Constare animalium corpora ex calidi, frigidi, sicci, humidique mixtura, nec esse horum omnium parem in temperatura portionem, demonstratum antiquis abunde est, tum philosophorum, tum medicorum praecipuis. Diximus autem & nos de iis, ea quae probabilia sunt uisa alio opere. In quo de iis, quae Hyppocrates constituit elementis, egimus. Hoc opere, quod illi proxime succedit, omnium temperamentorum differentias, quot hae, qualesque sint, siue generatim quis, siue membratim diuidat, inuenire docebo. Sumamque ab ipsa nominum interpretatione principium. Cum nanque ex calidi, frigidi, sicci, & humidi, temperatura conflari corpora dicunt, de iis, quae summo gradu sic se habent, ipsis scilicet elementis, aëre, igni, aqua, terra, intelligendum aiunt. Cum uero animal, stirpemue calidam, humidam, frigidam, uel siccam esse, non item. Neque enim ullum animal, aut calidum in summo esse posse, ut est ignis, aut in summo humidum, sicut est aqua: pari modo nec frigidum, siccumue in summo. Sed ab eo quod in mixtura pollet, appellationem sortiri, uocantibus nobis id humidum, in quo maior est humiditatis portio, siccum, in quo siccitatis. Ita uero & calidum, in quo calidum frigido plus ualet, frigidum uero in quo frigidum calido praestat. Atque hic quidem nominum usus est. Nunc de temperamentis ipsis agendum. Eorum igitur, qui tum medicorum, tum philosophorum maxime illustres fuere, plurimi sane opinati sunt humidum aliquod calidumque temperamentum ab humido & frigido diuersum esse. Ac tertium ab hiis siccum & frigidum, diuersum a sicco & calido. Nonnulli tamen eorum humidum simul ac frigidum temperamentum quoddam esse concedunt, atque etiam ab hoc alterum calidum siccumque. Non tamen aut humidum simul & calidum, aut frigidum pariter & siccum temperamentum esse. Neque enim posse aut humiditatem cum abundante calore, consistere, aut cum frigiditate siccitatem: quippe absumi a calido, cum superat, humiditatem. Itaque fieri, ut calidum simul & siccum corpus euadat, Eandem ubi imbecillus in corpore calor est, incoctam, imperfectamque manere, quo fieri, ut calido uincente, sequatur siccitas, frigido superante, humiditas. Atque hii quidem his rationibus nixi, duas tantum esse temperamentorum differentias opinantur. Qui uero ea quatuor autumant, bifariam his contradicunt. Alii statim id quod primum petunt negantes, nempe quod necesse sit humorem a calido superante digeri. Alii contra id quidem assentiuntur, sed alia ratione dissentiunt.Ac priores quidem calidi munus esse, ut calefaciat, asseuerant, frigidi ut refrigeret, sicuti rursus sicci, ut siccet, & humidi, ut humectet. Proinde corpora, quae calida siccaque natura sint, quemadmodum ignis, ea quatenus calida sunt, excalfacere, quatenus sicca siccare. Quae humida calidaque sunt, uelut calens aqua, haec non humectare modo, sed etiam calefacere posse, utraque qualitate hic quoque unum opus, idque proprium obtinente. Haudquaquam igitur concedere se, si quid calefaciat, idem protinus & siccare, immo si calori humiditas sit adiuncta, non calfacere modo, sed etiam humectare. Quemadmodum balneum dulcis aquae. Sin sicuti calidum, ita etiam siccum corpus sit, ueluti ignis, statim id tum calfacere, tum uero siccare. Non tamen id calori referendum acceptum, sed siccitati, quae simul est coniuncta. Admonent autem hoc loco nos de his, qui sub estiuo sole diutius sunt uersati, atque ita, ut credibile est arefacti, ac totum corpus siccum, squallidumque habent, intolerabiliterque sitiunt. Quippe remedium his expeditum, & facile dicunt, non utique si biberint, sed si calidae, & dulcis aquae balneo utantur, tanquam humiditate, siue ea cum frigore sit, siue cum calore, suum munus obire ualente. Quippe humectare ea quae contingat. Ad eundem modum & siccitatem semper aiunt siccare, boream enim qui siccus & frigidus sit uentus, omnia siccare ac refrigerare, idque esse dictum ab Homero, ut uero humentem desiccat protinus agrum autumni boreas. Pari modo & papaueris lachrymam, & alia sexcenta pharmaca siccare pariter & refrigerare. Itaque non esse necessarium, siquid frigidum est, idem protinus & humidum esse. Nec siquid calidum, idem statim & siccum. Neque igitur calidum temperamentum necessario esse siccum, immo posse aliquando in animalis temperamento calidum quidem plus ualere, quam frigidum, & humidum, quam siccum. Quin etiam tum generationem, tum alterationem, tum mutationem, ex contrariis in contraria fieri. Quis enim est, qui si dixerit album alteratum, demutatumque esse, propterea quod factum sit calidum, non sit ridiculus? Cum postulet ea oratio, non eam, quae est in calido & frigido, sed quae est in colore, oppositionem. Mutatur enim quod album est, in nigrum, & quod nigrum est, in album. Rursus quod calidum est, in frigidum, & quod frigidum est, in calidum. Ad eundem modum, & quod humidum est, in siccum, & quod siccum est, in humidum. Quippe si dicas alteratum corpus esse, propterea quod cum prius esset humidum, nunc sit album, uel cum prius esset siccum, nunc sit nigrum, parum compos mentis uidearis. Sin quod prius erat humidum, nunc factum esse siccum, aut quod prius erat nigrum, nunc effectum album, aut etiam ex calido frigidum, aut ex frigido calidum, utique sapere & conuenientia dicere censearis. Quod enim mutatur, quatenus mutatur, eatenus cedere in contrariumdebet. Siquidem fiebat hic, aut fit musicus, ex non musico dicimus: & grammaticus, ex non grammatico: & rhetor, ex non rhetore. Ex musico uero grammaticum, aut ex grammatico musicum, aut ex alio quod diuersi sit generis, fieri aliquid dicere, sane est absurdum. Potest enim qui prius erat grammaticus, nunc musicus esse, utique si musicen grammaticae adiecit, nec grammaticam abiecit. At qui siquid acquisiuit, priore etiam manente, cui non patet, non esse alteratum in eo quod manet? Ita non ex grammatico factus est musicus. Quippe nunc etiam grammaticus est, sed ex non musico, musicus. Non enim potest postquam musicus est factus, etiam non musicus manere. Cum igitur omnis mutatio, & ab contrariis, & ex contrariis fiat in contraria, manifestum est etiam humidum si quatenus humidum est, mutetur, tum ipsum siccatum iri, tum quod id siccet, siccum dicendum esse. Desinant igitur inquiunt dicere, non posse calidum, & humidum temperamentum esse. Quippe calidum simul & frigidum esse idem temperamentum, aut humidum, & siccum non potest. Cum fieri nequeat, ut in eodem corpore contrariae qualitates una consistant: humidum uero simul & calidum, praeterea frigidum simul ac siccum, profecto in eodem consistere possunt: sicuti tum ratio ipsa monstrauit, tum quae paulo supra proposita sunt exempla. Ac talis quidem est prioris propositarum partium oratio. Altera pars negat alienum a ratione esse, etiam si calidum efficacissimum e quatuor sit, ita ut non in frigidum modo, sed etiam in humidum agere possit: esse tamen temperamentum, quod calidum sit, & humidum, utique cum in primo statim animantis ortu humoris simul, calorisque copia in idem coeant. Ratio uero horum non illud efficit, quod nequeat aliquando in eodem corpore humidi plus esse, quam sicci, & calidi, quam frigidi. Sed quod sub eiusmodi statu durare perpetuo non possit. Quippe digesto semper per calidum humore, spatio etiam siccum corpus effici. Atque pro calido & humido, calidum siccumque reddi. Iam hoc ipsum quod calidum & siccum