VIERDE BEDRIJF.

VIERDE BEDRIJF.Aan de zuidwestkust van Marokko. Een palmbosch. Gedekte tafel, zonnetent en biezenmatten. Dieper onder de boomen hangmatten. Buiten op zee ligt een stoomjacht met Noorsche en Amerikaansche vlaggen. Aan het strand een sloep. Het gaat tegen zonsondergang.Peer Gynteen knap heer van middelbaren leeftijd in elegant reistoilet, een gouden lorgnet op de borst hangend, presideert de tafel als gastheer. Mister Cotton, Monsieur Ballon en de heeren von Eberkopf en Trumpeterstraale zijn juist gereed met hun maaltijd.Peer Gynt.Drinkt heeren! Is de mensch gemaaktOm te genieten, dat hij ’t doe dan.En dood is dood … Wat mag ’k aanbieden?Trumpeterstraale.Je bent een prachtgastheer, broer Gynt!Peer Gynt.Ik deel die eer dan met mijn geld,Mijn kok en steward …Mr. Cotton.Mijn kok en steward …Very well!Ik drink op ’t heil van alle vier!Mr. Ballon.Monsieur, u heeft eengoût, eenton,Als zelden nu meer wordt gevondenBij iemand, levenden garçon,…Een zeker … ’k weet niet wat …v. Eberkopf.Een zeker … ’k weet niet wat …Een waasEen glans van vrije geestontwikling,Een wereldburgerschapbezitting,Een blik door ’t dichte wolkenfloers,Door geen vooroordeelen gebonden,Begaafd met hoogere verlichting,Een oer-natuur die kent het levenVereend op ’t hoogst der trilogie.Niet waar, monsieur, dat meende u?Mr. Ballon.Jawel, dat kan wel; ook al klinkenDie dingen, op zijn Fransch, zoo mooi niet.v. Eberkopf.Ach was! Die taal is ook zoo stijf …Maar zullen wij den grond nu zoekenVan ’t fenomeen …Peer Gynt.Van ’t fenomeen …Die is gevonden.Dat komt doordat ’k niet ben getrouwd.Ja, mijne heeren, dat ’s zoo klaarAls water. Wat moet ’n man toch wezen?Zich zelf: antwoord ik in ’t kort.Voor zich en ’t zijne moet hij zorgen.Maar kan hij dat, als pakkameelVoor ’t wel en wee van andren, soms?v. Eberkopf.Maar dat voor-zich en in-zich leven,Vermoed ik, heeft u strijd gekost …Peer Gynt.O, zeker, ja; in vroeger tijd;Maar altijd kwam ’k met eer er af.Een keer toch was ’k er na aan toeTe vallen in ’n gespannen strik.Ik was een flinke, knappe kerel,En zij, de dame was mijn keus,…Die was van vorstelijken bloede …Mr. Ballon.Och, vorstelijk?Peer Gynt(minachtend).Och, vorstelijk?Van die families,U weet wel …Trumpeterstraale(slaat op de tafel).U weet wel …Adellijk gespuis!Peer Gynt(haalt de schouders op).Vervallen grootheden, steeds zoekendHun trots, in ’t hun geslacht vrijhoudenVan vlekken door plebeïsch bloed.Mr. Cotton.En liep daardoor de zaak toen mis?Mr. Ballon.De ouders wilden de partij niet?Peer Gynt.Integendeel!Mr. Ballon.Integendeel!Ah!Peer Gynt(vergoelijkend).Integendeel! Ah!U begrijpt!Er was iets, dat vereischte ’t huwlijkZoo snel als mooglijk te doen doorgaan.Maar, ’k zeg ’t ronduit, die heele zaakStond van ’t begin af mij al tegen.In enkele dingen ben ’k wat vreemd,En liefst blijf ik mijn eigen baas.En toen mijn schoonvader nu kwamMet d’eisch, ofschoon verbloemd gesteld,Dat ’k zou van stand en naam verandren,In d’adelstand mij doen verheffen,Met nog veel meer dat onaanneemlijk,Om niet te zeggen hoogst onkiesch, was …Toen trok ’k fatsoenlijk mij terug.Ik weigerde zijn ultimatum,…Deed afstand van mijn jonge bruid.(trommelt op de tafel, schijnbaar met aandacht).Ja, ja; er heerscht toch wel een Fatum,Waarop een mensch vertrouwen kan;En dat te weten is een troost.Mr. Ballon.En daarmee was de zaak dus uit?Peer Gynt.Neen, ’k kreeg te doen met nog wat anders;Want onbevoegden mengden zichMet luid gekrijsch ook in ’t geval;’t Ergst der familie jong’re leden.Met zeven kreeg ik een duel.Dat was een tijd, dien ’k nooit vergeet,Ofschoon ’k er heel gelukkig afkwam.Het kostte bloed; maar al dat bloedHeeft mij in waarde veel doen winnen,En wijst bekrachtigend op ’t feit,Zoo ’k zei, van een besturend Fatum.v. Eberkopf.U heeft een blik op ’s levens loopDie tot een denker u verheft.Terwijl een ander meent te aanschouwenAfzonderlijk verspreide beelden,En nooit een oplossing kan vinden,Weet u het àl bijeen te voegen.Met ééne maat meet u de dingen.U scherpt een punt aan al uw woorden,Die, alle dan als stralen uitgaanVan ’t licht van één levensbeschouwing …En u is nooit student geweest?Peer Gynt.Ik ben, zooals ik u al zei,Gewoonweg een autodidact.Methodisch heb ik niets geleerd;Maar veel gedacht en overwogen,En over alles veel gelezen.’k Begon er mee op later leeftijd;Dan valt het wel een beetje zwaar somsMaar door te lezen, blad voor blad,En op te nemen rijp en groen.Geschiedenis nam ik bij stukjes,Want voor méér had ik nooit den tijd.En daar men toch in booze tijdenIets hebben wil tot vasten steun,Zoo nam ’k den godsdienst in met rukjes.Zoo gaat ’t gemaklijker naar binnen.Men moet niet al te gulzig lezen,Maar enkel zien wat nuttig zijn kan …Mr. Cotton.Kijk, dat is praktisch!Peer Gynt(steekt een sigaar op).Kijk, dat is praktisch!Lieve vrienden,Bedenkt toch wat mijn levensloop was.Hoe kwam ik daar toch aan in ’t Westen!Een arme vent, met leege handen!Ik moest hard zwoegen voor mijn broodje;Gelooft mij, ’t viel mij dikwijls zwaar.Maar ’t leven, vrienden, is veel waard;En, zoo men zegt, de dood is bitter.Wel! Fortuna, ziet u, was mij gunstig;En ’t oude Fatum niet afgunstig.Het ging. En daar ik zelf ook flink was,Zoo ging ’t gestadig beter, beter.Tien jaren later werd ’k genoemdDen Kroesos onder Charlestown’s reeders.Nu vloog mijn naam van stad tot stad;’t Geluk had ik nu binnen boord …Mr. Cotton.Waarin deed u?Peer Gynt.Waarin deed u?Vooral in negers,Naar onzen Bondsstaat Carolina;En afgodsbeelden ook, naar China.Mr. Ballon.Fi donc!Trumpeterstraale.Fi donc!Potztausend, oome Gynt.Peer Gynt.U vindt misschien ’t bedrijf niet strookendeMet wat geoorloofd is … of niet?Ik voelde dat soms zelf ook levendig,En vond het menigmaal odieus.Maar, eens begonnen … zooals ’t gaat,…Is ’t moeilijk het weer los te laten.En ’t gaat althans zoo maklijk nietIn zulk een groote onderneming,Waar duizend andren in gemoeid zijn,Botweg te breken met zoo’n zaak.Aan “botweg breken” heb ’k een hekel;Maar geef toe aan den andren kant datIk altijd acht geslagen hebOp wat men noemt de konsekwenties;En dat, de grenzen overschrijdenOnaangenaam mij altijd was.Ook werd ik bovendien wat ouder;’k Begon de vijftig al te naadren,…Kreeg zachtjes aan al grijzend haar;En schoon mijn voorspoed steeds nog toenam,Werd de gedachte mij toch pijnlijk:Wie weet hoe gauw het uurtje slaat,Dat het gerecht ingrijpend optreedt,De bokken scheidend van de lamm’ren.Wat nu te doen? De vaart te stakenOp China ging onmooglijk aan.’k Vond toch een uitweg. Ik begon metWat anders op hetzelfde land.In ’t voorjaar exporteerde ik goden,In ’t najaar klaarde ik priesters uit;Voorzag hen goed van al het nood’geAls kousen, bijbels, rhum en rijst …Mr. Cotton.En met profijt?Peer Gynt.En met profijt?Natuurlijk, ja.Het ging. Zij werkten onvermoeid, enVoor iedren god, dien ik verkocht,Werd een Chinees bekeerd, gedoopt.Zoo werkte ’t dus neutraliseerend.Het veld der missie lag nooit braak,Want iedren god, dien ’k colporteerde,Dien hield een priester in bedwang.Mr. Cotton.Ja, maar de Afrikaansche waren?Peer Gynt.Daar zegevierde ook mijn moraal.’k Zag in dat ’t geen geschikt bedrijfMeer was voor iemand op mijn leeftijd.Men weet toch niet wanneer het afloopt.En dan de strikken ons gespannenDoor ’t heele filantropen-heir,Om van de kapers niet te spreken,En risico van wind en weer.Dat alles samen gaf den doorslag.Ik dacht: Kom Peter, reef de zeilen;En zie wat je nog goed kunt maken.Zoo kocht ik dan wat land in ’t Zuiden,Behield den laatsten vleeschimport,Die prima kwaliteit ook was.Zij tierden, werden rond en vet,Dat het voor hen en mij een lust was.Ja, ik durf zeggen, zonder grootspraak,Dat ik voor hen was als een vader,…Wat dan ook goede renten opbracht.Ik bouwde scholen, dat behoorlijkDe deugd bestendig blijven zouOp ’n zeker algemeen niveau,En zag streng toe dat onder ’t peil nooitHaar thermometer even zakte.Nu trouwens heb ik dan ook dáárvanTeruggetrokken mij geheel;…’k Heb de plantage met het heeleGedoe verkocht met huid en haar.Ten afscheid gaf ik allen nog,Zoo groot als klein, ook gratis grog.Toen kreeg al ’t volk een flinken roes,De weduwen daarbij nog snuif.Kijk, daarom hoop ik, in zooverDat woord geen holle frase is:Hij, die geen kwaad doet, die doet goed,…Zoo is mijn vroeg’re schuld gedelgd;En meer dan velen kan ik steunenMijn zonden, met veel goede werken.v. Eberkopf(klinkt met hem).Wat is ’t opbouwend hier te hoorenEen theorie tot daad gemaakt,Ontdaan van nevelen en nacht,Trots al het uiterlijk gebeuren!Peer Gynt(die onder het voorgaande de verschillende flesschen vlijtig heeft aangesproken).Wij, volk van ’t Noorden, wij verstaan hetOns door te slaan! ’t Geheim daarvan,Door ’t leven heen, is doodgewoon:Hoû je ooren altijd stevig dicht,Dat er geen adder binnen sluipe.Mr. Cotton.Wat voor een adder, waarde vriend?Peer Gynt.Een kleintje, maar een sterk verleidendeTot ’t eens-en-voor-altijd beslissende.(drinkt weer.)De heele kunst om wat te wagen,Den moed te hebben van zijn daad,…Is die: te staan voor vrije keusOp ’s levens duizend slingerpaden …Te weten vast, dat alle dagenNiet uit zijn met één dag van strijd,…Te weten dat er open staatEen brug, die u terug kan voeren.Die theorie hield mij steeds óp;Die heeft gekleurd mijn levenswandel.En dat beginsel is een erfstukVan mijn voorvaderlijk geslacht.Mr. Ballon.U is een Noor?Peer Gynt.U is een Noor?’n Geboren Noor;Maar wereldburger van gemoed.Wat van ’t geluk mijn aandeel werd,Dank ik meest aan Amerika.Mijn welvoorziene boekenplankenAan Duitschlands jongere geleerden.Uit Frankrijk kreeg ’k, behalve vesten,Manieren en mijn beetje geest,…Van England leerde ik zaken doenMet scherpen blik op eigen voordeel.De Joden leerden mij te wachten.Wat zin voor dolce far nienteKreeg ’k van Italië meegegeven …En één keer, in het nauw gedreven,Verweerde ik mij, redde ik mijn leven,Door middel van het Zweedsche staal.Trumpeterstraale(heft zijn glas op).Ja, ’t Zweedsche staal …!v. Eberkopf.Ja, ’t Zweedsche staal …!Hem, die ’t gebruikteLaat allereerst ons hulde brengen!