III.

III.Sont dy dei binn’ der al wer njuggen simmers kaem en gien en it is nou hjoed in moaije hjerstdei . . . sa wûnderlike stil en fol sêftens en ljeaflikens, det it der hast net by yen yn wol, ho gau ’t it nou wol dien wêze scil mei de skittering fen kleuren, hwer dizze neisimmerdagen hjar mei toaije.De daeljes bigjinne to bloeijen, de stive, kleurige boaden fen ’e hjerst. Wyt spinrêch leit der oerhinne en skittert fen sinne en dauwe en oan ien fen ’e daeljeblommen is in bjirkebledtsje hingen bleauwn in gielen ien, toar en âld. It trillet noch hwet yn ’e wyn, den waeit it det oer nei de sleat, der al tûzenen op ’t wetter omdriûwe, weismiten troch hjar wrede boarter, de wyn.Bûtendoar is ’t deastil. Hester Hoara sit foar ’t finster to haken, hja heart de oerripe apels fallen yn ’t lange gêrs yn ’t hôf en hja strykt it swart siden skelkje gled en giet derút, om se op to siikjen. De waermte slacht hjar noch tomjitte foardoar, wol is ’t de simmer nei de simmer, hwaens dagen op sêfte soalen foarbyglide mei swierbidauwe mantels om, hwaens blommen namsto lekkerder rûke, krekt as wite hja ’t, ho gau ’t hja nou hjar possenaesje útspile ha.Stadich giet hja foar de finsters lâns fen ’e kreaze stjelp, der hja mei in faem en feint húsmannet en kuiert troch ’t slingertún nei ’t hôf ta oan ’e hússide. Hjir is ’t altyd smout en moai—it leit oan ’e súdkant. De jonge hofsjongerkes sjonge yn ’e tokken fen ’e appelbeammen; Hester wit wol, hwer hja útbret binne, der yn ’e skeanwaeide wigterbeam. Nou binne se al great . . . it is hjerst waen.De krúsnotsjes blinke twisken de griene bledden, de ealjebijen gounzelje derom hinne, bilust op ’e oerripe fruchten. Hester snúft de hearlike geuren op fen alles hwet der ryp en swier twisken de tokken skûlet, ien amerij is hja mids dizze natúr fol oerfloed en foldiidigheit, fol kreft en skiente, ek noch jong . . . noch wer jong . . .Noch wer . . . hwent for hjar is de simmer foarby . . . It is nou allinne mar mear neisimmer. Neisimmer! it jiergetiid, det min de fruchten fen it fjild sammelt yn ’e skûrren en de fruchten fen it libben mei in gjirrige hân, dy-t der net ien wer fen misse kin, sammelt yn hert en hûs. Hwent o! ho djûr binn’ se yen waen! Hwet is der nei útsjoen . . . om skript, for bodde! Is de jonkheit der net faek om forgetten en ’e libbenswille oan kant skouwd as in fleurige gast, dy-t min sokke tiden oer hat...?En nou is de neisimmer kaem, de tiid fen ’e rispinge . . . Elts foar oar hellet syn bisit nei him ta. Hark! der komt de boer fen ’e tsjerkepleats oanriden mei de folle siedwein . . . syn eagen skitterje, as hy tinkt om ’t gewin fen syn hân en de swiere hjouwerieren, der de wein heech mei oploege is, kitelje him tsjin ’e holle oan. Janke en dy giene to ierdappelsiikjen yn hjar eigen—heit mei de greate jonges foarút en ’t wiif efteroan mei de famkes en ’e lytste yn ’e kroade en dy leit der yn as in prins. De sinne skynt him waerm op it lytse kroeze kopke en hy spartelt sa mei de bleate foetsjes om, det min kin súver de rose boltsjes fen ’e foet sjen. De âlde swellen sitte op ’e skûrredoar en leare, eptich yn ’t swart as wiisgearen de fjouwer jongen de weet fen ’t fleanen, der hja hjar profyt mei dwaen scille op ’e greate reis. Der is ien great gerucht fen sterk, foars, jong libben yn ’e loft en oer ’t fjild, krekt as wirdt de natúr oanfitere nou noch ris ta ’t allerúterst, om it lêste, it bêste to jaen út hjar simmergielgoede.Ja, de neisimmer is kaem, de tiid fen ’e rispinge. Syn pracht is dy fen in kening, dy-t skiede scil en de heimnisse fen o safolle! meidraegt yn syn iensumheit, syn stiltme is dy fen in greate, faek bisochte timpel, der de lêste lofsangen fen ’e lêste tankberen yn ’t koart weistjerre scille, hy hat him sêd sjoen oan simmerlok en minskene-bidriûw.En fol birêsting scil hy hinnegean. Hy is bifredige . . . alhielendal . . . folkomen. Oan al syn maitiidswinsken is foldien, al syn simmerhoop forfuld. Der is gjin gedachte mear yn syn hert, dy net ta died folgroeid is, gjin heimnisse mear, der syn eagen net oer gien binne . . . De bledtsjes, dy-t út de húllen poarren hat ’r sjoen en it oankommen fen it earste knopke en de blom mei al hjar pracht en geuren as in breid, hwaens komste allinne al hiel d’ierde sieret en nou . . . nou skittert de frucht mei giel en goud...!Hy is de hjerst, de wittende . . . Nou kin hy stjerre . . . It wirk is biredt . . . syn âlde eagen habbe it greate libbensbidriûw sjoen en de winterslom, der hy nou op wachtet is lang en swier, o sa swier . . .Ja, de neisimmer is kaem, de tiid fen ’e rispinge . . .Hester merkbyt it oan ’e geurige krúsnotjes yn ’e skelk en oan ’e heakipe efterhûs der de sinne nou noch krekt op skynt, súver as goud ’t is. Det hat de hjerst hjar brocht, in skûrre fol hea, in bûsfol jild en . . . en . . . forlangst . . .Hwernei . . , hosa . . .? Hat hja ’t net skoan? Hja tinkt om hjar heit en hja sjocht him noch sa klear foar hjar mei syn wyt hier en syn fol reafallich antlit, hwer det wite hier sa by misstiet. Né, de tsjerkhôfsblommen hearden noch net by him . . . en nou ... nou waeije se al sont lange jierren oer syn grêf. En Hester, de jongste? Dy is net útflein út it âlde nêst, al diene de oaren it hjar foar, dy wie to swier to rissen . . . det is in âld-faem waen, goed for de broerren as in jildmoike.De tearen yn hjar antlit wirde ynienen skerper, al forsêftigt de hjerstsinne it hirde fen ’t antlit ek, it fel komt der rûm om to sitten. Nou stiet se yn ’e folle middeissinne mei de hân boppe de eagen en sjocht it lân út. In fromminsk is ’t noch op ’t bêst fen ’t libben, sa om-en-de-by de fjirtich hinne, mar de roazen op hjar wangen binn’ forwile en de libbenshjerst hat tomûk syn sulveren spinrêgen troch hjar pikswart hier hinne weefd. Donkere eagen forlevendigje it antlit en de moaije foarm fen foarholle en eachsbrauwen scil net folle mear foroarje, al wirdt hja ek âlder. In natúr, dy hwet wol en hwet kin, mar der leit ek hiel hwet sêfts yn dy eagen, echt frouljueseftigs, der min ek sûnder wirden it minske út kennen leart. En mei Hester Hoara is noch noait ien bidroegen útkaem. Yn ’t doarp is hja gesien . . . al leit it net yn ’t fryske aerd, det to úterjen. Hja wit it wol . . . en det is genôch.De feint en de faem komme it lân út wei mei ’t jok en amers op ’e skouders. By Styn hingje se hast op ’e groun, by him swaeije se der oer. It is in greate gewante kearel, dy Doede en de brede, foarse holle sit him rjucht op ’e koarte, reade hals. Earst wie hy lytsfeint by heites en nou al sont jierren wennet hy by hjar foar feint. In heech lean, net folle to dwaen, nou wirdt der fen gnúte, hy wol trouwe . . . mei Styn.Do hat Hester lake. Der hat hja noch noait hwet fen bispeurd. Dy twa, dat scoe iens spul wêze en det yn hjar hûs ûnder hjar eagen. En den mei Styn . . .Mar Styn is jong en fen ’e soarte, dy-t de mânljue wol lije meije, in flodder, gekjeije en oangean en den wer stoef en stil . . . Alle dagen hwet oars . . . Aprilwaer . . . neat net bistindich fen wezen. Nou laket Hester noch ris wer . . . sa forsnobbet Doede syn oartsen net!In moai hoekje skaed fen ’e elzenbeammen leit der op ’e brede reed. De sinne twiljochtet der troch, de koetsebeijen glimkje der boppe. O de lette ljeafde fen ’e dei is sa moai, de sinneskyn noch sa waerm en sa lokjend!Der bliûwe se ynienen stean to rêsten, deun neist inoar. Stadich giet Hester yn ’e skûrre en sjocht troch ien fen ’e brede skreven fen ’e skûrredoarren. Krekt as wirdt hja der hwet oars fen, o sokke swiete oantinkings, komme hjar yn ’t sin fen hjar eigen jonkheit, dy hja nou al sa lang forgetten hat as in reisger it frjemde lân, der hy ienkear trochreisge is en noait wer en der hy einliks fen tinkt, det hy it dreamd hat.Hja kúrt mar aloan nei detselde plak, der Doede en Styn stanne, hy mei ’t blauw kyltsje oan en hja yn ’t forwoskene melkersjakje. Nou strykt Styn mei de hân it krollige hier hwet út ’e eagen en hy stiet der unbihouwen by to sjen.Der ynienen pakt hy hjar beet en lûkt hjar noch fjirder nei de elzenbeammen ta. Wyld en woest—Hester ken dy stemmige Doede net mear . . . En Styn lit him gewirde, ienris, né twaris, né noch folle faker.Mei in swaei krije se ynienen ’t jok en amers wer op en komme hastich op hûs ta. Ien amerij wisten se neat oars yn ’e wrâld as det hja inoar ljeaf ha . . . nou biseffe se ynienen wer, det se feint en faem binne by Hester Hoara en det dy goed is, mar ek tige krekt.De lette ljeafde is kaem mei ’t ûndergean fen ’e sinne.—Hester wie oars as oars dy joune ûnder iten. Styn seach Doede ris oan en Doede Styn en do nei de frou. Dy stúme en siet yn ’e prakkesaesje wei foar hjar út to sjen nei de wei . . .Do sei se ynienen: “Is der ek hwet nijs, Styntsje?” Styn krige in kleur as bloed en untwykte de frou hjar eagen. Hja siet der al kreas forklaeid foar mei in donker jakje oan en ’t skjin wyt skelkje foar, hja scoe noch nei de bûrren ta om boadskippen. It wie in aerdich kopke om nei to sjen, allinne yn ’e eagen lies min hwet al to dúdlik de hiette sin for libbenswille. Doede trape hjar fyntsjes op ’e teannen, hja moast op hjar openst wêze.“Net det ik wit, frou,” andere hja dimmen wei, mar hja koe ’t net keare, det it blije yn hjar wangen him al wer fordonkere ta gloeijend read.“Ast ansens nei de bûrren ta giest, licht hearst den wol ris hwet,” en Hester lake fyntsjes. “Jimm’ sitte ommers fol fen frijerij en ditten en detten. Nou, der bist jong for, Styntsje . . . Honear komt Jan hjir ris wer to pizeljen?”“. . . Dy . . .” flapte Styn der gysten út . . . “Noait wer.”“Dû makkest my net wys, detst fen alle setsjes en pretsjes sûnder feint thúskomste.” It lûd fen Hester wie ynienen foroare, it klonk núvere stoef. Doede draeide de pet as in top twisken de fingers, hy duchte in leksum for Styn. Nou, den de kûgel ek mar troch de tsjerke, ienkear waerd’ hjar de bycht dochs ôfnaem en de saek lei der ta. Scoe de frou der hwet fen witte? “Ik tochte,” bigoan Hester wer bidaerd wei en op ’t stik ôf, “det wy ’t bêst mei inoar fine koene. Dû wennest hjir nou yn ’t fjirde jier . . . wy binne ta inoar biwend. En derom moat ik ’t dy sizze, Styn, it giet sa net goed mei dy. Earlik en oprjucht oeral for út komme . . . mar noait neat ûnder dúmkes dwaen, Styn . . .”“Né frou,” sei Styn mei in lyts lûd. Hja winske hjar sels ûren fier en den allinne mei Doede. Hja scoe noch hwet sizze, det hie in leugen waen, mar Doede hiette hjar “stil!” mei syn swier lûd.“Hat de frou ’t ien as ’t oar oan Styn bifoun, det net goed is, yn ’t wirk as sa as yn reden en biskeid?” Hy woe ’t oer in oare bûch smite, mar o de gochemert wist oars sa goed, hwer de skoech knypte.“Né det net . . .” sei Hester mei tsjinsin, “mar Styn moat moarn mar meiride yn ’e wein nei de Ham ta....“Mar frou . . .” sei Styn. “Stjûrt de frou my sa hommels foart?”“Dû as Doede? Hwet wolst’ ljeafst?” Hester biet ynienen it punt derôf. “Hwerom mochte ik net wite, det jimm’ inoar lije mochten?”Der fonkele hwet yn ’e feint syn eagen as haet. “Styn en ik scill’ trouwe,” sei hy nou ynienen koartwei, “en ’t bêste is, wy giene beide mar foart. “Mar Styn scil mei eare hjir wei, det wik ik jo.”“So . . .?” andere Hester mei in lange úthael. “Scilstû my hjir de wet stelle, Doede? Dû hast hjir in heareneintsje libben hawn en in grou lean fortsjinne...”