est redditum, procedente tempore frigidum siccumque fore: ubi enim omnem eiusmodi corporis humorem calor absumpsit, ipse quoque (inquiunt) marcescere incipit, destitutus scilicet alimento, quod ipsum accenderat. Neque igitur mirum putant tum inter initia, statim ut gignitur animal conuenire in idem, aut humidum plus sicco, aut calidum plus frigido, tum temporis processu, quod prius erat calidum & humidum, postea posse calidum esse & siccum, aeque ut postea quae sicca erat, calidaque temperies, ubi calor ipse extinctus est, frigidam siccamque euadere. Ergo esse quidem aliquod temperamentum, quod calidum sit & humidum, ac rursus aliud quod frigidum sit & siccum, ex istis confirmant: Non posse autem temperamentorum differentias plures esse, quam quatuor, ex hisdocere conantur. Cum enim quatuor statuuntur qualitates, quae in se agere inuicem patique possint. Nempe calor, frigus, siccitas, humiditas, oppositiones existere duas, alteram in qua calidum aduersatur frigido, alteram in qua humidum pugnat cum sicco. Eoque quatuor non amplius effici coniugationes. Quippe sex fieri, ex quatuor inter se copulatis, coniugia. Quorum duo subsistere non posse. Cum neque humidum pariter & siccum, nec calidum simul & frigidum dari corpus possit. Reliquas igitur esse quatuor temperamentorum coniugationes, duas humidas, & duas siccas. Atque has calore, frigoreque diuisas, haec sunt quae elegantissimi eorum, qui ante nos fuere, tum medicorum, tum philosophorum de his dixere. Quae uero mihi praetermisisse uidentur, nunc adiiciendum reor, unum igitur & primum id est, quod temperatam naturam, quae tamen non uirtute modo, sed etiam uiribus reliquis praestat, non aduerterunt. Immo tanquam nulla sit, prorsus omiserunt. Quanquam ne loqui quidem de reliquis aliquid sine hac potuerunt. Quippe quod uel in calida temperie calidum praeualeat frigido, uel in frigida temperie, frigidum praestet calido, id ne intellexisse quidem est, nisi prius ponatur eucratos siue temperata, neque enim alio quam ad hanc temperatam naturam sunt intenti cum sanitatis tuendae uictum inuestigant, calidius iusto corpus iubentes refrigerare, uel frigidius excalfacere, uel rursus humidius siccare, uel siccius humectare. Scilicet quo temperatum quendam mediocremque statum efficiant, id quod minus est ei, quod exuperat semper aequantes. Ergo quem assidue sectantur, & quo semper respicientes intemperatos status corrigunt, hunc ego quidem primum omnium statui censuerim. Hi uero tantum abest, ut eius uel meminerint, ut etiam totum praetereant. At non praeterimus inquiunt ex his aliqui. In calido enim & humido comprehenditur. Et quomodo non quinque esse in totum temperamenta dixistis: sed quatuor, si modo optimum non omisistis? Quippe duorum alterum, aut ex intemperatis statibus necesse est unum esse omissum, aut ipsum temperatum. Atque ego quidem ex his, quae statuunt, temperatum ipsis praetermissum certo scio: ubi enim calidum & siccum, uel frigidum & humidum, uel aliud quoduis temperamentum nominant, non utique summas a nobis intelligi qualitates postulant. Immo ex iis, quae superant fieri appellationes uolunt. Quod si temperatum statum omitti nolunt, certe reliquorum aliquem omisisse conuincentur. Sit enim sicut ipsi uolunt, temperatus status, is qui calidus est, & humidus. Omissus igitur illis plane est, is qui frigido intemperamento aduersetur, & sicco. Nempe in quo humidum pollet & calidum. At idem inquiunt is est. At qui fieri potest, ut simul exuperet calidum, & nonexuperet? & superetur frigidum, & non superetur? Si enim temperatus status est, neutrum alterum immodice exuperat. Sin intemperatus, necesse est exuperet altera oppositionum pars. At hoc ipsum inquiunt temperati status proprium est, ut in eo calidum praestet frigido, & humidum sicco. Quippe si frigidum modice quidem uincat, non esse commodum temperamentum. Sin amplius exuperet, iam utique morbum existere: aeque ut si uehementer exuperet, mortem. Ad eundem modum de sicco iudicandum. In principio quidem existere intemperiem. Si amplius augeatur, aegritudinem, si plurimum exuperet, mortem. Ceu uero de calido & humido non idem sit iudicium. Quis enim non dicat, ubi uel calidum frigido, uel humidum sicco paulo quidem plus ualet, intemperiem ita fieri, ubi ampliter exuperat, morbum, ubi plurimum, mortem? Si quidem eadem est utrobique ratio. Alioqui nec qui calidi humidique immodice status sunt, eos uitio demus: nec qui calidi morbi cum humore immodico consistunt, eos esse morbos fateamur. Huic sententiae aduersantes quidam Attalensis Athenei sectatores, negant aut calidum humidumque statum uitio dandum, aut morbum ullum inueniri, qui calidus sit & humidus. Sed omnino qui uel calidus sit & siccus, ut febris, uel frigidus & humidus, ut aqua intercus, uel frigidus & siccus, ut melancolia. Faciunt hic & de anni temporibus mentionem. Quorum hiemem frigidam esse atque humidam dicunt. Estatem calidam & siccam. Autumnum frigidum & siccum. Ver autem tum temperatum, tum uero calidum humidumque appellant. Ad eundem modum, & ex aetatibus puerilem quidem temperatam esse, tum uero calidam humidamque: porro indicare autumant eorum temperiem ex naturalibus actionibus, quae illa aetate maxime sint firmae. Sed & mortem aiunt animantium corpora ad frigidum siccumque perducere, Quippe mortuos Graece ἀλίβαντας, uocari, quasi nihil humecti in se habentes. Vtpote tum caloris abitione eo exhaustos tum frigore rigentes. Quod si, inquiunt, mors talis est naturae, certe uita, cum sit illi contraria, calida est & humida. At uero si uita calidum quiddam atque humidum est, omnino quod illi simillimum temperamentum est, id optimum necessario est. Quod si est, neminem latere, idem quoque temperatissimum esse. Sic in idem recidere calidum humidumque statum, cum temperato, nec aliud esse temperatum, siue eucraton statum, quam caliditatem simul & humiditatem pollentes. Atque Athenei quidem sequatium hae sunt rationes, uideturque & Aristotelis philosophi, & post eum Theophrasti, & Stoicorum eadem esse quodamodo sententia. Ita testium quoque numero nos territant. Ego uero quemadmodum Aristoteles de calidahumidaque temperie senserit, in progressu si res postulet, fortasse explicabo, uidentur enim eum non recte accipere. Nunc id agam, ut eos qui sic sentiunt, in quo seipsos fallant, doceam. Mox rem totam in unum coactam caput demonstrem. Cum enim calidum, & humidum, atque etiam eucraton existimant uer esse, hic se manifeste decipiunt. Nam neque humidum est sicut hiems, neque calidum sicut aestas, quare neutrum immodice. Cum tamen ipsis autoribus excessum quendam indicet quoduis talium nominum. Bifariam autem sunt decepti, primum quidem quod in quatuor anni temporibus, quartam temperamentorum coniugationem inuentam omnino uolunt. Deinde quod id ea ratione concludunt, quod sit hieme quidem calidius, aestate uero humidius, uerum nec quartam in temporibus anni statuere temperamenti coniugationem est necesse, nisi etiam talis appareret, & contulisse id cum temporibus vtrinque positis, non magis id humidum & calidum, quam frigidum probat & siccum. Si enim calidum humidumque excessus cuiusdam nomina sunt, non potest, nec ipsis quidem autoribus, uerum esse quod uer in omnibus mediocre sit. Si autem eo quod aestate humidius est, hieme uero calidius, idcirco humidum est & calidum. Quid causae