VIII.

VIII.Ientônich biggelen de teidrippen fen ’t tek . . . mei greate seurderige drippen, nou en den ris ien en al det brúne wetter roan yn ’t tún gear yn poeltsjes en sipere stadichwei nei de fiver.Oeral leine noch plakjes útteide snie . . . ûnder de piperbeamkes, tsjin ’t berchje oan, hwer de earste wite wyfkes de nijsgjirrige kopkes opstieken en oan ’e Noardkant op ’t weinhús fen ’e posterij, mar de Maertesinne skynde se njonkenlytsen wei en kûstere mei in ljeaflike bleke glâns de sponsige groun, der eltse foetleast yn in great wetterplak útwekke en der rein en wyn nou sa lang ketsjerûmte hawn hiene.De winter, dy greate skabant, hie syn possenaesje útspile, min fielde de foarsizzing fen ’e maitiid yn ’e frisse, bolle wyn, dy-t súdliker roan en ’e wite skieppewolkjes foar him útdreau as in noedlike hoeder de earste lamkes.De sinne forheldere de drôvigens fen it winterlân en brochte ek yn ’t herte fen ’e Hastinger minsken wer nije libbenshope.Doomné Fleurin stie foar ’t finster yn syn stedearkeamer en seach mei skerpe eagen troch in gloppe yn ’t tún oer it keale, wintereftige lân, det nou dochs al wer de kreft yn him droech, om in simmerfrucht en in sichttiid jaen to kinnen.Mar dy scoe hy hjir net mear sjen. As de sinne om ’t Hastinger lân hjar goudene girle lei en ’e rogge oer ’e lânnen waeide, den wie hy hjir al net mear. Om ’e bern woe hy nei de stêd en in birop nei W. dizzer dagen kaem him net ongelegen en ek net únforwacht. It wie opstutsen spul—foar in set wie hy al oansocht for det plak, mar do koe hy noch net út ’e ried komme.Hy hinge oan Hastings, hast as in âlder oan syn bern. It moaijste bidriûw fen syn libben hie him hjir ôfspile . . . yn dizze keamers mei hjar greate jounskaden wierne syn hearlikste dreamen forwesenlike. Clare hie hy hjir ynhelle as syn wiif en yn in hoeke fen ’e foarkeamer hie de widze stien for it earste bern fen dit wiif, det hy sa ljeaf hie. Ja, dit âld hûs mei al syn oantinkings hâldde him fêst, krekt as hie ’t der op set, him by eltse stap noch ris hwet út dy âlde tiid tobinnen bringe to wollen, ljeave, âlde dingen, dy-t sims al lang forgetten wierne.En it âld hûs krige help fen ’e Hastingers. Dy kamen by kloften, stil en yn hjar sels keard en hiene net folle to keap en forgeaten sims wol iens, om der oer to praten, mar doomné koe se wol en merkbite wûndre skoan, hwer se as in top noch om hinne draeije woene en den optlêst, as hja foart scoene, kaem ’t hjar noch yn ’t sin en den knypten se him trouhertich yn ’e hân en seine, hja koene him net misse hjir.Allinne Wychman Hoara, dy kaem net, der siet noch âld sear do mei det hûs for Warmolding en hy scoe doomné de holle net yn ’e skoat lizze, syn libbensdagen net. En hy bleau stil wei.Det stiek doomné al hwet en it brief rekke dertroch egenlik noch in pear dagen earder foart.Nou wie de kûgel troch de tsjerke . . . de Hastinger dagen teld. Fleurin hie oan ’e wûnderlike macht tajown, dy him twong, om foart to gean, hwerom en hosa, det wist hy egenlik sels net, hwent desnoads hiene de bern ek wol nei de stêd ta gean kind to learen en det se der den in kosthús for sochten. Tine bleau dochs thús . . . it sintsje yn ’e hûs koene heit en mem net misse. Det der ek in bulte selssucht ûnder roan, woene hja hjar sels net bikenne.De Sneine deroan kondige hy it ôf fen ’e stoel. It lûd trille him efkes . . . do seach hy wer frank en frij om him hinne. Hy tochte om ’e njuggentsjin jier, det hy hjir stien hie en de forwachtinge, dy-t him do bisiele, do-t hy hjir for ’t earst oer ’t lytse tsjerkje seach en hwet der fen forwesenlike wie! In bidroefd bytsje! Dingen, dy-t bûten syn wil stiene, hiene in biroering brocht yn ’e gemeinte, de soosjalisten binammen en de neirin, dy-t hy earst hawn hie, forroan njonkenlytsen yn ’e trouwe opkomst fen in lyts heapke fêste tsjerkgongers. Och, hwet wie der dochs mar in bytsje tolânne kaem fen it sied, det hy oan ’e ikker tabitroud hie . . . eart en foer fen beiden.Mar dochs . . . ien siet der ûnder it tsjerkefolk en as ’t wêze moast, hie hy noch wol ris wer njuggentsjin jier yn in oar Hastings forkeare wold, allinne om noch ris in twadde Warmolding as de forlerne soan wer de wei to wizen nei it Heitehûs. Dy man, omkeard as in blêd oan ’e beam, kaem him altyd wer yn ’t sin yn mismoedige eagenblikken. Gjin minske hie oait wer spyn oan him bifoun—hy wie mei it libben en ’e maetskippij forsoend en doarst de holle wer frij opstekke.Allinne ho’n war hy ek dien hie, de heimnisse, dy-t der noch as in skaed op syn libben lei, dy koe hy net oplichte. Hy fortocht ien, det dy it mar koe en det wie Wychman Hoara. Dy twa hiene hwet twisken inoar . . . hwet onforsoenliks en elk for oar bismoarde it yn syn eigen hert, sa’s stiifsettige minsken det kinne.De postloper baeide troch ’e wiete paden mei greate learzens oan. Dy brocht nou ek al in lyts tweintich jier alle nijs by him binnedoar. Hy koe ek net sjen, det Piter minder waerd’, hy stie noch like feardich en steil op ’e rjuchte skonken en ’e bizigens lake yn syn ljochte eagen.Griet, de faem, fleach der al mei steande earen hinne.“For my?” sei se en seach him mei bigearlike eagen nei de hânnen.“Dû kinst der op sjen, fanke,” sei dy. “’t Is for de jiffer,” en liet him yn ’t brieveboske falle. “Hwa wit, hwet foar moaijs der net yn stiet to lêzen!”“Ea, hwet scoe ’t!” sei de faem spitich, “neat om ’e hakken, in briefke fen ’e naeister ef sa ef sa’n stoaters briefke út ’e stêd.”“Dû hoechst net sa op ’e stêd to smeulen—yntkoart giest der ommers sels hinne mei doomné en dy.”“Mis jongkje, ik ha my al oars bistege.”“En by hwa det den?”“By Elle en Lise’s.”“Haeije wennet ek net fier ôf, wol?” De faem krige in kleur en hie ’t wjerwird al op ’e tonge, mar Piter post wie al foart, batste troch snie en wetter nei de wei, dy-t mei glinsterige wiete plakken iensum foartbochte troch it stille doarp.It grille Maertejounljocht spegele him wer sa’s âldtiids yn ’e tsjerkefinsters, it thépitsje barnde en biskynde de trije minsken, dy-t der al sa faek yn in nochlik rountsje, by inoar sitten hiene, do barde der hwet bisûnders yn dy greate keamer fen ’e âld posterij to Hastings.Tine lei in brief op ’e tafel. “Wol heit dy ris lêze, heit?” sei se hiel sêft—do gyng se der stil út.“Hwet scili’ wy nou ha?” lei yn dy beide âldeljue hjar eagen to lêzen en Fleurin bûgde him foaroer nei ’t pitsje ta en lies by it skimerige ljocht dy brief, steile stive letters op fyn bêst pompier.len amerij hearde min neat as ’t tikjen fen ’e klok, do sei hy: “Clare, lêz ek ris.” Syn lûd wie oars as oars—hwet der yn stie, moast him yn ’t herte troffen ha.“Der is dochs gjin swierrichheit?” frege hja en hjar kiel knypte hast ticht fen eangstme. “O Frans, gjin swierrichheit?” en hja wie oerein en neist him.“Det’s sa’s ’t dû ’t neame wolst,” sei hy. “’t Is in fonk, dy-t yn ús hûs oerwaeit is, Clare—in flam wirdt it ef ’t rekket wer út, mar de noed is úzes.Sa wie ’t. De noed wié hjarres. Hja hiene in bros stikje minskelok yn hânnen en hifken en hâlden it en wierne allebeide hjar ried to’n ein. Nimmen woe der hândiedich oan wêze en dochs der moast in ein oan.“Det ús dit hjir noch oerkomme moast,” sei Fleurin mei in sucht. “Ho moatt’ wy ’r mei? ho scill’ wy ’r mei? To Clare, siz dyn sin ek ris.”“Dû bist de man, dû moast it wite. Dit siz ik ienkear en for altyd, yn sokke saken rear ik net om.”“Hast’ der oait om tocht? Tine Fleurin as boerinne to Hastings . . .”“Ik ha oare dreamen dreamd, Frans, det’s wier, mar ’t bern sels . . .”“’t Bern sels? Dy rekkent noch net mei. Hjoed tinkt dy sa en oer twa—trije jier krekt oars om. En det scil sels hjar lok forgoaije! Der ha wy se net for greatmakke.”. . .“Mar hy mient it . . . Dit brief is echt . . . ik siz dy dit . . . hy hat se ljeaf . . .”“Det scil ’t wol, mar hja scil net as bút forfalle oan dy jildwolven! Hwet scil Wychman der oer rekkene ha, wiken lang, as ’t der wol lâns koe om ’t jild. In doarpsdoomné ha de ljue faek net folle yn ’e rekken.”“Dû bist bitter,” sei hja goedlik wei. “Wy moatte dy saek ris bisjen en wer bisjen . . . ús der oer bisliepe.”“Ik wit nou súver net, ho-t dy jonge de drystens ha doar en skriûw Tine. Det komt fen al det gefljoch nei inoar ta mei Lys.”“Hja ha dochs ek as bern mei inoar boarte,” forgoelike hja en in lyts jongkje kaem hjar yn ’t sin, det hjar mei syn moaije brúne eagen sa oansjoen hie yn dy wein op reis nei Hastings ta—jierren, jierren lyn.