DĒTRECTĀTĬO, ōnis, f.Refus. Juniores Romani ad edictum sine detrectatione convenere. Detrectatio militiæ.
DĒTRECTĀTOR, ōris, m.Celui qui refuse.Syn.Qui renuit, recusat.Usus: Cato haud detrectator laudum suarum.
DĒTRECTO, as, avi, atum, are, a.Refuser,repousser.Syn.Fugio, aversor, vito, resisto.Usus: Pugnam detrectare. Cf.Nolo,Invitus,Vito,Aversor.
DĒTRĪMENTUM, i, n.Perte,dommage.Syn.Damnum. )( Emolumentum.Epith.Magnum, majus, maximum, minus, summum, plura.Phras.Ea seditio rempublicam gravi detrimento affecit,cette sédition causa un grand dommage à la république. Multa damna reipubl. intulit, importavit, injunxit, imposuit, invexit; haud exiguum detrimentum respublica ex ea seditione accepit, fecit. Cf.Damnum,Jactura.Usus: 1. Detrimentum inferre,causer un dommage. 2. Detrimentum accipere, facere,recevoir du dommage. 3. Detrimentum sarcire, resarcire, reconcinnare,réparer une perte,compenser un dommage.
DĒTRŪDO, is, trūsi, trūsum, ere, a.Pousser violemment,précipiter.Syn.Deturbo, expello, depello.Usus: Necessitas me ad illa tentanda detrusit. Aliquem regno; in mendicitatem detrudere. De sententia hominem detrusi. In pistrinum aliquem detrudere. In maximum mœrorem sum detrusus. Cf.Pello.
DĒTRUNCO, as, avi, atum, are, a.Couper,abattre.Syn.Decido, seco.Usus: Detruncatis arboribus struem ingentem lignorum facit.
DĔŪNX, uncis, f.Les ¹¹⁄₁₂ de l’once ou de tout autre objet.Syn.Undecim unciæ, quasi una de asse dempta.
DĔŪRO, is, ussi, ustum, ere, a.Brûler entièrement.Syn.Uro, exuro.
DĔUS, i, m.DIEU.Syn.Numen præpotens, æternaque Natura. Procreator mundi, mens æterna; ille, qui cœlum atque terras tuetur et regit. Optimus, Maximus. Summi Rectoris et Domini Numen. Opifex ædificatorque mundi. Dominator rerum, ac omnia nutu regens. Præsens præpotens DEUS. Antiquissima et rerum omnium princeps Natura. Parens rerum, mundi fabricator; universi machinator ac rector. Effector mundi atque molitor. Rerum summus arbiter. Universi auctor rectorque. Regnator omnium DEUS. Præpotens ille immensi hujus operis effector, princeps ac parens. Præses mundi, et rector universi. Bonorum fons ac Oceanus omnium.Epith.Æternus, beatus, certissimus, effector mundi atque molitor. Fortis, immortalis, mens soluta quædam et libera, præditus summa mente, opifex ædificatorque mundi, omnia providens et cogitans. Præpotens, princeps ac præsens, pulcherrimus, sanctissimus, sapiens, sempiternus, summus, supremus, tantus, altissimus, atque undique circumfusus.Phras.1. DEUS est creator omnium,DIEU est le créateur de toutes choses. Est omnium rerum auctor, conditor, opifex, effector. Nihil est in universo terrarum orbe, nihil amplissimis cœlestium orbium cancellis circumscribitur; nulla res, nulla virtus in cœlo ipso eminet, cujus auctorem DEUM fateri non debeamus. Ecquis spiritus, qui altissimum illum cœlestis regionis verticem incolit, quem non DEUS infinita vi sua ex nihilo condiderit? Omnes omnium rerum protectiones uni divinæ potentiæ referendæ sunt; divino Numini in acceptis referendæ. DEI unius a voluntate potestateque sunt omnia; ejus a nutu, imperio pendent omnia; is cuncta ex nihilo creavit, formavit, finxit, condidit, architectatus est. Auctor idem rectorque. 2. DEUS est gubernator omnium,DIEU gouverne toutes choses. Summus est rerum omnium arbiter ac moderator; qui omnia regit, temperat, gubernat; cui, ut auctori ac rectori rerum paret servitque universitas; cujus potentissimo imperio natura tota obtemperat; in cujus potestate et arbitratu versantur omnia; qui rebus omnibus præest, dominatur, imperat; a quo uno, cujus unius a voluntate, nutu, imperio pendent omnia; cujus potestas omnia complectitur; quem verentur omnia, cui parent omnia; cujus cœlesti providentia, divino nutu, numine, voluntate gubernantur universa; qui rerum universitati præsidet; qui cœlum et omnia, quæ cœli ambitu continentur, æterno regit imperio, imperio sempiterno moderatur;cujus vi, consilio, voluntate moventur omnia et gubernantur; qui nutu terram concutit; ad cujus aspectum natura universa contremiscit; cujus immensa potestate omnia continentur; cujus nutu et ditione sola terrarum gubernantur; qui omnia supera, media, infima sempiterno imperio regit ac tuetur. Cf.Possum,Potestas. 3. DEUS est benignissimus,DIEU est infiniment bon. Amplissima est divina liberalitas. Patet omnibus latissime, amplissime patet divina benignitas. Cui non benefecit DEUS? Quis est, in quem DEI benignitas non exstet? Quis est, qui divinam benignitatem non senserit, non expertus sit, non re ipsa cognoverit, non perspicue viderit, non clarissime perspexerit? Subvenit DEUS invocantibus se; præsto est, opem fert, opitulatur implorantibus se, confugientibus ad se. DEUS miseros sublevat; desperatione debilitatos confirmat, fulcit, sustinet; aberrantibus subsidio est. Nemo divinam opem frustra imploravit. Est DEUS tranquillitas in nostris calamitatibus, naufragium timentibus portus est. Afflictos facile divina pietas excitat. Perfugium, receptum habemus ad DEUM in nostris calamitatibus. 4. DEUS in omni genere perfectissimus est,DIEU est infiniment parfait. Bonitas in DEO tanta est, quanta potest esse maxima. Fons est bonorum omnium perennis et inexhaustus. DEI benignitas nullis finibus circumscribi, nullis spatiis includi potest. Clementia nulla temporum, nulla locorum immensitate terminatur. DEUS nullo initio temporis circumscribitur, nullo sæculorum fine concluditur. DEO æternitatem nulla temporis circumscriptio metitur. DEI imperium in res omnes immutabile æternitate continetur. Immortalem ejus dominatum ipsa æternitas intuebitur,DIEU est éternel. DEI potentiæ nihil non subjectum est; quæ amplissimo cœli ambitu continentur, quæ toto terrarum orbe sunt imperia, ejus nutibus serviunt, ejus voluntatibus famulantur. Evertit imperia et instaurat; Reges de solio detrudit, et ad summum fastigium evehit; cumque infinitum in res omnes jus sit ac imperium, una voluntas pro lege est.DIEU est tout-puissant.Illa summa rerum potestas ac vis suprema semper et ubique præsens est, cumque nullis locorum spatiis constringi possit, per omnia commeat, eaque etiam, quæ densissimis occulta sunt tenebris, intuetur. Ille eventura novit omnia, ac velut præsentia contemplatur; ille intimos animorum recessus ac latebras contuetur; ille arcana mentis omnia inspicit ac scrutatur; ille cogitationes nostras omnes exploratas habet.DIEU est présent partout et connaît tout.Ejus rectissima judicia manes inferi pertimescunt; ejus voluntas omnium legum lex est, et norma æquitatis.DIEU est infiniment juste.Cumque idem et veritatis parens, et justitiæ tutor sit; cum summus totius honestatis, decoris ac virtutis princeps et architectus; dignissimus est, cujus augustissimum nomen omni sanctitate colatur, sempiternisque laudibus efferatur.
