The Project Gutenberg eBook ofDigters uit Suid-AfrikaThis ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: Digters uit Suid-AfrikaEditor: E. C. PienaarAuthor: Jan F. E. CelliersC. Louis LeipoldtDaniel François MalherbeTotiusRelease date: March 10, 2013 [eBook #42302]Most recently updated: October 23, 2024Language: AfrikaansCredits: Produced by Steffen Haugk*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK DIGTERS UIT SUID-AFRIKA ***
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.
Title: Digters uit Suid-AfrikaEditor: E. C. PienaarAuthor: Jan F. E. CelliersC. Louis LeipoldtDaniel François MalherbeTotiusRelease date: March 10, 2013 [eBook #42302]Most recently updated: October 23, 2024Language: AfrikaansCredits: Produced by Steffen Haugk
Title: Digters uit Suid-Afrika
Editor: E. C. PienaarAuthor: Jan F. E. CelliersC. Louis LeipoldtDaniel François MalherbeTotius
Editor: E. C. Pienaar
Author: Jan F. E. Celliers
C. Louis Leipoldt
Daniel François Malherbe
Totius
Release date: March 10, 2013 [eBook #42302]Most recently updated: October 23, 2024
Language: Afrikaans
Credits: Produced by Steffen Haugk
*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK DIGTERS UIT SUID-AFRIKA ***
Hierdie bloemlesing was aanvanklik bestem hoofsaaklik vir Nederlandse lesers, en daarom van ’n inleiding in Nederlands en ’n verklarende woordelys voorsien. As sodanig is dit sedert sy eerste verskyning in 1917 tweemaal herdruk geword.
Aangesien die bundel egter van die aanvang af in Suid-Afrika veel meer aftrek gevind het dan elders, en ons letterkundige produksie sedert die tyd sodanig toegeneem het dat die bundel in sy oorspronklike vorm geen juiste beeld meer vertoon van die teenswoordige stand van ons Afrikaanse verskuns nie, het ek dit wenselik geag om die vierde druk nie alleen te hersien en aan te vul nie, maar dit ook ’n suiwer Afrikaanse stempel te verleen. Daarom val die oorspronklike inleiding en woordverklaring hier weg, en word verder al wat Nederlands was deur Afrikaans vervang.
Sedert die tyd het daar ook van my hand ’n breedvoerige studie verskyn oor die „Taal en Poësie van die Twede Afrikaanse-Taalbeweging”, waarom ek dit oorbodig beskou om hier ’n nuwe inleiding by te voeg.
Hierdie vierde druk is dus meer dan ’n blote herdruk, nie alleen omdat dit ’n uitgebreider en meer oorsigtelike keuse bevat as die vorige drie nie, maar ook omdat die oorspronklike keuse hier en daar gewysig is volgens latere insigte.
Verder word bo aan iedere bladsy die naam van die bundel vermeld, waaraan die gedigte ontleen is. Die spelling is konsekwent gemoderniseer-met ’n apologie aan die digters wat nog hulle eie spelling volg!
Ek vertrou dat die bundel in sy nuwe vorm nog beter aan sy doel sal beantwoord as voorheen.
Die Saamsteller.
Stellenbosch,Okt. 1921.
Gebore 1865 op Wellington. In 1874 met die ossewa na Pretoria, waar sy vader oprigter en eerste redakteur geword het van „De Volkstem”. Studie op Pretoria, Stellenbosch, Wellington en Delft (1887-1890). Landmeter, later staatsbibliotekaris op Pretoria (1894-99). Op kommande tot die end. Na die Engelse oorlog met gesin na Europa-letterkundige studie. In 1907 terug na Suid-Afrika. Medeoprigter van „Die Brandwag”-taalpropaganda. Werksaam aan die Dept. van Binnel. Sake, Pretoria. Sedert 1918 buitengewone Professor op Stellenbosch.
Die Vlakte
Die Ossewa
Trou
Die Laaste Aand
Die Brand
Die Kampsuster
Dis al
Afrikaner-troos
Klein Ondeug
’n Snaakse Vryery
Die Murasie
Aardgeeste
Dingaansdag
Stille werkers
Wag-hondjies
President Steyn
Komaan!