“Der ha’k myn wirk for dien,” foel hy hjar botwei yn ’e reden. . . . “En om nou bodder for in húshâlding to wirden, yn ’t dongsteed to stean as foar in fjild mieden, det der ôf moat.... Ik hie net tocht, detst noch sa sljucht wêze scoest op dyn jierren, Doede.”Det stiek him. “Is njuggen en tritich jier den to âld? Ik scoe sizze, det de frou it my ôfwint, mar wy kinn’ freegje en ’e frou moat ôfwachtsje en derom . . .Do waerde Hester lilk. “Hark ris,” sei se en gyng nei de moaije mahoniehouten kast ta, “ik scil dy dyn jild jaen, Doede en den mar gau foart. En Styn, dy moat mar mei, optslach ek.”Doede smiet syn stoel tsjin ’t bedsket oan en loek Styn mei ta de keamer út. As hy lilk waerde, wie hja o sa bang for him en as in bern naem hy hjar mei bûtendoar en sette se op ’e koelbak by de flearebeammen del.“Nou hwet seist’,” flústere Styn ûnder ’t gúlen wei.“En dû?” Hy sloech hjar de earm om ’e mil en seach hjar ristige djip yn ’e greate, heldere eagen.“Sa’s ’t dû wolst’,” sei hja mei in sucht. As hja by him wie, hie se gjin wil mear, det lei sa yn hjar aerd en nou ’t it lot hjar de man joech, dy by hjar paste, kaem det noch namstomear út. Ljeaf ha en tsjinje—det wie for hjar ’t selde.“. . . Nou, helje dyn gûd en gien mei nei memmes ta. Dû hast ommers dyn lean ek krige . . .”“Op ’e sint ôf,” andere hja. “En sjochstû, ik ha de frou do hwet bystien, do-t se ’t sa oan ’e senuwen hawn hat, der ha’k noch twa ryksdaelders for krige. Hja ’s oars net sa min . . . it moit my . . .”“Hwet moit dy . . .? siz op . . . Nou gjin gemael.”“Kinstû ’t goed krije, det wy de frou der sa foar sitte litte? Hwet hat se net for my dien, do-t ik hjir kaem to tsjinjen en ik wie in wees, Doede. Sa wol’k net foart . . . as ’t ús letter den mar goed-giet.”“Hm,” sei Doede. Frouljue hiene altyd fen dy fiven en seizen, in hird man op in weak tsiis en wrachtsjes, hja koene hjar der altyd wer útwine.Styn gyng oerein en bleau foar him stean, o sa fris en aerdich, mar it fine kopke noch hwet roazich fen opwining.“To,” sei hy, “gien noch efkes sitten,” en lei hjar de swiere ilige hân op ’t skouder en loek se wer neist him op ’e koelbak. “Wy ha nou dochs foargoed healjoun, fanke.”De lange skimerjoun fen in lette sinnige hjerstdei donkere al oan oer ’t fjild, de bledden fen ’e kornoelje om ’t potrak risselen en foelen fen ’e fjûrreade twigen. Hjir en der pipe in inkeld hjerstfûgeltsje noch syn jounlietke yn ’e dod . . . oars wie ’t deastil om hjar hinne, sa stil, det hja hearde Doede syn horloazje tikjen yn ’t fesjebûske.“Hea,” sei hy, “as ’k der om tink, ho-t wy mei gauwens ek sa sitte scille yn ús eigen húske, Styn . . . Tsjerk en dy gien’ der Allerhilligen út en wy den skielk mar trouwe, net?”“Foar Nijjier dochs?” sei hja. O hwet lei der in freze yn dy fraech! “Stil mar ... stil mar,” sei dy greate foarse feint neist hjar en streake hjar oer ’t sêfte, blonde hier. “Dû bist alhiel oerstjûr . . . Steur der dy net oan fanke, Hester forgunt dy dyn jonkheit en Nijjier, fanke, Nijjier! den bist dyn egen frou!”. . . “Scill’ wy yn ’e hûs?” sei hja ynienen en krekt as skamme hja hjar oer hjar egen wirden, sa súnich liet hja der op folgje: “Ik kin sa net foart, Doede. Ik wol earst noch mei de frou prate . . . it hwet bihimmelje.”“Dû leist by . . . ik bigryp ’t wol,” andere hy noartel, “mar ik hâld de kop derfoar. Ik ha myn lêste wirk hjir dien! Det wiif mei hjar ynfierenheit, dy forgunt yen wrachtsjis, det min inoar lije mei. Hja mocht wolle, det hja ien hie, dy-t hjar sa miende as ik dy. En den my om ’e noas to wriûwen, dû mei dyn njuggen en tritich jier? Bin ’k noch net jong? net sa sterk as in dyk? Ik helje de tachtich wol en den bist dû . . .?”“Ien en sechstich,” rekkene Styn út en seach him mei glimkjende greatskens oan. ’t Wie ommers hjar sin en den to wenjen yn syn egen oerfortsjinne húske en hjar egen iten op ’t fjûr to habben, sels frou to wêzen, det like hjar sa moai ta as in lyts parradyske.Hja diich gjin lichten mear . . . nou woe se dochs noch efkes nei de frou. Doede seach hjar sneu en stil weiwirden efter de syddoar—do helle hy de tabak út syn kleankiste en de piip en gyng by de wei stean to smoken. As ’t strakjes tsjuster wie, kroade hy syn spullen nei memmes ta en Moandeimoarne scoe hy ris sjen, as hy him ek bisteegje koe by Wychman Hoara as fêst arbeider. Hindrik wie nei Nuttert nou ek al wer foart.“Joun!” seine in pear jonge fammen en draeiden snjittrich om him hinne nei Hester’s ta.—Dy groeije ek net yn ’t lilk op,—tocht hy en seach se ris efternei. Hjar greate bosken hier skitteren yn ’t healtsjuster noch as gled koper en der siet sa’n swaei yn hjar healkoarte rokken, det min seach de fine ankels en ’e gledde lege skoentsjes derúnder út.Sa stouden se by Hester ta de keamer yn, eart dy oerein komme koe. It wierne hjar moikesizzers, de dochters fen Reinder Hoara, jong-great en fol oanslaggen. Wypkje, de âldste, dy bigoan al hwet wizer to wirden, mar Lys, dy flapte der noch alles út, hwet hjar mar yn ’t sin kaem.“Hat Hes-moi ek noch hwet for ús?” en Lys hie ’t lid al fen ’t kofjetsjetteltsje. “To, meij ’k in stikje brea mei skieppetsiis, Hes-moi?” en hja fike al sa yn ’e tsiis om mei in âld mes, det it wie in griis.“Ik scil wol,” sei Hester en bleau like bidaerd as altyd en treau se elk mar gau in greate pepermint yn ’e mûltsjes. “Bidaerd minsken, ’tis hjir gjin harbarge.”“Né Hes-moi,” sei Wypkje. “Mar ’t is hjir de soete falyn.”“Ja . . . ja!” lake Lys en siet al ta de klontsjepot. “To moike, meij ’k sa ’n brúnen?” En de wite tosken hiene him al to pakken, eart Hes-moi de mûle opdwaen koe.Styn gyng oerein en scoe derút. “Is ’t nou goed, frou,” sei se démoedich.“Ja hear . . . Ik wrokje net, det wist wol. Oan ’t Allerhillingen ta kinst bliûwe. En nim my ek noch in healpoun swarte klontsjes mei, dy ondogense bern ûnderite yen.” Styn joech hjar ôf.“Dy scil ek trouwe, yntkoart, n’t Hes-moi?” sei Wypkje mei âldwyfke earnst.“Dy moat ek trouwe, n’t Hes-moi?” flapte Lys derút.“Fij Lys, der hearst dû net oer to praten, der bist noch fierst to lyts for. Det jowt gjin pas for famkes.”“Famkes . . .!” smeulde Lys. “Wy binn’ nou great,” en hja rekte hjar út en siet as in jonge keningin op ’e stoel, sûnder det hja ’t wiste in hearlikheit om der nei to sjen mei dy gouden fracht fen hier op ’e holle en dy donkere eagen derby, brún fewielich as goudenlakens-blommen.Ynienen bûgde hja det alhielendal oer nei Hester ta. “Scil ’k Hes-moi ris hwet nijs fortelle? Hiel hwet moaijs? o sa . . .! hwet fen Wypk?”“Ast’ it seist,” warskôge Wypkje forlegen en krûp Hes-moi ek al oan.“Nou hwet den dochs?” sei Hester nijsgjirrich. “Bern, jimm’ skûrre my de klean fen ’t liif. Gjin doch op ’e stoel sitten.”“Ik kin net, Hes-moi, ik kin net! Ik moat efkes dounsje,” en it linige lichemke swaeide troch de greate keamer, sierlike fluch op ’e smelle lytse foetsjes. Do ynienen kaem ’t der gierjende fen laitsjen út: “Us Wypk dy hat in feint! O Hes-moi! en hy skriûwt briefkes mei blomkes derop en “geliefde” stiet der boppe.”“Ea rin,” sei Wypk de lokkige en seach rare sneu, “det hat hy noch noait skreauwn. Dû makkest Hes-moi hwet wys . . . det stiet dy net sa moai,” en ’t lipke bigoan fen earmoed to triljen.“Wol wier, ik ha ’t sels sjoen,” hâldde Lys oan . . . Bist lilk?” en Lys, dy hutteflut, krige ’t kopke fen hjar sister yn ’e beide hânnen en tútte se lyk op de mûle en do mei in kluchtich gesicht: “Sá docht hy, Hes-moi, krekt sa.”“So . . .,” sei Hes-moi droech-wei, mar ynwindich formakke hja hjar ta de teannen út. O dy bern, dy moaije jeugd, dy earste ljeafdedream!“Sjesa, nou ha jimm’ elts in stik krûdkoeke en in krom kofje, nou moatstû stil wêze, Lys,” en hja treau de lytse prater op in stoel neist hjar,—“en dû Wypkje, moast oan ’t wird.”“Ik, Hes-moi?” sei dy en in biwyske fen fyn-read loek der efkes oer it moaije, kâlde antlit.“Hes-moi meij ’t doch wol wite, net? ’t Is wol ien, dy-t min ta de foardoar ynlitte kin? ef moat hy efterom lâns?”“Doomné’s Johan is ’t, dy’s to Grins stedint,” sei Wypkje mei hjar sêft ientônich lûd. “Hy leart for doomné.”“So!” sei Hester en it tróf Wypkje, ho-t det sei waerde. Mei de jonge ljeafde hipt it nau, dy fielt o sa fyn it lytste forskil yn klank, yn lûd, de op-en-del skommelingen fen it foar en tsjin ho-t hjar winsken en bigearten opnaem wirde by oaren. “Hat hy al ris by jimm’ west ef giet it troch brieverinders hânnen?”Al hiene se Lys ek hûndert goune jown, nou koe se net mear swije. “Briefkes, briefkes!” sei se en makke wûndre maneuvels nei de hird út, hwer de kachel winters stie, “det’s neat om ’e hakken. Mar hy komt Sneins wol ris, o moike! en den sitte heit en mem en ik en Wypkje om ’e tafel en den doar se him net oansjen, Hes-moi, yn in ketier tiid net. Ik ha ’t neisjoen op ’e klok. En hy hat skoen oan mei greate fiters, dy hingje der mei in strik by del en in biwyske fen in hirdfeger ûnder ’e noas.”“Hwet ding?” sei Hester. Dy harke nou dochs raer op. In hirdfeger? dy der by de kachel? Sa’n ding . . . ûnder ’e noas?“Ea Hes-moi, ’t is mar in snor,” forgoelike Wypkje, “to Lys, meitsje Hes-moi sokke mâlle dingen net wys,” biskrobbe se Lys mei in sûr gesicht. Hwa wit, hwet ’t fanke der strak ansens noch útflapte!“Nou en hwet sizze heit en mem derfen?” hifke Hes-moi. It foel Wypkje einliks mar hwet ôf, Hes-moi wie neat net oerémis, ja ho scoe se ’t einliks sizze, der neat net mei forhearlike. En heit en mem, hwet wierne dy der oars mei op ’t snjit! Heit prate der al oer, hy scoe mar ris mei de famkes nei Ljouwert om elkmis in nije fyts. Dit sette sa moai yn mei de âldste, it koe nou wol in taest yn ’e pong lije.Wypkje waerde foarsichtich, nou ’t Hes-moi it spul sa koel opnaem. “It is noch mar losse forkearing,” andere hja op moike fraech en do sloech se ynienen yn oar praet, steurdwei.Hwet mankearde Hes-moi dochs . . .? Dy wie joun sa nuver, krekt as tocht hja om hiele oare dingen as om ’t greate nijs fen hjar moikesizzer. En yn dy hjar libben hie nou ommers de wichtige ûre slein . . . hja waerde bigeard. En hja draeide foar ’e spegel om en hja seach hjar sels op en del oan en o! de tins, dy-t der op folge, wie noch swietter, hja waerde bigeard . . . om hjarsels.—It skynsel fen ’t kofjepitsje joech noch in flau roundeltsje ljocht yn de greate keamer, mar bûtendoar wie ’t al nacht. Foarhûs skynden in stikmennich moaije ljochte stjerren en as in gouden skip dreau de moanne yn in sé fen fine wite skieppewolkjes.“Ik scil de lampe mar opstekke . . . To Wypkje, fanke, hwet bist stil . . . Hwer tinkst om, om Grins?” frege Hester en gyng oerein om de blinen ticht to dwaen. Dy bern . . . sa hiet, sa kâld, nou sieten se forweesd neist inoar op in stoel en det kaem allinne, omt hja der ek net bliid ta wie mei dy frijerij, ja berneboarterij. Hwent det wie ’t. Hja achttsjin en hy twa en tweintich . . . nou sljucht nei inoar en oer twa, trije jier in wearaks oan inoar ha. Sa gyng ’t.“Nou, ho scil ’tmoarn? Ho let moatte wy foart en helje jimm’ my? Hat jimm’ heit der ek oer praet?” sei hja, do-t hja gjin andert krige.“Hea, wistû ’t ek noch?” sei Lys en stompte Wypkje oan, dy-t foar hjar hinne siet to sjen en to stúmjen en gjin mûle mear iependiich.“Moike moast de groetenis ha en heit en dy kamen mei de wein hjir krekt twa ûre oan en as moike den klear wie . . .”“Goed . . .” sei Hester, “en jimme?”“Wy scill’ to gean hinne. Troch ’t lân is ’t mar skraelwirk oardelûre en mei dit moaije waer rint it licht,” andere Lys.“Jimm’ mei jimm’ beiden as ek oaren mei?” bigoan Hes-moi út to fiskjen. “Omke- en moike sulvren brilloft binn’ fensels mear noade as femylje.”“Meine Fink en Jan en Japik de Groot en notaris en doomné Fleurin en dy komme ek allegear,” naem Lys wer ’t wird, hwent Wypkje stúme noch, “en Marinus en Marie en . . . en . . .”“En Johannes Akkringa fen Brúnegea ek, Hes-moi,” sei Wypkje ynienen mei hjar koele eagen op Hester.“Nou, nou! allegearre forsocht! . . . Ik moat sizze, ús hiele femylje frijt mei mei Wypk. Ik woe se wizer ha. ’t Liket wol, det de hûnderttûzen út de lotterij to winnen is, en den sa’n keale stedint...!”De bern harken raer op, sa stie Hes-moi op iene ein. En oars wie hja sa evenredich, det heit sei wol ris, hy hie se noch noait oars as oars sjoen as allinne . . . en do hie mem him de wink jown en hâldde hy him ynienen stil.