CŌPŬLA, æ, f.Lien,chaîne. *Syn.Nexus, vinculum.Usus: Quæritant me, copulas gestant secum.
CŌPŬLĀTĬO, ōnis, f.Agglomération,assemblage.Syn.Conjunctio.Usus: Copulatio rerum coagmentatioque naturæ. Congressus, copulationesque consuetudinum. Complexiones, adhæsiones, copulationes atomorum. Cf.Conjunctio.
CŌPŬLO, as, avi, atum, are, a.Associer,unir.Syn.Jungo, adjungo, compono. )( Disjungo, divello, distraho.Usus: Disjuncta conjungere, futura cum præsentibus copulare. Animi cum corporibus copulati. Equester ordo cum senatu copulatus. Ista cogitatione differunt, re copulantur. Nihil amabilius, nihil copulatius morum similitudine bonorum. Cf.Jungo,Adjungo.
CŎQUO, is, xi, ctum, ere, a.Faire cuire;tourmenter.Adv.Bene.Usus: 1. Is, qui coxerat, condimenta addidit. 2.Transl.Vir bonus misere coquitur a curis. Sermone utitur bene cocto et condito,longtemps médité.
COR, cordis, n.Cœur.Syn.Pars in animante princeps, vitæ fons.Phras.1. (Ex corde,Vulg.),de tout cœur. Ex animo; ex intimo animi sensu; libenti animo; propenso studio; propensissima voluntate; egregia animi alacritate; impense, sincere, optimo animo. 2. (Nihil sibi cordi sumit,Vulg.),il n’a souci de rien. Eorum nihil illi cordi est; nihil in animum descendit; eorum nihil in animum admittit; parum, nihil his movetur, commovetur; nihil illi istorum curæ est; omisso ac soluto ad hæc est animo; de his rebus minime laborat. Cf.Cura,Sollicitus.Usus: Nec cor habet, nec palatum. Animus mihi ardet, cor cumulatur ira. Res tua valde mihi cordi est. (Vulg.Cor,proanimo: habet cor. Duro, bono est corde,il a bon cœur,mauvais cœur).
CŌRAM,En présence,vis-à-vis.Syn.Ad, apud, ante, in conspectu, ante oculos, ante pedes, in oculis. )( Absens.Usus: Coram, et absenti mihi promisere. Sed hæc pluribus et commodius coram. Cf.Conspectus,Præsens.
CORBIS, is, f.Corbeille.Syn.Canistrum, fiscina e vimine contexta.Usus: Messoria corbe se contexit.
CORBĬTA, æ, f.Navire de transport.Syn.Navis oneraria.
CORCŬLUM, i, n.Petit cœur,terme de tendresse.Syn.Cor parvum. Vox amatoria.Usus: Scipio corculum appellatus fuit.
CORDĀTĒ,Sensément.Syn.Sapienter, prudenter.
CORDĀTUS, a, um,Sensé,prudent.Syn.Prudens, sapiens.Usus: Scaurus homo egregie cordatus. (Vulg.cordatus, cordate adhibetproforti, generoso, fortiter.) Cf.Prudens.
CORDŎLĬUM, ii, n.Crève-cœur,chagrin. *Syn.Dolor cordis.Usus: Rides ab cordolio. At mihi cordolium est.
CŎRĬUM, ii, n.Peau,cuir.Usus: Obvolutus, vestitus, tectus corio.
CORNĔŎLUS, a, um,De corne,corné.Syn.Corneus.Usus: Aures duros, et quasi corneolos habent introitus.
CORNĔUS, a, um,De corne,dur comme la corne.Usus: Corneum rostrum.
CORNIX, īcis, f.Corneille.Epith.Cursans, fusca.Usus: Cornicum oculos configere,tromper plus habile que soi. (Prov.).
CORNŪ, u, n.Corne.Epith.Dexterius, firmius, sinisterius. Hebetiora, acutiora.Usus: Lunæ nascentis cornua. Animantia cornibus armata.
CŎROLLA, æ, f.Petite couronne,guirlande.Syn.Corona.
CŎROLLĀRĬUM, ii, n.Supplément en général;en parl. supplément de salaire,gratification.Syn.Appendix, accessio.Usus: Ad solitos fructus arationum aliquot nummorum corollarium adjicere. Cf.Addo.
CŎRŌNA, æ, f.Couronne.Syn.Insigne regni, insigne regium, diadema, sertum.Epith.Aurea, civica, illuminata, laurea, longa, maxima, multiplex, publica, subita.Usus: 1. Corona aurea fulgentibus gemmis illuminata,couronne d’or enrichie de pierres précieuses. Habere, ferre coronam auream in capite. Coronam civicam imponere. Ponere, deponere coronam. 2. Circulus audientium, cœtus,cercle,assemblée,réunion. Frequentissima corona cingi et sepiri. Causa erit ad maximam coronam dicenda. In corona hominum et consessu. 3. (Corona clericalis,Vulg.),tonsure. Sacri Ordinis insigne, attonso in coronæ modum vertice, (Vulg.tonsura). 4. Coronam Marianam recitare,réciter le chapelet. Statas ad DEI Matrem preces ad precarios globulos persolvere. Preces coronarias ad Divinæ Matris honorem persolvere. Corollam precariam pie sancteque volvere. Statis precibus DEI Parenti Virgini corollam texere. Piaculares sacræ corollæ globulos pie sancteque precando volvere. Preces coronariæ, corolla precaria, globuli precarii, piaculares,chapelet.
CŎRŌNĀRĬUS, a, um,Qui se rapporte aux couronnes.Syn.Quod ad coronas pertinet.Usus: Aurum coronarium dabatur consulibus ex provincia decedentibus ad decorandum triumphum.
CŎRŌNO, as, avi, atum, are, a.Couronner.Syn.Coronam impono, corona dono, venerabilem insignibus imperii facio, insignibus regni angustiorem reddo.Usus: Epulas coronati ineunt.
CORPŎRĀTUS, a, um,Qui a un corps,matériel.Usus: Mundus cernitur et tangitur, et undique est corporatus.
CORPŎRĔUS, a, um,Qui a un corps,corporel,matériel.Syn.Corporatus, concretus.Usus: Corporeum et aspectabile omne necesse est esse, quod natum est.
CORPŬLENTUS, a, um,Gros,gras,qui a de l’embonpoint.Syn.Obesi corporis homo. Cf.Pinguis,Abdomen.
CORPUS, ŏris, n.Corps.Epith.Ægrum, bene constitutum, caducum et infirmum, castum, clarum, debile, externum, extremum, figuratum, firmum, fragile, grave, illustre, immane, immortale, imperfectum, impudicissimum, impurum, incultum, horridum, ingens, integrum, insipiens, inviolatum, maternum, mortale, mutabile, obliquum, æquabile, sanctissimum, sanum, semiferum, vitiosum. Corpora aspera, hamata, uncinataque, solida ac individua, terrena concretaque, viva.Usus: 1. Corpus, quasi vas animi et quoddam receptaculum. Corpus exercendum et ita afficiendum est, ut obedire rationi possit in exequendis negotiis, et in labore tolerando. Corporis infirmitas et imbecillitas. Corpora recalescunt, confirmantur, allevantur, revocantur agitatione et exercitatione. E morbo vires et corpus amisi. Dandum est tempus corpori. Serviendum est corpori. Voluptates ad corpus pertinentes. Corpus vulgare, meretricium. 2.Transl.Corpus reipublicæ. Non modo partes, sed corpus reipublicæ curasti,prendre soin de la république tout entière. 3. Opus, volumen,volume;en parl. les œuvres complètes d’un auteur. Ex his modicum corpus confici posset. Corpus defensionis.