(Zij klinken en drinken met hem. Zijn hoofd begint warm te worden).Mr. Cotton.Dit alles is heel mooi en goed;…Maar Sir, nu zou ’k zoo gaarne wetenWat u met al uw geld wil doen?Peer Gynt.Hm; hoe zoo, doen?Alle Vier(schuiven naderbij).Hm; hoe zoo, doen?Ja, laat eens hooren.Peer Gynt.Nu, ’k wil vooreerst nog wat gaan reizen.Kijk, daarom nam ’k u mee aan boord,Tot reisgezelschap, in Gibraltar.’k Verlangde naar een vriendenkringOm rond mijn gouden kalf te dansen.v. Eberkopf.Heel geestig dat!Mr. Cotton.Heel geestig dat!Maar niemand hijscht erZijn zeil uitsluitend om te zeilen.U heeft een doel, dat kan niet missen,En ’t doel is …?Peer Gynt.En ’t doel is …?Ik wil keizer worden.Alle Vier.Wat?!Peer Gynt(knikt).Wat?!Keizer!De Heeren.Wat?! Keizer!Waar?Peer Gynt.Wat?! Keizer! Waar?In heel de wereld!Mr. Ballon.Hoe dat, mijn vriend …?Peer Gynt.Hoe dat, mijn vriend …?Wel, door mijn geld!Het plan is heelemaal niet nieuw;Het was de ziel van al mijn tochten.Als jongen reed ik in mijn droomenVer op de wolken over zee,Steeg op met zwaard en langen mantel …En kwam pardoes omlaag getuimeld.Maar ’t doel bleef vast bij mij bestaan.Er is geschreven of gezegdHier of daar, ik weet niet meer waar,Dat als heel de aarde hij gewintEn tochzich zelf verliest, een manNiets meer wint dan een doornenkroon.Zoo staat er … of iets dergelijks;En in dat woord ligt heel veel waars.v. Eberkopf.Maar wat is dan dat Gyntsche Ik?Peer Gynt.De wereld hier, achter mijn voorhoofd,Die maakt dat ’k niemand ben dan ik,Als God, God, niet de duivel is.Trumpeterstraale.Ja, nu begrijp ik de bedoeling!Mr. Ballon.Subliem als denker!v. Eberkopf.Subliem als denker!Hoog als dichter!Peer Gynt(in stijgende opwinding).Het Gyntsche Ik,… dat is het heirVan wenschen, lusten en begeerten,…Het Gyntsche Ik, dat is de zeeVan eischen, invallen, verlangens,Van alles wat mijn borst doet zwellen,En maakt dat ik als Gynt moet leven.Maar zooals God behoeft de aardeZal hij bestaan als ’s werelds God,Zoo heb ook ik aan geld behoefteZal ik een echte keizer zijn.Mr. Ballon.Maar geld, dat heeft u!Peer Gynt.Maar geld, dat heeft u!Niet genoeg.Ja, mooglijk voor een dag of vier, vijf,Als keizer à la Lippe-Detmold.Maar ik wil zijnmijzelfen bloc,Wil Gynt zijn waar ik ga of sta,Sir Gynt zijn, zeg ’k, van top tot teen!Mr. Ballon(meegesleept).Bezitten ’s werelds grootste schoonheid!v. Eberkopf.Het oudste merk Johannisberger!Trumpeterstraale.Van Koning Karel al de zwaarden!Mr. Cotton.Maar eerst een gunstige beleggingDie goed rendeert …Peer Gynt.Die goed rendeert …Die ’s al gevonden;En daarom liet ’k hier ’t anker vallen.Van avond gaan wij noordwaarts op.Couranten die ik kreeg aan boordBerichten me een gewichtig nieuwtje …!(staat op met opgeheven glas).’t Is of ’t geluk niet uit kan scheidenOm hem te helpen, die zelf “pluck” heeft …De Heeren.Nu? Zeg eens …Peer Gynt.Nu? Zeg eens …Hellas is in oproer.Alle Vier(opspringend).Wat! De Grieken …?Peer Gynt.Wat! De Grieken …?Zijn opgestaan.De Vier.Hoera!Peer Gynt.Hoera!De Turk zit in de klem!(drinkt zijn glas uit).Mr. Ballon.Naar Hellas! Op! Tot roem en eer!Ik help mee met mijn Fransche zwaard!v. Eberkopf.Ik met oproepen … uit de verte!Mr. Cotton.Ik eveneens … met leverantie!Trumpeterstraale.Uit Bender haal ’k terug de sporenDoor Koning Karel daar verloren!Mr. Ballon(valt Peer Gynt om den hals).Vergeef mij, dat ’k, een oogenblikU heb miskend!v. Eberkopf(drukt hem de handen).U heb miskend!Ik domme eendIk hield u haast voor een schavuit.Mr. Cotton.Dat is te sterk; wel voor een dwaas …Trumpeterstraale(wil hem kussen).Ik, oome Gynt, voor ’n exemplaarVan ’t ergste Yankee-volk-gespuis …!Vergeef mij …!v. Eberkopf.Vergeef mij …!Allen dwaalden wij …Peer Gynt.Wat moet dat toch?v. Eberkopf.Wat moet dat toch?Vereenigd zien wijNu schitterend ’t heele Gyntsche heirVan wenschen, lusten en begeerten …!Mr. Ballon(bewonderend).Zoo doet dus Monsieur Gynt zich kennen!v. Eberkopf(evenzoo).Dat noem ik eerst Gynt zijn met eere!Peer Gynt.Maar zegt mij toch …?Mr. Ballon.Maar zegt mij toch …?Begrijpt u ’t niet?Peer Gynt.Ik laat mij hangen als ik ’t doe!Mr. Ballon.Comment donc? Zet u dan niet koersNaar Griekenland met schip en geld?Peer Gynt(fluit spottend).Neen, dank je wel! Ik steun den sterkstenEn leen den Turk mijn zilverlingen.Mr. Ballon.Niet mooglijk!v. Eberkopf.Niet mooglijk!Wel geestige ironie!Peer Gynt(zwijgt even, leunt op een stoel en neemt een voornaam air aan).Hoort nu eens, heeren, ’t lijkt mij bestTe scheiden, vóór de laatste restVan vriendschap gansch opgaat in rook.Wie niets bezit kan licht wat wagen.Wie van de wereld niets beheertDan ’t streepje grond dat hij beschaduwt,Is voor kanonvleesch als gemaakt.Maar heeft zijn schaapjes men op ’t drogeAls ik, dan is de inzet grooter.Gaat u naar Hellas! Ik zend, gratisGewapend, u er allen heen.Hoe meer u aanmoedigt den strijd,Hoe beter ik den boog kan spannen.Dus òp voor vrijheid en voor recht!Loopt storm! Maakt het den Turken heet!En sluit met eere dan uw loopbaanOp spitse Janitscharen-lansen …Maar excuseertmij.(klopt op zijn zak).Maar excuseertmij.Ik heb geldEn ben mijzelf, Sir Peter Gynt.(Hij steekt zijn zonnescherm op en gaat naar het boschje waar de hangmatten hangen).Trumpeterstraale.Wat een zwijnjak!Mr. Ballon.Wat een zwijnjak!Voelt niets voor eer!Mr. Cotton.Och eer, nou ja, dat zegt niet veel;Maar denkt eens wat een kans voor onsAls de opstand lukt en ’t land wordt vrij …Mr. Ballon.Ik zag mij al als overwinnaar!Omringd van mooie Grieksche vrouwtjes!Trumpeterstraale.Ik zag al in mijn Zweedsche handenDe eens verloren heldensporen!v. Eberkopf.’k Zag de beschaving van heel ’t landUitgaande van mijn vaderland …Mr. Cotton.Het ergst is ’t materieel verlies.Goddam! ’k Zou tranen kunnen storten!’k Zag mij al als Olymp-bezitter.Als ’t waar is wat er wordt gezegd,Moet men er kopermijnen vinden,Die te exploiteeren zouden zijn.En daarbij die rivier Kastale,Waarvan zooveel al is verteld,Met vallen, die men laag gesteld,Op meer dan duizend paardenkracht schat …!Trumpeterstraale.Toch wil ik gaan. Mijn Zweedsche zwaardIs meer dan Yankee-dollars waard!Mr. Cotton.Misschien; maar eenmaal in ’t gedrangVerdrinken wij gauw in de massa;En waar blijft dan de kans op voordeel?Mr. Ballon.Verdomd! Zoo dicht bij zijn geluk zijn …!En plotsling het te zien verzinken!Mr. Cotton(met gebalde vuisten tegen het jacht).Daarginder in die zwarte kast ligt’t In goud verkeerde negerbloed!…v. Eberkopf.Een koninklijke inval! Komt!Zijn keizerrijk is naar de maan!Vooruit!Mr. Ballon.Vooruit!Wat wil u?v. Eberkopf.Vooruit! Wat wil u?’k Wil de macht!Het scheepsvolk is wel om te koopen.Aan boord! Ik annexeer het jacht!Mr. Cotton.U … wát …?v. Eberkopf.U … wát …?Ik pak wat ’k krijgen kan(loopt naar de sloep toe).Mr. Cotton.Mijn eigen welzijn eischt volstrektDat ’k ook wat pak.(volgt hem).Trumpeterstraale.Dat ’k ook wat pak.Wat een schavuit!Mr. Ballon.Een boevenstuk is ’t!… Maar … enfin!(volgt de anderen).Trumpeterstraale.Dan moet ik ook wel mee in ’t schuitje;…Doch onder hevig protesteeren …!(volgt hem).Een andere plek aan de kust. Maneschijn en drijvende wolken. Het jacht ver weg in zee onder vollen stoom.Peer Gyntloopt langs het strand. Dan knijpt hij zich in zijn arm, dan weer staat hij in zee te turen.Peer Gynt.Nachtmerrie!… Droom!… Aanstonds ontwaak ik!’t Jacht steekt in zee! En in razende vaart!’t Is verbeelding! Ik slaap! Ik ben dronken en gek!(wringt de handen).Het gaat toch niet aan dat ik sterven ga!(trekt zich aan de haren).Een droom! Ik wil het … ’t Moet zijn een droom!Ontzettend! Och neen, het is waarheid, helaas!Zulke schurken van vrienden …! Verhoor mij, o Heer!Gij zijt immers wijs en rechtvaardig …! O, straf …!(met opgeheven armen).Ik ben het, Peer Gynt! Lieve Heer, o zie toe!Ontferm u mijner, anders moet ik vergaan!Laat hen achteruit stoomen! Laat hen de boot neerlaten!Houd de dieven! Maak iets onklaar aan het tuig!Hoor mij! Laat andere zaken liggen!De wereld redt wel zich zelf, in dien tijd …Och hemel, hij hoort niet! Hij is doof als gewoonlijk!Dat ’s wat moois! Een God die geen uitkomst weet!(wenkt naar boven).Psst! ’k Heb gedaan met die negerplantage!Ik heb zendelingen overgezonden naar Azië!De eene dienst is toch den anderen waard!Och, help mij aan boord …!(Een vuurstraal schiet òp uit het jacht en een dikke rookwolk stijgt op; men hoort een doffen knal; Peer Gynt geeft een gil en zinkt neer in het zand; langzamerhand trekt de rook op; het schip is verdwenen).Peer Gynt(bleek en zachtjes).Och, help mij aan boord …!Dat was ’t straffend zwaard!Verzonken op slag met man en muis!O, gezegend zij ’t toeval en mijn geluk …(aangedaan).’t Toeval? O, neen, het was meer dan dat.Mijmoest hij redden; zij moesten vergaan.O lof en dank, dat gij mij bewaard hebt,Een oog op mij hieldt, trots al mijn gebreken …(haalt diep adem).Wat een heerlijke gerustheid en troostIs ’t zich zoo apart beschermd te weten.Maar hier in de woestijn! Waar vind ’k wat te eten?Och, ik vind toch wel iets. Dat iszijnzaak nu.Het is niet zoo gevaarlijk;…(luid en vleiend).Het is niet zoo gevaarlijk;…hij zal niet willenDat ik, kleine armzalige musch, zal vergaan?Maar nederig van zin zijn. En hem gunnen den tijd.Laat den Heer zorgen. Niet het hoofd laten hangen …(schrikt plotseling op).Was dat een leeuw, die daar knorde in ’t riet …?(klappertandend).Neen, het was toch geen leeuw.(vermant zich).Neen, het was toch geen leeuw.Een leeuw, wel waarom niet!Die beesten, die blijven wel op een afstand,’t Is geen zaak te beginnen met wie de baas is.Zij hebben instinkt;… zij voelen, dat ’s zeker,Dat ’t gevaarlijk is te spelen met olifanten …Maar alével … ik ga zoeken naar een boom.Daarginder wuiven acacia’s en palmen.Als ’k daarin kan klimmen, zit ik veilig en kalm;…Vooral als ik daarbij kende een paar psalmen …(klautert naar boven).De ochtend is niet aan den avond gelijk;Dat woord is al dikwijls gewikt en gewogen.(gaat op zijn gemak zitten).Hoe heerlijk zijn geest zoo verlicht te voelen.Edel te denken is meer dan zich rijk te weten.Maar vertrouwen op hem. Hij weet wel hoeveelAls lijdenskelk, ik voor mij, kan verdragen.Hij voelt vaderlijk ook jegens mijn persoon …(werpt een blik op de zee en fluistert met een zucht):Maar econoom,… neen, dat is hij niet!Nacht. Een Marokkaansch kamp op de grens der woestijn. Wachtvuren en rustende soldaten.

