CONTĀGĬUM, ii, n.Contact ou contagion.Syn.Contagio.
CONTĀMĬNO, as, avi, atum, are, a.Souiller.Syn.Inquino, commaculo.Phras.Omnia suis sceleribus contaminavit,il a tout souillé de ses crimes. Macula sui sceleris imbuit; flagitiorum cœno et sordibus inquinavit; omnibus vitiis commaculavit; religiones omnes suo scelere violavit; aras ac templa polluit, funestavit; omni dedecore maculavit; omni scelere obligavit; omnia intoleranda libidine fœda ac deformia effecit Cf.Macula.Usus: Nullum est flagitium, quo se non contaminarit. Mortalium omnium post homines natos contaminatissimus, turpissimus. Contaminare veritatem mendacio, se omni scelere, stupris, flagitiis. Contagione prædæ contaminare. Omni scelere coopertus et contaminatus. Violatis sacris, piaculum meritus. Cf.Sceleratus.
CONTĔGO, is, texi, tectum, ere, a.Couvrir.Syn.Tego.Usus: Natura eas partes contexit. Medicorum errores terra injecta contegit. Cf.Tego.
CONTEMNO, is, tempsi, temptum, ere, a.Mépriser.Syn.Despicio, despicatui duco, sperno, abjicio, rejicio, inane ac leve existimo, pro nihilo puto, aspernor. )( Expeto, æstimo, effero, admiror.Adv.Aperte existimationem, constanter, magnopere, mirifice, omnino sententiam, penitus aliquem, plane, præclare res humanas, recte pecuniam, severissime voluptatem, valde elegantiam ludorum, vehementer hominem, vicissim, maxime.Phras.1. Humana omnia contemnit, aspernatur et negligit,il méprise toutes les choses d’ici-bas. Humana omnia conculcat, levia ducit nullo loco numerat; flocci facit, contemptim habet; despicatui habet; est in eo summa rerum omnium contemptio et despicientia; humana omnia proterenda ac conculcanda ducit; alta quadam despectione intuetur; sordent ista illi, risui sunt; in summam contemptionem apud eum veniunt humanæ res omnes. 2. Majores nostri divitias contemnebant,nos ancêtres méprisaient les richesses. Apud majores nostros minima erat divitiarum ratio; divitiæ apud majores nostros nullo loco, nullo numero erant; majores nostri opes parvi pendebant, nihili faciebant, ducebant, reputabant, æstimabant; postremæ omnium rerum divitiæ nostris erant majoribus; postremum locum obtinebant. 3. Contemno omnia,je méprise tout,je me moque de tout. Omnia fastidio, respuo; trahantur per me pedibus, non laboro, nihil me tangit; nihil me afficit; nulla re moveor, nulla res in pretio est; nihili facio omnia; inania ac levia, nullius momenti, nullius ponderis apud me sunt; omnia despicatui, ludibrio habeo; nihili dependo; pro nihilo puto; pro nihilo duco; in minimis pono; risui sunt. 4. Pygmæi contemnuntur,on dédaigne les pygmées. Contemptui est pygmæorum brevitas; in contemptum, in contemptionem venit; brevitas sua pygmæis contemptum affert; pygmæi opportuni injuriæ ducuntur; pygmæis brevitas contemptionem affert; despectui est pygmæorum brevitas; despicatui, ludibrio habetur; contempta et abjecta res est pygmæus; staturæ brevitas inertissimis etiam in pygmæos licentiam facit; pygmæos brevitas sua in contemptionem adducit; pygmæi contemptu laborant apud mortales cæteros; pygmæorum brevitas pessimis habetur despicata modis; pygmæos obterere quisque audet; ludibrio, risui sunt omnibus pygmæi; pygmæi in magno contemptu vivunt; præbere ad contumeliam os coguntur; fabula sunt populo; nullo in honore sunt. 3. Bonæ artes contemnuntur,on laisse de côté les bonnes études. Jacent litterarum studia, ac nullo prope loco sunt;squalent bonarum artium studia, ac in postremis habentur; litterarum illa gloria in silentio et oblivione jacet; exolevit illud in omnium animis pulcherrimarum artium studium; non obtinent eum, quem merentur liberales disciplinæ, honoris, dignitatis locum; nullum jam bonis artibus est pretium, nulla existimatio; artes honestissimæ nullo jam in numero ponuntur, habentur, ducuntur.Usus: Contemnere aliquem, ac pro nihilo putare. Irridere et contemnere alios præ se. Contemnere, despicere, non curare, infra se ducere, pro nihilo habere. Cf.Aspernor,Sperno.
CONTEMPLĀTĬO, ōnis, f.Contemplation,étude approfondie;considération.Syn.Consideratio, cogitatio, mentis agitatio.Epith.Diligens, magna ac diligens, manca naturæ atque inchoata.Usus: Res magna contemplatione digna. Contemplatio naturæ est animi pabulum. Cf.Meditatio,Considero.
CONTEMPLĀTOR, ōris, m.Contemplateur,observateur.Usus: Homo cœli contemplator.
CONTEMPLOR, aris, atus sum, ari, d.Contempler,observer,méditer.Syn.Meditor, considero, perspicio, intueor, animo intueor.Adv.Acerrime, otiose, studiose.Phras.Contemplari res divinas,méditer les choses divines. In rerum divinarum contemplatione aliquantum temporis ponere; aliquid temporis cœlestium rerum contemplationi tribuere; ad rerum divinarum contemplationem exsurgere, mentem erigere; vitam agere cœlestium rerum contemplatione suavissimam; animo esse in cœlestium rerum meditatione suspenso.Usus: Rem quamvis otiose et considerate, summo otio contemplatur. Intentis oculis rem contemplari. Cœli pulchritudinem oculis contemplari. Cf.Considero,Meditor.
CONTEMPTĬO, ōnis, f.Mépris,dédain.Syn.Contemptus, despicientia, despectio.Epith.Firma, stabilis doloris, magna.Usus: Fortitudo est malorum dolorumque contemptio. Mortis, pecuniæ, rerum humanarum contemptio. Adversarios in contemptionem adduxit.
CONTEMPTŬS, ūs, m.Mépris,dédain.Syn.Contemptio, despectio.Usus: Contemptu laborabat apud socios. Cf.Contemno.