“Nou, ’t is der oars hwet deftich,” dy forklearing lei Lys ôf en hja koe ’t mei de hân op ’t hert dwaen, hwent hja hie ’t sels sjoen langlêsten. Allegear kjessenstoellen en moaije sêfte kléden en mefrou hie der yn om stapt mei in prachtige swartsiden japon oan en in lange sleep swaeide hjar efternei. Sa’n sleep en sa’n eptigkeit, der scoe hja hjar ek wol ta bijaen kinne! Det wie lang gjin smeldoek. En keal! Nou sa like ’t wrachtsjis wol by Hes-moi . . .! Seis stoellen en in tafel en in mahoniehouten kast en hwet blommen yn wyt pesleinen blompotten foar ’e finsters en Hes-moi altyd alweroan, mei dy swarte forklaeiersjurk mei rútsjes. Lys wist al krekt, hofolle rútsjes as der op ’e rêch sieten, krekt fiif, sa lang hie hja him al. Keal! keal, by Hes-moi gyng ’t tominsen net út de brede fjirtsjin. Heit sei wol ris, Hes-moi wie sa ryk, det hja koe de hiele bûrren wol by inoar keapje, mar Lys seach it den ljeafst ek mar ris. It rinkeljen fen ’tjild wie ek hwet.Einliks joegen de jongefammen hjar wer ôf. “Hea,” sei Lys yn ’t foartgean . . . “min bifriest der by Hes-moi yn dy greate holle keamer. “As wy ek âlde fammen wirde moatte . . .! it griist my oan. Dû!” en hja knypte Wypkje ris fyntsjes yn ’e earm.“Ea ju,” sei dy, “det dûrret noch wol tweintich jier,” en as twa fûgels stouden se de wei lâns nei heites ta, nei de greate pleats op ’e ein fen ’e bûrren.De wytbipleistere mûrren fen ’e foarhúzing by Reinder Hoara’s blonken helder yn ljocht-moanne waer efter de linebeammen wei. Mem stiek krekt de lampe op, min seach it lytse figuerke yn ’e keamer omskermesearjen mei ’t lucifersdoazke yn ’e hân. “Scill’ wy ris efkes foar ’t finster en sjen, hwet se dogge?” sei Lys.“Dû bist rare berneftich,” sei Wypkje, mar gyng hjar dochs efternei. It wie in greate keamer, der hja yn opseagen, mei ljocht bihang en in bedsket mei roune doarren. Hea, hwa siet der by heit? Haeije Mulder’s Elle?“Doarstû deryn?” Lys loek Wypkje oan ’e mouwe. Nou wie Wypkje hjar wer de baes.“Ea ju ja, dy feint scil ús net opite,” wie hjar skrale treast. “. . . Hwet scoe dy by heit wolle?”“Hja skrippe ommers, om ’t fanfarecorps oefenje to litten yn ’e skoalle en nou moatt’ heit en Wychman-om meihelpe, tink ’k.” Wypkje hie ’t net fier mis. Elle pleite for ’e mesyk en heit siet der nei to harkjen mei de lange piip oan en ’e skonken oer inoar en sette nou krekt syn geve greate tosken yn in stik keallepoat.Do-t de bern yn ’e keamer kamen, hoechde min net to freegjen, hwer hja nei útskaeid wierne. Hja liken allebeide fen bistek op heit en heite folk, de Hoara’s, great geweard folk mei brede skouders en rûge bosken gielblond hier, mar seldsum lytse hânnen en foetten. Strang fen each wierne se en gewikst yn ’t praet en fen greatskens droegen hja de hollen heech en waerde hjar gong stadich en steatlik. Deryn liken de bern noch net op hjar . . . de jonkheit biwjukke noch hjar stap en ’e greatskens makke hjar de kúten noch net stram. Mem, det lytse wyfke, hiene se de seldsum moaije donkere eagen ôftrooid, mei de swarte swiere eachsbrauwen en det makke allinne al it moaijste sieraed fen hjar antlit út, det ljochte hier mei syn koper-gouden glâns deroer en den dy eagen derby.Ja, hja wierne moai, Reinder Hoara’s dochters en as Elle der oait ien fen los krije koe, den scoe hy heech stappe. Hy wie in wees en wenne mei boaden op ’t âlderlike spul, in pear kampen lân fen ’e wei ôf mei in lange tsjustere loane derhinne. It spûke der, sei Lys en noait wie se der ta to krijen, om det Sneins ris lâns to kuierjen en den troch de lânnen wer nei hûs, hwer in foetpaed roan. Krekt as wie hja det plak skou en dy swarte feint noch namstomear. Hwent swart wie hy . . . sa swart as in roek, allinne in lyts hoekje, det wie brúnforbarnd en det wie syn foarholle en syn wangen. En eagen hie hy . . . as koalen fjûr sa gleon. Hja skitteren, do-t hy de fammen seach en hy hie se net fen Lys ôf, dy fen binaudens mar gau ’t breidzjen út ’t tafelslaed krige en breide, det hjar de fingers pimperen. Heit hâldde him ek mar oan ’e praet. Nou hiene se it wer oer syn fôle der-t him al hûndert fyftich goune for bean wie.“Jo ha der forstân fen . . . kom ris to sjen,” noade Elle him. “Op in Sneintomiddei om in pantsjefol thé, den kinn’ wy ek ris nei ’t Leech ta, det ik oanmakke ha. It joech dit jier in skoane frucht.”Reinder Hoara bitocht him ris . . . “Ja,” . . . sei hy, “takommende Snein in wike scoe ’t al kinne en den foar melken wer thús.”“En as de frou der den sin oan hat, om mei to kommen, det scil my oanstean,” sei hy wer. “It is in aerdich kuierpaedtsje . . . it waer jowt him ek noch moai oan.”Dit waerd’ oannaem. Hearink, tocht Lys, as hy nou mar net seit, de jongefammen moatte ek meikomme. Mar derfor stie Elle Mulder fiersto folle op syn eare en stik. De tiden fen ’e losse frijerij wierne oer . . . it waerde nou earnst . . . hy bigoan om trouwen to tinken, mar de fingers barne oan ien fen Reinder Hoara’s dochters en den blau rinne, det weage hy net. Hy koe syn egen waerde goed en dy liet hy net forminderje troch mei blau ôfskeept to wirden. Dy kekene famkes hiene it mei in man to dwaen, dy noch wol laitsje koe, mar noait om him laitsje liet.Mem joech hy de hân, mar mei de jongefammen taelde hy der net nei. Hwet in segen, hy gyng nei de doar. Moi manlik wie’r en hy roan rjucht en steil, heit koe ’t him net hâlde mei greatens. O goede! hy seach om, hy seach nei hjar! Hjar hert stie hast stil.Do ynienen fitere in lytse diwel hjar oan. “Dach!!” rôp hja him lûd efternei fol gekjeijerij.Kamen se werom? O hearink, hwet hie se dien? “O Wypk!” jammere’ se.“Sljuchte tutte mei dyn mûlripens,” kibbe dy. Der stie hy al yn ’e doar. “Ik leau, jo dochter Lyske hie boadskip,” sei hy bidaerd, mar krekt as skeaten syn eagen fonken, sa brienich seach hy. Lys winske hjarsels ûnder de groun ef derboppe, mar ûnder dy eagen wei. Dy hiene macht oer hjar, det fielde se.“Ropst dû oan Mulder,” sei heit rare strang.Tûzen oaren hiene der hjar mei in leugen útredt, mar det lei net yn Lise aerd. Sels yn ’e panne peid, nou ek opite, al ho min ’t ek smakke.“Ropstû Lys?” Heit waerd’ lilk . . . det dûrre den dagen en o! den hie lyts memke sa’n krús!“Ja heit, ik rôp oan Mulder.” Hja wie al lang oerein en stie nou krekt ûnder ’e lampe en ’e moaije kroeze hierflokjes bysiden de holle wynderen hinne en wer, sa trille se, dy lytse flapút!“Bern ha wol mear sokke oanslaggen.” Der fornédere dy swarte feint hjar mei. Bern! bern! en hja wie sauntsjin jier en twa moanne!“Hwet moast det Lys? Stietst my to reden ef net?” Heit kaem wer in pear stappen ta de keamer yn en hy fensels ek. Nou stie hy lyk foar hjar.“Ea nou, hwerom joech Mulder ús ek gjin hân? Derom moast ik “dach!” roppe, heit,” en hja krolde ’t read lipke forachtlik op. Hy scoe hjar net oer staek sette, hwet tocht ’r, dy Elle!“Lytse famkes hjar sin moat min dwaen, net?” glimke Mulder efkes o sa fyntsjes en eart hja der om tocht, pakte hy hjar hantsje beet en hâldde it yn sines, lang, fierst to lang. Lys waerde der hiet en kâld fen, hjar tocht, hja koe wol swime. Do seach hy hjar oan en ynienen bettere it wer oer . . . O dy feint, dy freeslike swarte feint! “Nou, binn’ wy nou wer goede maten?” frege hy. De lytse diwel hjitte hjar, siz né, Lys, wit hwet hy den docht, mar det liet hja der mar net mear op oankomme en dimmen flústere se: “Ja . . . to lit my los.”Noch ienkear seach hy om nei det lytse kopke det fol biskamsumens him foardel bûgde, do gyng Elle Mulder nei hûs.—“Hwer hat de boer jisterjoune dochs hinne west? Der hinget jo in greate ljochte hier oan ’e mouwe,” pleage de âld hûshâldster him ûnder ’t kleanboarseljen wei.“In minske moat ris hwet fordiwedaezje ha,” helle Elle derom hinne en skûle wei efter de Ljouwter krante. Hy fielde, det ’r read om ’e holle waerde.“Ik seach ljeaver om in wiif. Den ha jo fordiwedaezje,” sei de hûshâldster wer. “Der binn’ sa ’n bulte, de boer kin to kust en to keur gean . . .”“Is ’t net om my, den wol om myn ryksdaelders,” sei hy bitter . . . “mar ik moat ien ha, dy-t my lije meij, Foekje. En ik ha der ek gjin sin mear oan, om nei alle setten en pretten ta to reisgjen. It lykje der wol frouljuesmerken. Ik siikje de hynsders ljeaver op ’e stâl.”“Mar dy lit min ek wol ris bidrave. De boer moast mar ris nei Reinder Hoara’s frouljue ta. Der kinn’ jy wol mei foar de kreammen lâns.”De boer sei net folle, hy brimde ris hwet en seach de reek fen ’e pipe ris efternei, mar hy harke mei saun pear earen, do-t Foek derfen op ’e tekst rekke. Foaral dy lytste, det wie in oanfallich ding, sei se, dy moast hy him net ûntkomme litte.“Nou,” sei Elle Mulder, “ik scil hjoed op brilloft. Hwa wit, hwer it noch goed for is. Soargje jo for de klean en det de skoen noch ris ôfpoetst wirde?”“So?” sei Foek, “scil de boer ris sjen, ho-t it tagiet? Takommende jier licht sels.”Do lake Elle Mulder sa frjeonlike aerdich, det allinne dy laeits syn antlit moai makke. “Kom Foekje,” sei hy, “jy wite ommers ek wol, ’t is fen Oebele Hoara en Els. Dy ha fiif en tweintich jier troud west. Yn ’t span sitten, Foekje.”“Det scil den ek wol aerdich útritsen wêze,” pleage dy werom. “Sa’n sile went wol om ’e lea fen ’e ljue.”“Jy prate, eft jy der ûnderfining fen hawwe,” gekjage de boer wer.“Ik net, mar wy prate ris wer oer twa jier. Den scil de boer der wol ûnderfining fen hawn ha en al joegen se jo den ek in dûbbelstûr, jy woene net werom, boer.” En do gyng Foek glimkjende foart.Det wie sahwet ’t âld bistel yn ’e hûs; as ’t der op oan kaem, hie se de boer selst noch ûnder ’t plak. Nou woe se perfoarst ha, hy scoe trouwe, mar det wie in swier stik for him, der koe hy him min ta bijaen. Hy mocht wol frouljue lije . . . der hie ek wol ris in inkelen ien west, dy-t hy tige heech sette—mar ’t wie optlêst altyd wer mei in stilte bislein. Krekt as koe de fonk net sa fier komme, det dy syn herte yn flam sette. De rjuchte op ’e rjuchte ûre hie der sikersonk noch net west . . . en dy-t for him yn ’e widze lei wie, moast noch komme, hwa wit, hwer wei.Nou hjoed scoe hy der mar ris op út to feestjen. As hy him der goed ynjoech, lake hy smaeklik yn himsels. Hy en in feestje, det peare min, det wie in kreupel span hynsders net wanlyk. Hy wie ommers fierst to earnstich for de wille, om ’t mar planút to sizzen, einliks to âld for syn seis en tweintich jier. Hwet scoe hy der dwaen? Earst in hiele útrissing, de swarte út ’t lân, de tilbury út ’t weinhús, sels yn ’e klean, in nauwe board, de knoapkes wei en den foart. Prinshearlik op in stoel yn in frjemd hûs, ite en drinke hwet ’r net mochte en prate oer dingen, der hy dochs gjin aerdigheit oan hie. Scoe ’r ek noch thúsbliûwe? Mar ynienen seach hy Lys Hoara klear en dúdlik ûnder de lampe stean en it ljochte hier hie se as in goudene krâns om ’e holle.“Foek!” rôp hy. “Help my ris efkes ta de jas. Hy is sa nau det. Ik leau, ik bigjin to groeijen.”“As de boer mar ris efter in pear lytse jonges oan moast, dy-t noch net allinne bitroud wierne, den gyng ’t fet der wol wer ôf,” sei Foek en histe him yn ’e swart lekkense jas. “En nou woe ’k wol, det jy der hjoed ris ien seagen, dy-t jy lije mochten.”“Dy binne der hjoed net to keap.”“En Reinder Hoara’s famkes den? Wychman Hoara en ’t wiif en Hester komme ek fensels en doomné’s folk, Marie en dy . . , dy’s nou ek great en Oebele Hoara hat sels ek twa dochters, boer.”