Aan de zuidwestkust van Marokko. Een palmbosch. Gedekte tafel, zonnetent en biezenmatten. Dieper onder de boomen hangmatten. Buiten op zee ligt een stoomjacht met Noorsche en Amerikaansche vlaggen. Aan het strand een sloep. Het gaat tegen zonsondergang.

Peer Gynteen knap heer van middelbaren leeftijd in elegant reistoilet, een gouden lorgnet op de borst hangend, presideert de tafel als gastheer. Mister Cotton, Monsieur Ballon en de heeren von Eberkopf en Trumpeterstraale zijn juist gereed met hun maaltijd.

Peer Gynt.Drinkt heeren! Is de mensch gemaaktOm te genieten, dat hij ’t doe dan.En dood is dood … Wat mag ’k aanbieden?

Peer Gynt.

Drinkt heeren! Is de mensch gemaakt

Om te genieten, dat hij ’t doe dan.

En dood is dood … Wat mag ’k aanbieden?

Trumpeterstraale.Je bent een prachtgastheer, broer Gynt!

Trumpeterstraale.

Je bent een prachtgastheer, broer Gynt!

Peer Gynt.Ik deel die eer dan met mijn geld,Mijn kok en steward …

Peer Gynt.

Ik deel die eer dan met mijn geld,

Mijn kok en steward …

Mr. Cotton.Mijn kok en steward …Very well!Ik drink op ’t heil van alle vier!

Mr. Cotton.

Mijn kok en steward …Very well!

Ik drink op ’t heil van alle vier!

Mr. Ballon.Monsieur, u heeft eengoût, eenton,Als zelden nu meer wordt gevondenBij iemand, levenden garçon,…Een zeker … ’k weet niet wat …

Mr. Ballon.

Monsieur, u heeft eengoût, eenton,

Als zelden nu meer wordt gevonden

Bij iemand, levenden garçon,…

Een zeker … ’k weet niet wat …

v. Eberkopf.Een zeker … ’k weet niet wat …Een waasEen glans van vrije geestontwikling,Een wereldburgerschapbezitting,Een blik door ’t dichte wolkenfloers,Door geen vooroordeelen gebonden,Begaafd met hoogere verlichting,Een oer-natuur die kent het levenVereend op ’t hoogst der trilogie.Niet waar, monsieur, dat meende u?

v. Eberkopf.

Een zeker … ’k weet niet wat …Een waas

Een glans van vrije geestontwikling,

Een wereldburgerschapbezitting,

Een blik door ’t dichte wolkenfloers,

Door geen vooroordeelen gebonden,

Begaafd met hoogere verlichting,

Een oer-natuur die kent het leven

Vereend op ’t hoogst der trilogie.

Niet waar, monsieur, dat meende u?

Mr. Ballon.Jawel, dat kan wel; ook al klinkenDie dingen, op zijn Fransch, zoo mooi niet.

Mr. Ballon.

Jawel, dat kan wel; ook al klinken

Die dingen, op zijn Fransch, zoo mooi niet.

v. Eberkopf.Ach was! Die taal is ook zoo stijf …Maar zullen wij den grond nu zoekenVan ’t fenomeen …

v. Eberkopf.

Ach was! Die taal is ook zoo stijf …

Maar zullen wij den grond nu zoeken

Van ’t fenomeen …

Peer Gynt.Van ’t fenomeen …Die is gevonden.Dat komt doordat ’k niet ben getrouwd.Ja, mijne heeren, dat ’s zoo klaarAls water. Wat moet ’n man toch wezen?Zich zelf: antwoord ik in ’t kort.Voor zich en ’t zijne moet hij zorgen.Maar kan hij dat, als pakkameelVoor ’t wel en wee van andren, soms?

