The Project Gutenberg eBook ofEta EyolfThis ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: Eta EyolfAuthor: Henrik IbsenTranslator: Odd TangerudRelease date: December 13, 2007 [eBook #23837]Language: EsperantoCredits: Produced by Andrew Sly with thanks to Odd Tangerud for hiscontinuing assistance in preparing his Ibsen translationsfor Project Gutenberg*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ETA EYOLF ***
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.
Title: Eta EyolfAuthor: Henrik IbsenTranslator: Odd TangerudRelease date: December 13, 2007 [eBook #23837]Language: EsperantoCredits: Produced by Andrew Sly with thanks to Odd Tangerud for hiscontinuing assistance in preparing his Ibsen translationsfor Project Gutenberg
Title: Eta Eyolf
Author: Henrik IbsenTranslator: Odd Tangerud
Author: Henrik Ibsen
Translator: Odd Tangerud
Release date: December 13, 2007 [eBook #23837]
Language: Esperanto
Credits: Produced by Andrew Sly with thanks to Odd Tangerud for hiscontinuing assistance in preparing his Ibsen translationsfor Project Gutenberg
*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ETA EYOLF ***
HENRIK IBSENETA EYOLF(LILLE EYOLF)(1894)Dramo en tri aktojTradukisOdd TangerudEldono 1997Jec Scandinavia a/sPostboks 28, N - 3401 LierTlf.. 32 85 50 03. Fax. 32 85 50 82ISBN 82-91707-58-8
(LILLE EYOLF)
(1894)
Dramo en tri aktoj
TradukisOdd Tangerud
Eldono 1997
Jec Scandinavia a/s
Postboks 28, N - 3401 LierTlf.. 32 85 50 03. Fax. 32 85 50 82ISBN 82-91707-58-8
ETA EYOLF
ROLOJ:
(La okazaĵoj trovas lokon en la bieno deAllmersĉe la fjordo, kelkajn mejlojn de la urbo.)
UNUA AKTO(Bela, riĉe ekipita ĝardena ĉambro. Multaj mebloj, floroj, plantoj. En la fono malfermitaj vitraj pordoj al verando. Vasta elvido super la fjordon. Arbarkovritaj montetoj fore. Sur ambaŭ flankaj muroj estas pordoj; tiu dekstre estas duobla pordo kaj iom pli malantaŭa. Antaŭe dekstre estas sofo kun opaj kusenetoj kaj kovriloj. Seĝoj kaj malgranda tablo ĉe la sofoangulo. Antaŭe maldekstre estas pli granda tablo kun apogseĝoj ĉirkaŭe. Sur la tablo staras kofreto. Estas frua somermateno en varma sunvetero.)(Sinjorino Rita Allmersstaras apud la tablo, kun la dorso dekstren, elprenante el la kofreto. Ŝi estas bela, iom granda, ŝvelbrusta, blonda sinjorino de proksimume 30 jaroj. Vestita en hela matenrobo.)(Iom postefraŭlino Asta Allmersenvenas tra la pordo dekstre, vestita en helbruna somerkostumo kun ĉapelo, jako kaj sunŝirmilo. Sub la brako ŝi havas sufiĉe grandan, ŝlositan tekon. Ŝi estas svelta, mezalta, kun malhelaj haroj kaj profundaj, seriozaj okuloj. 25 jara.)ASTA(enveninta tra la pordo)Bonan matenon, kara Rita.RITA(turnas la kapon kaj kapsignas al ŝi)Jen, — ĉu estas vi, Asta! Ĉu vi tiel frue venas el la urbo? Tiom foren al ni?ASTA(metas la vestaĵojn sur seĝon apud la pordo)Jes, mi havis eĉ ne momentan kvieton. Ŝajnis al mi, ke mi nepredevisiri ĉi tien kaj vidi etan Eyolf hodiaŭ. Kaj ankaŭ vin.(metas la tekon sur la tablon ĉe la sofo)Kaj mi veturis per la vaporŝipo.RITA(ridetas al ŝi)Kaj surborde vi eble renkontis iun aŭ alian bonan amikon? Tiel hazarde, mi pensas.ASTA(trankvile)Ne, mi tute ne renkontis iun konatulon.(rigardas en la kofreton)Sed, Rita, — kio do tio estas?RITA(daŭre elpakas)La valizo de Alfred. Ĉu vi ne rekonas ĝin?ASTA(ĝoja, proksimiĝas)Ĉu! Alfred revenis hejmen?RITAJes, imagu, — li venis tute neatendite per la nokta trajno.ASTAHo, do estistio, kion mi sentis! Estistio, kio tiris min ĉi tien! — Kaj li nenion skribis antaŭe? Eĉ ne poŝtkarton?RITAEĉ ne unu vorton.ASTAEĉ ne telegrafis?RITAJes, horon antaŭ ol li venis. Tute mallonge kaj malvarme.(ridas)Ĉu ne kutimas al li, Asta?ASTAJes ja. Ĉion li faras tiel senemocie.RITASed des pli ĝuinde estis, kiam mi havis lin reen.ASTAJes, mi ja komprenas.RITAEĉ dek kvar tagojn antaŭ ol mi atendis lin!ASTAKaj li fartas bone? Ne deprimata?RITA(fermas la kofreton kaj ridetas al ŝi)Li aspektis kvazaŭ transformita, kiam li envenis tra la pordo.ASTAKaj eĉ ne laca, ĉu?RITAJes, laca mi kredas ke li vere estis. Sufiĉe laca, jes. Sed, la kompatindulo, li ja iris piede preskaŭ la tutan vojon.ASTAKaj la aero inter la altaj montoj certe estis iom akra por li.RITANe, tion mi vere ne opinias. Mi aŭdis lin tusi eĉ ne unu fojon.ASTAJen, vi vidu! Do estis tamen bone, ke la kuracisto decidigis lin fari tiun ekskurson.RITAJes, nun, kiam ĝi fine estas finita, jen —. Sed komprenu, ke estis terura tempo por mi, Asta. Pri tio mi neniam volis paroli. Kaj vi ja malofte vizitis min —ASTAJes, eble ne estis juste de mi. Sed —RITANu, nu, nu, — vi havas ja la lernejon tie en la urbo.(ridetas)Kaj nia vojkonstruisto — li estis ja forvojaĝinta, ankaŭ li.ASTAHo, lasu nun tion, Rita!RITANu ja do. Ni lasu la vojkonstruiston. — Sed kiom mi sopiris por Alfred! Tia malpleneco! Forlasita, en dezerto! Hu, aspektis kvazaŭ iu estus enteriĝinta en la domo —!ASTANu, bona Dio, — nur ses aŭ sep semajnojn —RITAJes, sed memoru, ke Alfred neniam antaŭe estis for de mi. Eĉ ne tagnokton. Neniam en ĉiuj tiuj dek jaroj —ASTANe, sed tial mi opinias, ke vere ne tro frue estis, ke li ĉi-jare iom elvenis. Li devus fari montaran ekskurson ĉiun someron. Tion li estus devinta.RITA(duone ridetante)Ak do, vi facile parolas, vi. Se mi estus tiom — tiom saĝa kiel vi, mi eble lasus lin libera pli frue — eble. Sed ŝajnis al mi, ke mi ne povis, Asta! Aspektis al mi, kvazaŭ mi neniam plu revidus lin. Ĉu vitionne komprenas?ASTANe. Sed eble estas pro tio, ke mi mem havas neniun por perdi.RITA(kun ŝercema rideto)Vere neniun — ĉu?ASTANe laŭ mia scio.(interrompante)Sed diru, Rita, — kie estas Alfred? ĉu li ankoraŭ dormas?RITAHo, ne. Li ellitiĝis same frue hodiaŭ, kiel li kutimas.ASTANu, kaj do li verŝajne ne estis tro laca.RITAJes, ĉi-nokte. Kiam li venis. Sed nun li havis Eyolf ene ĉe si pli ol unu horon.ASTALa kompatinda, eta, pala knabo! Ĉu li nun denove komencu lernadi kaj lernadi?RITA(levante la ŝultrojn)Vi scias, ke estas kiel Alfred deziras.ASTAJes, sed mi opinias, ke vi devus tion kontraŭstari, Rita.RITA(iom senpacienca)Ne, — kiel do vi pensas, — en tio mi vere ne povas min enmiksi. Tiujn rilatojn Alfred pli bone komprenas ol mi. — Kaj pri kio vi opinias ke Eyolf sin okupigu? Li ja ne povas ĉirkaŭkuri kaj ludi, li, — kiel aliaj infanoj.ASTA(decidite)Mi parolu kun Alfred pri tio ĉi.RITAJes, kara, tion faru. — Nu, jen vidu —(Alfred Allmers, en somerkostumo, permane kondukanteEyolf, envenas tra la pordo maldekstre. Li estas svelta, belstatura viro de 36–37 jaroj, kun plaĉaj okuloj, maldensa hararo kaj barbo. Lia vizaĝo aspektas serioze kaj penseme. —Eyolfhavas vestaĵon de fasono kiel uniformo kun oraj ŝnuroj kaj leonbutonoj. Li lamas kaj havas lambastonon sub la maldekstra brako. La gambo estas lama. Li estas malaltkreska, aspektas malsane, sed havas belajn, saĝajn okulojn.)ALLMERS(lasasEyolf; ĝoja aliras kaj donas alAstaambaŭ manojn)Asta! Karega Asta! Jen vi ĉi tie en nia forejo! Kaj ke mi baldaŭe vin vidus!ASTAŜajnis al mi ke mi devus —. Bonvenon ree hejmen!ALLMERS(agitas ŝiajn manojn)Dankon.RITAĈu li ne aspektas admirinde?ASTA(fiksrigardas lin)Aminde! Vere aminde! Kun brilaj okuloj! Nu, do vi certe multe skribis dumvoje.(ĝoje ekkriante)Ĉu eble la tuta libro estas preta, Alfred?ALLMERS(ŝultrotiras)La libro —? Ho,ĝi—ASTAJes, mi imagis, ke por vi pli facile fariĝus, kiam vi elvenus.ALLMERSTion ankaŭ mi opiniis. Sed vidu, — fariĝis tute alie, kara. Mi vere eĉ ne skribis linion en la libro.ASTAVi ne skribis —!RITANu tiel! Mi ne komprenis, kial la amaso da papero kuŝas netuŝita en la valizo.ASTASed, kara Alfred, pri kio vi do okupiĝis dum tiu longa tempo?ALLMERS(ridetas)Nur promenadis kaj pensis kaj pensis kaj pensis.RITA(metas sian brakon ĉirkaŭ lian ŝultron)Iomete pensis pri tiuj, kiuj hejme sidis?ALLMERSJes, kompreneble. Eĉ multe. Ĉiun opan tagon.RITA(lasas lin)Nu, do ĉio estas ja en bona ordo.ASTASed nenion skribis en la libro? Kaj tamen vi jen povas aspekti tiom ĝoja kaj kontenta? Tia vi ne alie kutimas esti. Ne kiam la laboro estas peza, mi opinias.ALLMERSJen vi pravas. Ĉar mi vere estis stulta antaŭe, komprenu. La pensado,ĝientenas la plej bonan en la homo. Kio skribiĝas sur la paperon, ne multe taŭgas.ASTA(ekkriante)Ne multe taŭgas!RITA(ridas)Sed ĉu vi freneziĝus, Alfred!EYOLF(fideme suprenrigardas al li)Ho jes, paĉjo, — kionviskribas, tio taŭgas.ALLMERS(ridetas kaj glittuŝas liajn harojn)Ja, ja, ĉarvition diras, do —. Sed kredu min, — iu venos poste, kiu eĉ pli taŭgos.EYOLFKaj kiu li do estus? Ho, diru!ALLMERSPaciencu. Li certe venos kaj prezentos sin.EYOLFKaj kion do vi jen faros?ALLMERS(serioze)Tiam mi denove iros en la montaron —RITAFi, hontu, Alfred!ALLMERS— supren sur la altejojn kaj la altajn vastejojn.EYOLFPaĉjo, ĉu vi ne kredas, ke mi baldaŭ estos tiom forta, ke mi povos akompani vin?ALLMERS(dolorige tuŝata)Ho jes, eble, mia knabeto.EYOLFĈar al mi aspektas tiom grande, ke ankaŭ mi povus grimpi la montojn.ASTA(deturnante)Jen, kiel bela kaj belvestita vi estas hodiaŭ, Eyolf!EYOLFJes, ĉu ne, onklino?ASTAJes ja. Ĉu estas pro paĉjo, ke vi metis la novajn vestaĵojn?EYOLFJes, mi petis panjon pri tio. Ĉar mi volis ke paĉjo vidu min tia.ALLMERS(mallaŭte alRita)Vi ne devus doni al li tian kostumon.RITA(mallaŭte)Ho, li tiom longe petegis min. Ege petis. Li ne lasis min en paco.EYOLFKaj aŭdu, paĉjo, — Borghejm aĉetis al mi pafarkon. Kaj ankaŭ trejnigis min pafi.ALLMERSJen, jes, vere estas io por vi, Eyolf.EYOLFKaj kiam li venontfoje revenos, mi ankaŭ petos lin instrui al mi naĝi.ALLMERSNaĝi! Ho, sed kial vi do tion volas!EYOLFJes, ĉar ĉiuj knaboj malsupre sur la marbordo, ili scipovas naĝi. Estas nur mi, kiu ne scipovas.ALLMERS(kortuŝita, metas la brakojn ĉirkaŭ lin)Estas permesite lerni ĉion kion vi volas! Ĉion kion vi mem deziras lerni.EYOLFJes, ĉu vi scias kion mi pleje deziras, paĉjo?ALLMERSNu? Diru?EYOLFPleje mi deziras lerni fariĝi soldato.ALLMERSHo, eta Eyolf, estas multaj aliaj okupoj, kiuj estas pli bonaj ol tiu.EYOLFJes, tamen kiam mi estos granda, tiam mi ja devas esti soldato. Tion vi ja scias.ALLMERS(premegas la manojn)Jes, jes, jes; ni vidos —ASTA(eksidas ĉe la tablo dekstre)Eyolf! Venu al mi, kaj mi