CONTENDO, is, tendi, tentum, ere, a. et n.Tendre vers,s’efforcer;lutter,combattre,se disputer.Syn.Nitor, curo, conor, laboro, enitor,item: Altercor, rixor, litigo. )( Remitto.Adv.Civiliter, contra, copiosissime, cupidissime, diligentissime, honeste, infestissime, inimicissime, magnopere, mirifice ab aliquo, plane, prorsus, summe, valde, vehementer ab aliquo, de salute verecundius.Phras.Cum vicinis contendere solet,il est toujours en dispute avec ses voisins. Contra vicinos identidem velitatur, depugnat, vociferatur; jurgia, disceptationes, altercationes suscipit; in altercando multus est; controversias a mane in noctem sæpe ducit; novas identidem turbas et rixas homo concitus, et ad jurgandum litigiosus commovet; cum omnibus certationem suscipit; cum vicinis bellum gerit, digladiatur; jurgiis contendit; omnibus obstrepit certatim; obloqui non desistit; certamina serit; verba omnia in altercationem vertit; vicinos in disceptationes perpetuas trahit; jurgantis ira sæpe ad manus pervenit; jurgia, discordias, iras cum vicinis exercet; manus simul intendit, simul probra vicinis ingerit; sæpe brevis altercatio inde ex iracundia muliebri in animorum contentionem exardescit; res sæpe parva studiis in diversa trahentibus, in magnum certamen excedit; frequens illi cum vicinis contentio; rixæ committendæ causa altercatio illi quotidiana; sæpe parva res est, quæ in altercationem vertit; contentiones frequenter excitat; movet, ciet rixas; altercationes, jurgia concitat; serit certamina et rixas cum vicinis. 2. Juvenes magna spectare debent et rectis ad gloriam studiis contendere,les jeunes gens doivent chercher la gloire par le chemin de la vertu. Debent grassari ad gloriam virtutis via; niti, tendere ad gloriam virtutis via; niti, tendere, ad gloriam nervos omnes industriæ contendere, et eniti ad gloriam; elaborare, ac animo conniti, ut nihil a se prætermissum, quo veræ laudis fructum sibi comparent, videatur; illuc juventuti summa ope, pertinaciter tendendum, ut veræ virtutis gloriam consequatur.Usus: 1. Contende ac elabora, animo connitere,travailler,faire des efforts. 2. Litigo, pugno, certo, luctor, confligo, digladior, contentionem facio, contentionis aliquid cum aliquo habeo,lutter,combattre. Cum aliquo, contra aliquem armis, vi, impetu, jure, verbis acerrime, inimicissime contendere. Sacramento contendas, mea non esse. Patere, quæso, rationem meam cum tua contendere.Transl.Intendo, adduco,diriger,employer. Nervos omnes contendere. Nihil usquam remittam, quin ætatis industriæque meæ nervos omnes contendam, ut, etc. 4. Comparo, confero,opposer,comparer. Contende inter se leges et confer. Accusationem nostram cum tua contendito. 5. Eo, festino,aller,diriger ses pas. Roma Brundusium contendit 6. Posco, flagito, peto, efflagito,demander avec instance;insister,prétendre. Summe, omni studio, paulo impudentius contendo, ut mecum in gratiam redeas. Nihil ab invito contendam. Cf.Conor,Laboro,Jurgo,Litigo.
CONTENTĒ,Avec effort.Syn.Vehementer, magna contentione, acriter.Usus: Contentius ambulare. Alias contentius, alias submissius dicere.
CONTENTĬO, ōnis, f.Lutte,combat,rivalité;effort.Syn.Certatio, controversia,luctatio, certamen, dimicatio, pugna; vis animi, labor corporis. )( Relaxatio, remissio.Epith.Accurata, acerrima, anceps, clarissima, commodior alicui, dispar, dissimilis, effusa, forensis, gravis, gravis meritorum in remp., incredibilis, injusta, legitima, magna laterum, animi, parva vocis, major vocis, media, mediocris, minima verborum, mira, nimia vocis, par, parva, prima adversariorum, sapiens, similis animi, summa corporis, tanta, turpis, vehementissima, vera. Contentiones agrariæ, crebræ, gravissimæ, honestissimæ, inanes, inimicissimæ, magnæ, multæ et magnæ, periculosæ.Usus: 1. Accuratam et inimicitiis incensam contentionem suscipere. Multæ et magnæ contentiones mihi tecum,velinter nos erunt; contentionem tecum habeo, faciam,se disputer. 2. Controversia,discussion. Illud vero in contentione ponitur; in contentionem venit, incidit, an, etc. 3. Labor,travail,effort. Omnem vitæ cursum in labore ac contentione conficere. A contentione quotidiana animum laxare. In id negotium magna animi contentio adhibenda erit. In arduam contentionem vocamur. Magna nobis de vita ac salute contentio impendet. 4. Comparatio, collatio,comparaison,rapprochement. Hominum, fortunarum, bonorum contentionem facere. Cf.Certamen,Certo,Pugna.
CONTENTUS, a, um,Content,satisfait.Syn.Quem non pœnitet, qui satis esse putat, qui facile patitur. )( Cupidus.Adv.Facile ad liberaliter vivendum.Phras.1. Contentus sum mea sorte,je suis content de mon sort. Acquiesco in rebus meis; majora non appeto; plus a fortuna non postulo; satis, abunde est, sufficit, quod habeo. Continet se intra hos fines, non excurrit, non prolabitur animus meus; non se longius effert, non se altius tollit animus meus; non me pœnitet conditionis meæ; summa voluntate, summa animi æquitate fero hanc fortunam meam; mihi unice satisfacio; his me abunde expleo; eo res meas loco esse lætus sum, satis habeo. 2. Hac mutatione plebs non contenta fuit,ce changement mécontenta le peuple. Minime læta erat; mutationem eam aspernata plebs est; ea rerum conversio haud satis placebat plebi; haud probabatur plebi; huic rerum mutationi haud æqua satis multitudo fremere inter se occulte, obirata fortunæ conqueri, Deos denique hominesque palam accusare cœpit. Cf.Displiceo. 3. Qualibet pœna contentus sum,j’agrée n’importe quel châtiment. Nullam deprecor pœnam; sententiam in me latam summa voluntate suscipio; æqui bonique facio, quidquid de me statuitur; stabo judicum decretis, paratamque in omne supplicii genus voluntatem affero; acquiesco judicum sententiis; pœnam quamlibet in me constituant judices, placet, non repugno, haud refugio, admitto; conditionem quamlibet accipio; in potestate senatus, judicum ero.Usus: 1. Cultu parvo contenta est natura. Minimo contentus. 2. Intentus,tendu,raidi,soutenu. )( Remissus. Contento studio, labore, opera; cursu contento; tormenta contenta et vehementius adducta,machines fortement tendues. Vox contenta. Fides contentæ.
CONTĔRO, is, trīvi, trītum, ere, a.Broyer;consumer,dépenser.Syn.Tero, consumo.Adv.Frustra tempus, melius diem.Usus: 1. In studiis litterarum, in litibus, in re quærenda totam ætatem, otium, tempus omne conterere,employer entièrement. Injurias omnes voluntaria oblivione contrivi,j’ai effacé par un oubli volontaire le souvenir de toutes les injures que j’avais reçues. 2. Vinco,vaincre,accabler,détruire. Cæsar cæteras nationes contrivit, domuit, pervicit. Cf.Consumo.
CONTERRĔO, es, ui, ĭtum, ere, a.Épouvanter.Syn.Terreo.Usus: Vultu ipso aspectuque me conterruit. Cf.Terreo.
CONTESTĀTĬO, ōnis, f.Instance,prière.Syn.Obtestatio.Usus: Maxima contestatione a me petivit, ut, etc.
CONTESTOR, aris, atus sum, ari, d.Prendre à témoin,invoquer;entamer,ouvrir un débat judiciaire(par l’appel des témoins).Syn.Obtestor, judicium committo constituoque.Usus: Procuratores litem non contestabuntur. Cum eo litem contestatam habeo. Perennis et contestata virtus. Deos hominesque contestari. Cf.Testor.
CONTEXO, is, xŭi, textum, ere, a.Faire un tissu,confectionner,composer.Syn.Texo, conjungo, compono.Adv.Conjuncte cum reliquis, facile, festive crimen, longius carmen.Usus: Carmen contexere. Extrema cum primis contexere. Crimen contexere.
CONTEXTĒ,Avec enchaînement.Syn.Conjuncte.Usus: Omnia naturali colligatione conserte contexteque fiunt.
CONTEXTŬS, ūs, m.Tissu,assemblage;suite,enchaînement.Syn.Complexio.Epith.Mirabilis, totus.Usus: In toto contextu orationis hæc sunt servanda. Pennarum contextu corporis tegumenta faciunt. Mirabilis contextus rerum.