“Ja, ja,” lake Elle, “ik ken se. Hja binn’ likernôch noch in heale holle greater as ik. Né Foekje, dy binn’ my to djûr. Dy kostje my tofolle oan klean.”Sa jage hy de gek deryn, mar it wie foar gjin dôvemansearen sei. Syn plannen wierne folryp, it frijgeseljen bigoan him tsjin to stean, mar trouwen—der hinge hy ek raer tsjin oan. Hy wist wol, den moast der heind en slein wirde, den wie der noch ien, dy ’t stim mei yn ’t kapittel ha woe en as ’t ris min útfoel . . . den wie ’t in miskeap for ’t libben.—It wie yn ’e droegersrite en ’t waer wer like moai as jister mei súdeastewyn en in bleke hjerstsinne boppe oan ’e kleare loft. De giele ikebeamsbledden stouden de swarte op ’e rêch en ’e bern sieten mei grage mûltsjes yn ’e wâllen to toarnbeij-iten, mei krânsen fen fjûrreade hjerstbledden yn ’t hier en wylde kantsjebottels op ’t boarst. It ierdappellof forwile op ’t lân en in nije sneed klaver bloeide en geure al wer, krekt as moast der noch in simmer komme. In bried jonge einen sylde yn ’e poel om en in stik twa hazzen makke mantsjes tsjin him op ’e rogstoppel. Jonge, it wie sa’n moaije dei en den oer dit alles it stille, bleke hjerstljocht, krekt as ’t troch sidene sulvergazen skynde, dy onsjenbre fingers twisken loft en ierde spanne...In kloftsje jongfolk roan foar him út. Hastingers fensels, tocht hy en syn opskerpe each kipte optslach dy iene der út, der hy sont jister faken om tochte. Mar nou foel se him ôf, it wie súver noch in bern en sa slingere hja der ek lâns. Der siet noch gjin stevichheid yn en de klean dy hingen derom, allegear flodders en linten . . . . Né, né dit waerde neat. Dy âldste, det like better, mar der stike doomné Akkringa’s Johannes om. Sa wie ’t nou altyd gien . . . op ’e skoalle ek al, it pastoarsstik wie for him en de oaren mochten de ongânzen opplúzje.d’Iene nei d’oare gyng oan kant, sa ried hy se foarby. Hja hiene net iens sjoen, det hy ’t wie. Kom, nou koe hy moai ris efkes troch ’t gleske sjen, den hie hy se krekt yn ’t fesier.De foarste fen allegear det wie hja, lang en licht mei in greate hoed fol wite fearren op. Sûnder det hy ’t himsels tajaen woe . . . hy waerde hwet oars, nou ’t hja sa lyk op him ynkaem en der gjin erch yn hie, hwa ’t hjar sa skerp opnaem. Hja like nou lang sa gnap net as jister joune, hja wie ek fierst to bleek nei syn sin en sniggelich en ynfieren like se ek.Dos der mar in streek troch. De hiele joun seach hy net nei hjar om en hy siet himsels der al yn ’e wei op dy brilloft. Hwent dy sleauwe jonge, dy Marinus wie net by Lys wei to slaen en det folk der yn ’e hoeke waerde sa lûdroftich, det Wychman Hoara sei, hja moasten mar ris mei-inoar yn ’t tún en springe hjar der út. Fensels, det wie in stik bûter yn ’e brij. As in flecht bijen swarmen se derút en kuieren foardoar om yn ’t slingertún en einliks waerde d’iene nei d’oare efterhûs wei.Elle Mulder bleau by de âlde ljue sitten, him tochte sa’n berneftich spul, der hearde hy him for to mijen, mar syn hânnen jûken him fen ûngedild. Hwer wierne se hinnegien? Hy seach Lys de oaren al efternei slingerjen en ho de glâns fen ’e moanne falle scoe op hjar ljocht hier, det wêze scoe as goud.Hy gyng der stil út, de oaren efternei. De moaije wite wynhoun fen Oebele Hoara sprong by him op . . . “siikje jonge, siikje!” hjitte hy him en dy roan mei blide sprongen foar him út nei de spjirrebosk ta efterhûs.Dit wie sa’n stikje natúrtún. Oebele Hoara hie it oanlei for de bern om yn to boartsjen, nou waerden de beammen great en kuieren hja der as greate fammen Sneins noch wol ris yn en lieten fjirder waeksje, hwet waeksje woe. It njirrekrûd skeat der op mei hiele moaije greate fearren en ’e kamperfoelje en wynsels slingeren dertroch en ’e fûgels nesselen der by mennichten yn.Stadich stapte Elle Mulder de houn efternei. Hy hearde se wol laitsjen en oangean en stil gyng hy op in âld houten bankje sitten en wachte. Moed om nei ’t jongfolk ta to gean, hie hy net en yn ’e hûs by de âlderen to sitten, der koe hy him ek noch net ta bijaen. Nou dit bankje, dit wie de middenwei.It wie noch net sa let . . . it jounrea flamme noch nei yn ’t Westen en troch in gloppe yn ’e beammen seach hy de moanne oer ’e bidauwe finlânnen opkommen as in fjûrreade greate bol, krekt as hja yn in sé fen dauwe dreau.Stil! der kamen guont oan. Hark, hja hiene ’t oer him. “Dy Elle! hwet in stiif petret!” sei ien. “Heal fisk, heal fleis,” lake in oaren. “Hy moat yn heite briedstoel by de hird,” O hearink, det wie Wypkje fen Reinder Hoara’s dy hie ’t wird, dy koe sa fyn gekoanstekke.“Ea kom, hy moat mar mei Hes-moi trouwe,” lake in oaren en det wie Lys. Det hearde hy dalik oan ’t lûd—it klonk sa helder en fris as ’t fallen fen ’e drip yn ’e reinwettersbak. Det der sa oer him praet waerde, stiek him danich. Hy woe wol, det hy dy lytse diwel hjir mar ris efkes allinne hie, den scoe hy se wol opsitten leare en ongenadich ek en hy lake, det syn wite lytse tosken yn ljochtmoanne skitteren.It praten hâldde oan, mar al fjirder ôf, hja gyngen grif yn ’e hûs. Mar krekt as hearde hy yn ’e fierste hoeke noch lûd. Fensels doomné’s Johannes en Wypkje, dy scoene inoar noch wol wit hwet to fortellen ha op sa’n moaije joun. Krekt as de natúr sokke moaije jounen de minskne ljeafde bigrypt en hjar seinet mei ljocht en kleuren, det dy ûre mar ûnforjitlik wirde scil for hjar, dy-t se bilibben.Der kaem ien oansnjûrjen, it paedtsje lâns, lyk op him ta. Dy seach him net.“Ho!” sei hy ynienen en stie midden yn ’t paed, lang net rouwich oer dizze ontmoeting. Alhiel foraltereare, deastil bleau Lys stean, der se stie en roerde gjin lid. “Lit my troch, Mulder . . .” sei se einliks hiel súnich. “Ik moat foart.”“Ik ek,” andere hy, “scill’ wy togearre?” De fraech wie sa ienfâldich det, mar der lei in oneinigen bult mear yn ’e toan, hwer dy wirden op sein waerden.Hja smiet de holle yn ’e nekke en seach him lyk oan. De moanne skynde hjar krekt fen toside op ’e bleate holle en ’t like, as foel de wjerskyn fen de glâns fen dit great bosk hier oer hjar hiele antlit, sa moai wie ’t optheden mei dy persikreade gloed yn de bleke wangen en dy lippen, noch bidauwe fen ’s libbens moarnskoft.“Togearre? Jowt det wol pas, Mulder? ’k Bin ommers noch mar in bern! Hea, hwa sei det jister ek? Wel ja, jo sels.” Al ho bang ’t hja ek for him wie, det scoe ’r hearre, sa goed wie ’r net.Hy fielde, ho-t ’r ta de hals út read waerde, mar de skimerjoun forklapte ’t net mear. Hja hie him boppedien noch útlake. O dy frouljue! Nou moast hy in puntich wirdtsje werom ha . . . mar och, hy wie net in gewiksten prater, der koe hy se net mei bilêze en einliks ek mar neat net gnap, sei de spegel him wol. Hwet hege dunk hie hy optlêst ek wol fen himsels, om eagen op dit jonge bern to smiten, dit teare moaije jifferke?Hastich gyng hy út ’e wei. “Ik leau, wy habbe inoar nou neat mear to sizzen,” sei hy steurd. “Det jy in grap sa opnimme scoene, wist ik net,” en sûnder mear nei hjar om to sjen, kuijere hy de bosk fjirder yn.“Hea!” suchte Lys en foel op ’t bankje del,—“hwet in bange feint! Ik woe wol, det ’r sei hie, nou scil ’k dy ris straffe en hie my ris meinaem yn tsjusterst fen ’e bosk . . . wrachtsjis, ik leau, den mocht ik him hiel wol lije,”—en do lake hja. Elle mei in faem yn ’e bosk, det wie dochs fierst to pitertuerlik.Mar as hy nou ris tige lilk wie op hjar en fortelle it oan heit-en-dy Snein! O hwet hie heit hjar jisterjoune it mannuael oplêzen, folle en net genôch! Det hja noch to lyts wie, om los to rinnen—det hja noait wer yn ’e keamer komme mocht, as der hwa wie en as hja wer sokke gekke setten diich, den scoe se nei Hes-moi ta, om stemmigens en bidaerdens to learen. “Hwent sjoch,” sei heit, “Hes-moi bliûwt hjarsels altyd gelyk, der kin ús Lys fen leare.”“Och kom,” hie mem sei, “de wyn skûmmet noait heger as hwennear der krekt yngetten wirdt. Lys is noch to jong—lit se earst mar ris útspringe.” Lys hie memke wol om ’e hals fleane wold for dy wirden—mar heit siet der by en dy woe sokke stedske flauwigheden út noch yn net lije.Hja hearde, ho-t it oare jongfolk sjongende wei yn ’e hûs gyng. “Kom,” tocht se, “ek oerein . . . Hwer scoe hy nou wer stean to koekeloerjen mei syn swarte eagen? d’Ald roek, dy-t se ris yn ’e kouwe hawn hiene, seach krektlike gleon en mei lange stappen fen ’e kliene rjuchte skonken trêdde se hiel stil troch ’t struwellegûd en nei de sleat ta, dy-t efter de bosk troch roan. Ja, der stie ’r al en seach de reek fen in sigaer efternei.Efkes kjel-meitsje, joech de snaek yn hjar hjar yn.“Piba!” rôp se en stie mei in sprong foar him, krekt noch in bern, det oan ’t pypforside-boartsjen is.Strang en earnstich seach hy op hjar del. Der koe net in glimke ôf. “Gien yn ’e hûs, ’t is to kâld mei de bleate holle,” warskôge hy. “En ’t jowt ek gjin pas for jongefammen, hjir noch alline om to strúnen.”“Jo binn’ der ommers,” sei Lys. It ûntfoel hjar, sûnder det hja it wiste, hwet dy wirden wol net for in harker bitsjutten.—“To, wêz nou net lilk, den is de hiele joun bidoarn . . .”“Der binn’ ommers safolle plezieriger maten, hwet kin ’t den skille, hwet dy âlde Elle docht ef seit! Hy moast mar mei Hes-moi trouwe, net? Den hat hy syn gelikens,” sei hy bidaerd-wei, mar de spot fen hjar eigen wirden gyng hjar troch alles hinne. Dy feint sette it tsjin hjar yn ’e kant, for him wie se neat mear as in mûlryp bern, det min troch de fingers sjocht ef op de fingers tikket, krekt sa’s ’t yen sinnicht. It mûltsje, det sa fol bizigens siet, foun gjin wjerwird werom. Elle Mulder hie hjar fêst-set. As in warrich floddere fûgeltsje tocht hja ynienen om heit en mem—hja hie wol gûle kind en mei ’t kopke foardel joech hja hjar swijgsum ôf.Elle smiet de sigaer wei en wie hjar mei in pear stappen op ’e side. It wesentsje, der hy sa’n aerdigheit oan hie, liet hy sa mar net rinne. Dizze iene minuet woe hy binuttigje en as wie ’t syn rjucht, lei hy hjar ynienen de greate siden sjael hwet tichter om ’e skouders en gyng deun neist hjar lâns. “Ik leau, wy bigripe inoar forkeard,” bigoan hy en syn lûd wie oars as oars, tocht Lys.“So,” sei hja en helle oan yn ’t rinnen, bang en bliid fen beiden, hwet der nou komme scoe.“As wy ris tiid hiene, om ús út to praten. Licht, det wy den frede slúte koene.”Al ho jong as Lys ek wie, hja mirk it wundre skoan, hja woân in tûmbré groun. “Ho miene jy det nou wer? Ik leau, ik bin noch to berneftich for sok wize-minske-praet,” stikele hja wer fyntsjes wei. Hja woe hwet wille fen ’e sege ha op frouljuesmenear.“As ’k ris op in Sneintojoun by jo komme mochte . . .?” frege hy twisken hoop en freze yn. Nou hie ’r him oerjown oan ’e lytse skalk foar him. As dy genade kenne scoe?Lys birette hjar ris . . . in bult sin hie se der net oan. “Nou den moat det mar,” sei se einliks. Om heit en mem doarst se net heal sizze fen né en hwet scoe Wypkje raer sjen, mar o! sa’n lange Sneintojoun mei dy feint allinne, it griisde hjar nou al oan. Hwer scoe se it mei dy earnstige swarte feint oer ha? Gekheid wie ommers altyd skearing en ynslach en det joech den gjin pas. “Dû moast op ’t stik ôf prate en net laitsje,” hie Wypk sei.Fjirttsjin dagen letter seach Lys Elle Mulder it paedtsje by hjarres opkommen, stiif en stemmich as altyd yn ’t swart lekken mei in gelegenheitsgesicht.Hja skattere it út ’t foarhús.“Hark ris Lys,” sei heit, “as dit mei ienkear ôfrint, den wyt ik it dy. Elle Mulder stiet heech oanskreauwn by my, in opslûpen fanke moat him de gek net oanstekke. Bigrepen? En dû hâldst dy dimmen en ketoen en praetst forstânnich . . . dû bist nou great, Lys.”Lys suchte en naem de earste ûre heite wirden yn hjar acht, do wie se wer de âlde, mar Elle Mulder mocht se noch like ljeaf lije, derom net. De frissens fen hjar wezen hage him seldsum; it nije, minlike fen hjar blide jeugd, der noch net iens it skaed fen in simmerdei oerhinne gien wie.Dy joune seach Elle Mulder for ’t earst mei bikende eagen de faem, dy-t for him yn ’e widze lei wie.

