The Project Gutenberg eBook ofFabulae, virginibus puerisque aut narrandae aut recitandaeThis ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: Fabulae, virginibus puerisque aut narrandae aut recitandaeAuthor: R. B. AppletonRelease date: July 31, 2018 [eBook #57615]Language: LatinCredits: Produced by an anonymous Project Gutenberg volunteer*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK FABULAE, VIRGINIBUS PUERISQUE AUT NARRANDAE AUT RECITANDAE ***
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.
Title: Fabulae, virginibus puerisque aut narrandae aut recitandaeAuthor: R. B. AppletonRelease date: July 31, 2018 [eBook #57615]Language: LatinCredits: Produced by an anonymous Project Gutenberg volunteer
Title: Fabulae, virginibus puerisque aut narrandae aut recitandae
Author: R. B. Appleton
Author: R. B. Appleton
Release date: July 31, 2018 [eBook #57615]
Language: Latin
Credits: Produced by an anonymous Project Gutenberg volunteer
*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK FABULAE, VIRGINIBUS PUERISQUE AUT NARRANDAE AUT RECITANDAE ***
Produced by an anonymous Project Gutenberg volunteer.
[Transcriber's Notes: This text marks a few vowels as long which are considered short by the Oxford Latin Dictionary/OLD (or vice versa). This affects the following words: (i) the text uses 'īmmō' (long i); OLD considers 'immō' (short i) correct. (ii) the text uses 'fūscus' (long first u), OLD considers fuscus (short u) correct. (iii) the text uses 'gīgnō' (long i), OLD considers gignō (short i) correct. (iv) the text uses 'līgna' und 'līgneus'(long i), OLD considers ligna, ligneus (short i) correct. (v) 'mīttō' (long i); OLD considers 'mittō' correct. This affects also the corresponding composites. (vi) the text uses 'līttera' (long i), OLD considers 'littera' or 'lītera' correct. (vii) the text uses 'fūrtum' (long first u), OLD considers furtum (short u) correct. (viii) the text uses 'rīxa' (long i), OLD considers rixa (short i) correct. (ix) the text uses 'īgnis' (long first i); OLD considers 'ignis' (short first i) correct (x) the text uses 'pīctor' (long i); OLD considers 'pictor' correct. (xi) the text uses 'fūscus', OLD considers 'fuscus' correct.
Some prefixes "in-" like insānus, infandus, infas have long 'i' in the text, but short in OLD.
The text uses once 'calīgō' (short a), once 'cālīgō'. OLD considers cālīgō (long a) correct. Therefore, this has be corrected.
In the interest of readers using devices which cannot display pictures, these have been replaced by '[Image: its caption]'. For the few pictures in the vocabulary section ("index verbōrum") which are used to explain Latin words, an English translation has been provided, i.e. 'apis [Image: a bee]'. For some words, reference is made to a picture of a soldier on page 132 ('Vidē pāginam centēsimam trīgēsimum secundam.'). For these words, translations have been provided as well.
Note that in the vocabulary lists words beginning with vocal/consonant 'i's separately, but is does not use different letters ('j').]
LONDON G. BELL AND SONS, LTD. 1914
The magic wordsFābulam vōbīs nārrābōnever fail to arouse just that tingle of excitement and rapt attention in the class-room which their English equivalents have always occasioned in the nursery. This collection may be used as an occasional reading-book for lower forms, when it will be found, I trust, no less interesting than those generally in use. Many teachers have found that it is often very profitable to have an additional reading-book to be used intermittently for the sake of avoiding boredom. This is especially the case with young pupils who are apt to get tired of continually reading from one book. Those who so use this book will not, of course, follow the order of the stories. Many of the shortest and simplest are in the middle of the book. Those who teach Latin on theDirect Methodwill find here a large number of stories which I have myself found useful for telling to my classes. If so used, the stories should betoldand notread. Some of the shorter ones are suitable for a quite elementary stage, and many of the longer ones can be told in two parts. A knowledge of the chief syntax constructions is assumed. Should the class not have this, it would be advisable to read firstPōns Tīrōnum, a fourth-term book, which Messrs. Bell have recently published for Mr. W. H. S. Jones and myself.
For material I have drawn extensively upon Hyginus for the commoner classical stories and upon Apuleius for the magical element. Fulgentius and the summary of the arguments of Ovid'sMetamorphosesby the scholiast Placidus have also been of particular use, but the stories are really gathered from a variety of sources. Pliny the elder, Plutarch, Herodotus, Pausanias, Valerius Maximus, Diogenes Laertius, Zenobius, Erasmus, and the dictionaries of Suidas and Stephanus have all been laid under contribution.
I am indebted to Dr. W. H. D. Rouse and Mr. W. H. S. Jones for their great kindness in reading through the proofs; what accuracy of scholarship the book contains is very largely due to their vigilance. For the mistakes I alone am responsible.
Ad Thessaliam ōlim negōtia aliquot āctūrus profectus eram, cum duōs viātōrēs, quī forte paululum prōcēsserant, invēnī. Mox itinere dēfessī omnēs ad dēversōrium vēnimus, cūius caupōna erat sāga quaedam nōmine Meroē. Ita fessī erāmus ut statim cubitum īrēmus. Ūnus ē comitibus meīs, cuī nōmen Sōcratēs, simul āc sē in lectum iēcit, stertere incēpit. Ego tamen, adductīs foribus, pessulīsque obditīs, grabātulum meum post cardinēs, nē quis posset intrāre, posuī. Tum dēmum somnō mē dabam. Prīmō tamen prae metū vigilō; deinde circā tertiam ferē vigiliam paululum obdormiō. Subitō autem impulsū māiōre quam ut latrōnēs adesse crēderēs iānua reserātur.
Grabātulus meus tantā impetūs violentiā prōsternitur. Mē quoque ēvolūtum ēiectumque tegit. Dum in fimum dēiectus quid acciderit mīror, duās prōvectae aetātis mulierēs videō. Lucernam ferēbat prīma, altera spongiam et gladium nūdum. Ad Sōcratem, quī altē dormiēbat, appropinquāvērunt, et ea quae gladium ferēbat, capite ēius ad dextram dīmōtō, per iugulum capulō tenus gladium tōtum dēmersit. Deinde sanguinem effluentem, ūtre admōtō, ita dīligenter excēpit ut nūlla stīlla appārēret ūsquam. Tum, dextrā per volnus ad vīscera penitus immīssā, cor miserī contubernālis meī extrāxit. Quibus factīs, ambae statim abiērunt.
Simul āc sāgae illae abiērunt, ego humī prōiectus, nūdus et frīgidus, īmmō vērō sēmimortuus, "Quid," inquam, "mē fīet, cum Sōcratēs iugulātus māne appāruerit?" Optimum igitur vīsum est fūrtim ēvādere, nē quis mē Sōcratem putāret interfēcisse. Itaque pessulōs redūcō, et, iānuā apertā, "Heus tū," inquam, "ubi es? Valvās stabulī absolve! ante lūcem abīre volō." Sed haec mihi clāmantī iānitor sēmisomnus, "Quid tū," inquit, "clāmās? Īgnōrāsne latrōnibus īnfēstārī viās, quī hōc nocturnum iter incipiās? Facinorisne alicūius cōnscius morī cupis? Quōmodo scīre possum utrum, comite tuō iugulātō, fugā praesidium quaerās necne?"
Quibus audītīs, sāgās intellēxī nōn misericordiā commōtās mihi pepercisse, sed ob saevitiam crucī mē reservāsse. In cubiculum igitur reversus, diū mēcum dēlīberābam quō modō mortem mihi possem cōnscīscere. Sed cum nūllum aliud tēlum mortiferum Fortūna quam grabātulum sōlum mihi subministrāret, restim, quā intextus erat grabātulus, expedīre aggredior. Deinde, alterā parte suprā tīgnum, quod ē mūrō ēminēbat, iniectā, alterā in nōdum coāctā, grabātulum ascendō, et caput in laqueum īnserō. Sed dum grabātulum, quō sustinēbar, pede alterō repellō, repente vetus āc putris ille fūnis dīrumpitur, et Sōcratem, quī iūxtā iacēbat, ego dē altō recidēns tōtō corpore obruō, ambōque nōs in terram dēvolvimur. Ad haec, cāsū meō experrēctus, Sōcratēs exsurgit.
Posterō diē māne ē dēversōriō proficīscimur. At ego iugulum Sōcratis, quā parte gladium dīmersum vīderam, cūriōsē spectābam; nec dubitāre poteram quīn vēsānus fuissem. Namque integrum et incolumem Sōcratem vīdī. Sed somnium meum eī nārrāre incēpī. Ad haec ille arrīdēns respondit sē quoque per somnium sibi iugulārī vīsum esse. Mox aliquid cibī edere volēbat; cuī ego, pānem et cāseum ē saccō dēprōmēns, "Ecce," inquam, "parātum tibi adest ientāculum; iūxtā platanum istam cōnsīdāmus." Sed dum edimus, maciē et pallōre Sōcratem affectum esse vīdī. Nihil tamen dīxī; at Sōcratēs, cum māiōrem cāseī partem avidē dēvorāvisset, sitīre coeperat. Itaque eī imperāvī ut dē fluviō, quī haud ita longē fluēbat, biberet.
Sōcratēs igitur, ut sitim exstingueret, ad flūmen sē contulit. Sed vix satis extrēmīs labrīs summam attigit aquam, cum in iugulō ēius volnus in profundum dehīscit, et spongia, quam sāgae imposuerant, repente dēvolvitur! Ego, quamquam māgnō terrōre affectus eram, eī succurrī, nam corpus ēius exanimātum in flūmen paene cecidit. Alterō tamen pede retentō, vix et aegrē ad superiōrem rīpam eum adtrāxī. Quibus factīs, cadāver rīte dēflētum in arēnā sepelīvī. Ipse trepidus et terrōre affectus per remōtās et āviās sōlitūdinēs, quasi sceleris mihi cōnscius, aufūgī. Cum pauca mīlia passuum prōgrēssus essem, aliam intrāvī tabernam, ubi dē caupōnā quaesīvī num Milōnem quemdam nōvisset.