“Dû hâldst him de hân boppe de holle, dû hast him licht wol stibeleare. As de ljeafde der middenmank giet, binn’ jimm’ allegearre sa dom as skiep.” Clare koe ’t opljeppen aerd fen hjar man wol, hja gyng stil foar ’t finster sitten en joech him gjin andert.Sá kaem de onfrede yn ’e hûslike keamer to Hastings. Clare seach bidrukt en Tine hjar eagen wierne read. Doomné Fleurin kaem min to hearren noch to sjen—dy siet op syn stedearkeamer en der tyspelen rare dingen him foar eagen om en hy makke himsels sa op om neat, det hja krigene net in goed wird mear fen him. De hiele forhúzerij en ’t nije plak waerden oan kant skouwd for dit gefal, der hy as in stien oer stroffle wie.Alle dagen bitarden de snieplakjes ta in lytser plakje en do-t der mei in goed wike neat mear lei, wie doomné Fleurin syn tiid fen birieden om.Clare en hy sieten dy joune stil by inoar yn ’e keamer, do seagen hja him oankommen únder ’e hege boekebeammen as in great swart skaed yn ’e gloarje fen ’t flammige poarper fen ’e joun. Syn stap wie stevich . . . syn djip lûd hie de klank fen de blide forwachtinge . . .Ien amerij stie Fleurin yn bistân . . . krekt as bisefte hy efkes, ho wreed as ’t eigentlik wol net wie, om syn eigen bern yn dizze wichtige saek net iens to kinnen. Mar wist hy net better, hwet hjar foege . . . hy as heit? dy-t de wrâld en ’e minsken koe! Bern hiene noch gjin stim yn ’t kapittel, derfor wierne de âlden der, om oer hjar lot to bislissen.En det diich hy.“Kom yn, Hoara,” sei hy, wylt hy sels dizze bútenwenstige bisite de doar iepen diich. “Wy forwachten jou.”“Det tocht ik,” andere Fokke Hoara koel werom en kaem mei lange stappen efter Fleurin oan ta de keamer yn.Det foel him ôf, Tine siet der net op hjar leech stoeltsje, hwer hjar fyn bleek kopke oars sa moai útkomme koe as in plaetsje efter de blommen wei.“’t Is dochs allegear goed?” O ho fyn hearde it memmeëar! Dy klank fen ljeafde yn det foarse manljueslûd! En det onwennige sjen fen dy eagen nei ’t leech stoeltsje diich hjar súver sear.“O mei Tine, mien’ jy? Dy is útfenhûs nei ús nij plak ta, in dei ef hwet.” Fleurin sei det ûnforskillich wei, Fokke tocht noch net iens, det der hwet efter sitte scoe. Hy wie noch fierst tofolle in natuerbern sûnder erch ef kweatinken. Tine en hy mienden it inoar—it oare, och, det wie mar bysaek. Min hearde de âlden der yn to kennen, mar oars—wierne it dingen, dy-t min mei yen eigen hert útmakke.“Gien sitten,’ noade Fleurin en sette de sigaren foar him del. Clare geat him in pantsjefol thé yn en siet der do by, deastil mei de hânnen yn ’e skoat. Hja tochte om Tine, en om ’e triennen, dy-t er oan ’t memmehert gûld wierne. Dizze wie in man . . . ho scoe hy ’t opnimme? Wie ’t bern noch mar lyts, det al hjar bigearten forfuld wierne, as hja mar op memme skirte yn ’e sliep falle mocht!Nou stie hjar moaije blom to bloeijen en de noed wie hjarres.Fleurin siet him noch to bitinken, ho-t hy ’t wol op ’t fetsoenlikst sizze scoe, do bigoan Fokke Hoara der sels oer: “Doomné,” sei hy, . . . “ik kom . . . om to . . . freegjen, ho-t myn brief opnaem is hjir by jimmes. Hy wie for Tine . . . en troch hjar for jimm’, det scill’ jimm’ nou ek wol witte.”Syn eagen skitteren . . . syn hiele antlit teikene opwining en blydskip. De sillichheit fen it bisit bitsjoende him mei hjar moaijste foarspegelingen. Hy prate op ’t stik ôf . . . koe syn eigen waerde, det ’r in Hoara wie. En strak ansens, né optslach, den hie hy syn lok . . .!“Ik leau, scoe ’t net better wêze, as wy der mar net mear oer praetten. Det wy dit brief mar forgeaten, Hoara,” woe doomné him derút wine en hie de eagen net fen syn gleon eintsje sigaer ôf. “Ik kin jou der wol ris oer skriûwe.”Do wist Fokke Hoara ynienen alles . . . Hy stie hjir as in bidler en hy scoe mei lege hânnen foartstjûrd wirde.It forset krige him yn ’e macht.“Nou in brief skriûwe, scoe wêze as woe doomné him fen ’e saek ôfmeitsje. Ef is det altomets ek sá? Moat ik det tinke?”“Sa kin ik net mei jou prate, jy binn’ fierst to opljeppen. As jy bidaerd wierne . . .” sei Fleurin koel.“Ik bin bidaerd,” andere Fokke koart-ôfbiten. “Hwet binn’ de reden?”“Bin ik forplicht jou dy to sizzen? Ik leau, der twingt gjin minske my ta,” sei Fleurin, hwette stoef.“Hark ris doomné—do-t ik wiste, ho-t it mei my gesteld wie, bin ik hjir earlik en frij foar útkaem. Jy kinne net sizze, det ik misbrûk makke ha fen jimm’ bitrouwen en alles bûten jimm’ omgyng, nou?”“Né,” sei Fleurin onwillich wei. Hy bigoan to merken, hjir foun hy partij.“Jy wolle ha, dy brief fen my scil forgetten wirde, mar den freegje ik jou, hwet binn’ de reden?” sei Fokke Hoara noch ris wer en lei de sigaer del. Nou koe hy net mear smoke—nou-t it om syn lok gyng!En do hearde Fokke Hoara syn fonnis. Hjar bern wie to goed, om yn Hoara’s hânnen to forfallen,” sei Fleurin koel-wei.Earst waerde Fokke Hoara read om ’e holle en do deawyt. Hy knypte de hânnen yn inoar, det de knokels him sear diene en syn hiele hert rekke yn opstân tsjin dizze minne bijegening. De keamer bigoan foar syn eagen to draeijen en alles hwet der yn wie en hy hearde allinne de wirden fen dy heit, dy-t as mei mokerhouwen syn lok yn grúseleminten tosloech . . .Einliks hâldde ’r op fen praten. De greate stiltme kaem oan . . . dy fen in minske syn libbenslot-bislissinge . . .Fleurin wachte, hwet Fokke nou to sizzen ha scoe. Mar dy kaem gjin wird oer ’e lippen. Greatsk gyng hy oerein en it flikkere frjemde woest yn syn eagen, s’as de wjerljocht troch de maitiidswolkens, dy-t noch gjin tonger kend ha. Syn meager karakteristyk antlit wie bleek en de flaubochte, swiere brúne eachsbrauwen stieken súver swart ôf by de hege blanke foarholle.Stadich gyng hy nei de keamersdoar, mei de lippen stiif op inoar. En it sjen fen dy hartstochtelike eagen hat Clare Fleurin noait wer forgetten! Krekt as seach hja mei klearigheit, ho-t der ynienen hwet ljeafs yn útdôve, sa’s it ljocht út in âlderhûs, as heit en mem hinnegien binne. Den nimt de deade de ljeafde mei . . . en hjir diich de haet it, de hartstochtelike haet fen ’e Hoara’s.“Frans! kin det sa?” kriet Clare.“Gien him efternei,” húne dy, “en siz, detst dû syn help west hast en ’t noch for him opnimst.”Ynienen hearde Fokke Hoara ien efter him oanrinnen, de lichte stap, dy’t hy sa goed koe en dy-t syn forljeafde eagen sa faek yn Tine biwondere hiene as de mesyk fen hjar wezen.“Sá moatt’ wy net fen inoar gean!” sei hja en hja lei him de hân fol smeking op ’e earm. “Kom mei—Frans moat it wer goedmeitsje.”“Hjir is neat mear to goedmeitsjen,” sei hy bitter. “Us wegen rinne nou to fier út inoar,” en hy diich in stap twa tobek en woe ta de doar út. “As jy kinne, siz den tsjin Tine . . . det ik hjar myn libben lang ljeaf ha scil, sa lang as ik . . . sykhelje. Kinn’ jy det ûnthâlde? Oars—siz mar neat . . . Hja mocht der ris in nacht sliep om brekke . . . det scoe . . my moije.”Clare seach de blauwe eagen fen hjar bern foar hjar, de joune foard’t hja útfenhûs scoe. Dy hjar wegen scoene noait wer lyk op rinne en licht seagen dizze brúne eagen de blauwen fen hjar bern noait wer . . . noait wer . . . Do krige hja in oneinigen meilijen mei him.“Ik scil hjar ’t boadskip oerbringe. It lêste?” frege se mei eangstme yn hjar memmehert.Do skeaten der flammen út syn brúne eagen. “Myn lêste,” sei hy greatsk. “Jimm’ hoeche noait to tinken, det der noch in Tine Fleurin for my bistiet. Dy is joun for my stoarn . . . op dit stuit. Ik hoopje, det it hjar goed gean scil . . . mar hjar plak wie hjir—by my . . . ik hie se ljeaf . . . ja mear noch as det . . .” Triennen forstikten syn lûd . . .Efkes letter liet hy de doar fen ’e âld posterij to Hastings sêft efter him tichtfalle.