Ma en Pietjie
Gebore 1877 in die Pêrel. Seun van Ds. S. J. du TOIT, die vader van die „Eerste Afrikaanse-Taalbeweging”. Studie in Daljosafat (Hugenote Gedenkskool), Burgersdorp en Amsterdam. Na sy terugkeer predikant op Potchefstroom (1903) en sedert 1911 Professor aan die Teologiese Skool aldaar.
Die lied van die ossewa
Vergewe en Vergeet
Die Os
Moselekatse
Die drie Kindertjies
Vegkop
Repos Ailleurs
’n Sprokie
Dit is Nag
Daar ruis ’n Lied
Stof
Die Sterretjie
Die oue Put
Oggendstond op ’n Boereplaas
Perdekraal-laer
Die Vierkleur is weer in gevaar
Gebore 1880 op Worcester. Sy vader predikant op Clanwilliam, waar LEIPOLDT sy kinderjare deurgebring het. Sedert 1897 medewerker aan „Het Dagblad”, later aan „The South African News”. Oorlogskorrespondent van verskillende buitelandse blaaie gedurende die Engelse oorlog. Studie in die medisyne in Londen (1902-07). Na groot reise deur Europa, Amerika, Wes- en Oos-Indië as medikus gevestig in Londen. In 1914 terug na Suid- Afrika en sedert die tyd mediese skool-inspekteur in Transvaal.
Slampamperliedjie
Oktobermaand
In Amsterdam
In die Konsentrasiekamp
Aan ’n Seepkissie
Die ou Blikkie
Japie
Die Verkleurmannetjie
Die Voortrekker se vaarwel
Die Vlakte
By Bloukrans
Wolraad Woltemade
Op my ou Ramkietjie
Insulinde
Aan Multatuli
Die Beste
Gebore 1881 in Daljosafat (Pêrel). Skoolmaat van Totius op die Hugenote Gedenkskool. Studie in die Lettere op Stellenbosch, daarna in Freiburg (Duitsland). Na sy terugkeer onderwyser op Carnarvon-taalpropaganda. Sedert 1918 Professor in Afrikaans aan die Grey Universiteitskollege op Bloemfontein.
Die Lied van die Nagwind
Awendblik
Na die Droogte
Die Roosknoppie
O Lande vol Graan
Die See is vol van Ewigheid
Slaap
Gebore 1874 op Murraysburg. Onderwyser. Sedert 1905 prokureur-notaris op Middelburg (Transvaal).
Die Trek Drakensberg af
Dingaan se Gesante doen rapport aan hom
Op die Laers aanswerwende Soeloe-hordes
Moeders Skat
Lente-oggend
Donderweer
Dageraad
Advokaat-joernalis op Oudtshoorn. Later lid van die Kaapse Provinsiale Raad, waar hy in 1914 die erkenning van Afrikaans as voertaal by die laer en middelbaar onderwys bewerkstellig het. Daarna lid van die Volksraad en tans van die Senaat.
My onherroeplike Kinderdae
Besit en Gebruik
My eie-ek
Laster huldig, Roem beskuldig
Die Mot en die Kers
Aan die Renegaat
Die Openbaring van die Waarheid
Liefde’s onsin
Die Stem van Suid-Afrika
Advokaat-joernalis op Pretoria. Een van die voorlopers van die nuwe Taalbeweging.
Klaas Vakie
Winternag
Gebore 1888 op Alice. Studie in Kaapstad en Amsterdam. In 1918 bevorder tot arts. Sedert 1920 as geneesheer gevestig op Senekal.
Amsterdam
Kinderlied
As saans
Awendmymering
Bekoorlik Kind
Probleem
Sneeu
Muskiete-jag
Slagvaardig
Dingaansdag
Die twee Boodskappers
Maar één Suid-Afrika
Gebore 1892 op Middelburg (Transvaal). Sedert 1910 student in die medisyne in Amsterdam. In 1918 bevorder tot arts. Daarna as geneesheer gevestig op Lydenburg.