DEI opem implorare,Implorer le secours de DIEU. In molestiis ac calamitatibus oportet ad DEUM confugere, perfugere, præsidium in DEO statuere; receptum ad divinam opem habere. Cum ærumnis premimur, ad DEUM nos vertamus, convertamus, necesse est. Cf.Auxilium,Perfugium.
DEI consilio,Par la volonté de DIEU. Divino consilio; non sine divino numine; DEI ductu ac numine; DEI (deorum immortalium), nutu atque consilio gesta hæc et provisa videntur.
DEO favente,Avec la grâce de DIEU. DEO bene opitulante; DEO juvante, approbante; si ita DEO cordi est; si ita visum superis; si ita cœlitum voluntas tulerit; si DEUS annuerit; si DEUS nos respexerit; immortalis DEI benignitate, ductu ac numine; DEO præsentiam suam declarante; DEO auspice. Olim in usu hæc erant: Diis bene juvantibus; si dii approbant; deum pace impetrata; deorum immortalium benignitate; diis adjuvantibus; diis præsentiam suam declarantibus.
DEUM adorare, invocare,Adorer,invoquer DIEU. Numen divinum precibus placare; DEUM (deos) venerari; DEO supplicare, vota facere; a DEO Optimo Maximo opem auxiliumque petere. DEUM ad auxilium devocare; DEO, quantum maximum possumus, honorem habere. Olim in usu hæc erant: A diis immortalibus pacem ac veniam petere; mentes deorum immortalium precibus placare; pacem deum exposcere; deos circa omnia pulvinaria obsecrare. Cf.Adoro.
In DEUM peccare,Pécher contre DIEU. DEUM scelere violare; verbis ferocibus DEUM increpare, lacessere; ultorem religionum DEUM provocare; nefarium cum DEO bellum gerere; arma ferre in divinum Numen. Cf.Blasphemia.
DEUS avertat,Que DIEU détourne ce malheur. Cf.Absum.
DEUS benedicat,Que DIEU vous bénisse. DEUS eam tibi rem fortunet: tuis rebus consulat: DEUS suo præsens numine atque auxilio te defendat.
DEUS res humanas curat,DIEU prend soin des choses d’ici-bas. Humanis rebus præsens interest DEUS; interest rebus humanis cœleste Numen; nihil rerum humanarum sine divino numine agitur, geritur.
DĒVASTO, as, avi, atum, are, a.Dévaster,piller,ravager.Syn.Spolio, vasto, depopulor. Cf.Vasto,Depopulor.
DĒVĔHO, is, vexi, vectum, ere, a.Voiturer,transporter.Syn.Veho.Usus: Veliam devectus Brutum vidi.
DĒVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, a.Aller,se rendre,arriver.Syn.Venio, pervenio.Adv.Necessario.Usus: In qualem fortunam deveni? Nolebam has litteras in alienas manus devenire. Cf.Venio.
DĒVĒXUS, a, um,Qui penche,incliné. Deflexus, inclinatus.Usus: Ætas devexa ad otium. Sol paulum a meridie devexus.
DĒVINCĬO, is, vinxi, vinctum, ire, a.Lier,attacher.Syn.Obstringo, obligo, demereor, concilio; constringo, alligo, comprehendo.Phras.Beneficio illum mihi devinxi,je me le suis attaché par des bienfaits. Voluntatem ejus beneficiis mihi conciliavi; beneficio hominem mihi adjunxi; beneficio gratiam ejus emi; officio et beneficio hominem comprehendi; liberalitate et officio devinctum teneo; beneficio meum feci. Cf.Concilio,Demereor,Adjungo,Amicitia.Usus: Eum mihi fœdere, cautione omni et execratione devinxi. Beneficiis aliquem, suavitate sermonis, consuetudine, affinitate sibi devincire. Hic maximo se scelere devinxit. Fœderibus etiam cum hoste fides devincitur. Largitione aliquem, vinculis, liberalitate, officiis devinctum tenere. Cf.Obligo,Obligatus,Obsequor.
DĒVINCO, is, vīci, victum, ere, a.Vaincre complètement.Syn.Vinco, supero.Usus: Duillius Pœnos classe devicit. Cf.Vinco.
DĒVĪTĀTĬO, ōnis, f.Action d’éviter,d’esquiver.Syn.Fuga, vitatio.Epith.Facilior et exploratior.
DĒVĪTO, as, avi, atum, are, a.Éviter,échapper à.Syn.Vito.Usus: Procellam temporis devitavit. Putat se a me devitari. Dolorem devitare. Cf.Vito.