—De folle moanne kaem op—de keale beamtokken rûzden. Ho earm gyng hy nou werom nei hûs en mei hofolle rykdom hie hy syn hert yn ’e hinnereis net bifrachte? Tine foar en Tine nei! Krekt as foroare de wrâld . . . waerde in parradys, nou-t hy for himsels it wezen foun hie, det by him paste as de blom by de sinne. It libben like him ta in feest to wêzen . . . in great feest, fol fen ljocht en ljeafde en sûnder ien inkele wanklank.En nou?!O ho swiet hie de bigearte west nei bisit en mei ho’n swiere boete efterhelle him it lot! Ho’n knoei joech dy greatske heit him der dy joune . . . syn dochter to wegerjen oan him, omt hy in boeresoan wie. Né, det wie ’t him net, mar hwet seine hja hjir to Hastings fen ’e frouljue fen ’e Hoara’s: hja litten as putheakken, hja forhongeren yn alle folop . . . Hja misten de ljeafde, hwent dy hiene de Hoara’s sels net, det wierne eigennut-sikers. Yn sokke hânnen scoe hjar Tine net forfalle, der wie se him to goed ta. Hja scoe net forkomme as in blom, dy-t de sinne net sjen scil. Hja moast bloeije en pronkje en lokkich wirde en hy! hy wie fierst to min, om hjar det lok jaen to kinnen. Der roan in forkearde ier troch syn femylje—hja hiene in to minne namme!It wie foarby . . . Mar der is altyd hwet fen sitten bleauwn by him, it djippe skaed fen dy heldere simmerdream . . .Der kaem gjin praet fen op ’e bûrren . . . partijen hâlden it for inoar stil en Tine bleau útfenhûs, sa’s ’t hiette, it nije hûs moast ynoarder en de Hastinger dagen koarten yn. Fleurin wie der bliid ta, as him dit allegear wer yn ’t sin kaem, den wie hy net sa hiel tofreden oer himsels. It tikkerke derbinnen en it stille forwyt yn Clare hjar eagen pleagen him danich. It moide him ek wol hwet, det hy dy jonge sa raer ôfsneutere hie . . . mar do wist hy ’t den ek daedlik mar omrake goed, hwer ’t op stie. Sa woe hy himsels sân yn ’e eagen struije, mar himsels frijpleitsje hat hy noait kind en do-t him jierren letter sels hwet tears en ljeafs út it herte skûrd waerde, hat hy earst de smert fen in Fokke Hoara bigrepen.Dy naem him dizze tobekset sa tige nei, det hy waerde der stil ûnder en sa meager as brânhout.“Dû scoest de tilbury ris ynspanne en meitsje in ritsje mei Lys,” sei Martsen Kobus op in goede dei. “Skilt dy hwet, jonge? De hiele fleur is derút by dy.”Lys joech him in triûwke tsjin ’e mouwe. “Fokke is yn ’t frijen keard, moike,” lei hja earnstich út, “en nou maelt hy om dy faem.”“Hea!” sei Martsen binijd. “Fokke?!”“Ea ja, mei Bintsje.”Fokke spotlake der oer, det al syn wite, brede tosken blonken. “Bintsje?!” rôp ’r. “Bist net wiis, Lys? Der scil ’k noait myn eagen op smite, al wie ’t de lêste faem ek.”“Pas mar op, hwetst’ seist,” sei Wychman Hoara, dy-t der ek oanstroffeljen kaem, “’t eart wirdt wol ris foer, jonge, eard’t de winter komt. En Bintsje is in goed fanke, goed, Fokke. Net sa kant fen lea, mar dy-t de midden en ’e beide einen ha wol, rekket foarby . . . det wik ik dy.”“’t Scil ’t wol. Nou, den mar foarby.” Martsen seach Fokke ris skerp oan—’t wie krekt, as glied der in skaed oer syn jong antlit en ’t like hjar nou ek ta, as wie dy jonge âldsker waen yn in wike ef hwet. Hja hie der noait sa om tocht—mar nou merkbite hja ’t ynienen. En hy koe sa ûnforskillich gnyskje om dingen, der hy oars sa fier mei weiroán—det wie hja ek net wend fen him. Nou-t hja sels gjin bern krige hie, socht se hjar oanhâld oan ’e bern fen Gels en joech hjar ryklik de noait opfrege ljeafde fen hjar hert.Wychman Hoara lei him net folle mear oan hjar gelegen. Hy hie se en bisit wirdt gewoante. For hjar ek—sa’s ’t keapjen fen nije jurken, ’t opsieren fen ’t hûs, bisytsjen en sels foart, der wie ’t nocht ek al ôf. De tilbury mei de swarte útlander kaem hast net iens mear út ’e skûrre, allinne de bern, dy makken noch wol ris in ritsje, Ysebrand Fink mei syn nicht Bintsje en Fokke en Lys, mar nou gyngen hja ek al ljeaver op ’e fyts, wech-en-der-wear hinne. Treurich, det det mei Fokke en Bintsje neat wirde koe. It wie Wychman Hoara syn bigearte—det wist hja wol—mar dy jonge, hy hie gjin aerdigheit oan ’e frouljue, der siet net in fonkje yn en det op syn jierren!Hja hie mar ris wite moatten, ho it derbinnen kôke en brûze fen ûnbifredige langstme en forkroppe lilkens en hwet der wol net omgyng yn syn gemoed! Det hie doomné Fleurin syn wirk west, hy hie det jonge hert fiersten to rou oanpakt en hiel hwet goeds fornield mei syn wrede wirden. Mar mei de stegens fen ’e Hoara’s focht Fokke al syn ellinde mei himsels út en helle der nimmen by. Mar syn heite falkeëagen, dy forrifele hy net.Op in joune gyngen hja de reed efterhús noch ris út. Nei in lange reinige rite hie ’t for ’t earst ris wer in dei sinneskyn waer west—de hege klapperbeammen by it Jifferspoeltsje spegelen hjar yn it deastille kleare wetter en ’e heldergiele streken jounljocht glinsteren derefter troch, wûnderlike tear fen glâns—maitiidseftich. Fokke hâldde syn stap hwet yn om syn heit en tepte yn ’e stúdzje wei in tokje wylgenpûskes fen ’e beammen.“Jonge,” sei Wychman ynienen, “hwet diichst der dochs langlêsten by doomné’s? Ik tocht, dû hiest to dwersfluite-spyljen west nei weinmakkers,” en syn skerpe eagen loerden ûnder ’e grize eachsbrauwen wei, dy-t der boskich oerhinne hingen—skean nei syn soan.It bloed skeat Fokke nei de holle—hy waerde ta de hals út read, as in great jonge, dy-t op skûltsje-setten trapeard wirdt.“Nou, hwet diichst der?” sei syn heit foars-wei.“Ik woe der noch ris hinne, om dy ljue dach to sizzen” woe Fokke him der útwine, mar de klank fen syn eigen lûd forrette him . . . hy koe net lige.“Soa . . .! en derom hast in great brief foarút skreauwn en moasten de bêste klean oan . . . Sa giet it, jonge, ast op eigen manne boete der op los fljochst as wylde einen yn’e koai ,—dû wirdst ôfmakke as in houn! fornédere . . . hearst det, jonge! fornédere!!” en hy raesde it út en sloech mei syn stôk yn ’e loft, det it sûze. “Fensels, de soan wie to wiis om heit deryn ris to rieplachtsjen—den binn’ de âlden gjin tel, det scil min sels wol fluch en hânsum dwaen, sa’n kleinigheit—frijen en trouwen! Krekt as kostet it gjin jild . . . der binn’ heit en mem goed for!” sei’r mei giftige spot en steunde de âld rêch tsjin ’e hikke.Der stiene se midden yn ’t smoar’ge damsteed. Fokke sei gjin wird werom, hy seach nei de kleare loft op en tocht om Tine, alles hwet hja sei hie en die en ho mâl as hy mei hjar west hie . . . .“Seist’ nóch neat?” spatte Wychman op. “Hwet diichst der jonge? Ik wôl ’t wite.”. . . . “Nou den . . . . ik wie der om Tine.”“Tocht ik it net? tocht ik it net?” en Wychman hime fen lilkens en sette de neils yn ’e fleisige hânnen. O hy koe ’t wol útgûle fen spyt! Dy smoarch jonge, dy-t sá syn eare op ’e striette smiet! Hwet Hoara hie ’t nou noch oait yn ’e harsens krige, om sa’n bleek, súterich doomné’s fanke to frijen mei hjar wetterige blauwe eagen!“En hwet sei ’r wol, dy útsljipte preker? As ’t wol in wiif ûnderhâlde koest? en det dyn heit in minnen ien wie?”“Ja, det sei ’r,” smiet Fokke der wreed twisken yn. Nou noch fielde ’r, ho flimende sear him dit dien hie, det Fleurin Tine net yn Hoara’s hânnen ha woe. Né, der wie se him to goed ta. Efkes hâldde hy op en socht nei de syken. “En det . . . .”“Hâld mar op”, sei Wychman heallûd. “Ik wit alles. Dy ha se trape en my derby. Jonge, ho koest it dwaen? Hwer hiest dyn sinnen? En oars bist altyd sa bidaerd.”“Ik hie se ljeaf”, sei Fokke ienfâldich en kúrde oer ’e finnen nei de stompe toer en ’e posterijtún, dy-t al mei de skaden fen ’e joun oertein, weiblauwe yn ’e fierte. Syn eagen waerden wiet, de holle sakke him op ’t boarst. Nou ynienen like hy sprekend op syn heit—oer tritich jier scoe hy syn evenbyld wêze.“’t Is goed, detst der ’s fen hawn hast. Dû bist fierst to winich—dû hast gjin earbied for ’t jild. Dû scoest dy nei Bintsje jaen en prate mei dy hjar heit, det ’s aerdich better, as sa ’n doomné’s fanke oan to rinnen mei troupraetsjes.”“Jild! jild! hwet ha ’k oan al det jild?! By sokke ljue is jild neat.”“Sa hâlde hja hjar mar, jonge. It wetter rint hjar al om ’e tosken, as hja mar in goune sjogge. Mar hja kinn’ ’t dochs noait krije en derom—binn’ se greatsk op hjar earmoed. Det is ek greatskens . . . der kin min blau fen honger by wirde.”Ynienen skeat der Wychman Hoara hwet yn ’t sin. “Dû hast det fanke dochs gjin brieven skreauwn, wol?” sei ’r ongerêst.“Ien,” sei Fokke koart werom.“En hwet stie der yn?”“Nou, ’t selde as det ik tochte.”“Dû bist sa dom—dû bist net los fortrouwd! Hwa skriûwt nou yn in brief, hwet ’r krekt tinkt? Hwet min net tinkt, det set min yn in brief en oars . . . . det seit min ûnder fjouwer eagen, as der gjin tsjûge is, Fokke. Merk dy det. Siz om myn part noch tsjin tsjien fammen diselde flauwe praetsjes, mar in brief, jonge, dy-t skreauwn is, det is dyn fijan.”Fokke draeide ringkjes reek de loft yn en seach se efternei . . . mar hy sei gjin wird.“Dy brief moat ’k werom ha,” bigoan Wychman wer. “Der scil det fanke net mei pronkje. Hwa wit, ho-t se ’erom gniist mei hjar kornúten.”Der kaem Wychman him op ’t sear. “Det docht se net,” sei ’r en dochs . . . as hy om Fleurin tochte, den twivele ’r, mar mei tsjinsin. “Sa’n ien is hja net . . .”