est, quo minus frigidum id siccumque putes, propterea quod aestate est frigidius, & hieme siccius? uel quam sibi facit sortitionem, ut unam parte oppositionis ab hieme, alteram ab aestate accipiat. Quippe cum ab utroque in utraque oppositionum parte dissideat, non ex dimidio collationem, sed ex toto habere debebat. Atqui si ita fiat contraria illi inesse dicemus. Nam calidum erit & siccum, si conferatur cum hieme, frigidum & humidum, si cum aestate. Ex neutra igitur collatione, si modo integra est, calidum & humidum erit. Sed si illis licet ex utraque oppositione sumpto dimidio, calidum id humidumque asserere, nobis quoque ad alterum dimidium transire, atque id frigidum & siccum dicere, quidni licebit. Scilicet siccum, ut ad hiemem, frigidum, ut ad aestatem. Omnia igitur hac ratione uer erit, humidum, siccum, calidum frigidum. Atqui illorum ipsorum sententia, non possunt quatuor qualitates in vna eademque re pollere. Ergo neque aestati, neque hiemi uer comparare est aequum. Sed potius ipsum per se estimare. Neque enim hiemem ipsam ea de causa humidam esse, & frigidam dicimus, quod reliquis temporibus humidior frigidiorque sit. Immo id illi alia quoque ratione accidit. Sed quod humiditas in ea superet siccitatem, & frigiditas calorem, propterea frigida dicitur, atque humida. Ad eundem modum & aestas, quum in ea humor uincitur a sicco, & frigiduma calido, ipsa quoque calida dicitur & sicca. Siquidem aequum censeo quatuor anni temporum quodlibet ex suapte estimatum natura, non ex alterius comparatione calidum, frigidum, humidum, siccum ue nominari debere. Quin etiam si ad hanc formulam estimes, apparebit tibi uer esse omnis excessus plane in medio. Cum neque sicut in hieme plus ualeat in eo frigidum quam calidum. neque sicut in aestate, minus. Ad eundem modum siccitatis humiditatisque aequabilitatem in eo spectes. Neque scilicet in eo sicut in aestate praeualente sicco, neque sicut in hieme, exuperante humido. Proinde recte ab Hyppocrate est dictum: uer esse saluberrimum, ac minime morbis, qui mortem afferant, obnoxium. Est & autumnus ut quam aestas minus calidus, sic utique quam hiems minus frigidus. Quare hac ratione nec calidus absoluto sermone est, nec frigidus. Quippe cum ambo sit, ac neutrum ad summum. Caeterum alterum in eo est incommodum. Quod etiam Hyppocratis illa sententia significauit: Cum eodem die modo frigus nos afficit, modo calor urget, autumnales expectandi morbi sunt. Atque ea res est, quae maxime autumnum morbiferum facit, inequalis ipsa temperies. Itaque non recte frigidus, siccusque dicitur. Non enim frigidus est, si ipse per se spectetur, quod tamen hiems est. Sed ubi cum aestate confertur, utique illa frigidior: sed nec aequabiliter temperatus, sicut uer. Immo in hoc maxime ab illo tempore dissidet, quod mediam temperiem & equalitatem perpetuo parem non seruat. Quippe meridie multo est calidior, quam mane aut uesperi. Nec in humido & sicco medium omnino statum optinet, quemadmodum & uer. Sed ad siccius deuergit. Ab aestate uero etiam in hoc uincitur. Non tamen tanto interuallo, quanto in calore. Ergo patere arbitror, nec autumnum absoluto sermone, & citra exceptionem frigidum & siccum, sicut illis placet, dicendum esse. Cum neutrum ad summum sit, sed uincat in eo siccitas humiditatem. Quare ratione merito siccus appelletur. In calore uero & frigore, mixtum quiddam ex ambobus, & inequale statuatur. Proinde si quatuor temperamentorum coniugationes in quatuor anni tempora distribui uolunt, sciant se non solum ueri, calidum, humidumque statum male assignasse, sed etiam autumno frigidum & siccum. Quanquam si hunc quoque concedamus frigidum & siccum esse, non erit statim necesse uer humidum calidumque esse. Non enim si quatuor intemperature coniugationes in totum sunt, iam omnes eas in quatuor anni tempora dispensari necessum est. Sed si quis hoc in mundo est ordo, ac prout melius est, non prout peius omnia sunt disposita, probabilius sit plura quidem ex anni temporibus temperata esse facta, unum uero, si modo aliquod, intemperatum, hi uero contra ostendere conantur, nullumeorum esse temperatum. Sed necessario in ipsis exuperare alias calidum, alias frigidum. Et nunc si ita fors tulit, siccum, nunc humidum. Ego uero tantum abest, ut aut uer, aut si quid temperatum est calidum atque humidum dicam, ut quod plane contrarium est, id affirmem, omnium aeris temperamentorum pessimum id esse, quod humidum est & calidum. Quod sane temperamentum, in quatuor anni temporibus inuenire nequeas. In graui & pestilenti aeris statu, interdum incidit, ueluti quodam loco Hyppocrates commemorat his uerbis: pluebat per aestum imber largus assidue. Id nanque est humidi & calidi status proprium, ut in aestu assidue pluat. Quod si uel tantum aestus sit, quemadmodum in naturaliter se habente aestate, uel pluat. Sed in frigore, ueluti hieme solet, fieri nequit, ut is status calidus sit & humidus. An igitur sine morbis erat aestas illa, in qua pluisse dicit in caloribus assidue largum imbrem? Atqui carbunculos in ea fuisse narrat, putrescentibus scilicet in corpore excrementis, ac saniem quandam, quae calida humidaque immodice fuerat gignentibus. Intelliges id ex ipsa dictione, si totam tibi ascripsero ea sic habet: Erant in cranone carbunculi estiui, pluerat per estum largo imbri, idque assidue. Acciderant autem magis austro. Ac suberat quidem sub cute sanies, quae conclusa incaluit, ac pruritum excitauit. mox pusule ueluti ambustis sunt obortae, urique sub cute sunt uisae: uerum hic minus utpote uno tantum e quatuor temporibus mutato, malum fuit. Quod si duo, tria ue sint mutata, aut etiam totus annus calidus, humidusque fuerit, necesse est, magna pestilentia succedat. Cuiusmodi in tertio epidemion, id est, grassantium publice morborum narrat. Apponam autem primum, quae de temporum intempestiuo statu scripsit: deinde de hominum, quae subsecuta est corruptela. Aduertas autem animum in omnibus uelim, estimesque primum cuiusmodi res sit calida, humidaque temperies, quanque ueri quae temperata res est dissimile: deinde quam necessario in ea omnia putrescant. Incipit igitur Hyppocratis narratio in hunc modum: Annus Austrinus pluuius a uentis in totum silens, deinde totius status particularem rationem subiicit, crebros imbres in calido & austrino statu fuisse scribens. Mox uniuersum sermonem in unam summam conferens. Cum fuisset, inquit, totus annus austrinus humidus, & mollis, haec & haec inciderunt, quae utique omnia in hoc libro scripsisse sit longum, licet autem cui libuerit in tertio epidemion membratim ea legere, ac in unum caput omnia redacta uidere: nempe putredinem maximam. Cuius etiam ipsius Hyppocrates non raro nominatim meminit. Alias sic scribens: Erat autem & fluxio ipsa collecta, haud similis puri. Sed alia quaedam putredo ac fluxio multa uariaque. Alias sic: Et in pudendis carbunculi aestiui, tum alia quae putredines appellantur. Et quod exhac putredine multis quidem brachium, & cubitus totus deciderit: multis femur uel sura est nudata, totusque pes. Quin etiam magni ossium carnium, neruorum, articulorumque prolapsus inciderunt. Denique nullum ex affectibus, quos scripsit, inuenias, qui soboles putredinis non sit. Quippe cum nec a sicco putrefieri quicquam sit aptum, nec a frigido. Intelligas id si carnes & reliqua quaecunque asseruari ab hominibus