Peer Gynt.

Van ’t fenomeen …Die is gevonden.

Dat komt doordat ’k niet ben getrouwd.

Ja, mijne heeren, dat ’s zoo klaar

Als water. Wat moet ’n man toch wezen?

Zich zelf: antwoord ik in ’t kort.

Voor zich en ’t zijne moet hij zorgen.

Maar kan hij dat, als pakkameel

Voor ’t wel en wee van andren, soms?

v. Eberkopf.Maar dat voor-zich en in-zich leven,Vermoed ik, heeft u strijd gekost …

v. Eberkopf.

Maar dat voor-zich en in-zich leven,

Vermoed ik, heeft u strijd gekost …

Peer Gynt.O, zeker, ja; in vroeger tijd;Maar altijd kwam ’k met eer er af.Een keer toch was ’k er na aan toeTe vallen in ’n gespannen strik.Ik was een flinke, knappe kerel,En zij, de dame was mijn keus,…Die was van vorstelijken bloede …

Peer Gynt.

O, zeker, ja; in vroeger tijd;

Maar altijd kwam ’k met eer er af.

Een keer toch was ’k er na aan toe

Te vallen in ’n gespannen strik.

Ik was een flinke, knappe kerel,

En zij, de dame was mijn keus,…

Die was van vorstelijken bloede …

Mr. Ballon.Och, vorstelijk?

Mr. Ballon.

Och, vorstelijk?

Peer Gynt(minachtend).Och, vorstelijk?Van die families,U weet wel …

Peer Gynt(minachtend).

Och, vorstelijk?Van die families,

U weet wel …

Trumpeterstraale(slaat op de tafel).U weet wel …Adellijk gespuis!

Trumpeterstraale(slaat op de tafel).

U weet wel …Adellijk gespuis!

Peer Gynt(haalt de schouders op).Vervallen grootheden, steeds zoekendHun trots, in ’t hun geslacht vrijhoudenVan vlekken door plebeïsch bloed.

Peer Gynt(haalt de schouders op).

Vervallen grootheden, steeds zoekend

Hun trots, in ’t hun geslacht vrijhouden

Van vlekken door plebeïsch bloed.

Mr. Cotton.En liep daardoor de zaak toen mis?

Mr. Cotton.

En liep daardoor de zaak toen mis?

Mr. Ballon.De ouders wilden de partij niet?

Mr. Ballon.

De ouders wilden de partij niet?

Peer Gynt.Integendeel!

Peer Gynt.

Integendeel!

Mr. Ballon.Integendeel!Ah!

Mr. Ballon.

Integendeel!Ah!

Peer Gynt(vergoelijkend).Integendeel! Ah!U begrijpt!Er was iets, dat vereischte ’t huwlijkZoo snel als mooglijk te doen doorgaan.Maar, ’k zeg ’t ronduit, die heele zaakStond van ’t begin af mij al tegen.In enkele dingen ben ’k wat vreemd,En liefst blijf ik mijn eigen baas.En toen mijn schoonvader nu kwamMet d’eisch, ofschoon verbloemd gesteld,Dat ’k zou van stand en naam verandren,In d’adelstand mij doen verheffen,Met nog veel meer dat onaanneemlijk,Om niet te zeggen hoogst onkiesch, was …Toen trok ’k fatsoenlijk mij terug.Ik weigerde zijn ultimatum,…Deed afstand van mijn jonge bruid.(trommelt op de tafel, schijnbaar met aandacht).Ja, ja; er heerscht toch wel een Fatum,Waarop een mensch vertrouwen kan;En dat te weten is een troost.

Peer Gynt(vergoelijkend).

Integendeel! Ah!U begrijpt!

Er was iets, dat vereischte ’t huwlijk

Zoo snel als mooglijk te doen doorgaan.

Maar, ’k zeg ’t ronduit, die heele zaak

Stond van ’t begin af mij al tegen.

In enkele dingen ben ’k wat vreemd,

En liefst blijf ik mijn eigen baas.

En toen mijn schoonvader nu kwam

Met d’eisch, ofschoon verbloemd gesteld,

Dat ’k zou van stand en naam verandren,

In d’adelstand mij doen verheffen,

Met nog veel meer dat onaanneemlijk,

Om niet te zeggen hoogst onkiesch, was …

Toen trok ’k fatsoenlijk mij terug.

Ik weigerde zijn ultimatum,…

Deed afstand van mijn jonge bruid.

(trommelt op de tafel, schijnbaar met aandacht).

Ja, ja; er heerscht toch wel een Fatum,

Waarop een mensch vertrouwen kan;

En dat te weten is een troost.

Mr. Ballon.En daarmee was de zaak dus uit?

Mr. Ballon.

En daarmee was de zaak dus uit?

Peer Gynt.Neen, ’k kreeg te doen met nog wat anders;Want onbevoegden mengden zichMet luid gekrijsch ook in ’t geval;’t Ergst der familie jong’re leden.Met zeven kreeg ik een duel.Dat was een tijd, dien ’k nooit vergeet,Ofschoon ’k er heel gelukkig afkwam.Het kostte bloed; maar al dat bloedHeeft mij in waarde veel doen winnen,En wijst bekrachtigend op ’t feit,Zoo ’k zei, van een besturend Fatum.

Peer Gynt.

Neen, ’k kreeg te doen met nog wat anders;

Want onbevoegden mengden zich

Met luid gekrijsch ook in ’t geval;

’t Ergst der familie jong’re leden.

Met zeven kreeg ik een duel.

Dat was een tijd, dien ’k nooit vergeet,

Ofschoon ’k er heel gelukkig afkwam.

Het kostte bloed; maar al dat bloed

Heeft mij in waarde veel doen winnen,

En wijst bekrachtigend op ’t feit,

Zoo ’k zei, van een besturend Fatum.

v. Eberkopf.U heeft een blik op ’s levens loopDie tot een denker u verheft.Terwijl een ander meent te aanschouwenAfzonderlijk verspreide beelden,En nooit een oplossing kan vinden,Weet u het àl bijeen te voegen.Met ééne maat meet u de dingen.U scherpt een punt aan al uw woorden,Die, alle dan als stralen uitgaanVan ’t licht van één levensbeschouwing …En u is nooit student geweest?

v. Eberkopf.

U heeft een blik op ’s levens loop

Die tot een denker u verheft.

Terwijl een ander meent te aanschouwen

Afzonderlijk verspreide beelden,

En nooit een oplossing kan vinden,

Weet u het àl bijeen te voegen.

Met ééne maat meet u de dingen.

U scherpt een punt aan al uw woorden,

Die, alle dan als stralen uitgaan

Van ’t licht van één levensbeschouwing …

En u is nooit student geweest?

Peer Gynt.Ik ben, zooals ik u al zei,Gewoonweg een autodidact.Methodisch heb ik niets geleerd;Maar veel gedacht en overwogen,En over alles veel gelezen.’k Begon er mee op later leeftijd;Dan valt het wel een beetje zwaar somsMaar door te lezen, blad voor blad,En op te nemen rijp en groen.Geschiedenis nam ik bij stukjes,Want voor méér had ik nooit den tijd.En daar men toch in booze tijdenIets hebben wil tot vasten steun,Zoo nam ’k den godsdienst in met rukjes.Zoo gaat ’t gemaklijker naar binnen.Men moet niet al te gulzig lezen,Maar enkel zien wat nuttig zijn kan …

Peer Gynt.

Ik ben, zooals ik u al zei,

Gewoonweg een autodidact.

Methodisch heb ik niets geleerd;

Maar veel gedacht en overwogen,

En over alles veel gelezen.

’k Begon er mee op later leeftijd;

Dan valt het wel een beetje zwaar soms

Maar door te lezen, blad voor blad,

En op te nemen rijp en groen.

Geschiedenis nam ik bij stukjes,

Want voor méér had ik nooit den tijd.

En daar men toch in booze tijden

Iets hebben wil tot vasten steun,

Zoo nam ’k den godsdienst in met rukjes.

Zoo gaat ’t gemaklijker naar binnen.

Men moet niet al te gulzig lezen,

Maar enkel zien wat nuttig zijn kan …

Mr. Cotton.Kijk, dat is praktisch!

Mr. Cotton.

Kijk, dat is praktisch!

Peer Gynt(steekt een sigaar op).Kijk, dat is praktisch!Lieve vrienden,Bedenkt toch wat mijn levensloop was.Hoe kwam ik daar toch aan in ’t Westen!Een arme vent, met leege handen!Ik moest hard zwoegen voor mijn broodje;Gelooft mij, ’t viel mij dikwijls zwaar.Maar ’t leven, vrienden, is veel waard;En, zoo men zegt, de dood is bitter.Wel! Fortuna, ziet u, was mij gunstig;En ’t oude Fatum niet afgunstig.Het ging. En daar ik zelf ook flink was,Zoo ging ’t gestadig beter, beter.Tien jaren later werd ’k genoemdDen Kroesos onder Charlestown’s reeders.Nu vloog mijn naam van stad tot stad;’t Geluk had ik nu binnen boord …

Peer Gynt(steekt een sigaar op).

Kijk, dat is praktisch!Lieve vrienden,

Bedenkt toch wat mijn levensloop was.

Hoe kwam ik daar toch aan in ’t Westen!

Een arme vent, met leege handen!

Ik moest hard zwoegen voor mijn broodje;

Gelooft mij, ’t viel mij dikwijls zwaar.

Maar ’t leven, vrienden, is veel waard;

En, zoo men zegt, de dood is bitter.

Wel! Fortuna, ziet u, was mij gunstig;

En ’t oude Fatum niet afgunstig.

Het ging. En daar ik zelf ook flink was,

Zoo ging ’t gestadig beter, beter.