DĒVĬUS, a, um,Écarté,éloigné,détourné.Syn.Qui de recta via deflexit, a via remotus, alienus, aversus.Usus: Itineribus deviis profectus. Homo amentissimus, omnibus consiliis præceps et devius. Oppidum devium.
DĒVŎCO, as, avi, atum, are, a.Appeler,faire descendre.Syn.Voco, revoco.Usus: Ad triumphum, ad gloriam te devocant. Socrates primus Philosophiam e cœlo devocavit. In suspicionem devocari. Cf.Avoco.
DĒVŎLO, as, avi, atum, are, n.S’envoler,s’enfuir;passer rapidement (d’un objet à un autre).Syn.Avolo, diffugio.Usus: Ab una amicitia ad aliam devolas. Simul ut fortuna defluxit, amici devolant. De tribunali in forum devolat prætor.
DĒVOLVO, is, volvi, vŏlūtum, ere, a.Précipiter,faire tomber.Syn.Præcipitem ago, impello.Usus: Omnes ad inanem spem pacis devoluti sunt.
DĒVŎRO, as, avi, atum, are, a.Avaler,dévorer.Syn.Ligurio, abligurio.Usus: 1. Verbum ipsum voluptatis devorabat,dévorer avidement. 2. Inhio,soupirer,dévorer en espérance. Spe et opinione eam hereditatem jam devorarat. 3. Consumo, dissipo,engloutir,absorber. Patrimonium omne, prædia, rem familiarem juvenis perditus devoravit. 4. Fero, perfero,supporter,dévorer. Erit ea molestia devoranda. Hominum ineptias et stultitiam sæpe devorare oportet. Cf.Consumo,Comedo.
DĒVŌTĬO, ōnis, f.Dévouement,action de se dévouer.Syn.Dedicatio, consecratio, addictio.Usus: Deciorum devotione placati sunt Dii. Devotione capitis mei servandam rempublicam putavi,j’ai cru qu’il fallait sauver la république même au prix de ma vie. Cum ad pietatis studia refertur, rectius dicitur: Religio, pietas in DEUM et Superos,dévotion.
DĒVŌTUS, a, um,Voué,consacré.Syn.Destinatus, constitutus.Usus: Miloni ea hostia devota videbatur. Devotus Orco,voué aux dieux infernaux.
Devotus, a, um,Dévot,pieux.Phras.1. (Devotus est,Vulg.),il est pieux. Religiosus, pius, DEUM colens; pietatem et religionem colens; pie et religiose vivens, ducem DEUM in omnibus sequens; animum ac cogitationes ad DEUM referens. Qui humana respuens, ad divina solum incumbit; deditus soli contemplationi rerum æternarum; nihil non postponens Christianæ pietati; qui exemplo vitæ et sanctissima doctrina animos ad exitium ruentes retrahit, et ad salutem dirigit; præstanti religione in DEUM; cœlestis Numinis amore magnopere devinctus; cujus mens omnium fluxorum immemor, ad sola immortalia et cœlestia fertur; qui rationis imperio affectiones humanas subigit; cujus ratio cupiditati dominatur, qui lascivientes corporis motus ad rationis divinarumque legum præcepta coercet atque comprimit; magna, antiqua religione; maxima cum religione, ardore in DEUM, pietatem colit; exemplar est religionis; vitam sancte pieque exigit; in quem tanquam in speculum intuentur, qui pietatem, qui religionem colunt; insigni pietate est erga DEUM; religiosus imprimis pietatis cultor est miræ pietatis; raræ in DEUM religionis est; ad omne Christianæ pietatis et officii decus mire factus, compositus, incensus, animatus. 2. Singulariter devotus est B. Mariæ Virgini,il a une remarquable dévotion envers la Très Sainte Vierge. Præcipuo quodam studio cultuque fertur in DEI Matrem; præcipua pietare ac religione DEI Matremcolit, veneratur; singulari cultu Matrem Virginem prosequitur; præcipua illi in Virginem DEI Matrem religio est et pietas; divinæ Matris præcipua quadam religione tenetur; ejus honoribus impense studet, deditus, addictus, devotus est; ardentiorem cultum erga DEI parentem Virginem hausit; suavissimo quodam pietatis studio in Virginem DEI Matrem exardescit; præcipuam pietatis operam in colenda rite sancteque Virgine DEI Matre ponit, collocat. Cf.Religiosus.Usus: Devota DEO mens,esprit tout consacré à DIEU.
DĒVŎVĔO, es, vōvi, vōtum, ere, a.Vouer,consacrer;dévouer,livrer entièrement.Syn.Voveo, destino, dedico, consecro.Usus: Devovere se pro ære alieno. Caput suum pro republica Diis devovere. Te tuumque caput hoc sanguine consecro devoveoque. Diris omnibus aliquem devovere. Devovit Agamemnon Dianæ se, etc.
DEXTELLA, æ, f.Main droite.Syn.Parva dextera.Usus: Antonii dextella est,il est le bras droit d’Antoine.
DEXTER, era, erum,Droit. )( Sinister.Usus: Dextra manus. Dextrum cornu.
DEXTĔRA, æ, f.Main droite.Syn.Dextra. )( Læva.Epith.Consularis, fida, firmior, hostilis, impia, violatæ fidei testis.Usus: Jacenti et supplici dexteram porrigere. Græcia dexteram tendit Italiæ, eique præsidium pollicetur.
DĒXTĔRĒ,Adroitement.Syn.Apte.Usus: Dextere obire officia, uti fortuna.
DEXTĔRĬTAS, ātis, f.Dextérité,adresse,habileté.Usus: Naturalis ingenii dexteritas. Multa in eo et dexteritas et humanitas visa.
DEXTRORSUM,A droite (avec mouvem.),du côte droit.Syn.Ad dextram.