solent, obserues haec sale, haec muria, haec aceto, haec alio quopiam ex iis, quae siccant, commode praeparari. Deprehendas & Borea, qui siccus natura & frigidus uentus est, omnia quam diutissime imputria durare. Contra putrescere facillime Austrino statu. Est enim is uentus calidus & humidus. Adeo nos totum contra, quam hi, qui calidum & humidum uer autumant decernimus. Cum neque tale sit, neque si esset, utique salubre esset, aut sanitati accommodum: hi autem & tale esse uolunt, & propterea etiam salutiferum scilicet utrobique peccantes, tum in hiis quae sensu percipere tum quae ratione est intelligere. Cum sensu id manifeste liceat plane temperatum aduertere. Nec minus ratione illud inuenire, quod propterea est aptum sanitati, quod e quatuor nulla in eo qualitatum exuperet. Quod si uel caliditas eius frigiditatem multo excederet, uel humiditas siccitatem, ut uariis putredinibus obnoxium. Sic omnium anni temporum morbis esset maxime oportunum. Nunc quatuor qualitatum mixtionis aequalitas, & mediae temperaturae eius, & salubritatis sunt causae. Quid igitur medicis, ac philosophis quibusdam persuasit, ut calidum humidumque uer esse iudicarent? Nempe quod quatuor temperamentorum coniugia quatuor anni temporibus adaptare uoluerunt. Porro id inde accidit, quod primum omnium temperamentorum, id est, medium ipsum praetermiserunt. Quin etiam uictuum, medicamentorum, omnium denique rerum differentias, in has quatuor coniugationes reducunt, ex quo manifestum est, quantopere parum rectae, fallacesque de hominis natura rationes, medicationibus obsint. Satiusque erat duorum alterum, aut prorsus eiusmodi rationes non attigisse: sed totum experientiae concedere, aut prius in logica speculatione exercitatum fuisse. Quippe qui nec experientiae est attentus, & naturalia theoremata aggreditur, priusque rationem, qua haec inueniat conuenienter exercuit, necesse est in eiusmodi cauilla sit perductus, ac de euidentibus, ceu is, qui sensu careat, disputet. Tum Aristotelem testem aduocet, male scilicet accipiendo ea quae praecipit. Hic enim calidum, frigidum, humidum, & siccum, multipliciter dici nouit. Illi non quasi multipliciter, sed quasi ad eundem perpetuo modum dici uelit, accipiunt. Quin etiam is quod aliquid suo & naturali calore, aut alieno, & acquisititio calidum sit, non esse idem indicauit. Illi hoc quoque perperam accipiunt. Ad haec Aristoteles,itemque Theophrastus, quo respicientes temperatam intemperatam ue naturam esse, iudicare oporteat, diligenter prodiderunt. Illi ne id quidem intelligunt. Sed cum hos audiunt animal calidum humidumque dicere, aut puelli temperiem humidam, calidamque esse, nec quemadmodum ea dicta sint, intelligunt, & stupidi ad quatuor anni tempora rationem transferunt. Ceu uero idem sit, ac non longo interuallo dissidens propriam alicuius temperiem humidam, calidamque esse, aut circundati nobis aeris. Neque enim aut idem est, aut similiter dicitur animalis temperies calida & humida, sicut aeris temperamentum calidum dicitur & humidum. Quae igitur sit omnium horum occasio iam dicam, clareque ostendam, his praesertim, qui intenti esse uolunt, exiguum errorem in iis, quae inter initia logicae speculationis traduntur, maximorum errorum occasionem fieri, fortasseque omnibus, quae uel in cunctis artibus, uel in uitae actionibus perperam geruntur, sophismata succedunt. Atque haec quidem sophismata illi uitio succedunt, quod utique non recte definitum est de calidi significationibus. Sed duobus tantum modis dici id putatum. Quorum altero significetur, quod syncerum immixtum & simplex est. Altero, quod in mixtione cum suo contrario, id superat. Quod autem & alteram temperiem cum altera conferentes, subinde alteram earum calidam pro eo, quod est calidiorem pronunciamus, id non meminerunt. Atqui ad eum modum animantia ueteribus calida & humida sunt dicta. Non proprie temperaturae gratia, & sermone absoluto. Immo ad stirpes, & demortua collata. Quippe demortuis & stirpibus, animantia calidiora, humidioraque sunt. Quin etiam ex animantibus ipsis speciatim inter se collatis, canis siccior est, homo humidior. At si formicae uel api canem conferas, illas sicciores, hunc humidiorem inuenies. Ita idem animans praeut homo siccum, praeut apicula humidum fuerit. Rursus ad hominem collatum calidum, ad leonem frigidum erit. Nec mirum, si ad aliud atque aliud comparatum, contraria simul dici de se patitur. Neque id alienum est, si idem corpus simul calidum, frigidumque dixeris. Nisi ad idem conferens sic dixeris. Quod enim incommodum, si eundem hominem dextrum, sinistrumque dicas? nisi ad eundem conferens ita dicas? Cum ad alterum dextrum esse, ad alterum sinistrum, nihil sit absoni. Sic igitur & canis humidus pariter & siccus, praeterea calidus simul & frigidus est, non tamen ad idem collatus. Quippe ad hominem si conferas, siccus est, ad formicam, humidus. Rursus hominis respectu calidus est, leonis frigidus. Quin etiam calidus est, ut uiuens, cum mortuus non amplius sit calidus. Non calidus, ut ad alterum (si ita uis) canem comparatus. Atque haec quidem omnia per collationem inter se dicuntur. Quae uero ut inanimantium genere conferuntur. Alia ratione, sicuti etiam quaecunque in aliqua animalium specie. Canis nanque ad formicam & apim est humidus, in animantium genere est siccus. Rursus ipsorum speciatim canum, hic siccus, ille humidus, alius (ut fas est cani) temperatus. Ac dictum quidem a nobis est, in secundo de pulsuum agnitione de tali nominum usu diffusissime. Necesse tamen uidetur nunc quoque summatim aliquid, quod ad rem propositam sit utile, dicendum. Quod absoluto sermone, nec ad aliud ullum collatum, siccum uocatur, id in solis elementis est, igni, terraque. Sicut humidum in aqua & aere. Ad eundem modum & de calido, frigidoque sentiendum. Nullum enim caeterorum corporum prorsus calidum frigidum ue est, sed sola elementa, quicquid praeter haec ceperis, ex his mixtis constat. Eoque secundo significationum genere, calidum, frigidum ue est, non absoluta ratione, ueluti syncerum, & a mixtione alienum. Immo ueluti uel calidum largius, frigidum partius, uel frigidum largius, calidum partius sit sortitum reliquorum quiduis calidum, frigidum ue dicitur. Ac duo quidem significata calidi, frigidi, humidi, & sicci, haec sunt: alterum absoluto sermone loquentium, mixtura carens, & syncerum: alterum ex contrariis quidem mixtis constans, caeterum ex pollentis in mixtura nomine appellatum. Hoc genere sanguis, pituita, adeps, uinum, oleum, mel, quicquid his simile est, humidum dicitur. Os, cartilago, unguis, ungula, cornu, pilus, lignum, harena, later, minorem portionem humidi sunt sortita, maiorem sicci. Eoque eiusmodi omnia sicca dicuntur. Formica uero sicca est, & uermis humidus: scilicet ut sunt animalia. Rursus inter ipsos uermes, alius siccus, alius humidus. Idque uel absolute loquendo, ut uermis, uel alteri cuipiam uermi comparatus. Caeterum hoc ipsum quod dicimus, ut uermis siccus, ut homo calidus, ut canis frigidus: nisi quis recte accipiat, & prius intelligit quid sibi uelit, necesse est omnem sermonem confundat. Est autem recte accipere, id quod in secundo de pulsibus agnoscendis dicitur, unumquodque secundum genus, uel speciem non modo calidum, frigidum, humidum, siccum ue: sed etiam magnum, paruum, celere, tardum, aliaque id genus tunc nominari, cum