See-sonnet
Bergtoppe
Op die Toring
Nag
Kennis en Gevoel
Diepte
Stille Vriende
Middaguur
Aandliedjie
Die Windjie
Aan Holland
Op die Dood van President STEYN
Die Slag by Bloedrivier
Gebore 1889. Studie op Stellenbosch en in Londen. In 1913 bevorder tot advokaat. Daarna onder-redakteur van „De Burger”. In 1920 Professor in Romeins-Hollandse Reg aan die Stellenbosse Universiteit. Sedert 1921 as advokaat gevestig in Kaapstad.
Ouboeta
Op Knysna-strand
Soos die Windjie wat suis
Gebore 1894 op Heidelberg (Transvaal). Studie op Ermelo en aan die T. U. K. (1914-16). Tans as advokaat gevestig op Windhoek (Suidwes-Afrika).
Rit-rympie
Wie in Glaashuise woon
„’n Speeltoneel”
In die Hoveld
Sondag-môre
Die Verhuising van CUPIDO
Gebore 1895 op Johannesburg. Studie aldaar en aan die T.U. K., waar hy in 1919 die M. A.-graad behaal het in Ned. Lettere. Verdere studie in Amsterdam, waar hy in 1921 Doktoraal-eksamen in Filosofie afgelê het.
Die Koket
Lenteliedjie
’n Simpel Liedjie
Aan Generaal DE LA REY
Die Dood van die Ossewa
Heimwee
Ek slaap in die rus van die eeue gesus,ongesien, ongehoord,en dof en loom in my sonnedroom,ongewek, ongestoord.Tot die yl-bloue bande van die ver-verre randeskuif my breedte uit,wyd-kringend aan die puur al-omwelwend asuurwat my swyend omsluit.Jong aarde se stoot het my boesem ontblootbo die diep van die meer;en volswanger van lewe ’t oor waat’re geswewedie gees van die Heer.Uit die woelende nag van haar jeugdige kragbrag die aarde voortLewiátans-geslagte, geweldig van kragte—storm-ontruk aan haar skoot.Diep in my gesteente berg ek hul gebeente—die geheim van hul lewe en lot;maar gewek uit die sode herleef uit die dode,na die ewig hernuwingsgebod,die stof van d’ verlede in vorme van d’ hede,in eindeloos kome en gaan;wat die dood my vertrou ’t, ek bewaar dit as goud,en geen grein sal ’k verlore laat gaan.As die son oor my vloer in die môre kom loeren die dou van my lippe kus,dan kyk ek net stom met ’n glimlag omen lê maar weer stil in my rus.Hoog bowe die kim op sy troon geklim,is hy heer van lewe en dood;na wil en luim geef hy, skraal of ruim,verderf of lewensbrood.Uit gloeiende sfeer brand hy wreed op my neertot my naaktheid kraak en skroei,en my koorsige asem in béwende wasemal hygend my bors ontvloei.In sy skadetjie rond-om sy stam op die grondstaat ’n eensame doringboom,soos die Stilte op haar troon, met dorings gekroon,wat roerloos die eeue verdroom.Geen drop vir die dors aan my stofdroë bors:my kinders[1]versmag en beswyk,en die stowwe staan soos hul trek en gaanom my skrale dis te ontwyk.Soos ’n vlokkie skuim uit die sfere se ruimkom ’n wolkie aangesweef,maar hy groei in die blou tot ’n stapelbouvan marmer wat krul en leef—kolossaal monument op sy swart fondament,waar die bliksem in brul en beef.En o, met my is die windjies bly:hul spring uit die stof orent,en wals en draai in dwarrelswaaioor my vloer, van end tot end;die gras skud hul wakker om same te jakkertot hy opspring uit sy kooi,en soos mane en sterde van jaende perdesy stengels golf en gooi.Met dof-sware plof, soos koeëls in die stof,kom die eerste druppels neer,tot dit ruis alom so deur die gebromen gekraak van die donderweer.Met kloue vooruit om te gryp en buitjaag ’n haelwolk langs verby,soos ’n perde-kommande wat dreun oor die landevertrap en gésel hy—en sy lyke-kleed sien ek ver en breedin die awendson gesprei.Stil in die duister lê ’k so en luisterhoe die spruite gesels en lag;maar bowe die pak van my wolkedakhet die maan al lank gewag:nou breek en skeur hy ’n baan daardeurom te deel in my vreug benede;hy sprei die waas van sy romig-blou gaas—en ek lag so stil-tevrede.Plek op plek, soos die wolke trek,sweef die skaduwees onder mee,soos eilande wyd oor die waat’re verspreidop die boesem van die grote see.Met ’n afskeidskus gaat die maan ook ter rusen ek wag op die daeraad—so skoon en so mooi soos ’n fris jong nooiwat lag in haar bruidsgewaad.Oor die bulte se rug slaat die gloed in die lugvan brande wat ver-weg kwyn,en doringbome fluister in die rooi skemerduistervan gevare wat kom of verdwyn.Uit slote en plas, uit die geurende gras,styg ’n danklied op ten hemel;en dis net of ek hoor hoe die kriekies se koorweergalm uit die sterre-gewemel,waar wêrelde gaan op hul stille baantot die ende van ruimte en tyd.So, groots en klaar, staat Gods tempel daar,wyd—in sy majesteit.