Tien jaren later werd ’k genoemd

Den Kroesos onder Charlestown’s reeders.

Nu vloog mijn naam van stad tot stad;

’t Geluk had ik nu binnen boord …

Mr. Cotton.Waarin deed u?

Mr. Cotton.

Waarin deed u?

Peer Gynt.Waarin deed u?Vooral in negers,Naar onzen Bondsstaat Carolina;En afgodsbeelden ook, naar China.

Peer Gynt.

Waarin deed u?Vooral in negers,

Naar onzen Bondsstaat Carolina;

En afgodsbeelden ook, naar China.

Mr. Ballon.Fi donc!

Mr. Ballon.

Fi donc!

Trumpeterstraale.Fi donc!Potztausend, oome Gynt.

Trumpeterstraale.

Fi donc!Potztausend, oome Gynt.

Peer Gynt.U vindt misschien ’t bedrijf niet strookendeMet wat geoorloofd is … of niet?Ik voelde dat soms zelf ook levendig,En vond het menigmaal odieus.Maar, eens begonnen … zooals ’t gaat,…Is ’t moeilijk het weer los te laten.En ’t gaat althans zoo maklijk nietIn zulk een groote onderneming,Waar duizend andren in gemoeid zijn,Botweg te breken met zoo’n zaak.Aan “botweg breken” heb ’k een hekel;Maar geef toe aan den andren kant datIk altijd acht geslagen hebOp wat men noemt de konsekwenties;En dat, de grenzen overschrijdenOnaangenaam mij altijd was.Ook werd ik bovendien wat ouder;’k Begon de vijftig al te naadren,…Kreeg zachtjes aan al grijzend haar;En schoon mijn voorspoed steeds nog toenam,Werd de gedachte mij toch pijnlijk:Wie weet hoe gauw het uurtje slaat,Dat het gerecht ingrijpend optreedt,De bokken scheidend van de lamm’ren.Wat nu te doen? De vaart te stakenOp China ging onmooglijk aan.’k Vond toch een uitweg. Ik begon metWat anders op hetzelfde land.In ’t voorjaar exporteerde ik goden,In ’t najaar klaarde ik priesters uit;Voorzag hen goed van al het nood’geAls kousen, bijbels, rhum en rijst …

Peer Gynt.

U vindt misschien ’t bedrijf niet strookende

Met wat geoorloofd is … of niet?

Ik voelde dat soms zelf ook levendig,

En vond het menigmaal odieus.

Maar, eens begonnen … zooals ’t gaat,…

Is ’t moeilijk het weer los te laten.

En ’t gaat althans zoo maklijk niet

In zulk een groote onderneming,

Waar duizend andren in gemoeid zijn,

Botweg te breken met zoo’n zaak.

Aan “botweg breken” heb ’k een hekel;

Maar geef toe aan den andren kant dat

Ik altijd acht geslagen heb

Op wat men noemt de konsekwenties;

En dat, de grenzen overschrijden

Onaangenaam mij altijd was.

Ook werd ik bovendien wat ouder;

’k Begon de vijftig al te naadren,…

Kreeg zachtjes aan al grijzend haar;

En schoon mijn voorspoed steeds nog toenam,

Werd de gedachte mij toch pijnlijk:

Wie weet hoe gauw het uurtje slaat,

Dat het gerecht ingrijpend optreedt,

De bokken scheidend van de lamm’ren.

Wat nu te doen? De vaart te staken

Op China ging onmooglijk aan.

’k Vond toch een uitweg. Ik begon met

Wat anders op hetzelfde land.

In ’t voorjaar exporteerde ik goden,

In ’t najaar klaarde ik priesters uit;

Voorzag hen goed van al het nood’ge

Als kousen, bijbels, rhum en rijst …

Mr. Cotton.En met profijt?

Mr. Cotton.

En met profijt?

Peer Gynt.En met profijt?Natuurlijk, ja.Het ging. Zij werkten onvermoeid, enVoor iedren god, dien ik verkocht,Werd een Chinees bekeerd, gedoopt.Zoo werkte ’t dus neutraliseerend.Het veld der missie lag nooit braak,Want iedren god, dien ’k colporteerde,Dien hield een priester in bedwang.

Peer Gynt.

En met profijt?Natuurlijk, ja.

Het ging. Zij werkten onvermoeid, en

Voor iedren god, dien ik verkocht,

Werd een Chinees bekeerd, gedoopt.

Zoo werkte ’t dus neutraliseerend.

Het veld der missie lag nooit braak,

Want iedren god, dien ’k colporteerde,

Dien hield een priester in bedwang.

Mr. Cotton.Ja, maar de Afrikaansche waren?

Mr. Cotton.

Ja, maar de Afrikaansche waren?

Peer Gynt.Daar zegevierde ook mijn moraal.’k Zag in dat ’t geen geschikt bedrijfMeer was voor iemand op mijn leeftijd.Men weet toch niet wanneer het afloopt.En dan de strikken ons gespannenDoor ’t heele filantropen-heir,Om van de kapers niet te spreken,En risico van wind en weer.Dat alles samen gaf den doorslag.Ik dacht: Kom Peter, reef de zeilen;En zie wat je nog goed kunt maken.Zoo kocht ik dan wat land in ’t Zuiden,Behield den laatsten vleeschimport,Die prima kwaliteit ook was.Zij tierden, werden rond en vet,Dat het voor hen en mij een lust was.Ja, ik durf zeggen, zonder grootspraak,Dat ik voor hen was als een vader,…Wat dan ook goede renten opbracht.Ik bouwde scholen, dat behoorlijkDe deugd bestendig blijven zouOp ’n zeker algemeen niveau,En zag streng toe dat onder ’t peil nooitHaar thermometer even zakte.Nu trouwens heb ik dan ook dáárvanTeruggetrokken mij geheel;…’k Heb de plantage met het heeleGedoe verkocht met huid en haar.Ten afscheid gaf ik allen nog,Zoo groot als klein, ook gratis grog.Toen kreeg al ’t volk een flinken roes,De weduwen daarbij nog snuif.Kijk, daarom hoop ik, in zooverDat woord geen holle frase is:Hij, die geen kwaad doet, die doet goed,…Zoo is mijn vroeg’re schuld gedelgd;En meer dan velen kan ik steunenMijn zonden, met veel goede werken.

Peer Gynt.

Daar zegevierde ook mijn moraal.

’k Zag in dat ’t geen geschikt bedrijf

Meer was voor iemand op mijn leeftijd.

Men weet toch niet wanneer het afloopt.

En dan de strikken ons gespannen

Door ’t heele filantropen-heir,

Om van de kapers niet te spreken,

En risico van wind en weer.

Dat alles samen gaf den doorslag.

Ik dacht: Kom Peter, reef de zeilen;

En zie wat je nog goed kunt maken.

Zoo kocht ik dan wat land in ’t Zuiden,

Behield den laatsten vleeschimport,

Die prima kwaliteit ook was.

Zij tierden, werden rond en vet,

Dat het voor hen en mij een lust was.

Ja, ik durf zeggen, zonder grootspraak,

Dat ik voor hen was als een vader,…

Wat dan ook goede renten opbracht.

Ik bouwde scholen, dat behoorlijk

De deugd bestendig blijven zou

Op ’n zeker algemeen niveau,

En zag streng toe dat onder ’t peil nooit

Haar thermometer even zakte.

Nu trouwens heb ik dan ook dáárvan

Teruggetrokken mij geheel;…

’k Heb de plantage met het heele

Gedoe verkocht met huid en haar.

Ten afscheid gaf ik allen nog,

Zoo groot als klein, ook gratis grog.

Toen kreeg al ’t volk een flinken roes,

De weduwen daarbij nog snuif.

Kijk, daarom hoop ik, in zoover

Dat woord geen holle frase is:

Hij, die geen kwaad doet, die doet goed,…

Zoo is mijn vroeg’re schuld gedelgd;

En meer dan velen kan ik steunen

Mijn zonden, met veel goede werken.

v. Eberkopf(klinkt met hem).Wat is ’t opbouwend hier te hoorenEen theorie tot daad gemaakt,Ontdaan van nevelen en nacht,Trots al het uiterlijk gebeuren!

v. Eberkopf(klinkt met hem).

Wat is ’t opbouwend hier te hooren

Een theorie tot daad gemaakt,

Ontdaan van nevelen en nacht,

Trots al het uiterlijk gebeuren!

Peer Gynt(die onder het voorgaande de verschillende flesschen vlijtig heeft aangesproken).Wij, volk van ’t Noorden, wij verstaan hetOns door te slaan! ’t Geheim daarvan,Door ’t leven heen, is doodgewoon:Hoû je ooren altijd stevig dicht,Dat er geen adder binnen sluipe.

Peer Gynt(die onder het voorgaande de verschillende flesschen vlijtig heeft aangesproken).

Wij, volk van ’t Noorden, wij verstaan het

Ons door te slaan! ’t Geheim daarvan,

Door ’t leven heen, is doodgewoon:

Hoû je ooren altijd stevig dicht,

Dat er geen adder binnen sluipe.

Mr. Cotton.Wat voor een adder, waarde vriend?

Mr. Cotton.

Wat voor een adder, waarde vriend?

Peer Gynt.Een kleintje, maar een sterk verleidendeTot ’t eens-en-voor-altijd beslissende.(drinkt weer.)De heele kunst om wat te wagen,Den moed te hebben van zijn daad,…Is die: te staan voor vrije keusOp ’s levens duizend slingerpaden …Te weten vast, dat alle dagenNiet uit zijn met één dag van strijd,…Te weten dat er open staatEen brug, die u terug kan voeren.Die theorie hield mij steeds óp;Die heeft gekleurd mijn levenswandel.En dat beginsel is een erfstukVan mijn voorvaderlijk geslacht.

Peer Gynt.

Een kleintje, maar een sterk verleidende

Tot ’t eens-en-voor-altijd beslissende.(drinkt weer.)