“’t Is in bêsten ien,” andere syn heit feninich. “Det witt’ wy wol. Ien, der ’t Fokke Hoara goedernôch for is, om for fordiwedaesje to brûken . . . om him de kop oerémis to meitsjen en den wei to smiten, as min him ba is.”“Heit!” rôp Fokke.Do mirk Wychman, det de bôge stiif spand stie. Det der net folle mear nedich wie, den barste ’r . . . den hie hy gjin soan mear . . .“Jonge,” sei hy hwette sêfter ’t Is for dyn eigen bêst. As ’k ’t mes net djippernôch yn de woune set, den komt der rotterij en det om det fanke. En by Martsen hoechst net to bycht to gean. Pas op. En dy brief krij ik, al scil ’t myn heale kaptael ek kostje.”En in wike letter hie Wychman Hoara de brief yn syn suchtige, wite hânnen en lies him by ’t skimerige ljocht fen in âld lantearne efter yn ’t bûthús, hwer nimmen him oer ’t mat komme koe. Efkes glimke ’r . . . do skûrde ’r him yn lytse snipeltsjes en smiet him yn ’e dobbe efterhûs. Do rôp hy Fokke. “Der leit hy,” sei hy. “Ik ha him djûr bitelle, Fokke.”Dy gyng stil foart en kaem de joune let earst wer thús mei de nachtdau op ’e jas. Uren en ûren hie hy der yn ’t boskje by de heide sitten . . . op itselde steed, hwer dy hearlike ljeafdedream him ’t earst bispoan hie yn syn sulvernet do mei Yme.In deimennich letter stjûrde Wychman boadskip nei Warmolding, dy scoe der komme. Dy harke raer op en woe der neat fen leauwe. Mar do joech de bringer him in brief oer en Warmolding seach de steile, stive hanepoaten fen Wychman Hoara. En do gyng hy hinne mei dy greate ûnforsoenlike haet tsjin dy man yn it hert en droech him mei yn ’e foarkeamer fen Wychman Hoara’s foarhúzing. Der sieten dy twa manljue, dy-t elts for oar hjar string net slûpe litte woene, do in set to stoef sjen en to praten . . . twa fijannen, dy-t hjar ûnder ien izeren wet deljaen moatte.En noch in dei ef hwet letter waerde it ruchtber, hwa ’t Warmolding eigentlik wie . . . It bloed fen ’e Hoara’s streame him yn de ieren, mar dy namme kaem him net ta. Hy mocht allinne syn memme’s drage en de greate haet fen det earme wiif tsjin ’e heit fen Wychman Hoara hie hy mei de tate ynsûge. De inte en ’e wylde loat hiene ien stamme hawn en yn hjar sterke hartstochten wierne dy twa natúren inoar net wanlyk.Hwet der forpraet is, det’s nimmen wys waen, selst Martsen net . . . mar hja rekken forsoend foar ’t each en Wychman liet Warmolding foartoan mei frede.Sá djûr bitelle Wychman Hoara de brief fen syn soan.—It wie in wûnderlike simmer det jier. It ware op ’t gêrs en op ’t nôt en ’e simmerseine lei as in goudglâns oer ’t gea.Fol en swier bûgden de ieren nei de groun en sterke mânljuesearms ûnderhellen de sichten en ’e ieren foelen . . . as fen stoarmen meand, tûzenen by tûzenen en ienlûdich songen de bynsters hjar sang op it waermmoudige lân, det mei wille joech.Wychman Hoara roan net fier mear . . . hy waerde minder. Hy siet der ’r siet—it waerde in heukerich libben fen dei ta dei en de nachten wierne min en lang.It beuzige libben tikke red om him hinne en ’e twirre fen sjidzjen en frucht-jaen en sichtsjen trúne ’e minsken oan en joech se hânnen fol wirk en seine hjar arbeidskreft mei hûndertfâld fen kerl en frucht. Mar Wychman Hoara syn aerdigheit wie der ôf.Hy hie de knoei wei, sont hy út ’e raed knikkere wie, en nou setten se de kroan noch op ’t wirk—fen ’t simmer wie Nuttert wethâlder waen en ried him nou mei boargemaster foarby yn ’e greate foermanswein. Sont dy dei hie Wychman Hoara der noait wer in wird oer falle litten yn ’e hûs, mar it waerde in neil oan syn deafet. Hy koe ’t net wer fen him sette, mar bigoan der oer to prakkesearjen en to malen en briek der nachten sliep om.Nuttert op ’t stoeltsje! o hwet hie ’t syn bigearte west, det syn eigen jonge der ienkear sitte scoe! In erfskip fen eare fen heit, det him mei ’t poâsje jild yn ’e skoat falle scoe! Ien gelok wie ’t, Fokke koe ’t neat skille, dy joech net om soks. Mar it stiek him dochs ek geweldich, det heit sa efterút stompt waen wie.Krekt Freeds om healwei trijen draeide Wychman Hoara foarheftich syn greate briedstoel om en siet mei de rêch nei ’t finster ta. Den ried Nuttert mei de hounekarre der foarby, twa koerren mei snypsnaren erop en in pear grouwe hounen derfor. It ratteljen fen dy âld karre wie him al in argewaesje en hy hie wol út Hastings wei wold, allinne derom wol. Mar de bern . . .!Fokke wie nou boer, kloek en deun, der gyng net in sint onnut ôf en Lys trouwde mei Ysebrand Fink. Det wie al klear. Wychman hie in foech wâldspultsje koft mei in fyftich pounsmiet lân en sette der nou in nije foarhúzing op, net útwrydsk, jongeljue moasten net al to fier springe, den briek de pols. Dos dy wierne to plak.Mar Fokke . . . och dy jonge koste him sa’n holbrekken. Dy dwaelde ôf. Nou reisge hy wer nei de klaei ta nei de frouljue, in hiel riken ien. Mar Wychman hie ljeaver ien tichter by honk wei. Min moast de reek fen ’e skoarstien sjen kinne.As de bern great wierne, hie ’r tocht, krige hy einliks lins en nou bigoan earst de ellinde foargoed. Hja setten ’t tsjin him yn ’e kant, dy bern. Lys wie der mar heal mei ynnaem, sa’n wâldspultsje! Wychman wist wol, hwet hjar bilechje west hie, op heite spul en heit en moike yn ’e bûrren to rintenierjen, ien lang en twa breed. Mar hjir op dit steed woe ’r stjerre . . . it âlderserf.Ynienen seach hy in môgige skûrstile yn in âld boerehûs en der in meager, langramich minske oan mei in stropke om ’e hals.“Driûwerske!” raesde ’r yn deadsbinaudheit en fleach fen ’t bêd—bûtendoar, sûnder stôk yn ’e koele simmernacht. Martsen hearde him wol stommeljen en oangean, hja draeide hjar om en rekke wer yn ’e sliep. Wychman hie ommers mar wer in minne nacht—det wie hja wol wend. Den gyng hy in setsje bûtendoar stean yn ’t tún, krekt sa lang, det hy sljiprich waerde en yn ’e stiltme om him hinne syn onstjûrens sakseare. Fokke sliepte der al troch hinne . . . dy hearde ’t net iens mear, as heit de doar iependiich.“Hiest’ wer in minne nacht?” frege Martsen him de oare moarne noch heal yn ’e sliep, wylt hja fen ’t bêd ôfstapte en nei ’t sydfinster ta toffele, om ’t blyn op to dwaen.Wychman joech gjin lûd. “Myn goede, det is him yn gjin jierren oerkaem, hwet sliept ’r fêst!” sei hja yn hjar sels en roan nei ’t bêd om de bêdsdoarren hwet oan to dwaen. Hja scoe de tekkens hwet torjuchte lizze, do seach hja . . . it bêd wie leech.“O goede, ik ha my forsljipt,” tocht se en strûpte hastich de klean oan en makke de thé klear yn ’e hutte. Det wie sont jierren net bard, det Wychman ’t hjar ôfwoan hie en hja wie omrake bliid, det hy wer hwet hupser waerde.“Ropst jimm’ heit, Fokke?” rôp se in setsje letter yn ’e skûrre, hwer de swietrook fen ’t earste nije hea yn hinge en ’e jonge hinnepiken op ’e telle omflodderen.Fokke scoe der krekt út mei de boerewein. “Hwet wie der oan, moike?” sei ’r en kaem wer fen ’e wein ôf.“Jimm’ heit moat ynkomme to thédrinken. Ik tocht, hy wie hjir by dy . . .”“By my? Wel né, hjir hat hy noch net west. Hastû heit ek sjoen, Jan?” sei hy tsjin de greatfeint.“Noch net. De boer is noait net mear sa bitiid,” sei dy. Do stiek hy bidaerd syn pypke oan en krige it kofjetsjetteltsje op en gyng nei efterhûs, hwer de sinne krekt boppe it dauwewiete lân útkaem . . . great . . . keninklik . . .Martsen en Fokke seagen him ûnsteurber efternei, elts drok dwaende mei syn eigen tinzen. Al fjirder en fjirder gyng hy—mei lange stappen wâdde hy troch ’t dauwige gêrs.Ynienen—der bleau hy stean . . . do kaem hy stadich werom, yn ’e selde stappen lâns fen nyskes . . .“Hwet skilt Jan? Scoe ’r net goed waen wêze?” sei Martsen. “Dû mochst’ der wol hinnegean. Ik scil de hynsders wol hâlde.”“Ea hwet!” andere Fokke koart-oanboun en seach rare stoef . . . “licht hat ’r hwet forgetten . . . it giet net fen hjar eigen tiid by dy ljue, moat moike mar tinke. It kin wol lije.”“Kin de boer ek efkes meigean? Ik moat mei jou allinne prate,” sei Jan en seach Fokke net oan, krekt as ’r him skou wie.Dy gyng efkes mei him om de hoeke by de skûrside. Alhiel biteutere kaem hy werom. “’t Is goed, Jan,” sei ’r, “span de hynsders mar út en den ’t tek op ’e rún, det ’r klear is.”En do gyng Fokke Hoara allinne it lân út. It hat it swierste ein gean west fen syn hiele libben . . .Yn it dobke by de dyk stie mar in healfoet wetter en der lei syn heit yn . . . foaroer der ynfallen . . . by nacht . . . stikt . . . Wychman Hoara, de rykste boer fen Hastings, wie wei.De dead, dy greate roaver hie him ’t bisit út hânnen skûrd . . . En earm brochten se him to hôf.