Sont dy dei binn’ der al wer njuggen simmers kaem en gien en it is nou hjoed in moaije hjerstdei . . . sa wûnderlike stil en fol sêftens en ljeaflikens, det it der hast net by yen yn wol, ho gau ’t it nou wol dien wêze scil mei de skittering fen kleuren, hwer dizze neisimmerdagen hjar mei toaije.

De daeljes bigjinne to bloeijen, de stive, kleurige boaden fen ’e hjerst. Wyt spinrêch leit der oerhinne en skittert fen sinne en dauwe en oan ien fen ’e daeljeblommen is in bjirkebledtsje hingen bleauwn in gielen ien, toar en âld. It trillet noch hwet yn ’e wyn, den waeit it det oer nei de sleat, der al tûzenen op ’t wetter omdriûwe, weismiten troch hjar wrede boarter, de wyn.

Bûtendoar is ’t deastil. Hester Hoara sit foar ’t finster to haken, hja heart de oerripe apels fallen yn ’t lange gêrs yn ’t hôf en hja strykt it swart siden skelkje gled en giet derút, om se op to siikjen. De waermte slacht hjar noch tomjitte foardoar, wol is ’t de simmer nei de simmer, hwaens dagen op sêfte soalen foarbyglide mei swierbidauwe mantels om, hwaens blommen namsto lekkerder rûke, krekt as wite hja ’t, ho gau ’t hja nou hjar possenaesje útspile ha.

Stadich giet hja foar de finsters lâns fen ’e kreaze stjelp, der hja mei in faem en feint húsmannet en kuiert troch ’t slingertún nei ’t hôf ta oan ’e hússide. Hjir is ’t altyd smout en moai—it leit oan ’e súdkant. De jonge hofsjongerkes sjonge yn ’e tokken fen ’e appelbeammen; Hester wit wol, hwer hja útbret binne, der yn ’e skeanwaeide wigterbeam. Nou binne se al great . . . it is hjerst waen.

De krúsnotsjes blinke twisken de griene bledden, de ealjebijen gounzelje derom hinne, bilust op ’e oerripe fruchten. Hester snúft de hearlike geuren op fen alles hwet der ryp en swier twisken de tokken skûlet, ien amerij is hja mids dizze natúr fol oerfloed en foldiidigheit, fol kreft en skiente, ek noch jong . . . noch wer jong . . .

Noch wer . . . hwent for hjar is de simmer foarby . . . It is nou allinne mar mear neisimmer. Neisimmer! it jiergetiid, det min de fruchten fen it fjild sammelt yn ’e skûrren en de fruchten fen it libben mei in gjirrige hân, dy-t der net ien wer fen misse kin, sammelt yn hert en hûs. Hwent o! ho djûr binn’ se yen waen! Hwet is der nei útsjoen . . . om skript, for bodde! Is de jonkheit der net faek om forgetten en ’e libbenswille oan kant skouwd as in fleurige gast, dy-t min sokke tiden oer hat...?

En nou is de neisimmer kaem, de tiid fen ’e rispinge . . . Elts foar oar hellet syn bisit nei him ta. Hark! der komt de boer fen ’e tsjerkepleats oanriden mei de folle siedwein . . . syn eagen skitterje, as hy tinkt om ’t gewin fen syn hân en de swiere hjouwerieren, der de wein heech mei oploege is, kitelje him tsjin ’e holle oan. Janke en dy giene to ierdappelsiikjen yn hjar eigen—heit mei de greate jonges foarút en ’t wiif efteroan mei de famkes en ’e lytste yn ’e kroade en dy leit der yn as in prins. De sinne skynt him waerm op it lytse kroeze kopke en hy spartelt sa mei de bleate foetsjes om, det min kin súver de rose boltsjes fen ’e foet sjen. De âlde swellen sitte op ’e skûrredoar en leare, eptich yn ’t swart as wiisgearen de fjouwer jongen de weet fen ’t fleanen, der hja hjar profyt mei dwaen scille op ’e greate reis. Der is ien great gerucht fen sterk, foars, jong libben yn ’e loft en oer ’t fjild, krekt as wirdt de natúr oanfitere nou noch ris ta ’t allerúterst, om it lêste, it bêste to jaen út hjar simmergielgoede.

Ja, de neisimmer is kaem, de tiid fen ’e rispinge. Syn pracht is dy fen in kening, dy-t skiede scil en de heimnisse fen o safolle! meidraegt yn syn iensumheit, syn stiltme is dy fen in greate, faek bisochte timpel, der de lêste lofsangen fen ’e lêste tankberen yn ’t koart weistjerre scille, hy hat him sêd sjoen oan simmerlok en minskene-bidriûw.

En fol birêsting scil hy hinnegean. Hy is bifredige . . . alhielendal . . . folkomen. Oan al syn maitiidswinsken is foldien, al syn simmerhoop forfuld. Der is gjin gedachte mear yn syn hert, dy net ta died folgroeid is, gjin heimnisse mear, der syn eagen net oer gien binne . . . De bledtsjes, dy-t út de húllen poarren hat ’r sjoen en it oankommen fen it earste knopke en de blom mei al hjar pracht en geuren as in breid, hwaens komste allinne al hiel d’ierde sieret en nou . . . nou skittert de frucht mei giel en goud...!

Hy is de hjerst, de wittende . . . Nou kin hy stjerre . . . It wirk is biredt . . . syn âlde eagen habbe it greate libbensbidriûw sjoen en de winterslom, der hy nou op wachtet is lang en swier, o sa swier . . .

Ja, de neisimmer is kaem, de tiid fen ’e rispinge . . .

Hester merkbyt it oan ’e geurige krúsnotjes yn ’e skelk en oan ’e heakipe efterhûs der de sinne nou noch krekt op skynt, súver as goud ’t is. Det hat de hjerst hjar brocht, in skûrre fol hea, in bûsfol jild en . . . en . . . forlangst . . .

Hwernei . . , hosa . . .? Hat hja ’t net skoan? Hja tinkt om hjar heit en hja sjocht him noch sa klear foar hjar mei syn wyt hier en syn fol reafallich antlit, hwer det wite hier sa by misstiet. Né, de tsjerkhôfsblommen hearden noch net by him . . . en nou ... nou waeije se al sont lange jierren oer syn grêf. En Hester, de jongste? Dy is net útflein út it âlde nêst, al diene de oaren it hjar foar, dy wie to swier to rissen . . . det is in âld-faem waen, goed for de broerren as in jildmoike.

De tearen yn hjar antlit wirde ynienen skerper, al forsêftigt de hjerstsinne it hirde fen ’t antlit ek, it fel komt der rûm om to sitten. Nou stiet se yn ’e folle middeissinne mei de hân boppe de eagen en sjocht it lân út. In fromminsk is ’t noch op ’t bêst fen ’t libben, sa om-en-de-by de fjirtich hinne, mar de roazen op hjar wangen binn’ forwile en de libbenshjerst hat tomûk syn sulveren spinrêgen troch hjar pikswart hier hinne weefd. Donkere eagen forlevendigje it antlit en de moaije foarm fen foarholle en eachsbrauwen scil net folle mear foroarje, al wirdt hja ek âlder. In natúr, dy hwet wol en hwet kin, mar der leit ek hiel hwet sêfts yn dy eagen, echt frouljueseftigs, der min ek sûnder wirden it minske út kennen leart. En mei Hester Hoara is noch noait ien bidroegen útkaem. Yn ’t doarp is hja gesien . . . al leit it net yn ’t fryske aerd, det to úterjen. Hja wit it wol . . . en det is genôch.

De feint en de faem komme it lân út wei mei ’t jok en amers op ’e skouders. By Styn hingje se hast op ’e groun, by him swaeije se der oer. It is in greate gewante kearel, dy Doede en de brede, foarse holle sit him rjucht op ’e koarte, reade hals. Earst wie hy lytsfeint by heites en nou al sont jierren wennet hy by hjar foar feint. In heech lean, net folle to dwaen, nou wirdt der fen gnúte, hy wol trouwe . . . mei Styn.

Do hat Hester lake. Der hat hja noch noait hwet fen bispeurd. Dy twa, dat scoe iens spul wêze en det yn hjar hûs ûnder hjar eagen. En den mei Styn . . .

Mar Styn is jong en fen ’e soarte, dy-t de mânljue wol lije meije, in flodder, gekjeije en oangean en den wer stoef en stil . . . Alle dagen hwet oars . . . Aprilwaer . . . neat net bistindich fen wezen. Nou laket Hester noch ris wer . . . sa forsnobbet Doede syn oartsen net!

In moai hoekje skaed fen ’e elzenbeammen leit der op ’e brede reed. De sinne twiljochtet der troch, de koetsebeijen glimkje der boppe. O de lette ljeafde fen ’e dei is sa moai, de sinneskyn noch sa waerm en sa lokjend!

Der bliûwe se ynienen stean to rêsten, deun neist inoar. Stadich giet Hester yn ’e skûrre en sjocht troch ien fen ’e brede skreven fen ’e skûrredoarren. Krekt as wirdt hja der hwet oars fen, o sokke swiete oantinkings, komme hjar yn ’t sin fen hjar eigen jonkheit, dy hja nou al sa lang forgetten hat as in reisger it frjemde lân, der hy ienkear trochreisge is en noait wer en der hy einliks fen tinkt, det hy it dreamd hat.

Hja kúrt mar aloan nei detselde plak, der Doede en Styn stanne, hy mei ’t blauw kyltsje oan en hja yn ’t forwoskene melkersjakje. Nou strykt Styn mei de hân it krollige hier hwet út ’e eagen en hy stiet der unbihouwen by to sjen.

Der ynienen pakt hy hjar beet en lûkt hjar noch fjirder nei de elzenbeammen ta. Wyld en woest—Hester ken dy stemmige Doede net mear . . . En Styn lit him gewirde, ienris, né twaris, né noch folle faker.

Mei in swaei krije se ynienen ’t jok en amers wer op en komme hastich op hûs ta. Ien amerij wisten se neat oars yn ’e wrâld as det hja inoar ljeaf ha . . . nou biseffe se ynienen wer, det se feint en faem binne by Hester Hoara en det dy goed is, mar ek tige krekt.

De lette ljeafde is kaem mei ’t ûndergean fen ’e sinne.—

Hester wie oars as oars dy joune ûnder iten. Styn seach Doede ris oan en Doede Styn en do nei de frou. Dy stúme en siet yn ’e prakkesaesje wei foar hjar út to sjen nei de wei . . .

Do sei se ynienen: “Is der ek hwet nijs, Styntsje?” Styn krige in kleur as bloed en untwykte de frou hjar eagen. Hja siet der al kreas forklaeid foar mei in donker jakje oan en ’t skjin wyt skelkje foar, hja scoe noch nei de bûrren ta om boadskippen. It wie in aerdich kopke om nei to sjen, allinne yn ’e eagen lies min hwet al to dúdlik de hiette sin for libbenswille. Doede trape hjar fyntsjes op ’e teannen, hja moast op hjar openst wêze.

“Net det ik wit, frou,” andere hja dimmen wei, mar hja koe ’t net keare, det it blije yn hjar wangen him al wer fordonkere ta gloeijend read.

“Ast ansens nei de bûrren ta giest, licht hearst den wol ris hwet,” en Hester lake fyntsjes. “Jimm’ sitte ommers fol fen frijerij en ditten en detten. Nou, der bist jong for, Styntsje . . . Honear komt Jan hjir ris wer to pizeljen?”

“. . . Dy . . .” flapte Styn der gysten út . . . “Noait wer.”

“Dû makkest my net wys, detst fen alle setsjes en pretsjes sûnder feint thúskomste.” It lûd fen Hester wie ynienen foroare, it klonk núvere stoef. Doede draeide de pet as in top twisken de fingers, hy duchte in leksum for Styn. Nou, den de kûgel ek mar troch de tsjerke, ienkear waerd’ hjar de bycht dochs ôfnaem en de saek lei der ta. Scoe de frou der hwet fen witte? “Ik tochte,” bigoan Hester wer bidaerd wei en op ’t stik ôf, “det wy ’t bêst mei inoar fine koene. Dû wennest hjir nou yn ’t fjirde jier . . . wy binne ta inoar biwend. En derom moat ik ’t dy sizze, Styn, it giet sa net goed mei dy. Earlik en oprjucht oeral for út komme . . . mar noait neat ûnder dúmkes dwaen, Styn . . .”

“Né frou,” sei Styn mei in lyts lûd. Hja winske hjar sels ûren fier en den allinne mei Doede. Hja scoe noch hwet sizze, det hie in leugen waen, mar Doede hiette hjar “stil!” mei syn swier lûd.

“Hat de frou ’t ien as ’t oar oan Styn bifoun, det net goed is, yn ’t wirk as sa as yn reden en biskeid?” Hy woe ’t oer in oare bûch smite, mar o de gochemert wist oars sa goed, hwer de skoech knypte.

“Né det net . . .” sei Hester mei tsjinsin, “mar Styn moat moarn mar meiride yn ’e wein nei de Ham ta....

“Mar frou . . .” sei Styn. “Stjûrt de frou my sa hommels foart?”

“Dû as Doede? Hwet wolst’ ljeafst?” Hester biet ynienen it punt derôf. “Hwerom mochte ik net wite, det jimm’ inoar lije mochten?”

Der fonkele hwet yn ’e feint syn eagen as haet. “Styn en ik scill’ trouwe,” sei hy nou ynienen koartwei, “en ’t bêste is, wy giene beide mar foart. “Mar Styn scil mei eare hjir wei, det wik ik jo.”

“So . . .?” andere Hester mei in lange úthael. “Scilstû my hjir de wet stelle, Doede? Dû hast hjir in heareneintsje libben hawn en in grou lean fortsjinne...”

“Der ha’k myn wirk for dien,” foel hy hjar botwei yn ’e reden. . . . “En om nou bodder for in húshâlding to wirden, yn ’t dongsteed to stean as foar in fjild mieden, det der ôf moat.... Ik hie net tocht, detst noch sa sljucht wêze scoest op dyn jierren, Doede.”

Det stiek him. “Is njuggen en tritich jier den to âld? Ik scoe sizze, det de frou it my ôfwint, mar wy kinn’ freegje en ’e frou moat ôfwachtsje en derom . . .

Do waerde Hester lilk. “Hark ris,” sei se en gyng nei de moaije mahoniehouten kast ta, “ik scil dy dyn jild jaen, Doede en den mar gau foart. En Styn, dy moat mar mei, optslach ek.”

Doede smiet syn stoel tsjin ’t bedsket oan en loek Styn mei ta de keamer út. As hy lilk waerde, wie hja o sa bang for him en as in bern naem hy hjar mei bûtendoar en sette se op ’e koelbak by de flearebeammen del.