Corporis Christi festum,la Fête-Dieu. Dies, quem anniversario augustissimoque ritu, sanctissimo Christi Corpori sacrum voluit Ecclesia; qui sanctissimi Christi Corporishonoribus a majoribus dicatus est; quo omni apparatus genere, triumphalem plane in modum, augustissimum mysterium celebrat Christianus orbis.
CORPUSCŬLA, ōrum, n. pl.Petits corps,atomes.Epith.Levia, rotunda, angulata et curvata, et adunca.Usus: Democriti corpuscula quædam levia, alia aspera, rotunda alia, partim angulata, curvata quædam, et quasi adunca, ex his, etc.
CORRĀDO, is, rāsi, rāsum, ere, a.Râfler,faire main basse sur.Usus: Illi, credo, hæc pecunia corraditur.
CORRECTĬO, ōnis, f.Correction,réforme.Syn.Temperatio, emendatio.Usus: Correctionem alicui adhibere. Hæc est veteris Philosophiæ correctio et emendatio. Cf.Emendatio,Reprehendo,Corrigo.
CORRECTOR, ōris, m.Censeur,réformateur.Syn.Censor, emendator.Usus: Corrector et emendator civitatis.
CORRĒPO, is, psi, ere, n.Se glisser,s’introduire.Syn.Irrepo.
CORRĬGĬA, æ, f.Courroie(de soulier).Syn.Lorusseucingulus e corio factus. Pedis offensio et corrigiæ abruptio erit cavenda.
CORRĬGO, is, rexi, rectum, ere, a.Corriger.Syn.Emendo, correctionem adhibeo, aliquem ab errore averto, compenso. )( Depravo.Adv.Ambitiose orationem.Phras.1. Spero fore, ut se corrigat,j’espère qu’il se corrigera. Ut se flectat, et majores suos respiciat, ut sanetur; ut ne exemplum in perniciem civitatis manet; ut frugi evadat; ut virtute culpam corrigat, nova gloria flagitii memoriam aboleat; ut se restituat; se ad frugem corrigat; ad frugem animum applicet; ut in viam redeat; ab errore revocetur; objurgando melior fiat; ut correctionem subeat, suscipiat, admittat; ut correctorem patiatur; monitoribus et qui erranti viam monstrent, obtemperet, dicto audiens sit, morem gerat. 2. Vix jam corrigi potest,il est presque incorrigible. Nullum pene correctioni locum relinquit, reliquum facit; nullum prope melioris frugis spem facit; vix est, ut ad sanitatem flectatur; conclamatum videtur de ejus emendatione; insanabile pene malum est; is ut ad meliorem se frugem recipiat, sperari vix potest; deploranda in perpetuum videtur ejus emendatio; vix superest medicinæ locus; respuit jam inveterata vis mali, quasi desperata salute, medicinam; frustra jam in emendandis ejus moribus opera ponitur; altius jam animo insedit vitium, quam ut evelli ulla ratione possit. Cf.Melius. 3. Correxit orationem,il a corrigé son discours. Ad ineptos locos notam apposuit; orationem limavit; multis lituris delimavit, perpolivit; menda non pauca lituris sustulit; demendo, mutando, interpolando multis locis sensum restituit.Usus: Aliquem, mores aliorum, orationem, menda corrigere. Errorem pœnitendo correxit. Corrigere se et reprehendere Cf.Melius.
CORRĬPĬO, is, ripui, reptum, ere, a.Prendre,saisir;blâmer,réprimander.Syn.Comprehendo, reprehendo.Adv.Acerrime, occulte, severe.Usus: 1. Hominem corripi et suspendi jussit. Dolore, amentia, ira corripi; morbo subito corripi. 2. Reprehendo, arguo, incuso, accuso,accuser,dénoncer. Clamoribus maximis aliquem corripere. Cf.Reprehendo,Objurgo,Impetus.
CORRŌBŎRO, as, avi, atum, are, a.Fortifier,consolider.Syn.Firmo, confirmo, roboro, sancio. )( Infirmo, frango.Usus: Spem alicujus lenitate; factionem indulgentia corroborare. Cum se vox tua corroborarit. Corroborata jam vetustate audacia. Ætas corroborata, rerum cognitioni apta. Cf.Firmus,Confirmo.
CORRŌDO, is, rōsi, rōsum, ere, a.Ronger.Syn.Rodo.Usus: Mures scuta corroserant.
CORRŎGO, as, avi, atum, are, a.Prier,demander.Syn.Rogo, peto, precibus quæro.Usus: 1. Necessarios suos corrogat, ut sibi adsint. 2. Congrego,amasser en demandant. Vestimenta, vasa, milites corrogare. Cf.Colligo.
CORRŪGO, as, atum, are, a.Rider,plisser.Usus: Frontem corrugare. Caperare, contrahere, adducere frontem. Cf.Ruga.
CORRUMPO, is, rūpi, ruptum, ere, a.Corrompre;ruiner.Syn.Depravo, vitio, in vitium impello, destruo.Phras.1. Cupiditates juventutem corrumpunt,les passions corrompent la jeunesse. Deteriorem faciunt; a recto cursu et ratione detorquent, nervos omnes virtutis elidunt; corruptelarum illecebris irretiunt; facile in omnia vitia præcipitant. 2. Juventus facile corrumpitur (Vulg.Seducitur),les jeunes gens se laissent facilement séduire. Contagione malorum juventus facile evertitur, in errorem facile inducitur, facile transversum agitur; malis moribus depravatur; ad mala consilia deducitur; ad nequitiam facile inducitur; in fraudem illicitur; sollicitando et pollicitando juvenum animi lactantur, labefactantur. Juventus veluti contactu facile recipit vitia, animi virus; morbi illi animorum facile pervadunt juventutem; facile serpunt contagiones malorum; morbi illi animorum veluti corporum contactu vulgantur; ætas illa flexibilis, pravis capta corruptelarum illecebris a continentia facile deducitur; ad inertiam et voluptates corporis pessumdatur. 3. Hoc in se facinus nunquam concepisset, nisi a pravis sociis corruptus esset,il n’aurait jamais songé à ce crime,s’il n’avaitété corrompu par de mauvais compagnons. Nisi exempli contagio juvenilem animum veluti pestilenti quodam sidere afflasset; nisi sociorum exempla transversum egissent; nisi pravitate sociorum ad hæc consilia traductus; hæc cum ageret, contagione quadam pestifera insaniit, sociorum pravitate auferri se passus; corruptelarum illecebris irretitus; contactus iis corruptelarum illiciis, quæ pravis a sociis sunt profecta. 4. Bellicam laudem avaritia corrupit,l’avarice gâta sa gloire militaire. Partam bello gloriam avaritia expunxit; avaritiæ sordes belli gloriam confregere; offecit bellicis laudibus, partoque armis decori avaritia importuna; armorum gloriæ avaritia labem imposuit, aspersit; illustrem belli gloriam avaritiæ sordibus inquinavit. Cf.Macula. 5. Corruptus est pecunia judex,on a corrompu le juge à prix d’or. Judex magna vi pecuniæ a sententiæ æquitate deductus est; ob rem judicandam pecuniam accepit; pretio addictam fidem habuit nummarius juris interpres; jus pecunia est adulteratum, spe et metu depravatum; judicis fides pretio labefactata concidit; saturatus infinita largitione judex, pecuniæ magnitudine facile ab instituto deductus est; mercenarius judex, cujus mens oppressa præmio, lingua adstricta mercede, vero pretium ac gratiam facile antetulit; judex venalem linguam fidemque habuit, judex mercede conductus; largitione cæcatus; pretio delinitus; auro corruptus est; adversarii mei infinita largitione adversum me usi sunt; judicem pretio mercati sunt; judicum voluntates largitione redemerunt; corruptelam judicii magna vi pecuniæ moliti sunt; tantum donis muneribusque perfecerunt, ut a sententia facile abiret, abduceretur; venalem pretio hominem et largitione devinctum, magnitudine pecuniæ facile a bono honestoque abstraxere. Judicem, a cupiditate auri haud intactum, qui adversus divitias haud quaquam invictum gerebat animum, facile donis ad suam causam perduxerunt.Usus: Aliquem pecunia, judicem largitione, pretio tribus corrumpere. Vitiosa et corrupta consuetudo. Corrupti ac depravati mores. Tabulæ publicæ lituris corruptæ. Oculi fletu, viæ luto, vestes usu, ædes situ corrumpuntur. Cf.Deterius,Destruo.