supra mediocre, mediumque sit. Verbi gratia, animal calidum cum supra medium temperie sit animal, equum calidum cum supra medium temperie sit equum. Porro in quoque genere specie ue media sunt ea, quae Graece symmetra dicuntur. Quippe quae a summis in eo genere & specie finibus aequaliter distant. Ac genus quidem est animal: species equus, bos, canis. Medium temperie in toto animalium genere, homo est. Id enim in sequentibus demonstrabitur. Medium uero, ut in hominum specie est, quem Graeceeusarcon uocant, Latine, puto, quadratum. Is porro est, quem nec gracilem dicere, nec crassum possis: sed nec calidum, nec frigidum, nec alio quouis nomine ex iis, quae excessum defectum ue indicant appellare. Quisquis super hunc fuerit, is prorsus calidior, frigidior, humidior, sicciorue est. Nominatur autem talis partim absoluto sermone, partim non absoluto. Absolute quidem loquenti, quoniam calidus, frigidus, siccus, humidus ue esse, minime uni alicui priuatim collatus dicitur. Ita enim canis absoluto quidem sermone, prout uidelicet cuipiam opinio est, animal siccum dicitur. Non utique alicui comparatus, uerbi gratia formicae. Non absoluto uero, una quidem ratione, quod scilicet symmetro, id est, coequali, & medio totius speciei comparatur. Altera uero, quod cum eo quod inter omnia animalia coequale, & media temperie est, quicquid id statuas, confertur. Ergo iam palam fit, quod unumquodque eorum, quae sic dicuntur, nos id uel uni cuicunque comparantes, calidum, frigidum, humidum ue, aut siccum, ut ad illud dicimus, uel in quocunque genere specie ue sit dictum, ad eius medium referentes. In specie quidem, ut equo, cane, boue, platano, cupresso, ficu. Genere uero, ut animali, uel planta, his accedit & tertium significatum, eorum scilicet, quae absoluto sermone dicuntur, quae impermixtas summasque habere qualitates diximus ac elementa uocari. Quin etiam qualitates ipsas est quando corporibus iis, quae affecta qualitate sunt similiter appellamus. Verum de hoc mox agetur. Sed ad rem propositam, cum qualitate affecta corpora trifariam dicantur, consyderandum arbitror in quaque dictione, quemadmodum utamur appellationibus, utrum ne ut simplex aliquid & immixtum iudicantes, an ueluti ad symmetron eiusdem generis, uel speciei conferentes, an ueluti ad rem quamlibet, sicut cum os siccum dicimus, aut frigidum, absoluto ita sermone nominantes, non adiecto leonis, canis, aut hominis. Palam nanque est, quod ad uniuersam naturam omnium quae sunt in mundo corporum respicientes aliquid concipimus medium, cum quo conferentes, ipsum siccum dicimus. At si quis leonis, uel canis, uel hominis os siccum esse dicit, liquet hunc rursus ei quod in ipsis animalium ossibus medium est id comparare. Estque quoniam uniuersorum animalium, aliis magis, aliis minus sicca ossa sunt hic quoque os aliquod in aliquo animalium genere intelligendum, quod media temperie sit, uerbi causa hominis, atque huic reliqua collata, alia humida, alia sicca appellanda. Iam in ipsis hominibus alius os siccum, alius humidum habere dicetur, utique ei, qui medius est, ut in hominibus collatus. Quod uero in omnibus quae sunt, quod medium inter extrema est, id symmetron, atque in illo genere, uel specie temperatum sit, in omni mihi sermone subaudiendum perpetuoest, quanquam sit in dictione omissum. Atque cum haec quidem sic se habeant, ubi aliquis hanc, uel illam humidam, calidam ue temperiem affirmat, rogandus est quemadmodum dixerit, utrum ne hunc quempiam uni definito comparans Platoni uerbi gratia Theophrastum, an secundum genus quodlibet, speciem ue collationem faciens. Quippe uel ut hominem, uel ut animal, uel ut substantiam absolute, tertium enim significatum cuiusuis talium nominum, quod simplex esse impermixtumque diximus, id in mixtis substantiis non est. Sed in ipsis primis, quae etiam uocamus elementa. Ita cum quodque affectorum qualitate corporum trifariam dicat nobis ad propositam de temperamentis tractationem, duobus tantum est opus, ut qui uel ad unum quodlibet, uel ad medium eiusdem generis comparemus. Quoniam autem multa genera sunt, quemadmodum utique & indiuidua, poterit multis modis idem corpus, & calidum, & frigidum, & humidum, & siccum esse. Verum cum uni cuilibet comparatur admodum manifestum est contraria de eodem dicere licere. Veluti Dionem Theone quidem, & Mennone sicciorem Aristone, & Glaucone humidiorem. At cum ad medium eiusdem generis, uel speciei fit collatio, hic iam confundi, conturbarique, qui parum exercitati sunt, solent. Idem nanque homo humidus simul & calidus esse potest, sed non minus siccus & frigidus. Verum siccus quidem & frigidus ad mediocris temperamenti hominem collatus, humidus autem & calidus, ad aliud quoduis animal stirpem ue, aut substantiam comparatus, uerbi gratia ad animal, ut apem & formicam: ad stirpem, ut oleam, uel ficum, uel laurum. Ad aliam uero quampiam substantiam, quae nec animal sit, nec planta, ut lapidem, ferrum, uel aes. In his uero collationem, quae ad hominem fit, ad rem eiusdem speciei dixeris. Quae ad apem, uel formicam est, ad aliquid eiusdem generis. Simili modo quae ad stirpem fit quamlibet. Est enim supra animal stirpis genus, quemadmodum sane superioris, quam stirpium generis sunt lapis, ferrum, & aes: uocetur tamen pro docendi compendio ad omogenes, id est, rem eiusdem generis, omnis eiusmodi comparatio. Illud modo in ea determinantibus nobis quod ubi simpliciter substantia quaepiam eucratos, siue temperata dicitur, tum hac alia siccior, alia humidior, & alia frigidior, alia calidior, eo loco eam quae ex contrariis aequa prorsus inter se portione coeuntibus constet, eucraton, siue temperatam nominari. Quaecunque uero ab hac deficiunt, superantque aliquo ea superantis nomine uocari: ubi uero stirpem, animans ue ullum eucraton dicimus, nequaquam in ea dictione simpliciter contraria inter se comparamus. Sed ad naturam uel animalis, uel stirpis referimus. Ficum uerbigratia temperatam dicentes, cum talis sit, qualis maxime ficus esse natura debeat. Rursus canem, suem, equum, & hominem, cum eorum quisque pro sua natura optime se habeat: optime uero se habere aliquid pro sua natura ex ipsis functionibus intelligitur. Quippe animal, ac stirpem quamlibet, tum optime se habere dicimus, cum optime suam functionem obeunt. Ficus enim uirtus, bonitasque est, optimos, plurimosque ficos afferre. Ad eundem modum uitis, plurimas optimasque uuas pendere. Equi uero, quam uelocissime currere. Canis, ad uenationes quidem, & tutelam quam animosissimum, ad domesticos quam mitissimum esse. Haec igitur omnia, animalia dico & stirpes, optimam, mediamque habere in suo genere temperiem dicemus, non utique absoluto sermone, cum paritas exacta contrariorum in iis sit. Sed cum ea mediocritas, quae ad potestatem refertur, his adsit. Eiusmodi aliquid, & iustitiam esse dicimus, non quae pondere, & mensura. Sed quae eo quod pro dignitate conuenit aequalitatem explorat. Est igitur temperaturae aequalitas in omnibus temperatis animalibus, stirpibusque, non ea, quae ex pari elementorum commixtorum spectatur mole, sed quae tum animalis, tum stirpis naturae conuenit. Conuenit autem alias, ut humidum sicco, & frigidum calido praeponderet. Neque enim similem habere temperaturam debent, homo, leo, apis, & canis. Ergo ad quaerentem cuius sit temperamenti, homo, equus, bos, canis, aliud