“Nou hwet seist’,” flústere Styn ûnder ’t gúlen wei.

“En dû?” Hy sloech hjar de earm om ’e mil en seach hjar ristige djip yn ’e greate, heldere eagen.

“Sa’s ’t dû wolst’,” sei hja mei in sucht. As hja by him wie, hie se gjin wil mear, det lei sa yn hjar aerd en nou ’t it lot hjar de man joech, dy by hjar paste, kaem det noch namstomear út. Ljeaf ha en tsjinje—det wie for hjar ’t selde.

“. . . Nou, helje dyn gûd en gien mei nei memmes ta. Dû hast ommers dyn lean ek krige . . .”

“Op ’e sint ôf,” andere hja. “En sjochstû, ik ha de frou do hwet bystien, do-t se ’t sa oan ’e senuwen hawn hat, der ha’k noch twa ryksdaelders for krige. Hja ’s oars net sa min . . . it moit my . . .”

“Hwet moit dy . . .? siz op . . . Nou gjin gemael.”

“Kinstû ’t goed krije, det wy de frou der sa foar sitte litte? Hwet hat se net for my dien, do-t ik hjir kaem to tsjinjen en ik wie in wees, Doede. Sa wol’k net foart . . . as ’t ús letter den mar goed-giet.”

“Hm,” sei Doede. Frouljue hiene altyd fen dy fiven en seizen, in hird man op in weak tsiis en wrachtsjes, hja koene hjar der altyd wer útwine.

Styn gyng oerein en bleau foar him stean, o sa fris en aerdich, mar it fine kopke noch hwet roazich fen opwining.

“To,” sei hy, “gien noch efkes sitten,” en lei hjar de swiere ilige hân op ’t skouder en loek se wer neist him op ’e koelbak. “Wy ha nou dochs foargoed healjoun, fanke.”

De lange skimerjoun fen in lette sinnige hjerstdei donkere al oan oer ’t fjild, de bledden fen ’e kornoelje om ’t potrak risselen en foelen fen ’e fjûrreade twigen. Hjir en der pipe in inkeld hjerstfûgeltsje noch syn jounlietke yn ’e dod . . . oars wie ’t deastil om hjar hinne, sa stil, det hja hearde Doede syn horloazje tikjen yn ’t fesjebûske.

“Hea,” sei hy, “as ’k der om tink, ho-t wy mei gauwens ek sa sitte scille yn ús eigen húske, Styn . . . Tsjerk en dy gien’ der Allerhilligen út en wy den skielk mar trouwe, net?”

“Foar Nijjier dochs?” sei hja. O hwet lei der in freze yn dy fraech! “Stil mar ... stil mar,” sei dy greate foarse feint neist hjar en streake hjar oer ’t sêfte, blonde hier. “Dû bist alhiel oerstjûr . . . Steur der dy net oan fanke, Hester forgunt dy dyn jonkheit en Nijjier, fanke, Nijjier! den bist dyn egen frou!”

. . . “Scill’ wy yn ’e hûs?” sei hja ynienen en krekt as skamme hja hjar oer hjar egen wirden, sa súnich liet hja der op folgje: “Ik kin sa net foart, Doede. Ik wol earst noch mei de frou prate . . . it hwet bihimmelje.”

“Dû leist by . . . ik bigryp ’t wol,” andere hy noartel, “mar ik hâld de kop derfoar. Ik ha myn lêste wirk hjir dien! Det wiif mei hjar ynfierenheit, dy forgunt yen wrachtsjis, det min inoar lije mei. Hja mocht wolle, det hja ien hie, dy-t hjar sa miende as ik dy. En den my om ’e noas to wriûwen, dû mei dyn njuggen en tritich jier? Bin ’k noch net jong? net sa sterk as in dyk? Ik helje de tachtich wol en den bist dû . . .?”

“Ien en sechstich,” rekkene Styn út en seach him mei glimkjende greatskens oan. ’t Wie ommers hjar sin en den to wenjen yn syn egen oerfortsjinne húske en hjar egen iten op ’t fjûr to habben, sels frou to wêzen, det like hjar sa moai ta as in lyts parradyske.

Hja diich gjin lichten mear . . . nou woe se dochs noch efkes nei de frou. Doede seach hjar sneu en stil weiwirden efter de syddoar—do helle hy de tabak út syn kleankiste en de piip en gyng by de wei stean to smoken. As ’t strakjes tsjuster wie, kroade hy syn spullen nei memmes ta en Moandeimoarne scoe hy ris sjen, as hy him ek bisteegje koe by Wychman Hoara as fêst arbeider. Hindrik wie nei Nuttert nou ek al wer foart.

“Joun!” seine in pear jonge fammen en draeiden snjittrich om him hinne nei Hester’s ta.—Dy groeije ek net yn ’t lilk op,—tocht hy en seach se ris efternei. Hjar greate bosken hier skitteren yn ’t healtsjuster noch as gled koper en der siet sa’n swaei yn hjar healkoarte rokken, det min seach de fine ankels en ’e gledde lege skoentsjes derúnder út.

Sa stouden se by Hester ta de keamer yn, eart dy oerein komme koe. It wierne hjar moikesizzers, de dochters fen Reinder Hoara, jong-great en fol oanslaggen. Wypkje, de âldste, dy bigoan al hwet wizer to wirden, mar Lys, dy flapte der noch alles út, hwet hjar mar yn ’t sin kaem.

“Hat Hes-moi ek noch hwet for ús?” en Lys hie ’t lid al fen ’t kofjetsjetteltsje. “To, meij ’k in stikje brea mei skieppetsiis, Hes-moi?” en hja fike al sa yn ’e tsiis om mei in âld mes, det it wie in griis.

“Ik scil wol,” sei Hester en bleau like bidaerd as altyd en treau se elk mar gau in greate pepermint yn ’e mûltsjes. “Bidaerd minsken, ’tis hjir gjin harbarge.”

“Né Hes-moi,” sei Wypkje. “Mar ’t is hjir de soete falyn.”

“Ja . . . ja!” lake Lys en siet al ta de klontsjepot. “To moike, meij ’k sa ’n brúnen?” En de wite tosken hiene him al to pakken, eart Hes-moi de mûle opdwaen koe.

Styn gyng oerein en scoe derút. “Is ’t nou goed, frou,” sei se démoedich.

“Ja hear . . . Ik wrokje net, det wist wol. Oan ’t Allerhillingen ta kinst bliûwe. En nim my ek noch in healpoun swarte klontsjes mei, dy ondogense bern ûnderite yen.” Styn joech hjar ôf.

“Dy scil ek trouwe, yntkoart, n’t Hes-moi?” sei Wypkje mei âldwyfke earnst.

“Dy moat ek trouwe, n’t Hes-moi?” flapte Lys derút.

“Fij Lys, der hearst dû net oer to praten, der bist noch fierst to lyts for. Det jowt gjin pas for famkes.”

“Famkes . . .!” smeulde Lys. “Wy binn’ nou great,” en hja rekte hjar út en siet as in jonge keningin op ’e stoel, sûnder det hja ’t wiste in hearlikheit om der nei to sjen mei dy gouden fracht fen hier op ’e holle en dy donkere eagen derby, brún fewielich as goudenlakens-blommen.

Ynienen bûgde hja det alhielendal oer nei Hester ta. “Scil ’k Hes-moi ris hwet nijs fortelle? Hiel hwet moaijs? o sa . . .! hwet fen Wypk?”

“Ast’ it seist,” warskôge Wypkje forlegen en krûp Hes-moi ek al oan.

“Nou hwet den dochs?” sei Hester nijsgjirrich. “Bern, jimm’ skûrre my de klean fen ’t liif. Gjin doch op ’e stoel sitten.”

“Ik kin net, Hes-moi, ik kin net! Ik moat efkes dounsje,” en it linige lichemke swaeide troch de greate keamer, sierlike fluch op ’e smelle lytse foetsjes. Do ynienen kaem ’t der gierjende fen laitsjen út: “Us Wypk dy hat in feint! O Hes-moi! en hy skriûwt briefkes mei blomkes derop en “geliefde” stiet der boppe.”

“Ea rin,” sei Wypk de lokkige en seach rare sneu, “det hat hy noch noait skreauwn. Dû makkest Hes-moi hwet wys . . . det stiet dy net sa moai,” en ’t lipke bigoan fen earmoed to triljen.

“Wol wier, ik ha ’t sels sjoen,” hâldde Lys oan . . . Bist lilk?” en Lys, dy hutteflut, krige ’t kopke fen hjar sister yn ’e beide hânnen en tútte se lyk op de mûle en do mei in kluchtich gesicht: “Sá docht hy, Hes-moi, krekt sa.”

“So . . .,” sei Hes-moi droech-wei, mar ynwindich formakke hja hjar ta de teannen út. O dy bern, dy moaije jeugd, dy earste ljeafdedream!

“Sjesa, nou ha jimm’ elts in stik krûdkoeke en in krom kofje, nou moatstû stil wêze, Lys,” en hja treau de lytse prater op in stoel neist hjar,—“en dû Wypkje, moast oan ’t wird.”

“Ik, Hes-moi?” sei dy en in biwyske fen fyn-read loek der efkes oer it moaije, kâlde antlit.

“Hes-moi meij ’t doch wol wite, net? ’t Is wol ien, dy-t min ta de foardoar ynlitte kin? ef moat hy efterom lâns?”

“Doomné’s Johan is ’t, dy’s to Grins stedint,” sei Wypkje mei hjar sêft ientônich lûd. “Hy leart for doomné.”

“So!” sei Hester en it tróf Wypkje, ho-t det sei waerde. Mei de jonge ljeafde hipt it nau, dy fielt o sa fyn it lytste forskil yn klank, yn lûd, de op-en-del skommelingen fen it foar en tsjin ho-t hjar winsken en bigearten opnaem wirde by oaren. “Hat hy al ris by jimm’ west ef giet it troch brieverinders hânnen?”

Al hiene se Lys ek hûndert goune jown, nou koe se net mear swije. “Briefkes, briefkes!” sei se en makke wûndre maneuvels nei de hird út, hwer de kachel winters stie, “det’s neat om ’e hakken. Mar hy komt Sneins wol ris, o moike! en den sitte heit en mem en ik en Wypkje om ’e tafel en den doar se him net oansjen, Hes-moi, yn in ketier tiid net. Ik ha ’t neisjoen op ’e klok. En hy hat skoen oan mei greate fiters, dy hingje der mei in strik by del en in biwyske fen in hirdfeger ûnder ’e noas.”

“Hwet ding?” sei Hester. Dy harke nou dochs raer op. In hirdfeger? dy der by de kachel? Sa’n ding . . . ûnder ’e noas?

“Ea Hes-moi, ’t is mar in snor,” forgoelike Wypkje, “to Lys, meitsje Hes-moi sokke mâlle dingen net wys,” biskrobbe se Lys mei in sûr gesicht. Hwa wit, hwet ’t fanke der strak ansens noch útflapte!

“Nou en hwet sizze heit en mem derfen?” hifke Hes-moi. It foel Wypkje einliks mar hwet ôf, Hes-moi wie neat net oerémis, ja ho scoe se ’t einliks sizze, der neat net mei forhearlike. En heit en mem, hwet wierne dy der oars mei op ’t snjit! Heit prate der al oer, hy scoe mar ris mei de famkes nei Ljouwert om elkmis in nije fyts. Dit sette sa moai yn mei de âldste, it koe nou wol in taest yn ’e pong lije.

Wypkje waerde foarsichtich, nou ’t Hes-moi it spul sa koel opnaem. “It is noch mar losse forkearing,” andere hja op moike fraech en do sloech se ynienen yn oar praet, steurdwei.

Hwet mankearde Hes-moi dochs . . .? Dy wie joun sa nuver, krekt as tocht hja om hiele oare dingen as om ’t greate nijs fen hjar moikesizzer. En yn dy hjar libben hie nou ommers de wichtige ûre slein . . . hja waerde bigeard. En hja draeide foar ’e spegel om en hja seach hjar sels op en del oan en o! de tins, dy-t der op folge, wie noch swietter, hja waerde bigeard . . . om hjarsels.—

It skynsel fen ’t kofjepitsje joech noch in flau roundeltsje ljocht yn de greate keamer, mar bûtendoar wie ’t al nacht. Foarhûs skynden in stikmennich moaije ljochte stjerren en as in gouden skip dreau de moanne yn in sé fen fine wite skieppewolkjes.

“Ik scil de lampe mar opstekke . . . To Wypkje, fanke, hwet bist stil . . . Hwer tinkst om, om Grins?” frege Hester en gyng oerein om de blinen ticht to dwaen. Dy bern . . . sa hiet, sa kâld, nou sieten se forweesd neist inoar op in stoel en det kaem allinne, omt hja der ek net bliid ta wie mei dy frijerij, ja berneboarterij. Hwent det wie ’t. Hja achttsjin en hy twa en tweintich . . . nou sljucht nei inoar en oer twa, trije jier in wearaks oan inoar ha. Sa gyng ’t.

“Nou, ho scil ’tmoarn? Ho let moatte wy foart en helje jimm’ my? Hat jimm’ heit der ek oer praet?” sei hja, do-t hja gjin andert krige.

“Hea, wistû ’t ek noch?” sei Lys en stompte Wypkje oan, dy-t foar hjar hinne siet to sjen en to stúmjen en gjin mûle mear iependiich.

“Moike moast de groetenis ha en heit en dy kamen mei de wein hjir krekt twa ûre oan en as moike den klear wie . . .”

“Goed . . .” sei Hester, “en jimme?”

“Wy scill’ to gean hinne. Troch ’t lân is ’t mar skraelwirk oardelûre en mei dit moaije waer rint it licht,” andere Lys.

“Jimm’ mei jimm’ beiden as ek oaren mei?” bigoan Hes-moi út to fiskjen. “Omke- en moike sulvren brilloft binn’ fensels mear noade as femylje.”

“Meine Fink en Jan en Japik de Groot en notaris en doomné Fleurin en dy komme ek allegear,” naem Lys wer ’t wird, hwent Wypkje stúme noch, “en Marinus en Marie en . . . en . . .”

“En Johannes Akkringa fen Brúnegea ek, Hes-moi,” sei Wypkje ynienen mei hjar koele eagen op Hester.

“Nou, nou! allegearre forsocht! . . . Ik moat sizze, ús hiele femylje frijt mei mei Wypk. Ik woe se wizer ha. ’t Liket wol, det de hûnderttûzen út de lotterij to winnen is, en den sa’n keale stedint...!”