Quae cum rogāvissem, caupōna mihi respondit Milōnem locuplētem vērō, avāritiae tamen extrēmae esse, quī ūsūrae nōmine pecūniam aliīs perscrīberet. Dēmōnstrāvit praetereā ubi habitāret. Illīc statim mē contulī, et iānuam claustrīs pāctam pulsāre incēpī. Tandem mulier quaedam ēgrēssa, "Heus tū," inquit, "quī tam fortiter forēs verberāstī, num mūtuārī cupis?" Cum mē lītterās ab amīcō quōdam portāre respondissem, ut intrārem ōrāvit. Domum igitur ingrēssus Milōnem grabātulō exiguō accumbentem et cenāre incipientem invēnī; quī, vacuā mihi appositā mēnsā, "Ēn," inquit, "hospitium." Nihil cibī aderat; sed mē cēnāre simulāvī. Haud ita multō post hospitem meum, ut ita eum nōminem, ut mihi cubitum īre licēret ōrāvī.
Posterō diē iēiūnus, īmmō vērō iēiūnissimus, experrēctus, Milōnī mē ad balneās exitūrum dīxī. Rē vērā, ut aliquantulum cibī emerem, forum petiī; quō cum vēnissem, piscēs in pūblicō expositōs vīdī. Ē vēnditōre quantō essent quaesīvī; et illī vīginti poscentī dēnāriōs sēdecim dedī. Ē forō dīgrēssus amīcō cuīdam obviam īvī, quī mihi dīxit sē annōnam cūrāre et aedīlem sē gerere. Cum piscēs meōs vīdisset, quantī parāvissem rogāvit. "Vix," inquam, "piscātōrī persuāsī ut sēdecim acciperet dēnāriōs." Quibus audītīs, aedīlis ille ad piscātōrem reversus, "Quid, malum," inquit, "fēcistī, quī tantō pretiō inūtilēs vēndidistī piscēs? Sed nōn impūne fēceris." Quō dictō, piscēs in medium profūsōs servum iūssit tōtōs pedibus suīs obterere, et, "Hōc modō," inquit, "fūrēs pūnior." Sed, cum piscātor nummōs meōs accēpisset, mē quoque eum pūnīrī putāvī.
Tribus post diēbus per forum prōgrēssus prōcērum quemdam senem animadvertī, quī clārā vōce num quis mortuum cūstōdīre vellet rogābat. Quae cum audīvissem, ad praetereuntem quemdam versus, "Quid hōc," inquam, "audiō? Solentne mortuī hīc aufugere?" "Tacē," respondit ille, "nam iuvenis et peregrīnus es. Num īgnōrās tē in Thessaliā esse, ubi ōra mortuōrum sāgae passim rōdunt, ut sanguinem hūmānum magicīs suīs artibus subministrent?" Quibus audītīs, eum rogāvī quid ut corpora cūstōdīrentur esset faciendum. "Tōtam noctem," respondit, "vigilandum est, oculīs semper in cadāver intentīs; nam sāgae, corpore in quodvīs animal conversō, cadāverī appropinquāre possunt. Quō modō omnēs dēcipiunt; namque et avēs et canēs et mūrēs, īmmō vērō etiam muscae, fīunt. Sed, nisi māne integrum inventum erit corpus, cūstōdī necesse erit partem āmīssam dē suā faciē renovāre."
Simul atque haec audīvī ad senem versus, "Clāmāre," inquam, "iam dēsine. Adest tibi cūstōs parātus. Cedo praemium." Senex igitur mē domum cūiusdam perdūxit, ubi mihi dēmōnstrāvit mātrōnam flēbilem, fūscā veste contēctam, quae mē ōrāvit ut quam dīligentissimē corpus marītī suī cūstōdīrem. Deinde in aliud cubiculum mē indūxit, ubi cadāver splendidīs linteīs coopertum vīdī. Septem deinde tēstibus intrōductīs, vidua corpus revēlāvit, et singula dēmōnstrāns, "Ecce," inquit, "nāsus integer, incolumēs oculī, salvae aurēs, labra illībāta, mentum solidum." Quō dictō, iam exīre incipiēbat; sed ego eam ōrāvī ut omnia quae mihi ūsuī essent adhibēret; cuī quae vellem rogantī, "Lucernam," inquam, "et māgnam oleī cōpiam velim dēs." Itaque ancillae cuīdam imperāvit ut haec mihi daret. Quibus adhibitīs, omnēs statim exiērunt.
Cum omnēs exiissent, ego nūllō nisi cadāvere comite in cubiculō sum inclūsus. Iamque crepusculum aderat, et nox prōvecta, et nox altior, deinde iam nox intempesta. Māgnō terrōre affectus sum, cum repente sub iānuam rēpsit mustēla. Simul āc mustēlam vīdī, omnia quae senex mihi exposuerat in memoriam revocāvī, et, mustēlam sāgam esse ratus, eī quōminus cadāverī cūstōdiendō appropinquāret obstitī. Nūllō modō mē fallere poterat mustēla. At ego operam dedī ut eam ē cubiculō agerem; id quod tandem perfēcī. Deinde cūrā solūtus, quippe quī sāgam tam facile vīcissem, somnō resistere nōn iam potuī. Obdormiēbam igitur, sed subitō experrēctus nimiōque pavōre perterritus, cadāver īnspexī. Ō mē beātum! integrum erat, et mihi grātulātus sum quod omnia adeō prōsperē ēvēnerant.
Postrīdiē corpus per forum, māgnā comitante pompā, ut sepelīrētur ductum est. Subitō tamen senex quīdam accurrit, quī clāmāns, "Quirītēs," inquit, "cīvī interfectō succurrite, extrēmumque facinus in nefāriam scelestamque istam fēminam sevēriter vindicāte! Haec enim (et viduam, cūius marītī corpus ego cūstōdīveram, digitō dēmōnstrāvit) miserum adulēscentem venēnō exstīnxit." Quae cum fēmina negāvisset, senex vātem quemdam adesse respondit, quī paulisper ab īnferīs spīritum redūcere posset, quō modō nōs omnēs vēra repertūrōs. Omnibus igitur flāgitantibus, deōs precibus quibusdam vātēs dēfatīgāre incēpit, herbulāsque alteram ob ōs, alteram suprā pectus cadāveris, incantantis rītū, posuit. Quibus factīs, pectus tumōre extollī, sanguis per vēnās salūbrēs currere, corpus spīritū implērī coepit.
Deinde, admīrantibus omnibus, cadāver assurgit āc profātur. "Quid, ōrō," inquit, "mē post Lēthaea pōcula, iam Stygiīs palūdibus innatantem ad vītam redūcis? Dēsine iam, precor, dēsine, et mē in quiētem remītte meam." Quae cum audīrent, cēterī vērō timēbant; vātēs tamen dē cadāvere petiit ut quōmodo mortuum esset omnibus nārrāret. Cuī cadāver, "Noxiō," inquit, "pōculō exhaustō, quod nūpta mea mihi dedit, statim periī." Tunc uxor summā audāciā marītō suō resistēns altercārī incēpit; aliī alia clāmābant, hī pessimam fēminam adhūc vīventem cum mortuō marītō sepeliendam; aliī mendāciīs cadāveris fidem nōn habendam. Sed mox nōn dubium erat quīn adulēscēns vēra nārrāvisset; nam rūrsus, "Dabō," inquit, "dabō vōbīs vēritātis documenta," et omnēs statim quid esset āctūrus mīrābantur.
Admīrantibus omnibus, adulēscēns hunc in modum perrēxit: Digitō suō mē dēmōnstrāns, "Hīc," inquit, "dum corpus meum cūstōdit, sāga quaedam cubiculum intrāvit. Cum cubiculum esset ingrēssa, somnō cūstōdī iniectō, mē nōmine vocāre incēpit. Hīc tamēn–namque eōdem mēcum nōmine forte appellātur–īgnārus per somnum exsurgit. Ad iānuam it, et vicāriam prō mē poenam subit. Nam nāsō prius āc mox auribus abscīsīs, sāga eī nārēs et aurēs ex cērā fīctās imposuit." Hīs verbīs perterritus ego manū nāsum prehendō. Manum nāsus sequitur! Deinde aurēs pertractō; aurēs in humum cadunt! Itaque, neglēctā reliquā adulēscentis nārrātiōne, inter rīdentēs ēvādō. Posteā autem, crīnibus hinc inde dēiectīs, aurium volnera cēlāvī, nāsīque dēdecus, linteō obductō, dīligenter obtēxī.
Ōlim apud amīcum quemdam cēnātus, crāpulā distentus domum titubantis gradū redībam, cum subitō lūmen quod ferēbam ventō exstinguitur. Multum per tenebrās vagātus, digitīs pedum in lapidēs offēnsīs, domum tandem pervēnī. Quō cum vēnissem, statim trēs quōsdam vegetōs virōs māximīs corporibus forēs meās irruentēs invēnī. Prīmō quālēs essent nesciēbam, deinde nōn immeritō latrōnēs esse mihi vidēbantur. Statim igitur gladium veste meā contēctum stringō; nec cūnctātus mediōs latrōnēs invādō. Diū pūgnātum est, sed omnēs tandem interfēcī. Intereā servus quīdam pūgnantium tumultū ē somnō excitātus iānuam mihi aperuit; ego anhēlāns et sudōre madidus in cubiculum ut dormirem mē recēpī.
Prīmā lūce cum quantum facinus commīsissem recordārer, māgnō terrōre affectus sum. Iam forum et iūdicia, iam sententia, ipse dēnique carnifex mihi imminēre vidēbantur. Nōn dubitāre poteram quīn futūrum esset ut inter sīcāriōs accūsārer. Neque spērāre poteram mē crīminis absolūtum īrī, quippe quī trēs virōs ipse meā manū trucīdāvissem. Quae cum mēcum recordārer, patefactīs repente foribus, māgna clāmantium turba cubiculum meum irruit, et magistrātuum iūssū duo līctōrēs, manibus immīssīs, mē ad carcerem trahere incēpērunt. Nūllō modō effugere potuī, et līctor alter, "Quicquid," inquit, "dīcēs, prō tēstimōniō contrā tē erit." Tacuī igitur, et līctōrēs forum versus mē dūcēbant. Māgna rīdentium turba nōs comitāta est, sed quam ob rem rīdērent nesciēbam. Equidem vērō māgnō terrōre affectus sum.