ue quodlibet, non est absoluto sermone respondendum. Non enim fieri potest, ut qui ad ea, quae multis modis sunt dicta, uno modo respondet, non coarguatur. Oportet igitur duorum alterum, aut omnes percensere differentias, aut percontatum prius, de qua rogauerit, illam solam dicere. Nam si ut in animalibus, cuius esset temperamenti rogabat, ad id quod medio est inter omnia animalia temperamento respicientes, respondere oportet. Si absolute, atque ut ad omnem substantiam. Sic iam contraria, quae sunt in eo comparare inter se oportet atque aestimare, haud quaquam ad actionem temperiem referentes, sed ad elementorum portiones, sin huic cuipiam singulatim comparans, rogabat, utique ad illud solum conferendo est respondendum. Iam minus etiam, si indiuiduorum cuiuslibet Dionis, uerbi gratia uel huius canis, rogemur, quae nam sit substantiae temperatura, est simplex danda responsio. Dabit enim hinc sophistis, ad calumniam occasio non parua. Nam si calidi esse temperamenti, & sicci Dionem dicat, facile licebit illis, partim hominem quemlibet, qui calidioris quam Dion sit, & siccioris temperamenti proponentibus, ut ad illum humidum, frigidumque Dionem dicere, partim aliud quoduis animans stirpemue, uerbi gratia leonem, aut canem, atque his humidiorem, ac frigidiorem asserere Dionem.Quisquis igitur nec ipse sese fallere, nec ab alio falli uolet, huic opus est ab his substantiis, quae simpliciter calidae, frigidae, humidae, siccae dicunt incipere, atque ita transire ad reliquas. Ac primum quidem illud ipsum in iis exploratum habere, ne has quidem tametsi maxime uidentur absoluto sermone dici, quo minus ad mediocre eiusdem generis comparentur effugere, ueluti enim canem medio temperamento esse omnium canum dicimus, cum pari spatio distat ab extremis, ita substantiam medio esse temperamento dicemus, cum pari modo ab extremis abest, quae scilicet & prima omnium sunt & elementa. Porro aberit pars modo ab extremis, cum ea continet aequaliter inter se mixta. Ergo quae supra citra ue hanc, temperies erit, eam calidam, frigidam, humidam, uel siccam dicemus, simul ei, quae media est, conferentes, simul contrariorum elementorum examen in ea facientes. Qua nimirum ratione simpliciter eam calidam, frigidam, humidam, siccam ue pronunciabimus: ubi uero cum medio temperamento conferimus, non simpliciter, sed quod ad mediocre eiusdem generis sic se habet. Porro genus earum substantia est, omnia enim sub hac, ut superiori sunt genere, tum animata, tum inanima. Estque haec hominis, canis, platani, ficus, aeris, ferri, aliorum denique omnium, commune genus. Sub ea uero sunt alia genera permulta. Animal quidem, auis, piscis: stirps arboris & herbae: auis, aquilae & corui: piscis, lupi & rombi. Simili modo oleae & ficus, genus est arbor: anagallidos & peoniae, herba. Iam haec ultima sunt genera, eoque species appellantur, coruus, rombus, ficus, anagallis, similiter homo & bos. Ac supernae quidem descendentibus, haec ultima sunt genera, proinde species dictae. Inferne uero ascendentibus, ab indiuiduis scilicet substantiis, prima sunt. Indicatumque alio opere est, merito omnia quae media sunt inter prima & indiuidua genera, simul genera & species a ueteribus nominari. Ergo cum definita significata iam sint, ac clare indicatum, quemadmodum tum absoluto, tum non absoluto sermone calidum, frigidum, humidum, siccum ue corpus aliquod pronunciandum sit, quaerendae nobis deinceps eorum sunt notae. Quanquam hic quoque decernere prius de nominibus oportet quae in habendo nobis sermone, necessario incident, simul explicare rem quandam, quae potestate iam monstrata prius est, non tamen ab omnibus, qui hos commentarios euoluent, facile saltem intelligi potest. Itaque de nominibus prius locutus, mox ad rem reuertar. Quod calidum, frigidum, humidum, siccum non unum aliquid simpliciter significent, ubi de corporibus dicuntur, prius est indicatum. Quod autem & solae ipsae in corporibus qualitates, citra corpora, quae eas suscipiunt, sic interim nominentur, id quidem, ut nondum est dictum, ita nunc dici est tempestiuum. Quemadmodum nomenalbi tum de colore enunciant, cum ita loquuntur, contrarius est albus color nigro, tum de corpore, quod colorem suscipit, cum scilicet oloris corpus album dicunt. Ita & calidi nomen, tum de qualitate affirmant ipsa, tanquam si caliditatem appellarent, tum uero de corpore quod caliditatem sustinet. Quippe caliditatem a corpore quod eam suscipit diuersam habere naturam, & propriam existimare oportet, ueluti in opere de elementis est indicatum. Et caliditas quidem qualitas est, eadem uero & calidum dicitur, ueluti & albedo album. Ipsum uero corpus calidum, unum hoc nomen tantummodo optinet, calidum, sicuti album. Nunquam tamen caliditas, uel albedo, corpus ipsum dicitur. Ad eundem modum siccum, frigidum, & humidum, nominantur tum ipsum corpus, tum qualitas. Non tamen corpus frigiditas, humiditas, uel siccitas appellatur, quemadmodum quae in eo est qualitas, haec cum sic se habeant, non alienum est, cum uel caliditatem, uel frigiditatem disputans quis profert, nullam exoriri captionem. Quod solae qualitates his indicentur nominibus. At calidum, frigidum ue cum dicitur, quando & qualitas ita, & quod eam suscipit, corpus nominatur, facile fit ei, qui redarguere studet, ut quod a loquente non significatur, id quo possit reprehendere, accipiat. Eiusmodi enim rem faciunt, qui sententiam illam, qua dicit Hyppocrates augescentia corpora plurimum habere innatum calidum, oppugnant. Neque enim esse corpus aliquod calidum, ipsum innatum animali calidum intelligentes, neque id quid sit usquam quaerentes, sed de sola qualitate, quam scilicet caliditatem appellamus nomen id dici praesumentes, sic dictum eius refellere parant. Et iam apparet, quod de homonymia distinguere, tametsi sit res parua, tamen in rerum usu non leuis experitur momenti, uerum cum hoc quoque abunde sit definitum, rursum id quod superest, repetamus. Cum humiditas, & siccitas, & caliditas, & frigiditas, syncerae quaedam, & impermixtae qualitates sunt, quaecunque has suscipere corpora ea calida, & frigida, sicca, & humida, prorsus exactaeque sunt. Atque haec mihi genitorum, & pereuntium elementa intellige. Reliqua corpora uel animalium, uel stirpium, uel inanimorum omnium, ueluti aeris, ferri, lapidum, lignorum, in medio primorum illorum collocata esse. Nullum enim aliorum uel ad summum calidum, uel ad summum frigidum, uel ad summum humidum, uel ad summum siccum est. Sed uel medium prorsus contrariorum, ita ut nihilo magis sit calidum, quam frigidum, aut humidum quam siccum, uel ad alterum contrariorum est propensum, ita ut magis sit calidum, quam frigidum, uel magis sit humidum quam siccum, ac siquidem medium plane sit in utroque contrariorum genere, ita ut non magis sit calidum quam frigidum, aut humidum quam siccum, eucraton id siue temperatum omnino dicetur. Sin alterum contrariorum superet, siue in altera oppositione,siue in utraque id sit, non etiam dicetur eucraton. Ac si calidum magis sit quam frigidum, quod magis est, id appellabitur. Idem statuendum de sicco, & humido. Ad eundem modum si frigidum magis sit, nominabitur frigidum. At si in utraque oppositione alterum superet, siue calidum una cum humido, siue calidum simul cum sicco, siue frigidum simul cum humido, siue frigidum una cum sicco, utique