Diabolus, i, m.Diable,démon.Phras.1. Adversarius dolis instructissimus; mille artium summus ille artifex qui olim esu pomi interdicti primos parentes, et per illos omnium sæculorum mortales in immensam calamitatum voraginem e celsissimo fastigio præcipitavit; impurus, immundus, inquinatus spiritus; malorum, quæ geruntur, auctor; perditor hominum, spiritus contaminatus et perditus; nequissimus inimicus ac vexator hominum; hostis perennis ac juratissimus humani generis; machinator, seminator omnium malorum; omnis honesti osor, veritatis et humanæ salutis sempiternus et infensissimus inimicus; qui nullam unquam rationem hominibus insidiandi intentatam relinquit; veterator ille magnus, qui ex altissimo cœli domicilio dejectus, qui parentes primos corrupit, ac mentes eorum in transversum egit; cujus venenatissimis artibus quovis pene momento appetimur. 2. Diabolum expellere,chasser le démon. Malum dæmonem ex corporibus ejicere, exigere, profligare; exturbare ex obsessis, correptis, occupatis hominum corporibus inquilinos, immundos spiritus; malos genios humanis e corporibus depellere, emovere; infernos inquilinos diuturna possessione dejicere, deturbare, movere, demovere. 3. Obsessus est a Diabolo,il est obsédé par le démon. Insessus est ab Orci genio; oppressus, occupatus a teterrimo humani generis hoste ac vexatore; correptus a Tartareo hoste; a tortoribus Orci spiritibus agitatus, vexatus; inquilino malo dæmoni ad pœnam datus.
DĬĂDĒMA, ătis, n.Diadème.Syn.Corona regni, insigne.Usus: Antonius collegæ diadema imposuit.
DĬÆTA, æ, f.Régime,diète.Syn.Medicinæ pars, quæ victu morbos curat.Phras.Diæta nunquam oberit,la tempérance ne nuit jamais. Diæta uti; vivendi regulam et modum servare; in victu modo et lege quadam uti; certam quamdam in victu rationem tenere, servare; in cibi delectu rationem valetudinis ducere, spectare, habere, haud inutile fuerit.Usus: Diæta curari cupio, chirurgiæ tædet. Cf.Abstineo a cibo.
DĬĂLECTĬCA, æ, f.Dialectique,logique.Syn.Disserendi ratio et scientia; Dialecticorum scientia; prudentia disputandi; veri ac falsi disceptatrix scientia et judex.Epith.Dilatata, disceptatrix, judex veri et falsi, muta, loquax, similis pugno.Usus: Zeno Rhetoricam palmæ, Dialecticam pugno comparavit. Dialectica confracta et stricta eloquentia. In dialectica exercebat. Dialectica cavet ratione, ne cui falso assentiamur, neve unquam captiosa probabilitate fallamur.
DĬĂLECTĬCĒ,Selon les règles de la dialectique.Syn.Dialecticorum more, subtiliter, tenuiter.Usus: Multa dialectice dicta.
DĬĂLECTĬCUS, a, um,Qui concerne la dialectique,habile dans cet art.Epith.Valens.Usus: Dialecticæ captiones; acumen Dialecticorum; perversa et præpostera Dialecticorum sapientia. Ambigua ad Dialecticum referenda sunt.
DĬĂLŎGUS, i, m.Dialogue,entretien.Syn.Disputatio, sermo in personas distributus.Epith.Mirificus.Usus: In iis sermonibus, qui dialogi appellantur. Nolunt personas viventes dialogis illigari.
DĬĀRĬUM, ii, n.Ration journalière.Syn.Stipendium militibus in dies singulos propositum.Usus: Cæsar celeritatem militum iter facientium diario incitat.ProEphemeride,diarium, journal, vulgi est.
DĬĀRRHÆA, æ, f.Diarrhée,flux de ventre.Syn.Ventris fluxio; alvus soluta, citata, profluens.Usus: Diarrhæa me arripuit tanta, ut vixdum cœperim consistere.
DĬBĂPHUS, i, m.Robe de pourpre.Usus: Dibaphum cogitat, sed eum infector moratur,il rêve le consulat, mais le teinturier le retarde.
DĬCA, æ, f.Procès.Syn.Judicium, actio.Usus: Dicam alicui scribere. Dicas sortiri. Cf.Causa.
DĬCĀCĬTAS, ātis, f.Causticité.Usus: Sales, quorum duo genera: alterum facetiarum æqualiter in omni ratione fusum, ingenuum et liberale; alterum dicacitatis scurrilis, quæ oratori fugienda. Cf.Facetiæ.
DĬCĀTĬO, ōnis, f.Déclaration qu’on se fait citoyen d’une ville.Syn.Cum aliquis in civitatem aliquam se dicat ac tradit.Usus: Non solum dicatione, sed etiam postliminio potest fieri civitatis mutatio.
DĬCAX, ācis, omn. gen.Railleur,mordant.Syn.Paulo facetior, promptus, paratus ad dicendum quidlibet.Adv.Impunius.Usus: Demosthenes non tam dicax, quam facetus, illud acrioris ingenii, hoc majoris artis. Dicacibus et facetis difficile est habere hominum rationem, et ea, cum falsissime dici possent, tenere. Cf.Facetus.
DĬCIS CAUSA,Pour la forme,par manière d’acquit.Syn.In speciem, per simulationem; sic, ut factum esse, dici possit.
1. DĬCO, as, avi, atum, are, a.Consacrer,dédier,vouer.Syn.Nuncupo, consecro, dedico, addico.Usus: Dicare se in aliquam civitatem. Totum ego me Crasso; totum me tuis commodis et laudi dicavi. Dicare se in clientelam, in servitutem alicui. Cf.Addico.