Ientônich biggelen de teidrippen fen ’t tek . . . mei greate seurderige drippen, nou en den ris ien en al det brúne wetter roan yn ’t tún gear yn poeltsjes en sipere stadichwei nei de fiver.

Oeral leine noch plakjes útteide snie . . . ûnder de piperbeamkes, tsjin ’t berchje oan, hwer de earste wite wyfkes de nijsgjirrige kopkes opstieken en oan ’e Noardkant op ’t weinhús fen ’e posterij, mar de Maertesinne skynde se njonkenlytsen wei en kûstere mei in ljeaflike bleke glâns de sponsige groun, der eltse foetleast yn in great wetterplak útwekke en der rein en wyn nou sa lang ketsjerûmte hawn hiene.

De winter, dy greate skabant, hie syn possenaesje útspile, min fielde de foarsizzing fen ’e maitiid yn ’e frisse, bolle wyn, dy-t súdliker roan en ’e wite skieppewolkjes foar him útdreau as in noedlike hoeder de earste lamkes.

De sinne forheldere de drôvigens fen it winterlân en brochte ek yn ’t herte fen ’e Hastinger minsken wer nije libbenshope.

Doomné Fleurin stie foar ’t finster yn syn stedearkeamer en seach mei skerpe eagen troch in gloppe yn ’t tún oer it keale, wintereftige lân, det nou dochs al wer de kreft yn him droech, om in simmerfrucht en in sichttiid jaen to kinnen.

Mar dy scoe hy hjir net mear sjen. As de sinne om ’t Hastinger lân hjar goudene girle lei en ’e rogge oer ’e lânnen waeide, den wie hy hjir al net mear. Om ’e bern woe hy nei de stêd en in birop nei W. dizzer dagen kaem him net ongelegen en ek net únforwacht. It wie opstutsen spul—foar in set wie hy al oansocht for det plak, mar do koe hy noch net út ’e ried komme.

Hy hinge oan Hastings, hast as in âlder oan syn bern. It moaijste bidriûw fen syn libben hie him hjir ôfspile . . . yn dizze keamers mei hjar greate jounskaden wierne syn hearlikste dreamen forwesenlike. Clare hie hy hjir ynhelle as syn wiif en yn in hoeke fen ’e foarkeamer hie de widze stien for it earste bern fen dit wiif, det hy sa ljeaf hie. Ja, dit âld hûs mei al syn oantinkings hâldde him fêst, krekt as hie ’t der op set, him by eltse stap noch ris hwet út dy âlde tiid tobinnen bringe to wollen, ljeave, âlde dingen, dy-t sims al lang forgetten wierne.

En it âld hûs krige help fen ’e Hastingers. Dy kamen by kloften, stil en yn hjar sels keard en hiene net folle to keap en forgeaten sims wol iens, om der oer to praten, mar doomné koe se wol en merkbite wûndre skoan, hwer se as in top noch om hinne draeije woene en den optlêst, as hja foart scoene, kaem ’t hjar noch yn ’t sin en den knypten se him trouhertich yn ’e hân en seine, hja koene him net misse hjir.

Allinne Wychman Hoara, dy kaem net, der siet noch âld sear do mei det hûs for Warmolding en hy scoe doomné de holle net yn ’e skoat lizze, syn libbensdagen net. En hy bleau stil wei.

Det stiek doomné al hwet en it brief rekke dertroch egenlik noch in pear dagen earder foart.

Nou wie de kûgel troch de tsjerke . . . de Hastinger dagen teld. Fleurin hie oan ’e wûnderlike macht tajown, dy him twong, om foart to gean, hwerom en hosa, det wist hy egenlik sels net, hwent desnoads hiene de bern ek wol nei de stêd ta gean kind to learen en det se der den in kosthús for sochten. Tine bleau dochs thús . . . it sintsje yn ’e hûs koene heit en mem net misse. Det der ek in bulte selssucht ûnder roan, woene hja hjar sels net bikenne.

De Sneine deroan kondige hy it ôf fen ’e stoel. It lûd trille him efkes . . . do seach hy wer frank en frij om him hinne. Hy tochte om ’e njuggentsjin jier, det hy hjir stien hie en de forwachtinge, dy-t him do bisiele, do-t hy hjir for ’t earst oer ’t lytse tsjerkje seach en hwet der fen forwesenlike wie! In bidroefd bytsje! Dingen, dy-t bûten syn wil stiene, hiene in biroering brocht yn ’e gemeinte, de soosjalisten binammen en de neirin, dy-t hy earst hawn hie, forroan njonkenlytsen yn ’e trouwe opkomst fen in lyts heapke fêste tsjerkgongers. Och, hwet wie der dochs mar in bytsje tolânne kaem fen it sied, det hy oan ’e ikker tabitroud hie . . . eart en foer fen beiden.

Mar dochs . . . ien siet der ûnder it tsjerkefolk en as ’t wêze moast, hie hy noch wol ris wer njuggentsjin jier yn in oar Hastings forkeare wold, allinne om noch ris in twadde Warmolding as de forlerne soan wer de wei to wizen nei it Heitehûs. Dy man, omkeard as in blêd oan ’e beam, kaem him altyd wer yn ’t sin yn mismoedige eagenblikken. Gjin minske hie oait wer spyn oan him bifoun—hy wie mei it libben en ’e maetskippij forsoend en doarst de holle wer frij opstekke.

Allinne ho’n war hy ek dien hie, de heimnisse, dy-t der noch as in skaed op syn libben lei, dy koe hy net oplichte. Hy fortocht ien, det dy it mar koe en det wie Wychman Hoara. Dy twa hiene hwet twisken inoar . . . hwet onforsoenliks en elk for oar bismoarde it yn syn eigen hert, sa’s stiifsettige minsken det kinne.

De postloper baeide troch ’e wiete paden mei greate learzens oan. Dy brocht nou ek al in lyts tweintich jier alle nijs by him binnedoar. Hy koe ek net sjen, det Piter minder waerd’, hy stie noch like feardich en steil op ’e rjuchte skonken en ’e bizigens lake yn syn ljochte eagen.

Griet, de faem, fleach der al mei steande earen hinne.

“For my?” sei se en seach him mei bigearlike eagen nei de hânnen.

“Dû kinst der op sjen, fanke,” sei dy. “’t Is for de jiffer,” en liet him yn ’t brieveboske falle. “Hwa wit, hwet foar moaijs der net yn stiet to lêzen!”

“Ea, hwet scoe ’t!” sei de faem spitich, “neat om ’e hakken, in briefke fen ’e naeister ef sa ef sa’n stoaters briefke út ’e stêd.”

“Dû hoechst net sa op ’e stêd to smeulen—yntkoart giest der ommers sels hinne mei doomné en dy.”

“Mis jongkje, ik ha my al oars bistege.”

“En by hwa det den?”

“By Elle en Lise’s.”

“Haeije wennet ek net fier ôf, wol?” De faem krige in kleur en hie ’t wjerwird al op ’e tonge, mar Piter post wie al foart, batste troch snie en wetter nei de wei, dy-t mei glinsterige wiete plakken iensum foartbochte troch it stille doarp.

It grille Maertejounljocht spegele him wer sa’s âldtiids yn ’e tsjerkefinsters, it thépitsje barnde en biskynde de trije minsken, dy-t der al sa faek yn in nochlik rountsje, by inoar sitten hiene, do barde der hwet bisûnders yn dy greate keamer fen ’e âld posterij to Hastings.

Tine lei in brief op ’e tafel. “Wol heit dy ris lêze, heit?” sei se hiel sêft—do gyng se der stil út.

“Hwet scili’ wy nou ha?” lei yn dy beide âldeljue hjar eagen to lêzen en Fleurin bûgde him foaroer nei ’t pitsje ta en lies by it skimerige ljocht dy brief, steile stive letters op fyn bêst pompier.

len amerij hearde min neat as ’t tikjen fen ’e klok, do sei hy: “Clare, lêz ek ris.” Syn lûd wie oars as oars—hwet der yn stie, moast him yn ’t herte troffen ha.

“Der is dochs gjin swierrichheit?” frege hja en hjar kiel knypte hast ticht fen eangstme. “O Frans, gjin swierrichheit?” en hja wie oerein en neist him.

“Det’s sa’s ’t dû ’t neame wolst,” sei hy. “’t Is in fonk, dy-t yn ús hûs oerwaeit is, Clare—in flam wirdt it ef ’t rekket wer út, mar de noed is úzes.

Sa wie ’t. De noed wié hjarres. Hja hiene in bros stikje minskelok yn hânnen en hifken en hâlden it en wierne allebeide hjar ried to’n ein. Nimmen woe der hândiedich oan wêze en dochs der moast in ein oan.

“Det ús dit hjir noch oerkomme moast,” sei Fleurin mei in sucht. “Ho moatt’ wy ’r mei? ho scill’ wy ’r mei? To Clare, siz dyn sin ek ris.”

“Dû bist de man, dû moast it wite. Dit siz ik ienkear en for altyd, yn sokke saken rear ik net om.”

“Hast’ der oait om tocht? Tine Fleurin as boerinne to Hastings . . .”

“Ik ha oare dreamen dreamd, Frans, det’s wier, mar ’t bern sels . . .”

“’t Bern sels? Dy rekkent noch net mei. Hjoed tinkt dy sa en oer twa—trije jier krekt oars om. En det scil sels hjar lok forgoaije! Der ha wy se net for greatmakke.”

. . .“Mar hy mient it . . . Dit brief is echt . . . ik siz dy dit . . . hy hat se ljeaf . . .”

“Det scil ’t wol, mar hja scil net as bút forfalle oan dy jildwolven! Hwet scil Wychman der oer rekkene ha, wiken lang, as ’t der wol lâns koe om ’t jild. In doarpsdoomné ha de ljue faek net folle yn ’e rekken.”

“Dû bist bitter,” sei hja goedlik wei. “Wy moatte dy saek ris bisjen en wer bisjen . . . ús der oer bisliepe.”

“Ik wit nou súver net, ho-t dy jonge de drystens ha doar en skriûw Tine. Det komt fen al det gefljoch nei inoar ta mei Lys.”

“Hja ha dochs ek as bern mei inoar boarte,” forgoelike hja en in lyts jongkje kaem hjar yn ’t sin, det hjar mei syn moaije brúne eagen sa oansjoen hie yn dy wein op reis nei Hastings ta—jierren, jierren lyn.

“Dû hâldst him de hân boppe de holle, dû hast him licht wol stibeleare. As de ljeafde der middenmank giet, binn’ jimm’ allegearre sa dom as skiep.” Clare koe ’t opljeppen aerd fen hjar man wol, hja gyng stil foar ’t finster sitten en joech him gjin andert.