[1]Die wilde bokke, wat in klompe wegtrek by groot droogte.
[1]Die wilde bokke, wat in klompe wegtrek by groot droogte.
[1]Die wilde bokke, wat in klompe wegtrek by groot droogte.
Die osse stap aan deur die stowwe,geduldig, gedienstig, gedwee;die jukke, al drukkend hul skowwe—hul dra dit getroos en tevree.En stille, al stuiwend en stampend,kom stadig die wa agterna—die dowwe rooi stowwe, al dampend,tersy op die windjie gedra.Die middagson brand op die koppe,gebuk in hul beurende krag;hul swaai heen en weer in die stroppe—en ver is die tog van die dag.Dit kraak deur die brekende brokke:die opdraans is ver en is swaar;dit knars in die knakkende knokke,maar hul beur, en die vrag bring hul daar.So, stom tot die stond van hul sterwe,blyf ieder ’n held van die daad—Hul bene, na swoege en swerwe,lê ver op die velde verlaat.....
Ek hou van ’n man wat sy man kan staan;ek hou van ’n arm wat ’n slag kan slaan,’n oog wat nie wyk,wat ’n bars kan kyk;en ’n wil wat so vas soos ’n klipsteen staan!Vas soos ’n berg van grou granietop vaderlands-grond, sy hartsgebied,aan haar getrousoos aan kind en vrou,en wat in haar ere ook syne siet.Ek hou van ’n man wat sy moeder eerin die taal uit haar vrome mond geleer,en die bastergeslagin sy siel veragwat, haar verstotend, hulself kleineer.Die oog wil ek sien wat ’n traan nog weenvir ’n heldegeslag, in hul rus daarheen,maar ’n blits van trouin die traan van rou,wat aan liefde weer gee, wat haar bron is ontleen.Vir my d’ Afrikaner van durf en daad,wat Mammon’s eer en loon versmaad,sy hoof en sy handvir sy volk en sy landen ’n trap van sy voet vir laag verraad!O, ek hou van ’n man wat sy man kan staan;ek hou van ’n daad wat soos donder slaan,’n oog wat nie wykwat ’n bars kan kyk;en ’n wil wat so vas soos ’n klipsteen staan!
Nog nie na bed!Wat ’n pret, wat ’n pret,met jurkies aanen voetjies blootso met Pappie te rolen stoei en stoot!Ja, laat mag hul speel, het Mammie gesê,voor Pa hul vanaand in hul bedjie sal lê.Maar, verleë soek Breggie by Mammetjie skuil,vra soetjies aan haar waarom Paatjie tog huil?Nog nooit by hul speul’tjies het hy dit gedoen—en so dikwels tot selfs die klein voetjies gesoen.* * *Wyd oor huis en velderus al lang die nagas so by die bedjiestwee nog bid en wag,wakend tot die môre—wrede skeidings-dag.„Vader in U hoedelê ons hulle neer,gee ons eendag, Vader,aan mekander weer.Wil, Vader, oor ons huisie waak,dat leed nog honger dit genaak.”Droom-verlore dotjies,rustend naas mekaar,hoor gebed nog klae,weet van geen gevaar,met één troos tevrede:moeder is nog daar,om die ogies moeg en vaakmet haar soentjies toe te maak.En na ’n diepe suggiegaan die borsies teerso in stille sluimerstadig op en neer;handjies sag en roserooibo die hofies opgegooi—reine handjies, sonde-leeg,handjies waar geen las op weeg.