CORRŪO, is, ui, ere, n. et a.Tomber,s’écrouler.Syn.Ruo, cado. )( Sto.Phras.1. Vulneratus corruit,il tomba blessé. Præceps in vulnus abiit; inter manus suorum collapsus est deficiens, ac jam vix spiritum ducens; moribundus labentibus super corpus armis ad terram defluxit; ruente equo saucius ipse, præceps ad terram datus est. 2. Domus corruit,la maison s’est écroulée. Domus convulsa sedibus suis cum fragore ingenti procidit, ruit, procubuit; diu quassata ac labefactata ruina tandem oppressa est. Cf.Cado.Usus: Ædes exesæ corruere. Uno meo fato tu, et omnes mei corruistis. Corruere urbis opes. Ille timore, ego risu pene corrui.
CORRUPTĒ,Avec altération,avec corruption.Syn.Male, prave, nequiter.Usus: Depravate et corrupte de re aliqua judicare.
CORRUPTĒLA, æ, f.Ce qui sert à corrompre;action de corrompre.Syn.Quod ad corrumpendum valet, ut largitio, illecebræ, etc.Phras.Corruptelam judicis moliri,chercher à corrompre le juge. Sollicitare judicem pecunia ad perniciem alterius; spe ac promissis prolectare; mercari pretio judicem; pretio ac largitione delinire; donis, muneribus tentare. Cf.Corruptus judex.Usus: Mores hac dulcedine, corruptelaque depravati. Corruptela malæ consuetudinis. Aliquem corruptelarum illecebris irretire.
CORRUPTĬO, ōnis, f.Corruption,altération.Usus: Morbum appellant totius corporis corruptionem.
CORRUPTOR, ōris, m.Corrupteur,séducteur.Syn.Largitor.Usus: Quis corruptor juventutis? Quem tu hujus tribus corruptorem ac venditorem clamitas.
CORRUPTRIX, īcis, f.Corruptrice. Corruptrix provincia.
CORS, ortis, f.Cour fermée,basse-cour.Syn.Arca villæ, spatium intra maceriem.Usus: Villam habes cum corte.
CORTEX, ĭcis, m.Enveloppe des plantes,écorce.Usus: Trunci obducuntur libro aut cortice quo sint a frigoribus et caloribus tutiores.
CORTĪNA, æ, f.Tenture,rideau.Usus: Cortina theatri.
CŎRUSCO, as, are, n.Briller,étinceler.Syn.Splendeo, emico.Usus: Flamma inter nubes coruscat.
CŎRUSCUS, a, um,Brillant,étincelant.
CORVUS, i, m.Corbeau.Usus: Milvo est bellum naturale cum corvo.
CŎRY̆PHÆUS, i, m.Coryphée;chef.Syn.Dux, princeps.Usus: Zenonem Philo coryphæum Epicureorum appellat. Cf.Auctor.
CŌS, cōtis, f.Caillou,pierre à aiguiser.Syn.Lapis, quo cultri acuuntur.Usus: Iracundia cos est fortitudinis,la colère aiguise le courage. Novacula cotem præcidere.
COSTA, æ, f.Côte.Usus: Animalium, navium costæ,flancs des navires.
CŎTHURNUS, i, m.Cothurne,sorte de chaussure. Calceamenti genus, tragœdis et virginibus familiare.
CRĀPŬLA, æ, f.Pesanteur de tête,ivresse,indigestion.Syn.Helluonum vitium, dissoluta victus ratio.Phras.1. Crapulamhabet,il est ivre. Mero incalescit; sensus mero victi sunt; gravata ebrietate mens; vino gravis est; mero oneratus; vino epulisque obrutus est; appotus probe; invitavit se plusculum majoribus poculis; temulentus est; vino rationem obruit; vino mentem mersit; vino sepultus est; vino onustus, languidus, oppressus est; vino madet; crapula ac capitis errore titubat; nec mens, nec lingua homini consistit; mero victus est; vini flore se complevit; vino se ingurgitavit; crapula gravis et impos sui est. Cf.Ebrius. 2. Crapulam edormivit,il a cuvé son vin. Crapulam exhalavit; somno concoxit; quies mentem reddidit; ebrietatem discussit.Usus: Edormi et exhala crapulam. Cf.Bibo.
CRAS,Demain.Syn.Secundum hanc diem, crastina die.
CRASSĒ,Grossièrement.Usus: Crasse compositum aliquid.
CRASSĬTŬDO, ĭnis, f.Épaisseur.Usus: Crassitudo æris mihi noxia.
CRASSUS, a, um,Épais.Syn.Densus, plenior, pinguis, concretus. )( Tenuis.Usus: Crassus et concretus aer. Omnia crassis circumfusa tenebris. Cœlum crassum.
CRASTĬNUS, a, um,De demain.Usus: Nisi me in crastinum differre velis.
CRĀTĔR, ēris, m.Cratère,coupe.Syn.Poculum, cratera.
CRĀTES, is, f.Claie.Syn.Tabula viminibus contexta.Usus: Locus conceptus cratibus.
CRĔĀTĬO, ōnis, f.Création,élection.Usus: Creatio magistratuum.
CRĔĀTOR, ōris, m.Créateur,auteur;père.Syn.Procreator, genitor, effector.Phras.Creator universi DEUS,DIEU, créateur de l’univers. Effector et molitor mundi; opifex, generator ædificatorque mundi DEUS; rerum, quæ in tota natura constant, omnium opifex; universi conditor ac parens DEUS; hujus immensi operis conditor, effector, mundi hujus architectus ac fabricator; temporum ac omnium rerum artifex. Cf.DEUS.Usus: Creator urbis Romulus.
CRĔĀTŪRA, æ, f.Créature.Syn.Res creata, ex nihilo producta; res condita ab opifice et ædificatore mundi, DEO; res a summo conditore DEO procreata; summi conditoris, creatoris, procreatoris opus; res mortalis. Creata omnia.
CRĒBER, bra, brum,Fréquent.Syn.Frequens, densus.Usus: Thucydides creber est rerum frequentia. Crebræ venæ toto corpore intextæ. Per hos dies creberrimus mihi sermo de te. Cf.Sæpe,Frequento.
CRĒBRĬTAS, ātis, f.Fréquence,multiplicité.Syn.Frequentia.Epith.Pristina, tanta litterarum.Usus: Crebritate officiorum priora errata sarciam.
CRĒBRO,Fréquemment.Syn.Frequenter.Usus: Crebro litteras dare. Cf.Sæpe.