Cum ad forum pervēnissēmus, statim inter sīcāriōs accūsātus sum. Praecō māgnā vōce accūsātōrem vocāvit, quī, "Nōn necesse," inquit, "iūdicēs, est multa dīcere. Rem ipsam nārrābō; namque ego, quippe quī nocturnīs cūstōdiīs praefectus sim, hāc nocte platēās cūstōdiendī causā circumībam, cum istum crūdēlissimum iuvenem, mucrōne strīctō, cīvēs invādentem offendī. Simul āc mē appropinquantem cōnspexit, tergum dedit, nōn prius tamen quam trēs virōs saevissimē trucīdāvit. Sevēriter igitur, iūdicēs, caedem tam saevam, tam inaudītam, in hunc scelestum, nefārium, improbissimum vindicāte!" Deinde ut iūdicēs misericordiā commōtī quam vehementissimē in mē saevīrent, ōrāvit ut corpora necātōrum hominum revēlārentur. Praetor igitur mihi imperāvit ut corpora ipse meā manū revēlārem. Corpora inter omnium rīsūs retēxī. Deōs immortālēs! Quae fortūnae meae repentīna mūtātiō! nam cadāvera illa iugulātōrum hominum erant trēs ūtrēs ventō īnflātī multīsque sectī forāminibus! Quibus vīsīs, intellēxī nescioquem mē lūdibriō habuisse.
Ōlim apud sāgam quamdam, cuī nōmen erat Pamphilē, manēbam, quia cōgnōscere volēbam quid facere posset sāga. Ancilla igitur mē ad dominae suae cubiculum perdūxit, ut per iānuae rīmam spectārem. Sāga in cubiculō erat. Prīmō omnia sua vestīmenta exuit; deinde, cistā parvā apertā, unguentum extrāxit, quō tōtum corpus suum oblinere incēpit; multaque lucernam allocūta omnia membra quatere coepit. Mox plūmae crēscere incipiēbant; nāsus incurvus fīēbat, unguēs aduncī. Pamphilē būbō est facta, atque ē fenestrā ēvolāvit.
Quō vīsō, ego ancillam ōrāvī ut aliquantulum hūius unguentī mihi quoque daret. Itaque ancilla cubiculum intrāvit, cistamque ablātam mihi dedit. Avidē manūs meās in cistam immersī, et omnia corporis membra unguentō perfricuī. Deinde brāchia lībrāre incēpī; nūllae tamen crēscēbant plūmae, sed capillus mihi in sētās est mūtātus; cutis in corium dūrēscēbat; digitī concrēscunt, manūs et pedēs fīunt ungulae, dē corpore prōcēssit cauda! Faciem ēnormem, nārēs hiantēs, labra pendula habuī, et mē nōn avem esse percēpī sed asinum!
Ancilla autem, cum mē asinum esse factum vīdisset, faciem suam manibus percutere incēpit, et clāmāns, "Ō mē miserrimam," inquit, "occīsa sum! Fēstīnātiō mea mē fefellit, cistārumque similitūdō mē dēcēpit. Sed simplex est remedium. Oportet tē rosam edere, statimque in fōrmam hūmānam redībis. Prīmō dīlūculō remedium tibi dabō." Equidem vērō, quamquam asinī fōrmam gerēbam, sēnsum tamen hūmānum retinuī, et diū mēcum dēlīberābam utrum calcibus meīs nēquissimam fēminam necāre dēbērem necne. Hōc tamen, nē remedium omnīnō āmītterem, facere nōluī. Itaque ad stabulum mē contulī, ubi equum meum aliumque invēnī asinum.
Cum stabulum intrāvissem, equum meum āgnōvī, quem spērābam hospitium mihi praebitūrum esse. Sed equus meus asinusque ille nē praesaepiō quidem mē sinēbant appropinquāre. Auribus dēiectīs, īnfēstīs calcibus mē calcāre incēpērunt. Itaque in angulum stabulī, nē calcibus eōrum laederer, mē contulī; ubi, ō mē beātum! corōnam ē rosīs textam, quae dē stabulī tēctō pendēbat, aspexī. Extēntīs statim priōribus pedibus, nec nōn labrīs porrēctīs, summīs vīribus īnsurgō corōnam appetendī causā. Sed, ō mē miserum! servus quī stabulum cūrābat, valdē indīgnātus fūstem ē fasce līgnōrum extrāxit, quō tergum meum tundere incēpit. Tantā vī ūsus est ille, ut nōn facere possem quīn ā cōnātū dēsisterem.
Mediā nocte, valvīs patefactīs, latrōnum turba māgnō impetū stabulum invādit. Gladiōs et facēs, quibus noctem illūminārent, omnēs ferēbant; quī, cum stabulō nihil inesse invēnissent, horreum frūmentō refertum claustrīsque validīs pāctum aggrēssī, valvās secūribus effrēgērunt. Quibus patefactīs, tōtās opēs rapere incēpērunt; sed sarcinās portāre nōn poterant omnēs. Hī igitur quid facerent diū dēlīberābant. Tandem ūnus ex eīs stabulum iterum ingrēssus et mē et asinum et equum meum, quōs graviōribus sarcinīs onerārent, ēdūxit. Quibus factīs, omnēs nōs per āvia montium abdūxērunt.
Tantō frūmentī pondere onerātus eram ut nōn multum abesset quīn morerer. Utinam numquam apud sāgam īvissem! Utinam numquam quid facere posset sāga invenīre cupiissem! Sed factī sērō mē paenituit. Prōgrediendum mihi erat, frūmentumque portandum. Frūstrā latrōnibus mē hominem nōn asinum esse dīcere cōnātus sum. Tandem autem, dum oppidum quoddam praeterīmus, māgnam hominum multitūdinem, quī ad forum convēnerant, vīdī. Itaque loquī temptāvī, sed nihil nisi rudere potuī! Latrōnēs praetereā, raucā meā vōce incēnsī, tot verberibus miserum meum corium caedēbant, ut nē crībrō quidem iam idōneum esset.
Sed tandem auxilium mihi Iūppiter dedit; nam dum oppidum quoddam praeterīmus, hortulum quemdam aspexī satis amoenum, in quō rosae quaedam flōrēbant. Simul atque rosās vīdī, omnia quae improbissima illa ancilla mihi dīxerat in memoriam revocāvī, et id ēgī ut rosīs potīrer. Itaque, nūllō vidente, hortulum sine morā ingrēssus, rosīs iam inhiābam; mihi quod remedium iam invēneram grātulābar, nec multum aberat quīn rosās ederem, cum repente aliquis speciē horribilī domō ēgrēssus tot verberibus mē percussit, ut nōn facere possem quīn in fugam mē darem. Itaque adhūc asinus faenum rōdēbam.
Tertiō diē ad latrōnum spēluncam tandem pervēnimus, ubi sarcinīs levātōs in proximum prātum nōs pāstum abēgērunt. Postrīdiē mē ad urbem ut vēnderent dūxērunt. Quō cum perventum esset, praecō māgnā vōce quis mē emere vellet rogābat. Complūrēs aetātem meam dē dentibus computāre cōnātī sunt, quōrum digitōs ego mordēre temptāvī. Diū nēmō mē emere voluit; praecō autem clāmāns, "Ēgregium," inquit, "hīc asinum vēnum dō. Spectā quā faciē, quā sit statūrā! Crēderēs eum sēnsum hūmānum habēre." Quibus audītīs, ēmptor quīdam, postquam num mānsuētus essem rogāvit, mē nōn ita māgnō pretiō ēmptum domum sēcum redēgit.
Is quī mē ēmerat servus quīdam erat, cuī postrīdiē dominus pinguissimum cervī femur ad cēnam parandam mīsit. Hōc nēgligenter post culīnae forēs suspēnsum canis quīdam fūrtim abstulit. Quō damnō cōgnitō, servus dominī iram ita timēbat, ut mortem sibi cōnscīscere cōnstitueret. Uxor tamen, quae marītō multō erat prūdentior, eī obstitit quōminus hōc faceret. "Tam stultusne," inquit, "es, ut remedium, quod fortūnā tibi dedit, percipere nōn possīs? Nam, hōc asinō interfectō, abscīsōque femore, efficere poteris ut dominus utrum asinī an cervī edat carnem nesciat." Quibus audītīs, servus uxōris cōnsilium laudāvit, cultrōsque statim acuere coepit.
Ego autem, carnifice meō haec parante, effugere cōnstituī. Diū occāsiōnem idōneam frūstrā exspectābam; sed tandem, vinculō quō alligātus eram abruptō, cursū celerrimō effūgī, et cēnāculum, ubi dominus, triclīniīs appositīs, cēnābat, irrūpī; tantōque impetū intrāvī ut omnēs ēverterem mēnsās, summamque convīvīs inicerem perturbātiōnem. Quō factō, dominus ita est īrātus ut servīs imperāret ut mē statim abductum in stabulō, sīcut in carcere, inclūderent. Dominō servī nōn sine timōre pāruērunt, et mē in stabulum abdūxērunt. Ego tamen nūllō dolōre affectus sum, quia mortem scīlicet hōc modō effūgī. Faenum igitur, dum fortūnae vicēs reputō, aequō animō rōdō.