Dit is die winterwind wat waai,al wenend deur die lange nag,al wenend om die verre dag;die twye swenk, die takke swaai—dit is die winterwind wat waai.Hy sleep die sug van eeue meeuit dieptes van die diepe see,en waar vergane skepe rusop menig maan-gebleekte kus;hy sing van lang vergete wee,—hy bring die sug van eeue mee.Hy kom oor velde ver en wyd,oor grafte in hul eensaamheid,waar moeders van hul sorge rus,waar kindersnikkies is gesus—dit is die lied van d’eensaamheid,hy kom oor velde ver en wyd.* * *„My ma, ek hoor van verre om’n dreuning oor die velde kom!”„Dit is die bome in die wind,die wilgertakke kreun, my kind.”„My ma, ek hoor my brakkie huil,wat sou daar kruip, wat sou daar skuil?”„My kind, die nag is koud en lang,die diertjie is alleen en bang.”„My ma, dit dreun al in die rondsoos perdehoewe op die grond;my ma, wat lig daar soos ’n vuurvan buite op die kamer-muur?My ma, daar brand die koring-miet!”—„My kind, die Heer Se wil geskied!”* * *Is daar ’n beul so woes en wreedwat manne-eer en plig vergeet,met onskuld en met swakheid lagen uitdryf in die winternag?Is daar ’n hand wat nie ontsietdie liefste wat Gods aarde bied,die skoonste gawe uit Gods hand—die vaderhuis in die vaderland?Dis heilig grond, dis heilig grond,die plekkie waar ’n wiegie stonden waar ’n jonge moeder blyhaar kindjie se eerste skrede lei;waar sy die lippies, jong en teer,hul eerst’ gebedjie het geleer,en waar sy lange nagte vaakvol angs en kommer het gewaak.’n Stille vrede dra die plekwaar, om die witte tafel-dek,die etens-ure so om haardie blonde koppies het vergaar.En uit herinn’rings bly verlee,vergange dae se soete wee,berg elke hoekie so sy deel;O wee, wie ’n hart die skat ontsteel!* * *Daar staat ’n moeder met haar kindallenig in die winterwind—en niemand wat haar trane siet,en niemand wat haar trooste bied.En wilde vlamme strooi dit wyd,die vrug van lange lewensvlyt—in vonke deur die lug gesaai,in vonke wat die wind verwaai.Haar kindjie aan haar bors gevoubeskut sy teen die winterkou—die trane wat sy swyend ween,so op haar wang tot ys versteen.En winterwinde sing die liedvan eensaamheid en stil verdriet;en sonder weerklank sterf die klagop wye velde in die nag,al sugtend deur die gras se saad—en verre is die daeraad.Die twyge swenk, die takke swaai,dit is die winterwind wat waai....
Suster Anna, ek voel dis die dood wat kom:slaat ope die tentdoek, na buitekant om,dat my oë vry oor die bulte gaan—Suster Anna, ek hoor ’n kerkklok slaan.Ek hoor hoe die kindertjies roep vir my;van ons klompie moes ek nog die laaste bly.Kom neem tog my hand, soos jy dikwels doet—ag, altyd was Suster vir ons so goed.My man, hy lê ver langs Toegela-stroom af,en niemand weet waar of hy rus in sy graf;ag Suster, en neem nou die Heer nog vir my,dan is Pieter allenig nog owergebly.Ek weet hy bly staan met sy roer in sy hand—ja, trou tot die dood, vir sy volk en sy land;en mog dit so wees dat die Heer hom behoed,so bring hom tog, Suster, sy moeder haar groet.En sê vir hom, selfs op die donkere randhet jy vrese nog bewing gevoel aan haar hand;en dit was haar troos, dat haar Pieter sal houaan sy God en sy land, aan sy ere en trou.Die kindertjies, Breggie en Japie en Faan,het Suster die een ná die ander sien gaan;en jy sê daar ’s ’n plekkie vir my nog gebly,waar moeder kan rus aan klein Fanie se sy.Die ou huis se murasie staat swart en ontbloot,waar almal so saam was om moeder haar skoot;maar ver van die huis en verstrooi deur die land,rus almal tog saam in die Here se hand.Oor die velde kruip saggies die awend se grou;maar Suster, ek sien nog die hemel se blou.Daar rol ’n gedreun oor die bulte aan—Suster Anna,—ek hoor ’n kerkklok slaan!...