CONTĬCĔO, es, ui, ere, n.Se taire.Syn.Taceo, reticeo, obmutesco. )( Loquor.Usus: 1. Conscientia victus conticuit 2.Transl.Deficio,cesser. Studium nostrum subito conticuit et obmutuit Senatus obmutuit; judicia conticuere.
CONTĬCESCO, is, ticui, ere, n.Se taire.Syn.Taceo, obmutesco.Adv.Illico, parumper, repente, subito.Phras.Omnes repente conticuerunt,tout à coup tous demeurèrent silencieux. Mœstum aliquamdiu silentium obtinuit, silentium repente consecutum est; tenuitsilentium aliquot horis; suppressere vocem adstantes; vocem mittebat nemo: altum erat ab omnibus silentium. Muta circum omnia et elinguia videbantur.Usus: In bello artes nostræ conticescunt. Quando lamentatio urbis et gemitus conticescent? Cf.Taceo,Silentium.
CONTĬNENS, entis, omn. gen.Contigu,proche,voisin.Syn.Junctus, adjunctus, affixus, conjunctus, proximus, non interruptus.Usus: 1. Terræ continentes. Mari aer; Cappadocia Ciliciæ continens est. Natura rerum uno consensu continens est et juncta. Uno pene et continenti agmine. 2. Terra mari vicina,attenant,contigu,limitrophe. Mare dissimile est proximo ei continenti. 3. Temperans,sobre,tempérant. Vir continens et temperans. Cf.Pudicus,Castus.
CONTĬNENTER,Continuellement.Syn.Semper. )( Interrupte.Usus: 1. Continenter labuntur et fluunt omnia. 2.Temperanter,sobrement,avec tempérance. Parce, sobrie, continenter vivere. 3. Continuate, conjuncte, perpetuo,de suite,sans interruption. Uno spiritu continenter multa dicere. Cf.Semper,Assidue.
CONTĬNENTĬA, æ, f.Modération,retenue;continence.Syn.Temperantia.Differ.Continentia Voluptati, Abstinentia Avaritiæ resistit.Usus: Valetudo sustentatur continentia in victu omni et cultu. Nihil eum ab summa integritate ac continentia deducere potuit. Nulla re conciliatur facilius benevolentia populi, quam continentia et abstinentia. Cf.Verecundia,Pudicus.
CONTĬNĔO, es, ui, tentum, ere, a. et n.Renfermer,embrasser(un espace);arrêter,retenir;conserver,garder intact.Syn.Comprehendo, complector, includo, concludo, colligo;velrefreno, cohibeo, coerceo;velconservo.Adv.Abscondite, arctius, consulto se domi, diligentissime linguam, modeste insolentiam, patientius et expeditius quæstionem, simpliciter quæstionem, vehementius, vix facile sese regionibus officii. Contineri apte, diu, in cupiditate.Phras.1. Columna universo ambitu denos pedes continet,cette colonne a dix pieds de tour. Denos pedes colligit, complectitur; columnæ ambitus denum pedum est. 2. Equus Trojanus multos mortales continere non poterat,le cheval de Troie ne pouvait contenir beaucoup d’hommes. Multos capere non poterat; paucorum erat capax; admittere, complecti, cohibere non multos poterat; latere, delitescere, tegi, condi in equo Trojano non multi poterant; unius equi lignei angustiis claudi, constringi, arctari non multi poterant. 3. Continere iram non potuit,il ne put maîtriser sa colère. Sustinere iram non potuit, quin erumperet; temperare sibi non poterat, quin iracundia longius auferretur; iracundiæ modum imponere, facere, statuere, frenos injicere; iracundiam reprimere, cohibere, coercere, moderari non poterat.Usus: 1. Multa animo ac memoria continere. Quæ vitam omnem continent. Continere aliquid animo inclusum. Hæc disputatio uberrimos virtutis et doctrinæ fontes continet. Hac una virtute cæteræ omnes, hoc facinore omnia flagitia continentur. Tua salute nostra salus continetur. Vita corpore continetur et spiritu. Omnis honestas quatuor virtutibus continetur. 2. Coerceo, refreno, cohibeo,réprimer,contenir,maîtriser. Continere cupiditates. Te contine, ut alios contineas. Iracundiam, conceptum odium, vocem, gemitum continere. A pluribus exemplis, a respondendo, ab assentando se continere. 3. Conservo,conserver,garder intact,retenir. Fides rempublicam maxime continet. Continere aliquem in officio. 4. Colligo,joindre,rattacher; n.velp.être joint. Artes cognatione quadam inter se continentur,les arts se tiennent entre eux par une sorte de parenté.
CONTINGIT, imp.Il arrive.Syn.Evenit, accidit.Usus: Si mihi vita contigerit,si la vie m’est conservée, prorogetur. Id facilitate potius, quam culpa mea contigit. Cf.Accidit,Fortuna.
CONTINGO, is, tĭgi, tactum, ere, a. et n.Toucher;être proche.Syn.Tango, attingo.Usus: Luna terram propius contingit,la lune est l’astre le plus rapproché de la terre. Atomus alia aliam contingit. Hujus auctoritatem loci contingere ausus non essem. Aliquem propinquitate, sanguine contingere,être parent. Cf.Evenit.
CONTĬNŬĀTĬO, ōnis, f.Continuation,continuité.Syn.Perpetuitas.Epith.Admirabilis, fatalis quasi et immutabilis, non minus longa verborum, mirabilis, soluta, apta atque jucunda verborum, tota verborum.Usus: Mirabilis quædam continuatio seriesque rerum, ut alia ex aliis nexa, et omnes inter se aptæ colligatæque videantur. 2. Sympathia,ordre non interrompu. Immutabilis continuatio ordinis sempiterni. Continuatio causarum. 3. Periodus. Continuatio est densa et continens frequentatio verborum cum absolutione sententiarum.
1. CONTĬNŬO,Aussitôt,sur-le-champ.Syn.Statim, illico.Usus: Non continuo, si quis peccavit, puniendus est. Continuo omnes surrexere. Continuo te meæ voluptatis participem faciam. Cf.Statim.
2. CONTĬNŬO, as, avi, atum, are, a.Rendre continu,mettre à la suite,réunir.Adv.Perpetuo.Usus: Libertas hucusque continuata permansit. Natura cohærens cum omnibus partibus. Ager latissime continuatur. Atomi inter senexu continuantur. Cf.Continuus.
CONTĬNŬUS, a, um,Continu.Syn.Continens, perpetuus, perennis.Phras.Continuus illi labor est,son travail est continuel,sans interruption. Noctes diesque laboribus jungit; rem propositam continuo,velcontinenti labore urget; in concepto labore perstat naviter; inceptum laborem naviter persequitur; assiduam rei navat operam; institutum suum in persequendo labore tenet naviter; assiduus est in opere; pertinaci studio in rem incumbit; nullum illi a labore cœpto otium; quies nulla; a cœpto labore ne punctum quidem temporis respirat; infinitus illi labor est; id ille saxum perpetuo volvit. Cf.Assiduus.Usus: Tot dies continuos quid egisti? Continuis itineribus Romam veni.
CONTORQUĔO, es, torsi, torsum, ere, a.Brandir;détourner.Syn.Convolvo, torqueo, jaculor, deflecto.Usus: Ut argumenta valide contorquet! aliquem alias ad lætitiam, alias ad tristitiam contorquere. Amnes in alium cursum contorquere. Contorta oratio. Contorta et aculeata sophismata.
CONTORTĒ,D’une manière entortillée.Syn.Oblique.Usus: Perturbate et contorte dicere, concludere aliquid.