CRĒDĬBĬLIS, e, gen. com.Croyable,vraisemblable.Syn.Probabilis, verisimilis. )( Incredibilis.Phras.1. Credibile est,il est probable que(cum utvelinf.). Fidem est propius; ad fidem pronius est; verisimillimum est; a ratione haud alienum est, par est credere. Cf.Verisimile. 2. Rem credibilem reddidit,il a rendu la chose vraisemblable. Fidem ejus rei fecit allatus ab eo nuntius; suspicionem affirmavit rumor publicus, fidem rei addidit una consentiensque vox populi; ad suspicionem res certissimæ accesserunt; opinionem adjuvit constans rei fama.Usus: Narratio credibilis esse debet. Credibile est, quod sine ullo teste auditoris opinione firmatur. Cf.Incredibilis.
CRĒDĬBĬLĬTER,D’une manière croyable,vraisemblable.Syn.Verisimiliter, probabiliter.Usus: Quam non modo non credibiliter, sed ne suspiciose quidem.
CRĒDĬTOR, ōris, m.Créancier.Syn.Is, cui quacumque causa aliquid debetur. )( Debitor.Epith.Cæteri, familiares, universi.Usus: Fraudare creditores. Cum omnibus creditoribus suis male agit.
CRĒDO, is, dĭdi, dĭtum, ere, a.Croire,ajouter foi.Syn.Fidem habeo, tribuo; auctoritatem tribuo, auctoritatem et fidem adjungo, mihi persuadeo.Adv.Cito de aliquo, facile, firmius, prorsus, recte de aliquo, stulte, temere pecuniam, valde, dementer.Phras.1. Ne temere cuivis credas,ne croyez pas légèrement le premier venu. Ne cujusvis testimonio fidem adjungas; ne omnibus credulum te præbeas; ne omnibus credulitatem tuam addixeris; segnior ad credendum esto; caveas, ne fidem tibi quisque faciat, tibi aliquid persuadeat. 2. Non cuivis est credendum,il ne faut pas croire tout le monde. Quibusdam fidem et auctoritatem usta suspicio derogavit; quosdam leviores auctores rei culpa facit; sunt, quibus incerta, dubia, fluxa fides sit: quorum fide niti tuto haud possis; non cuivis adhibenda est fides. 3. Crede mihi, rem ita se habere,croyez-moi,la chose est ainsi,telle que je vous le dis. Persuasum tibi habe; induc animum; induc in animum, ita esse; pro certo habe; pro certo existima; nihil dubita; exploratum atque omnino certum habe; pro comperto habeas, velim; sit hoc apud te minime dubium; sit exploratum; pro inquisito et comperto sit, rem hoc loco esse; velim, sic habeas; tibi persuadeas, cum animo tuo constituas, in hoc statu rem esse. 4. Est vir, cui merito credi possit,c’est un homme que vous pouvez croire. Cujus conspecta fides et gravitas; est fide dignissimus; vir est suspectæ minime fidei; cujus ingens apud omnes auctoritas ac fides; cujus auctoritas magni apud omnes est ponderis; qui auctoritate valeat, floreatmaxima; cujus ingens inter testes nomen; cui vel injurato credas. Cf.Auctoritas.Usus: 1. Aiunt, nervos atque artus esse sapientiæ, non temere credere. Adduci non possum, ut somniis credam. Non credo de numero militum. 2. Concredo, committo,confier. Se alicui, sua consilia; res omnes alienæ fidei; arcana libris; nocti se credere. Cf.Fides,Judico,Firmus,Certus.
CRĒDŬLĬTAS, ātis, f.Crédulité,facilité à croire.Syn.Credendi facilitas, animus simplex, credulus.Usus: Credulitas error potius est, quam culpa, et in optimi cujusque animum facillime irrepit.
CRĒDŬLUS, a, um,Crédule,simple.Syn.Simplex, antiqui moris homo, qui facile credit. )( Prudens, sapiens.Usus: Verba mihi dari facile patior, meque libenter præbeo credulum. Creduli et improvidi juvenes. Cf.Incautus.
CRĔMO, as, avi, atum, are, a.Brûler.Syn.Incendo, exuro, comburo, deuro, in ignem aliquid infero, flammis torreo.
CRĔO, as, avi, atum, are, a.Créer,engendrer,produire.Syn.Procreo, gigno, facio.Adv.De integro censores, injuste periculum, rite consules.Phras.1. DEUS hunc mundum creavit,DIEU a créé cet univers. Ex nihilo procreavit; rerum omnium potentissimus ac sapientissimus opifex hoc pulcherrimum naturæ regnum ex nihilo condidit, effecit; commune hoc DEI ac hominum domicilium DEI consilio jussuque repente ex nihilo constitit; rerum hanc universitatem, qua omnia continentur, nullis ex elementis, nullis ex principiis molitus est DEUS; mundi hujus moles immensa non manibus hominum, sed DEI imperio surrexit; quidquid hic videmus, de nihilo natum est DEO imperante; DEUS est, qui cœlum et omnia, quæ cœli ambitu continentur; qui supera, media, infima condidit, architectatus est, ex nihilo excitavit, formavit, finxit. 2. Regem creant,ils le créent roi. Regem appellant, regem jubent, regnum ei deferunt; regem renuntiant; diadema ei imponunt; regem faciunt, dicunt; summam imperii ad eum deferunt.Usus: Artis proprium est creare et gignere. Periculum alicui creare. Luxuries in urbe creatur. Consules et prætores creantur. Errorem sæpe creat similitudo. Cf.Facio.
CRĔPĬDA, æ, f.Sandale. Calceamenti genus.Usus: Statua Scipionis cum chlamyde et crepidis. Ne sutor supra crepidam,chacun son métier. (Prov.).
CRĔPĬDĀTUS, a, um,Qui porte des sandales.Syn.Soleatus.
CRĔPĪDO, ĭnis, f.Môle,jetée;rivage.Syn.Ora terræ, quæ alluitur aqua,velripa paulo eminentior.Usus: Pirata ad omnes urbis crepidines accessit.
CRĔPĬTŬS, ūs, m.Bruit retentissant,craquement.Syn.Sonus collisione excitatus, aut percussione.Epith.Honesti, liberi.Usus: Pallor et tremor et dentium crepitus consequitur. Inter plagarum crepitum doloremque. Stoici aiunt, crepitus æque ac ructus liberos esse oportere.
CRĔPO, as, ui, ĭtum, are, n.Rendre un son,craquer.Syn.Percrepo.
CRĔPUNDĬA, ōrum, n. pl.Jouets d’enfant,hochets.Syn.Quæ pueris dantur oblectandi causa.
CRĔPUSCŬLUM, i, n.Crépuscule.Usus: Primo crepusculo. Cf.Vesper.
CRESCO, is, crēvi, crētum, ere, n.Croître.Syn.Augesco, accresco, adolesco, ingravesco, serpo, propagor, augeor, ætate procedo, surgo, ascendo. )( Decresco.Adv.Incredibiliter, plurimum, pariter cum ætate studia.Phras.1. Herbæ e terra crescunt,les herbes sortent de la terre. E terra nascuntur; e terra maturatæ pubescunt et maturitatem assequuntur. Diffundit terra et elicit herbescentem viriditatem; e terra germina omnia effunduntur; terra herbes gignit, creat, progenerat; herbæ proveniunt, prosiliunt, prorepunt, emicant, enascuntur, exeunt, 2. Malum in dies crescit,le mal s’accroît de jour en jour. Malum in dies longius manat; serpit latius; magis vulgatur; augescit, ingravescit; longius progreditur, procedit; majora in dies incrementa capit. Cf.Augesco,Augeo. 3. Postquam crevit puer,dès que l’enfant fut devenu grand. Ubi adolevit ætate; ubi ætate processit; sumpto jam corpore, animique robore; ubi ad justum corporis modum adolevit; ubi ad justum corporis proceritatem; corporis habitum processit. 4. Ira dolorque crevit,la colère et la douleur ont augmenté. Exarsit ira, vehementius efferbuit. Cf.Augeo.Usus: Respublica privatis inimicitiis crescit. Exspectatio rumore creverat. Eos elige, e quibus crescere possis. Locus præter modum crevit. Cf.Augeo,Amplifico.