ion al vi rakontos.EYOLF(iras al ŝi)Kio estas, onklino?ASTAImagu, Eyolf, mi vidis la Rato-fraŭlinon.EYOLFĈu! Vi vidis la Rato-fraŭlinon! Ho, vi nur ŝerctrompas min!ASTANe, estas vero. Mi vidis ŝin hieraŭ.EYOLFKie vi do vidis ŝin?ASTAMi vidis ŝin sur la vojo, ekster la urbo.ALLMERSAnkaŭ mi vidis ŝin ie en la kamparo.RITA(kiu sidas en la sofo)Eble ankaŭ ni vidos ŝin, Eyolf.EYOLFOnklino, ĉu ne estas strange, ke ŝi estas nomita Rato-fraŭlino?ASTALa homoj nur nomas ŝin tiel, ĉar ŝi iras tra kamparo kaj laŭ bordoj forpelante ĉiujn ratojn.ALLMERSEfektive ŝi laŭdire estas nomita fraŭlino Lup, mi kredas.EYOLFLup? Tio ja signifas lupo.ALLMERS(Frapetas lin sur la kapon)Jen, ankaŭtionvi scias, Eyolf!EYOLF(pensema)Do eble estas vero, ke ŝi estas lup-fantomo dum la nokto. Ĉu vi tion kredas, paĉjo?ALLMERSHo ne, tion mi ne kredas. — Sed nun vi devus iri eksteren kaj iom ludi en la ĝardeno.EYOLFĈu vi ne opinias, ke estas pli bone ke mi kunportu kelkajn librojn?ALLMERSNe, de nun neniujn librojn. Prefere iru malsupren al la aliaj knaboj sur la bordo.EYOLF(ĝenata)Ne, paĉjo, mi ne volas malsupreniri al la knaboj hodiaŭ.ALLMERSKaj kial ne?EYOLFNe, ĉar mi surhavas ĉi tiujn vestaĵojn.ALLMERS(sulkas la frunton)Ĉu ili mokridas — mokridas viajn belajn vestaĵojn!EYOLF(eviteme)Ne, tion ili ne kuraĝas. Ĉar tiam mi batus ilin.ALLMERSNu ja, — kion do —?EYOLFSed ili estas tiom malbonkondutaj, tiuj knaboj. Kaj ili diras, ke mi neniam povos fariĝi soldato.ALLMERS(kun subpremata kolero)Kial ili do tion diras?EYOLFEble ili estas enviemaj. Ĉar, paĉjo, ili estas ja tiom malriĉaj, ke ili devas iri nudpiede.ALLMERS(mallaŭte, kun sufokata voĉo)Ho, Rita, — kiom jeno turmentas mian koron!RITA(trankviligante, ekstaras)Nu, nu, nu!ALLMERS(minacante)Sed tiuj knaboj, iam ili lernos, kiuj estas majstroj tie malsupre sur la bordo!ASTA(aŭskultante)Iu frapas.EYOLFCerte estas Borghejm!RITAEnvenu!(LaRato-fraŭlinoenvenas silente kaj trankvile tra la dekstra pordo. Ŝi estas malalta, maldika, kurba estaĵo, maljuna, grizhara, kun akraj pikantaj okuloj. Vestita en malnovmoda, flordesegnita robo kun kufo kaj manteleto. Per la mano ŝi tenas grandan, ruĝan pluvŝirmilon, kaj sur la brako, en ŝnuro, nigran saketon.)EYOLF(mallaŭte, tenante la robon deAsta)Onklino! Eble estas ŝi!RATO-FRAŬLINO(genufleksas ĉe la pordo)Mi humile petas permeson, — ĉu la gesinjoroj havas ion ronĝantan en la domo?ALLMERSNi? Ne, mi ne kredas.RATO-FRAŬLINOJes, ĉar alie mi volonte ŝatus helpi la gesinjorojn senigi sin de tio.RITAJes, jes, ni komprenas. Sed ni havas neniujn tiajn.RATO-FRAŬLINOEstas vere malfeliĉe. Ĉar ĝuste nun mi faras rondvojaĝon. Kaj neniu scias, kiam mi revenos en tiu ĉi regiono. — Ho, kiom laca mi estas!ALLMERS(montras al seĝo)Jes, vi tiel aspektas.RATO-FRAŬLINOOni devus ja neniam fariĝi laca bonfarante al la malfeliĉaj etuloj, kiuj estas malamataj kaj persekutataj tiom severe. Sed la fortoj elĉerpiĝas.RITAEble vi volas sidi kaj iom ripozi?RATO-FRAŬLINOMultajn dankojn.(eksidas sur seĝon inter la pordo kaj la sofo)Ĉar la tutan nokton mi okupiĝis en aferoj.ALLMERSNu tiel?RATO-FRAŬLINOJes, sur la insuloj.(klukridas)La homoj vere bezonis sendi por mi. Nu, ili ege malemis. Sed estis la nura rimedo. Ili tamen devis ronĝi la acidan pomon.(rigardasEyolfkaj kapsignas)Acidan pomon, sinjoreto. Acidan pomon.EYOLF(senpere, iom timigita)Kial devis ili —?RATO-FRAŬLINOKion?EYOLFRonĝi ĝin?RATO-FRAŬLINOFakte ili ne povis sin plu nutri. Pro la ratoj kaj ĉiuj iliaj ratinfanoj; la juna sinjoro certe komprenas.RITAHu! La kompatinduloj, ĉu ili havas tiom daili?RATO-FRAŬLINOJes, svarmegis.(ridas silente kaj kontente)En la litoj ili svarmadis kaj ĉirkaŭkuris la tutan nokton. En la laktujojn ili falis. Kaj trans la plankojn ili siblante kuradis ĉiudirekten.EYOLF(mallaŭte, alAsta)Tien mi neniam volas vojaĝi, onklino.RATO-FRAŬLINOKaj jenmivenis — kaj krome iu alia. Kaj ni kunprenis ilin, ĉiujn. La dolĉajn etulojn! Al ili ĉiuj ni du metis finon.EYOLF(kriante)Paĉjo, — jen, jen!RITABona Dio, Eyolf do!ALLMERSKio okazas?EYOLF(montras)Estas io baraktanta en la saketo!RITA(maldekstren; krias)Hu do! Elpelu ŝin, Alfred!RATO-FRAŬLINOHo, karega sinjorino, ne timu tian etan figuraĉon.ALLMERSSed kio do tio estas?RATO-FRAŬLINOEstas nur Mopsulo.(malligas la saketon)Venu nun el la mallumo, vi karega amiko mia.(Hundetokun larĝa, nigra muzelo metas sian kapon el la saketo.)RATO-FRAŬLINO(kape kaj mane signas alEyolf)Proksimiĝu nur fide, vi eta vundita batalanto! Ĝi ne mordas. Alvenu! Alvenu!EYOLF(tenas sin alAsta)Ne, mi ne kuraĝas.RATO-FRAŬLINOĈu ne ŝajnas al la juna sinjoro, ke ĝi havas mildan kaj ŝatindan aspekton?EYOLF(surprizita, montras)Tiujena?RATO-FRAŬLINOJes, ĝuste ĝi.EYOLF(duonlaŭte, fiksrigardas la hundon seninterrompe)Ŝajnas al mi ke ĝi havas la plej teruran — aspekton kiun mi iam vidis.RATO-FRAŬLINO(fermas la saketon)Ho, ŝanĝiĝos, ŝanĝiĝos.EYOLF(senpere proksimiĝas, tute proksime, kaj facile glitfrapetas la saketon.)Delikata, — delikata ĝi tamen estas.RATO-FRAŬLINO(kun konsiderema voĉo)Sed nun ĝi estas tiom laca kaj elĉerpita, la kompatindulo. Tiom ege laca ĝi estas.(rigardas alAllmers)Ĉar estas fortostreĉa, — tia ludo, sinjoro komprenu.ALLMERSKian ludon vi sugestas?RATO-FRAŬLINOLa allogado.ALLMERSAha, estas eble la hundo, kiu logas la ratojn.RATO-FRAŬLINO(kapsignas)Mopsulo kaj mi. Ni du kunlaboras. Kaj tio iras glate. Almenaŭaspekte. Ĝi ekhavas ŝnuron ligitan al la kolringo. Kaj jen mi kondukas ĝin tri fojojn ĉirkaŭ la domon. Kaj ludas buŝharmonikon. Kaj kiamtionili aŭdas, tiam ili trudiĝas supren el la keloj kaj malsupren de la subtegmentejoj kaj el le truoj, — ĉiuj tiuj benindaj, etaj kreaĵoj.EYOLFĈu tiam ĝi mortmordas ilin?RATO-FRAŬLINOHo, fore de tio! Ne, ni iras en la boaton, li kaj mi. Kaj ili sekvas post ni. La grandaj kaj iliaj etuloj.EYOLF(streĉita)Kaj jen kio —? Rakontu!RATO-FRAŬLINOJen ni debordiĝas. Kaj mi julas kaj ludas buŝharmonikon. Kaj Mopsulo, ĝi naĝas malantaŭe(kun fajrer-ŝutantaj okuloj)Kaj ĉiuj tiuj kiuj svarmadis kaj ĉirkaŭkuris, ili sekvas, sekvas nin sur la profundan akvon. Jes, ĉar tion ili devas!EYOLFKial ili devas?RATO-FRAŬLINOĜuste ĉar ili nevolas. Ĉar ili tiom timotremas antaŭ la akvo, — tial ili trudiĝas en ĝin.EYOLFĈu tiam ili dronas?RATO-FRAŬLINOĈiu kreita opulo.(pli mallaŭte)Kaj jen ĉio estas tiom trankvila kaj bona kaj malluma por la ŝatindaj etuloj, kiom ili nur povas deziri. Dormas tie malsupre en tia dolĉa kaj longa dormo. Ĉiuj tiuj kiujn la homoj malamas kaj persekutas.(ekstaras)Nu, en pli fruaj tempoj mi ne bezonis Mopsulon. Tiam mi mem allogis. Mi sola.EYOLFKion vi allogis?RATO-FRAŬLINOHomojn. Precipe unu.EYOLF(streĉita)Ho, diru al mi, kiu li estis!RATO-FRAŬLINO(ridas)Estis mia amato, tiu, vi eta ĉarmulo!EYOLFKie li do nun estas?RATO-FRAŬLINO(malmole)Malsupre ĉe ĉiuj tiuj ratoj.(denove milde)Sed nun mi devas denove eliri al la aferoj. Ĉiam survoje.(alRita)Ĉu la gesinjoroj tute ne bezonas min hodiaŭ? Ĉar tial mi povus finfari samtempe.RITADankon ne; mi opinias, ke ne estas bezonata.RATO-FRAŬLINONu-ja, plej kara sinjorino, oni neniam scias —. Se la gesinjoroj rimarkus, ke estas io kio ronĝadas, — kaj svarmas kaj ĉirkaŭkuras. — jen sendu por mi kaj Mopsulo. — Adiaŭ, adiaŭ milfoje.(Ŝi eliras tra la pordo dekstre.)EYOLF(mallaŭte triumfe alAsta)Onklino, jen pensu, ke ankaŭmividis la Rato-fraŭlinon!(Ritaeliras sur la verandon kaj ventumas sin per poŝtuko. Iom posteEyolfgardeme kaj nerimarkite eliras dekstren.)ALLMERS(prenas la tekon de la tablo ĉe la sofo)Ĉu estasviateko, tiu ĉi, Asta?ASTAJes, mi havas kelkajn malnovajn leterojn en ĝi.ALLMERSNu, la familiajn leterojn —ASTAĈar vi ja petis min ordigi ilin por vi dum via foresto.ALLMERS(frapetas ŝian kapon)Kaj jen portiovi trovis tempon, vi!ASTAHo jes. Mi faris tion parte ĉi tie kaj parte en la urbo ĉe mi mem.ALLMERSDankon, kara —. Ĉu vi trovis ion apartan en ili?ASTA(supraĵe aludante)Nu, — ion aŭ alian oni ja ĉiam trovas en tiaj malnovaj paperoj, vi scias.(mallaŭte, sincere)Tio en la teko, tio estas la leteroj de patrino.ALLMERSDo, tiujn vi ja kompreneble mem retenos.ASTA(kun sindevigo)Ne. Mi deziras, ke ankaŭ vi tralegu ilin, Alfred. Iam, — pli malfrue en la vivo. — Sed hodiaŭ mi ne kunprenis la ŝlosilon de la teko.ALLMERSNe estas bezonata, kara Asta. Ĉar mi tamen neniam legos la leterojn de via patrino.ASTA(fiksrigardas lin)Do mi iam, — tiel en hejmeca vespera horo, rakontu al vi ion de tio, kio tie estas rakontita.ALLMERSJes, tion vi prefere faru. Sed gardu nur la leterojn de via patrino. Vi ne havas tro da memoraĵoj post ŝi.(Li donas la tekon alAsta. Ŝi prenas ĝin kaj metas ĝin sur la seĝon sub la supervestaĵojn.)(Ritareen venas en la ĉambron.)RITAHu, ŝajnas al mi, ke tiu maljuna, terura virinaĉo kvazaŭ kunportis kadavran odoron.ALLMERSJes, iom timiginda ŝi ja estis.RITAMi preskaŭ sentis min malsana, dum ŝi estis en la ĉambro.ALLMERSKrome mi povas kompreni tiun trudan, logantan forton, pri kiu ŝi parolis. La soleco supre inter la montopintoj kaj sur la vastaj altebenaĵoj havas ion de la sama.ASTA(rigardas lin atenteme)Kio vere okazis en vi, Alfred?ALLMERS(ridetas)En mi?ASTAJes, io estas. Kvazaŭ metamorfozo. Ankaŭ Rita rimarkis tion.RITAJes, mi tion vidis tuj kiam vi revenis. Sed tio do nur estas por bono, tio, Alfred?ALLMERSDevasesti por bono. Kaj estu kaj fariĝu por bono.RITA(ekkrie)Vi ion spertis dum la vojaĝo! Ne neu! Ĉar mi vidas laŭ via aspekto!ALLMERS(skuas la kapon)Eĉ nenion — ekstere. Sed —RITA(streĉita)Sed —?ALLMERSInterne en mi vere okazis eta metamorfozo.RITAHo Dio —!ALLMERS(trankviligante, frapetas ŝian manon)Nur por bono, kara Rita. Pri tio vi senzorge fidu.RITA(eksidas sur la sofon)Tion ĉi vi nepre al ni tuj rakontu. Ĉion!ALLMERS(turnas sin alAsta)Jes, ni eksidu, ankaŭ ni. Jen mi provos rakonti. Plej eble bone.(Li eksidas sur la sofon apudRita.Astaantaŭentiras seĝon kaj eksidas proksime apud li. Mallonga paŭzo.)RITA(rigardas lin kvazaŭ esperante)Jen do —?ALLMERS(rigardas antaŭen)Kiam mi pripensas mian antaŭan vivon — kaj mian sorton — dum la lastaj dek — dekunu jaroj, ĝi aspektas por mi kvazaŭ fabelo aŭ kvazaŭ revo. Ĉu ne ankaŭ al vi tiel aspektas, Asta?ASTAJes, multmaniere ankaŭ mi tion trovas.ALLMERS(daŭrigante)Kiam mi pensas pri tio, kion ni du estis pli frue, Asta. Ni du kompatindaj, malriĉaj, orfoj —RITA(senpacience)Nu do, tio okazis ja antaŭ longe.ALLMERS(sen ŝin aŭskultante)Kaj nun mi sidas ĉi tie en riĉeco kaj pompo. Povis plenumi mian vivotaskon. Povis labori kaj studi, — ĉio laŭ propra emo.