Posterō diē, valvīs stabulī apertīs, servī quīdam intrāvērunt, quī ad molās versandās mē abēgērunt; cūius tantī labōris mox ita mē taedēbat, ut nōn procul abesset quīn prae taediō morerer. Itaque frūmentum ambulandō molere nōn iam voluī; neque efficere poterant servī ut operī incumberem. Tandem autem ūnus ex eīs clāmāns, "Nōn dubium est," inquit, "quīn asinus aegrōtet. Ad stabulum est redūcendus." Cēterī autem servī mē flagellāre perrēxērunt, sed cum nihil efficere possent, exercitātiōne dēfessī ad stabulum mē redūxērunt; quō modō ego asinus hominēs dēcēpī; nōn enim putāvērunt posse fierī ut asinus hominēs dēciperet.
Nōn ita multō post dominus meus, cum ut molās versārem nōn efficere posset, duōbus frātribus mē vēndidit, quōrum alter pīstor, coquus alter erat. Hī tabernam quamdam habēbant, ubi māgna placentārum crūstulōrumque erat cōpia. Iūxtā hūius tabernae parietem erat stabulum meum. Itaque, capite per forāmen immīssō, crūstula placentāsque edere poteram; et faenī mē adeō taedābat, ut nōnnihil ē tabernā cottīdiē fūrārer. Quis cibum auferret frātrēs nesciēbant, et alter alterum accūsāvit. Tandem autem mē tam pinguem fierī percēpērunt, ut suspicārī incēperint fierī posse ut ego essem fūr. In tabernā igitur latēbant, et mē caput per forāmen īnserentem vīdērunt.
Quae cum frātrēs vīdissent, omnī suī damnī cūrā dēposita, rīsū māximō dīrumpuntur, vocātōque ūnō et alterō et deinde plūribus amīcīs, īnfandam asinī gulam dēmōnstrant. Tantus dēnique āc tam frequēns cachinnus cūnctōs invāsit, ut ad aurēs praetereuntis quoque cūiusdam pervenīret; quī tabernam ingrēssus ita novitāte spectāculī est dēlectātus, ut frātribus persuādēret ut mē sibi vēnderent. Solūtā pecūniā, domum mē ēgit; et, cum suīs ipse manibus ad triclīnium mē perdūxisset, mēnsā appositā, omne cibī genus appōnī iūssit. Quem ad modum dum cēnāmus, ego asinus, homō ille, ūnus ex praesentibus, "Date," inquit, "sodālī huic aliquantulum merī." Quō dictō, servus mihi vīnum subministrāvit; at ego, labrō īnferiōre prōlātō, grandissimum illum calicem ūnō haustū dēvorāvī.
Quod tam bene hūmānās imitābar āctiōnēs, dominus meus valdē gaudēbat. Mox, cubitō suppositō, mēnsam accumbere, deinde luctārī, etiam, sublātīs pedibus, saltāre mē docuit; quodque mīrābilius erat omnibus, verbīs nūtum ita accommodāre, ut quod nōllem, sublātō, quod vellem, dēiectō capite, mōnstrārem. Quae omnia, ut dominō meō mōrem gererem, perfacile fēcī; quī cum nimiōs vidēret mē spectātum domum suam frequentēs, obserātīs foribus āc singulīs modo spectātōribus admīssīs, stipēs ob spectāculum accipere coepit. Pūblicum dēnique spectāculum adhibēre cōnstituit. Erat mulier quaedam quae īnfandī crīminis accūsāta ad bēstiās erat damnāta. Dominus igitur meus, quī magistrātus erat, mē cum hāc muliere, priusquam ad bēstiās iacerētur, in pūblicō cēnātūrum esse ēdīxit.
Diēs mūnerī dēstinātus aderat. Ad novum inūsitātumque spectāculum multī in theātrum convēnērunt. Omnēs caveās complēbant. Dēnique inter plaudentium clāmōrēs ego in scaenam dēdūcor; iamque torus fēstus pulcherrimō ōrnātū decorātus in mediō est appositus, nec nōn mēnsae variō āc dēlicāto cibō cumulātae. Deinde mīles quīdam, postulante populō, illam dē pūblicō carcere mulierem petītūrus ex theātrō abīvit. At ego, praeter pudōrem pūblicē cēnam obeundī, praeter contāgiōnem scelestae pollūtaeque fēminae, metū etiam mortis māximē cruciābar; nam hunc in modum mēcum reputābam. "Sī ad mulieris exitium bēstia erit immīssa, nōn adeō vel prūdentiā sollers vel abstinentiā frūgī erit ut accumbentem mēcum laceret mulierem, mihi vērō quasi indemnātō et innocentī parcat." Quae cum ita reputārem, occāsiōnem nactus cursū celerrimō aufūgī.
Vītātīs omnibus, ad lītus contendī, ubi, sēcrētō recēssū ēlēctō, mē somnō dedī. Circā prīmam ferē noctis vigiliam pavōre subitō experrēctus lūnam candōre nimiō flūctibus ēmergentem vīdī. Ita fulgēbat lūna, ut mihi quidem nūllum esset dubium quīn dea quaedam esset. Eam igitur statim precātus sum ut fīnem labōribus meīs tandem pōneret. "Rēgīna caelī," inquam, "dēpelle quadrupedis dīram faciem, redde mē cōnspectuī meōrum, redde mē mihi. Āc sī quod offēnsum nūmen inexōrābilī mē saevitiā premit, morī saltem liceat, sī nōn licet vīvere." Hunc ad modum fūsīs precibus, iterum dormītum iī, et, ecce! pelagō mediō voltum etiam deīs venerandum ērigēns dīvīna ēmergit faciēs; quae, excussō pelagō, ante mē cōnsistere vīsa est. "Ēn adsum," inquit, "tuīs, Lūcī, commōta precibus. Flētūs et lāmentātiōnēs iam mītte. Crās meī honōris causā cīvēs hūius oppidī pompam sacram dūcent. Huic pompae sacerdōs inerit, quī corōnam rosīs intextam dextrā portābit. Eī appropinquā, ut corōnam dēvorēs."
Posterō diē, simul āc dīlūxit experrēctus, oppidum petiī. Pompa iam dūcēbātur, et māgna virōrum fēminārum puerōrum puellārum multitūdō tōtās complēbat platēās. Ut multī pompae inerant! mīlitēs balteōs ferēbant, cuspidēs et vēnābula vēnātōrēs; alius soccīs aurātīs et sēricā veste amictus fēminam imitābātur; alium porrō ocreīs, scūtō, galeā ferrōque īnsīgnem ē lūdō putārēs gladiātōriō prōcēssisse. Nec ille dēerat sacerdōs, quī sīstrum sinistrā, dextrā corōnam rosīs intextam ferēbat. Eī statim appropinquāvī, corōnamque ē manū abreptam avidē dēvorāvī. Prōtinus mihi dēlābitur dēfōrmis et ferīna faciēs. Prīmō quidem pilus dēfluit, deinde cutis crassa fit tenuior; pedum plantae per ungulās in digitōs exeunt; manūs nōn iam pedēs sunt! Aurēs ēnormēs prīstinam repetunt fōrmam, et quae mē potissimum anteā cruciābat, cauda omnīnō ēvānēscit. Iterum homō sum factus.
Latrō quīdam, nōmine Alcimus, cum dormientis anūs, perfrāctō tuguriō, ad cubiculum ascendisset, rēs singulās per apertam fenestram sociīs scīlicet rapiendās forās coepit dīspergere. Et cum nē torō quidem aniculae quiēscentis parcere vellet, eā lectulō suō dēvolūtā, vestem strāgulam subductam similī modō per fenestram erat iactūrus, cum genua ēius amplexa sīc callidissima illa fēmina dēprecātur: "Quid, ōrō, fīlī, vīlēs pānnōsāsque vestēs miserrimae anūs vīcīnīs dōnās dīvitibus, quōrum haec fenestra domum prōspicit? "Quō sermōne callidō dēceptus Alcimus nē ea, quae prius mīserat, nōn sociīs suis sed in aliēnam domum iēcisset est veritus. Itaque omnia perspectūrus caput per fenestram immīsit. Quae cum vīdisset anus, repentīnō et inopīnātō pulsū nūtantem āc pendulum eum ē fenestrā praecipitāvit.
Diāna cum in valle quādam aestivō tempore ex assiduā vēnātiōne dēfatīgāta esset, ad fontem ut lavārētur sē contulit. Actaeōn autem vēnātor, cum ad eundem locum ut sē
[Image: ACTAEŌN VĒNĀTOR Ā CANIBUS SUĪS LACERĀTUR.]
et canēs suōs refrīgerāret vēnisset, in cōnspectum deae incidit. Cum tamen nēminī mortālī deam invītam vidēre licēret, Actaeōn, nē glōriārī posset sē Diānam vīdisse, in cervum est conversus, ita ut prō ferā ā suīs ipse canibus est lacerātus.
Zēnō philosophus ūnum ex servīs suīs quem in fūrtō comprehenderat, lōrāriīs caedendum trādidit. Servus autem, ut supplicium dēprecārētur, fātō affīrmāvit dēcrētum esse sē fūrem fore. Quibus verbīs servus dominī suī sententiam spectāvit; Zēnō scīlicet omnia fātō fierī cēnsēbat. Servō tamen tālia affīrmantī, "Et fātō," inquit, "dēcrētum est fore ut vāpulēs."
In Aegyptō Prōteus, senex marīnus, dīvīnus dīcitur fuisse, quī in omnēs sē figūrās convertere solitus est. Eum Menelāus catēnā alligāvit, ut eum sibi dīcere cōgeret quandō domum reditūrus esset. Prōteus tamen, nē vāticinārī cōgerētur, modo in phōcam, modo in leōnem, interdum in aprum, aliās in anguem atque in cētera animālia sē convertit. Sed nūllō modō īnsidiās Menelāī ēlūdere potuit; quod cum intellēxisset, ā Menelāō compulsus, docuit eum nōn prius domum ventūrum quam centum bovēs interfēcisset. Quibus audītīs, Menelāus cum hecatombēn fēcisset, tūtus in patriam rediit.