De heele kunst om wat te wagen,

Den moed te hebben van zijn daad,…

Is die: te staan voor vrije keus

Op ’s levens duizend slingerpaden …

Te weten vast, dat alle dagen

Niet uit zijn met één dag van strijd,…

Te weten dat er open staat

Een brug, die u terug kan voeren.

Die theorie hield mij steeds óp;

Die heeft gekleurd mijn levenswandel.

En dat beginsel is een erfstuk

Van mijn voorvaderlijk geslacht.

Mr. Ballon.U is een Noor?

Mr. Ballon.

U is een Noor?

Peer Gynt.U is een Noor?’n Geboren Noor;Maar wereldburger van gemoed.Wat van ’t geluk mijn aandeel werd,Dank ik meest aan Amerika.Mijn welvoorziene boekenplankenAan Duitschlands jongere geleerden.Uit Frankrijk kreeg ’k, behalve vesten,Manieren en mijn beetje geest,…Van England leerde ik zaken doenMet scherpen blik op eigen voordeel.De Joden leerden mij te wachten.Wat zin voor dolce far nienteKreeg ’k van Italië meegegeven …En één keer, in het nauw gedreven,Verweerde ik mij, redde ik mijn leven,Door middel van het Zweedsche staal.

Peer Gynt.

U is een Noor?’n Geboren Noor;

Maar wereldburger van gemoed.

Wat van ’t geluk mijn aandeel werd,

Dank ik meest aan Amerika.

Mijn welvoorziene boekenplanken

Aan Duitschlands jongere geleerden.

Uit Frankrijk kreeg ’k, behalve vesten,

Manieren en mijn beetje geest,…

Van England leerde ik zaken doen

Met scherpen blik op eigen voordeel.

De Joden leerden mij te wachten.

Wat zin voor dolce far niente

Kreeg ’k van Italië meegegeven …

En één keer, in het nauw gedreven,

Verweerde ik mij, redde ik mijn leven,

Door middel van het Zweedsche staal.

Trumpeterstraale(heft zijn glas op).Ja, ’t Zweedsche staal …!

Trumpeterstraale(heft zijn glas op).

Ja, ’t Zweedsche staal …!

v. Eberkopf.Ja, ’t Zweedsche staal …!Hem, die ’t gebruikteLaat allereerst ons hulde brengen!

v. Eberkopf.

Ja, ’t Zweedsche staal …!Hem, die ’t gebruikte

Laat allereerst ons hulde brengen!

(Zij klinken en drinken met hem. Zijn hoofd begint warm te worden).

Mr. Cotton.Dit alles is heel mooi en goed;…Maar Sir, nu zou ’k zoo gaarne wetenWat u met al uw geld wil doen?

Mr. Cotton.

Dit alles is heel mooi en goed;…

Maar Sir, nu zou ’k zoo gaarne weten

Wat u met al uw geld wil doen?

Peer Gynt.Hm; hoe zoo, doen?

Peer Gynt.

Hm; hoe zoo, doen?

Alle Vier(schuiven naderbij).Hm; hoe zoo, doen?Ja, laat eens hooren.

Alle Vier(schuiven naderbij).

Hm; hoe zoo, doen?Ja, laat eens hooren.

Peer Gynt.Nu, ’k wil vooreerst nog wat gaan reizen.Kijk, daarom nam ’k u mee aan boord,Tot reisgezelschap, in Gibraltar.’k Verlangde naar een vriendenkringOm rond mijn gouden kalf te dansen.

Peer Gynt.

Nu, ’k wil vooreerst nog wat gaan reizen.

Kijk, daarom nam ’k u mee aan boord,

Tot reisgezelschap, in Gibraltar.

’k Verlangde naar een vriendenkring

Om rond mijn gouden kalf te dansen.

v. Eberkopf.Heel geestig dat!

v. Eberkopf.

Heel geestig dat!

Mr. Cotton.Heel geestig dat!Maar niemand hijscht erZijn zeil uitsluitend om te zeilen.U heeft een doel, dat kan niet missen,En ’t doel is …?

Mr. Cotton.

Heel geestig dat!Maar niemand hijscht er

Zijn zeil uitsluitend om te zeilen.

U heeft een doel, dat kan niet missen,

En ’t doel is …?

Peer Gynt.En ’t doel is …?Ik wil keizer worden.

Peer Gynt.

En ’t doel is …?Ik wil keizer worden.

Alle Vier.Wat?!

Alle Vier.

Wat?!

Peer Gynt(knikt).Wat?!Keizer!

Peer Gynt(knikt).

Wat?!Keizer!

De Heeren.Wat?! Keizer!Waar?

De Heeren.

Wat?! Keizer!Waar?

Peer Gynt.Wat?! Keizer! Waar?In heel de wereld!

Peer Gynt.

Wat?! Keizer! Waar?In heel de wereld!

Mr. Ballon.Hoe dat, mijn vriend …?

Mr. Ballon.

Hoe dat, mijn vriend …?

Peer Gynt.Hoe dat, mijn vriend …?Wel, door mijn geld!Het plan is heelemaal niet nieuw;Het was de ziel van al mijn tochten.Als jongen reed ik in mijn droomenVer op de wolken over zee,Steeg op met zwaard en langen mantel …En kwam pardoes omlaag getuimeld.Maar ’t doel bleef vast bij mij bestaan.Er is geschreven of gezegdHier of daar, ik weet niet meer waar,Dat als heel de aarde hij gewintEn tochzich zelf verliest, een manNiets meer wint dan een doornenkroon.Zoo staat er … of iets dergelijks;En in dat woord ligt heel veel waars.

Peer Gynt.

Hoe dat, mijn vriend …?Wel, door mijn geld!

Het plan is heelemaal niet nieuw;

Het was de ziel van al mijn tochten.

Als jongen reed ik in mijn droomen

Ver op de wolken over zee,

Steeg op met zwaard en langen mantel …

En kwam pardoes omlaag getuimeld.

Maar ’t doel bleef vast bij mij bestaan.

Er is geschreven of gezegd

Hier of daar, ik weet niet meer waar,

Dat als heel de aarde hij gewint

En tochzich zelf verliest, een man

Niets meer wint dan een doornenkroon.

Zoo staat er … of iets dergelijks;

En in dat woord ligt heel veel waars.

v. Eberkopf.Maar wat is dan dat Gyntsche Ik?

v. Eberkopf.

Maar wat is dan dat Gyntsche Ik?

Peer Gynt.De wereld hier, achter mijn voorhoofd,Die maakt dat ’k niemand ben dan ik,Als God, God, niet de duivel is.

Peer Gynt.

De wereld hier, achter mijn voorhoofd,

Die maakt dat ’k niemand ben dan ik,

Als God, God, niet de duivel is.

Trumpeterstraale.Ja, nu begrijp ik de bedoeling!

Trumpeterstraale.

Ja, nu begrijp ik de bedoeling!

Mr. Ballon.Subliem als denker!

Mr. Ballon.

Subliem als denker!

v. Eberkopf.Subliem als denker!Hoog als dichter!

v. Eberkopf.

Subliem als denker!Hoog als dichter!

Peer Gynt(in stijgende opwinding).Het Gyntsche Ik,… dat is het heirVan wenschen, lusten en begeerten,…Het Gyntsche Ik, dat is de zeeVan eischen, invallen, verlangens,Van alles wat mijn borst doet zwellen,En maakt dat ik als Gynt moet leven.Maar zooals God behoeft de aardeZal hij bestaan als ’s werelds God,Zoo heb ook ik aan geld behoefteZal ik een echte keizer zijn.

Peer Gynt(in stijgende opwinding).

Het Gyntsche Ik,… dat is het heir

Van wenschen, lusten en begeerten,…

Het Gyntsche Ik, dat is de zee

Van eischen, invallen, verlangens,

Van alles wat mijn borst doet zwellen,

En maakt dat ik als Gynt moet leven.

Maar zooals God behoeft de aarde

Zal hij bestaan als ’s werelds God,

Zoo heb ook ik aan geld behoefte

Zal ik een echte keizer zijn.

Mr. Ballon.Maar geld, dat heeft u!

Mr. Ballon.

Maar geld, dat heeft u!

Peer Gynt.Maar geld, dat heeft u!Niet genoeg.Ja, mooglijk voor een dag of vier, vijf,Als keizer à la Lippe-Detmold.Maar ik wil zijnmijzelfen bloc,Wil Gynt zijn waar ik ga of sta,Sir Gynt zijn, zeg ’k, van top tot teen!

Peer Gynt.

Maar geld, dat heeft u!Niet genoeg.

Ja, mooglijk voor een dag of vier, vijf,

Als keizer à la Lippe-Detmold.

Maar ik wil zijnmijzelfen bloc,

Wil Gynt zijn waar ik ga of sta,

Sir Gynt zijn, zeg ’k, van top tot teen!

Mr. Ballon(meegesleept).Bezitten ’s werelds grootste schoonheid!

Mr. Ballon(meegesleept).

Bezitten ’s werelds grootste schoonheid!

v. Eberkopf.Het oudste merk Johannisberger!

v. Eberkopf.

Het oudste merk Johannisberger!

Trumpeterstraale.Van Koning Karel al de zwaarden!

Trumpeterstraale.

Van Koning Karel al de zwaarden!

Mr. Cotton.Maar eerst een gunstige beleggingDie goed rendeert …

Mr. Cotton.

Maar eerst een gunstige belegging

Die goed rendeert …

Peer Gynt.Die goed rendeert …Die ’s al gevonden;En daarom liet ’k hier ’t anker vallen.Van avond gaan wij noordwaarts op.Couranten die ik kreeg aan boordBerichten me een gewichtig nieuwtje …!(staat op met opgeheven glas).’t Is of ’t geluk niet uit kan scheidenOm hem te helpen, die zelf “pluck” heeft …

Peer Gynt.

Die goed rendeert …Die ’s al gevonden;

En daarom liet ’k hier ’t anker vallen.