(etendas la manon)Kaj tiun tutan, nekompreneblan feliĉon — ĝin ni ŝuldas al vi, kara Rita.RITA(duone ŝerce, duone senvole, ekfrapetas lin sur la manon)Nun vi bonvole ĉesu pri tiu babilado.ALLMERSMi ja nur tion mencias kiel ia enkonduko —RITAHo, transsaltu do tiun enkondukon!ALLMERSRita, — ne kredu, ke estis la konsilo de la kuracisto, kiu pelis min supren en la montaron.ASTAVere ne, Alfred?RITAKio do pelis vin?ALLMERSEstis tio, ke mi ne plu trovis trankvilon ĉe mia labortablo.RITANe trankvilon! Kara, kiu do ĝenis vin!ALLMERS(skuas la kapon)Neniu de ekstere. Sed mi havis senton en mi, ke mi rekte misuzis — aŭ — neglektis miajn plej bonajn talentojn. Ke mi malŝparis la tempon.ASTA(grandokule)Dum vi skribis la libron?ALLMERS(kapjesas)Ĉar mi havas ja ne nur por tio talentojn. Mi eble povus fari ankaŭ ion alian.RITAĈu pri tio vi sidis cerbumante?ALLMERSJes, pleje tio.RITAKaj tial vi laste fariĝis nekontenta pri vi mem. Kaj ankaŭ pri ni aliuloj. Jes, ĉar tia vi estis, Alfred!ALLMERS(rigardas antaŭen)Tie mi sidis kurbigita super la tablo kaj skribis tagon post tago. Multfoje ankaŭ duonan nokton. Skribis kaj skribis sur la granda, dika libro pri “La homa respondeco”. Hm!ASTA(metas sian manon sur lian brakon)Sed, kara, — tiu libro estu ja la verko de via vivo.RITAJes, tion vi ja sufiĉe ofte diris.ALLMERSTiel mi pensis. Ĝuste de la tempo kiam mi komencis fariĝi plenkreska.(kun varma esprimo en la okuloj)Kaj jen vi igis min kapabla ekkomenci ĝin, vi, kara Rita —RITAHo, bla, bla!ALLMERS(ridetas al ŝi)— vi kun via oro kaj viaj verdaj arbaroj —RITA(duone ridante, duone ĉagrenita)Se ankoraŭfoje vi elbuŝigas tiun stultaĵon, mi batos vin.ASTA(rigardas lin maltrankvile)Sed la libro, Alfred?ALLMERSĜi kvazaŭ komenciĝis foriĝi. Sed pli kaj pli altiĝis la penso pri pli superaj devoj, kiuj prezentis postulojn al mi.RITA(radia, prenas lian manon)Alfred!ALLMERSLa penso pri Eyolf, kara Rita.RITA(seniluziigita, malprenas lian manon)Nu ja, — pri Eyolf!ALLMERSPli kaj pli profunden eta Eyolf prenis lokon en mi. Post la fatala falo de la tablo —. Kaj pleje post kiam ni certiĝis, ke estas nekuraceble —RITA(insiste)Sed vi ja zorgas pri li laŭ ĉiuj povoj, Alfred.ALLMERSKiel lerneja instruisto, jes. Sed ne kiel patro. Kaj patro estas kio mi de nun volas esti por Eyolf.RITA(rigardas lin kaj skuas la kapon)Aspekte mi ne vere komprenas vin.ALLMERSMi celas, ke mi el ĉiuj miaj povoj volas provi igi lian nekuraceblan staton tiom milda kaj facila kiom elpenseble.RITAHo, sed, vi, — dank’ al Dio, mi opinias, ke li ne sentas tion tiom profunde.ASTA(kortuŝita)Ho jes, Rita, li sentas.ALLMERSJes, estu certa, ke li sentas tion profunde.RITA(senpacience)Sed, kara, — kion pli povas vi do por li fari?ALLMERSMi volas provi lumigi ĉiujn tiujn riĉajn eblecojn, kiuj aperas en lia infana animo. Ĉio kion li havas en si de noblaj ĝermoj, mi volas instigi al kresko, — porti florojn kaj fruktojn.(pli kaj pli arde; ekstaras)Kaj mi volas pli oltio! Mi volas helpi lin harmoniigi siajn dezirojn kaj tion, kio kuŝas atingebla antaŭ li. Ĉar tia li ne estas nun. Lia tuta aspiro celas tion, kio lian tutan vivon restos por li neatingebla. Sed mi volas krei senton de feliĉo en lia animo.(Li paŝas kelkajn fojojn tien kaj reen sur la planko.AstakajRitasekvas lin per la okuloj.)RITAVi devus preni tiujn aferojn pli trankvilanime, Alfred!ALLMERS(haltas apud la tablo maldekstre kaj rigardas ilin)Eyolf daŭrigu la verkon de mia vivo. Se li tion volas. Aŭ li povas elekti ion, kio estas plene lia propra. Plej eble tio. — Do, ĉiuokaze mi lasas mian resti.RITA(ekstaras)Sed, plej kara Alfred, — ĉu vi ne povas labori por vi ambaŭ, vi kaj Eyolf?ALLMERSNe, tion mi ne povas. Neeble! Mi ne povas dividi min mem. Kaj tial mi cedas. Eyolf estu la superulo en nia parencaro. Kaj mi farostionla verko de mia vivo fari lin la superulo.ASTA(ekstaris kaj iras al li)Tio ĉi kostis por vi terure severan batalon, Alfred.ALLMERSJes, efektive. Ĉi-hejme mi ne estus reginta min mem. Neniam trudinta min mem al rezigno. Neniam ĉi-hejme.RITATial vi do faris vojaĝon ĉi-somere?ALLMERS(kun lumantaj okuloj)Jes! Kaj jen mi atingis supren en la senfinan solecon. Vidis la sunleviĝon lumi sur la pintojn. Sentis min pli proksima al la steloj. Kvazaŭ en kompreno kaj komunumo kun ili. Kaj jen mi kapablis.ASTA(malĝoje)Sed neniam plu vi daŭrigos skribi la libron pri “La respondeco de la homo”?ALLMERSNe, neniam, Asta. Mi ne povas dividi min inter du taskoj, mi ja diras. — Sed mi volas realigi la respondecon de la homo — en mia vivo.RITA(kun rideto)Ĉu vi vere kredas ke vi povas subteni tiajn altajn intencojn ĉi-hejme?ALLMERS(prenas ŝian manon)Lige kun vi mi povas.(etendas la alian manon)Kaj lige ankaŭ kun vi, Asta.RITA(retiras sian manon)Do kun du. Vi tamen povas vin dividi.ALLMERSSed plej kara Rita —!(Ritaforiras de li kaj haltas ĉe la pordo de la ĝardeno.)(Iu frapas facile kaj rapide sur la pordon dekstre.Inĝeniero Borghejmrapide envenas. Li estas juna viro iom pli ol 30 jaroj. Hela kaj brava esprimo, Rekta staturo.)BORGHEJMBonan matenon, bonan matenon, sinjorino!(Haltas ĝoja je la vido deAllmers.)Ho ne, kion mi vidas! Jam reen hejme, sinjoro Allmers?ALLMERS(skuas lian manon)Jes, mi revenis ĉi-nokte.RITA(gaje)Li ne plu havis forpermeson, sinjoro Borghejm.ALLMERSHo ne, tio do ne estas vero, Rita —RITA(venas pli proksimen)Jes, certe estas vero. Lia forpermeso finiĝis.BORGHEJMNu, vi tenas vian edzon per streĉaj bridoj, sinjorino?RITAMi subtenas miajn rajtojn. Kaj ĉio devas ja havi finon.BORGHEJMHo, ne ĉio, — mi esperas. — Bonan matenon, fraŭlino Allmers!ASTA(eviteme)Bonan matenon.RITA(rigardas alBorghejm)Ne ĉio, vi diras?BORGHEJMJes, mi plene kaj fide kredas, ke almenaŭioen ĉi tiu mondo ne havas finon.RITANun vi certe pensas pri amo — aŭ tiaĵo.BORGHEJM(varme)Mi pensas pri ĉio tio, kio estas inda.RITAKaj kio neniam finiĝas. Jes, ke ni pensu pri tio. Ni ĉiuj esperu pri tio.ALLMERS(proksimiĝas al ili)Nun vi baldaŭ finfaris la vojlaboron ĉi tie?BORGHEJMMijamfinfaris. Finfaris hieraŭ. Ĝi daŭris sufiĉe longe. Sed, dank’ al Dio,tiodo finiĝis.RITAKaj pri tio vi estas ĝojega?BORGHEJMJes, efektive mi estas!RITANu, tion mi diru —BORGHEJMKion, sinjorino?RITANe estas tute afable de vi, sinjoro Borghejm.BORGHEJMĈu? Kial ne?RITANe, ĉar tial vi poste ne ofte venos en niajn regionojn.BORGHEJMNe, tio estas vero. Pri tio mi ne pensis.RITANu, foje kaj foje vi do certe povos tamen viziti nin.BORGHEJMNe, bedaŭrinde, tio neeblos por mi dum longa tempo.ALLMERSĈu? Kial do?BORGHEJMJes, ĉar nun mi ricevis grandan, novan laboron, kiun mi devas tuj komenci.ALLMERSĈu vere?(premas lian manon)Ĝojigas min kore.RITAGratulon, gratulon, sinjoro Borghejm!BORGHEJMTŝ, tŝ, — vere mi ne havas permeson paroli laŭte pri tio ankoraŭ! Sed mi ne povas reteni min! — Estas granda vojlaboro — supre en la nordo. Kun montaraj transpasejoj — kaj kun la plej nekredeblaj malfacilaĵoj por supervenki!(ekdire)Ho, vi granda, bela mondo, — kia feliĉo tio estas esti vojkonstruisto!RITA(ridetas kaj rigardas lin ŝerce)Ĉu estas nur por tiu vojlaboro, ke vi venas ĉi tien tiel senrega pro ĝojo hodiaŭ?BORGHEJMNe, ne por tio sole. Sed por ĉiuj la helaj promesplenaj esperoj, kiuj malfermas sin por mi.RITA(kiel antaŭe)Aha, eble estas io pli delikata malantaŭe!BORGHEJM(ekrigardas alAsta)Kiu scias! Kiam la feliĉo unue alvenas, ĝi kutimas veni kiel printempa inundo.(turnas sin alAsta)Fraŭlino Allmers, ĉu ni du faru etan promenadon kune? Kiel ni kutimas?ASTA(rapide)Ne, ne, dankon. Ne nun. Ne hodiaŭ.BORGHEJMHo, venu do! Nur etan promenadon! Mi pensas, ke mi havas multon por priparoli kun vi, antaŭ ol mi forvojaĝos.RITAEble estas io pri kio vi ankoraŭ ne povas paroli laŭte.BORGHEJMHm, nu dependas de —RITAJes, ĉar vi povas ja ankaŭ flustri(duone mallaŭte)Asta, kompreneble vi devas iri kun li.ASTASed kara Rita —BORGHEJM(petante)Fraŭlino Asta, — memoru, ke tio ĉi estus adiaŭa promenado — por longaj, longaj tempoj.ASTA(prenas sian ĉapelon kaj sunŝirmilon)Nu do, ni iomete ĉirkaŭiru malsupre en la ĝardeno.BORGHEJMHo dankon, dankon por tio!ALLMERSKaj samtempe iomete atentu pri Eyolf.BORGHEJMJes, Eyolf, vere! Kie estas Eyolf hodiaŭ? Mi kunportis ion por li.ALLMERSLi estas ludanta ie malsupre.BORGHEJMĈu vere! Li do nun komencis ludi? Alie li kutimas nur sidi interne legante.ALLMERSTio havu finon. Vera liberaera knabo li fariĝu.BORGHEJMJenĝuste! Elen en la liberan naturon ankaŭli, la kompatindulo! Bona Dio, oni ne povas ja ion pli bonan fari ol ludi en ĉi tiu benita mondo. Ŝajnas al mi, ke la tuta vivo estas kiel ludo! — Do venu, fraŭlino Asta!(BorghejmkajAstaeliras sur la verandon kaj malsupren tra la ĝardeno.)ALLMERS(staras postrigardante ilin)Vi, Rita, — ĉu vi kredas, ke estas io inter la du?RITAMi ne scias kion diri. Antaŭe mi tion kredis. Sed Asta fariĝis tiel neklarigebla, — tiel tute nekomprenebla dum la lasta tempo.ALLMERSNu? Ĉu tiel? Dum mi estis for?RITAJes, la lastajn kelkajn semajnojn, mi pensas.ALLMERSKaj vi kredas, ke ŝi ne plu iome pensas pri li?RITANe serioze. Ne tute kaj plene. Neniel reteneme. Tion mi ne kredas.(rigardas lin esplore)Ĉu al vi estus kontraŭdezire, se ŝi farus?ALLMERSNe vere kontraŭdezire. Sed estus ja sendube maltrankviliganta penso —RITAMaltrankviliganta?ALLMERSJes, ĉar memoru, ke mi havas respondecon por Asta. Por ŝia feliĉo en la vivo.RITAHo kion — respondeco! Asta do estas matura? Ŝi certe komprenas elekti mem, mi opinias.ALLMERSJes, tion ni esperu, Rita.RITAMi almenaŭ ne havas iun malfidon al Borghejm.ALLMERSNe, kara, — tion ankaŭ mi ne havas. Kontraŭe. Sed tamen —RITA(daŭrige)Kaj mi volonte vidus, ke fariĝus paro de li kaj Asta.ALLMERS(malkontenta)Jes, sed kial nu efektive tio?RITA(en kreskanta animskuo)Jes, ĉar tiam ŝi devis longe foren vojaĝi kun li! Kaj tiam ŝi ne povus veni ĉi tien al ni kiel nun!ALLMERS(rigardas ŝin surprize)Kion! Ĉu vi dezirus kvitiĝi de Asta!RITAJes, jes, Alfred!ALLMERSSed kial je la mondo —?RITA(pasie ĵetas la brakojn ĉirkaŭ lian kolon)Jes, ĉar tiam mi fine havus vin sola por mi mem! Tamen — eĉ ne tiam! Ne tute por mi!