CONTORTĬO, ōnis, f.Entortillement,obscurité(du style).Syn.Flexio.Usus: Majus est, has orationis contorsiones, quam siderum flexus perdiscere.
CONTORTUS, a, um,Entortillé,embrouillé.Usus: Stoici contortis quibusdam, et minutis conclusiunculis utuntur.
CONTRA,Contre.Syn.Adversum, adversus, in.Usus: 1. Facere contra aliquem, contra populi studium stare,être contraire. 2. E contrario, immo potius,au contraire. Quæ bona sunt, mala putant; contra quæ mala, bona. Non tua culpa est; contra summa laus. 3. Aliter, secus,contrairement à. Contra faciam, ac in reliquis causis. Contra, ac licet, factum est. Contra faciunt, quam polliceantur. 4. Ex alia parte, ex opposita parte,en face,vis-à-vis. Insulæ latus unum contra Galliam est. Agrum habes contra eum locum, qui, etc.
CONTRACTĬO, ōnis, f.Contraction;brièveté.Syn.Brevitas.Epith.Facilis.Usus: Meam parcimoniam contractio naturæ significat. Idem vitium est effusio animi in lætitia, ac contractio in dolore. Frontis, brachii, digitorum, supercilii contractio. )( Remissio, porrectio. Contractio et brevitas gravitatem non habet.
CONTRACTĬUNCŬLA, æ, f.Léger serrement(de cœur).Usus: Morsus quidam, et contractiuncula animi relinquuntur.
CONTRACTUS, a, um,Resserré,abrégé,diminué.Syn.Brevis, adstrictus.Usus: 1. Res nostræ contractæ, et adductæ in angustum. Opus lucubratum contractioribus his noctibus. Studia in senectute contractiora esse debent, remissiora. 2. Admissus, patratus,causé,produit. Moleste ferimus, quæ nostra culpa contracta sunt. Consuetudines cum multis contractæ,nombreuses relations d’amitié. Cf.Brevis,Angustus.
CONTRĀDĬCO, is, dixi, dictum, ere, n.Contredire,réfuter,s’opposer.Syn.Reclamo, refragor, adversor.Phras.Tibi ipsi contradicis,vous vous contredisez vous-même. Tecum ipse pugnas; non modo non cohærentia loqueris, sed maxime disjuncta, contraria, dissentanea; contra te loqueris; contrarie simul procedentia, et inter se pugnantia dicis; non constas tibi; a te ipso dissides, discedis; tecum ipse dissentis, discrepas, discordas.Usus: Magna libertate palam contradixit. Cf.Contrarius,Adversor.
CONTRĂHO, is, traxi, tractum, ere, a.Rassembler,réunir;lier,contracter.Syn.Congrego, colligo, cogo; coarcto, coangusto, paciscor.Adv.Vocem inusitatius, male.Phras.1. Cum navita contraxit,il fit un traité avec le nautonnier. Pactionem conflavit; pactionem fecit, confecit; ad pactionem venit cum navarcho; de pretio cum navarcho transegit; pactione fe obstrinxit, obligavit; ad pactiones descendit. Cf.Paciscor. 2. Quæ prius contraxit, postea rescidit,il déchira le traité qu’il avait conclu. Non mansit in pactione; pactionem perturbavit; a pactione recessit; conventis non stetit; contra pactiones fecit; pacta conventa rescidit, infregit, violavit, labefactavit; a pactione abiit (Vulg.Contractum non servavit). Cf.Paciscor,Conventum.Usus: 1. Copias, cohortes in unum locum contrahere. Vela, orationem contrahere. Appetitus contrahere et sedare. Amicitia omnia contrahit, discordia dissipat,l’amitié rassemble tout et la discorde désunit. 2. Coarcto, coangusto, in arctum, in breve cogo, constringo,resserrer,contracter,amoindrir,réduire. )( Explico, dilato, diffundo. Animum in dolore contrahere. Varius canendi modus, alias contrahit animos, alias remittit. Collum, frontem, digitos contrahere. 3. Confio. Æs alienum, nomina contrahere,s’endetter. 4. Concilio, comparo, acquiro,produire,causer;s’attirer. Sua liberalite multorum benevolentiam, amicitiam contraxit. Molestias sibi, odium, invidiam, negotium, offensionem, multum damni contraxit. Sua temeritate bellum, certamen contraxit. 5. Paciscor,faire un traité. Cum aliquo rem,autrationem contrahere. Felix, qui nihil cum aliquo contraxit. Cum aliquo contrahere. Cf.Brevis,Breviter,Angustus.
CONTRĀRĬĔ,D’une manière contraire.Syn.Repugnanter.Usus: Contrarie scriptum,autambigue.
CŌNTRĀRĬUS, a, um,Contraire.Syn.Adversus, adversarius, pugnans, diversus.Adv.Maxime, valde.Phras.Senatus contrarium sensit,le sénat décida le contraire.Contra censuit senatus; senatus in omnia alia ivit; contra putavit; e transverso non idem erat senatui de re sensus; dissensit senatus; senatui adversa sententia placuit; senatus judicia discrepabant, cum nostra sententia non congruebant; secus visum est senatui. Cf.Dissentio.Usus: Omnis voluptas honestati est contraria. Nihil tam contrarium rationi, et constantiæ, quam fortuna. Monstrum ex contrariis, diversis, ac inter se pugnantibus naturæ studiis conflatum. In contrariam partem dicere, disserere, contendere. Cf.Adversor.
CONTRĀVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n.S’opposer.Syn.Adversor.Usus: Ita faveo tuæ sententiæ, ut ne in mentem quidem aliquid contravenerit. Quem contraveneris, causa cadet.
CONTRECTĀTĬO, ōnis, f.Attouchement.Syn.Tractatio.Usus: Taurus equæ contrectatione gestit.
CONTRECTO, as, avi, atum, are, a.Toucher.Syn.Tracto, attrecto.Usus: 1. Librum contrectare. 2.Transl.Mente varias voluptates contrectare,repaître son esprit de choses agréables.
CONTRĔMO, is, ui, ere, n.Trembler.Syn.Tremo.Usus: Cœlum tonitru contremit. Cf.Tremo.
CONTRĬBŬO, is, ui, ūtum, ere, a.Fournir sa part,ajouter à la masse.Syn.Confero, tribuo.Usus: Ad eam rem pecuniam contribuere. Cf.Tribuo.
CONTRISTO, as, avi, atum, are, a.Rendre triste,attrister.Syn.Mœrore afficio, ægritudinem affero, ægritudine afficio; mœstitiam infero; sollicitudinem alicui conficio, affero; angore implico.Usus: Contristavit hæc sententia Balbum. Cf.Tristitia.
CONTRĪTUS, a, um,Usé,commun,méprisé.Syn.Pervulgatus, vulgaris, communis, pervagatus.Usus: 1. Communia et contrita præcepta. 2. Consumptus,passé. Tota ætas in studiis contrita.
Contritus, et Contritio barbara sunt, cum ad dolorem animi de peccatis referuntur. Latine reddi possunt: Excruciatus dolore admissorum criminum,contrit. Dolor animi ex criminum recordatione susceptus, dolor animi de admisso crimine,contrition.