Dis die blond,dis die blou:dis die veld,dis die lug;en ’n voël draai bowein éensame vlug—dis al.Dis ’n balling, gekomoor die oseaan,dis ’n graf in die gras,dis ’n vallende traan—dis al.
So eenkeer elke sestien jaarkom daar ’n tyd—jul weet dit wel—dat al die sterre, hot en haar,soos vuurwerk deur die hemel snel.So was ek eenkeer op die pad—dis lange jare al verby;ek kom die aand op Seekoegat—daar gee hul toe ’n bed vir my.En kyk, daar kom toe in die nagso’n sterre-reën op ons neer;geen mens had aan so wat gedag—en dat dit erg was, kan ek sweer.Die hele huis raak in rumoer,die honde blaf, die hoenders kraai;maar, moeg van heeldag ry en roer,slaap ek so deur die heel lawaai.Daar voel ek iemand stoot my aan.Ek roep: „Wie’s daar?” en draai my kop,Die goeie tante sien ek staan,en saggies sê sy: „Neef, staat op,”Ek sien sy lyk so bleek en naar;dus vra ek gou: „Wat skort d’r aan?”Sy sê: „Die laaste dag is daar,en netnou sal die wêr’ld vergaan.Kom sit by ons daar binne nou—ag neef, hoe kan j’aan slaap nog dink?Ons tyd is kort, kom laat ek joutog eers ’n koppie koffie skink!”
Klein ondeug, moeders sorg en skat,haar lus, haar las, haar vreug—hy vroetel hier, hy snuffel daar,hy pluk die hele huis deurmekaar—keer voor daar!—liewe deug!Te laat! Daar gaat die koppie al,en stukkend op die vloer.Knor jy hom, jy kry knor terug,of nydig smyt hy ’m op sy rugen trappel fluks tamboer.Hy ’s kort-kort by die waterbak,al jaag jy hom elke maal:jou Sondagstewels kry hul bad;dan is dit weer die arme katwat jy daar uit moet haal.Al trippe-trap die mure langskan jy sy stappies hoor;hy ’s weg en stil nou, soos ’n muis—maar glo my nou’s dit glad nie pluis:kom, hier is al sy spoor.Daar het jy ’t al, die muurpapierin repe afgetrek,geskeur in stukkies, klein en kort,die inkpot daarop uitgestorten hy—één swarte vlek!Daar val meteens die solderleer,ja, soos ’n donderslag!Ons loop te hulp met grootste haas—daar sit die kleine vent daarnaasen skater soos hy lag!Dis brabbel-praat, dis woel en val,van smôrens vroeg tot laat;dis koppie stamp, en huil en lagso twintig male elke dag,tot basie kooi-toe gaat.Die laaste soentjie is van haarwat sorg nog las ooit heug.Met mond en pootjies skoon gewas,slaap nou klein ondeug—moeders las,haar skat, haar sorg, haar vreug.