(ekploregas)Ho, Alfred, Alfred, — mi ne povas malkapti vin.ALLMERS(milde liberigas sin)Sed plej kara Rita, — estu do prudenta!RITANe, mi tute ne ŝatas esti prudenta! Mi nur ŝatas vin! Nur sole vin en la tuta mondo!(denove ĉirkaŭbrakas lian kolon)Vin, vin, vin!ALLMERSLasu, lasu, — vi sufokas min —!RITA(malkaptas lin)Je Dio se mi povus!(rigardas lin fajre)Ho, se vi scius, kiom mi estas vin malaminta —!ALLMERSMalaminta —!RITAJes, — kiam vi sidis tie ene ĉe vi mem. Kovante sur via laboro. Ĝis longe — longe en la noktojn.(plendante)Tiom longe, — tiel malfrue, Alfred. — Ho, kiel mi malamis vian laboron!ALLMERSSed nun estas ja finite pri tio.RITA(ridas tranĉe)Jes, certe! Nun vi ja estas okupata pri tio, kio estas pli malinda.ALLMERS(ekscite)Pli malinda! Ĉu vi nomas la infanon tio, kio estas pli malinda?RITA(impete)Jes, mi faras. En la rilato inter ni du, mi ĝin tiel nomas. Ĉar la infano, — la infano, ĝi aldone estas viva homo, ĝi.(en kreskanta ekscitiĝo)Sed mi tion ne toleras, Alfred! Mi ne toleras, — mi jenon diras al vi!ALLMERS(rigardas ŝin fikse kaj diras mallaŭtete)Multajn fojojn mi preskaŭ timas vin, Rita.RITA(sombre)Mi foje ankaŭ timas min mem. Kaj ĝuste tial vi ne devas veki la malicon en mi.ALLMERSJes, sed je la nomo de Dio, — ĉu tion mi faras?RITAJes, vi faras, — kiam vi pecen ŝiras la plej sanktan inter ni du.ALLMERS(emfaze)Sed pripensu do, Rita. Estas ja via propra infano, — nia sola infano pri kiu temas.RITALa infano estas nur duone mia propra.(denove en eksplodo)Sedviestu sole mia! Tute mia vi estu! Tion mi rajtas postuli de vi!ALLMERS(ektiras la ŝultrojn)Ho kara Rita, — ne utilas ion postuli. Ĉio devas esti donata libervole.RITA(rigardas lin streĉe)Kaj tion vi de nun eble ne povas?ALLMERSNe, mi ne povas. Mi devas dividi min inter Eyolf kaj vi.RITASed se Eyolf neniam estus naskita? Kiel tiaokaze?ALLMERS(cedante)Nu, tiaokaze estus alie. Tiam mi ja havus nur vin por ami.RITA(malrapide; tremante)Do mi esperus, ke mi neniam estus lin naskinta.ALLMERS(eksaltas)Rita, vi ne scias mem kion vi diras!RITA(skuiĝas de eksciteco)Mi naskis lin en la mondon sub nedirebla turmento. Sed mi portis ĉion kun ĝojego pro vi.ALLMERS(varme)Ho jes, jes, tion mi ja scias.RITA(decide)Sed per tio ĝi havu finon. Mi volas vivi la vivon. Kune kun vi. Tute kun vi. Mi ne povas ekzisti nur kiel la patrino de Eyolf. Nur tio. Nenio pli. Mi nevolas, mi diras! Mine povas!Mivolas estiĉiopor vi! Por vi, Alfred!ALLMERSSed tio vi jaestas, Rita. Tra nia infano —RITAHo, naŭzigaj, tepidaj parolturniĝoj —. Nenio alia. Ne do, tiaĵo ne estas pormi. Mi estis taŭga porfariĝipatrino al la infano, sed ne porestipatrino de ĝi. Vi devas preni min kiel mi estas, Alfred.ALLMERSVi tamen kore ŝatis Eyolf antaŭe.RITAMi kompatis lin. Ĉar vi malzorgis lin. Nur igis lin legi kaj muele lerni. Preskaŭ neniam vidis lin.ALLMERS(kapsignas malrapide)Ne; mi estis blinda. La tempo ne estis por mi alveninta —RITA(rigardas lin)Sednunĝi do estas veninta?ALLMERSJes, nun fine. Nun mi vidas, ke la plej alta, kion mi havas por fari en la mondo, estas esti vera patro por Eyolf.RITAKaj pormi? Kion vi volas esti pormi?ALLMERS(milde)Vin mi daŭrigos ami. En silenta intimeco.(Li provas kapti ŝiajn manojn.)RITA(evitas lin)Mi ne ŝatas vian silentan intimecon. Mi volas havi vin tute kaj plene! Kaj sola! Tiel kiel mi havis vin en la unuaj, ravaj, ŝvelantaj tagoj.(impete kaj malmole)Neniam en la mondo mi lasas min regali per restaĵoj kaj postlasaĵoj, Alfred!ALLMERS(kvietanima)Ŝajnas al mi, ke povus esti sufiĉe riĉe da feliĉo ĉi tie por ĉiuj tri, Rita.RITA(moke)Sekve vi estas malpostulema.(eksidas ĉe la tablo maldekstre)Aŭskultu nun jenon.ALLMERS(alproksimiĝas)Nu? Kio estas?RITA(rigardas lin per okulo perdinta la brilon)Kiam mi ricevis vian telegramon hieraŭ vespere —ALLMERSJes? Kaj kion?RITA— mi vestis min blanke —ALLMERSJes, mi vidis ke vi estas blanke vestita, kiam mi venis.RITALibere faligis la harojn —ALLMERSVian riĉe odorantan hararon —RITA— tiel ke ĝi ondis malsupren laŭ la nuko kaj la dorso —ALLMERSMi vidis. Mi vidis. Ho kiel delikata vi estis, Rita.RITAEstis rozkoloraj ŝirmiloj super ambaŭ lampoj. Kaj ni estis solaj, ni du. La solaj maldormaj en la tuta domo. Kaj estis ĉampana vino sur la tablo.ALLMERSEl ĝi mi nenion trinkis.RITA(rigardas lin amare)Ne, estas vero.(ridas akre)“Vi havis ĉampanon, eĉ ne tuŝis ĝin”, — kiel estas skribite.(Ŝi ekstaras de la apogseĝo kaj iras kvazaŭ laca al la sofo, kaj eksidas duone kuŝanta.)ALLMERS(iras trans la planko kaj haltas antaŭ ŝi)Mi estis tiel plena de sinceraj pensoj. Mi estis decidinta paroli kun vi pri nia estonta vivo, Rita. Kaj unue kaj ĉefe pri Eyolf.RITA(ridetas)Tion vi ja ankaŭ faris, kara —ALLMERSNe, mi ne atingis. Ĉar vi komencis malvesti vin.RITAJes, kaj dume vi parolis pri Eyolf. Ĉu vi ne memoras tion? Vi demandis kiel statas pri la stomako de eta Eyolf.ALLMERS(rigardas ŝin riproĉe)Rita —?RITAKaj vi kuŝigis vin en via lito. Kaj dormis tiel ege bone.ALLMERS(skuas la kapon)Rita, — Rita!RITA(kuŝigas sin tute plate kaj rigardas lin)Vi? Alfred?ALLMERSJes?RITA“Vi havis ĉampanon, eĉ ne tuŝis ĝin”.ALLMERS(preskaŭ malmole)Ne, mi ne tuŝis ĝin.(Li foriras de ŝi kaj starigas sin ĉe la ĝardena pordo.Ritadum tempeto kuŝas senmova kun fermitaj okuloj.)RITA(subite eksaltas)Sed unu aferon mi volas diri al vi, Alfred.ALLMERS(turnas sin ĉe la pordo)Nu?RITAVi ne sentus vin tiel sekura, vi!ALLMERSNe sekura?RITANe, vi ne devus esti tiel senzorga! Ne tiel sekura, ke vihavasmin!ALLMERS(proksimiĝas)Kion vi aludas pertio?RITA(kun tremantaj lipoj)Neniam per penseto mi estis malfidela al vi, Alfred! Neniam momenton.ALLMERSNe, Rita, tion mi ja scias. Mi, kiu konas vin tiel bone.RITA(kun fulmantaj okuloj)Sed se vi rifuzas min —!ALLMERSRifuzas —! Mi ne komprenas kien vi celas!RITAHo, vi ne scikonas ĉion tion, kio elmergus en mi, se —ALLMERSSe —?RITASe mi iam observis, ke vi ne plu ŝatus min. Ne plu ŝatus min kiel antaŭe.ALLMERSSed, vi mia karega Rita, — la homa ŝanĝiĝo tra la jaroj, — ĝi devas ja iam okazi ankaŭ enniakunvivo. Kiel en tiu de aliuloj.RITANeniam en mi! Kaj mi ne akceptas iun ŝanĝon eĉ en vi. Mi tion ne eltenus, Alfred. Mi volas havi vin por mi mem sola.ALLMERS(rigardas ŝin zorgoplene)Vi havas terure ĵaluzan animon —RITAMi ne povas krei min alia ol mi estas.(minacante)Se vi pecigas vin inter mi kaj iu alia —ALLMERSKio jen —?RITATiam mi venĝas min kontraŭ vi, Alfred!ALLMERSPer kio vi venĝus vin?RITAMi ne scias. — Ho jes, mi tamen scias!ALLMERSNu?RITAMi iros forĵeti min —ALLMERSVi iros forĵeti vin, vi diras!RITAJes, mi tiel faros. Mi ĵetos min rekte inter la brakojn de — de la unua venanta!ALLMERS(rigardas ŝin varme kaj skuas la kapon)Tion vi neniam faros, — vi mia sincera, fiera, fidela Rita.RITA(metas la brakojn ĉirkaŭ lian kolon)Ho, vi ne scias, kion mi povus fariĝi, se vi, — se vi ne plu ŝatus min.ALLMERSNe plu ŝatus vin, Rita? Imagu ke vi povus diri tiaĵon!RITA(duone en rido malkaptas lin)Mi povus ja elĵeti miajn retojn por li, — tiu vojkonstruisto, kiu vagas ĉi tie.ALLMERS(malpezigita)Ah, dank’ al Dio, — vi do ŝercas.RITATute ne. Kial ne same bone li, kiel kiu ajn alia?ALLMERSNe, ĉar li jam estas sufiĉe ligita!RITADes pli bone! Ĉar tiaokaze mi prenus lin de iu alia. Estas ja la sama kion Eyolf faris kontraŭ mi.ALLMERSĈu vi diras, ke nia eta Eyolftionfaris?RITA(kun la montrofingro streĉita al li)Jen vidu! Jen vidu! Tuj kiam vi nur mencias la nomon de Eyolf, vi fariĝas mola, kaj vibras la voĉon!(minacante pugnigas la manojn)Ho, mi preskaŭ tentiĝus deziri ke — nu!ALLMERS(rigardas ŝin time)Kion vi dezirus, Rita —RITA(impete foriras de li)Ne, ne, ne, — tion mi ne diras al vi! Neniam!ALLMERS(proksimiĝas al ŝi)Rita, mi petegas al vi, — pro vi kaj pro mi, ne lasu vin tenti al io malbona.(BorghejmkajAstavenas de la ĝardeno. Ambaŭ estas en regata animskuo. Aspektas serioze kaj timigitaj,Astarestas staranta ekstere sur la verando.Borghejmeniras la ĉambron.)BORGHEJMJen vidu. Nun fraŭlino Allmers kaj mi iris nian lastan promenadon kune.RITA(ekmire)Ah! — Kaj ne sekvas iu pli longa vojaĝo post la promenado?BORGHEJMJes, por mi.RITAPor vi sola?BORGHEJMJes, por mi sola.RITA(ekrigardas sombre alAllmers)Ĉu vi aŭdas tion, Alfred?(turnas sin alBorghejm)Mi kuraĝas veti, ke estas malicaj okuloj, kiuj ludis ruze pri vi.BORGHEJM(rigardas ŝin)Malicaj okuloj?RITA(kapsignas)Malicaj okuloj, jes.BORGHEJMĈu vi kredas pri malicaj okuloj, sinjorino Allmers?RITAJes, mi komencis kredi pri malicaj okuloj nun. Pleje pri malicaj infanokuloj.ALLMERS(agitigita, flustras)Rita, — kiel povas vi, —!RITA(duonlaŭte)Estas vi kiu faras min malica kaj malbela, Alfred.(Fora, eturdita kriado aŭdiĝas de malsupre ĉe la maro.)BORGHEJM(iras al la vitra pordo)Kia bruo estas tio —?ASTA(ĉe la pordo)Vidu kiom da homoj, kiuj kuras malsupre sur la kajo!ALLMERSKio tio povas esti?(Momenton li elrigardas.)Certe la stratbuboj, kiuj petolas.BORGHEJM(vokas elen trans la barilon)Aŭdu vi knabetoj tie sube! Kio okazas?(Pluraj aŭdiĝas respondi malklare samtempe.)RITAKion ili diras?BORGHEJMIli diras ke estas infano, kiu dronis.ALLMERSInfano dronis?ASTAEta knabo, ili diras.ALLMERSHo, ili povas ja ĉiuj naĝi.RITA(krias en timo)Kie estas Eyolf!ALLMERSNur trankvile. Trankvile. Eyolf estas ja ludanta en la ĝardeno.ASTANe, en la ĝardeno li ne estas —RITA(kun supren etendataj brakoj)Ho, ke ne estasli!BORGHEJM(aŭskultas kaj vokas malsupren)Kies infano estas, vi diras?(Malklaraj voĉoj aŭdiĝas.BorghejmkajAstaeligas sufokitan krion, kaj ekkuras malsupren tra la ĝardeno.)ALLMERS(en anima timo)Ne estasEyolf!Ne estasEyolf, Rita!RITA(sur la verando, aŭskultante)Tŝ; silentu! Lasu min aŭdi kion ili diras!(Rita fuĝas kun tranĉanta krio enen en la ĉambron.)ALLMERS(post ŝin)Kion ili diris?RITA(glitfalas apud la apogseĝo)Ili diris: La lambastono flosas!ALLMERS(preskaŭ lamigita)Ne! Ne! Ne!RITA(raŭke)Eyolf! Eyolf! Ho, ilidevassavi lin!ALLMERS(duone freneza)Aliaĵo ne eblas! Tia kara vivo! Tia kara vivo!(Li kuregas malsupren tra la ĝardeno.)