CONTRŌVERSĬA, æ, f.Procès,débat judiciaire;discussion,dispute.Syn.Disceptatio; contentio, dubium, lis.Epith.Brevis, civilis, conjecturalis, hæreditaria, judicialis, magna, parva, plena dissensionis, privata ac singularis, recens, similis, summa, tota. Controversiæ civiles remotissimæque, forenses, graves, legitimæ, et civiles, plurimæ.Phras.1. (Controversia Fidei,Vulg.)dispute sur la religion. Fidei capita controversa; controversæ de Fide quæstiones; Fidei capita, quæ in controversiam vocantur, veniunt, adducuntur, deducuntur; quæ in controversia et contentione sunt, versantur; in quibus dissensionis aliquid inest; quæ in disceptationem veniunt, cadunt, vocantur; quæ in disceptatione versantur; quæ in dubium vocari, revocari ab errorum magistris solent; quæ dubitationis aliquid habere videntur novitiæ religionis auctoribus, ac sectatoribus. 2. Controversiam de jure prædii movit,il contesta mes droits sur ce domaine. Controversiam mihi intendit, fecit de jure prædii; in controversiam vocavit, adduxit, deduxit jura prædii nostri; contentionem excitavit, fecit de jure prædii; jus prædii in contentionem vocavit; controversia mihi ortavelnata est de jure prædii. Litem intulit, intendit de jure prædii; controversiam habeo; causa mihi nata est de jure prædii, implicor litibus de jure prædiorum. 3. Controversia decisa est,le procès, la dispute est terminée. Transacta, composita, sedata, dirempta, sublata, dijudicata est.Usus: 1. Alet ea res nostras controversias. Controversia mihi cum illo est. Certamen, causa, controversia mihi nascitur. Controversiam constituere, dirimere, componere. 2. Sine controversia optime scripsit. Fundus sine controversia meus est,ce bien m’appartient sans conteste. Cf.Lis,Contendo,Certamen.
CONTRŌVERSUS, a, um.Controversé,discuté,mis en question.Syn.Litigiosus, dubius.Usus: Homo natura controversus,querelleur. Jus, res, causa controversa, plena dissensionis. Cf.Dubius,Anceps.
CONTRŪCĪDO, as, avi, atum, are, a.Massacrer,égorger.Usus: Rempublicam impiis armis contrucidarunt. Cf.Cædo.
CONTRŪDO, is, trūsi, trūsum, ere, a.Pousser avec force,entasser.Syn.Constipo, coarcto, compingo.Usus: Multos homines in navim contrudi imperat. In carcerem contrusus est.
CONTŬBERNĀLIS, e, gen. com.Camarade;collègue;serviteur.Syn.Domesticus, familiaris; domesticus convictor.Usus: In militia, in consulatu contubernalis. Vicinus est meus, immo prope contubernalis. Cf.Socius,Familiaris.
CONTŬBERNĬUM, ii, n.Commerce,société,intimité.Syn.Convictus, sodalitas.Usus: Consuetudo contubernii nos adeo conjunxit. Cf.Convictus.
CONTŬĔOR, eris, tŭĭtus sum, eri, d.Regarder attentivement;faire attention à.Syn.Aspicio.Usus: Contuemini os hominis. Cf.Intueor.
CONTŬĬTŬS, ūs, m.Regard.Usus: Vester ille in me animorum oculorumque contuitus. Cf.Aspectus.
CONTŬMĀCĬA, æ, f.Orgueil,obstination,révolte.Syn.Pertinacia, pervicacia,obstinatio, superbia.Epith.Libera, magna, par, singularis.Usus: Illa tua singularis insolentia, superbia, contumacia. Adhibuit liberam contumaciam a magnitudine animi ductam, non a superbia. Non fero hominis contumaciam. Furit responsi contumacia. Fastidio et contumacia efferri. Cf.Pervicacia,Obstinatus,Contumax.
CONTŬMĀCĬTER,Avec orgueil,fièrement.Syn.Superbe, præfracte, pertinaciter.Usus: Contumaciter et arroganter solet scribere.
CONTŬMAX, ācis, omn. gen.Orgueilleux,fier;récalcitrant,rebelle.Syn.Superbus, pertinax, obstinatus.Phras.In moderatores contumax est,il est en lutte avec ses maîtres. Inest contemptor animus; contumacia effertur; impune eludit moderatorum imperia; est illi animus arrogantia subnixus; nescio, quibus opinionibus inflatus est; supercilium, orisque et oculorum contumacia incredibilis; est ingenium ferox homini, et audacia stolidum; spiritus alit elatos, ac superbia tumidos: nullis satis æquus est imperiis; nulla satis auctoritate movetur; indomitum ingenium ac jugi impatiens; præferocis animi juvenis est, neque ulla satis ratione tractabilis. Cf.Superbus,Ferox,Asper.Usus: In superiores contumax, in æquos et pares fastidiosus, in inferiores crudelis. Cf.Pervicax,Obstinatus.
CONTŬMĒLĬA, æ, f.Outrage,affront.Syn.Convitium, ignominia, injuria.Epith.Extrema ac miserrima, insignis et nova, maxima, quam minima, tanta. Contumeliæ gravissimæ, insatiabiles, maximæ, nefariæ, pertinaces, plurimæ, summæ.Phras.1. Contumeliam illi fecit,il l’a outragé. Maledice et contumeliose multa in illum dixit; contumeliis illum oneravit; multa orationis acerbitate et iracundia usus est; asperrimis eum verbis accepit. Multo clamore et convitio illum jactavit, conscidit; omnibus probris oneravit; infandas contumelias in illum edidit; probrosis sermonibus absentem laceravit; quas non ad contumelias descendit homo improbe facetus? Quid non dictum ab illo cum contumelia? Quas non contumelias in illum jecit? Contumeliosissime illi maledixit; voces ab illo emissæ sane contumeliosæ; omnibus probris illum oneravit, laceravit; convitio, contumelia illum verberavit; contumeliam homini dixit, imposuit, intorsit sane gravissimam; contumeliis hominem operuit, vexavit atrocissimis; per obscœnam turpemque dictu contumeliam violavit, plaustra convitiorum in illum jactavit; linguam contumeliose in illum strinxit; contumeliam novo modo illi fecit. 2. Gravi contumelia affectus est,il a été violemment injurié. Gravem sustinuit, accepit, passus est contumeliam; frequenti senatus convitio verberatus est; laceratus probris; contumeliis verberatus; jactatus convitio ac clamore est; multa de illo maledice contumelioseque dicta sunt.Usus: In epistola tua multi aculei contumeliarum insunt. Ad contumelias descendere. In contumeliam vertere. Contumeliam accipere. A contumelia prohibere, tutum reddere. Cf.Maledictum,Convitium,Injuria,Probrum.
CONTŬMĒLĬŌSĒ,Outrageusement,injurieusement.Syn.Per contumeliam, injuriose.Usus: De absentibus maledice, contumeliose detrahendi causa dicere.
CONTŬMĒLĬŌSUS, a, um,Outrageux,injurieux.Syn.Injuriosus.Usus: Litteræ, oratio, voces in aliquem contumeliose emissæ. In edictis, in congressu contumeliosus. Cf.Injuria.
CONTUNDO, is, ūdi, ūsum, ere, a.Écraser,broyer.Syn.Obtero, frango.Usus: 1. Uxorem lapidibus, et fustibus debilitavit; manus ictibus contudit. 2.Transl.Audaciam exultantis prædonis, sævitiam, impetum frangere et contundere,dompter,vaincre,briser. Calumniam obtrivit, et contudit. Animum contudi, et fortasse vici.
CONTURBĀTĬO, ōnis, f.Trouble(de l’âme,des idées).Usus: Conturbatio est metus excutiens cogitata.
CONTURBO, as, avi, atum, are, a.Troubler.Syn.Perturbo, confundo.Adv.Magnopere, mirifice, valde.Usus: 1. Multa conturbant animos specie utilitatis. Id me maxime conturbat, quod. Frequentia hominum conturbat et infirmat imaginum notas. 2. Decoquo, dissipo pecuniam domini, rationes perturbo, commisceo,brouiller,embrouiller;faire banqueroute. Num igitur conturbare oportebat? Servus postquam conturbasset, profugit.