pro uincenti sortietur id corpus appellationem. Et has quidem quatuor intemperies, ut supra diximus, plurimi norunt, tum medici, tum philosophi. Reliquas quatuor, quae ex dimidio harum constitutae sunt, nescio quomodo derelinquunt, sicut etiam eam, quae prima omnium, optimaque est. Caeterum quod superante calido liceat nihilo magis humidam esse, quam siccam temperiem: quod utique ad hanc spectet coniugationem, id uel ex iis, quae iam dicta sunt, manifestum arbitror, facileque est etiam si nihil esset praedictum, id colligere. Concedentibus semel illud saltem, alteram esse temperiem humidam & calidam, alteram siccam & calidam. Si nanque necessarium omnino non est siccam esse, quae calida sit, sed licet eam & humidam esse, licebit utique & mediam esse: propior nanque siccae temperaturae media est, quam humida. Ad eundem modum est & frigida quaedam temperies altera, in qua nimirum frigidum pollet: hanc tamen nec humidam esse, nec siccam, est necesse. Sed potest inter has & media esse. Rursus enim hic quoque eandem afferes rationem. Nempe si necesse non est frigidam temperiem esse humidam: sed licet & siccam eam fieri manifestum est, mediam quoque esse posse. Quippe quae uicinior humidae est quam sicca. Ergo ueluti duae intemperies in altera oppositione sunt monstratae, altera calida tantum, altera frigida. Sic in altera oppositione duae aliae statuantur, altera sicca tantum, altera humida, mediocriter scilicet sese habentibus calido & frigido. Iterum nanque dicemus hic quoque, sicuti necesse non est, si qua temperies sicca est, hanc protinus calidam quoque esse. Sed fieri posse, ut etiam frigida sit, ita fieri potest, ut quaepiam nec calida sit nec frigida. Sed in hac quidem oppositione eucratos, siue temperata, in altera, sicca. Simili modo nec humidam temperiem necesse est calidam, frigidam ue esse. Sed eam mediam esse inter huius oppositionis extrema licet. Si igitur necesse non est, ut uel intemperiem, quae in calido est & frigido, sequatur ea quae est in altera oppositione intemperies, uel hanc, quae in illa, licebit aliquando & naturam, quae in caliditate & frigiditate temperata sit, uel siccam esse, uel humidam. Inuicemque quae in his temperata sit, uel calidam esse, uel frigidam, quare sunt & hae ab iis, quas priores tum medici, tum philosophi nobis tradiderunt quatuor diuersae intemperies. Medioque loco positae inter temperatoshabitus, & eos qui in utraque oppositione sunt intemperati. Qui nanque in summo est temperatus, is neutram oppositionem habet superantem. Qui uero aduersus huic est intemperatus, utramque habet uitiosam. Medium sortitur locum, qui in altera quidem est temperatus, in altera intemperatus, qui utique & ex dimidio eucratos, ex dimidio intemperatus cum sit, merito medius dici potest inter eum, qui ex toto est temperatus, & eum qui ex toto est intemperatus. Et si quidem haec sic se habent, sicut certe se habent, cur nouem dicere uniuersas temperamentorum differentias dubitemus. Temperatam quidem unam, non temperatas octo, quarum quatuor simplices sint, humida, sicca, calida, & frigida, quatuor compositae humida simul & calida, sicca pariter & calida, frigida simul & humida, frigida simul & sicca. In quolibet uero iam dictorum temperamentorum permagnus est excessus, defectusque modus non in iis modo quae simplicia sunt. Sed etiam in compositis. Idque tum in tota substantia. Tum uero in unoquoque genere. Si cui igitur agnoscendorum temperamentorum cura est, incipiat exercitationem oportet ab iis in quolibet genere naturis, quae temperatae, mediaeque sunt. Quippe cum si his alias comparet facile quod in quauis superet deficiat ue inuenerit. Ergo primum de iis, quae simpliciter loquentibus, temperata, intemperataque dicuntur, agendum, quae scilicet in omni generata substantia, non in solis animalibus & stirpibus disquirenda diximus. Porro hic quoque tantillum saltem distinguere de nominibus conueniet, quod calida temperies, alia iam energia, siue, ut loquuntur actu sit, alia potestate, tum quod potestate ea esse dicamus, quae quod dicuntur, id nondum sint: sed facile id fieri possint. Quoniam naturalem, ut id fiant facultatem sint adepta. Igitur primum de iis, quae actu calida, frigida, humida, & sicca sunt, disseramus, auspicati ab uniuersa substantia. Mox ad animalia & stirpes discensuri. Ita enim consummationem habebit, quod institutum nobis est. Quoniam igitur quod in omnium genere, maximeque in uniuersa substantia medium est, id ex mixtione extremorum conflatur, utique conueniet, ut tum noticia eius tum agnitio ex illis sumatur. Ac noticia quidem facillima est. Quippe a calidissimo omnium, quae sub sensum ueniunt, ueluti igni, aut quapiam aqua, quae ad summum sit feruens ad id, quod omnium, quae nobis apparent, est frigidissimum, ueluti glaciem, & niuem uenientes, aestimato interea interuallo, in medio ad unguem id diducimus. Sic enim symmetron, quod scilicet ab utroque extremorum pari abest spacio, intellectu comprehendemus. Quin etiam id nobis praeparare licet. Miscentibus aquae feruenti parem modum glaciei. Quod enim ex ambobus est mixtum pari interuallo ab utroque extremorum aberit, & eo quod urit, & eo quod frigore stupefacit. Non est igitur difficile ei, qui ita mixtum tetigerit, medium uniuersae substantiae in calidi frigidiqueoppositione habere, eiusque meminisse, atque alia omnia illi ueluti norme adaptata iudicare. Quin etiam si terram, quae sicca sit, uel cinerem, uel tale aliquid quod plane sit aridum, pari aquae modo imbueris, medium in sicci humidique oppositione effeceris. Ergo ne hic quidem difficile est ubi uisu pariter, tactuque eiusmodi corpus noueris memoriae id infigere, eoque ad humidorum, ac siccorum, quae deficiant, superent ue agnitionem pro norma, exemplarique uti. Porro corpus de quo iudicandum est, mediocriter calens est. Nam hoc ipsum humidi, siccique medium corpus si ad summum id calorem frigus ue sit perductum, falsam interim imaginationem excitabit, uidebiturque quam sit mediocre, aliquando humidius, aliquando siccius. Quippe si liberalius calefiat, liquatum iam, ac fluxile, humidioris substantiae phantasiam de se praebebit contra refrigeratum plus iusto, consistit, ac cogitur, immobileque redditur, & durum tangenti apparet. Vnde etiam falsam siccitatis imaginationem exhibet. Quod si ueluti humidi siccique parem modum habet, sic caloris, ac frigoris sit in medio, nec durum, nec molle tangenti apparebit id corpus. Atque tota quidem eiusmodi corpora per tota se miscendi, calidum, inquam, frigidum, siccum, & humidum, homini facultas non est. Terra enim aquae confusa, miscetur quidem (quatenus scilicet uideri cuipiam possit) atque ita tota toti contemperatur. Caeterum appositio exiguarum partium ea est, nequaquam totorum per tota mixtio. Sed ambo ea per tota miscere, dei, uel naturae est opus, magisque etiam si calidum, ac frigidum inter se tota per tota miscenda sint. Attamen appositionem eiusmodi efficere, ut sensum effugiant singula simplicium corporum, non solum naturae opus dei ue est. Sed etiam nostrum. Neque enim difficile est tali mixtione, lutum, quod medium sicci, humidique sit, moliri. Simili modo & quod calidi ac frigidi sit medium, uidebiturque tibi eiusmodi corpus in calore & frigore temperatum: immo etiam in duricie, mollicieque medio statu esse. Id autem genus est hominis