(Bela, riĉe ekipita ĝardena ĉambro. Multaj mebloj, floroj, plantoj. En la fono malfermitaj vitraj pordoj al verando. Vasta elvido super la fjordon. Arbarkovritaj montetoj fore. Sur ambaŭ flankaj muroj estas pordoj; tiu dekstre estas duobla pordo kaj iom pli malantaŭa. Antaŭe dekstre estas sofo kun opaj kusenetoj kaj kovriloj. Seĝoj kaj malgranda tablo ĉe la sofoangulo. Antaŭe maldekstre estas pli granda tablo kun apogseĝoj ĉirkaŭe. Sur la tablo staras kofreto. Estas frua somermateno en varma sunvetero.)
(Sinjorino Rita Allmersstaras apud la tablo, kun la dorso dekstren, elprenante el la kofreto. Ŝi estas bela, iom granda, ŝvelbrusta, blonda sinjorino de proksimume 30 jaroj. Vestita en hela matenrobo.)
(Iom postefraŭlino Asta Allmersenvenas tra la pordo dekstre, vestita en helbruna somerkostumo kun ĉapelo, jako kaj sunŝirmilo. Sub la brako ŝi havas sufiĉe grandan, ŝlositan tekon. Ŝi estas svelta, mezalta, kun malhelaj haroj kaj profundaj, seriozaj okuloj. 25 jara.)
ASTA(enveninta tra la pordo)Bonan matenon, kara Rita.
RITA(turnas la kapon kaj kapsignas al ŝi)Jen, — ĉu estas vi, Asta! Ĉu vi tiel frue venas el la urbo? Tiom foren al ni?
ASTA(metas la vestaĵojn sur seĝon apud la pordo)Jes, mi havis eĉ ne momentan kvieton. Ŝajnis al mi, ke mi nepredevisiri ĉi tien kaj vidi etan Eyolf hodiaŭ. Kaj ankaŭ vin.(metas la tekon sur la tablon ĉe la sofo)Kaj mi veturis per la vaporŝipo.
RITA(ridetas al ŝi)Kaj surborde vi eble renkontis iun aŭ alian bonan amikon? Tiel hazarde, mi pensas.
ASTA(trankvile)Ne, mi tute ne renkontis iun konatulon.(rigardas en la kofreton)Sed, Rita, — kio do tio estas?
RITA(daŭre elpakas)La valizo de Alfred. Ĉu vi ne rekonas ĝin?
ASTA(ĝoja, proksimiĝas)Ĉu! Alfred revenis hejmen?
RITAJes, imagu, — li venis tute neatendite per la nokta trajno.
ASTAHo, do estistio, kion mi sentis! Estistio, kio tiris min ĉi tien! — Kaj li nenion skribis antaŭe? Eĉ ne poŝtkarton?
RITAEĉ ne unu vorton.
ASTAEĉ ne telegrafis?
RITAJes, horon antaŭ ol li venis. Tute mallonge kaj malvarme.(ridas)Ĉu ne kutimas al li, Asta?
ASTAJes ja. Ĉion li faras tiel senemocie.
RITASed des pli ĝuinde estis, kiam mi havis lin reen.
ASTAJes, mi ja komprenas.
RITAEĉ dek kvar tagojn antaŭ ol mi atendis lin!
ASTAKaj li fartas bone? Ne deprimata?
RITA(fermas la kofreton kaj ridetas al ŝi)Li aspektis kvazaŭ transformita, kiam li envenis tra la pordo.
ASTAKaj eĉ ne laca, ĉu?
RITAJes, laca mi kredas ke li vere estis. Sufiĉe laca, jes. Sed, la kompatindulo, li ja iris piede preskaŭ la tutan vojon.
ASTAKaj la aero inter la altaj montoj certe estis iom akra por li.
RITANe, tion mi vere ne opinias. Mi aŭdis lin tusi eĉ ne unu fojon.
ASTAJen, vi vidu! Do estis tamen bone, ke la kuracisto decidigis lin fari tiun ekskurson.
RITAJes, nun, kiam ĝi fine estas finita, jen —. Sed komprenu, ke estis terura tempo por mi, Asta. Pri tio mi neniam volis paroli. Kaj vi ja malofte vizitis min —
ASTAJes, eble ne estis juste de mi. Sed —
RITANu, nu, nu, — vi havas ja la lernejon tie en la urbo.(ridetas)Kaj nia vojkonstruisto — li estis ja forvojaĝinta, ankaŭ li.
ASTAHo, lasu nun tion, Rita!
RITANu ja do. Ni lasu la vojkonstruiston. — Sed kiom mi sopiris por Alfred! Tia malpleneco! Forlasita, en dezerto! Hu, aspektis kvazaŭ iu estus enteriĝinta en la domo —!
ASTANu, bona Dio, — nur ses aŭ sep semajnojn —
RITAJes, sed memoru, ke Alfred neniam antaŭe estis for de mi. Eĉ ne tagnokton. Neniam en ĉiuj tiuj dek jaroj —
ASTANe, sed tial mi opinias, ke vere ne tro frue estis, ke li ĉi-jare iom elvenis. Li devus fari montaran ekskurson ĉiun someron. Tion li estus devinta.
RITA(duone ridetante)Ak do, vi facile parolas, vi. Se mi estus tiom — tiom saĝa kiel vi, mi eble lasus lin libera pli frue — eble. Sed ŝajnis al mi, ke mi ne povis, Asta! Aspektis al mi, kvazaŭ mi neniam plu revidus lin. Ĉu vitionne komprenas?
ASTANe. Sed eble estas pro tio, ke mi mem havas neniun por perdi.
RITA(kun ŝercema rideto)Vere neniun — ĉu?
ASTANe laŭ mia scio.(interrompante)Sed diru, Rita, — kie estas Alfred? ĉu li ankoraŭ dormas?
RITAHo, ne. Li ellitiĝis same frue hodiaŭ, kiel li kutimas.
ASTANu, kaj do li verŝajne ne estis tro laca.
RITAJes, ĉi-nokte. Kiam li venis. Sed nun li havis Eyolf ene ĉe si pli ol unu horon.
ASTALa kompatinda, eta, pala knabo! Ĉu li nun denove komencu lernadi kaj lernadi?
RITA(levante la ŝultrojn)Vi scias, ke estas kiel Alfred deziras.
ASTAJes, sed mi opinias, ke vi devus tion kontraŭstari, Rita.
RITA(iom senpacienca)Ne, — kiel do vi pensas, — en tio mi vere ne povas min enmiksi. Tiujn rilatojn Alfred pli bone komprenas ol mi. — Kaj pri kio vi opinias ke Eyolf sin okupigu? Li ja ne povas ĉirkaŭkuri kaj ludi, li, — kiel aliaj infanoj.
ASTA(decidite)Mi parolu kun Alfred pri tio ĉi.
RITAJes, kara, tion faru. — Nu, jen vidu —
(Alfred Allmers, en somerkostumo, permane kondukanteEyolf, envenas tra la pordo maldekstre. Li estas svelta, belstatura viro de 36–37 jaroj, kun plaĉaj okuloj, maldensa hararo kaj barbo. Lia vizaĝo aspektas serioze kaj penseme. —Eyolfhavas vestaĵon de fasono kiel uniformo kun oraj ŝnuroj kaj leonbutonoj. Li lamas kaj havas lambastonon sub la maldekstra brako. La gambo estas lama. Li estas malaltkreska, aspektas malsane, sed havas belajn, saĝajn okulojn.)
ALLMERS(lasasEyolf; ĝoja aliras kaj donas alAstaambaŭ manojn)Asta! Karega Asta! Jen vi ĉi tie en nia forejo! Kaj ke mi baldaŭe vin vidus!
ASTAŜajnis al mi ke mi devus —. Bonvenon ree hejmen!
ALLMERS(agitas ŝiajn manojn)Dankon.
RITAĈu li ne aspektas admirinde?
ASTA(fiksrigardas lin)Aminde! Vere aminde! Kun brilaj okuloj! Nu, do vi certe multe skribis dumvoje.(ĝoje ekkriante)Ĉu eble la tuta libro estas preta, Alfred?
ALLMERS(ŝultrotiras)La libro —? Ho,ĝi—
ASTAJes, mi imagis, ke por vi pli facile fariĝus, kiam vi elvenus.
ALLMERSTion ankaŭ mi opiniis. Sed vidu, — fariĝis tute alie, kara. Mi vere eĉ ne skribis linion en la libro.
ASTAVi ne skribis —!
RITANu tiel! Mi ne komprenis, kial la amaso da papero kuŝas netuŝita en la valizo.
ASTASed, kara Alfred, pri kio vi do okupiĝis dum tiu longa tempo?
ALLMERS(ridetas)Nur promenadis kaj pensis kaj pensis kaj pensis.
RITA(metas sian brakon ĉirkaŭ lian ŝultron)Iomete pensis pri tiuj, kiuj hejme sidis?
ALLMERSJes, kompreneble. Eĉ multe. Ĉiun opan tagon.
RITA(lasas lin)Nu, do ĉio estas ja en bona ordo.
ASTASed nenion skribis en la libro? Kaj tamen vi jen povas aspekti tiom ĝoja kaj kontenta? Tia vi ne alie kutimas esti. Ne kiam la laboro estas peza, mi opinias.
ALLMERSJen vi pravas. Ĉar mi vere estis stulta antaŭe, komprenu. La pensado,ĝientenas la plej bonan en la homo. Kio skribiĝas sur la paperon, ne multe taŭgas.
ASTA(ekkriante)Ne multe taŭgas!
RITA(ridas)Sed ĉu vi freneziĝus, Alfred!
EYOLF(fideme suprenrigardas al li)Ho jes, paĉjo, — kionviskribas, tio taŭgas.
ALLMERS(ridetas kaj glittuŝas liajn harojn)Ja, ja, ĉarvition diras, do —. Sed kredu min, — iu venos poste, kiu eĉ pli taŭgos.
EYOLFKaj kiu li do estus? Ho, diru!
ALLMERSPaciencu. Li certe venos kaj prezentos sin.
EYOLFKaj kion do vi jen faros?
ALLMERS(serioze)Tiam mi denove iros en la montaron —
RITAFi, hontu, Alfred!
ALLMERS— supren sur la altejojn kaj la altajn vastejojn.
EYOLFPaĉjo, ĉu vi ne kredas, ke mi baldaŭ estos tiom forta, ke mi povos akompani vin?
ALLMERS(dolorige tuŝata)Ho jes, eble, mia knabeto.
EYOLFĈar al mi aspektas tiom grande, ke ankaŭ mi povus grimpi la montojn.
ASTA(deturnante)Jen, kiel bela kaj belvestita vi estas hodiaŭ, Eyolf!
EYOLFJes, ĉu ne, onklino?
ASTAJes ja. Ĉu estas pro paĉjo, ke vi metis la novajn vestaĵojn?
EYOLFJes, mi petis panjon pri tio. Ĉar mi volis ke paĉjo vidu min tia.
ALLMERS(mallaŭte alRita)Vi ne devus doni al li tian kostumon.
RITA(mallaŭte)Ho, li tiom longe petegis min. Ege petis. Li ne lasis min en paco.
EYOLFKaj aŭdu, paĉjo, — Borghejm aĉetis al mi pafarkon. Kaj ankaŭ trejnigis min pafi.
ALLMERSJen, jes, vere estas io por vi, Eyolf.
EYOLFKaj kiam li venontfoje revenos, mi ankaŭ petos lin instrui al mi naĝi.
ALLMERSNaĝi! Ho, sed kial vi do tion volas!
EYOLFJes, ĉar ĉiuj knaboj malsupre sur la marbordo, ili scipovas naĝi. Estas nur mi, kiu ne scipovas.
ALLMERS(kortuŝita, metas la brakojn ĉirkaŭ lin)Estas permesite lerni ĉion kion vi volas! Ĉion kion vi mem deziras lerni.
EYOLFJes, ĉu vi scias kion mi pleje deziras, paĉjo?
ALLMERSNu? Diru?
EYOLFPleje mi deziras lerni fariĝi soldato.
ALLMERSHo, eta Eyolf, estas multaj aliaj okupoj, kiuj estas pli bonaj ol tiu.
EYOLFJes, tamen kiam mi estos granda, tiam mi ja devas esti soldato. Tion vi ja scias.
ALLMERS(premegas la manojn)Jes, jes, jes; ni vidos —
ASTA(eksidas ĉe la tablo dekstre)Eyolf! Venu al mi, kaj mi ion al vi rakontos.
EYOLF(iras al ŝi)Kio estas, onklino?
ASTAImagu, Eyolf, mi vidis la Rato-fraŭlinon.
EYOLFĈu! Vi vidis la Rato-fraŭlinon! Ho, vi nur ŝerctrompas min!
ASTANe, estas vero. Mi vidis ŝin hieraŭ.
EYOLFKie vi do vidis ŝin?
ASTAMi vidis ŝin sur la vojo, ekster la urbo.
ALLMERSAnkaŭ mi vidis ŝin ie en la kamparo.
RITA(kiu sidas en la sofo)Eble ankaŭ ni vidos ŝin, Eyolf.
EYOLFOnklino, ĉu ne estas strange, ke ŝi estas nomita Rato-fraŭlino?
ASTALa homoj nur nomas ŝin tiel, ĉar ŝi iras tra kamparo kaj laŭ bordoj forpelante ĉiujn ratojn.
ALLMERSEfektive ŝi laŭdire estas nomita fraŭlino Lup, mi kredas.
EYOLFLup? Tio ja signifas lupo.
ALLMERS(Frapetas lin sur la kapon)Jen, ankaŭtionvi scias, Eyolf!
EYOLF(pensema)Do eble estas vero, ke ŝi estas lup-fantomo dum la nokto. Ĉu vi tion kredas, paĉjo?
ALLMERSHo ne, tion mi ne kredas. — Sed nun vi devus iri eksteren kaj iom ludi en la ĝardeno.
EYOLFĈu vi ne opinias, ke estas pli bone ke mi kunportu kelkajn librojn?
ALLMERSNe, de nun neniujn librojn. Prefere iru malsupren al la aliaj knaboj sur la bordo.