CONTUS, i, m.Long bâton,perche.Syn.Sudes,seuhasta longior sine ferro.
CŌNUS, i, m.Cône. Figura metæ,velpyramidisautturbinis inversi.Usus: Conum, ais, et cylindrum, et pyramidem pulchriorem, quam sphæram videri.
CONVĂLESCO, is, lui, escere, n.Prendre des forces,se rétablir.Syn.Consanesco, valentior fio, e gravi morbo recreor, sanor, ex morbo evado, morbo defungor, valetudine emergo, morbo levor.Adv.Commodissime illico, impune ad perniciem, tardius.Usus: 1. Non omnes, qui curantur, convalescunt. Si fatum est convalescere e morbo, sine medico convalesces. 2.Transl.Cresco, augeor,croître,grandir,augmenter. Ut convalescere aliquando civitas et sanari posset. Cf.Confirmo,Valetudo,Morbus.
CONVALLIS, is, f.Plaine fermée de tous côtés.Syn.Planities ex omni parte septa montibus.Usus: Roma in montibus et convallibus posita.
CONVĀSO, as, avi, atum, are, a.Emballer,empaqueter.Syn.Vasa colligo.
CONVĔHO, is, vexi, vectum, ere, a.Voiturer,transporter.Syn.Comporto.Usus: Materiem, lapides convexit.
CONVELLO, is, velli, vulsum, ere, a.Arracher;ébranler,renverser.Syn.Revello.Usus: 1. Simulacrum, gradus convellere. 2.Transl.Videbantur convulsuri statum reipublicæ. Vires, potentiam, acta, gratiam alicujus convellere. Aliquem e suis hortis, de pristino statu convellere. Opinionem inolitam, mentibus dudum insitam convellere.
CONVĔNÆ, ārum, m. pl.Étrangers,réfugiés,aventuriers.Syn.Qui e diversis locis in unam civitatem conveniunt.Usus: Romulus pastores et convenas consilio congregavit et sapientia.
CONVĔNĬENS, entis, omn. gen.Qui est d’accord avec,conforme à.Syn.Consonus, consentaneus, congruens, concors, aptus, par, decorus, decens, dignus. )( Alienus.Usus: Bene convenientes propinqui. Nihil naturæ tam aptum, tam conveniens ad res adversas et prosperas, quam amicitia. Quid Philosopho minus conveniens, quam Deos tollere? Cf.Decet,Oportet.
CONVĔNĬENTER,Conformément.Syn.Congruenter, secundum, pro.Usus: Convenienter naturæ vivere.
CONVĔNĬENTĬA, æ, f.Convenance,conformité,rapport,harmonie.Syn.Conjunctio, cognatio, quasi concentus.Epith.Tanta.Usus: In amicitia est convenientia rerum, in ea stabilitas, in ea constantia. Pulchritudo, venustas, convenientia partium. Cf.Amicitia.
CONVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. et a.Venir ensemble,se réunir,se rencontrer.Syn.Concurro, coeo, congregor. )( Dispergo.Adv.Apte, clam inter se, maxime officio, mirifice, optime cum aliquo, paulisper, præclare.Phras.Multi ad eum convenere,bien des gens vinrent le trouver. Sibi eo convento opus ducebant; cuncta nobilitas accurrit; unum in locum congregata est. Coitio hominum facta est; in ejus congressum et colloquium venere plurimi, convolarunt, concurrerunt, affluxere. Concursus ad illum factus est maximus. Multi se ad eum salutandum conglobarunt. Ex tota urbe ad illum concursus fuit.Usus: 1. Copiæ omnes in unum locum convenere. Romam tota Italia convenit. Multæ causæ in unum locum convenisse, et inter se congruere videntur. 2. Congruo, non abhorreo, aptus, conveniens sum,s’accorder,être d’accord. Puto rem conventuram. Aliquid,velnihil inter eos convenit. Hi mores nostræ ætati non conveniunt,ces mœurs ne sont plus de notre temps. Vide, quid conveniat, quid deceat. Sunt in te aliqua, quæ in nullum convenire possunt. Mihi tecum convenit,il a été arrêté entre nous deux. Inter omnes convenit, ita esse,on s’accorde à dire,on reconnaît généralement que.... Neminem adhuc convenisse tecum puto. 3. Adeo, ad aliquem eo, venio,aller trouver,venir chez. Convenio quotidie plurimos. Nemo me convenit. 4. Nubo,passer sous la main d’un mari,se marier. Uxores, quæ in manum viri conveniunt, matresfamilias sunt. Cf.Conventio,Societas.
CONVĔNIT, imp.Il convient.Syn.Decet, æquum est.Usus: 1. Non convenit, ad referendam gratiam esse tardiores. 2. Par est,c’est à vous. Vos his malis mederi convenit. 3. Constat,on convient. Nominis quæstio est, cum de facto convenit. Convenit id mihi cum adversariis,telles sont mes conventions avec mes adversaires. Cf.Decet,Oportet.
CONVENTĬCŬLUM, i, n.Réunion.Usus: Conventicula hominum, et quasi concilia quædam. Coitiones et conventicula.
CONVENTUM, i, n.Convention,pacte,accord.Syn.Pactum.Usus: Stare conventis. Dictorum conventorumque constantia. Promissum et conventum. Cf.Pactum.
1. CONVENTŬS, ūs, m.Convention.Syn.Pactum, conventum.Usus: Pacta aliqua sine legibus servantur ex conventu.
2. CONVENTŬS, ūs, m.Assemblée,réunion.Syn.Turba, concio, cœtus, multitudo hominum in unum locum congregata.Epith.Celeberrimus virorum mulierumque, dignissimus republica, elegans, honestus, honestissimus maximusque, magnus, nocturnus, tantus.Usus: Conventus celebrare, facere, agere, peragere, habere. Conventum dimittere; in quibus oppidis Prætores conventum agere solent. Conventus ille Capuæ me patronum adoptavit.
CONVERSĬO, ōnis, f.Mouvement circulaire.Syn.Circumvectio.Epith.Annua, certa definitaque, conveniens constansque, incitatissima, longa, maxima, quotidiana, rotunda. Conversiones absolutæ, cœlestes, continuæ, naturales rerump.Usus: 1. Cœli conversio incitatior. Anni conversiones et commutationes. Perpetui cursus conversionesque cœlestes. 2. Mutatio, vicissitudo,changement,mutation,révolution. Naturales sunt conversiones rerumpublicarum. Conversio status, et inclinatio communium temporum.
Conversio a peccatis,Conversion,résolution de mieux vivre.Phras.1. Correctio, emendatio morum; resispicentis animi propositum; vitæ correctioris studium. 2. (Convertere se a peccatis,Vulg.)se convertir. Redire in viam; abstinere a sceleribus, resispiscere; ab improba peccandi consuetudine se revocare; ad frugem redire; ex corruptis moribus ad emendatiorem vitam redire, sesetraducere; ad bonam frugem se recipere; e flagitiorum cœno emergere; emergere e vitiis, et ad curam sempiternæ salutis se revocare; redire ad officium hominis Christiani; animum suum ab omni alia cogitatione ad curandam tuendamque salutem traducere; animum ad melioris vitæ consilia appellere; ad frugem animum applicare; a malitia absistere; animum a vitæ pravitate abducere; ad sanam mentem redire; suos mores ad recti honestique leges conformare; se a pravis moribus ad virtutis studium convertere. 3. (Convertere alium a peccatis,Vulg.)convertir qqn. E peccatorum, scelerum gurgite extrahere aliquem; errantem in viam reducere; a vitiis, a pravitate vitæ, a sceleribus avertere; ad bonam frugem adducere, reducere; ad melioris vitæ rationem a pravis moribus traducere; de vitæ pravitate deducere. Errantem ad bonam frugem, bonam mentem reducere, revocare. Cf.Corrigo,Melius.