CRĒTA, æ, f.Craie.Syn.Terra alba.Usus: Laudatio Asiatica illa creta obsignata.
CRĒTĀTUS, a, um.Blanchi avec de la craie.Syn.Creta infectus.Usus: Cretatæ fasciæ.
CRĬBRUM, i, n.Crible.Syn.Vas pistorum ad grana farinamque purgandam.Usus: Mures cribra arrosere.
CRĪMEN, ĭnis, n.Crime.Syn.Criminatio, infamia;item: facinus, peccatum, noxa, scelus, delictum, maleficium.Epith.Atrocissimum, certum, commentitium, commune, decumanum, domesticum ac vernaculum, fictum, falsum, fœdissimum, grave et vehemens, inane, incredibile, ingens, iniquum, integrum, invidiosum, levius, nefarium, novuminauditum, obscurum, perspicuum, probrosum, suspiciosum, manifestum, vinarium, verum, vetus. Crimina certa propriaque, dissoluta, falsa, infinita, absoluta, permulta, quotidiana, reliqua.Phras.Magnum crimen commisisti,vous avez commis un grand crime. Magnum crimen admisisti; in sceleratam ac nefariam fraudem decidisti; fraudem capitalem admisisti; in hoc facinore omnes insunt culpæ maximæ; id, quod in te concepisti scelus, in maximo, nefario crimine et capitali fraude ponitur; magno te adstrinxisti scelere; grave piaculum admisisti; nullum scelus abest ab eo scelere; in illo scelere omnia insunt scelera, quod in te admisisti. Cf.Committo,Culpa,Scelus.Usus: 1. Criminatio,accusation. Crimen effugere, e crimine elabi,éviter une accusation. Crimen dissolvere,repousser une accusation,se laver d’un reproche. 2. Facinus, peccatum, fraus, noxa,délit,faute,crime. Crimen in me quærit. Cædes ea illi crimini datur, vertitur. Proditionis crimen in te conjecit, contulit; tibi intulit, attulit, obtulit. Ista aut suspicionem afferunt, aut crimen. Isthoc tibi crimen adscribunt; hoc tibi in crimine ponunt. Crimine aliquem arcessere; condemnare crimine. Imprudens in crimen incurrit, in crimen venit. Staret hoc illi crimen, nisi refelleret, dilueret, dissolveret. In alium derivare crimen; extenuare nimium et elevare. Facile effugies crimen. Non abes ab omni crimine, non cares omni crimine. Videtur condonandum illud crimen. Cf.Scelus,Criminatio,Criminor.
CRĪMĬNĀTĬO, ōnis, f.Accusation,calomnie.Syn.Crimen, accusatio.Epith.Acerrima, accusatorum falsa, inaudita, subita, tota.Phras.Criminationem refutavit,il a réfuté l’accusation. Oblatas ab adversariis criminationes depulit; crimen accurata confutatione dissolvit; meditata oratione diluit, refellit; inexspectato responso crimen effugit; e crimine elapsus est, e crimine se eripuit; oblatas criminationes aut extenuavit, aut elevavit.Usus: Nihil adhuc in Caium criminationis est. Oblatas criminationes depellere. Cf.Accusatio,Coarguo.
CRĪMĬNOR, aris, atus sum, ari, d.Accuser;faire des reproches.Syn.Criminationem,velcrimen offero, infero; culpæ, vitio do; crimini do, verto; criminatione utor, criminis loco pono, in crimen voco, revoco. )( Crimen dissolvo.Phras.Nescio quid fraudis a me susceptum criminantur,ils me reprochent je ne sais quelle perfidie. Nescio quid fraudis a me conceptæ in crimen vocatur; capitalis, nescio cujus fraudis crimen in me conjiciunt, conferunt; nescio quod fraudis crimen mihi inferunt, efferunt; fraudis, incertum cujus, crimen in me quærunt; cum alia, tum fraudis, nescio cuius, crimina in me ferunt; mihi adscribunt; fraus, nescio quæ, mihi in culpa ponitur, in crimine ponitur; crimini datur, fraudis, nescio quid, a me admissum; novum crimen afferunt, fraudem capitalem a me factam esse, fraudis crimine me accersunt, condemnant; fraudis conceptæ crimen in me derivant; in fraudis crimen, certe suspicionem, ad populum incurro, venio. Cf.Accuso,Insimulo,Culpa.Usus: Invidiose meam potentiam ad populum criminantur. Non omnia libet criminari. De quibus illum criminatus es. Cf.Detraho.
CRĪMĬNŎSĒ,En accusateur, avec passion.Syn.Suspiciose, accusatorie, acerbe.Usus: Qui suspiciosius ac criminosius diceret, audivi neminem.
CRĪMĬNŌSUS, a, um,Digne cie reproche,blâmable;coupable,criminel.Syn.Suspiciosus, quod criminis suspicionem affert, quod in crimine est, quod in crimine ponitur.Usus: Non credebam, hoc tibi criminosum fore. Orator acer, acerbus, criminosus. Officiosam amicitiam criminoso nomine inquinas.
CRĪNES, ĭum, m. pl.Cheveux.Syn.Capilli.
CRĪNĪTUS, a, um,Qui a beaucoup de cheveux.Syn.Capillatus, comatus.Usus: Gorgonis os anguibus crinitum,la tête de la Gorgone avait des serpents pour cheveux. Stellæ crinitæ,comête. Cf.Cometæ.
CRISPUS, a, um,Crépu,frisé.
CRISTA, æ, f.Crête;aigrette,panache d’un casque.Usus: Crista galeæ.
CRISTĀTUS, a, um,Qui a une crête,une aigrette.Usus: Galea cristata.
CRĬTĬCUS, i, m.Critique,censeur.Syn.Poematum,autsimilium operum judex, Aristarchus.Usus: Ego tanquam criticus antiquus, ut Aristarchus quidam judicaturus sum.
CRŎCĔUS, a, um,De safran;couleur de safran,jaune,doré.Usus: Chlamys crocea.
CRŎCŎDĪLUS, i, m.Crocodile.Syn.Lacerta Ægyptia magnitudinis immensæ.
CRŎCUS, i, m.Safran.Usus: Meliora sunt unguenta, quæ terram, quam quæ crocum olent.
CRŎTĂLUM, i, n.Crotales,sorte de castagnettes.Syn.Instrumentum musicum e laminis quibusdam æreis.Usus: Nec collegæ tui crotala et cymbala fugi.
CRŪCĬĀMENTUM, i, n.Tourment,souffrance.Syn.Cruciatus.Epith.Gravia morborum.Usus: Cruciamenta morborum interdum sunt graviora, quam tormenta carnificum.