EYOLF(ĝenata)Ne, paĉjo, mi ne volas malsupreniri al la knaboj hodiaŭ.
ALLMERSKaj kial ne?
EYOLFNe, ĉar mi surhavas ĉi tiujn vestaĵojn.
ALLMERS(sulkas la frunton)Ĉu ili mokridas — mokridas viajn belajn vestaĵojn!
EYOLF(eviteme)Ne, tion ili ne kuraĝas. Ĉar tiam mi batus ilin.
ALLMERSNu ja, — kion do —?
EYOLFSed ili estas tiom malbonkondutaj, tiuj knaboj. Kaj ili diras, ke mi neniam povos fariĝi soldato.
ALLMERS(kun subpremata kolero)Kial ili do tion diras?
EYOLFEble ili estas enviemaj. Ĉar, paĉjo, ili estas ja tiom malriĉaj, ke ili devas iri nudpiede.
ALLMERS(mallaŭte, kun sufokata voĉo)Ho, Rita, — kiom jeno turmentas mian koron!
RITA(trankviligante, ekstaras)Nu, nu, nu!
ALLMERS(minacante)Sed tiuj knaboj, iam ili lernos, kiuj estas majstroj tie malsupre sur la bordo!
ASTA(aŭskultante)Iu frapas.
EYOLFCerte estas Borghejm!
RITAEnvenu!
(LaRato-fraŭlinoenvenas silente kaj trankvile tra la dekstra pordo. Ŝi estas malalta, maldika, kurba estaĵo, maljuna, grizhara, kun akraj pikantaj okuloj. Vestita en malnovmoda, flordesegnita robo kun kufo kaj manteleto. Per la mano ŝi tenas grandan, ruĝan pluvŝirmilon, kaj sur la brako, en ŝnuro, nigran saketon.)
EYOLF(mallaŭte, tenante la robon deAsta)Onklino! Eble estas ŝi!
RATO-FRAŬLINO(genufleksas ĉe la pordo)Mi humile petas permeson, — ĉu la gesinjoroj havas ion ronĝantan en la domo?
ALLMERSNi? Ne, mi ne kredas.
RATO-FRAŬLINOJes, ĉar alie mi volonte ŝatus helpi la gesinjorojn senigi sin de tio.
RITAJes, jes, ni komprenas. Sed ni havas neniujn tiajn.
RATO-FRAŬLINOEstas vere malfeliĉe. Ĉar ĝuste nun mi faras rondvojaĝon. Kaj neniu scias, kiam mi revenos en tiu ĉi regiono. — Ho, kiom laca mi estas!
ALLMERS(montras al seĝo)Jes, vi tiel aspektas.
RATO-FRAŬLINOOni devus ja neniam fariĝi laca bonfarante al la malfeliĉaj etuloj, kiuj estas malamataj kaj persekutataj tiom severe. Sed la fortoj elĉerpiĝas.
RITAEble vi volas sidi kaj iom ripozi?
RATO-FRAŬLINOMultajn dankojn.(eksidas sur seĝon inter la pordo kaj la sofo)Ĉar la tutan nokton mi okupiĝis en aferoj.
ALLMERSNu tiel?
RATO-FRAŬLINOJes, sur la insuloj.(klukridas)La homoj vere bezonis sendi por mi. Nu, ili ege malemis. Sed estis la nura rimedo. Ili tamen devis ronĝi la acidan pomon.(rigardasEyolfkaj kapsignas)Acidan pomon, sinjoreto. Acidan pomon.
EYOLF(senpere, iom timigita)Kial devis ili —?
RATO-FRAŬLINOKion?
EYOLFRonĝi ĝin?
RATO-FRAŬLINOFakte ili ne povis sin plu nutri. Pro la ratoj kaj ĉiuj iliaj ratinfanoj; la juna sinjoro certe komprenas.
RITAHu! La kompatinduloj, ĉu ili havas tiom daili?
RATO-FRAŬLINOJes, svarmegis.(ridas silente kaj kontente)En la litoj ili svarmadis kaj ĉirkaŭkuris la tutan nokton. En la laktujojn ili falis. Kaj trans la plankojn ili siblante kuradis ĉiudirekten.
EYOLF(mallaŭte, alAsta)Tien mi neniam volas vojaĝi, onklino.
RATO-FRAŬLINOKaj jenmivenis — kaj krome iu alia. Kaj ni kunprenis ilin, ĉiujn. La dolĉajn etulojn! Al ili ĉiuj ni du metis finon.
EYOLF(kriante)Paĉjo, — jen, jen!
RITABona Dio, Eyolf do!
ALLMERSKio okazas?
EYOLF(montras)Estas io baraktanta en la saketo!
RITA(maldekstren; krias)Hu do! Elpelu ŝin, Alfred!
RATO-FRAŬLINOHo, karega sinjorino, ne timu tian etan figuraĉon.
ALLMERSSed kio do tio estas?
RATO-FRAŬLINOEstas nur Mopsulo.(malligas la saketon)Venu nun el la mallumo, vi karega amiko mia.
(Hundetokun larĝa, nigra muzelo metas sian kapon el la saketo.)
RATO-FRAŬLINO(kape kaj mane signas alEyolf)Proksimiĝu nur fide, vi eta vundita batalanto! Ĝi ne mordas. Alvenu! Alvenu!
EYOLF(tenas sin alAsta)Ne, mi ne kuraĝas.
RATO-FRAŬLINOĈu ne ŝajnas al la juna sinjoro, ke ĝi havas mildan kaj ŝatindan aspekton?
EYOLF(surprizita, montras)Tiujena?
RATO-FRAŬLINOJes, ĝuste ĝi.
EYOLF(duonlaŭte, fiksrigardas la hundon seninterrompe)Ŝajnas al mi ke ĝi havas la plej teruran — aspekton kiun mi iam vidis.
RATO-FRAŬLINO(fermas la saketon)Ho, ŝanĝiĝos, ŝanĝiĝos.
EYOLF(senpere proksimiĝas, tute proksime, kaj facile glitfrapetas la saketon.)Delikata, — delikata ĝi tamen estas.
RATO-FRAŬLINO(kun konsiderema voĉo)Sed nun ĝi estas tiom laca kaj elĉerpita, la kompatindulo. Tiom ege laca ĝi estas.(rigardas alAllmers)Ĉar estas fortostreĉa, — tia ludo, sinjoro komprenu.
ALLMERSKian ludon vi sugestas?
RATO-FRAŬLINOLa allogado.
ALLMERSAha, estas eble la hundo, kiu logas la ratojn.
RATO-FRAŬLINO(kapsignas)Mopsulo kaj mi. Ni du kunlaboras. Kaj tio iras glate. Almenaŭaspekte. Ĝi ekhavas ŝnuron ligitan al la kolringo. Kaj jen mi kondukas ĝin tri fojojn ĉirkaŭ la domon. Kaj ludas buŝharmonikon. Kaj kiamtionili aŭdas, tiam ili trudiĝas supren el la keloj kaj malsupren de la subtegmentejoj kaj el le truoj, — ĉiuj tiuj benindaj, etaj kreaĵoj.
EYOLFĈu tiam ĝi mortmordas ilin?
RATO-FRAŬLINOHo, fore de tio! Ne, ni iras en la boaton, li kaj mi. Kaj ili sekvas post ni. La grandaj kaj iliaj etuloj.
EYOLF(streĉita)Kaj jen kio —? Rakontu!
RATO-FRAŬLINOJen ni debordiĝas. Kaj mi julas kaj ludas buŝharmonikon. Kaj Mopsulo, ĝi naĝas malantaŭe(kun fajrer-ŝutantaj okuloj)Kaj ĉiuj tiuj kiuj svarmadis kaj ĉirkaŭkuris, ili sekvas, sekvas nin sur la profundan akvon. Jes, ĉar tion ili devas!
EYOLFKial ili devas?
RATO-FRAŬLINOĜuste ĉar ili nevolas. Ĉar ili tiom timotremas antaŭ la akvo, — tial ili trudiĝas en ĝin.
EYOLFĈu tiam ili dronas?
RATO-FRAŬLINOĈiu kreita opulo.(pli mallaŭte)Kaj jen ĉio estas tiom trankvila kaj bona kaj malluma por la ŝatindaj etuloj, kiom ili nur povas deziri. Dormas tie malsupre en tia dolĉa kaj longa dormo. Ĉiuj tiuj kiujn la homoj malamas kaj persekutas.(ekstaras)Nu, en pli fruaj tempoj mi ne bezonis Mopsulon. Tiam mi mem allogis. Mi sola.
EYOLFKion vi allogis?
RATO-FRAŬLINOHomojn. Precipe unu.
EYOLF(streĉita)Ho, diru al mi, kiu li estis!
RATO-FRAŬLINO(ridas)Estis mia amato, tiu, vi eta ĉarmulo!
EYOLFKie li do nun estas?
RATO-FRAŬLINO(malmole)Malsupre ĉe ĉiuj tiuj ratoj.(denove milde)Sed nun mi devas denove eliri al la aferoj. Ĉiam survoje.(alRita)Ĉu la gesinjoroj tute ne bezonas min hodiaŭ? Ĉar tial mi povus finfari samtempe.
RITADankon ne; mi opinias, ke ne estas bezonata.
RATO-FRAŬLINONu-ja, plej kara sinjorino, oni neniam scias —. Se la gesinjoroj rimarkus, ke estas io kio ronĝadas, — kaj svarmas kaj ĉirkaŭkuras. — jen sendu por mi kaj Mopsulo. — Adiaŭ, adiaŭ milfoje.(Ŝi eliras tra la pordo dekstre.)
EYOLF(mallaŭte triumfe alAsta)Onklino, jen pensu, ke ankaŭmividis la Rato-fraŭlinon!
(Ritaeliras sur la verandon kaj ventumas sin per poŝtuko. Iom posteEyolfgardeme kaj nerimarkite eliras dekstren.)
ALLMERS(prenas la tekon de la tablo ĉe la sofo)Ĉu estasviateko, tiu ĉi, Asta?
ASTAJes, mi havas kelkajn malnovajn leterojn en ĝi.
ALLMERSNu, la familiajn leterojn —
ASTAĈar vi ja petis min ordigi ilin por vi dum via foresto.
ALLMERS(frapetas ŝian kapon)Kaj jen portiovi trovis tempon, vi!
ASTAHo jes. Mi faris tion parte ĉi tie kaj parte en la urbo ĉe mi mem.
ALLMERSDankon, kara —. Ĉu vi trovis ion apartan en ili?
ASTA(supraĵe aludante)Nu, — ion aŭ alian oni ja ĉiam trovas en tiaj malnovaj paperoj, vi scias.(mallaŭte, sincere)Tio en la teko, tio estas la leteroj de patrino.
ALLMERSDo, tiujn vi ja kompreneble mem retenos.
ASTA(kun sindevigo)Ne. Mi deziras, ke ankaŭ vi tralegu ilin, Alfred. Iam, — pli malfrue en la vivo. — Sed hodiaŭ mi ne kunprenis la ŝlosilon de la teko.
ALLMERSNe estas bezonata, kara Asta. Ĉar mi tamen neniam legos la leterojn de via patrino.
ASTA(fiksrigardas lin)Do mi iam, — tiel en hejmeca vespera horo, rakontu al vi ion de tio, kio tie estas rakontita.
ALLMERSJes, tion vi prefere faru. Sed gardu nur la leterojn de via patrino. Vi ne havas tro da memoraĵoj post ŝi.
(Li donas la tekon alAsta. Ŝi prenas ĝin kaj metas ĝin sur la seĝon sub la supervestaĵojn.)
(Ritareen venas en la ĉambron.)
RITAHu, ŝajnas al mi, ke tiu maljuna, terura virinaĉo kvazaŭ kunportis kadavran odoron.
ALLMERSJes, iom timiginda ŝi ja estis.
RITAMi preskaŭ sentis min malsana, dum ŝi estis en la ĉambro.
ALLMERSKrome mi povas kompreni tiun trudan, logantan forton, pri kiu ŝi parolis. La soleco supre inter la montopintoj kaj sur la vastaj altebenaĵoj havas ion de la sama.
ASTA(rigardas lin atenteme)Kio vere okazis en vi, Alfred?
ALLMERS(ridetas)En mi?
ASTAJes, io estas. Kvazaŭ metamorfozo. Ankaŭ Rita rimarkis tion.
RITAJes, mi tion vidis tuj kiam vi revenis. Sed tio do nur estas por bono, tio, Alfred?
ALLMERSDevasesti por bono. Kaj estu kaj fariĝu por bono.
RITA(ekkrie)Vi ion spertis dum la vojaĝo! Ne neu! Ĉar mi vidas laŭ via aspekto!
ALLMERS(skuas la kapon)Eĉ nenion — ekstere. Sed —
RITA(streĉita)Sed —?
ALLMERSInterne en mi vere okazis eta metamorfozo.
RITAHo Dio —!
ALLMERS(trankviligante, frapetas ŝian manon)Nur por bono, kara Rita. Pri tio vi senzorge fidu.
RITA(eksidas sur la sofon)Tion ĉi vi nepre al ni tuj rakontu. Ĉion!
ALLMERS(turnas sin alAsta)Jes, ni eksidu, ankaŭ ni. Jen mi provos rakonti. Plej eble bone.
(Li eksidas sur la sofon apudRita.Astaantaŭentiras seĝon kaj eksidas proksime apud li. Mallonga paŭzo.)
RITA(rigardas lin kvazaŭ esperante)Jen do —?
ALLMERS(rigardas antaŭen)Kiam mi pripensas mian antaŭan vivon — kaj mian sorton — dum la lastaj dek — dekunu jaroj, ĝi aspektas por mi kvazaŭ fabelo aŭ kvazaŭ revo. Ĉu ne ankaŭ al vi tiel aspektas, Asta?
ASTAJes, multmaniere ankaŭ mi tion trovas.
ALLMERS(daŭrigante)Kiam mi pensas pri tio, kion ni du estis pli frue, Asta. Ni du kompatindaj, malriĉaj, orfoj —
RITA(senpacience)Nu do, tio okazis ja antaŭ longe.
ALLMERS(sen ŝin aŭskultante)Kaj nun mi sidas ĉi tie en riĉeco kaj pompo. Povis plenumi mian vivotaskon. Povis labori kaj studi, — ĉio laŭ propra emo.(etendas la manon)Kaj tiun tutan, nekompreneblan feliĉon — ĝin ni ŝuldas al vi, kara Rita.