De bern harken raer op, sa stie Hes-moi op iene ein. En oars wie hja sa evenredich, det heit sei wol ris, hy hie se noch noait oars as oars sjoen as allinne . . . en do hie mem him de wink jown en hâldde hy him ynienen stil.

“Nou, ’t is der oars hwet deftich,” dy forklearing lei Lys ôf en hja koe ’t mei de hân op ’t hert dwaen, hwent hja hie ’t sels sjoen langlêsten. Allegear kjessenstoellen en moaije sêfte kléden en mefrou hie der yn om stapt mei in prachtige swartsiden japon oan en in lange sleep swaeide hjar efternei. Sa’n sleep en sa’n eptigkeit, der scoe hja hjar ek wol ta bijaen kinne! Det wie lang gjin smeldoek. En keal! Nou sa like ’t wrachtsjis wol by Hes-moi . . .! Seis stoellen en in tafel en in mahoniehouten kast en hwet blommen yn wyt pesleinen blompotten foar ’e finsters en Hes-moi altyd alweroan, mei dy swarte forklaeiersjurk mei rútsjes. Lys wist al krekt, hofolle rútsjes as der op ’e rêch sieten, krekt fiif, sa lang hie hja him al. Keal! keal, by Hes-moi gyng ’t tominsen net út de brede fjirtsjin. Heit sei wol ris, Hes-moi wie sa ryk, det hja koe de hiele bûrren wol by inoar keapje, mar Lys seach it den ljeafst ek mar ris. It rinkeljen fen ’tjild wie ek hwet.

Einliks joegen de jongefammen hjar wer ôf. “Hea,” sei Lys yn ’t foartgean . . . “min bifriest der by Hes-moi yn dy greate holle keamer. “As wy ek âlde fammen wirde moatte . . .! it griist my oan. Dû!” en hja knypte Wypkje ris fyntsjes yn ’e earm.

“Ea ju,” sei dy, “det dûrret noch wol tweintich jier,” en as twa fûgels stouden se de wei lâns nei heites ta, nei de greate pleats op ’e ein fen ’e bûrren.

De wytbipleistere mûrren fen ’e foarhúzing by Reinder Hoara’s blonken helder yn ljocht-moanne waer efter de linebeammen wei. Mem stiek krekt de lampe op, min seach it lytse figuerke yn ’e keamer omskermesearjen mei ’t lucifersdoazke yn ’e hân. “Scill’ wy ris efkes foar ’t finster en sjen, hwet se dogge?” sei Lys.

“Dû bist rare berneftich,” sei Wypkje, mar gyng hjar dochs efternei. It wie in greate keamer, der hja yn opseagen, mei ljocht bihang en in bedsket mei roune doarren. Hea, hwa siet der by heit? Haeije Mulder’s Elle?

“Doarstû deryn?” Lys loek Wypkje oan ’e mouwe. Nou wie Wypkje hjar wer de baes.

“Ea ju ja, dy feint scil ús net opite,” wie hjar skrale treast. “. . . Hwet scoe dy by heit wolle?”

“Hja skrippe ommers, om ’t fanfarecorps oefenje to litten yn ’e skoalle en nou moatt’ heit en Wychman-om meihelpe, tink ’k.” Wypkje hie ’t net fier mis. Elle pleite for ’e mesyk en heit siet der nei to harkjen mei de lange piip oan en ’e skonken oer inoar en sette nou krekt syn geve greate tosken yn in stik keallepoat.

Do-t de bern yn ’e keamer kamen, hoechde min net to freegjen, hwer hja nei útskaeid wierne. Hja liken allebeide fen bistek op heit en heite folk, de Hoara’s, great geweard folk mei brede skouders en rûge bosken gielblond hier, mar seldsum lytse hânnen en foetten. Strang fen each wierne se en gewikst yn ’t praet en fen greatskens droegen hja de hollen heech en waerde hjar gong stadich en steatlik. Deryn liken de bern noch net op hjar . . . de jonkheit biwjukke noch hjar stap en ’e greatskens makke hjar de kúten noch net stram. Mem, det lytse wyfke, hiene se de seldsum moaije donkere eagen ôftrooid, mei de swarte swiere eachsbrauwen en det makke allinne al it moaijste sieraed fen hjar antlit út, det ljochte hier mei syn koper-gouden glâns deroer en den dy eagen derby.

Ja, hja wierne moai, Reinder Hoara’s dochters en as Elle der oait ien fen los krije koe, den scoe hy heech stappe. Hy wie in wees en wenne mei boaden op ’t âlderlike spul, in pear kampen lân fen ’e wei ôf mei in lange tsjustere loane derhinne. It spûke der, sei Lys en noait wie se der ta to krijen, om det Sneins ris lâns to kuierjen en den troch de lânnen wer nei hûs, hwer in foetpaed roan. Krekt as wie hja det plak skou en dy swarte feint noch namstomear. Hwent swart wie hy . . . sa swart as in roek, allinne in lyts hoekje, det wie brúnforbarnd en det wie syn foarholle en syn wangen. En eagen hie hy . . . as koalen fjûr sa gleon. Hja skitteren, do-t hy de fammen seach en hy hie se net fen Lys ôf, dy fen binaudens mar gau ’t breidzjen út ’t tafelslaed krige en breide, det hjar de fingers pimperen. Heit hâldde him ek mar oan ’e praet. Nou hiene se it wer oer syn fôle der-t him al hûndert fyftich goune for bean wie.

“Jo ha der forstân fen . . . kom ris to sjen,” noade Elle him. “Op in Sneintomiddei om in pantsjefol thé, den kinn’ wy ek ris nei ’t Leech ta, det ik oanmakke ha. It joech dit jier in skoane frucht.”

Reinder Hoara bitocht him ris . . . “Ja,” . . . sei hy, “takommende Snein in wike scoe ’t al kinne en den foar melken wer thús.”

“En as de frou der den sin oan hat, om mei to kommen, det scil my oanstean,” sei hy wer. “It is in aerdich kuierpaedtsje . . . it waer jowt him ek noch moai oan.”

Dit waerd’ oannaem. Hearink, tocht Lys, as hy nou mar net seit, de jongefammen moatte ek meikomme. Mar derfor stie Elle Mulder fiersto folle op syn eare en stik. De tiden fen ’e losse frijerij wierne oer . . . it waerde nou earnst . . . hy bigoan om trouwen to tinken, mar de fingers barne oan ien fen Reinder Hoara’s dochters en den blau rinne, det weage hy net. Hy koe syn egen waerde goed en dy liet hy net forminderje troch mei blau ôfskeept to wirden. Dy kekene famkes hiene it mei in man to dwaen, dy noch wol laitsje koe, mar noait om him laitsje liet.

Mem joech hy de hân, mar mei de jongefammen taelde hy der net nei. Hwet in segen, hy gyng nei de doar. Moi manlik wie’r en hy roan rjucht en steil, heit koe ’t him net hâlde mei greatens. O goede! hy seach om, hy seach nei hjar! Hjar hert stie hast stil.

Do ynienen fitere in lytse diwel hjar oan. “Dach!!” rôp hja him lûd efternei fol gekjeijerij.

Kamen se werom? O hearink, hwet hie se dien? “O Wypk!” jammere’ se.

“Sljuchte tutte mei dyn mûlripens,” kibbe dy. Der stie hy al yn ’e doar. “Ik leau, jo dochter Lyske hie boadskip,” sei hy bidaerd, mar krekt as skeaten syn eagen fonken, sa brienich seach hy. Lys winske hjarsels ûnder de groun ef derboppe, mar ûnder dy eagen wei. Dy hiene macht oer hjar, det fielde se.

“Ropst dû oan Mulder,” sei heit rare strang.

Tûzen oaren hiene der hjar mei in leugen útredt, mar det lei net yn Lise aerd. Sels yn ’e panne peid, nou ek opite, al ho min ’t ek smakke.

“Ropstû Lys?” Heit waerd’ lilk . . . det dûrre den dagen en o! den hie lyts memke sa’n krús!

“Ja heit, ik rôp oan Mulder.” Hja wie al lang oerein en stie nou krekt ûnder ’e lampe en ’e moaije kroeze hierflokjes bysiden de holle wynderen hinne en wer, sa trille se, dy lytse flapút!

“Bern ha wol mear sokke oanslaggen.” Der fornédere dy swarte feint hjar mei. Bern! bern! en hja wie sauntsjin jier en twa moanne!

“Hwet moast det Lys? Stietst my to reden ef net?” Heit kaem wer in pear stappen ta de keamer yn en hy fensels ek. Nou stie hy lyk foar hjar.

“Ea nou, hwerom joech Mulder ús ek gjin hân? Derom moast ik “dach!” roppe, heit,” en hja krolde ’t read lipke forachtlik op. Hy scoe hjar net oer staek sette, hwet tocht ’r, dy Elle!

“Lytse famkes hjar sin moat min dwaen, net?” glimke Mulder efkes o sa fyntsjes en eart hja der om tocht, pakte hy hjar hantsje beet en hâldde it yn sines, lang, fierst to lang. Lys waerde der hiet en kâld fen, hjar tocht, hja koe wol swime. Do seach hy hjar oan en ynienen bettere it wer oer . . . O dy feint, dy freeslike swarte feint! “Nou, binn’ wy nou wer goede maten?” frege hy. De lytse diwel hjitte hjar, siz né, Lys, wit hwet hy den docht, mar det liet hja der mar net mear op oankomme en dimmen flústere se: “Ja . . . to lit my los.”

Noch ienkear seach hy om nei det lytse kopke det fol biskamsumens him foardel bûgde, do gyng Elle Mulder nei hûs.—

“Hwer hat de boer jisterjoune dochs hinne west? Der hinget jo in greate ljochte hier oan ’e mouwe,” pleage de âld hûshâldster him ûnder ’t kleanboarseljen wei.

“In minske moat ris hwet fordiwedaezje ha,” helle Elle derom hinne en skûle wei efter de Ljouwter krante. Hy fielde, det ’r read om ’e holle waerde.

“Ik seach ljeaver om in wiif. Den ha jo fordiwedaezje,” sei de hûshâldster wer. “Der binn’ sa ’n bulte, de boer kin to kust en to keur gean . . .”

“Is ’t net om my, den wol om myn ryksdaelders,” sei hy bitter . . . “mar ik moat ien ha, dy-t my lije meij, Foekje. En ik ha der ek gjin sin mear oan, om nei alle setten en pretten ta to reisgjen. It lykje der wol frouljuesmerken. Ik siikje de hynsders ljeaver op ’e stâl.”

“Mar dy lit min ek wol ris bidrave. De boer moast mar ris nei Reinder Hoara’s frouljue ta. Der kinn’ jy wol mei foar de kreammen lâns.”

De boer sei net folle, hy brimde ris hwet en seach de reek fen ’e pipe ris efternei, mar hy harke mei saun pear earen, do-t Foek derfen op ’e tekst rekke. Foaral dy lytste, det wie in oanfallich ding, sei se, dy moast hy him net ûntkomme litte.

“Nou,” sei Elle Mulder, “ik scil hjoed op brilloft. Hwa wit, hwer it noch goed for is. Soargje jo for de klean en det de skoen noch ris ôfpoetst wirde?”

“So?” sei Foek, “scil de boer ris sjen, ho-t it tagiet? Takommende jier licht sels.”

Do lake Elle Mulder sa frjeonlike aerdich, det allinne dy laeits syn antlit moai makke. “Kom Foekje,” sei hy, “jy wite ommers ek wol, ’t is fen Oebele Hoara en Els. Dy ha fiif en tweintich jier troud west. Yn ’t span sitten, Foekje.”

“Det scil den ek wol aerdich útritsen wêze,” pleage dy werom. “Sa’n sile went wol om ’e lea fen ’e ljue.”

“Jy prate, eft jy der ûnderfining fen hawwe,” gekjage de boer wer.

“Ik net, mar wy prate ris wer oer twa jier. Den scil de boer der wol ûnderfining fen hawn ha en al joegen se jo den ek in dûbbelstûr, jy woene net werom, boer.” En do gyng Foek glimkjende foart.

Det wie sahwet ’t âld bistel yn ’e hûs; as ’t der op oan kaem, hie se de boer selst noch ûnder ’t plak. Nou woe se perfoarst ha, hy scoe trouwe, mar det wie in swier stik for him, der koe hy him min ta bijaen. Hy mocht wol frouljue lije . . . der hie ek wol ris in inkelen ien west, dy-t hy tige heech sette—mar ’t wie optlêst altyd wer mei in stilte bislein. Krekt as koe de fonk net sa fier komme, det dy syn herte yn flam sette. De rjuchte op ’e rjuchte ûre hie der sikersonk noch net west . . . en dy-t for him yn ’e widze lei wie, moast noch komme, hwa wit, hwer wei.

Nou hjoed scoe hy der mar ris op út to feestjen. As hy him der goed ynjoech, lake hy smaeklik yn himsels. Hy en in feestje, det peare min, det wie in kreupel span hynsders net wanlyk. Hy wie ommers fierst to earnstich for de wille, om ’t mar planút to sizzen, einliks to âld for syn seis en tweintich jier. Hwet scoe hy der dwaen? Earst in hiele útrissing, de swarte út ’t lân, de tilbury út ’t weinhús, sels yn ’e klean, in nauwe board, de knoapkes wei en den foart. Prinshearlik op in stoel yn in frjemd hûs, ite en drinke hwet ’r net mochte en prate oer dingen, der hy dochs gjin aerdigheit oan hie. Scoe ’r ek noch thúsbliûwe? Mar ynienen seach hy Lys Hoara klear en dúdlik ûnder de lampe stean en it ljochte hier hie se as in goudene krâns om ’e holle.

“Foek!” rôp hy. “Help my ris efkes ta de jas. Hy is sa nau det. Ik leau, ik bigjin to groeijen.”

“As de boer mar ris efter in pear lytse jonges oan moast, dy-t noch net allinne bitroud wierne, den gyng ’t fet der wol wer ôf,” sei Foek en histe him yn ’e swart lekkense jas. “En nou woe ’k wol, det jy der hjoed ris ien seagen, dy-t jy lije mochten.”

“Dy binne der hjoed net to keap.”

“En Reinder Hoara’s famkes den? Wychman Hoara en ’t wiif en Hester komme ek fensels en doomné’s folk, Marie en dy . . , dy’s nou ek great en Oebele Hoara hat sels ek twa dochters, boer.”

“Ja, ja,” lake Elle, “ik ken se. Hja binn’ likernôch noch in heale holle greater as ik. Né Foekje, dy binn’ my to djûr. Dy kostje my tofolle oan klean.”

