Jeronimo.
Duizend pond, voor twe voer hooy, waar zal ’t belenden!
Gravin.
Al myn Processen, Heer, die liepen nu ten enden,Daar scheelden vier of vyf maar van de kleinsten an;Een tegens myn Papa, myn Kinderen, en Man.Helaas! myn Heer, ik kan niet half aan u verklaaren,Wat listen my niet, van die drie, zyn wedervaaren;Wat zy niet deeden. Maar men heeft haar by ArrestDe macht gegeven, na veel smeekens by Request,Mits my te voeden naar myn staat, en te palleeren,My te verbiên, van ooit weêrom te procedeeren.
Jeronimo.
Te procedeeren!
Gravin.
Ja.
Jeronimo.
Mevrouw, zie daar, ’k verstom!
Dat is een trek!
Gravin.
Myn Heer, ik word’er raazend om.
Jeronimo.
Hoe, zo de handen van Gravinnen zelf te binden!Maar’t onderhoud, Mevrouw, is’t groot dat gy zult vinden?
Gravin.
Ik kan der deftig van bestaan, myn Heer, maar, ach!Waar is vernoeging, waar? als men niet pleiten mag!
Jeronimo.
Die schrobbers zouden ons tot op ’t gebeente uit knaagen,En zou men zwygen? maar, Mevrouw, durf ik u vraagenHoe lang gy hebt gepleit?
Gravin.
Dat weet ik niet zo net;
Maar, ’k schat het dartig jaar.
Jeronimo.
Niet langer!
Gravin.
Ach! myn bed...
Jeronimo.
Wat jaaren hebt gy wel? gy zyt noch fris van leeden.
Gravin.
Omtrentde zestig.
Jeronimo.
Goed. Wilt vry die tyd besteeden.
Gravin.
Zy doen haar best vry, ’k zal ’t niet steeken laaten, neen,Al zou ik aan ’t Proces myn laatste hemd besteên.
Jeronimo.
Mevrouw, dit moest gy doen, geen weg is voor u nader.
Gravin.
Och, ja, myn Heer, ’k geloof u als myn eige vader.
Jeronimo.
’k Zou by myn Rechter gaan.
Gravin.
Och ja, ik zalder gaan.
Jeronimo.
My werpen aan zyn voet.
Gravin.
’k Zal my daar werpen aan;
Ik ben geresolveert.
Jeronimo.
Maar laat my eerst verklaaren.
Gravin.
Gy vat de zaak, en laat d’omstandigheden vaaren.
Jeronimo.
Hebt gy gedaan?
Gravin.
Ja, Heer.
Jeronimo.
’k Zou dan op staande voet
Gaan by myn Rechter.
Gravin.
Och, myn Heer, wat zyt ge goed!
Jeronimo.
Wel, als gy spreeken wilt, Mevrouw, dan zal ik zwygen.
Gravin.
Och, wat verplicht gy my, myn Heer! ik zal haar drygen...
Jeronimo.
’k Zou by myn Rechter gaan, en zeggen hem...
Gravin.
Ja.
Jeronimo.
Ziet;
Ik zou hem zeggen, Heer...
Gravin.
Ja, Heer.
Jeronimo.
Bind my...
Gravin.
Ik niet;
’k Wil niet gebonden zyn.
Jeronimo.
Bruy heên dan.
Gravin.
Hoe my binden!
My, Heer! hoe my!
Jeronimo.
Och, waar zal men haar weêrga vinden.
Gravin.
Neen toch niet.
Jeronimo.
Maar, gy weet niet waar ik komen zal.
Gravin.
’k Zal pleiten, pleiten, ja myn Heer, ik ben niet mal.
Jeronimo.
Maar ’k zal u...
Gravin.
Maar, myn Heer, ’k wil niet gebonden wezen.
Jeronimo.
Och, in de vrouwen is de zotheid klaar te lezen!
Gravin.
Zot! gy zyt zelver zot.
Jeronimo.
Mevrouw...
Gravin.
My binden! maar
Waarom?
Jeronimo.
Mevrouw...
Gravin.
Ei, kyk! hy maakt zich familjaar.
Jeronimo.
Mevrouw...
Gravin.
Een oude nar, die niet en doet als schraapen,
Wil Adviseeren!