RITA(duone ŝerce, duone senvole, ekfrapetas lin sur la manon)Nun vi bonvole ĉesu pri tiu babilado.
ALLMERSMi ja nur tion mencias kiel ia enkonduko —
RITAHo, transsaltu do tiun enkondukon!
ALLMERSRita, — ne kredu, ke estis la konsilo de la kuracisto, kiu pelis min supren en la montaron.
ASTAVere ne, Alfred?
RITAKio do pelis vin?
ALLMERSEstis tio, ke mi ne plu trovis trankvilon ĉe mia labortablo.
RITANe trankvilon! Kara, kiu do ĝenis vin!
ALLMERS(skuas la kapon)Neniu de ekstere. Sed mi havis senton en mi, ke mi rekte misuzis — aŭ — neglektis miajn plej bonajn talentojn. Ke mi malŝparis la tempon.
ASTA(grandokule)Dum vi skribis la libron?
ALLMERS(kapjesas)Ĉar mi havas ja ne nur por tio talentojn. Mi eble povus fari ankaŭ ion alian.
RITAĈu pri tio vi sidis cerbumante?
ALLMERSJes, pleje tio.
RITAKaj tial vi laste fariĝis nekontenta pri vi mem. Kaj ankaŭ pri ni aliuloj. Jes, ĉar tia vi estis, Alfred!
ALLMERS(rigardas antaŭen)Tie mi sidis kurbigita super la tablo kaj skribis tagon post tago. Multfoje ankaŭ duonan nokton. Skribis kaj skribis sur la granda, dika libro pri “La homa respondeco”. Hm!
ASTA(metas sian manon sur lian brakon)Sed, kara, — tiu libro estu ja la verko de via vivo.
RITAJes, tion vi ja sufiĉe ofte diris.
ALLMERSTiel mi pensis. Ĝuste de la tempo kiam mi komencis fariĝi plenkreska.(kun varma esprimo en la okuloj)Kaj jen vi igis min kapabla ekkomenci ĝin, vi, kara Rita —
RITAHo, bla, bla!
ALLMERS(ridetas al ŝi)— vi kun via oro kaj viaj verdaj arbaroj —
RITA(duone ridante, duone ĉagrenita)Se ankoraŭfoje vi elbuŝigas tiun stultaĵon, mi batos vin.
ASTA(rigardas lin maltrankvile)Sed la libro, Alfred?
ALLMERSĜi kvazaŭ komenciĝis foriĝi. Sed pli kaj pli altiĝis la penso pri pli superaj devoj, kiuj prezentis postulojn al mi.
RITA(radia, prenas lian manon)Alfred!
ALLMERSLa penso pri Eyolf, kara Rita.
RITA(seniluziigita, malprenas lian manon)Nu ja, — pri Eyolf!
ALLMERSPli kaj pli profunden eta Eyolf prenis lokon en mi. Post la fatala falo de la tablo —. Kaj pleje post kiam ni certiĝis, ke estas nekuraceble —
RITA(insiste)Sed vi ja zorgas pri li laŭ ĉiuj povoj, Alfred.
ALLMERSKiel lerneja instruisto, jes. Sed ne kiel patro. Kaj patro estas kio mi de nun volas esti por Eyolf.
RITA(rigardas lin kaj skuas la kapon)Aspekte mi ne vere komprenas vin.
ALLMERSMi celas, ke mi el ĉiuj miaj povoj volas provi igi lian nekuraceblan staton tiom milda kaj facila kiom elpenseble.
RITAHo, sed, vi, — dank’ al Dio, mi opinias, ke li ne sentas tion tiom profunde.
ASTA(kortuŝita)Ho jes, Rita, li sentas.
ALLMERSJes, estu certa, ke li sentas tion profunde.
RITA(senpacience)Sed, kara, — kion pli povas vi do por li fari?
ALLMERSMi volas provi lumigi ĉiujn tiujn riĉajn eblecojn, kiuj aperas en lia infana animo. Ĉio kion li havas en si de noblaj ĝermoj, mi volas instigi al kresko, — porti florojn kaj fruktojn.(pli kaj pli arde; ekstaras)Kaj mi volas pli oltio! Mi volas helpi lin harmoniigi siajn dezirojn kaj tion, kio kuŝas atingebla antaŭ li. Ĉar tia li ne estas nun. Lia tuta aspiro celas tion, kio lian tutan vivon restos por li neatingebla. Sed mi volas krei senton de feliĉo en lia animo.
(Li paŝas kelkajn fojojn tien kaj reen sur la planko.AstakajRitasekvas lin per la okuloj.)
RITAVi devus preni tiujn aferojn pli trankvilanime, Alfred!
ALLMERS(haltas apud la tablo maldekstre kaj rigardas ilin)Eyolf daŭrigu la verkon de mia vivo. Se li tion volas. Aŭ li povas elekti ion, kio estas plene lia propra. Plej eble tio. — Do, ĉiuokaze mi lasas mian resti.
RITA(ekstaras)Sed, plej kara Alfred, — ĉu vi ne povas labori por vi ambaŭ, vi kaj Eyolf?
ALLMERSNe, tion mi ne povas. Neeble! Mi ne povas dividi min mem. Kaj tial mi cedas. Eyolf estu la superulo en nia parencaro. Kaj mi farostionla verko de mia vivo fari lin la superulo.
ASTA(ekstaris kaj iras al li)Tio ĉi kostis por vi terure severan batalon, Alfred.
ALLMERSJes, efektive. Ĉi-hejme mi ne estus reginta min mem. Neniam trudinta min mem al rezigno. Neniam ĉi-hejme.
RITATial vi do faris vojaĝon ĉi-somere?
ALLMERS(kun lumantaj okuloj)Jes! Kaj jen mi atingis supren en la senfinan solecon. Vidis la sunleviĝon lumi sur la pintojn. Sentis min pli proksima al la steloj. Kvazaŭ en kompreno kaj komunumo kun ili. Kaj jen mi kapablis.
ASTA(malĝoje)Sed neniam plu vi daŭrigos skribi la libron pri “La respondeco de la homo”?
ALLMERSNe, neniam, Asta. Mi ne povas dividi min inter du taskoj, mi ja diras. — Sed mi volas realigi la respondecon de la homo — en mia vivo.
RITA(kun rideto)Ĉu vi vere kredas ke vi povas subteni tiajn altajn intencojn ĉi-hejme?
ALLMERS(prenas ŝian manon)Lige kun vi mi povas.(etendas la alian manon)Kaj lige ankaŭ kun vi, Asta.
RITA(retiras sian manon)Do kun du. Vi tamen povas vin dividi.
ALLMERSSed plej kara Rita —!
(Ritaforiras de li kaj haltas ĉe la pordo de la ĝardeno.)
(Iu frapas facile kaj rapide sur la pordon dekstre.Inĝeniero Borghejmrapide envenas. Li estas juna viro iom pli ol 30 jaroj. Hela kaj brava esprimo, Rekta staturo.)
BORGHEJMBonan matenon, bonan matenon, sinjorino!(Haltas ĝoja je la vido deAllmers.)Ho ne, kion mi vidas! Jam reen hejme, sinjoro Allmers?
ALLMERS(skuas lian manon)Jes, mi revenis ĉi-nokte.
RITA(gaje)Li ne plu havis forpermeson, sinjoro Borghejm.
ALLMERSHo ne, tio do ne estas vero, Rita —
RITA(venas pli proksimen)Jes, certe estas vero. Lia forpermeso finiĝis.
BORGHEJMNu, vi tenas vian edzon per streĉaj bridoj, sinjorino?
RITAMi subtenas miajn rajtojn. Kaj ĉio devas ja havi finon.
BORGHEJMHo, ne ĉio, — mi esperas. — Bonan matenon, fraŭlino Allmers!
ASTA(eviteme)Bonan matenon.
RITA(rigardas alBorghejm)Ne ĉio, vi diras?
BORGHEJMJes, mi plene kaj fide kredas, ke almenaŭioen ĉi tiu mondo ne havas finon.
RITANun vi certe pensas pri amo — aŭ tiaĵo.
BORGHEJM(varme)Mi pensas pri ĉio tio, kio estas inda.
RITAKaj kio neniam finiĝas. Jes, ke ni pensu pri tio. Ni ĉiuj esperu pri tio.
ALLMERS(proksimiĝas al ili)Nun vi baldaŭ finfaris la vojlaboron ĉi tie?
BORGHEJMMijamfinfaris. Finfaris hieraŭ. Ĝi daŭris sufiĉe longe. Sed, dank’ al Dio,tiodo finiĝis.
RITAKaj pri tio vi estas ĝojega?
BORGHEJMJes, efektive mi estas!
RITANu, tion mi diru —
BORGHEJMKion, sinjorino?
RITANe estas tute afable de vi, sinjoro Borghejm.
BORGHEJMĈu? Kial ne?
RITANe, ĉar tial vi poste ne ofte venos en niajn regionojn.
BORGHEJMNe, tio estas vero. Pri tio mi ne pensis.
RITANu, foje kaj foje vi do certe povos tamen viziti nin.
BORGHEJMNe, bedaŭrinde, tio neeblos por mi dum longa tempo.
ALLMERSĈu? Kial do?
BORGHEJMJes, ĉar nun mi ricevis grandan, novan laboron, kiun mi devas tuj komenci.
ALLMERSĈu vere?(premas lian manon)Ĝojigas min kore.
RITAGratulon, gratulon, sinjoro Borghejm!
BORGHEJMTŝ, tŝ, — vere mi ne havas permeson paroli laŭte pri tio ankoraŭ! Sed mi ne povas reteni min! — Estas granda vojlaboro — supre en la nordo. Kun montaraj transpasejoj — kaj kun la plej nekredeblaj malfacilaĵoj por supervenki!(ekdire)Ho, vi granda, bela mondo, — kia feliĉo tio estas esti vojkonstruisto!
RITA(ridetas kaj rigardas lin ŝerce)Ĉu estas nur por tiu vojlaboro, ke vi venas ĉi tien tiel senrega pro ĝojo hodiaŭ?
BORGHEJMNe, ne por tio sole. Sed por ĉiuj la helaj promesplenaj esperoj, kiuj malfermas sin por mi.
RITA(kiel antaŭe)Aha, eble estas io pli delikata malantaŭe!
BORGHEJM(ekrigardas alAsta)Kiu scias! Kiam la feliĉo unue alvenas, ĝi kutimas veni kiel printempa inundo.(turnas sin alAsta)Fraŭlino Allmers, ĉu ni du faru etan promenadon kune? Kiel ni kutimas?
ASTA(rapide)Ne, ne, dankon. Ne nun. Ne hodiaŭ.
BORGHEJMHo, venu do! Nur etan promenadon! Mi pensas, ke mi havas multon por priparoli kun vi, antaŭ ol mi forvojaĝos.
RITAEble estas io pri kio vi ankoraŭ ne povas paroli laŭte.
BORGHEJMHm, nu dependas de —
RITAJes, ĉar vi povas ja ankaŭ flustri(duone mallaŭte)Asta, kompreneble vi devas iri kun li.
ASTASed kara Rita —
BORGHEJM(petante)Fraŭlino Asta, — memoru, ke tio ĉi estus adiaŭa promenado — por longaj, longaj tempoj.
ASTA(prenas sian ĉapelon kaj sunŝirmilon)Nu do, ni iomete ĉirkaŭiru malsupre en la ĝardeno.
BORGHEJMHo dankon, dankon por tio!
ALLMERSKaj samtempe iomete atentu pri Eyolf.
BORGHEJMJes, Eyolf, vere! Kie estas Eyolf hodiaŭ? Mi kunportis ion por li.
ALLMERSLi estas ludanta ie malsupre.
BORGHEJMĈu vere! Li do nun komencis ludi? Alie li kutimas nur sidi interne legante.
ALLMERSTio havu finon. Vera liberaera knabo li fariĝu.
BORGHEJMJenĝuste! Elen en la liberan naturon ankaŭli, la kompatindulo! Bona Dio, oni ne povas ja ion pli bonan fari ol ludi en ĉi tiu benita mondo. Ŝajnas al mi, ke la tuta vivo estas kiel ludo! — Do venu, fraŭlino Asta!
(BorghejmkajAstaeliras sur la verandon kaj malsupren tra la ĝardeno.)
ALLMERS(staras postrigardante ilin)Vi, Rita, — ĉu vi kredas, ke estas io inter la du?
RITAMi ne scias kion diri. Antaŭe mi tion kredis. Sed Asta fariĝis tiel neklarigebla, — tiel tute nekomprenebla dum la lasta tempo.
ALLMERSNu? Ĉu tiel? Dum mi estis for?
RITAJes, la lastajn kelkajn semajnojn, mi pensas.
ALLMERSKaj vi kredas, ke ŝi ne plu iome pensas pri li?
RITANe serioze. Ne tute kaj plene. Neniel reteneme. Tion mi ne kredas.(rigardas lin esplore)Ĉu al vi estus kontraŭdezire, se ŝi farus?
ALLMERSNe vere kontraŭdezire. Sed estus ja sendube maltrankviliganta penso —
RITAMaltrankviliganta?
ALLMERSJes, ĉar memoru, ke mi havas respondecon por Asta. Por ŝia feliĉo en la vivo.
RITAHo kion — respondeco! Asta do estas matura? Ŝi certe komprenas elekti mem, mi opinias.
ALLMERSJes, tion ni esperu, Rita.
RITAMi almenaŭ ne havas iun malfidon al Borghejm.
ALLMERSNe, kara, — tion ankaŭ mi ne havas. Kontraŭe. Sed tamen —
RITA(daŭrige)Kaj mi volonte vidus, ke fariĝus paro de li kaj Asta.
ALLMERS(malkontenta)Jes, sed kial nu efektive tio?
RITA(en kreskanta animskuo)Jes, ĉar tiam ŝi devis longe foren vojaĝi kun li! Kaj tiam ŝi ne povus veni ĉi tien al ni kiel nun!
ALLMERS(rigardas ŝin surprize)Kion! Ĉu vi dezirus kvitiĝi de Asta!
RITAJes, jes, Alfred!
ALLMERSSed kial je la mondo —?
RITA(pasie ĵetas la brakojn ĉirkaŭ lian kolon)Jes, ĉar tiam mi fine havus vin sola por mi mem! Tamen — eĉ ne tiam! Ne tute por mi!(ekploregas)Ho, Alfred, Alfred, — mi ne povas malkapti vin.
ALLMERS(milde liberigas sin)Sed plej kara Rita, — estu do prudenta!