Sa jage hy de gek deryn, mar it wie foar gjin dôvemansearen sei. Syn plannen wierne folryp, it frijgeseljen bigoan him tsjin to stean, mar trouwen—der hinge hy ek raer tsjin oan. Hy wist wol, den moast der heind en slein wirde, den wie der noch ien, dy ’t stim mei yn ’t kapittel ha woe en as ’t ris min útfoel . . . den wie ’t in miskeap for ’t libben.—

It wie yn ’e droegersrite en ’t waer wer like moai as jister mei súdeastewyn en in bleke hjerstsinne boppe oan ’e kleare loft. De giele ikebeamsbledden stouden de swarte op ’e rêch en ’e bern sieten mei grage mûltsjes yn ’e wâllen to toarnbeij-iten, mei krânsen fen fjûrreade hjerstbledden yn ’t hier en wylde kantsjebottels op ’t boarst. It ierdappellof forwile op ’t lân en in nije sneed klaver bloeide en geure al wer, krekt as moast der noch in simmer komme. In bried jonge einen sylde yn ’e poel om en in stik twa hazzen makke mantsjes tsjin him op ’e rogstoppel. Jonge, it wie sa’n moaije dei en den oer dit alles it stille, bleke hjerstljocht, krekt as ’t troch sidene sulvergazen skynde, dy onsjenbre fingers twisken loft en ierde spanne...

In kloftsje jongfolk roan foar him út. Hastingers fensels, tocht hy en syn opskerpe each kipte optslach dy iene der út, der hy sont jister faken om tochte. Mar nou foel se him ôf, it wie súver noch in bern en sa slingere hja der ek lâns. Der siet noch gjin stevichheid yn en de klean dy hingen derom, allegear flodders en linten . . . . Né, né dit waerde neat. Dy âldste, det like better, mar der stike doomné Akkringa’s Johannes om. Sa wie ’t nou altyd gien . . . op ’e skoalle ek al, it pastoarsstik wie for him en de oaren mochten de ongânzen opplúzje.

d’Iene nei d’oare gyng oan kant, sa ried hy se foarby. Hja hiene net iens sjoen, det hy ’t wie. Kom, nou koe hy moai ris efkes troch ’t gleske sjen, den hie hy se krekt yn ’t fesier.

De foarste fen allegear det wie hja, lang en licht mei in greate hoed fol wite fearren op. Sûnder det hy ’t himsels tajaen woe . . . hy waerde hwet oars, nou ’t hja sa lyk op him ynkaem en der gjin erch yn hie, hwa ’t hjar sa skerp opnaem. Hja like nou lang sa gnap net as jister joune, hja wie ek fierst to bleek nei syn sin en sniggelich en ynfieren like se ek.

Dos der mar in streek troch. De hiele joun seach hy net nei hjar om en hy siet himsels der al yn ’e wei op dy brilloft. Hwent dy sleauwe jonge, dy Marinus wie net by Lys wei to slaen en det folk der yn ’e hoeke waerde sa lûdroftich, det Wychman Hoara sei, hja moasten mar ris mei-inoar yn ’t tún en springe hjar der út. Fensels, det wie in stik bûter yn ’e brij. As in flecht bijen swarmen se derút en kuieren foardoar om yn ’t slingertún en einliks waerde d’iene nei d’oare efterhûs wei.

Elle Mulder bleau by de âlde ljue sitten, him tochte sa’n berneftich spul, der hearde hy him for to mijen, mar syn hânnen jûken him fen ûngedild. Hwer wierne se hinnegien? Hy seach Lys de oaren al efternei slingerjen en ho de glâns fen ’e moanne falle scoe op hjar ljocht hier, det wêze scoe as goud.

Hy gyng der stil út, de oaren efternei. De moaije wite wynhoun fen Oebele Hoara sprong by him op . . . “siikje jonge, siikje!” hjitte hy him en dy roan mei blide sprongen foar him út nei de spjirrebosk ta efterhûs.

Dit wie sa’n stikje natúrtún. Oebele Hoara hie it oanlei for de bern om yn to boartsjen, nou waerden de beammen great en kuieren hja der as greate fammen Sneins noch wol ris yn en lieten fjirder waeksje, hwet waeksje woe. It njirrekrûd skeat der op mei hiele moaije greate fearren en ’e kamperfoelje en wynsels slingeren dertroch en ’e fûgels nesselen der by mennichten yn.

Stadich stapte Elle Mulder de houn efternei. Hy hearde se wol laitsjen en oangean en stil gyng hy op in âld houten bankje sitten en wachte. Moed om nei ’t jongfolk ta to gean, hie hy net en yn ’e hûs by de âlderen to sitten, der koe hy him ek noch net ta bijaen. Nou dit bankje, dit wie de middenwei.

It wie noch net sa let . . . it jounrea flamme noch nei yn ’t Westen en troch in gloppe yn ’e beammen seach hy de moanne oer ’e bidauwe finlânnen opkommen as in fjûrreade greate bol, krekt as hja yn in sé fen dauwe dreau.

Stil! der kamen guont oan. Hark, hja hiene ’t oer him. “Dy Elle! hwet in stiif petret!” sei ien. “Heal fisk, heal fleis,” lake in oaren. “Hy moat yn heite briedstoel by de hird,” O hearink, det wie Wypkje fen Reinder Hoara’s dy hie ’t wird, dy koe sa fyn gekoanstekke.

“Ea kom, hy moat mar mei Hes-moi trouwe,” lake in oaren en det wie Lys. Det hearde hy dalik oan ’t lûd—it klonk sa helder en fris as ’t fallen fen ’e drip yn ’e reinwettersbak. Det der sa oer him praet waerde, stiek him danich. Hy woe wol, det hy dy lytse diwel hjir mar ris efkes allinne hie, den scoe hy se wol opsitten leare en ongenadich ek en hy lake, det syn wite lytse tosken yn ljochtmoanne skitteren.

It praten hâldde oan, mar al fjirder ôf, hja gyngen grif yn ’e hûs. Mar krekt as hearde hy yn ’e fierste hoeke noch lûd. Fensels doomné’s Johannes en Wypkje, dy scoene inoar noch wol wit hwet to fortellen ha op sa’n moaije joun. Krekt as de natúr sokke moaije jounen de minskne ljeafde bigrypt en hjar seinet mei ljocht en kleuren, det dy ûre mar ûnforjitlik wirde scil for hjar, dy-t se bilibben.

Der kaem ien oansnjûrjen, it paedtsje lâns, lyk op him ta. Dy seach him net.

“Ho!” sei hy ynienen en stie midden yn ’t paed, lang net rouwich oer dizze ontmoeting. Alhiel foraltereare, deastil bleau Lys stean, der se stie en roerde gjin lid. “Lit my troch, Mulder . . .” sei se einliks hiel súnich. “Ik moat foart.”

“Ik ek,” andere hy, “scill’ wy togearre?” De fraech wie sa ienfâldich det, mar der lei in oneinigen bult mear yn ’e toan, hwer dy wirden op sein waerden.

Hja smiet de holle yn ’e nekke en seach him lyk oan. De moanne skynde hjar krekt fen toside op ’e bleate holle en ’t like, as foel de wjerskyn fen de glâns fen dit great bosk hier oer hjar hiele antlit, sa moai wie ’t optheden mei dy persikreade gloed yn de bleke wangen en dy lippen, noch bidauwe fen ’s libbens moarnskoft.

“Togearre? Jowt det wol pas, Mulder? ’k Bin ommers noch mar in bern! Hea, hwa sei det jister ek? Wel ja, jo sels.” Al ho bang ’t hja ek for him wie, det scoe ’r hearre, sa goed wie ’r net.

Hy fielde, ho-t ’r ta de hals út read waerde, mar de skimerjoun forklapte ’t net mear. Hja hie him boppedien noch útlake. O dy frouljue! Nou moast hy in puntich wirdtsje werom ha . . . mar och, hy wie net in gewiksten prater, der koe hy se net mei bilêze en einliks ek mar neat net gnap, sei de spegel him wol. Hwet hege dunk hie hy optlêst ek wol fen himsels, om eagen op dit jonge bern to smiten, dit teare moaije jifferke?

Hastich gyng hy út ’e wei. “Ik leau, wy habbe inoar nou neat mear to sizzen,” sei hy steurd. “Det jy in grap sa opnimme scoene, wist ik net,” en sûnder mear nei hjar om to sjen, kuijere hy de bosk fjirder yn.

“Hea!” suchte Lys en foel op ’t bankje del,—“hwet in bange feint! Ik woe wol, det ’r sei hie, nou scil ’k dy ris straffe en hie my ris meinaem yn tsjusterst fen ’e bosk . . . wrachtsjis, ik leau, den mocht ik him hiel wol lije,”—en do lake hja. Elle mei in faem yn ’e bosk, det wie dochs fierst to pitertuerlik.

Mar as hy nou ris tige lilk wie op hjar en fortelle it oan heit-en-dy Snein! O hwet hie heit hjar jisterjoune it mannuael oplêzen, folle en net genôch! Det hja noch to lyts wie, om los to rinnen—det hja noait wer yn ’e keamer komme mocht, as der hwa wie en as hja wer sokke gekke setten diich, den scoe se nei Hes-moi ta, om stemmigens en bidaerdens to learen. “Hwent sjoch,” sei heit, “Hes-moi bliûwt hjarsels altyd gelyk, der kin ús Lys fen leare.”

“Och kom,” hie mem sei, “de wyn skûmmet noait heger as hwennear der krekt yngetten wirdt. Lys is noch to jong—lit se earst mar ris útspringe.” Lys hie memke wol om ’e hals fleane wold for dy wirden—mar heit siet der by en dy woe sokke stedske flauwigheden út noch yn net lije.

Hja hearde, ho-t it oare jongfolk sjongende wei yn ’e hûs gyng. “Kom,” tocht se, “ek oerein . . . Hwer scoe hy nou wer stean to koekeloerjen mei syn swarte eagen? d’Ald roek, dy-t se ris yn ’e kouwe hawn hiene, seach krektlike gleon en mei lange stappen fen ’e kliene rjuchte skonken trêdde se hiel stil troch ’t struwellegûd en nei de sleat ta, dy-t efter de bosk troch roan. Ja, der stie ’r al en seach de reek fen in sigaer efternei.

Efkes kjel-meitsje, joech de snaek yn hjar hjar yn.

“Piba!” rôp se en stie mei in sprong foar him, krekt noch in bern, det oan ’t pypforside-boartsjen is.

Strang en earnstich seach hy op hjar del. Der koe net in glimke ôf. “Gien yn ’e hûs, ’t is to kâld mei de bleate holle,” warskôge hy. “En ’t jowt ek gjin pas for jongefammen, hjir noch alline om to strúnen.”

“Jo binn’ der ommers,” sei Lys. It ûntfoel hjar, sûnder det hja it wiste, hwet dy wirden wol net for in harker bitsjutten.—“To, wêz nou net lilk, den is de hiele joun bidoarn . . .”

“Der binn’ ommers safolle plezieriger maten, hwet kin ’t den skille, hwet dy âlde Elle docht ef seit! Hy moast mar mei Hes-moi trouwe, net? Den hat hy syn gelikens,” sei hy bidaerd-wei, mar de spot fen hjar eigen wirden gyng hjar troch alles hinne. Dy feint sette it tsjin hjar yn ’e kant, for him wie se neat mear as in mûlryp bern, det min troch de fingers sjocht ef op de fingers tikket, krekt sa’s ’t yen sinnicht. It mûltsje, det sa fol bizigens siet, foun gjin wjerwird werom. Elle Mulder hie hjar fêst-set. As in warrich floddere fûgeltsje tocht hja ynienen om heit en mem—hja hie wol gûle kind en mei ’t kopke foardel joech hja hjar swijgsum ôf.

Elle smiet de sigaer wei en wie hjar mei in pear stappen op ’e side. It wesentsje, der hy sa’n aerdigheit oan hie, liet hy sa mar net rinne. Dizze iene minuet woe hy binuttigje en as wie ’t syn rjucht, lei hy hjar ynienen de greate siden sjael hwet tichter om ’e skouders en gyng deun neist hjar lâns. “Ik leau, wy bigripe inoar forkeard,” bigoan hy en syn lûd wie oars as oars, tocht Lys.

“So,” sei hja en helle oan yn ’t rinnen, bang en bliid fen beiden, hwet der nou komme scoe.

“As wy ris tiid hiene, om ús út to praten. Licht, det wy den frede slúte koene.”

Al ho jong as Lys ek wie, hja mirk it wundre skoan, hja woân in tûmbré groun. “Ho miene jy det nou wer? Ik leau, ik bin noch to berneftich for sok wize-minske-praet,” stikele hja wer fyntsjes wei. Hja woe hwet wille fen ’e sege ha op frouljuesmenear.

“As ’k ris op in Sneintojoun by jo komme mochte . . .?” frege hy twisken hoop en freze yn. Nou hie ’r him oerjown oan ’e lytse skalk foar him. As dy genade kenne scoe?

Lys birette hjar ris . . . in bult sin hie se der net oan. “Nou den moat det mar,” sei se einliks. Om heit en mem doarst se net heal sizze fen né en hwet scoe Wypkje raer sjen, mar o! sa’n lange Sneintojoun mei dy feint allinne, it griisde hjar nou al oan. Hwer scoe se it mei dy earnstige swarte feint oer ha? Gekheid wie ommers altyd skearing en ynslach en det joech den gjin pas. “Dû moast op ’t stik ôf prate en net laitsje,” hie Wypk sei.

Fjirttsjin dagen letter seach Lys Elle Mulder it paedtsje by hjarres opkommen, stiif en stemmich as altyd yn ’t swart lekken mei in gelegenheitsgesicht.

Hja skattere it út ’t foarhús.

“Hark ris Lys,” sei heit, “as dit mei ienkear ôfrint, den wyt ik it dy. Elle Mulder stiet heech oanskreauwn by my, in opslûpen fanke moat him de gek net oanstekke. Bigrepen? En dû hâldst dy dimmen en ketoen en praetst forstânnich . . . dû bist nou great, Lys.”

Lys suchte en naem de earste ûre heite wirden yn hjar acht, do wie se wer de âlde, mar Elle Mulder mocht se noch like ljeaf lije, derom net. De frissens fen hjar wezen hage him seldsum; it nije, minlike fen hjar blide jeugd, der noch net iens it skaed fen in simmerdei oerhinne gien wie.

Dy joune seach Elle Mulder for ’t earst mei bikende eagen de faem, dy-t for him yn ’e widze lei wie.

Back to IndexNext