Jeronimo.
Maar...
Gravin.
Loop by jouw Ezel slaapen.
Jeronimo.
Niet hoger.
Gravin.
Gauwert, loop bewaar uw Hooy wel.
Jeronimo.
Ach!
Het loopt te hoog.
Gravin.
Weg zot.
Jeronimo.
Had ik getuigen!
ACHTSTE TOONEEL.
Oratyn, Jeronimo, de Gravin.
Oratyn.
’kLach
Me slap! zy komen schoon voor ’t huis myn meester vieren.Myn Heer, Mevrouw, vertrekt eens aanstonds met jouw tieren.
Jeronimo.
Myn Heer, getuig eens...
Gravin.
Dat hy zot is, is’t niet waar?
Jeronimo.
Myn Heer, dat hoor jy, ei, onthou dat woortje maar.
Oratyn.
Mevrouw, jy moet het woord van zot wat binnen houwen.
Gravin.
Myn heer, hy komt my pas voor een zottin t’aanschouwen.
Oratyn.
Zottin, Mevrouw! zottin! waarom scheld gy, Mevrouw?
Jeronimo.
Ik raa haar maar...
Oratyn.
Och! och!
Gravin.
Dat men my binden zou.
Oratyn.
Och, och, myn Heer.
Jeronimo.
Waarom laat zy my eerst niet spreken?
Oratyn.
Och, och, Mevrouw.
Gravin.
Hy my verwyten myn gebreeken!
Jeronimo.
Een schreeuster.
Oratyn.
Zagt, myn Heer.
Gravin.
Een kakelaar.
Oratyn.
Hou, hou.
Jeronimo.
Die niet meêr pleiten durft.
Gravin.
Wat duivel raakt dat jou?
Heb jy ’er nadeel by, zeg vent, schurk, schelm, verrader?
Jeronimo.
Goed, goed, de duivel een Steeboo, kom, kom.
Oratyn.
Niet nader.
Gravin.
Een Exploteur, kom, kom.
Oratyn.
Waarachtig, ’k zie nu klaar,
Dat Rechters, Pleiters maar zyn zotten met elkaar.
Einde van het eerste bedryf.
TWEDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
Leander, Wouter, gekleed als een Exploteur.
Wouter.
I
k
kan ’t alleen niet doen, dat zeg ik noch, dat waar is;
Speel jy de rol, myn Heer, terwyl van Commissaris,
Als ik voor Exploteur de rol speel; doe niet meer
Als volgt my na maar, in de rok van zulk een Heer,
Dan hebt gy kans genoeg om Izabel te spreeken.
Verander uw paruyk, en toon u onbezweeken;
Trek zomtyds kreuken in uw voorhooft; tree heel wyd.
De Pleiters zullen niet eens droomen wie gy zyt.
Zy gaan voor dou en dag om met uw vaâr te spreeken
Van haar Proces, daar zy vaak schreiende om staan smeeken.
Mevrouw van Narrestyn ontmoete my daar zo
Of ’t wezen wou, en vroeg, of ik Jeronimo
Uit kragt van dit Exploot, wel uit haar naam wou daagen
Ik zei; ja toch, Mevrouw, dat is niet waard te vraagen,
Ik ben uw dienaar, en zy gaf my een Dukaat.
Wat dunkt u van ’t begin? ’t Exploot, myn Heer, bestaat
In duizend tarmen; dat hy haar voor weinig uuren
Had uitgescholden, in presentie van haar buuren
Voor een zottin, en wou dat men haar binden zou;
Dat zy begeerde, als zynde een fraije en wyze vrouw,
Hersteld te zyn, van zo veel lasteren en tieren,
Daar zy gemeenlyk de Processen meê versieren.
Maar, apropo, hoe komt myn kleeding u te veur?
Heb ik de mienen wel Heer, van een Exploteur?
Leander.
Heel wonder wel.
Wouter.
Ja wel, ik weet niet; maar myn zorgen
Zyn tienmaal minder, als zy waaren deze morgen.Dit is ’t Exploot, myn Heer, en dat de Brief; zie daarIk zweer dat Izabel ze hebben zal, alwaarHaar vaâr daar by; maar om ’t Contrakt wel t’onderschryven,Moest gy me volgen, en in ’t werk niet steeken blyven.Zo gy maar veinzen kunt, zult gy de rol heel lichtVan Minnaar speelen voor haar Vaders aangezicht.