RITANe, mi tute ne ŝatas esti prudenta! Mi nur ŝatas vin! Nur sole vin en la tuta mondo!(denove ĉirkaŭbrakas lian kolon)Vin, vin, vin!
ALLMERSLasu, lasu, — vi sufokas min —!
RITA(malkaptas lin)Je Dio se mi povus!(rigardas lin fajre)Ho, se vi scius, kiom mi estas vin malaminta —!
ALLMERSMalaminta —!
RITAJes, — kiam vi sidis tie ene ĉe vi mem. Kovante sur via laboro. Ĝis longe — longe en la noktojn.(plendante)Tiom longe, — tiel malfrue, Alfred. — Ho, kiel mi malamis vian laboron!
ALLMERSSed nun estas ja finite pri tio.
RITA(ridas tranĉe)Jes, certe! Nun vi ja estas okupata pri tio, kio estas pli malinda.
ALLMERS(ekscite)Pli malinda! Ĉu vi nomas la infanon tio, kio estas pli malinda?
RITA(impete)Jes, mi faras. En la rilato inter ni du, mi ĝin tiel nomas. Ĉar la infano, — la infano, ĝi aldone estas viva homo, ĝi.(en kreskanta ekscitiĝo)Sed mi tion ne toleras, Alfred! Mi ne toleras, — mi jenon diras al vi!
ALLMERS(rigardas ŝin fikse kaj diras mallaŭtete)Multajn fojojn mi preskaŭ timas vin, Rita.
RITA(sombre)Mi foje ankaŭ timas min mem. Kaj ĝuste tial vi ne devas veki la malicon en mi.
ALLMERSJes, sed je la nomo de Dio, — ĉu tion mi faras?
RITAJes, vi faras, — kiam vi pecen ŝiras la plej sanktan inter ni du.
ALLMERS(emfaze)Sed pripensu do, Rita. Estas ja via propra infano, — nia sola infano pri kiu temas.
RITALa infano estas nur duone mia propra.(denove en eksplodo)Sedviestu sole mia! Tute mia vi estu! Tion mi rajtas postuli de vi!
ALLMERS(ektiras la ŝultrojn)Ho kara Rita, — ne utilas ion postuli. Ĉio devas esti donata libervole.
RITA(rigardas lin streĉe)Kaj tion vi de nun eble ne povas?
ALLMERSNe, mi ne povas. Mi devas dividi min inter Eyolf kaj vi.
RITASed se Eyolf neniam estus naskita? Kiel tiaokaze?
ALLMERS(cedante)Nu, tiaokaze estus alie. Tiam mi ja havus nur vin por ami.
RITA(malrapide; tremante)Do mi esperus, ke mi neniam estus lin naskinta.
ALLMERS(eksaltas)Rita, vi ne scias mem kion vi diras!
RITA(skuiĝas de eksciteco)Mi naskis lin en la mondon sub nedirebla turmento. Sed mi portis ĉion kun ĝojego pro vi.
ALLMERS(varme)Ho jes, jes, tion mi ja scias.
RITA(decide)Sed per tio ĝi havu finon. Mi volas vivi la vivon. Kune kun vi. Tute kun vi. Mi ne povas ekzisti nur kiel la patrino de Eyolf. Nur tio. Nenio pli. Mi nevolas, mi diras! Mine povas!Mivolas estiĉiopor vi! Por vi, Alfred!
ALLMERSSed tio vi jaestas, Rita. Tra nia infano —
RITAHo, naŭzigaj, tepidaj parolturniĝoj —. Nenio alia. Ne do, tiaĵo ne estas pormi. Mi estis taŭga porfariĝipatrino al la infano, sed ne porestipatrino de ĝi. Vi devas preni min kiel mi estas, Alfred.
ALLMERSVi tamen kore ŝatis Eyolf antaŭe.
RITAMi kompatis lin. Ĉar vi malzorgis lin. Nur igis lin legi kaj muele lerni. Preskaŭ neniam vidis lin.
ALLMERS(kapsignas malrapide)Ne; mi estis blinda. La tempo ne estis por mi alveninta —
RITA(rigardas lin)Sednunĝi do estas veninta?
ALLMERSJes, nun fine. Nun mi vidas, ke la plej alta, kion mi havas por fari en la mondo, estas esti vera patro por Eyolf.
RITAKaj pormi? Kion vi volas esti pormi?
ALLMERS(milde)Vin mi daŭrigos ami. En silenta intimeco.(Li provas kapti ŝiajn manojn.)
RITA(evitas lin)Mi ne ŝatas vian silentan intimecon. Mi volas havi vin tute kaj plene! Kaj sola! Tiel kiel mi havis vin en la unuaj, ravaj, ŝvelantaj tagoj.(impete kaj malmole)Neniam en la mondo mi lasas min regali per restaĵoj kaj postlasaĵoj, Alfred!
ALLMERS(kvietanima)Ŝajnas al mi, ke povus esti sufiĉe riĉe da feliĉo ĉi tie por ĉiuj tri, Rita.
RITA(moke)Sekve vi estas malpostulema.(eksidas ĉe la tablo maldekstre)Aŭskultu nun jenon.
ALLMERS(alproksimiĝas)Nu? Kio estas?
RITA(rigardas lin per okulo perdinta la brilon)Kiam mi ricevis vian telegramon hieraŭ vespere —
ALLMERSJes? Kaj kion?
RITA— mi vestis min blanke —
ALLMERSJes, mi vidis ke vi estas blanke vestita, kiam mi venis.
RITALibere faligis la harojn —
ALLMERSVian riĉe odorantan hararon —
RITA— tiel ke ĝi ondis malsupren laŭ la nuko kaj la dorso —
ALLMERSMi vidis. Mi vidis. Ho kiel delikata vi estis, Rita.
RITAEstis rozkoloraj ŝirmiloj super ambaŭ lampoj. Kaj ni estis solaj, ni du. La solaj maldormaj en la tuta domo. Kaj estis ĉampana vino sur la tablo.
ALLMERSEl ĝi mi nenion trinkis.
RITA(rigardas lin amare)Ne, estas vero.(ridas akre)“Vi havis ĉampanon, eĉ ne tuŝis ĝin”, — kiel estas skribite.
(Ŝi ekstaras de la apogseĝo kaj iras kvazaŭ laca al la sofo, kaj eksidas duone kuŝanta.)
ALLMERS(iras trans la planko kaj haltas antaŭ ŝi)Mi estis tiel plena de sinceraj pensoj. Mi estis decidinta paroli kun vi pri nia estonta vivo, Rita. Kaj unue kaj ĉefe pri Eyolf.
RITA(ridetas)Tion vi ja ankaŭ faris, kara —
ALLMERSNe, mi ne atingis. Ĉar vi komencis malvesti vin.
RITAJes, kaj dume vi parolis pri Eyolf. Ĉu vi ne memoras tion? Vi demandis kiel statas pri la stomako de eta Eyolf.
ALLMERS(rigardas ŝin riproĉe)Rita —?
RITAKaj vi kuŝigis vin en via lito. Kaj dormis tiel ege bone.
ALLMERS(skuas la kapon)Rita, — Rita!
RITA(kuŝigas sin tute plate kaj rigardas lin)Vi? Alfred?
ALLMERSJes?
RITA“Vi havis ĉampanon, eĉ ne tuŝis ĝin”.
ALLMERS(preskaŭ malmole)Ne, mi ne tuŝis ĝin.
(Li foriras de ŝi kaj starigas sin ĉe la ĝardena pordo.Ritadum tempeto kuŝas senmova kun fermitaj okuloj.)
RITA(subite eksaltas)Sed unu aferon mi volas diri al vi, Alfred.
ALLMERS(turnas sin ĉe la pordo)Nu?
RITAVi ne sentus vin tiel sekura, vi!
ALLMERSNe sekura?
RITANe, vi ne devus esti tiel senzorga! Ne tiel sekura, ke vihavasmin!
ALLMERS(proksimiĝas)Kion vi aludas pertio?
RITA(kun tremantaj lipoj)Neniam per penseto mi estis malfidela al vi, Alfred! Neniam momenton.
ALLMERSNe, Rita, tion mi ja scias. Mi, kiu konas vin tiel bone.
RITA(kun fulmantaj okuloj)Sed se vi rifuzas min —!
ALLMERSRifuzas —! Mi ne komprenas kien vi celas!
RITAHo, vi ne scikonas ĉion tion, kio elmergus en mi, se —
ALLMERSSe —?
RITASe mi iam observis, ke vi ne plu ŝatus min. Ne plu ŝatus min kiel antaŭe.
ALLMERSSed, vi mia karega Rita, — la homa ŝanĝiĝo tra la jaroj, — ĝi devas ja iam okazi ankaŭ enniakunvivo. Kiel en tiu de aliuloj.
RITANeniam en mi! Kaj mi ne akceptas iun ŝanĝon eĉ en vi. Mi tion ne eltenus, Alfred. Mi volas havi vin por mi mem sola.
ALLMERS(rigardas ŝin zorgoplene)Vi havas terure ĵaluzan animon —
RITAMi ne povas krei min alia ol mi estas.(minacante)Se vi pecigas vin inter mi kaj iu alia —
ALLMERSKio jen —?
RITATiam mi venĝas min kontraŭ vi, Alfred!
ALLMERSPer kio vi venĝus vin?
RITAMi ne scias. — Ho jes, mi tamen scias!
ALLMERSNu?
RITAMi iros forĵeti min —
ALLMERSVi iros forĵeti vin, vi diras!
RITAJes, mi tiel faros. Mi ĵetos min rekte inter la brakojn de — de la unua venanta!
ALLMERS(rigardas ŝin varme kaj skuas la kapon)Tion vi neniam faros, — vi mia sincera, fiera, fidela Rita.
RITA(metas la brakojn ĉirkaŭ lian kolon)Ho, vi ne scias, kion mi povus fariĝi, se vi, — se vi ne plu ŝatus min.
ALLMERSNe plu ŝatus vin, Rita? Imagu ke vi povus diri tiaĵon!
RITA(duone en rido malkaptas lin)Mi povus ja elĵeti miajn retojn por li, — tiu vojkonstruisto, kiu vagas ĉi tie.
ALLMERS(malpezigita)Ah, dank’ al Dio, — vi do ŝercas.
RITATute ne. Kial ne same bone li, kiel kiu ajn alia?
ALLMERSNe, ĉar li jam estas sufiĉe ligita!
RITADes pli bone! Ĉar tiaokaze mi prenus lin de iu alia. Estas ja la sama kion Eyolf faris kontraŭ mi.
ALLMERSĈu vi diras, ke nia eta Eyolftionfaris?
RITA(kun la montrofingro streĉita al li)Jen vidu! Jen vidu! Tuj kiam vi nur mencias la nomon de Eyolf, vi fariĝas mola, kaj vibras la voĉon!(minacante pugnigas la manojn)Ho, mi preskaŭ tentiĝus deziri ke — nu!
ALLMERS(rigardas ŝin time)Kion vi dezirus, Rita —
RITA(impete foriras de li)Ne, ne, ne, — tion mi ne diras al vi! Neniam!
ALLMERS(proksimiĝas al ŝi)Rita, mi petegas al vi, — pro vi kaj pro mi, ne lasu vin tenti al io malbona.
(BorghejmkajAstavenas de la ĝardeno. Ambaŭ estas en regata animskuo. Aspektas serioze kaj timigitaj,Astarestas staranta ekstere sur la verando.Borghejmeniras la ĉambron.)
BORGHEJMJen vidu. Nun fraŭlino Allmers kaj mi iris nian lastan promenadon kune.
RITA(ekmire)Ah! — Kaj ne sekvas iu pli longa vojaĝo post la promenado?
BORGHEJMJes, por mi.
RITAPor vi sola?
BORGHEJMJes, por mi sola.
RITA(ekrigardas sombre alAllmers)Ĉu vi aŭdas tion, Alfred?(turnas sin alBorghejm)Mi kuraĝas veti, ke estas malicaj okuloj, kiuj ludis ruze pri vi.
BORGHEJM(rigardas ŝin)Malicaj okuloj?
RITA(kapsignas)Malicaj okuloj, jes.
BORGHEJMĈu vi kredas pri malicaj okuloj, sinjorino Allmers?
RITAJes, mi komencis kredi pri malicaj okuloj nun. Pleje pri malicaj infanokuloj.
ALLMERS(agitigita, flustras)Rita, — kiel povas vi, —!
RITA(duonlaŭte)Estas vi kiu faras min malica kaj malbela, Alfred.
(Fora, eturdita kriado aŭdiĝas de malsupre ĉe la maro.)
BORGHEJM(iras al la vitra pordo)Kia bruo estas tio —?
ASTA(ĉe la pordo)Vidu kiom da homoj, kiuj kuras malsupre sur la kajo!
ALLMERSKio tio povas esti?(Momenton li elrigardas.)Certe la stratbuboj, kiuj petolas.
BORGHEJM(vokas elen trans la barilon)Aŭdu vi knabetoj tie sube! Kio okazas?
(Pluraj aŭdiĝas respondi malklare samtempe.)
RITAKion ili diras?
BORGHEJMIli diras ke estas infano, kiu dronis.
ALLMERSInfano dronis?
ASTAEta knabo, ili diras.
ALLMERSHo, ili povas ja ĉiuj naĝi.
RITA(krias en timo)Kie estas Eyolf!
ALLMERSNur trankvile. Trankvile. Eyolf estas ja ludanta en la ĝardeno.
ASTANe, en la ĝardeno li ne estas —
RITA(kun supren etendataj brakoj)Ho, ke ne estasli!
BORGHEJM(aŭskultas kaj vokas malsupren)Kies infano estas, vi diras?
(Malklaraj voĉoj aŭdiĝas.BorghejmkajAstaeligas sufokitan krion, kaj ekkuras malsupren tra la ĝardeno.)
ALLMERS(en anima timo)Ne estasEyolf!Ne estasEyolf, Rita!
RITA(sur la verando, aŭskultante)Tŝ; silentu! Lasu min aŭdi kion ili diras!(Rita fuĝas kun tranĉanta krio enen en la ĉambron.)
ALLMERS(post ŝin)Kion ili diris?
RITA(glitfalas apud la apogseĝo)Ili diris: La lambastono flosas!
ALLMERS(preskaŭ lamigita)Ne! Ne! Ne!
RITA(raŭke)Eyolf! Eyolf! Ho, ilidevassavi lin!
ALLMERS(duone freneza)Aliaĵo ne eblas! Tia kara vivo! Tia kara vivo!
(Li kuregas malsupren tra la ĝardeno.)