As tweetjies met mekaar wil vry,is ’t beter om jou ver te hou—nie waar, wat raak dit jou of myas tweetjies met mekaar wil vry?Net van één snaakse vryerywil ek die storie jul ontvou.As tweetjies met mekaar wil vry,is ’t beter om jou ver te hou!’n Flukse nooi was Hannie Waal,en Japie Brink het daar gedraai—die ogies blou, die lokkies vaal—’a flukse nooi was Hannie Waal.Maar of nou Japie dit sou haal—dit was maar moeilik om te raai.’n Flukse nooi was Hannie Waal,en Japie Brink het daar gedraai.Eén Sondag by die kerk se deur—moe’ nou nie dink dit was ’n plan nie—het so ’n kleine iets gebeur—één Sondag by die kerk se deur.Die kerk was vol, hul druk en beur,en so kom ek net agter Hannie—één Sondag by die kerk se deur—moe’ nou nie dink dit was ’n plan nie!Haar boek het uit haar hand gegly,toe sy so uitstap op die treetjie;ekmoesdit optel, ’k was daarby—haar boek het uit haar hand gegly.„Baie dankie, neef,” sê sy vir my,en ’k sien sy kleur so’n kleine beetjie.Haar boek het uit haar hand gegly,toe sy so uitstap op die treetjie.En onder by die muur se draai—dalk het ek my dit maar verbeel—kyk sy nog om ’n slaggie, raai—daar onder by die muur se draai.Beskou jy dit as trou verraai?Die kykie het ek tog nie gesteel!Ja, onder by die muur se draai—dalk het ek my dit maar verbeel!Wel, ek het kennis toe gemaak—die hoe of waar kom nie op aan nie;toe loop ek daar vir Japie raak,nadat ek kennis had gemaak.Hul sit toe saam amandels kraak,die eerste awend, hy en Hannie,nadat ek kennis had gemaak—die hoe of waar kom nie op aan nie.Jaap kry ’n tweeling in die dop,en één daarvan gee hy aan haar;die ander eet hy selwe op—Jaap kry ’n tweeling in die dop.Was dit nou glips of wou sy fop?Want uit haar handjie val dit daar.Jaap kry ’n tweeling in die dop,en één daarvan gee hy aan haar.Sy ’s op haar knieë voor die stoel—dat ek moes help, nie meer as plig nie!Die amandelpitjie was ons doel—sy ’s op haar knieë voor die stoel.Dat ek haar handjies raak moes voel,kan jul begryp: daar was geen lig nie!Sy ’s op haar knieë voor die stoel—dat ek moes help, nie meer as plig nie!En Japie dink: „Wat sou gebeur het?”nou sy die pitjie had gekry.Ons merk dat sy so’n rooie kleur het,en Japie dink: „Wat sou gebeur het?”„Dis duis’ling wat ek altyddeur hetas ek gebuk het,” sê toe sy!Ja, Japie dag: „Wat sou gebeur het?”toe sy die pitjie had gekry.Die helfte byt sy af vir haar,en helfte lê sy op haar handjie:„Dè, neef! Jy het help soek, nie waar?”—Die helfte byt sy af vir haar,en op my halfie sien ek daardie kerfie van ’n witte tandjie!Die helfte byt sy af vir haar,en helfte lê sy op haar handjie.Dat dit gesmaak het, moet ek sê,al was my deeltjie maar ’n kwartjie:’nkleineloon moes ek tog hê—dat dit gesmaak het, moet ek sê,al sien ek Jaap so stil oorlê:„Daar gaan ’n stukkie van haar hartjie.”Dit het gesmaak, ek moet dit sê,al was my deeltjie maar ’n kwartjie.Of dit by ’n kwartjie het gebly?Dit raak jul niks nie, wel beskou,of ander mens se vryerynou by ’n kwartjie het gebly;want as daar tweetjies is wat vry,is ’t beter om jou ver te hou.Of dit by ’n kwartjie het gebly?Dit raak jul niks nie, wel beskou!
By staande waat’re klaag my siele wee—By stille waat’re in die skemer-uur,In drywend vuil gedam, en lang ontdaanvan sorgers hand, so treur die stille stroom;en dampend skuif ’n walm soos lyke-kleeddie soppig-gryse vlak van die water langs.In swart gegrif op wester-koperkwynestaan blad en twyg in roerelose rou.Geen lag of voetstap op die tuinpad meer,waarbowe kruin teen kruin in droefheid leun,deur vreemde hand beroof van somerweeldeen wenend droë blaartjies, één vir één.En naby lê die ou murasie daar,met dode-oë starend in die wes—geen ruit wat blink in vriend’lik awendglore,geen hand wat sawends daar die luike sluit,geen warme gloed deur vensterspleet of deur:die koue nagwind dwaal deur holle saleen roer die flenters van die muurpapier.En waar die tafel was met awendspyseof rusbed, sag gesprei, aan kamerwand,daar loer die maan die naakte mure ower,daar lê die naakte balk ’n skaad’wee-band.Geen fyne hand wat frisse teue skinkaan hange-slepend loof langs stoep en raam.In stof van verre stede sien ek sleepdie blomme hier in vredehof geteel....Verby, vergaan! Of mag die hoop nog lewe,of tref die laaste vonnis nou nog nie?