CRŬCĬĀTŪS, ūs, m.Tourment,torture,supplice.Syn.Cruciamentum, tormentum,pœna, supplicium.Epith.Acerbissimus, mœstus, magnus, malus, summus, miseri, tetri.Usus: Magno animi cruciatu vitam agere,passer sa vie dans des chagrins perpétuels. Is se vel in cruciatum dari cupit. Cruciatu afficere aliquem. Confectus cruciatu summorum dolorum. Cui morbus tetros cruciatus ciet. Summo cruciatu supplicioque perii. Cf.Dolor,Affligo.
CRŬCĬO, as, avi, atum, are, a.Tourmenter,torturer.Syn.Cruciatu afficio, conficio, afflicto, torqueo, premo, exanimo, excrucio, vexo; angoribus, suppliciis, majori malo macto.Adv.Diu, impune.Phras.1. Criminis insontem acerbe cruciavit,il a cruellement torturé un innocent. Insonti barbara feritate tormenta admovit; omnia exempla cruciatus in insontem edidit; crudelitate naturæ asperius fecit aliquid insonti; in summum cruciatum dedit hominem insontem; omnibus cruciatibus affecit, per ultimos cruciatus hominem insontem laceravit, excarnificavit. 2. Ea res me vehementer cruciat,cette affaire me tourmente beaucoup. Res me urit vehementer et sollicitat; animum discruciat, exercet; angor animo, intimis sensibus; eam ob rem gravis mihi sollicitudo incumbit; acerba me sollicitudo incessit; maximam sollicitudinem sustineo; summam acerbitatem, ægritudinem, molestiam capio, sustineo; in acerba sollicitudine, in magno angore sum; magna premor, opprimor sollicitudine; magna cura ac sollicitudo animo insidet, animum occupat, torquet, exagitat; gravi conturbor, æstuo sollicitudine; suspenso et sollicito sum animo; ægritudine prope contabesco; curis pene conficior ac consumor. Cf.Ango,Angor,Cura,Sollicitus.Usus: Fame et vigiliis cruciatur. Tuæ te ærumnæ premunt ac cruciant. Dies noctesque tuæ te sollicitudines torquent ac cruciant. Dies noctesque cruciaris et consumeris. Cf.Vexo,Torqueo.
CRŪDĒLIS, e, gen. com.Dur,cruel,inhumain.Syn.Durus, inhumanus, ferreus, ferus, teter, immanis, importunus, omnis humanitatis expers, natura asper, singulari immanitate et crudelitate barbarus; barbarus atque immanis, inexorabilis, omni diritate atque immanitate deterrimus, immemor humanitatis, immansuetus, qui maxima asperitate et immanitate naturæ est. )( Clemens, misericors.Phras.1. Homo crudelis est,cet homme est cruel. Ingenio sane est crudeli, quali nulla in barbaria quisquam tyrannus fuit; ejus immani et fœda crudelitate omnis Barbaria superata est; homo omni diritate deterrimus; cui volupe sit fœdum in modum lacerare miseros; omnia exempla cruciatus edere; omni sævitie, atrocitate plebem opprimere; optimum quemque per cruciatum necare, cum cruciatu interficere; omnibus tormentis excruciatos, omnibus cruciatibus affectos, laceratos interficere, necare; crudelitate utitur maxima; multa superbe, multa crudeliter facit; credas, feræ rabiem occupasse hominis animum, ita in quosvis sævus est et immanis; immanitate et crudelitate præditus est; crudelitatem vultu aspectuque horribili præ se fert; immanitate barbarus, sanguinarius, atrox, truculentus est; omnem humanitatem exuit; cum immanissimis feris crudelitate comparandus est; ab omni humanitate remotus, derelictus. Homo atrocis ingenii, animi trucis ac implacabilis; omnes mortales crudelitate vincit; cujus immanitas brutorum animantium ferocitatem non modo adæquat, verum etiam (horreo verba tam horrida) superat; est barbarie omni crudelior, expers omnis pietatis ac humanitatis; ea est morum, non asperitate, (levi enim illi vitium istud est) sed feritate, quam ne immanissimæ quidem ferarum omnium feræ possint attingere; anhelat imo e pectore crudelitatem; ea est importunitate naturæ, ut ejus crudelitas nulla miserorum calamitate expleri, satiari, saturari possit; ut crudelitatem in omnes promiscue expromat, exerceat, adhibeat; ut necare insontes crudelitate excogitata gaudeat. 2. Severi, non crudeles in liberos esse debent parentes,les parents doivent user de sévérité et non de cruauté envers leurs enfants. Bonum est, imo necesse, pueros in culpam lapsos a parentibus castigari, sed cavendum, ne crudelitati aditum patefaciant. Sicut parentum est, juveniles refrenare liberorum impetus, ita debent illi quoque manus, immo ipsum animum ab omni sævitiæ genere vindicare; sævitiam adversus liberos exercere, crudeliter agere cum filiis nunquam debent. Tanti esse nihil debet, ut crudeles in liberos simus; ut crudeles nos liberi experiantur. Si quid agitur cum filiis, crudelitas absit; nunquam crudelitati locus sit; dedecet parentes, pœnam de liberis sumere exempli parum memoris justæ severitatis; adhibere sævitiam in liberos; acerbe crudeliterque in liberos sævire.Usus: Animus ferus, crudelis, inhumanus. Bellum crudele. Pater in liberos crudelis.
CRŪDĔLĬTAS, ātis, f.Cruauté.Syn.Sævitia, inhumanitas, feritas, acerbitas, atrocitas animi, importunitas, immanitas naturæ, morum acerbitas. )( Clementia.Epith.Arrogans, domestica, gravior, crudelior, immanis et fera, importuna in aliquem, inaudita, incredibilis, inimica, insatiabilis, nefaria, regia, singularis, summa, tanta, teterrima.Usus: Misericordia in speciem crudelitatis labi; crudelitatis odio in crudelitatem ruere,devenir cruel en haine de la cruauté. Iste spumans ex ore scelus, anhelans ex infimo pectore crudelitatem, contorquet brachium. Ejus crudelitas nulla miserorum calamitate expleri,saturari, satiari potest. Crudelitatem in omnes promiscue expromit, adhibet, exercet. Crudelitate excogitata necare insontes gaudet, nec tam gustare civilem sanguinem, quam exsorbere optat.
CRŪDĒLĬTER,Avec dureté;cruellement.Syn.Dure, acerbe; per cruciatum, cum cruciatu, omni cruciatu. )( Dissolute.Usus: Crudeliter animadvertere in aliquem. Crudelissime periit.
CRŪDĬTAS, ātis, f.Indigestion.Syn.Stomachi affectio, cum male concoxit; stomachi redundantia ex ægra confectione ciborum.Usus: Cruditas morbi causa est.
CRŪDUS, a, um,Qui n’est pas mûr,vert.Syn.Immaturus.Usus: 1. Poma ex arboribus cruda avelluntur, matura et cocta decidunt. 2. Cruditate affectus,qui digère mal,qui a l’estomac chargé. Crudior ad prandium venit. Roscius, quia crudior, agere noluit. Cf.Stomachus.
CRŪENTO, as, avi, atum, are, a.Ensanglanter.Syn.Sanguine imbuo, sanguinem elicio.Adv.Impie.Usus: Nolebam propter me cæde civium cruentari rempublicam. Scelere cruentare secures suas. Cæde nefaria se cruentare.
CRŬENTUS, a, um,Sanglant,ensanglanté.Usus: Cruentus civium sanguine.
CRŬMĒNA, æ, f.Bourse.Syn.Loculus.
CRŬOR, ōris, n.Sang répandu.Syn.Sanguis e vulnere.Epith.Jucundus, civilis, quam recentissimus inimici.Usus: Cruorem inimici recentissimum ostendere. Cf.Sanguis.
