝajnas malfacila aŭ teda.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. The serious affairs of a republic are managed by persons representing the persons who live there. 2. The inhabitants are well represented, and as free as possible. 3. Enlightened persons often prefer to live in a republic. 4. Persons who have a good king are very happy, but those who have a bad king are as unhappy as possible. 5. Nowadays (nuntempe) there are very few tyrants. 6. The majority of the kings of Europe are praiseworthy. 7. That nation which was most enlightened a thousand years ago was the Chinese nation. 8. The Chinese of-that-time already had good printers among them. 9. It is said (54) that the Chinese drink as much tea as two or three contemporary nations. 10. The oldest republic in Europe is named San Marino. 11. It is near the mountains, in the northern part of the much praised Italian land. 12. It contains only twenty-two square miles, and is therefore one of the smallest republics in the world. 13. Fourteen hundred years ago it was already a republic, and it is still that same republic. 14. The inhabitants are energetic and patient, and have as much to eat as they need. 15. There are bakers and shopkeepers (172) and many laborers among them. 16. They do not think about commerce, or greatly (multe) change their customs. 17. They seldom take (faras) tiresome journeys, but remain peacefully (pace) at home.

LESSON XXXVII.

THE DISTRIBUTIVE PRONOUN.

173.The distributive pronoun (and pronominal adjective) isĉiu,each (one),every (one). Sometimes it is equivalent to Englishany, as in "Any one who studies can learn," etc. The plural isĉiuj,every,all. The article is never interposed betweenĉiujand the noun modified (as in English "all the men"), and is used only ifĉiujis pronominal and followed byel:

The use ofĉiuandĉiujmust be distinguished from that of the adjectivetuta, which means "all" in the sense of "entire": Ĉiuj viroj laboras la tutan tagon,all men work all (the whole) day. Mi vidis ĉiun vizaĝon, sed mi ne vidis la tutan vizaĝon de ĉiu viro,I saw every face, but I did not see all the face of each man.

Ĉiu, kiu studos, lernos,every one who studies will learn.Mi vidis ĉiun el ili, kaj parolis al ĉiu knabo,I saw each of them, and talked to every boy.Mi dankas vin ĉiujn,I thank you all (I thank all of you).Ni ĉiuj estas reprezentataj,we are all (all of us are) represented.Ĉiuj el la maristoj alvenis,all (every one) of the sailors arrived.

174.The distributive pronoun has a possessive or genitive formĉies,every-one's,every-body's:

Li konas ĉies nomon,he knows every-one's name.Ĉies opinio estis diversa,every-body's opinion was different.Kies voĉojn mi aŭdas? Ĉies,whose voices do I hear? Everybody's.

THE PREPOSITIONPO.

175.The prepositionpo,at the rate of,at, is used chiefly before cardinals and has a distributive sense:

Li marŝas po kvar mejloj ĉiutage,he walks at the rate of four miles daily (every-day).Mi aĉetis kafon po malalta prezo,I bought coffee at a low price.Mi aĉetis viandon po kvarono da dolaro por funto,I bought meat at a quarter of a dollar for (per) pound.La ĉapelisto aĉetas ĉapelojn pogrande,the hatter buys hats wholesale.

DEPENDENT COMPOUNDS.

176.A compound word whose first element is a substantive, dependent upon the second element in some prepositional relation, is called adependent compound. (If the two words were not united into one, the first element would be preceded by a preposition, or would be in the accusative case.) The ending-omay be omitted from the first element of a dependent compound:

A personal pronoun serving as the first element of a dependent compound may keep the accusative ending, to indicate its construction: sinlaŭdo,self-praise. sinekzameno,self-examination. sindefendo,self-defence. sinkontraŭdira,self-contradictory.

jarcento,century(cento da jaroj).manĝoĉambro,dining-room(ĉambro por manĝoj).noktomezo,midnight(mezo de la nokto).paperfaristo,papermaker(faristo de papero).sunbrilo,sunshine(brilo de la suno).tagmezo,noon(mezo de la tago).vespermanĝo,supper(manĝo je la vespero).ventoflago,weathercock(flago por la vento).

Vocabulary.ĉies,every body's(174).ĉiu,every-body(173).decid-i,to decide.dev-o,duty.fleks-i,to bend.genu-o,knee.intenc-i,to intend.juĝ-i, tojudge.lag-o,lake.po,at the rate of(175).sever-a,severe.stang-o,pole.svis-o,Swiss.vend-i,to sell.Vilhelm-o,William.vort-o,word.