Sá kaem de onfrede yn ’e hûslike keamer to Hastings. Clare seach bidrukt en Tine hjar eagen wierne read. Doomné Fleurin kaem min to hearren noch to sjen—dy siet op syn stedearkeamer en der tyspelen rare dingen him foar eagen om en hy makke himsels sa op om neat, det hja krigene net in goed wird mear fen him. De hiele forhúzerij en ’t nije plak waerden oan kant skouwd for dit gefal, der hy as in stien oer stroffle wie.

Alle dagen bitarden de snieplakjes ta in lytser plakje en do-t der mei in goed wike neat mear lei, wie doomné Fleurin syn tiid fen birieden om.

Clare en hy sieten dy joune stil by inoar yn ’e keamer, do seagen hja him oankommen únder ’e hege boekebeammen as in great swart skaed yn ’e gloarje fen ’t flammige poarper fen ’e joun. Syn stap wie stevich . . . syn djip lûd hie de klank fen de blide forwachtinge . . .

Ien amerij stie Fleurin yn bistân . . . krekt as bisefte hy efkes, ho wreed as ’t eigentlik wol net wie, om syn eigen bern yn dizze wichtige saek net iens to kinnen. Mar wist hy net better, hwet hjar foege . . . hy as heit? dy-t de wrâld en ’e minsken koe! Bern hiene noch gjin stim yn ’t kapittel, derfor wierne de âlden der, om oer hjar lot to bislissen.

En det diich hy.

“Kom yn, Hoara,” sei hy, wylt hy sels dizze bútenwenstige bisite de doar iepen diich. “Wy forwachten jou.”

“Det tocht ik,” andere Fokke Hoara koel werom en kaem mei lange stappen efter Fleurin oan ta de keamer yn.

Det foel him ôf, Tine siet der net op hjar leech stoeltsje, hwer hjar fyn bleek kopke oars sa moai útkomme koe as in plaetsje efter de blommen wei.

“’t Is dochs allegear goed?” O ho fyn hearde it memmeëar! Dy klank fen ljeafde yn det foarse manljueslûd! En det onwennige sjen fen dy eagen nei ’t leech stoeltsje diich hjar súver sear.

“O mei Tine, mien’ jy? Dy is útfenhûs nei ús nij plak ta, in dei ef hwet.” Fleurin sei det ûnforskillich wei, Fokke tocht noch net iens, det der hwet efter sitte scoe. Hy wie noch fierst tofolle in natuerbern sûnder erch ef kweatinken. Tine en hy mienden it inoar—it oare, och, det wie mar bysaek. Min hearde de âlden der yn to kennen, mar oars—wierne it dingen, dy-t min mei yen eigen hert útmakke.

“Gien sitten,’ noade Fleurin en sette de sigaren foar him del. Clare geat him in pantsjefol thé yn en siet der do by, deastil mei de hânnen yn ’e skoat. Hja tochte om Tine, en om ’e triennen, dy-t er oan ’t memmehert gûld wierne. Dizze wie in man . . . ho scoe hy ’t opnimme? Wie ’t bern noch mar lyts, det al hjar bigearten forfuld wierne, as hja mar op memme skirte yn ’e sliep falle mocht!

Nou stie hjar moaije blom to bloeijen en de noed wie hjarres.

Fleurin siet him noch to bitinken, ho-t hy ’t wol op ’t fetsoenlikst sizze scoe, do bigoan Fokke Hoara der sels oer: “Doomné,” sei hy, . . . “ik kom . . . om to . . . freegjen, ho-t myn brief opnaem is hjir by jimmes. Hy wie for Tine . . . en troch hjar for jimm’, det scill’ jimm’ nou ek wol witte.”

Syn eagen skitteren . . . syn hiele antlit teikene opwining en blydskip. De sillichheit fen it bisit bitsjoende him mei hjar moaijste foarspegelingen. Hy prate op ’t stik ôf . . . koe syn eigen waerde, det ’r in Hoara wie. En strak ansens, né optslach, den hie hy syn lok . . .!

“Ik leau, scoe ’t net better wêze, as wy der mar net mear oer praetten. Det wy dit brief mar forgeaten, Hoara,” woe doomné him derút wine en hie de eagen net fen syn gleon eintsje sigaer ôf. “Ik kin jou der wol ris oer skriûwe.”

Do wist Fokke Hoara ynienen alles . . . Hy stie hjir as in bidler en hy scoe mei lege hânnen foartstjûrd wirde.

It forset krige him yn ’e macht.

“Nou in brief skriûwe, scoe wêze as woe doomné him fen ’e saek ôfmeitsje. Ef is det altomets ek sá? Moat ik det tinke?”

“Sa kin ik net mei jou prate, jy binn’ fierst to opljeppen. As jy bidaerd wierne . . .” sei Fleurin koel.

“Ik bin bidaerd,” andere Fokke koart-ôfbiten. “Hwet binn’ de reden?”

“Bin ik forplicht jou dy to sizzen? Ik leau, der twingt gjin minske my ta,” sei Fleurin, hwette stoef.

“Hark ris doomné—do-t ik wiste, ho-t it mei my gesteld wie, bin ik hjir earlik en frij foar útkaem. Jy kinne net sizze, det ik misbrûk makke ha fen jimm’ bitrouwen en alles bûten jimm’ omgyng, nou?”

“Né,” sei Fleurin onwillich wei. Hy bigoan to merken, hjir foun hy partij.

“Jy wolle ha, dy brief fen my scil forgetten wirde, mar den freegje ik jou, hwet binn’ de reden?” sei Fokke Hoara noch ris wer en lei de sigaer del. Nou koe hy net mear smoke—nou-t it om syn lok gyng!

En do hearde Fokke Hoara syn fonnis. Hjar bern wie to goed, om yn Hoara’s hânnen to forfallen,” sei Fleurin koel-wei.

Earst waerde Fokke Hoara read om ’e holle en do deawyt. Hy knypte de hânnen yn inoar, det de knokels him sear diene en syn hiele hert rekke yn opstân tsjin dizze minne bijegening. De keamer bigoan foar syn eagen to draeijen en alles hwet der yn wie en hy hearde allinne de wirden fen dy heit, dy-t as mei mokerhouwen syn lok yn grúseleminten tosloech . . .

Einliks hâldde ’r op fen praten. De greate stiltme kaem oan . . . dy fen in minske syn libbenslot-bislissinge . . .

Fleurin wachte, hwet Fokke nou to sizzen ha scoe. Mar dy kaem gjin wird oer ’e lippen. Greatsk gyng hy oerein en it flikkere frjemde woest yn syn eagen, s’as de wjerljocht troch de maitiidswolkens, dy-t noch gjin tonger kend ha. Syn meager karakteristyk antlit wie bleek en de flaubochte, swiere brúne eachsbrauwen stieken súver swart ôf by de hege blanke foarholle.

Stadich gyng hy nei de keamersdoar, mei de lippen stiif op inoar. En it sjen fen dy hartstochtelike eagen hat Clare Fleurin noait wer forgetten! Krekt as seach hja mei klearigheit, ho-t der ynienen hwet ljeafs yn útdôve, sa’s it ljocht út in âlderhûs, as heit en mem hinnegien binne. Den nimt de deade de ljeafde mei . . . en hjir diich de haet it, de hartstochtelike haet fen ’e Hoara’s.

“Frans! kin det sa?” kriet Clare.

“Gien him efternei,” húne dy, “en siz, detst dû syn help west hast en ’t noch for him opnimst.”

Ynienen hearde Fokke Hoara ien efter him oanrinnen, de lichte stap, dy’t hy sa goed koe en dy-t syn forljeafde eagen sa faek yn Tine biwondere hiene as de mesyk fen hjar wezen.

“Sá moatt’ wy net fen inoar gean!” sei hja en hja lei him de hân fol smeking op ’e earm. “Kom mei—Frans moat it wer goedmeitsje.”

“Hjir is neat mear to goedmeitsjen,” sei hy bitter. “Us wegen rinne nou to fier út inoar,” en hy diich in stap twa tobek en woe ta de doar út. “As jy kinne, siz den tsjin Tine . . . det ik hjar myn libben lang ljeaf ha scil, sa lang as ik . . . sykhelje. Kinn’ jy det ûnthâlde? Oars—siz mar neat . . . Hja mocht der ris in nacht sliep om brekke . . . det scoe . . my moije.”

Clare seach de blauwe eagen fen hjar bern foar hjar, de joune foard’t hja útfenhûs scoe. Dy hjar wegen scoene noait wer lyk op rinne en licht seagen dizze brúne eagen de blauwen fen hjar bern noait wer . . . noait wer . . . Do krige hja in oneinigen meilijen mei him.

“Ik scil hjar ’t boadskip oerbringe. It lêste?” frege se mei eangstme yn hjar memmehert.

Do skeaten der flammen út syn brúne eagen. “Myn lêste,” sei hy greatsk. “Jimm’ hoeche noait to tinken, det der noch in Tine Fleurin for my bistiet. Dy is joun for my stoarn . . . op dit stuit. Ik hoopje, det it hjar goed gean scil . . . mar hjar plak wie hjir—by my . . . ik hie se ljeaf . . . ja mear noch as det . . .” Triennen forstikten syn lûd . . .

Efkes letter liet hy de doar fen ’e âld posterij to Hastings sêft efter him tichtfalle.—

De folle moanne kaem op—de keale beamtokken rûzden. Ho earm gyng hy nou werom nei hûs en mei hofolle rykdom hie hy syn hert yn ’e hinnereis net bifrachte? Tine foar en Tine nei! Krekt as foroare de wrâld . . . waerde in parradys, nou-t hy for himsels it wezen foun hie, det by him paste as de blom by de sinne. It libben like him ta in feest to wêzen . . . in great feest, fol fen ljocht en ljeafde en sûnder ien inkele wanklank.

En nou?!

O ho swiet hie de bigearte west nei bisit en mei ho’n swiere boete efterhelle him it lot! Ho’n knoei joech dy greatske heit him der dy joune . . . syn dochter to wegerjen oan him, omt hy in boeresoan wie. Né, det wie ’t him net, mar hwet seine hja hjir to Hastings fen ’e frouljue fen ’e Hoara’s: hja litten as putheakken, hja forhongeren yn alle folop . . . Hja misten de ljeafde, hwent dy hiene de Hoara’s sels net, det wierne eigennut-sikers. Yn sokke hânnen scoe hjar Tine net forfalle, der wie se him to goed ta. Hja scoe net forkomme as in blom, dy-t de sinne net sjen scil. Hja moast bloeije en pronkje en lokkich wirde en hy! hy wie fierst to min, om hjar det lok jaen to kinnen. Der roan in forkearde ier troch syn femylje—hja hiene in to minne namme!