Daar kom hul aangetreedtot slagting wreed,bespied,bekruip,beloer,besluipmekaar, tot moord gereed.Ei, daar blits’n bliksemflits!Nog een! Nog een!Dit knal, dit bars,dit knor, dit knars,knett’rend kraak die kleingeweer!Kranse herhaaldie woeste kabaal—soos donderweer!Koeëls, kartetsefluit en gons,beuk en bons,morsel die rotse tot spattend gruis!Dampe staan,waar die bomme slaan,vore ploeënd met hels gedruis!* * *Vaarlands grond drink die bloednog vol vryheid se gloedlou uit die wonde.Menig sterwende sugdra ’n groet deur die lugbo die wapengerug—ver in die ronde.O, die lippe wat bleekom ’n waterdronk smeek—wonde wat brande.Ongehoord, ongeagmenig kermende klag,waar die woelende slagdreun oor die rande.En in eensame nagstaan die sterre se wag—stil en van verre,oor die helde se skaartot hul ruste vergaar,onbelas, onbeswaar—veilig gebêre....
Ster-nag omsluit die laer—onder die kleine skaarby die lanternlig daar,stilte en vrede....Sterk is die stem en skoon,smekend om hulpbetoon,wat tot die Vadertroonklim in gebede.Môre-lig,roepings-pligdaag vir die helde,Vader, die taak is swaar,klein en verloor die laerin die groot velde.Woes-singend,aanstuiwend,dans-springend,pluimwuiwend,kom die barbare—driemaal tien-duisendtal,dond’rend hul voete-val,storm hulle skare!Afrika,Afrika,was ’t jou gegéwe,vêr en vooruit te skouwat in die stryd vir jouhier was te breek of bou—jy had gebéwe!Kalm-in-daad,wêreld-verlaat,wêreld-vergete,sterk in die Heer se kragstaan hul die storm te wag—oormag-oormete.Reguit en raak-sekuurblits uit die tentwa-muurdriemaal die Boere-vuur,kraak hulle roere,maaiend die horde om—drie-male, al wat kom—kyk, tot die swarte dromwyk vir die Boere!Dingaan-slag,wonder-dag,jy het bevestigal wat ’n nasie bou,al wat ’n taal behou.Ere die helde-skaar!Klein was die klompie daar:vier-honderd-sestig!Afrika,Afrika,eer hul gedagtenis!En as jou vryheids-dageens oor jou velde lag,weet wie te danke is—eer hul gedagtenis!
Oubaas sit oordwars op ou Geduld.Met nek omlaag, en oë op die grond,so dra hy oubaas huistoe, stap vir stap.Oubaas pof ’n rokie uit sy pyp,so nou en dan, teen rooi van awendlug,en praat ’n woordjie met sy goeie ou maat.Daar ’s goudlig in sy baard; en d’aandson geed’ou perd ’n laaste rapsie oor sy kruis.En stil is hul oor dagtaak afgedaan,en stil sal hulle môre weer begin—tot eendag ook oor hul die velde swyg.
Ek is hier, en ma is hier,ons twee lê op baas se baadjie.Wie is jy?Kom, loop verby!Anders word ons knor ’n daadjie—kry jou bene dalk ’n hap,kry jou broekspyp dalk ’n gaatjie!Mooipraat? Nee, ons ken jou nie.Weg jou hand, en raak ons nie!„Oppas!” het die baas gesê,„tot ek weer kom, hier bly lê!”Op ons pootjies lê ons kop,maar ons hou jou darem dop,toe-oog slaap ons op die baadjie,maar ons loer nog deur ’n gaatjie—één oor plat, en één oor op,pas-op!
Dis skoon vir ’n held om te valaan die voete van wie hy gedien het,skoon vir sy skeidende geesdat moeders die laaste mog weeswat sy sterwende oog gesien het.Maak hom ’n graf op die grondwat sy liefde gewy en geseen het:dis skoon vir ’n held om te rusaan die voete van wie hy beween het.