Leander.
Maar gy moest t’eene niet voor ’t andere bestellen.
Wouter.
Rust jy jouw hooft maar Heer; dit ’s ’t huis, ik zal eens schellen.Vertrekt.
TWEDE TOONEEL.
Izabel, Wouter.
Izabel, van binnen.
Wie klopt daar?
Wouter.
Vriend, doet op. ’t Is Izabel.
Izabel.
Wie wou jy spreeken, Heer?
Wouter.
Mejuffrouw, ’k wenschte wel,
Dat ik de goedheid, van uw heusheid mogt erlangen,Dat gy dit klein Exploot woud van myn hand ontfangen.
Izabel.
Vergeef my dat, myn Heer, ’k heb nooit daar in gedaan.Myn Vader komt zo ’t huis, die zal u best verstaan.
Wouter.
Is hy niet ’t huis, Juffrouw?
Izabel.
Neen.
Wouter.
Daar ’s niet aan bedreven,
Wyl ’t onder uwe naam alleen maar is geschreven.
Izabel.
Gy zyt verkeert, myn Heer, ’k hou van die kanker niet,Die dag en nacht vreet, met de nasmaak van verdriet.Zo niemand niet meer hield als ik van ’t procedeeren,Jy, en jouw aanhang mogt wel voort wat anders leeren.Vaar wel.
Wouter.
Maar hoor...
Izabel.
Neen, neen; uw praat is my niet lief.
Wouter.
’t Is geen Exploot.
Izabel.
Wat dan, een Liedje?
Wouter.
’t Is een Brief.
Izabel.
Noch minder.
Wouter.
Lees ze reis.
Izabel.
Neen, neen; daar schuilt wat achter.
Wouter.
’t Is van myn Heer...
Izabel.
Vaar wel.
Wouter.
Leander.
Izabel.
Spreek wat zachter.
’t Is van myn Heer...
Wouter.
Ja wel! ik heb me schier bedaan,
Dat jy me hooren, en myn boodschap zoud verstaan.
Izabel.
Verschoon me, ging ik in myn drift my wat te buiten.Ei, geef.
Wouter.
Je moest de deur my voor de neus toesluiten.
Izabel.
Nou, Wouter, ’k kon je zo vermomd niet van koleur.Kom, geef.
Wouter.
Hoe, sluit je voor een eerlyk man de deur?
Izabel.
Ja, geef maar.
Wouter.
Bloed!
Izabel.
Loop heen...
Wouter.
Daar lees ze maar van binnen;
Weest op een andre tyd zo haastig niet van zinnen.
DERDE TOONEEL.
Jeronimo, Izabel, Wouter.
Jeronimo.
Hoe! ’k moet een zot zyn in haar oog, ja toch, en meer.Goed, goed. Een Exploteur heeft last haar voor die eerTe danken; ’k zal haar haast die zotte klap verleeren,O, ’t zou me leet zyn dat zy haar wou exkuzeeren,Of dat ik eerst van haar gedaagt zou worden. MaarWat drommel voor een vent spreekt met myn Dochter daar?Zy leest een brief; och, och! ’t zal van een Vreyer wezen.’k Zal luisteren.
Izabel.
Heel wel; maar mag ik zonder vrezen
Uw Heer gelooven?
Wouter.
O, gy kunt hem heel gebiên;
Hy kwelt hem zo; hy zal u* dezen dag doen zien,
* ziende Jeronimo.
Dat niemand tegen haar in ’t minst kan procedeeren.
Izabel.
’t Is vader. Zeg haar vry, dat wy ons weinig keerenAan snoeven; dat men hier om haar vervolging lacht.Daar zie, hoeveel men uw Exploot en dreigen acht.
Jeronimo.
Hoe, heeft myn Dochter een Exploot van u geleezen?Myn kind, gy zult de roem noch van uw afkomst weezen.Kom, kom myn eenigste, myn Dochter, kom myn bloed,Nu zie ik, dat gy wel bewaaren zult uw goed.Wat mag uw vader niet van uwe jaaren hoopen!Myn kind, ’k zal u van daag het Corpus Juris koopen;Maar scheur d’Explooten niet.