CRUS, crūris, f.Jambe.Syn.Tibia, pars pedis, quæ ex coxendice ad extremos pedis digitos pertinet.Usus: Crura alicui frangere, suffringere.
CRUSTA, æ, f.Superficie,enveloppe,écaille,croûte.Usus: Vasis crustæ detrahebantur.
CRUX, ŭcis, f.Croix.Syn.Patibulum.Phras.In crucem agere, rapere, tollere; cruci suffigere, affigere; crucem alicui figere, defigere, constituere; patibulo affigere; in cruce figere; cruce afficere; cruci aliquem dare; infelici arbori suspendere. (Vulg.Crucifigere),crucifier.Usus: Verres civibus Romanis crucem minatus est. Crucem indemnatis fixit, constituit. Cruci hominem insontem dedit. Multos in crucem egit, sustulit. Multos cruciatu, cruce, morte affecit. (Cruxpromolestia, rebus adversis, calamitatibusvulg. est,peine,tourment).
Crux SSᵐᵃ,La Sainte Croix.Phras.1. Lignum, in quo salus nostra, ingemiscente rerum natura, pependit; in quo tribus clavis mundi salus affixa pependit. 2. (Crucifixi imago,Vulg.),Crucifix. Imago Christi cruci affixi; simulacrum Christi e cruce pendentis; signum pendentis in cruce Servatoris nostri; simulacrum Christi in cruce morientis, in cruce exspirantis; effigies Christi in cruce suffixi. 3. (Crucem facere,Vulg.),se signer,faire le signe de la croix. Crucis signum in fronte pingere, formare; cruce se signare; signum crucis in fronte effingere, exprimere; salutari se crucis signo munire; signum crucis fronti, pectori imprimere. Signum crucis Christiano more, Christiano ritu ducere.
CŬBĬCŬLĀRIS, e, gen. com.Où l’on couche.Syn.Quod ad cubiculum pertinet.Usus: Lectus cubicularis.
CŬBĬCŬLĀRĬUS, ii, m.Valet de chambre.Syn.Cubiculi minister.Usus: Nihil per cubicularium, omnia per janitores.
CŬBĬCŪLUM, i, n.Chambre à coucher.Syn.Conclave.Epith.Alienum, altum, amplum, hibernum, subgrande.Usus: Grande cubiculum, altum, hibernum valde probavi. In cubiculum introducere.
CŬBĪLE, is, n.Lit.Syn.Lectus.Epith.Duplex.Usus: Cubilia ferarum. Inire alienum cubile,commettre un adultère. Nemo tam miser, qui non cubile suum,autlectum salvum velit. Omnes mortales non solum vestigia, sed ipsa avaritiæ tuæ cubilia videre possunt,siége.
CŬBĬTĀLIS, e, gen. com.Haut d’une coudée.Syn.Cubitum altus.
CŬBĬTO, as, avi, are, n.Être souvent couché.Syn.Sæpe cubo.
CŬBĬTUS, i, m.Coude;coudée.Syn.Mensura, quantum e cubito brachii ad extremam manum est.Usus: Levato in cubitum corpore, suffulcire mentum columna,s’appuyer sur son coude,appuyer son menton sur ses deux bras. Triennio ille tres cubitos non processit. Columna tribus cubitis alta.
CŬBO, as, cubui, cubĭtum, are, n.Être couché.Syn.Recumbo, accumbo.Phras.Cubitum ivi,j’allai me coucher. Ad quietem ivi; quieti me tradidi; in lectum me recepi; cubitum discessi; conferre se cubitum parabat; strato se committere; lecto se commendavit; fessum diurno labore corpus quieti mandabat; lectum petiit; ad quietem se composuit.Usus: Deinde cubitum discessimus. Ægrotus in lecto cubans.
CŪDO, is, di, sum, ere, a.Battre;forger.Syn.Ferio, percutio.Usus: Cudere nummos,velargentum,battre monnaie.
CŪJAS, ātis, gen. omn.De quel pays?Syn.Unde, qua ex gente?Usus: Socrates rogans, cujas esset? mundanum se respondit, totius mundi incolam, ac civem.
CŪJUS, a, um,A appartenant?Dont, de qui.Usus: Cuja res, cujum periculum. Cædes ei crimini detur, cuja interfuit.
CŪJUSDAMMŎDI,De quelque manière.Usus: Animus non esse solum, sed cujusdammodi debet esse.
CŪJUSMŎDI,De quel genre.Usus: Legem, cujusmodi sit, conservare.
CŪJUSQUĔMŎDI,De toutes sortes.Usus: Homines cujusquemodi.
CULCĬTA, æ, f.Matelas,oreiller.Syn.Pulvinus, lectulus, stragulum.Usus: Culcita plumea.
CŪLĔUS, i, m.Sac de cuir.Syn.Saccus e corio,vellino factus.Usus: Parricidæ in culeum insuti in profluentem deferuntur.
CŬLĪNA, æ, f.Cuisine.Epith.Ingentes.Usus: Tua quidem Philosophia in culina est.
CULMEN, ĭnis, n.Faîte,sommet.Syn.Fastigium.Epith.Parvum, transversum.
CULMUS, i, m.Tige des plantes,chaume.Syn.Frumenti calamus a radice ad spicam.Epith.Geniculatus.Usus: Herbescens viriditas sensim adolescit, culmoque nixa geniculato vaginis jam quasi pubescens includitur.
CULPA, æ, f.Faute.Syn.Causa, meritum, crimen, reprehensio.Epith.Aliena, magna, minor, paterna, perpetua, præterita, propria, similis, summa, turpis, varia.Phras.1. Tua culpa hæc acciderunt,cela est arrivé par votre faute. Tu unus ejus rei culpam sustines; tu ipse in culpa es, in te uno culpa ejus rei est; hujus rei culpa in te residet, hæret, consistit; tu ejus rei culpa teneris; tuo vitio perimus; omnes tibi culpam ejus rei attribuunt, assignant; tot malorum causas in te omnes conferunt, transferunt, derivant, inclinant, conferunt; penes te unum ejus rei culpam esse aiunt; te ejus culpæ coarguunt; te culpæ omnis reum faciunt; tuum hoc vitium est, de quo plectimur; in vitio tu es; in te injicitur ejus rei culpa; tibi vitio et culpæ datur; te unum in culpa et suspicione ponunt; in te unum culpam conjiciunt, referunt; merito tuo te accusant; ejus te mali fontem esse ac principium; tu unus in noxia es; te ipse jure optimo incuses licet auctorem omnium malorum; hujus rei culpam omnes in te rejiciunt, tibi adscribunt; te hujus mali fontem, originem, causam esse prædicant; hanc in te culpam omnes impingunt; hujus culpæ notam tibi uni inurunt; hujus rei culpa te condemnant. Cf.Causa,Adscribo,Criminor. 2. Gravem culpam admisit,il a commis une grande faute. Gravem culpam commisit, contraxit, suscepit; magno se crimine adstrinxit; gravi culpa se contaminavit; non levem culpam commeruit, in se suscepit; sequius admisit aliquid; graviter offendit, deliquit; in gravem culpam incidit; gravi se scelere commaculavit, inquinavit; gravi culpa se obstrinxit. Cf.Committo,Peccatum,Pecco,Crimen. 3. In culpa non est,il n’est pas en faute. Abest ab ea culpa longissime; extra culpam est; extra causam culpamque positus est; nihil in eo culpæ hæret, residet; culpa ea non tenetur; hujus rei culpa penes illum non est; noxæ ejus reus non est; ejus virium non est; ejus culpa, vitio id factum non est. 4. Expers omnis culpæ est,il est tout à fait innocent. Culpa caret, vacat; ab omni culpa abest, ab omni culpa remotus est; culpa omnis procul abest ab eo; abhorret ab ejus integerrimis moribus, quidquid culpæ in eum confertur; purus ab omni culpa est. Cf.Innocens. 5. Culpam a se facile removebit,il se disculpera facilement. Culpam haud ægre a se amovebit, amolietur, dimovebit; ea se culpa facile liberabit; ea se ex culpa facile eximet; eam se extra causam culpamque facile ponet; facile effugiet hoc crimen; ex eo crimine facile elabetur. Cf.Criminatio. 6. Culpam in alium rejicio,je rejette la faute sur un autre. Culpam in alterum confero, transfero, derivo, injicio, conjicio; in alium amolior, averto, inclino. 7. Culpam fateri,avouer une faute. Culpam agnoscere; culpæ se reum agere, peragere; de se ultro confiteri; non defugere noxæ confessionem. 8. Damna omnia, quæ culpa mea acciderunt, resarciam,je réparerai tous les dommages que j’ai causés par ma faute. Præstabo culpam; culpam redimam; quidquid detrimenti mea culpa acceptum est, sarciam, compensabo.Usus: Nulla culpa subest. Senatus in culpa est. Ejus peccati culpam unus sustines. Omnes se culpæ insontes clamant. Tibi præstanda est ea culpa. Cf.Crimen,Reprehendo.