Olim homō quīdam, cuī līs in iūdiciō agerētur, ut praetōrem pretiō corrumperet, amphoram oleī dōnō mīsit. Adversārius tamen, nē largītiōne vincerētur, ad eundem praetōrem pinguissimum mīsit porcum, quō eum suam in partem trāxit. Itaque cum praetor lītem secundum hunc dedisset, questus est ille sē dōnum ideō mīsisse ut grātiam praetōris in sē conciliāret; cuī praetor, "Vēra," inquit, "nārrās, sed postquam oleī amphoram domum adportāvī, subitō ingēns irrūpit porcus, quī, amphoram ēvertēns, et oleum et operam tuam perdidit."
Orestēs, Agamemnonis et Clytaemnēstrae fīlius, postquam ad adulēscentiam vēnit, id ēgit ut patris suī mortem vindicāret. Itaque, cōnsiliō cum Pylade initō, Maecēnās ad mātrem Clytaemnēstram vēnit, docuitque sē Aeolium hospitem esse, quī ideō vēnisset ut Orestem mortuum esse nūntiāret. Haud ita multō post Pyladēs quoque ad Clytaemnēstram vēnit, quī urnam sēcum attulit, quā Orestis ossa condita esse dīxit. Ambō Aegisthus hospitiō laetus excēpit. Deinde Orestēs, occāsiōne datā, mātrem Clytaemnēstram atque Aegisthum interfēcit.
Avārus quīdam somniō quondam commōtus ad coniectōrem dētulit somniāsse sē ōvum pendēre ē fulcrō lectī suī cubiculāris; cuī respondit coniector thēsaurum dēfossum esse sub lectō; vitellum enim aurum indicāre, et album, argentum. Quae cum audiisset, avārus ille terram statim fōdit. Quō factō, aurī aliquantulum invēnit, idque argentō circumdatum. Coniectōrī igitur, ut meritās eī ageret grātiās, quantulum vīsum est, dē argentō mīsit. Cuī coniector, "Nihilne," inquit, "dē vitellō?"
Agamemnōn et Menelāus cum Helenam, uxōrem Menelāī quam Paris āvexerat, Trōiam
[Image: CALCHĀS ĪPHIGENĪAM IMMOLĀTŪRUS.]
repetītum īrent, in Aulide tempestāte ob īram Diānae ita retinēbantur ut nāvigāre nōn possent, quod Agamemnōn in vēnandō cervam deae interfēcit. Is cum haruspicēs convocāsset, et Calchās eum respondisset aliter expiārī nōn posse, nisi Īphigenīam fīliam immolāsset, diū ā tam nefāriō scelere abhorruit. Tandem autem Ulixēs eī persuāsit ut vātī pārēret. Ulixēs igitur ad Īphigenīam addūcendam dīmīssus est. Quī, cum ad Clytaemnēstram mātrem ēius vēnisset, ēmentītur eam Achillī in mātrimōnium dūcī. Quam cum adductam Agamemnōn in eō esset ut immolāret, Diānam virginis miseruit. Itaque, cālīgine eī obiectā, cervam prō eā supposuit, Īphigenīamque in terram Tauricam dēlātam templī suī sacerdōtem fēcit.
Orestēs, cum ob mātrem interfectam furiae eum exagitārent, Delphōs scīscitātum est profectus, quis tandem modus esset aerumnārum. Imperātum est ut in terram Tauricam ad rēgem Thoantem īret, unde dē templō Diānae sīgnum Argōs adferret; tunc fīnem fore malōrum. Sorte audītā, cum Pylade, sodāle suō, nāvem cōnscendit, celeriterque ad Tauricōs fīnēs dēvēnit. Quōrum fuit īnstitūtum ut, quī inter fīnēs suōs hospes vēnisset, in templō Diānae immolāretur. Ubi Orestēs et Pyladēs, cum in spēluncā latērent et occāsiōnem sīgnī rapiendī expectārent, ā pāstōribus dēprehēnsī ad rēgem Thoantem sunt dēductī: quōs Thoas mōre suō in templum Diānae, ut immolārentur, dēdūcendōs cūrāvit.
Hūius templī sacerdōs fuit Īphigenīa, Orestis soror; quae cum quī essent, unde vēnissent, ex sīgnīs atque argumentīs repperisset, cēterīs abāctīs sacerdōtibus, ipsa sīgnum Diānae āvellere coepit. Thoas autem templum, ut accidit, ingrēssus, quam ob rem id ageret rogāvit; cuī ēmentīta est Īphigenīa hospitēs scelerātōs sīgnum contāmināsse, quod ad mare expiandum ferre oportēre. Praetereā iūssit eum cīvibus interdīcere, nē quis extrā urbem exīret. Rēx sacerdōtī dictō audiēns fuit. Deinde Īphigenīa occāsiōnem nacta, sublātō sīgnō, cum Oreste frātre et comite Pylade nāvem solvit.
Quibus factīs, ad Electram, Orestis sorōrem, nūntius falsus vēnit, frātrem cum Pylade in templō Diānae ab Īphigenīa esse immolātum. Id Alētēs, Aegisthī fīlius, cum audiisset, ex Atrīdārum genere nēminem superesse ratus, rēgnum Mycēnīs obtinēre coepit. At Electra dē frātris nece Delphōs scīscitātum est profecta. Quō cum vēnisset, eōdem diē, ut accidit, Īphigenīa cum Oreste templum est ingrēssa. Itaque Electra truncum ārdentem ex ārā sustulit, āc sorōrī Īphigenīae īnscia oculōs ēruisset, nisi Orestēs intervēnisset. Frātre igitur āgnitō, Mycēnās vēnērunt, ubi Orestēs Alētēn interfēcit.
Cum Athēniēnsēs templum quoddam exstruendum locāvissent, inter duōs architectōs, uter opus condūceret, summa orta est contentiō. Tandem ad iūdicium dēlāta est rēs. Uterque apud iūdicēs ōrātiōnem habuit; alter diffūsīs āc flōridīs sententiīs omnēs aedificiī partēs dēscrībēbat, et quibus ōrnāmentīs ipse, sī probātus esset, singula esset ōrnātūrus. Cūius ōrātiōne habitā, alter assurgēns, "Omnia," inquit, "iūdicēs, quae dēscrīpsit hīc, ego faciam," isque operī est praefectus.
Iāsōn postquam Mēdēam ā parentibus abductam in Graeciam dūxit, multīs rēbus ingenium ēius expertus, petiit ut parentem suum Aesōnem, senectūte cōnfectum, in adulēscentiam redūceret. At illa nōndum amōre dēpositō, ut nihil eī dēnegāret, aēnum cōnstituit, herbāsque multās, quārum scientiam habēbat, ē multīs regiōnibus quaesītās immīsit. Quās cum coxisset, postquam animadvertit stīpitem, quō herbās versābat, in arborem oleam, bācīs onerātam, esse conversum, omnia iam parāta esse rata, Aesōnem interemptum cum madentibus herbīs admīscuit. Nec Iāsōnem fefellerat, sed patrem ē senectūte in prīstinum vigōrem redūxit.
Peliadēs, ut animadvertērunt Aesōnem senectūtem remediīs Mēdēae expulisse, petiērunt ut proindē patrī suō Peliae ferret auxilium, eumque in adulēscentiae vigōrem redūceret. Itaque Mēdēa, quae inimīcum Iāsōnis, datā occāsiōne, pūnīrī cuperet, eīs persuāsit ut parentem interficerent, et lacerāta membra in aēnum fervēns immītterent. Quibus factīs, Mēdēa currum dracōnibus iūnctum cōnscendit, et per āëra ēlāta ē cōnspectū inimīcōrum omnīnō ēvānuit.
Phaethōn, sōlis fīlius, patrem suum ut currum ūnum diem sibi dīrigere licēret diū
[Image: PHAETHŌN Ē CURRŪ PRAECIPITĀTUS.]
flāgitābat. Tandem optātum currum ascendit. Monitīs itaque īnstructus patris, per iter īgnōtum equōs summō gaudiō dīrigere incēpit. Equī tamen, īgnōtō agitātōre perterritī, mundī īnferiōrem partem petiērunt. Quamobrem cum propius terram currus esset vectus, cūnctī mortālēs, quod nimiō ārdōre incendēbantur, ab Iove opem implōrantēs petiērunt nē orbem terrārum flammīs omnīnō cōnsūmeret. Itaque Iūppiter precibus commōtus Phaethontem, fulmine ictum, ē currū praecipitāvit, equīque vinculīs ita līberātī, āgnitō itinere, ad suam statiōnem reversī sunt. Indī autem, quod calōre vīcīnī īgnis sanguis eorum in ātrum colōrem versus est, nigrī sunt factī.
Mūsae cum Parnassum montem adversīs tempestātibus petiissent, invītātae ā Pyrēneō, quī Daulida, Phōcidis urbem, incolēbat, tēcta subiērunt. Pyrēneus autem pulchritūdine virginum captus ūnam in mātrimōnium dūcere volēbat. Sed cum nūlla eī nūbere vellet, ad vīm īnferendam, claudī rēgiam iūssit. Mūsae tamen, nē ab eō retinērentur, in volucrēs sunt conversae, quās ille dum per ardua montium persequitur, prōlāpsus per altitūdinem scopulōrum praecipitātus est, ita ut tōtum corpus ēlīsum sit vītamque fīnierit.
Midās ex Apolline petiit, ut, quidquid tetigisset, aurum fieret. Quod cum impetrāvisset, mūnus in ultiōnem conversum est, nam mūneris eum paenitēre coepit. Quidquid enim tetigerat aurum statim fīēbat. Et cibus et pōtus rigēns aurī māteriā marmoris in modum dūrēscēbat. Quae cum ita essent, Midās, quippe quī neque edere neque bibere posset, fame est cruciātus. Itaque Apollinem ōrāvit ut male optāta converteret; cuī imperāvit Apollō ut caput sub Pactōlī flūminis undās ter submergeret. Quō factō, Pactōlus dēinceps arēnās aureās volvisse dīcitur!