2. DĪCO, is, xi, ctum, ere, a.Dire,parler,raconter.Syn.Loquor, aio, narro; verbum,velverba facio; verba, sermonem, orationem habeo, commemoro, memoro, profero, exprimo, in oratione mea pono.Phras.1. Aiunt te hoc dixisse,on prétend que vous avez dit cela. Te in sermonibus ista dictitare solitum; te illam conjecisse, tuam hanc fuisse vocem; te hæc commemorasse; te hoc sermone usum; ista effudisse te temere ac evomuisse; te auctorem hujus sermonis faciunt; in te illa oratio confertur; jactatæ, emissæ, conjectæ a te eæ voces feruntur; ferunt, te ista effutiisse, exprompsisse, usurpasse; his te vocibus personuisse palam affirmant. Cf.Loquor,Sermo,Mentio. 2. Possum pro certo dicere,je puis affirmer. Narro tibi; istud tibi pro certo, comperto, explorato affirmo; pro vero et certo assevero; illud asseveratione omni confirmare audeo; omni asseveratione hoc tibi affirmo; affirmate proferre non vereor. 3. Dic, quæso,dites, je vous prie. Cedo, ne isthoc celaveris; quin expromis, quid rei sit; edissere, eloquere; memora mihi; istud expedi; illud jam exequere. 4. Sensum meum jam dixi,j’ai déjà exprimé mon opinion. Quid de re tota sentiam, aperui; sententiam meam de re exposui, explicui, aperui; animi mei sensum expressi alias; deprompsi alias, quæ mea sit de re tota sententia; ex his, quæ a me disputata sunt, exstabit animi mei consilium. Cf.Aperio. 5. Clam in aurem dicere,dire qqche à l’oreille. In aures immittere, insusurrare; voce depressa et submissa in aurem loqui, in fide ac silentio alicujus arcana quædam deponere. 6. Quæ dicis, non possum credere,je ne puis croire ce que vous dites. Monstra narras; monstro, portento similia sunt, quæ tu memoras; quæ tu hic prædicas, fidem superant. Cf.Incredibilis. 7. Est verum quod dixisti?Ce que vous avez dit est-il vrai?Ain tu, ilium, etc. vera memoras? Vera cantas? Verane prædicas? 8. Dicitur,on dit. Aiunt, ferunt, perhibent; fertur, fama est, fama perhibet, exiit in vulgus rumor; fama percrebuit; vulgatur rumor; fama, opinio exit; manat tota urbe rumor; fama fert; multus est sermo; in omnium ore ac sermone est; fama ea in vulgus emanavit; sermo tota urbe dissipatur; rumor, nescio quis, ad nos affluxit; nescio quid rumoris afflaverat te etc.; fama in urbem pervasit, penetravit; fama ea provinciam peragravit. Cf.Fama,Rumor. 9. Omnes dicunt te hostem patriæ,tout le monde dit que vous êtes un ennemi de la patrie. Una omnium consentiensque vox est; omnes fremunt, te hostem patriæ exstitisse; omnes palam jam in foro personant, non jam, ut ante, clam mussitantes, proditorem te esse patriæ. Aperte id jam præ se ferunt cives omnes, te unum repertum esse, qui civitatis jugulo sicam admoveas. Nulla vox auditur civium frequentius, ac quæ te hostem et proditorem patriæ proclamat; nulla jam dudum vox ex reipublicæ ore missa crebrius; nihil frequentioribus jactatum sermonibus, ac, proditorem te esse patriæ et reipublicæ hostem. 10. De hoc multa dici possent,on pourrait dire sur cela bien des choses. De hoc immensa sit oratio; de hoc verborum nunquam satis sit; dies me deficiat, omnia exequi si velim; nimium longus sim; otio abutar; finem non reperiat oratio; modum excedat oratio; fines, cancellos egrediatur oratio, omnia si persequar; istis explicandis quæ potest par oratio inveniri?Usus: Causam, sententiam dicere; salutem dicere. Diem alicui,velmulctam dicere. Dicere ex superiore loco,prêcher. Aliud est oratio, quam disputatio; nec idem dicere et loqui.
DĬCRŎTUM, i, n.Navire à deux rangs de rames.Syn.Navigium duplici serie remorum instructum.Epith.Bona.Usus: Bono dicroto navigabam.
DICTĀTA, ōrum, n. pl.Dictée,leçon,cahier.Syn.Quæ magistri pueris dictant.Usus: Ipsa quasi dictata a te redduntur. Eadem dictata recantare.
DICTĀTOR, ōris, m.Dictateur.Syn.Summa Romanæ reipublicæ potestas, magister populi.Epith.Perpetuus, perspicuus, invidiosus, proximus.Usus: Dictatorem facere, efficere, dicere.
DICTĀTŌRĬUS, a, um,De dictateur.Usus: Gladius dictatorius.
DICTĀTŪRA, æ, f.Dictature.Syn.Dictatoris munus.Epith.Perpetua.Usus: Dictaturam exercere, abdicare.
DICTĒRĬUM, ii, n.Bon mot,brocard.Syn.False dictum.Usus: Quæ false, breviter, acute dicimus, dicteria vocantur. Cf.Jocus,Facetia.
DICTĬO, ōnis,Action de dire;conversation,entretien.Syn.Oratio, dicendi genus; actio.Epith.Attica, forensis, perpetua, popularis, reliqua, tota. Subitæ, oratoriæ.Usus: Se in dictionibus exercere. In forensibus causis mea dictio versatur. Dictionem totam in partes dividere oportet.Provocabulo uno, verbo uno,parole, minus latinum est.
DICTĬTO, as, avi, atum, are, a.Dire souvent.Syn.Sæpe dico.Usus: Causas dictitare.
DICTO, as, avi, atum, are, a.Dire,dicter.Syn.Dico, quæ alius excipiat.Usus: Orationem, epistolam dictare ad verbum.
DICTUM, i, n.Mot,parole.Usus: Nullum petulans dictum in vita proferatur. In me ac meos dicta multa dixit. Commode, breviter, facete, acute dictum. Dictum Ennii. Ob dictum capite et fortunis accusari. Quam vocem, quod dictum ad Catonem detulit. Dictum unum de melioribus.
DĬDŪCO, is, xi, ctum, ere, a.Conduire,séparer,diviser.Syn.Dispergo, aperio.Usus: 1. Pugnam diduxit. Aciem in cornua diducere, aquam in vias. 2.Transl.In varias curas diducitur animus. Cf.Dilato,Separo.