Izabel.
Wel zeg haar dat ze my
Plazier zal doen; dat ik haar uittart; zeg dat vry.
Jeronimo.
Versteur je niet.
Izabel.
Vaarwel. Wat zal men noch beleeven!
VIERDE TOONEEL.
Jeronimo, Wouter.
Wouter.
Kom, Appelleeren wy.
Jeronimo.
Ei, wilt het haar vergeeven,
Zy is noch jong en los. Daar zyn de stukken weêr;’k Zal zo jy ’t goed vind, haar weêr zamen zetten Heer.
Wouter.
Neen.
Jeronimo.
’k Zal ’t wel leezen.
Wouter.
’k Ben geen gek, hoe zal ’t hier lukken?
Ik heb noch wel Copy.
Jeronimo.
Ik prys in ’t minst haar nukken,
Maar hoe ’k u meer bezie, hoe ik u minder ken,Myn Heer, ik ken nochtans veel Exploteurs.
Wouter.
Ik ben
Maar onlangs Exploteur geworden.
Jeronimo.
’t Kan wel wezen
Maar voor wie kom je.
Wouter.
Voor een Juffrouw, die by dezen
Myn Heer, haar dienst bied, en wel wenschte, dat myn Heer,Op myn Sommatie deed herstelling van haar eer.
Jeronimo.
Herstelling? ’k heb geen mensch beleedigt, noch geschonden.
Wouter.
’k Loof dat uw tong Heer, op dien tyd was vast gebonden.
Jeronimo.
Wat wil je dan?
Wouter.
Myn Heer, zy wenschte wel dat gy
Zo goed was, dat gy haar in ’t by zyn eens van my,Voor wys verklaaren woud, by dit geschreeve Expresse.
Jeronimo.
De droes! t’is myn Gravin.
Wouter.
Zy is uw dienaresse.
Jeronimo.
Ik ben haar dienaar, Heer.
Wouter.
Myn Heer, gy zyt beleeft.
Jeronimo.
Zeg, dat een Exploteur van my de last al heeftHaar aan te zeggen, dat zy wil op my verhaalen.Hoe? die beleedigd is, zal die de straf betaalen?Maar ’k moet haar toon eens zien, hun...d’eerste dag van Maart.Om dat hy valschelyk heeft voor zottin verklaart,Daar toe vervoert door snoode en valsche pleiterye,De hooge en machtige Mevrouw, Katryn Sophye,Gravin van Narrestyn, van Bobskop, Rontombont;Zo werd hem aangezeit, dat hy zich zal terstondVervoegen aan haar huis, alwaar hy, voor zyn schennen,Zal zyn gehouden voor Notaris te bekennen,En vier getuigen, dat hy Heer, JeronimoHaar kent voor wys, voor arg, voor schrander, vroed en snoo,En niet voor zot, maar van een groote Exprejentie.De Goede.Volgt den naam dan van uw Excelentie?
Wouter.
Om u te dienen, Heer. Men moet aan my ’t afgrontVoldoen.
Jeronimo.
De Goede. Nooit Exploot ik zo getekent vond.
Myn Heer de Goede.
Wouter.
Heer.
Jeronimo.
Gy zyt een guit der guiten.
Wouter.
Ik ben een eerlyk man, sluit vry die naam daar buiten.
Jeronimo.
Gy zyt de grootste schelm die ik in Frankryk ken.
Wouter.
Vergeef me dat, myn Heer, gy hebt abuis; ik benUw dienaar, gy zult my myn moeite wel betaalen.
Jeronimo.
Betaalen? ik? ja met een oorvyg.
Wouter.
Wilt niet draalen,
Je bent daar t’eerlyk toe, je zult me wel voldoen.
Jeronimo.
Je maakt me dol, daar ’s geld. Heb jy noch meer van doen?
Wouter.
Een oorvyg? schryven wy.Dewelke na veel vlagen,My Exploteur, zo om myn ooren heeft geslaagen,Dat door de slag myn hoed gevallen is.
Jeronimo.hem schoppende.
Kom, stelt
Dat meê daar by.
Wouter.