Conversio idololatræ,Conversion d’un idolâtre.Phras.Tota barbarorum natio ad Christi fidem conversa est,toute la nation des barbares s’est convertie,a embrassé la foi du Christ. Rejectis tenebris vanarum superstitionum, luce divinitus immissa ad Christianam religionem se applicuit; simulacrorum cultu abjecto, unius Christi cultui se consecravit; Christianis se sacris addixit; ad Christi cultum animum adjecit; Christo adjuncta est; ad fidem adjuncta est; ad sanam religionem ac fidem traducta; a dæmonum stipendiis ad Christi signa, ad Christi castra traducta; a superstitiosis ritibus, ab erroribus ritibusque sacrilegis, a dæmonum servitute ad unius veri DEI notitiam cultumque est traducta; a dæmonum servitute in Christianam libertatem vindicata, asserta; ad Christum adducta, adjuncta; ad Christiani cœtus communionem aggregata; Christo sacri fontis aspersione auctorata est. Cf.Baptismus.
Conversio hæretici,Conversion d’un hérétique.Phras.1. Multi hæretici sunt conversi,il y a eu de nombreuses conversions d’hérétiques. E summa caligine ac tenebris in lucem Catholicæ veritatis traducti, restituti; redditi Catholicæ religioni; ad Ecclesiam Catholicam reducti; qui posita contumacia suavissimo Ecclesiæ jugo cervices suas subjecere; ad sinum Catholicæ Ecclesiæ; ad Ecclesiæ auctoritatem redierunt; Religionem Catholicam respexerunt; Ecclesiæ reconciliati sunt; de pravis opinionibus deducti; hæresim abjecerunt, ejurarunt; orthodoxam doctrinam hauserunt; Ecclesiæ se reddiderunt; perversarum opinionum venenum, virus ejecerunt; ejurata hæresi se cum Ecclesia Catholica conjunxerunt; se a pravis de religione opinionibus ejecerunt; e seditiosis sectis se extulerunt; ad cœtum recte sentientium redierunt; ad imperium Romanæ Ecclesiæ se revocarunt; falsarum commenta opinionum repudiarunt; Romanæ Ecclesiæ manus dedere; pravas opiniones excusserunt; pestem, quam in animo habebant, ejecerunt; ab errorum caligine ad sinceræ fidei lucem pervenere; suavissimo Ecclesiæ jugo cervices subdidere, submisere; cum Ecclesia Romana in gratiam rediere. 2. Ab hæresi aliquem convertere,faire abjurer à qqn l’hérésie. In gratiam cum Romana Ecclesia reducere, restituere; Ecclesiæ Romanæ reconciliare; hominem pravis opinionibus addictum Catholicæ Religioni restituere; hæresium erroribus abductum ad Catholicam Religionem revocare; ex hæresium tenebris ad lucem veritatis evocare; ad Catholica castra, signa traducere; cum Romana Ecclesia in gratiam constituere; depravato ab errorum doctoribus animo veritatis lucem accendere; errorem eripere, eximere, extorquere.
CONVERSO, as, are, a.Tourner.Syn.Sæpe converto.Usus: Animus seipse conversans,l’âme qui se replie sur elle-même.
CONVERTO, is, ti, sum, ere, a.Tourner;traduire.Syn.Commuto, traduco, refero.Adv.Aliquando se ad sanitatem, male, repente se, recte, retro, festine.Usus: 1. Arma sua in perniciem patriæ, calamitatem aliquam ad salutem convertere. Animos ad crudelitatem, vim, religiones, risum et facetias convertere. Alienam rem in suam, omnia ad suum commodum convertere. Animos imperitorum a pravitate ad Deorum cultum convertit. In eumdem se habitum coloremque convertit. Aliquo se animo et cogitatione convertere. Se totum ad pacem, ad litteras convertere. 2. Volvo, circumago,tourner. Terra circa axem se convertit, ac torquet. 3. Interpretor,traduire. Græca in latinum convertere. Græca latine reddere. Demosthenis quædam in latinum converti, non ut verbum verbo redderem, sed vim verborum servavi, nec ea annumeranda lectori putavi, sed velut appendenda. Cf.Muto.
CONVESTĬO, is, īvi, ītum, ire, a.Revêtir,envelopper.Syn.Vestio, tego, orno.Usus: Hedera omnia convestivit. Cf.Vestio.
CONVEXUS, a, um,De forme circulaire,convexe.Usus: Cœlum convexum.
CONVICTĬO, ōnis, f.Action de vivre ensemble,commerce,liaison.Syn.Convictus.Usus: Jucundissima convictio.
CONVICTOR, ōris, m.Commensal,convive.Epith.Familiaris, quotidianus.Usus: Domestici convictores. (Vulg.Commensales.)
CONVICTŬS, ūs, m.Vie commune,société.Syn.Convictio.Usus: Quin redis ad convictum nostrum. Is tollit convictum humanum et societatem.
CONVINCO, is, vīci, victum, ere, a.Convaincre.Syn.Arguo, coarguo, redarguo, cogo, revinco.Usus: Flagitii aliquem testibus, testimoniis manifestis, indiciis convincere. Convictus, fractus deprehensusque discessit. Etsi causa tua non manifestissimis indiciis teneretur, mores tamen et vita te convincerent. Convincam facile et elinguem faciam, reddam; tua te confessione induisti et jugulasti,vos propres aveux vous ont convaincu et perdu. Cf.Arguo,Revinco.
CONVĪTĬĀTOR, ōris, m.Celui qui injurie.Syn.Maledicus.Usus: Huic convitiatori ego de mea vita respondeam?
CONVĪTĬUM, ii, n.Injure.Syn.Maledictum, probrum, contumelia, crimen, opprobrium, maledictio.Epith.Ferreum, grande, grave, justissimum honestissimumque, magnum, turpe, maximum, quotidianum, tacitum.Phras.1. Convitium facere,injurier. Probra ingerere; contumeliis agitare animos; maledicta in aliquem conferre, conjicere; maledictis opprimere, lacessere, appetere, vexare; contumeliis operire, opprimere; verbis violare, lacessere; maledictis figere, obruere; probrum objicere, objectare; maledicta in aliquem congerere; omnibus probris onerare; verbis obterere res cum laude gestas; nullis parcere verborum contumeliis; labem magistratui imponere; maledictorum notis inurere; probrum inferre; probris vexare. Cf.Maledictum,Probrum,Contumelia. 2. Convitium pati,souffrir les injures. Convitio jactari; convitiis urgeri; convitium sustinere; contumeliam accipere, pati; convitio verberari.Usus: Consectari aliquem convitiis. Convitio aliquid flagitare. Urgeor omnium vestrum convitio. Respondebo hominis furiosi convitio. Cf.Dedecus,Ignominia.
CONVĪVA, æ, m.Convive.Syn.Socius ad epulas, convictor.Epith.Consiliarii, consilii alicujus, hilari et bene accepti, singuli.Usus: Collectam exigere a conviva. Convivas bene hilariterque accipere.
CONVĪVĀLIS, e, gen. com.Relatif au repas,de table.Usus: Convivalia ludionum oblectamenta addicta epulis.