DĬES, ēi, m. et f.Jour.Syn.Lux, diecula, temporis diurni cursus; spatium, tempus.Epith.Acerbior, acerbissimus, æstivus, beatus, brevior, brumalis, calamitosus, certus, clarissimus, compitalitius, constitutus, dirus, extremus, faustus, festus, fœdus et flagitiosus, funestus, gloriosissimus, gravissimus, gratissimus, gravis, honestissimus, horribilis, inclinatus, lætificus, lætior, lætissimus, legitimus, liberior, medius, natalis, notus, perendinus, optatissimus, posterus, præclarus, propinquus, religiosus, ignotus, pulcher, solstitialis, summus, supremus, totus, tristis, turbulentissimus, turpis, vacuus, utilis et gratus. Dies festus,jour de fête, sanctissimus et celeberrimus. Dies æterna, annua, antiquior, certa, exigua, hesterna, hodierna, misera et infelix, satis laxa, perexigua, tota, utilis. Dies acerbi, festivi, apti, breviores, lætissimi, comitiales, compitalitii, continui, anniversarii, non honesti, jucundi, illustres, justi, lætiores, longiores, odiosi, pauci, plurimi, lautissimi, præteriti, proximi, quieti, reliqui, superiores, toti, vacui.Phras.1. Vix dies erat,il faisait à peine jour. Vix lucescebat; appetente vix die; die vix albescente; aperiente se die; sub primum lucis exortum; sub primam auroram; albescente primum cœlo; vixdum prima se luce infundente; emergente vix sole. Cf.Mane. 2. Adulta die,en plein jour. Multa jam die; multum jam diei processerat; multa jam luce; res ad multum diei, in multum diem processerat, extracta erat. 3. Vergente jam die,vers le soir,vers la fin du jour. Inclinante in vesperum die; præcipitante jam die; abeunte jam in noctem die; cum haud multum diei jam superesset; inclinato in vesperam die; extabescente jam die; senescente jam die. Cf.Vesper. 4. Ad certam diem,au jour fixé. Ad constitutam, præstitutam, præfixam, præscriptam, certam, statutam, destinatam, præfinitam diem, ad diem solvere. 5. Ubi constituta dies adfuit,dès que le jour fixé fut arrivé. Dies ubi appetiit, illuxit, venit prœlio constitutus; dies ubi adventavit; cum jam in proximo esset destinata dies. 6. Diem differre,différer le jour. Diem proferre, prorogare, prolatare, ampliare, producere. 7. Diem mihi totum confabulando subtraxit,il m’a fait perdre tout un jour en entretiens. Diem mihi solidum confabulando exemit; dies mihi totus confabulando sublatus est; diem totum confabulando duxit, extraxit. 8. Diem transigere in negotiis,passer le jour à ses affaires. Diem in negotiis ponere, degere, consumere; diem negotiosis concursationibus terere, conterere, conficere necesse est. Dies et noctes laboriosa mihi opera exeduntur. Dierum ac noctium vicissitudines laborantem me inveniunt. Dies noctesque laborandum mihi est. Diu noctuque; noctu ac interdiu instandum operi est; nullum tempus mihi vacuum a laboribus fluit. Nullum tempus, neque diurnum neque nocturnum dimitto, quin laborem. Cf.Tempus,Consumo. 1. Sacri dies, et negotiosi,jours fériés,jours ouvriers. Dies sanctissimus ac celeberrimus,jour très saint. Dies ab exortu caniculæ proximi,les jours de la canicule. Dies, qui a rerum omnium Domino nomen traxit,dimanche. Dies jejunio sacratus,jour de jeûne. Dies omnium Sanctorum festa commemoratione sacra,la Toussaint. 2. Diem sibi sumere ad deliberandum,prendre un jour pour délibérer. Dare diem ad deliberandum,indiquer le jour de la délibération. Diem alicui dicere, scribere,citer qqn en justice. 3. Dies intercessit una, altera, tertia,un, deux, trois jours se passèrent. Ea mysteria in unum diem incidunt, incurrunt,ces mystères durent un jour. 4. Diem agere, celebrare, obire,passer le jour. Diem unum intermittere,laisser passer un jour. 5. Tempus,temps. Nullusdolor est, quem dies, quem longinquitas temporis non leniat. Dies quoque stultis mederi solet. Impetret ratio, quod dies impetratura est. Invidiam dies mitigat,le temps calme l’envie. Cf.Feriæ,Festus.
DIFFĔRENTĬA, æ, f.Différence.Syn.Dissimilitudo, discrimen, varietas, distinctio, intervallum.Usus: Magna est differentia inter principia naturalia. Cf.Dissimilitudo,Discrimen.
DIFFĔRO, differs, distŭli, dīlātum, ferre, 1. a.Différer,tarder,remettre. 2. n.Être différent.Syn.1. Rejicio, prorogo, reservo, produco, sustineo, profero, moram interpono, tardo, procrastino, moror, celeritatem de causa detraho, cunctor, extraho. 2. Discrepo, disto, alius sum, dissimilis sum. )( Similis sum.Adv.Multum, non fere multum, paulum, oppido, plurimum.Phras.1. Res differri non potest,on ne peut différer l’affaire. Res extrahi, prorogari non potest; duci longius, suspendi non potest; trahi negotium sine dispendio non potest; res ista procrastinationem et tarditatem non fert; cunctationem non patitur; res illa moram et sustentationem non fert. 2. Nimium differtur transactio litis,on diffère trop longtemps l’arrangement du procès. Jacet jam biennium causa nostra; prolatatis comitiis tota jam elanguescit. Quis non damnet judicum lentitudinem, litem jam biennio trahentium; me toties ampliantium; in aliud aliudque tempus protrudentium; rei exitum morantium; diem ex die ducentium; diem tempusque proferentium, extrahentium, producentium? nimium quantum ampliatur causa; tempus ducitur; dies protrahitur. 3. Vide ne meus e provincia discessus differatur,faites en sorte que l’on n’ajourne point mon départ de la province. Vide, ne quid ad annuam in provincia commorationem temporis accedat; ne quæ fiat accessio temporis; ne res longius ducatur, aut in aliud tempus reservetur, ne quid mihi temporis prorogetur, protrahatur, extrahatur; ne diuturnior, longior mihi fiat in provincia commoratio. 4. Differ rem in æstatem,remettez la chose à l’été. Confer rem in longiorem diem; conjice in æstivos menses, mensem unum alterumque interjice; mora mensis unius illata, interposita, in æstatem extrahe, rejice. Cf.Mora,Expedio. 5. Differt pœnam,il retarde le châtiment. In sumendo supplicio temporis gratiam facit; iræ spatium, et consilio tempus dat; supplicii de reo sumendi diem laxius profert; inter culpam et pœnam moræ interjectum est aliquid. 6. Quantum differt doctus ab indocto!Quelle différence il y a entre l’homme instruit et l’ignorant!Quantum inter hos discriminis est! quantum inter hunc et illum interjectum intervallum est! quanta inter hunc et illum morum studiorumque est distantia! tanta certe, quanta maxima esse potest; quantum hunc inter et illum interest! 7. Rationes meæ a tuis multum differunt,mes raisons sont fort différentes des vôtres. Admodum discrepant, distant, dissentiunt; diversa imprimis rerum nostrarum ratio est; non eadem est mearum ac tuarum rerum ratio; meæ res aliter, dissimiliter, diverse, prorsus alio modo, ac tuæ se habent. Alio res meæ loco sunt, ac tuæ; non eodem loco, non ejusdem loci sunt. Alia, diversa, non eadem rerum mearum ratio est. Nihil simile habet res mea cum tuis; nihil habet similitudinis; quid simile, quid non dissimile habent res nostræ? nulla similitudo, dissimilitudo magna, dissimilia prorsus omnia, alia prorsus sunt omnia, inter res meas tuasque. Cf.Abludo,Dissimilis. 8. Differre a patre. Cf.Degenero.Usus: 1. Differs me in aliud tempus. Differre vadimonium. Alii tempus differebant,remettre,différer. 2. Discrepo,se distinguer,différer,être différent. Quantum inter se homines studiis moribus, vestitu, tota vitæ ratione differunt! Hæc cogitatione quidem inter se differunt, re vero copulata sunt. 3. Spargo,disperser,pousser de tous côtés. Ignem differunt in omnem locum.