Van avond gaan wij noordwaarts op.

Couranten die ik kreeg aan boord

Berichten me een gewichtig nieuwtje …!

(staat op met opgeheven glas).

’t Is of ’t geluk niet uit kan scheiden

Om hem te helpen, die zelf “pluck” heeft …

De Heeren.Nu? Zeg eens …

De Heeren.

Nu? Zeg eens …

Peer Gynt.Nu? Zeg eens …Hellas is in oproer.

Peer Gynt.

Nu? Zeg eens …Hellas is in oproer.

Alle Vier(opspringend).Wat! De Grieken …?

Alle Vier(opspringend).

Wat! De Grieken …?

Peer Gynt.Wat! De Grieken …?Zijn opgestaan.

Peer Gynt.

Wat! De Grieken …?Zijn opgestaan.

De Vier.Hoera!

De Vier.

Hoera!

Peer Gynt.Hoera!De Turk zit in de klem!(drinkt zijn glas uit).

Peer Gynt.

Hoera!De Turk zit in de klem!(drinkt zijn glas uit).

Mr. Ballon.Naar Hellas! Op! Tot roem en eer!Ik help mee met mijn Fransche zwaard!

Mr. Ballon.

Naar Hellas! Op! Tot roem en eer!

Ik help mee met mijn Fransche zwaard!

v. Eberkopf.Ik met oproepen … uit de verte!

v. Eberkopf.

Ik met oproepen … uit de verte!

Mr. Cotton.Ik eveneens … met leverantie!

Mr. Cotton.

Ik eveneens … met leverantie!

Trumpeterstraale.Uit Bender haal ’k terug de sporenDoor Koning Karel daar verloren!

Trumpeterstraale.

Uit Bender haal ’k terug de sporen

Door Koning Karel daar verloren!

Mr. Ballon(valt Peer Gynt om den hals).Vergeef mij, dat ’k, een oogenblikU heb miskend!

Mr. Ballon(valt Peer Gynt om den hals).

Vergeef mij, dat ’k, een oogenblik

U heb miskend!

v. Eberkopf(drukt hem de handen).U heb miskend!Ik domme eendIk hield u haast voor een schavuit.

v. Eberkopf(drukt hem de handen).

U heb miskend!Ik domme eend

Ik hield u haast voor een schavuit.

Mr. Cotton.Dat is te sterk; wel voor een dwaas …

Mr. Cotton.

Dat is te sterk; wel voor een dwaas …

Trumpeterstraale(wil hem kussen).Ik, oome Gynt, voor ’n exemplaarVan ’t ergste Yankee-volk-gespuis …!Vergeef mij …!

Trumpeterstraale(wil hem kussen).

Ik, oome Gynt, voor ’n exemplaar

Van ’t ergste Yankee-volk-gespuis …!

Vergeef mij …!

v. Eberkopf.Vergeef mij …!Allen dwaalden wij …

v. Eberkopf.

Vergeef mij …!Allen dwaalden wij …

Peer Gynt.Wat moet dat toch?

Peer Gynt.

Wat moet dat toch?

v. Eberkopf.Wat moet dat toch?Vereenigd zien wijNu schitterend ’t heele Gyntsche heirVan wenschen, lusten en begeerten …!

v. Eberkopf.

Wat moet dat toch?Vereenigd zien wij

Nu schitterend ’t heele Gyntsche heir

Van wenschen, lusten en begeerten …!

Mr. Ballon(bewonderend).Zoo doet dus Monsieur Gynt zich kennen!

Mr. Ballon(bewonderend).

Zoo doet dus Monsieur Gynt zich kennen!

v. Eberkopf(evenzoo).Dat noem ik eerst Gynt zijn met eere!

v. Eberkopf(evenzoo).

Dat noem ik eerst Gynt zijn met eere!

Peer Gynt.Maar zegt mij toch …?

Peer Gynt.

Maar zegt mij toch …?

Mr. Ballon.Maar zegt mij toch …?Begrijpt u ’t niet?

Mr. Ballon.

Maar zegt mij toch …?Begrijpt u ’t niet?

Peer Gynt.Ik laat mij hangen als ik ’t doe!

Peer Gynt.

Ik laat mij hangen als ik ’t doe!

Mr. Ballon.Comment donc? Zet u dan niet koersNaar Griekenland met schip en geld?

Mr. Ballon.

Comment donc? Zet u dan niet koers

Naar Griekenland met schip en geld?

Peer Gynt(fluit spottend).Neen, dank je wel! Ik steun den sterkstenEn leen den Turk mijn zilverlingen.

Peer Gynt(fluit spottend).

Neen, dank je wel! Ik steun den sterksten

En leen den Turk mijn zilverlingen.

Mr. Ballon.Niet mooglijk!

Mr. Ballon.

Niet mooglijk!

v. Eberkopf.Niet mooglijk!Wel geestige ironie!

v. Eberkopf.

Niet mooglijk!Wel geestige ironie!

Peer Gynt(zwijgt even, leunt op een stoel en neemt een voornaam air aan).Hoort nu eens, heeren, ’t lijkt mij bestTe scheiden, vóór de laatste restVan vriendschap gansch opgaat in rook.Wie niets bezit kan licht wat wagen.Wie van de wereld niets beheertDan ’t streepje grond dat hij beschaduwt,Is voor kanonvleesch als gemaakt.Maar heeft zijn schaapjes men op ’t drogeAls ik, dan is de inzet grooter.Gaat u naar Hellas! Ik zend, gratisGewapend, u er allen heen.Hoe meer u aanmoedigt den strijd,Hoe beter ik den boog kan spannen.Dus òp voor vrijheid en voor recht!Loopt storm! Maakt het den Turken heet!En sluit met eere dan uw loopbaanOp spitse Janitscharen-lansen …Maar excuseertmij.(klopt op zijn zak).Maar excuseertmij.Ik heb geldEn ben mijzelf, Sir Peter Gynt.

Peer Gynt(zwijgt even, leunt op een stoel en neemt een voornaam air aan).

Hoort nu eens, heeren, ’t lijkt mij best

Te scheiden, vóór de laatste rest

Van vriendschap gansch opgaat in rook.

Wie niets bezit kan licht wat wagen.

Wie van de wereld niets beheert

Dan ’t streepje grond dat hij beschaduwt,

Is voor kanonvleesch als gemaakt.

Maar heeft zijn schaapjes men op ’t droge

Als ik, dan is de inzet grooter.

Gaat u naar Hellas! Ik zend, gratis

Gewapend, u er allen heen.

Hoe meer u aanmoedigt den strijd,

Hoe beter ik den boog kan spannen.

Dus òp voor vrijheid en voor recht!

Loopt storm! Maakt het den Turken heet!

En sluit met eere dan uw loopbaan

Op spitse Janitscharen-lansen …

Maar excuseertmij.(klopt op zijn zak).

Maar excuseertmij.Ik heb geld

En ben mijzelf, Sir Peter Gynt.

(Hij steekt zijn zonnescherm op en gaat naar het boschje waar de hangmatten hangen).

Trumpeterstraale.Wat een zwijnjak!

Trumpeterstraale.

Wat een zwijnjak!

Mr. Ballon.Wat een zwijnjak!Voelt niets voor eer!

Mr. Ballon.

Wat een zwijnjak!Voelt niets voor eer!

Mr. Cotton.Och eer, nou ja, dat zegt niet veel;Maar denkt eens wat een kans voor onsAls de opstand lukt en ’t land wordt vrij …

Mr. Cotton.

Och eer, nou ja, dat zegt niet veel;

Maar denkt eens wat een kans voor ons

Als de opstand lukt en ’t land wordt vrij …

Mr. Ballon.Ik zag mij al als overwinnaar!Omringd van mooie Grieksche vrouwtjes!

Mr. Ballon.

Ik zag mij al als overwinnaar!

Omringd van mooie Grieksche vrouwtjes!

Trumpeterstraale.Ik zag al in mijn Zweedsche handenDe eens verloren heldensporen!

Trumpeterstraale.

Ik zag al in mijn Zweedsche handen

De eens verloren heldensporen!

v. Eberkopf.’k Zag de beschaving van heel ’t landUitgaande van mijn vaderland …

v. Eberkopf.

’k Zag de beschaving van heel ’t land

Uitgaande van mijn vaderland …

Mr. Cotton.Het ergst is ’t materieel verlies.Goddam! ’k Zou tranen kunnen storten!’k Zag mij al als Olymp-bezitter.Als ’t waar is wat er wordt gezegd,Moet men er kopermijnen vinden,Die te exploiteeren zouden zijn.En daarbij die rivier Kastale,Waarvan zooveel al is verteld,Met vallen, die men laag gesteld,Op meer dan duizend paardenkracht schat …!

Mr. Cotton.

Het ergst is ’t materieel verlies.

Goddam! ’k Zou tranen kunnen storten!

’k Zag mij al als Olymp-bezitter.

Als ’t waar is wat er wordt gezegd,

Moet men er kopermijnen vinden,

Die te exploiteeren zouden zijn.

En daarbij die rivier Kastale,

Waarvan zooveel al is verteld,

Met vallen, die men laag gesteld,

Op meer dan duizend paardenkracht schat …!

Trumpeterstraale.Toch wil ik gaan. Mijn Zweedsche zwaardIs meer dan Yankee-dollars waard!

Trumpeterstraale.

Toch wil ik gaan. Mijn Zweedsche zwaard

Is meer dan Yankee-dollars waard!

Mr. Cotton.Misschien; maar eenmaal in ’t gedrangVerdrinken wij gauw in de massa;En waar blijft dan de kans op voordeel?

Mr. Cotton.

Misschien; maar eenmaal in ’t gedrang

Verdrinken wij gauw in de massa;

En waar blijft dan de kans op voordeel?

Mr. Ballon.Verdomd! Zoo dicht bij zijn geluk zijn …!En plotsling het te zien verzinken!

Mr. Ballon.

Verdomd! Zoo dicht bij zijn geluk zijn …!