Heel goed, myn Heer, dat ’s kontant geld,
Dat had ik wel van doen.En daar met meê te vreden,Heeft hy verdubbelt met zyn voet, zyn zotte reden.Za wakker.Boven dat, had hy, als dol van spyt,’t Proces verscheurt, zo ik ’t daar voor niet had bevrijd.Kom fynman, dat gaat wel, ’k zal nu geen woord meer spreken.Doe jy je best maar.
Jeronimo.
Schelm.
Wouter.
Za, laat’et noch niet steeken,
Kom noch wat slagen, dan zal ’t wel zyn.
Jeronimo.
’K zal schavuit,
Haast weeten, of gy ook een Exploteur zyt, guit!
Wouterzich in postuur zettende om te schryven.
Kom, sla maar toe, ik heb vier kinderen te voeden.
Jeronimo.
Vergeef het my, myn Heer, ik kond in ’t minst vermoeden;De beste kan hem wel vergrypen; ’k zal wel weêrDie straf verzoeten. Och! och ja, och ja, myn Heer,Gy zyt een Exploteur, dat zweer ik, zonder weêr ga.Dat volk bemin ik als my zelf, en ’k vraag’er meêr naAls na myn beste vriend. Myn vader hielt my veur,Dat ik beminnen moest, myn Heer, een Exploteur.
Wouter.
Neen, zo goed koop te slaan, dat zal in ’t minst niet lukken;Heb jy die kneepen in jou gat, zo schyt die nukkenVry uit. Ha! ’k zal ’t afgrond vergeeten noch...
Jeronimo.
Ach, ach!
Geen kwesti, Heer.
Wouter.
Mijn Heer, uw dienaar, goeden dach.
Een schop in ’t gat, een lap om ’t oor, een mensch verachten!
Jeronimo.
Ei, geeft ze aan my weêrom.
Wouter.
Dat zal ik my wel wachten;
My dunkt het is genoeg dat my die zyn getelt,Ik wou ze geven om geen heele kist met geld.
VYFDE TOONEEL.
Leandergekleed als een Commissaris,Jeronimo, Wouter.
Wouter.
Zie daar heel wel ter snee, myn Heer de Commissaris.Myn Heer, uw komst is hier zo nodig, als ze raar is:Die Heer, die ginder staat, die heeft my uit zyn schat,Zo datelyk vereerd een brave schop in ’t gat.
Leander.
U, Heer?
Wouter.
My, Heer, ja toch; en wyl ik na behooren
My kweet, gaf hy me noch een lap om by myn ooren.
Leander.
Hebt gy getuigen Heer? ei, zeg, wie was’er by?
Wouter.
Den oorband is noch warm, myn Heer, ei, voelt het vry.
Leander.
Dat’s Crimineel, en voor geen rechten te verschoonen.
Jeronimo.
Och, och!
Wouter.
Hy dorst daar by my als een schobbert hoonen,
Noch meer; zyn Dochter heeft, ’t geen hy heeft goed gekeurt,Een van d’Explooten uit dolkoppigheid gescheurt,En protesteerde Heer, dat men haar zou behagen,Dat zy ons tarten, en plazier had in ons daagen.
Leander.
Ga, haalt zyn Dochter hier. De geest van beestigheid,En van verachten is my lang van hen voorzeit.
Jeronimo.
Ik moet betovert zyn, och, och! men zal haar vangen;Wel zo ikiemandken, zie daar ik laat my hangen.
Leander.
Een Exploteur te slaan! maar ’k zie de Delinquant.
ZESDE TOONEEL.
Leander, Jeronimo, Izabel, Wouter.
Woutertegen Izabel,
Iekent hem wel?
Leander.
Wel nu, zyt gy ’t niet die de hand
Dorst aan myn dienaar slaan, Mejuffrouw? en de HeerenZo stout uittartten, en ons dorst zo stout braveeren?Uw naam?
Izabel.
Is Izabel.
Leandertegen Wouter.
Schryf. En hoe out?
Izabel.
Myn Heer,
’K heb achtien jaaren.
Jeronimo.
Laat eens zien, een weinig meer;
Doch ga maar voort.
Leander.
Zyt gy getrouwt, of haat gy ’t trouwen?