It wie foarby . . . Mar der is altyd hwet fen sitten bleauwn by him, it djippe skaed fen dy heldere simmerdream . . .

Der kaem gjin praet fen op ’e bûrren . . . partijen hâlden it for inoar stil en Tine bleau útfenhûs, sa’s ’t hiette, it nije hûs moast ynoarder en de Hastinger dagen koarten yn. Fleurin wie der bliid ta, as him dit allegear wer yn ’t sin kaem, den wie hy net sa hiel tofreden oer himsels. It tikkerke derbinnen en it stille forwyt yn Clare hjar eagen pleagen him danich. It moide him ek wol hwet, det hy dy jonge sa raer ôfsneutere hie . . . mar do wist hy ’t den ek daedlik mar omrake goed, hwer ’t op stie. Sa woe hy himsels sân yn ’e eagen struije, mar himsels frijpleitsje hat hy noait kind en do-t him jierren letter sels hwet tears en ljeafs út it herte skûrd waerde, hat hy earst de smert fen in Fokke Hoara bigrepen.

Dy naem him dizze tobekset sa tige nei, det hy waerde der stil ûnder en sa meager as brânhout.

“Dû scoest de tilbury ris ynspanne en meitsje in ritsje mei Lys,” sei Martsen Kobus op in goede dei. “Skilt dy hwet, jonge? De hiele fleur is derút by dy.”

Lys joech him in triûwke tsjin ’e mouwe. “Fokke is yn ’t frijen keard, moike,” lei hja earnstich út, “en nou maelt hy om dy faem.”

“Hea!” sei Martsen binijd. “Fokke?!”

“Ea ja, mei Bintsje.”

Fokke spotlake der oer, det al syn wite, brede tosken blonken. “Bintsje?!” rôp ’r. “Bist net wiis, Lys? Der scil ’k noait myn eagen op smite, al wie ’t de lêste faem ek.”

“Pas mar op, hwetst’ seist,” sei Wychman Hoara, dy-t der ek oanstroffeljen kaem, “’t eart wirdt wol ris foer, jonge, eard’t de winter komt. En Bintsje is in goed fanke, goed, Fokke. Net sa kant fen lea, mar dy-t de midden en ’e beide einen ha wol, rekket foarby . . . det wik ik dy.”

“’t Scil ’t wol. Nou, den mar foarby.” Martsen seach Fokke ris skerp oan—’t wie krekt, as glied der in skaed oer syn jong antlit en ’t like hjar nou ek ta, as wie dy jonge âldsker waen yn in wike ef hwet. Hja hie der noait sa om tocht—mar nou merkbite hja ’t ynienen. En hy koe sa ûnforskillich gnyskje om dingen, der hy oars sa fier mei weiroán—det wie hja ek net wend fen him. Nou-t hja sels gjin bern krige hie, socht se hjar oanhâld oan ’e bern fen Gels en joech hjar ryklik de noait opfrege ljeafde fen hjar hert.

Wychman Hoara lei him net folle mear oan hjar gelegen. Hy hie se en bisit wirdt gewoante. For hjar ek—sa’s ’t keapjen fen nije jurken, ’t opsieren fen ’t hûs, bisytsjen en sels foart, der wie ’t nocht ek al ôf. De tilbury mei de swarte útlander kaem hast net iens mear út ’e skûrre, allinne de bern, dy makken noch wol ris in ritsje, Ysebrand Fink mei syn nicht Bintsje en Fokke en Lys, mar nou gyngen hja ek al ljeaver op ’e fyts, wech-en-der-wear hinne. Treurich, det det mei Fokke en Bintsje neat wirde koe. It wie Wychman Hoara syn bigearte—det wist hja wol—mar dy jonge, hy hie gjin aerdigheit oan ’e frouljue, der siet net in fonkje yn en det op syn jierren!

Hja hie mar ris wite moatten, ho it derbinnen kôke en brûze fen ûnbifredige langstme en forkroppe lilkens en hwet der wol net omgyng yn syn gemoed! Det hie doomné Fleurin syn wirk west, hy hie det jonge hert fiersten to rou oanpakt en hiel hwet goeds fornield mei syn wrede wirden. Mar mei de stegens fen ’e Hoara’s focht Fokke al syn ellinde mei himsels út en helle der nimmen by. Mar syn heite falkeëagen, dy forrifele hy net.

Op in joune gyngen hja de reed efterhús noch ris út. Nei in lange reinige rite hie ’t for ’t earst ris wer in dei sinneskyn waer west—de hege klapperbeammen by it Jifferspoeltsje spegelen hjar yn it deastille kleare wetter en ’e heldergiele streken jounljocht glinsteren derefter troch, wûnderlike tear fen glâns—maitiidseftich. Fokke hâldde syn stap hwet yn om syn heit en tepte yn ’e stúdzje wei in tokje wylgenpûskes fen ’e beammen.

“Jonge,” sei Wychman ynienen, “hwet diichst der dochs langlêsten by doomné’s? Ik tocht, dû hiest to dwersfluite-spyljen west nei weinmakkers,” en syn skerpe eagen loerden ûnder ’e grize eachsbrauwen wei, dy-t der boskich oerhinne hingen—skean nei syn soan.

It bloed skeat Fokke nei de holle—hy waerde ta de hals út read, as in great jonge, dy-t op skûltsje-setten trapeard wirdt.

“Nou, hwet diichst der?” sei syn heit foars-wei.

“Ik woe der noch ris hinne, om dy ljue dach to sizzen” woe Fokke him der útwine, mar de klank fen syn eigen lûd forrette him . . . hy koe net lige.

“Soa . . .! en derom hast in great brief foarút skreauwn en moasten de bêste klean oan . . . Sa giet it, jonge, ast op eigen manne boete der op los fljochst as wylde einen yn’e koai ,—dû wirdst ôfmakke as in houn! fornédere . . . hearst det, jonge! fornédere!!” en hy raesde it út en sloech mei syn stôk yn ’e loft, det it sûze. “Fensels, de soan wie to wiis om heit deryn ris to rieplachtsjen—den binn’ de âlden gjin tel, det scil min sels wol fluch en hânsum dwaen, sa’n kleinigheit—frijen en trouwen! Krekt as kostet it gjin jild . . . der binn’ heit en mem goed for!” sei’r mei giftige spot en steunde de âld rêch tsjin ’e hikke.

Der stiene se midden yn ’t smoar’ge damsteed. Fokke sei gjin wird werom, hy seach nei de kleare loft op en tocht om Tine, alles hwet hja sei hie en die en ho mâl as hy mei hjar west hie . . . .

“Seist’ nóch neat?” spatte Wychman op. “Hwet diichst der jonge? Ik wôl ’t wite.”

. . . . “Nou den . . . . ik wie der om Tine.”

“Tocht ik it net? tocht ik it net?” en Wychman hime fen lilkens en sette de neils yn ’e fleisige hânnen. O hy koe ’t wol útgûle fen spyt! Dy smoarch jonge, dy-t sá syn eare op ’e striette smiet! Hwet Hoara hie ’t nou noch oait yn ’e harsens krige, om sa’n bleek, súterich doomné’s fanke to frijen mei hjar wetterige blauwe eagen!

“En hwet sei ’r wol, dy útsljipte preker? As ’t wol in wiif ûnderhâlde koest? en det dyn heit in minnen ien wie?”

“Ja, det sei ’r,” smiet Fokke der wreed twisken yn. Nou noch fielde ’r, ho flimende sear him dit dien hie, det Fleurin Tine net yn Hoara’s hânnen ha woe. Né, der wie se him to goed ta. Efkes hâldde hy op en socht nei de syken. “En det . . . .”

“Hâld mar op”, sei Wychman heallûd. “Ik wit alles. Dy ha se trape en my derby. Jonge, ho koest it dwaen? Hwer hiest dyn sinnen? En oars bist altyd sa bidaerd.”

“Ik hie se ljeaf”, sei Fokke ienfâldich en kúrde oer ’e finnen nei de stompe toer en ’e posterijtún, dy-t al mei de skaden fen ’e joun oertein, weiblauwe yn ’e fierte. Syn eagen waerden wiet, de holle sakke him op ’t boarst. Nou ynienen like hy sprekend op syn heit—oer tritich jier scoe hy syn evenbyld wêze.

“’t Is goed, detst der ’s fen hawn hast. Dû bist fierst to winich—dû hast gjin earbied for ’t jild. Dû scoest dy nei Bintsje jaen en prate mei dy hjar heit, det ’s aerdich better, as sa ’n doomné’s fanke oan to rinnen mei troupraetsjes.”

“Jild! jild! hwet ha ’k oan al det jild?! By sokke ljue is jild neat.”

“Sa hâlde hja hjar mar, jonge. It wetter rint hjar al om ’e tosken, as hja mar in goune sjogge. Mar hja kinn’ ’t dochs noait krije en derom—binn’ se greatsk op hjar earmoed. Det is ek greatskens . . . der kin min blau fen honger by wirde.”

Ynienen skeat der Wychman Hoara hwet yn ’t sin. “Dû hast det fanke dochs gjin brieven skreauwn, wol?” sei ’r ongerêst.

“Ien,” sei Fokke koart werom.

“En hwet stie der yn?”

“Nou, ’t selde as det ik tochte.”

“Dû bist sa dom—dû bist net los fortrouwd! Hwa skriûwt nou yn in brief, hwet ’r krekt tinkt? Hwet min net tinkt, det set min yn in brief en oars . . . . det seit min ûnder fjouwer eagen, as der gjin tsjûge is, Fokke. Merk dy det. Siz om myn part noch tsjin tsjien fammen diselde flauwe praetsjes, mar in brief, jonge, dy-t skreauwn is, det is dyn fijan.”

Fokke draeide ringkjes reek de loft yn en seach se efternei . . . mar hy sei gjin wird.

“Dy brief moat ’k werom ha,” bigoan Wychman wer. “Der scil det fanke net mei pronkje. Hwa wit, ho-t se ’erom gniist mei hjar kornúten.”

Der kaem Wychman him op ’t sear. “Det docht se net,” sei ’r en dochs . . . as hy om Fleurin tochte, den twivele ’r, mar mei tsjinsin. “Sa’n ien is hja net . . .”