DIFFĬCĬLE,Difficilement.Syn.Difficulter.
DIFFĬCĬLIS, e, gen. com.Difficile,malaisé,pénible.Syn.Laboriosus, operosus, habens multum difficultatis, arduus, habens difficultatem; in quo multum est negotii, vel operis; in labore multo est positus, magnus. )( Facilis.Phras.Rem difficilem tentas,vous essayez,vous entreprenez une chose difficile. Magnum est, quod moliris; rem magnam et multis difficultatibus impeditam aggrederis; perarduum est, quod suscipis, negotium. Elaborandum tibi erit in ea re. Multo tuo labore id fiet. Incidisti in difficilem nodum, quem vix expedies. In rem difficilem et inexplicabilem te conjecisti. Spissum sane opus lentum et fastidiosum moliris. In quantas te dimicationes isto tuo consilio immisisti! Viam sane arduam, asperam, confragosam, lubricam, plenam periculorum et laborum ingrederis. Subeundæ cibi erunt magnæ tempestates; res est multis obstructa difficultatibus. In salebras incidisti sane asperas et confragosas. Arduum factu est; res in difficili est; multis difficultatibus conflictaberis. Multæ tibi difficultates, asperitates superandæ, vincendæ, supervadendæ erunt. Satis in ea re sudabis. Res hæc laboris, negotii, difficultatis habebit plurimum; non ea res est, quæ facilivelparvo negotio, levi labore, non magno studio possit effici. Res erit magnæ difficultatis, multi laboris, non parvi negotii, non operis exigui. Magno tibi ea res stabit; in nodum incides sane difficilem; res est, in qua sudandum sit; in qua sustinendi labores, in qua multum operæ ponendum; in qua sitvigilandum; animo excubandum; in qua non leviter sit laborandum, in qua studii multum, industriæ plurimum sit adhibendum. Res hæc multæ erit operæ ac laboris. Res ea quantas tibi dabit curas? ea re suscepta quantas in difficultates incurres, delaberis? quam ægre eum nodum expedies, solves explicabis? quoties ea te res in lassitudinem dabit? quantum oneris in humeros sustollis tuos? quam plenam periculi aleam tentas? quantum negotii tibi ipse facessis? Cf.Arduus,Difficultas,Difficulter.Usus: 1. Intelligo, quam loco difficili et scopuloso verser. Contortas res et difficiles discere. Difficillimis reipublicæ temporibus. 2. Asper,difficile,exigeant,chagrin. Difficilis et morosus senex. Parens illepidus, et in filios difficilis.
DIFFĬCULTAS, ātis, f.Difficulté,obstacle,embarras.Syn.Labor, angustia, asperitas.Epith.Domestica, incredibilis, magna, nummaria, odiosa, pecuniaria, publica, summa, tanta. Majores, multæ, summæ, tot tantæque.Phras.1. Si hoc suscipis negotium, multum difficultatis senties,si vous entreprenez cette affaire, vous éprouverez de grandes difficultés. Multum laboris habebis; in magnas difficultates incurres; feres laboris plurimum; magnus in te labor, grave in te onus incumbet; multum oneris, laboris; molestiæ sustinebis; si hoc aggrederis. Rem difficilem, gravem, laboriosam; rem operosam, molestam imprimis ac duram senties, experieris, cognosces; rem haud factu facilem, multis difficultatibus implicatam, obseptam et quasi circumvallatam comperies. 2. Vide, quid difficultatis res ista habeat,voyez quelles difficultés présente cette affaire. Etiam atque etiam vide, quantum facinus conere; quid suscipias, quidve sustinere possis; quantum tibi oneris imponas; animadverte, cujus operæ, cujus difficultatis ea res sit; quas vires, quos nervos, quantam facultatem, quantum roboris postulet id quod moliris. Cf.Difficilis.Usus: Difficultas vecturæ, navigandi. Res habet multum difficultatis et laboris. Incurrit in multas difficultates. Multis difficultatibus affectus et afflictus.
DIFFĬCULTER,Difficilement,avec difficulté.Syn.Difficile, ægre, vix, tristius, durius,Phras.Difficulter impetrabis,vous obtiendrez difficilement. Haud parvo negotio, haud levi brachio agendum erit, hoc ut consequare. Magnam fortunæ debebis gratiam, ista si impetres; magno tibi stabit ejus rei gratia. Non sine difficultate ea re potieris. Perdifficilis et lubrica erit ejus rei consequendæ ratio. Hæret ea res adhuc in salebra; res in difficili erit, dum voti compos fias; haud ita promptum erit, ista consequi; haud ex facili ista impetrabis; vix, aut ne vix quidem id consequere.
DIFFĪDENTER,Avec défiance,timidité.Syn.Timide.
DIFFĪDENTĬA, æ, f.Défiance. )( Fidentia.Usus: Metus est diffidentia exspectati mali. Cf.Metus.