Andromedam belluae marīnae ōlim prōpositam Perseus, quī Medūsae Gorgonis caput ferēbat, ā parentibus cōniugem pacīscitur, sī eam perīculō līberāsset. Quō factō, cum fidēs ā parentibus prōmīssa praestita esset, et nūptiālibus epulīs prīncipēs interessent, Phīneus, cuī Andromeda anteā erat dēspōnsa, contumēliam sibi gravissimam ratus illātam, quod advenae cōnsanguineus postpositus esset, vescentium animōs pūgnā cōnfūdit. Et cum rīxa miserābilis dīmicantium in rēgiā agerētur, āc multī ex utrāque parte armīs cecidissent, postrēmō Perseus, cum adversāriōrum multitūdinem timēret, imperāvit ut ē cōnspectū suō discēderent, caputque Gorgonis statim extulit. Quō vīsō, Phīneus cum auxiliantibus in saxum est conversus.
Cerēs, cum Proserpinam fīliam suam quaereret, ad Eleusīnum rēgem dēvēnit, cūius fīlius Triptolemus īnfāns modo erat, simulāvitque sē nūtrīcem esse. Eam rēgīna libenter fīliō suō nūtrīcem accēpit; quem cum Cerēs valdē amāret immortālem reddere cōnstituit. Noctū igitur eum īgnī clam obruēbat, quod effēcit ut magis quam solēbant mortālēs crēsceret. Quae cum parentēs admīrārentur Cererem cūriōsē observāvērunt; quam īnfantem nocte quādam in īgnem immīttentem vīdērunt. Terrōre perculsī ambō conclāmābant; quod effēcit ut Cerēs, alumnō suō relictō, ē rēgiā effugeret.
In īnsulā Cyprō puella, quondam erat, quae fōrmā cēterās omnēs ēiusdem cīvitātis supergrēssa est. Sed, ut pulchritūdine inter omnēs ēminēbat, ita propter aspernātiōnem virōrum omnibus fuit abōminanda. Quam cum Īphis ēiusdem cīvitātis amōre dīligeret, neque aditum ad eam habēret, excruciātus quod in tam gravem sortem incidisset, mortem sibi cōnscīscere cōnstituit. Dēnique, nē diūtius dolēret, noctū clam ante forēs puellae suspendiō sē interfēcit. Cuī cum fūnus prō dīgnitāte hominis per pūblicum māximā frequentiā dūcerētur, crūdēlissima illa puella ex superiōre domūs parte pompam prōspiciēbat. Venus autem ob nimiam ēius crūdēlitātem animīque dūritiam effēcit ut, dum pompae ē fenestrā inhiat, subitō lāpsa sē ad terram praecipitāret.
Īliō captō et dīvīsā praeda, Danaī, cum domum redīrent, īrā deōrum, quod fāna spoliāverant, tempestāte ortā, ad saxa naufragium fēcērunt. Cum fidem deōrum noctū implōrārent, Nauplius, quī eam regiōnem incolēbat, audīvit, sēnsitque occāsiōnem vēnisse ad persequendās fīliī suī Palamēdis iniūriās. Itaque, tamquam auxilium eīs adferret, facem ārdentem eō locō extulit, quō saxa acūta et perīculōsissimus erat locus. Illī hūmānitātis causā id factum ratī, nāvēs eō appulērunt. Quō factō, plūrimae eārum cōnfrāctae sunt, mīlitēsque plūrimī cum ducibus tempestāte obrutī, membraque eōrum ad saxa sunt illīsa. Sī quī autem ad lītus natāre potuērunt, ā Naupliō sunt interfectī.
Būsīris, Neptūnī fīlius, rēx Aegyptī erat. Ōlim cum Aegyptus novem annōs siccitāte exāruisset, tanta orta est omnium sterilitās, ut Būsīris augurēs ex Graeciā convocāret. Hī Būsīridī mōnstrāvērunt, immolātō hospite, ventūrōs imbrēs. Quae cum rēx audīvisset, sī quī hospitēs ad suōs fīnēs vēnissent immolāre cōnstituit. Herculēs quondam, ut accidit, iter ad Aegyptum fēcit, et quid facere solēret Būsīris certior est factus. Quibus audītīs, Hercules sē passus est cum īnfulā ad āram addūcī. Cum tamen Būsīris deōs imprecārī incēpisset, Herculēs eum āc sacrōrum ministrōs clāvā suā interfēcit.
Satyrus quondam pauperem frīgore paene exanimātum in tugurium suum hospitiō excēpit. Quem cum manibus animam inhālantem animadvertisset, rogāvit quō cōnsiliō ita ageret. Cuī pauper, "Hōc," inquit, "faciō quō calidiōrēs fīant manūs." Nōn ita multō post eundem animadvertit animam et pultī, quam eī dederat, inhālāre; cuī statim, "Et quō," inquit, "cōnsiliō ita nunc agis?" Cuī pauper, "Hōc," inquit, "faciō quō frīgidior fīat puls." Quibus audītīs, satyrus pauperem forās ēiēcit: sē enim nihil esse āctūrum cum eō quī adeō esset īnsānus ut omnīnō contrāria sē eōdem modō effectūrum putāret.
Cum Achīvī per decem annōs Trōiam capere nōn possent, Epēus monitū Minervae equum mīrae māgnitūdinis līgneum fēcit. In equō mīlitēs sunt inclūsī, et in tergō haec verba scrīpta,Danaī Minervae dōnō dant. Quibus factīs, castra trānstulērunt Tenedum. Quod Trōiānī cum vīdissent, hostēs abiisse arbitrātī sunt. Priamus equum in arcem Minervae dūcī iūssit; et cum vātēs Cassandra hostēs inesse vōciferārētur, fidēs eī nōn est habita. Quem in arcem cum statuissent, et ipsī nocturnō lūsū āc vīnō fessī obdormiissent, Achīvī ex equō, ā Sinōne apertō, exiērunt, et, portārum cūstōdibus occīsīs, sociōs suōs, sīgnō datō, recēpērunt, et Trōiā sunt potītī.
[Image: EQUUS TRŌIĀNUS.]
Ōlim puer senem quemdam, quī iter faciēbat, iaciendīs lapidibus lacessīvit. Senex igitur cum, ut dēsisteret, frūstrā precātus esset, pecūniae aliquantulum eī dedit, dīxitque sē paenitēre quod plūs nōn habēret. Mōnstrāvit tamen dīvitiōrem quemdam viātōrem quī ā tergō appropinquābat, puerumque monuit ut, māiōris praemiī accipiendī causā, in eum quoque lapidēs iniceret. Cūius praecepta secūtus, simul atque alter advēnit viātor, in eum quoque puer lapidēs iniēcit. Sed tantum āfuit ut dīves ille pecūniam salūtis causā praebēret, ut servōs suōs puerum ad magistrātum dūcere iubēret; māximāsque poenās puer dedit.
Hectore sepultō, cum Achillēs circā moenia Trōiānōrum vagārētur, āc dīceret sē sōlum Trōiam expūgnāsse, Apollō īrātus Parin sē esse simulāns, tālum, quem volnerābilem habuisse dīcitur Achillēs, percussit, eumque occīdit. Achille occīsō et sepultūrae trāditō, Āiāx, quod frāter patruēlis ēius fuit, ā Danaīs postulāvit ut arma sibi Achillis trāderentur; quae ab Agamemnone abiūdicāta sunt, aliīsque data. Āiāx furōre affectus per īnsāniam pecora sua et sē ipsum volnerātum occīdit eō gladiō quem ab Hectore mūnerī accēpit, dum cum eō in aciē contendit.
Thalēs, vir Mīlēsius, ūnus erat ex septem sapientibus. Astrologiae praecipuē studēbat, et dum noctū ambulat sīdera semper suspiciēbat. Ōlim domō sīderum contemplandōrum causā ēgrēssus caelum sīderibus intentus adeō cūriōsē suspiciēbat, ut in puteum, quem nōn animadverterat, prōnus inciderit. Cuī cum auxilium miserē implōrāret, accurrit servus quīdam, quī simul āc quis in puteō esset āgnōvit, "Quā ratiōne," inquit, "Ō Thalēs, quae in caelō sunt comprehēnsūrum tē arbitrāris, quī ea quae proxima atque ante pedēs sunt, vidēre nōn possīs?"
Pygmaliōn, sculptor sī quis alius illūstris, mulierum superbiā offēnsus caelebs permanēre statuit; quī, cum sīgnum virgināle ex ebore fēcisset, pulchritūdine ēius captus in summum incidit amōrem. Itaque ā deīs quaesīvit ut eī sīgno, cūius amōre exārsisset, anima īnfunderētur. Quī cum templō ēgrēssus domum pervēnisset, sē vōtī compotem esse factum repperit; namque in locō sīgnī virginem pulcherrimam invēnit, quam statim in mātrimōnium dūxit.
Dīcitur rēx aliquis Aegyptius sīmiōs quondam docuisse saltāre Pyrrhicham, eāsque bēstiās, (facillimē autem hūmānās imitantur āctiōnēs) celeriter didicisse saltāre, purpureīs vestibus indūtās, persōnīsque circumdatās; diū probātum spectāculum; dōnec spectātor aliquis urbānus, quī nucēs sinū gereret, prōiēcerit eās in medium. Tum vērō sīmiī, vīsā rē, oblītī saltātiōnis, repente prō hominibus sīmiī, quod erant scīlicet, factī, lārvās contrīvēre, lacerātīsque vestibus, dē frūctibus invicem dēpūgnārunt– quod rīsuī fuit spectātōribus.
Cerēs cum fīliam Proserpinam quaesītum, orbem terrārum peragrāsset, aestū torrida ad casam cūiusdam anūs dēvēnit, petiitque ab eā ut sibi aquam ad sitim exstinguendam porrigeret. Quae cum eī pōtiōnem dedisset, et Cerēs avidius biberet, puer quīdam procāx aviditātem ēius in bibendō reprehendit. Cūius dea audāciā offēnsa partem pōtiōnis in eum effūdit, effēcitque ut maculōsum habēret ōs, et, quae modo bracchia, crūra gereret. Cauda aliīs additur membrīs, corpus in breviōrem fōrmam contrahitur. In stēlliōnem puer est mūtātus, quī pōtiōne sparsus maculās in tergō ostendit.