CONVĪVĀTOR, ōris, m.Celui qui donne un repas.Syn.Qui convivium facit, parat.
CONVĪVĬUM, ii, n.Repas.Syn.Epulæ, accubatio epularis amicorum.Epith.Delicatum, flagitiosissimum, gladiatorium, gratum, jucundum et gratum, maximum, mirificum, moderatum et honestum, præclarum, publicum, pudicum et sobrium, tempestivum, turpe. Convivia honesta, impura, intempestiva, moderata, modica, muliebria, nocturna.Phras.1. Convivium splendidum,festin magnifique. Convivium opipare adornatum, omnibus rebus instructum et paratum; ornatum magnifice et splendide; epulum regia magnificentia dignum, lautum, exquisitum; mensa exquisitissimis dapibus exstructa. 2. Convivium apparare,préparer un banquet. Parare, ornare, instruere; epulum dare; mensam exquisitissimis dapibus exstruere; convivio aliquem accipere; convivium magnifice, splendide, apparatissime adornare. 3. Convivio adesse,assister à un festin. Convivium inire, celebrare, concelebrare; convivio accipi; ad convivium adhiberi; accubare in convivio; in convivio esse; convivio interesse; in convivio accumbere.Usus: Celebratur omnium sermone lætitiaque convivium. Agitare convivia,donner un festin ou y prendre part. Condicere, intell. ad convivium,s’inviter à dîner chez qqn ou accepter une invitation. Convivium ad multam noctem vario sermone producere.
CONVĪVOR, aris, atus sum, ari, d.Donner ou prendre un repas.Syn.Convivium ago, agito, epulum do.Usus: Quotidie in publico convivatur. Cf.Convivium.
CONVŎCĀTĬO, ōnis, f.Appel,convocation.Syn.Conventus, congregatio.Usus: Nulla ad defendendam rempublicam populi convocatio.
CONVŎCO, as, avi, atum, are, a.Convoquer.Syn.Voco, concieo, advoco, congrego.Adv.Aliquando, omnino, serius, fuse.Phras.Populum convocavit,il convoqua le peuple. Concionem advocavit; concilium indixit; concilium plebis habuit; ad concionem vocavit plebem; conventum fecit, egit, celebravit; concivit multitudinem, juvenum manum collegit, comparavit; agmen coegit; cœtus hominum sociavit; multitudinem coegit, congregavit. Cf.Colligo.Usus: Convocare et congregare dissipatos. In domos consulum senatum convocare, cœtum indicere. Concientur miraculo novæ rei homines, servitia edicto concitantur, arcessuntur.
CONVŎLO, as, avi, atum, are, n.Accourir,voler ensemble.Syn.Concurro.Adv.Statim.Usus: Convolant tota ex Italia nuntii. Vexillo elato ocius convolabunt. Cf.Concurro.
CONVOLVO, is, vi, vŏlŭtum, ere, a.Rouler,faire un tour.Syn.Involvo.Usus: Sol se convolvens elabitur, ut abeat.
CŎŎPĔRĬO, is, ui, pertum, ire, a.Couvrir entièrement.Syn.Tego.Usus: Telis coopertum corpus. Homo sceleribus, miseriis coopertus. Cf.Tego.
CŎOPTĀTĬO, ōnis, f.Choix,élection.Syn.Constitutio.Epith.Censoria.Usus: Cooptatio collegiorum ad populi beneficium transferebatur.
CŎOPTO, as, avi, atum, are, a.Choisir.Syn.Eligo, adscribo, recipio.Usus: Aliquem in amplissimum collegium, in senatum sua nominatione cooptare.
CŎŎRĬOR, oreris, ortus sum, oriri, d.Naître,s’élever.Syn.Orior.Usus: Tum subito coortæ tempestates sunt maximæ. Coorti ex insidiis hostes. Cf.Orior.
CŌPĬA, æ, f.Abondance,foule;puissance,liberté.Syn.Abundantia, ubertas, vis, facultas.Epith.Accurata orationis, admirabilis, assidua, bona, digna gloria imperii, exilis. Copiæ adventitiæ, affluentes, amplissimæ patrimonii, domesticæ, desperatæ, equestres ac pares, exiguæ amicorum, extenuatissimæ, firmæ, innumerabiles, magnæ, bellicosæ, omnibus rebus ornatæ, nimiæ, pares, parvæ, pedestres, præclaræ, præsentes, veteranæ, veteres.Phras.1. Maxima frumenti copia advecta est,on importa une grande quantité de blé. Magna vis, innumerabilis frumenti numerus, ingens frugum modus comportatus est; urbs commeatus copia ad satietatem instructa est. 2. Tellus magnam copiam præbet frugum,la terre produit une grande abondance de fruits. Abundantiam gignit, suppeditat id genus frugum; affluit frugum copia; magna soli est benignitas ad maturandas fruges; frugum eo loco abunde est; tellus copia rerum saginat accolas; tellus abundat frugibus; copia frugum et ubertate anteit plerasque imperii provincias; lætissima ubique frugum ubertas est; nihil uberius ad fruges solo, ubertas frugum quanta potest esse maxima; ager est frugum imprimis fertilis. 3. Vir copiis rei familiaris locuples,homme très riche. Omnibus copiis floret, abundat, affluit, circumfluit; omnium rerum affluentibus copiis ditatus, præditus; in summa rerum abundantia vivit. Cf.Dives. 4. Copias contrahere,lever des troupes. Copias cogere, contrahere; vires suas in unum conferre; colligere ex dissipato cursu; castra castris conjungere. Cf.Exercitum parare.Usus: 1. Dicendi, verborum, ornamentorum copia, varietas, ubertas. Frugum ubertas et copia. 2. Facultas, potestas, occasio,faculté,liberté,pouvoir. Majori cura, quam copia et facultate rem gerere. Facere civibus omnibus sui consilii copiam. Hortensio summam copiam facultatemque dicendi natura largita est. 3. Opes, fortunæ,richesses,biens de la terre. Moderator rempublicam faciat opibus firmam, copiis locupletem, gloria amplam. Omnium rerum affluentibus copiis ditari. 4. Exercitus, manus, cohors militum,troupes,forces militaires. Copias conficere, comparare, parare, cogere,lever,préparer des troupes. Copias habet, copiis abundat,avoir beaucoup de soldats. Copias producere, educere in aciem, exponere,lancer ses troupes en avant. Copias armare, instruere,armer ses soldats. Copias profligare,tailler en pièces une armée. Cf.Exercitus.
CŌPĬŌSĒ,Abondamment.Syn.Uberrime, large, largiter, prolixe, abundanter.Usus: Pastum animalibus copiose et abundanter natura comparavit. Copiose de aliqua re dicere, disserere, disputare.
CŌPĬŌSUS, a, um,Abondant,riche.Syn.Abundans, uber, dives.Adv.Admodum, plane et locuples.Phras.Est orator admodum copiosus,c’est un orateur très abondant. Fuse, copiose, rhetorice auget, et ornat omnia; fuse lateque disputat; tractat, pertractat uberrime omnia; est in eo flumen verborum; est oratio plurimi sanguinis; juvenili pene redundantia luxuriat; verbis effervescentibus et paulo nimium redundantibus utitur. Sermonis plenus orator est, ac præ cæteris verbosus; ore pleniore disputat et tractat omnia; velut in immenso campo liberius vagatur.Usus: Homo inter suos imprimis copiosus. Omnibus rebus ornatus et copiosus. Lautum et copiosum patrimonium. Homo ad dicendum copiosus. Cf.Dives,Oratio,Eloquentia.