cutis, utpote omnium extremorum calidi, frigidi, humidi, sicci uere media. Maximeque ea, quae est in manu, haec enim omnium sensibilium ueluti norma futura erat prudentissimo, nimirum animantium tactus instrumentum ab ipsa natura praeparata. Quo magis eam ab omnibus extremis calido inquam, frigido, sicco, & humido pari abesse interuallo oportuit. Iam utique & constat ex horum omnium equis portionibus, non compositis modo, sed etiam per totas se mixtis, quod nostrum plane nemo efficere potest: Sed est naturae opus. Quaecunque igitur partes cute sunt duriores, ueluti ossa cartilagines, cornua, pili, ungues, ligamenta, ungulae, calcaria, in his omnibus siccum praeualet. Quaecunque uero molliores sunt, sicuti sanguis, pituita, seuum, adeps, cerebrum, medulla tum spinalis, tum altera, in his humidiplus est, quam sicci. Quin etiam quanto siccissima omnium quae sunt in homine pars cutem siccitate superat, tanto rursus acute superatur, quod est humidissimum, porro uidetur nunc disceptatio nostra, ea quae utilissima sunt attingere, ac docere simul quod tum animalium, tum uero omnium corporum temperatissimus sit homo. Simul quod omnium, quae in eo sunt particularum cutis, quae intra manum habetur omnis excessus plane sit expers. Insistentes igitur hoc loco, estimemus quisnam sit optime temperatus homo, quem scilicet totius substantiae, uel potius tum hominum, tum reliquorum animalium medium, ueluti regulam & normam statuentes, reliquos omnes huic collatos calidos frigidos, humidos, siccos ue dicere oportet. Concurrant ergo oportet in hoc homine multae notae, quippe & cum uniuersa substantia collatus, medius apparere in ea debet, & magis etiam cum hominibus & bestiis. Ac medii quidem in uniuersa substantia, communes notae dictae iam sunt. Quae uero in animalium speciebus notantur, actionis perfectione quae cuique sit conueniens iudicantur. Conuenit autem homini, ut sit sapientissimus, cani, ut mitissimus pariter sit & fortissimus, leoni, ut tantum sit fortissimus. Sicuti oui, ut sit tantum mitissima. Iam uero quod corporis actiones consentientes esse animi moribus oporteat, tum Aristoteli in his, quae de partibus animalium scripsit, tum uero nobis alibi nihilominus est monstratum. Ac methodus quidem haec est. Exercitari uero, ut non in singulis modo animalium generibus, sed etiam in uniuersis medium in promptu quis noscat, id cuiuslibet hominis non est: sed diligentis imprimis, & qui per longam experientiam, & multam omnium particularium peritiam, inuenire medium queat. Quippe ad eundem modum plastae, pictores, statuarii, alii denique fictores, quae pulcherrima in omni specie sunt, tum pingunt, tum fingunt, ueluti hominem, equum, bouem, leonem formosissimum, ad id quod medium est in illa specie collineantes, laudantque homines quandam Polycleti statuam canonem appellatam. Inde adeo id nomen sortitum, quod partium inter se omnium competentiam ad unguem habeat: habet autem quem nunc quaerimus, plus aliquid, quam Canon ille. Quum non solum humoris ac siccitatis in medio consistat, is qui eusarcos, siue quadratus est homo: sed etiam optimam formationem sit adeptus. Quae fortasse bonam quatuor elementorum temperiem est comitata, fortasse diuiniorem aliquam superne originem habet. Caeterum prorsus eusarcon saltem esse eiusmodi hominem, id uero est necessarium. Quippe mediocritas in carne, ex mediocritate temperamenti prouenit: protinus autem adsequitur tale corpus, ut optime ad actiones sit comparatum. Tum in mollicie, & duritia praeterea calore ac frigore mediocriter se habeat, atque haec omnia insint cuti, huiusque maximeilli parti, quae est intra manum. Scilicet quae callum eiusmodi non contraxit, qualis in remigibus & fossoribus cernitur. Cum enim gemini usus causa manus sunt factae, tactu discernendi, & rem quampiam comprehendendi utique quae molles sunt ad exquisitius tangendum, durae ad aliquid maiore ui capiendum magis sunt idoneae. Quin etiam cutis, quae non solum omnium hominis partium, sed etiam uniuersae, quae generationi, corruptionique subiicitur substantiae media est, ea nec callosa, nec dura lapidea ue est, sed secundum naturam se habens, quo scilicet cutis genere maxime perfectum esse tactum censemus. Ac quod in duritia & mollicie medium omnium particularum locum sit sortita, abunde liquet. Quod autem & in calore, ac frigore similiter se habeat, ex eius substantia maxime intelligas licet. Est enim ueluti sanguine praeditus neruus, qui sit inter neruum, & carnem quiddam plane medium. Ac si ex mixtis utrisque constitueretur. Caeterum neruus, omnis exanguis est & frigidus. Caro multisanguinis & calida. Media inter utrunque est cutis. Nec plane exanguis ut neruus, nec sanguine abundans, ut caro, si igitur hanc omnium animalis partium, ueluti normam. Iudicemque proponens, reliqua illi conferas, atque ad eam examines, octo diuersas intemperies in eis inuenies. Iamque membratim tibi de omnibus deinceps disseram, humidissimum, frigidissimumque in corpore pituita est. Calidissimum sanguis, non tamen est is perinde humidus, ut pituita. Siccissimum ac frigidissimum est pilus. Minus eo & frigidum & siccum est os, hoc uero minus siccum est cartilago. Proxime hanc sequitur, quem Graeci ex cartilagine & ligamento composito nomine, chondrosyndesmon uocant, post hunc tendo, deinceps membrana, & arteria, & uena, ipsa scilicet corpora uasorum. Succedunt deinde nerui duri: molles autem nerui in humiditate & siccitate, mediam naturam, sicuti cutis optinent. Nam in altera oppositione, quae est calidi & frigidi neruus mollis in medio non est. Sed tantum ei defit de calore, quantum de sanguine. Ita uero & reliqua omnia prius dicta, tanto sunt cute frigidiora, quanto minus habent sanguinis. Etiam tunicae ipsae, maxime sanguineorum uasorum, arteriarum, dico & uenarum, non solum exangues sunt, sed etiam frigidae natura contactu tamen sanguinis calefiunt, atque ad medium temperamenti statum ueniunt. Sanguis uero ipse, a corde suum accipit calorem. Quippe id uiscus natura tum omnium animalis particularum maxime sanguineum, tum uero calidissimum est: proximum illi iecur est, uerum cor paulo quam cutis minus est durum, iecur multo. Itaque etiam humidius quam cutis cor est, quanto scilicet est mollius. Iam uero caro humidior cute est, eadem tamen calidior. Spinalis autemmedulla cute est humidior, atque etiam frigidior. Sicuti hac rursus humidius est cerebrum: cerebro autem ipso adeps cui concretio contingit, propterea quod membranis adiacet. Crasso nanque oleo est simile. Eoque congelatur, ubi cum frigidis, & exanguibus particulis coniungitur. At neque circa iecur coire adeps potest, neque circa arterias, uenas ue, aut cor. Sed nec circa aliam ullam praecalidam particulam. Quoniam autem cogitur per id, quod ualde est frigidum, idcirco calefacta liquatur, caeterorum congelatorum ritu. At cerebrum calefactum minime liquatur, eoque adipe minus est humidum. Porro minus humida quam adeps, est & pulmonum caro. Vt quae nec ipsa calefacta liquescat. Iam longe etiam quam haec adipe minus humida est, tum lienis, tum renum caro. Omnia tamen cute sunt humidiora, harum rerum demonstrationes proximo libro tradam, sicuti omnia quae ad uniuersam de temperamentis disputationem pertinent, duobus deinceps comentariis exponam.
Galeni de temperamentis, Thoma Linacro Anglo interprete, libri primi, finis.