En plotsling het te zien verzinken!

Mr. Cotton(met gebalde vuisten tegen het jacht).Daarginder in die zwarte kast ligt’t In goud verkeerde negerbloed!…

Mr. Cotton(met gebalde vuisten tegen het jacht).

Daarginder in die zwarte kast ligt

’t In goud verkeerde negerbloed!…

v. Eberkopf.Een koninklijke inval! Komt!Zijn keizerrijk is naar de maan!Vooruit!

v. Eberkopf.

Een koninklijke inval! Komt!

Zijn keizerrijk is naar de maan!

Vooruit!

Mr. Ballon.Vooruit!Wat wil u?

Mr. Ballon.

Vooruit!Wat wil u?

v. Eberkopf.Vooruit! Wat wil u?’k Wil de macht!Het scheepsvolk is wel om te koopen.Aan boord! Ik annexeer het jacht!

v. Eberkopf.

Vooruit! Wat wil u?’k Wil de macht!

Het scheepsvolk is wel om te koopen.

Aan boord! Ik annexeer het jacht!

Mr. Cotton.U … wát …?

Mr. Cotton.

U … wát …?

v. Eberkopf.U … wát …?Ik pak wat ’k krijgen kan

v. Eberkopf.

U … wát …?Ik pak wat ’k krijgen kan

(loopt naar de sloep toe).

Mr. Cotton.Mijn eigen welzijn eischt volstrektDat ’k ook wat pak.(volgt hem).

Mr. Cotton.

Mijn eigen welzijn eischt volstrekt

Dat ’k ook wat pak.(volgt hem).

Trumpeterstraale.Dat ’k ook wat pak.Wat een schavuit!

Trumpeterstraale.

Dat ’k ook wat pak.Wat een schavuit!

Mr. Ballon.Een boevenstuk is ’t!… Maar … enfin!

Mr. Ballon.

Een boevenstuk is ’t!… Maar … enfin!

(volgt de anderen).

Trumpeterstraale.Dan moet ik ook wel mee in ’t schuitje;…Doch onder hevig protesteeren …!

Trumpeterstraale.

Dan moet ik ook wel mee in ’t schuitje;…

Doch onder hevig protesteeren …!

(volgt hem).

Een andere plek aan de kust. Maneschijn en drijvende wolken. Het jacht ver weg in zee onder vollen stoom.

Peer Gyntloopt langs het strand. Dan knijpt hij zich in zijn arm, dan weer staat hij in zee te turen.

Peer Gynt.Nachtmerrie!… Droom!… Aanstonds ontwaak ik!’t Jacht steekt in zee! En in razende vaart!’t Is verbeelding! Ik slaap! Ik ben dronken en gek!(wringt de handen).Het gaat toch niet aan dat ik sterven ga!(trekt zich aan de haren).Een droom! Ik wil het … ’t Moet zijn een droom!Ontzettend! Och neen, het is waarheid, helaas!Zulke schurken van vrienden …! Verhoor mij, o Heer!Gij zijt immers wijs en rechtvaardig …! O, straf …!(met opgeheven armen).Ik ben het, Peer Gynt! Lieve Heer, o zie toe!Ontferm u mijner, anders moet ik vergaan!Laat hen achteruit stoomen! Laat hen de boot neerlaten!Houd de dieven! Maak iets onklaar aan het tuig!Hoor mij! Laat andere zaken liggen!De wereld redt wel zich zelf, in dien tijd …Och hemel, hij hoort niet! Hij is doof als gewoonlijk!Dat ’s wat moois! Een God die geen uitkomst weet!(wenkt naar boven).Psst! ’k Heb gedaan met die negerplantage!Ik heb zendelingen overgezonden naar Azië!De eene dienst is toch den anderen waard!Och, help mij aan boord …!

Peer Gynt.

Nachtmerrie!… Droom!… Aanstonds ontwaak ik!

’t Jacht steekt in zee! En in razende vaart!

’t Is verbeelding! Ik slaap! Ik ben dronken en gek!

(wringt de handen).

Het gaat toch niet aan dat ik sterven ga!

(trekt zich aan de haren).

Een droom! Ik wil het … ’t Moet zijn een droom!

Ontzettend! Och neen, het is waarheid, helaas!

Zulke schurken van vrienden …! Verhoor mij, o Heer!

Gij zijt immers wijs en rechtvaardig …! O, straf …!

(met opgeheven armen).

Ik ben het, Peer Gynt! Lieve Heer, o zie toe!

Ontferm u mijner, anders moet ik vergaan!

Laat hen achteruit stoomen! Laat hen de boot neerlaten!

Houd de dieven! Maak iets onklaar aan het tuig!

Hoor mij! Laat andere zaken liggen!

De wereld redt wel zich zelf, in dien tijd …

Och hemel, hij hoort niet! Hij is doof als gewoonlijk!

Dat ’s wat moois! Een God die geen uitkomst weet!

(wenkt naar boven).

Psst! ’k Heb gedaan met die negerplantage!

Ik heb zendelingen overgezonden naar Azië!

De eene dienst is toch den anderen waard!

Och, help mij aan boord …!

(Een vuurstraal schiet òp uit het jacht en een dikke rookwolk stijgt op; men hoort een doffen knal; Peer Gynt geeft een gil en zinkt neer in het zand; langzamerhand trekt de rook op; het schip is verdwenen).

Peer Gynt(bleek en zachtjes).Och, help mij aan boord …!Dat was ’t straffend zwaard!Verzonken op slag met man en muis!O, gezegend zij ’t toeval en mijn geluk …(aangedaan).’t Toeval? O, neen, het was meer dan dat.Mijmoest hij redden; zij moesten vergaan.O lof en dank, dat gij mij bewaard hebt,Een oog op mij hieldt, trots al mijn gebreken …(haalt diep adem).Wat een heerlijke gerustheid en troostIs ’t zich zoo apart beschermd te weten.Maar hier in de woestijn! Waar vind ’k wat te eten?Och, ik vind toch wel iets. Dat iszijnzaak nu.Het is niet zoo gevaarlijk;…(luid en vleiend).Het is niet zoo gevaarlijk;…hij zal niet willenDat ik, kleine armzalige musch, zal vergaan?Maar nederig van zin zijn. En hem gunnen den tijd.Laat den Heer zorgen. Niet het hoofd laten hangen …(schrikt plotseling op).Was dat een leeuw, die daar knorde in ’t riet …?(klappertandend).Neen, het was toch geen leeuw.(vermant zich).Neen, het was toch geen leeuw.Een leeuw, wel waarom niet!Die beesten, die blijven wel op een afstand,’t Is geen zaak te beginnen met wie de baas is.Zij hebben instinkt;… zij voelen, dat ’s zeker,Dat ’t gevaarlijk is te spelen met olifanten …Maar alével … ik ga zoeken naar een boom.Daarginder wuiven acacia’s en palmen.Als ’k daarin kan klimmen, zit ik veilig en kalm;…Vooral als ik daarbij kende een paar psalmen …(klautert naar boven).De ochtend is niet aan den avond gelijk;Dat woord is al dikwijls gewikt en gewogen.(gaat op zijn gemak zitten).Hoe heerlijk zijn geest zoo verlicht te voelen.Edel te denken is meer dan zich rijk te weten.Maar vertrouwen op hem. Hij weet wel hoeveelAls lijdenskelk, ik voor mij, kan verdragen.Hij voelt vaderlijk ook jegens mijn persoon …(werpt een blik op de zee en fluistert met een zucht):Maar econoom,… neen, dat is hij niet!

Peer Gynt(bleek en zachtjes).

Och, help mij aan boord …!Dat was ’t straffend zwaard!

Verzonken op slag met man en muis!

O, gezegend zij ’t toeval en mijn geluk …(aangedaan).

’t Toeval? O, neen, het was meer dan dat.

Mijmoest hij redden; zij moesten vergaan.

O lof en dank, dat gij mij bewaard hebt,

Een oog op mij hieldt, trots al mijn gebreken …

(haalt diep adem).

Wat een heerlijke gerustheid en troost

Is ’t zich zoo apart beschermd te weten.

Maar hier in de woestijn! Waar vind ’k wat te eten?

Och, ik vind toch wel iets. Dat iszijnzaak nu.

Het is niet zoo gevaarlijk;…(luid en vleiend).

Het is niet zoo gevaarlijk;…hij zal niet willen

Dat ik, kleine armzalige musch, zal vergaan?

Maar nederig van zin zijn. En hem gunnen den tijd.

Laat den Heer zorgen. Niet het hoofd laten hangen …

(schrikt plotseling op).

Was dat een leeuw, die daar knorde in ’t riet …?

(klappertandend).

Neen, het was toch geen leeuw.(vermant zich).

Neen, het was toch geen leeuw.Een leeuw, wel waarom niet!

Die beesten, die blijven wel op een afstand,

’t Is geen zaak te beginnen met wie de baas is.

Zij hebben instinkt;… zij voelen, dat ’s zeker,

Dat ’t gevaarlijk is te spelen met olifanten …

Maar alével … ik ga zoeken naar een boom.

Daarginder wuiven acacia’s en palmen.

Als ’k daarin kan klimmen, zit ik veilig en kalm;…

Vooral als ik daarbij kende een paar psalmen …

(klautert naar boven).

De ochtend is niet aan den avond gelijk;

Dat woord is al dikwijls gewikt en gewogen.

(gaat op zijn gemak zitten).

Hoe heerlijk zijn geest zoo verlicht te voelen.

Edel te denken is meer dan zich rijk te weten.

Maar vertrouwen op hem. Hij weet wel hoeveel

Als lijdenskelk, ik voor mij, kan verdragen.

Hij voelt vaderlijk ook jegens mijn persoon …

(werpt een blik op de zee en fluistert met een zucht)

Maar econoom,… neen, dat is hij niet!

Nacht. Een Marokkaansch kamp op de grens der woestijn. Wachtvuren en rustende soldaten.

Back to Index Next