CULPO, as, avi, atum, are, a.Reprendre,blâmer,critiquer.Syn.Culpæ do, culpæ ejus tribuo, in culpa pono, reprehendo.Usus: Sæpe patientiam ejus culpavi. Cf.Reprehendo.
CULTER, tri, m.Couteau.Usus: Cultros metuit tonsorios; cultro succinctus; cultrum stringere.
CULTĬO, ōnis, f.Action de cultiver,culture.Syn.Cultura.Usus: Cultio agri.
CULTOR, ōris, m.Celui qui cultive.Usus: Agrorum cultores,laboureurs. Veritatis, justitiæ cultor, fraudis inimicus,ami de la justice,de la vérité.
CULTRIX, īcis, f.Celle qui cultive.
CULTŪRA, æ, f.Culture.Syn.Cultio, cultus.Epith.Multa, salutaris agrorum.Usus: Ager desertus a cultura hominum. Ager suapte bonus, diligentia et cultura melior. Ager nihil ferens, nisi magno labore ac cultura quæsitum.
CULTŬS, ūs, m.Genre de vie.Syn.Vitæ ratio.Epith.Communis atque usitatus vitæ,diligens, humanus civilisque, optimus, Deorum castissimus atque sanctissimus, plenissimusque pietatis, malus, mollissimus, necessarius, parvus, pius, quotidianus, saluber, moderatus, senior, tenuis, magnus, magnificus.Usus: 1. Idem nobis cultus, idem victus. Homines a fera agrestique vita ad humanum cultum civilemque traducere. Delectant magnifici apparatus, vitæque cultus cum elegantia et copia. Cultus, et curatio corporis nobis adhibenda est. 2. Cultura, cultio,culture de la terre. Ager ex se fructum nullum edit sine cultura hominum. 3. Cura,témoignage de respect,honneur. Tribuere alicui officium et diligentem cultum. Cf.Colo,Religio.
1. CUM,Avec. Præpositio. Vim habet conjunctionis, societatis, interdum instrumenti.Usus: Cum magno labore, cum magna spe agit. Cum gladio cruento comprehensus est. Cum ferro invadere in aliquem. Cum magno fletu, cum voluptate auditur. Considerate cum animis vestris. Habeo statutum cum animo meo. Cf.Simul.
2. CUM,Lorsque. Adv.Signif.Causam, occasionem, tempus. Antiquis quum.Usus: Nox una intercessit, cum ille ita mutatus est. Aliquot sunt dies, cum te amo. Fuit id quondam tempus, cum, etc.
CUM, TUM,D’un côté, de l’autre;non seulement, mais encore;tant.... que;soit.... soit que. Præcedit illud, hoc consequitur.Syn.Et, et; non solum, sed etiam. Cum minus quiddam, tum vero gravius et majus significat.Usus: hoc cum utile, tum illud longe honestissimum est, quod. Cum doctrina, tum imprimis pietate excellens. Id fecit cum sæpe alias, tum vero hoc tempore frequentissime. Cum cætera, tum hoc dictum vitupero.
CUMPRĪMUM,Alors que.Syn.Ut primum, ubi primum, simul atque.Usus: Cumprimum posse ingredi cœpit, non recusabat, etc.
CUMPRĪMIS,Surtout,principalement.Syn.Imprimis.Usus: Homo cumprimis locuples et honestus.
CŬMŬLĀTĒ,Pleinement,abondamment.Syn.Plane, abundanter, majori mensura.Usus: Cumulate mihi gratias egit, satisfecit. Non modo liberaliter, sed ornate etiam cumulateque tractatus sum. Cumulatius augere munus aliquod.
CŬMŬLO, as, avi, atum, are, a.Entasser,accumuler;combler.Syn.Augeo, adaugeo, expleo, compleo, perficio. )( Detraho, imminuo.Usus: Scipio bellicam laudem eloquentia cumulavit. Alio scelere id scelus cumulasti. Maximo gaudio, ira, voluptate cumulor. Mirabar, locum augendi in eo fuisse, quod dudum cumulatum videbatur. Homo omni laude cumulatus. Cf.Augeo,Orno.
CŬMŬLUS, i, m.Amas considérable;comble.Syn.Acervus, accessio, summa.Usus: Ad summam ex illius reditu lætitiam cumulus gaudii accessit ex adventu tuo. Beneficium tuum magno cumulo auxisti. Etsi alioquin illum amo, accedit tamen cumulus commendationis tuæ. Ad tua plurima de me merita maximus hoc facto cumulus accessit. De laudibus Dolabellæ cumulum deruam. Tua commendatione ad meam voluntatem cumulus accedit. Cumulos exstruere.
CŪNĀBŬLA, ōrum, n. pl.Berceau d’enfant;origine.Syn.Cunæ.Transl.Rudimenta.Usus: An alia putas esse rudimenta et cunabula virtutis?
CŪNÆ, ārum, f. pl.Berceau.Syn.Incunabula, cunabula.Usus: Vagire in cunis.
CUNCTĀBUNDUS, a, um,Qui hésite.Syn.Segnis, resistens.
CUNCTANTER,Avec hésitation,lentement.Syn.Lente.
CUNCTĀTĬO, ōnis, f.Retard,lenteur,hésitation.Syn.Mora, tarditas.Usus: Studium semper adsit, cunctatio absit. Sæpe cunctatione et tarditate, cum otium volunt sine dignitate retinere, utrumque amittunt. Cf.Mora.
CUNCTĀTOR, ōris, m.Qui temporise,qui hésite.Usus: Nosti, quam Marcellus parum efficax sit, quam tardus, quam cunctator.
CUNCTOR, aris, atus sum, ari, d.Temporiser,tarder,hésiter.Syn.Remoror, retardo, differo. )( Propero.Adv.Diutius in vita.Usus: 1. In cursu bonorum consiliorum cunctandum non est aut tergiversandum. An etiam tum cunctabimini, quiescetis, timebitis? 2. Percunctor,demander. Cum ex me cunctareturpropercunctaretur. Cf.Remoror,Differo,Mora,Tardus.