“’t Is in bêsten ien,” andere syn heit feninich. “Det witt’ wy wol. Ien, der ’t Fokke Hoara goedernôch for is, om for fordiwedaesje to brûken . . . om him de kop oerémis to meitsjen en den wei to smiten, as min him ba is.”

“Heit!” rôp Fokke.

Do mirk Wychman, det de bôge stiif spand stie. Det der net folle mear nedich wie, den barste ’r . . . den hie hy gjin soan mear . . .

“Jonge,” sei hy hwette sêfter ’t Is for dyn eigen bêst. As ’k ’t mes net djippernôch yn de woune set, den komt der rotterij en det om det fanke. En by Martsen hoechst net to bycht to gean. Pas op. En dy brief krij ik, al scil ’t myn heale kaptael ek kostje.”

En in wike letter hie Wychman Hoara de brief yn syn suchtige, wite hânnen en lies him by ’t skimerige ljocht fen in âld lantearne efter yn ’t bûthús, hwer nimmen him oer ’t mat komme koe. Efkes glimke ’r . . . do skûrde ’r him yn lytse snipeltsjes en smiet him yn ’e dobbe efterhûs. Do rôp hy Fokke. “Der leit hy,” sei hy. “Ik ha him djûr bitelle, Fokke.”

Dy gyng stil foart en kaem de joune let earst wer thús mei de nachtdau op ’e jas. Uren en ûren hie hy der yn ’t boskje by de heide sitten . . . op itselde steed, hwer dy hearlike ljeafdedream him ’t earst bispoan hie yn syn sulvernet do mei Yme.

In deimennich letter stjûrde Wychman boadskip nei Warmolding, dy scoe der komme. Dy harke raer op en woe der neat fen leauwe. Mar do joech de bringer him in brief oer en Warmolding seach de steile, stive hanepoaten fen Wychman Hoara. En do gyng hy hinne mei dy greate ûnforsoenlike haet tsjin dy man yn it hert en droech him mei yn ’e foarkeamer fen Wychman Hoara’s foarhúzing. Der sieten dy twa manljue, dy-t elts for oar hjar string net slûpe litte woene, do in set to stoef sjen en to praten . . . twa fijannen, dy-t hjar ûnder ien izeren wet deljaen moatte.

En noch in dei ef hwet letter waerde it ruchtber, hwa ’t Warmolding eigentlik wie . . . It bloed fen ’e Hoara’s streame him yn de ieren, mar dy namme kaem him net ta. Hy mocht allinne syn memme’s drage en de greate haet fen det earme wiif tsjin ’e heit fen Wychman Hoara hie hy mei de tate ynsûge. De inte en ’e wylde loat hiene ien stamme hawn en yn hjar sterke hartstochten wierne dy twa natúren inoar net wanlyk.

Hwet der forpraet is, det’s nimmen wys waen, selst Martsen net . . . mar hja rekken forsoend foar ’t each en Wychman liet Warmolding foartoan mei frede.

Sá djûr bitelle Wychman Hoara de brief fen syn soan.—

It wie in wûnderlike simmer det jier. It ware op ’t gêrs en op ’t nôt en ’e simmerseine lei as in goudglâns oer ’t gea.

Fol en swier bûgden de ieren nei de groun en sterke mânljuesearms ûnderhellen de sichten en ’e ieren foelen . . . as fen stoarmen meand, tûzenen by tûzenen en ienlûdich songen de bynsters hjar sang op it waermmoudige lân, det mei wille joech.

Wychman Hoara roan net fier mear . . . hy waerde minder. Hy siet der ’r siet—it waerde in heukerich libben fen dei ta dei en de nachten wierne min en lang.

It beuzige libben tikke red om him hinne en ’e twirre fen sjidzjen en frucht-jaen en sichtsjen trúne ’e minsken oan en joech se hânnen fol wirk en seine hjar arbeidskreft mei hûndertfâld fen kerl en frucht. Mar Wychman Hoara syn aerdigheit wie der ôf.

Hy hie de knoei wei, sont hy út ’e raed knikkere wie, en nou setten se de kroan noch op ’t wirk—fen ’t simmer wie Nuttert wethâlder waen en ried him nou mei boargemaster foarby yn ’e greate foermanswein. Sont dy dei hie Wychman Hoara der noait wer in wird oer falle litten yn ’e hûs, mar it waerde in neil oan syn deafet. Hy koe ’t net wer fen him sette, mar bigoan der oer to prakkesearjen en to malen en briek der nachten sliep om.

Nuttert op ’t stoeltsje! o hwet hie ’t syn bigearte west, det syn eigen jonge der ienkear sitte scoe! In erfskip fen eare fen heit, det him mei ’t poâsje jild yn ’e skoat falle scoe! Ien gelok wie ’t, Fokke koe ’t neat skille, dy joech net om soks. Mar it stiek him dochs ek geweldich, det heit sa efterút stompt waen wie.

Krekt Freeds om healwei trijen draeide Wychman Hoara foarheftich syn greate briedstoel om en siet mei de rêch nei ’t finster ta. Den ried Nuttert mei de hounekarre der foarby, twa koerren mei snypsnaren erop en in pear grouwe hounen derfor. It ratteljen fen dy âld karre wie him al in argewaesje en hy hie wol út Hastings wei wold, allinne derom wol. Mar de bern . . .!

Fokke wie nou boer, kloek en deun, der gyng net in sint onnut ôf en Lys trouwde mei Ysebrand Fink. Det wie al klear. Wychman hie in foech wâldspultsje koft mei in fyftich pounsmiet lân en sette der nou in nije foarhúzing op, net útwrydsk, jongeljue moasten net al to fier springe, den briek de pols. Dos dy wierne to plak.

Mar Fokke . . . och dy jonge koste him sa’n holbrekken. Dy dwaelde ôf. Nou reisge hy wer nei de klaei ta nei de frouljue, in hiel riken ien. Mar Wychman hie ljeaver ien tichter by honk wei. Min moast de reek fen ’e skoarstien sjen kinne.

As de bern great wierne, hie ’r tocht, krige hy einliks lins en nou bigoan earst de ellinde foargoed. Hja setten ’t tsjin him yn ’e kant, dy bern. Lys wie der mar heal mei ynnaem, sa’n wâldspultsje! Wychman wist wol, hwet hjar bilechje west hie, op heite spul en heit en moike yn ’e bûrren to rintenierjen, ien lang en twa breed. Mar hjir op dit steed woe ’r stjerre . . . it âlderserf.

Ynienen seach hy in môgige skûrstile yn in âld boerehûs en der in meager, langramich minske oan mei in stropke om ’e hals.

“Driûwerske!” raesde ’r yn deadsbinaudheit en fleach fen ’t bêd—bûtendoar, sûnder stôk yn ’e koele simmernacht. Martsen hearde him wol stommeljen en oangean, hja draeide hjar om en rekke wer yn ’e sliep. Wychman hie ommers mar wer in minne nacht—det wie hja wol wend. Den gyng hy in setsje bûtendoar stean yn ’t tún, krekt sa lang, det hy sljiprich waerde en yn ’e stiltme om him hinne syn onstjûrens sakseare. Fokke sliepte der al troch hinne . . . dy hearde ’t net iens mear, as heit de doar iependiich.

“Hiest’ wer in minne nacht?” frege Martsen him de oare moarne noch heal yn ’e sliep, wylt hja fen ’t bêd ôfstapte en nei ’t sydfinster ta toffele, om ’t blyn op to dwaen.

Wychman joech gjin lûd. “Myn goede, det is him yn gjin jierren oerkaem, hwet sliept ’r fêst!” sei hja yn hjar sels en roan nei ’t bêd om de bêdsdoarren hwet oan to dwaen. Hja scoe de tekkens hwet torjuchte lizze, do seach hja . . . it bêd wie leech.

“O goede, ik ha my forsljipt,” tocht se en strûpte hastich de klean oan en makke de thé klear yn ’e hutte. Det wie sont jierren net bard, det Wychman ’t hjar ôfwoan hie en hja wie omrake bliid, det hy wer hwet hupser waerde.

“Ropst jimm’ heit, Fokke?” rôp se in setsje letter yn ’e skûrre, hwer de swietrook fen ’t earste nije hea yn hinge en ’e jonge hinnepiken op ’e telle omflodderen.

Fokke scoe der krekt út mei de boerewein. “Hwet wie der oan, moike?” sei ’r en kaem wer fen ’e wein ôf.

“Jimm’ heit moat ynkomme to thédrinken. Ik tocht, hy wie hjir by dy . . .”

“By my? Wel né, hjir hat hy noch net west. Hastû heit ek sjoen, Jan?” sei hy tsjin de greatfeint.

“Noch net. De boer is noait net mear sa bitiid,” sei dy. Do stiek hy bidaerd syn pypke oan en krige it kofjetsjetteltsje op en gyng nei efterhûs, hwer de sinne krekt boppe it dauwewiete lân útkaem . . . great . . . keninklik . . .

Martsen en Fokke seagen him ûnsteurber efternei, elts drok dwaende mei syn eigen tinzen. Al fjirder en fjirder gyng hy—mei lange stappen wâdde hy troch ’t dauwige gêrs.

Ynienen—der bleau hy stean . . . do kaem hy stadich werom, yn ’e selde stappen lâns fen nyskes . . .

“Hwet skilt Jan? Scoe ’r net goed waen wêze?” sei Martsen. “Dû mochst’ der wol hinnegean. Ik scil de hynsders wol hâlde.”

“Ea hwet!” andere Fokke koart-oanboun en seach rare stoef . . . “licht hat ’r hwet forgetten . . . it giet net fen hjar eigen tiid by dy ljue, moat moike mar tinke. It kin wol lije.”

“Kin de boer ek efkes meigean? Ik moat mei jou allinne prate,” sei Jan en seach Fokke net oan, krekt as ’r him skou wie.

Dy gyng efkes mei him om de hoeke by de skûrside. Alhiel biteutere kaem hy werom. “’t Is goed, Jan,” sei ’r, “span de hynsders mar út en den ’t tek op ’e rún, det ’r klear is.”

En do gyng Fokke Hoara allinne it lân út. It hat it swierste ein gean west fen syn hiele libben . . .

Yn it dobke by de dyk stie mar in healfoet wetter en der lei syn heit yn . . . foaroer der ynfallen . . . by nacht . . . stikt . . . Wychman Hoara, de rykste boer fen Hastings, wie wei.

De dead, dy greate roaver hie him ’t bisit út hânnen skûrd . . . En earm brochten se him to hôf.

Back to IndexNext