LA ĈAPELO SUR LA STANGO.

Antaŭ ol Svislando estis tiel libera kiel la nuna svisa respubliko, ĝiaj aferoj estis administrataj de personoj kiuj reprezentis aliajn naciojn. Ofte tiuj personoj estis kiel eble plej severaj juĝistoj al la svisoj. Unufoje plej kruela tirano estis administranta aferojn svisajn. Li elpensis rimarkindan metodon por montri sian povon (power), kaj por esti malagrabla al la svisoj. Li decidis meti sian ĉapelon sur altan stangon en la vendejo (market-place), en malgranda vilaĝo apud bela lago inter la altaj montoj. Li diris ke de nun tiu ĉapelo reprezentas lin, kaj portos lian nomon. Saluti la ĉapelon estos la grava devo de ĉiu persono en la vilaĝo. Estos ĉies devo ne nur saluti la ĉapelon, sed ankaŭ genufleksi (kneel) antaŭ la stango. La tirano diris ke li forprenos la domon, la kampojn kaj tiom da mono, kiom li povos, de ĉiu vilaĝano aŭ kamparano kiu forgesos genufleksi. "Mi intencas sendi gardistojn," li diris, "kiuj rimarkos ĉu vi ĉiuj genufleksos kiam vi estas proksimaj de la stango." Je tagmezo alvenis gardistoj, por rimarki ĉu la necesaj salutoj estos farataj de ĉiuj, kaj por kapti ĉiujn svisojn kiuj ne genufleksis. Baldaŭ la kamparanoj komencis eniri la vendejon, por vendi legomojn po kiel eble altaj prezoj, kaj por aĉeti vestojn kaj aliajn aferojn po treege plej malaltaj prezoj. Ĉiu, kiu iris proksimen de la stango, zorge genufleksis antaŭ la ĉapelo de la malamata tirano, pro timo pri la hejmoj kaj la familioj. Fine, kamparano, kies nomo estis Vilhelmo Tell, eniris la vendejon, kaj staris du aŭ tri minutojn proksime de la stango, dum li diris kelkajn vortojn al amiko. Sed anstataŭ fari tujan saluton, aŭ genufleksi, li tute ne rigardis la stangon.

SENTENCES FOR TRANSLATION.

1. The day before yesterday my youngest cousin was sitting on my knee, and I told him that a rainbow (ĉielarko) is made by the sunshine and the rain. 2. My cousin goes to school every day, after he has breakfast in the dining-room. 3. A new school is being built, not far from the home of the judge. 4. It is my cousin's duty to study those books at the rate of ten pages a day. 5. My cousin and I decided last night (93) to buy new hats for ourselves. 6. We intend to go to the hatter's early tomorrow morning. 7. I think that all clothes are being sold at a low price at-the-present-time. 8. During a visit at a friend's, I read an interesting book about ancient Europe. 9. It relates that several centuries ago a severe and cruel tyrant was managing affairs in Switzerland. 10. Once he put his hat on a pole in the market-place, and said that it was the duty of-every-one to kneel before it. 11. This serious affair happened in a village one or two miles square, on (ĉe) the lake not far from the mountains through which one goes on the way (167, a) to the Italian land. 12. William Tell did not kneel or even look at the hat representing the tyrant.

LESSON XXXVIII.

THE DISTRIBUTIVE ADJECTIVE.

177.The distributive adjective related to the distributive pronounĉiu, giving a comprehensive idea of the quality of some person or thing, isĉia,every kind of, every sort of:

Oni vendas ĉiajn fruktojn tie,they sell every sort of fruit there.Estas ĉiaj personoj en la mondo,there are all sorts of persons in the world.

THE IMPERFECT PASSIVE TENSE.

178.The compound tense formed by combining the present passive participle with the past tense of the auxiliary verbestiexpresses an act or condition as being undergone by the subject of the verbat some time in the past. It is called theimperfect passive tense. The conjugation ofvidiin this tense is as follows:

mi estis vidata,I was (being) seen.vi estis vidata,you were (being) seen.li (ŝi, ĝi) estis vidata,he (she, it) was (being) seen.ni estis vidataj,we were (being) seen.vi estis vidataj,you were (being) seen.ili estis vidataj,they were (being) seen.

Back to Index Next