Piscātor quīdam, Glaucus nōmine, cum piscēs speciōsōs cēpisset, eōsque recentissimōs in urbem ferre vellet, in opācō quōdam locō marī proximō, dum et ipse requiēsceret et rētia siccārentur, sub recentissimam herbam exposuit. At piscēs herbārum vigōre sūcōque contāctī, reciperātō quem āmīserant spīritū, in profundum sē mersērunt. Nōn ita multō post Glaucus experrēctus, cum piscēs effūgisse invēnisset, vim quamdam dīvīnam herbīs inesse ratus, ipse quoque nōn nūllās eārum avidē dēvorāvit. Unde accidit ut mente aliēnātus ex altō sē in mare praecipitāverit.
Ōlim Iūppiter et Mercurius, ut quālēs essent mortālēs invenīrent, in hominum figūrās versī, ad Phrygiam sē recēpērunt. Diū mendīcōrum rītū vagābantur; ā nūllō tamen hospitiō exceptī sunt. Tandem autem ā duōbus pauperibus, Philēmone et Baucide, hospitāliter sunt exceptī. Quōrum ut benīgnitātem remūnerārentur casam eōrum in collem excelsiōrem sublātam in templum convertērunt, cuī ipsōs pauperēs ut sacerdōtēs praefēcērunt. Oppidum autem eōrum, quod cēterōs cīvēs inhospitālēs habuit, aquārum māgnitūdine obrutum stāgnum est factum.
Cum Līber pater ad hominēs esset profectus, ut suōrum frūctuum suāvitātem atque iūcunditātem ostenderet, ab Īcariō māgnificentissimē hospitiō acceptus est. Eī igitur ūtrem vīnī plēnum mūnerī dedit, imperāvitque ut in reliquās terrās propāgāret. Itaque Īcarius, plaustrō onerātō, in terram Atticam ad pāstōrēs prōcēssit, ut vīnum dulce impertīret. Pāstōrēs autem cum immoderātius bibissent, ēbriī factī, concidērunt; quī Īcarium sibi malum medicāmentum dedisse ratī fūstibus eum interfēcērunt.
Iūppiter cōnsilia sua Tantalō concrēdere solitus erat, eumque ad epulās deōrum admīttere; sed Tantalus ad hominēs reversus omnia renūntiāvit. Ob id dīcitur ad īnferōs in lacum īnfernum dēpositus ūsque ad medium corpus aquā dēmergī ac semper sitīre. Nam, cum aquae haustum sūmere vellet, aqua recēdēbat. Item pōma eī super caput pendēbant, quae cum edere volēbat, rāmī ventō mōtī semper recēdēbant. Nec nōn saxum super caput ēius ingēns pendēbat, quod semper timēbat nē in sē caderet.
Admētus Pheraeōrum rēx Alcēstim habuit cōniugem, quī, cum gravissimē aegrōtāret, Apollinis miserātiōnem invocāvit. Cuī respondit Apollō sē nihil in hōc eī posse praestāre, nisi quis dē propinquīs ēius sē prō
[Image: ALCĒSTIS AB HERCULE EX ĪNFERNĪS REDUCTA.]
illō mortī suā sponte offerret. Quod uxor ēius libentī animō fēcit, et sē ipsam interēmit. Quod cum Herculēs intellēxisset, mulieris tantā fidēlitāte misericordiā commōtus, ad īnferōs dēscendit, et Cerberum trīcipitem sibi ad ōstium īnfernūm resistentem, triplicī vīnctum catēnā, ab ōstiō abstrāxit. Quō modō Alcēstim ex īnfernīs redūxit.
Procrūstēs Neptūnī fīlius erat. Ad hunc hospes cum vēnisset, sī longior erat, minōre lectō prōpositō, reliquam corporis partem praecīdēbat. Sīn autem breviōre statūrā erat, lectō longiōre datō, tormentō eum extendēbat dōnec lectī longitūdinem aequāret. Herculēs tamen cum dē hominis crūdēlitāte certior esset factus, ut omnēs ā tālī pēste līberāret, iter ad eum fēcit. Procrūstēs nihil malī suspicātus Herculem hospitiō excēpit, et, minōre lectō adhibitō, pedēs ēius, ut mōs, mutilātūrus erat cum subitō vī superātus ab Hercule est interfectus.
Aeacus, rēx Aegīnae, cum gravī pēstilentia plērōsque incolās āmīsisset, assiduīs precibus ab Iove impetrāvit ut quot formīcae in vastātā īnsulā appāruissent, tot versae in hominum faciēs dēsīderātam cīvium multitūdinem explērent. Neque immeritō sī quī ex hūiusmodī animālibus crēverant, Myrmidonēs sunt appellātī. Formīcae enim Graecē μύρμηκες appellantur.
Ōtus et Ephiāltēs mīrā māgnitūdine dīcuntur fuisse. Hī novem digitōs singulīs mēnsibus crēscēbant. Itaque, cum essent annōrum novem, in caelum ascendere sunt cōnātī, quī aditum sibi in hunc modum faciēbant. Montem enim Ossam super Pēlion posuērunt, aliōsque montēs cōnstruēbant. Quae cum fēcissent, Apollō, ob audāciam īrātus, inter eōs cervam mīsit, quam illī, furōre incēnsī, dum iaculīs interficere volunt, alter alterum interfēcērunt.
Philoctētēs cum in īnsulā Lemnō esset, coluber pedem ēius percussit. At aliī Achīvī, cum ex volnere taetrum odōrem diūtius ferre nōn possent, in Lemnō eum cum sagittīs dīvīnīs, quās ob beneficium acceptum Herculēs eī dederat, relīquērunt. Posteā tamen, cum ōrāculō respōnsum esset sine Herculis sagittīs Trōiam capī nōn posse, Ulixēs et Diomēdēs explōrātōrēs ad eum vēnērunt; cuī persuāsērunt ut in grātiam redīret atque ad expūgnandam Trōiam sibi auxiliō esset.
Agamemnōn et Menelāus, cum ad Trōiam oppūgnandam coniūrātōs ducēs colligerent, in īnsulam Ithacam ad Ulixem vēnērunt; cuī respōnsum ōrāculō erat, sī ad Trōiam iisset, post vīcēsimum annum, sōlum, sociīs perditīs, egentem domum esse reditūrum. Itaque cum scīret ad sē ducēs ventūrōs, īnsāniā simulātā, pīleum sūmpsit, et equum cum bove ad arātrum iūnxit. Quem Menelāus, ut vīdit, simulāre sēnsit, et Telemachum fīlium ēius ē cūnīs sublātum arātrō eī subiēcit et, "Dēpositā," inquit, "simulātiōne, inter coniūrātōs venī." Tunc Ulixēs fidem dedit sē ventūrum.
Ulixēs cum, Īliō captō, in patriam Ithacam redīret, tempestāte ad Lōtophagōs est dēlātus, quī lōtum edēbant, quae tantam suāvitātem omnibus praestābat, ut quī gustābant, oblīviōne captā, domum redīre nōllent. Ad eōs sociī duo ab Ulixe mīssī, cum herbam ab incolīs datam gustāssent, oblīviōne, ut fierī solēbat, obrutī, ad nāvēs nōn reversī sunt. Quōs cum Ulixēs diū frūstrā exspectāsset, cum aliīs sociīs, ut quid agerent illī invenīret, profectus est. Quibus inventīs, diū persuādēre ut sēcum redīrent cōnātus est; dēnique arcessītīs vinculīs, omnēs ad nāvem redūxit vīnctōs.
[Image: ULIXĒS AD ĪNSULAM CYCLŌPUM NĀVEM APPULIT.]
Inde profectī ad Cyclōpem Polyphēmum, quī mediā fronte ūnum habēbat oculum et
[Image: POLYPHĒMUS ET ULIXĒS.]
carne hūmānā vescēbātur, dēvēnērunt. Hūius in spēluncam Ulixēs et sociī ēius īnsciī intrāvērunt. At Polyphēmus, postquam pecus in spēluncam redēgit, mōlem saxeam ingentem ad iānuam opposuit, quā Ulixem cum sociīs inclūsit, quōrum nōnnūllōs coepit cōnsūmere. Ulixēs tamen, cum vidēret sē eī resistere nōn posse, vīnō, quod ā Marōne accēperat, eum ēbrium reddidit; cuī, cum quid sibi nōmen esset rogāvisset, respondit sē Nēminem appellārī. Dēinde cum oculum eī truncō ārdentī exussisset, sociōs suōs ad pecora alligāvit, nē ā Polyphēmō, dum exeunt, caperentur, et ipse sē ad arietem. Quō modō tūtī ēvāsērunt. At Polyphēmus clāmōre suō cēterōs Cyclōpēs convocāvit, quibus interrogantibus quam ob rem ita vōciferārētur respondit Nēminem sē interficere. Itaque illī dērīdendī causā Polyphēmum hōc dīcere ratī eum neglēxērunt.
Inde ad Aeolum vēnērunt, cuī ab Iove ventōrum cūstōdia fuit trādita. Is Ulixem hospitiō līberāliter accēpit, follēsque ventōrum eī plēnōs mūnerī dedit. Sociī vērō aurum et argentum inesse arbitrātī, Ulixe dormiente, follēs clam solvērunt; quibus solūtīs, ventī ēvolāvērunt. Unde accidit ut omnēs iterum ad Aeolum tempestāte sint dēlātī, quōs ille ē fīnibus suīs ēiēcit, quod deōs eīs esse īnfēnsōs putāvit.
Dēinde ad Circēn, quae, pōtiōne datā, hominēs in ferās commūtābat, ēvāsērunt. Ad eam Ulixēs Eurylochum cum vīgintī duōbus sociīs mīsit, quōs illa in porcōs statim commūtāvit. Posteā Ulixēs, cum sociōs quaesītum profectus esset, Mercuriō obviam iit, quī omnia
[Image: CIRCĒ ET COMITĒS ULIXIS.]
eī exposuit et, remediō datō, quōmodo Circēn dēcipere posset mōnstrāvit. Itaque, cum ad Circēn vēnisset, pōculum ab eā accēpit, sed remedium Mercuriī monitū iniēcit, atque ēnse strīctō, minātus est sē Circēn interfectūrum nisi sociōs sibi restitūisset; quae, fidē datā sē nihil tāle iterum commīssūram, sociōs Ulixis ad prīstinam fōrmam restituit.
Tum ad Sīrēnēs vēnit, quae partem superiōrem corporis muliebrem habēbant, immānem autem īnferiōrem. Hārum fātum fuit tamdiū vīvere, quamdiū eārum cantum
[Image: ULIXĒS ET SĪRĒNĒS.]
mortālis audiēns nēmō praetervectus esset. Ulixēs tamen ā Circē monitus, sociīs aurēs cērā obtūrāvit, sēque ad mālum cōnstringī iūssit, et sīc praetervectus est. Quō factō, Sīrēnēs sē in undās praecipitāvērunt.
Posteā Ulixēs ad īnsulam Siciliam, ubi Sōlis pecus erat sacrum, nāvem appulit. Hōc pecus Ulixēs ā Tīresiā monitus erat nē attingeret; sed sociī ēius, dum ipse dormit, nōn nūllōs bovēs interfēcērunt; quōs cum coquerent, carnēs ex aēnō dedērunt mūgītūs. Quō prōdigiō perterritī omnēs sēsē fugae mandāvērunt.
Tandem Ulixēs post vīcēsimum annum, sociīs āmīssīs, sōlus in patriam rediit. Statim ad casam Eumaeī, subulcī suī, sē contulit. Sed Eumaeus dominum suum nōn āgnōvit. Canis autem, quī Ulixem facile āgnōvisset, eī blandīrī incēpit. Quō factō, Ulixēs omnia Eumaeō exposuit, et quōmodo rēs ibi sē habērent quaesīvit. Cuī Eumaeus, "Post profectiōnem tuam," inquit, "cōnfestim procī ad Pēnelopēn in cōniugium petendam vēnērunt. Quōs hāc conditiōne Pēnelopē differēbat:Cum tēlam texuerō, nūbam. Noctū autem quae diē texuerat retexēbat; quō modō procōs semper differēbat." Quibus audītīs, Ulixēs, cōnsiliō cum Eumaeō initō, procōs omnēs interfēcit.
Volcānus Iovī cēterīsque deīs solia aurea suum cuīque idōneum argenteāsque soleās, quās in officīnā suā ipse fabricātus est, dedit. Quibus dōnīs acceptīs, omnēs valdē gaudēbant; soleās pedibus quisque suās indūxit, et in soliō suō quisque cōnsēdit. Iūnō tamem, cum sēdisset, sē ā soliō līberāre nōn potuit. Itaque Volcānus arcessītus est ut mātrem, quam dēligāverat, solveret; sed ille īrātus quod dē caelō erat praecipitātus, sē mātrem nullam habēre dīxit. Līber pater autem, cum eum ēbrium reddidisset, in concilium deōrum adductum, Iūnōnem līberāre coēgit.
[Image: DAEDALUS ET ĪCARUS.]
Daedalus cum iamdiū rēgem Mīnōem, ā quō in cūstōdiā tenēbātur, effugere vellet, pennās sibi et fīliō Īcarō cērā aptāvit, quibus, ut volucrēs, ē rēgis fīnibus possent effugere. Hīs ad umerōs affīxīs, Daedalus Īcarum monuit nē sōlī dum volat appropinquāret. Īcarus tamen, quī praeceptīs parentis obtemperāre nequīvit, altius Daedalō sē pennīs ērēxit. Pennae igitur, cērā sōlis radiīs liquefactā, ex umerīs dēcidērunt; ipse quoque Īcarus in īnsulam prōnus dēcidit, quae ab ēius nōmine Īcaria est appellāta. Daedalus autem, sepultō fīliō, in Siciliam effūgit.
Mycilō cuīdam, cum quiētī sē dedisset, Herculēs vīsus est appārēre atque eum ut patriam relinqueret monēre. Quae eum facere extimēsceret, quia lēx patriam dēserere atque in aliam trānsīre cīvitātem vetāret, rūrsus ab eōdem admonitus est. Nōn sine timōre igitur penātēs suōs dēstituit, ideōque in iūdicium pūblicum est dēvocātus. Iūdicibus calculī albī āc nigrī datī sunt, ut ātrīs damnārent, absolverent candidīs. Namque ut dīcit Ovidius:–
Mōs erat antīquīs niveīs ātrīsque lapillīs,Hīs damnāre reōs, illīs absolvere culpā.
Itaque Mycilus, cum nē capitis damnārētur timēret, Herculem invocāvit ut labōrantī sibi, quia ēius iūssīs obtemperāsset, ferret auxilium. Cūius precēs nōn incassum sunt mīssae. Nam cum calculī mōre patriae ex urnā essent dēductī, omnēs appāruērunt in colōrem album conversī.
Tyrrhēnus, Herculis fīlius, tubam prīmus hāc ratiōne invēnit: cum carne hūmānā comitēs ēius vescerentur, omnēs ēius regiōnis incolae ob crūdēlitātem eōrum diffūgērunt. Tunc ille, cum ex societāte suōrum discēssisset, conchā perforātā, omnēs, ut būcinātor, convocāvit, fidemque dedit sē nēminem posteā ēsūrum, sed sī quis mortuus esset, sepultūrae datūrum. Et hodiē igitur Rōmānī, sī quis vītā dēcēssit, amīcōs convocant, et tubicinēs cantant, tēstandī grātiā eum neque venēnō neque ferrō interiisse.
Cerēs Triptolemum, alumnum suum, frūgēs docuit serere, quī cum sēvisset et sūs, quod sēverat, effōdisset, suem comprehendit, et ad āram Cereris, ut immolāret, addūxit. Prīmō tamen, ut dēmōnstrāret cūr immolārētur sūs, frūgēs quās effōderat super caput ēius posuit, deinde mactāvit. Unde et apud nōs molam salsam super hostiās impōnendī mōs est ortus.
Autolycus Mercurī erat fīlius, cuī pater ōlim concēssit ut omnium fūrācissimus esset, in fūrtō tamen numquam dēprehenderētur, sed ut quicquid subripuisset in quamcumque vellet effigiem mūtāre posset, ex albō in nigrum, vel ex nigrō in album. Is Sīsyphī pecus assiduē fūrābātur, nec ab eō dēprehendī potuit. Tandem Sīsyphus, quī fūrtum eum sibi facere sentīret, quod illīus pecoris augēbātur numerus, suus in diēs minuēbātur, ut eum dēprehenderet in pecorum ungulīs notam imposuit. Haec cum solitō mōre fūrātus esset Autolycus, Sīsyphus ad eum vēnit, et pecora sua ex ungulīs āgnita domum redūxit.
Thetis cum scīret Achillem fīlium suum, sī ad Trōiam expūgnandam iisset, peritūrum, eum in īnsulam Scȳrum rēgī Lycomēdī commendāvit. Quem ille inter virginēs fīliās, mūtātō nōmine, habitū fēmineō servābat. Achīvī autem cum intellēxissent ibi eum occultārī, ad rēgem Lycomēdem ōrātōrēs mīsērunt, quī rogārent ut Achillem adiūtōrem Danaīs mitteret. Rēx cum apud sē esse negāvisset, potestātem eīs fēcit, ut in rēgiā quaererent; quī cum intellegere nōn possent quis eārum esset Achillēs, hōc iniērunt cōnsilium. Ulixēs, mūneribus fēmineīs in rēgiae vestibulō expositīs, inter quae clipeus et hasta erant, subitō tubicinem iūssit canere, armōrumque crepitum et clāmōrem fierī. Quō audītō, Achillēs hostem adesse ratus, vestem muliebrem abscidit, clipeumque et hastam arripuit. Quō modō āgnitus est, operāsque suās Achīvīs prōmīsit.
Lāomedōn, cum Īlium conderet, Apollinem et Neptūnum ōrāvit ut operam sibi ad exstrūendum mūrum darent. Quibus perfectīs, pactum aurum Lāomedōn negāvit. Neptūnus igitur, perfidiā rēgis offēnsus, in agrōs ēius mare ita mīsit ut omnēs frūctūs obrueret; cētum quoque mīsit quī Trōiam vexāret. Quam ob causam rēx ad Apollinem mīsit cōnsultum. Apollō īrātus ita respondit: si Hēsionē fīlia ēius cētō trādita esset, fīnem pēstilentiae futūrum. Quā līberātā ab Hercule, rūrsus in fraude cōgnitus est Lāomedōn; equōs enim, quōs ob salūtem virginis pactus erat, eī abnegāvit. Herculēs igitur īrā incēnsus Īlium expūgnāvit.
Minerva ex osse tībiās prīma fēcit, quibus cum in convīviō deōrum cecinisset, ēiusque īnflātās buccās deī omnēs irrīsissent, illa ad fontem sē contulit, faciem suam speculātūra, et, cum turpem adiūdicāsset buccārum īnflātum, tībiās abiēcit et imprecāta est, ut quisquis eās sustulisset, gravī afficerētur suppliciō. Quibus repertīs Marsyās satyrus Apollinem dē cantibus in certāmen prōvocāvit. Midam rēgem sibi iūdicem dēligunt; quem Apollō, quod nōn rēctē iūdicāsset, asinī auribus dēprāvāvit. Marsyās, quod deō cēdendum nōn putāvisset, suspēnsus āc cute nūdātus est. Midās autem aurēs suās tōnsōrī tantum ostendit, affīrmāvitque sē eum, sī dēfōrmitātem cēlāvisset, participem rēgnī suī factūrum. Itaque tōnsor aurēs abscīsās in dēfossā terrā operuit. Posteā in eōdem locō calamus nātus est, unde pāstor quīdam sibi tībiam fēcit, quae cum percutiēbātur canēns, "Midās rēx," inquit, "aurēs asinīnās habet."