DIFFĪDO, is, fisus sum, ere, n.Ne pas se fier à,se défier de;désespérer de.Syn.Quasi despero. )( Confido.Adv.Penitus, valde, summe.Phras.Diffidit civibus suis,il se défie de ses concitoyens. In caritate civium nihil spei reponit; in exigua spe est etiam inter cives suos; ne civibus quidem se credit suis; ne civium quidem fidei se permittit, committit. Nusquam tutam sibi esse fidem queritur; neque in civium fide caritateque acquiescit. Cf.Spero,Despero.Usus: Ita æger est, ut medicus diffidat. Ne defatigere, aut diffidas. Ingenio sane meo diffido. De Othone diffido. Jacet, diffidit, abjecit hastam.
DIFFINDO, is, fīdi, fissum, ere, a.Fendre,diviser,partager.Syn.Findo, divido.Usus: Saxum diffindere novacula.
DIFFĬTĔOR, eris, eri, d.Nier.Syn.Nego, inficior.Usus: Non diffiteor errasse me. Cf.Nego.
DIFFLO, as, avi, atum, are, a.Dissiper.Usus: Tuo legiones spiritu difflasti, ut ventus folia.
DIFFLŬO, is, fluxi, fluxum, ere, n.Couler de tous côtés,se répandre çà et là.Syn.Liquesco, fluo.Usus: Otio, luxu, voluptatibus, sudore, risu diffluere.
DIFFŬGĬO, is, fūgi, ere, n.Fuir çà et là.Syn.Fugio, dilabor.Usus: Metu perterriti diffugiunt. Cf.Fugio.
DIFFUNDO, is, fūdi, fūsum, ere, a.Verser,répandre.Syn.Dispergo, dissipo, spargo, effundo, differo.Adv.Late, longe.Usus: 1. Terra semen suo complexu diffundit. 2.Transl.Animum, vultum diffundere. Laudes alicujus; rumorem late diffundere. Flendo dolorem,veliram diffundere. Cf.Spargo.
DIFFŪSĒ,Avec étendue,développement.Syn.Disperse.Usus: Res diffuse dicta.
DIFFŪSUS, a, um,Étendu.Usus: Platanus ramis diffusa. Jus civile diffusum. Laus Pompeii late diffusa. Color sanguine diffusus.
DĪGĔRO, is, gessi, gestum, ere, a.Digérer.Syn.Concoquo.Adv.Discrete.Usus: 1. Stomachus cruda digerens. 2.Transl.Ordino, distinguo, distribuo, divido,classer,arranger,répartir. Tabulæ, acta, leges, argumenta in certa capita digesta. Crines digerere.
DĪGESTĬO, ōnis, f.Digestion;classement;distribution.Syn.Concoctio; distributio.Usus: Digestio, quæ exornatio est, ea est partitio.
DĬGĬTUS, i, m.Doigt.Syn.Pars manus pedisque extrema.Epith.Extremi, transversus.Usus: Extremis digitis aliquid contingere. Non discedam digitum a sententia. Digitum in aliquid intendere et commonstrare.
DĬGLĂDĬOR, aris, atus sum, ari, d.Combattre l’un contre l’autre.Syn.Decerto, contendo.Usus: Digladientur licet, per me, Philosophi inter se. Cf.Certo.
DIGNĀTĬO, ōnis, f.Estime,considération.Syn.Dignitas.Usus: Nihil nisi de dignatione laborat.
DIGNĒ,Dignement,avec dignité.Syn.Pro dignitate.Usus: Philosophia nunquam satis digne laudari potest.
DIGNĬTAS, ātis, f.Mérite,dignité.Syn.Honor, gradus, gradus dignitatis, gradus honoris, honoris amplitudo, splendor, auctoritas, gloria, majestas, honestas, decentia, decor. )( Indignitas.Epith.Admirabilis, admiranda, amplissima, cara, carissima, communis, conjuncta cum utilitate communi, consularis, excellens, eximia, familiaris, imperatoria, jucundior, liberalis, magna, major, maxima, minor, nefaria, nova, otiosa, par, parva, præstabilior, præstans, præstantissima, præsens, insperata, pristina, publica, singularis, summa, tota, vera, vetus, virilis, salva.Phras.1. Hoc ante omnia te moneo, ut præ cæteris dignitatis rationes habeas,avant tout je vous avertis de prendre le plus grand soin de votre dignité. Ut referas ad dignitatem omnia; ut propositum decus tibi sit; ut ante omnia dignitati servias; dignitatem spectes, dignitatem sequaris; ut nihil cogites a dignitate sejunctum; ut nihil alienum a dignitate cogites; ut nihil non cum dignitate conjunctum cogites; ut consiliorum tuorum finis omnium honor sit; ut tuarum actionum terminus, scopus honor sit; ut prima tibi sit, præcipua, antiquissima dignitatis cura. 2. Omnia ex dignitate fecisti,vous avez tout fait avec dignité. Nihil fecisti, nisi plenissimum amplissimæ dignitatis; omnia tua facta cum dignitate vehementer consentiunt. In omnibus tuis factis proposita tibi dignitas fuit. Omnia tua facta ad dignitatem retulisti. Quæcumque egisti, ad dignitatem omnia spectarunt. Scopus tibi ac finis in omni re dignitas fuit. Tuarum actionum norma quædam ac regula dignitas fuit. Tua sunt ejusmodi facta, ut eximiis ornanda præconiis; ut divinis decoranda laudibus; ut tollenda ad astra; ut ad cœlum efferenda videantur. Tuis omnibus factis æterna gloria, immortalitatisque præmia debentur. Gloriæ et dignitatis ratio semper in actionibus tuis primum apud te locum obtinuit; summo apud te loco fuit; maximi tibi semper fuit. 3. Rationem dignitatis tuæ habebo,je prendrai soin de votre honneur. Magnam omnibus in rebus dignitatis tuæ rationem ducam. Semper mihi dignitas tua ante oculos erit; antiquissima erit; semper meæ cogitationes dignitatem tuam spectabunt. Animus meus in honore tuo fixus erit et locatus. In omni re, quid honor tuus postulet, requiret, ferat, attendam. 4. Modo conservem dignitatem meam, opum jacturam non curo,pourvu que je conserve mon honneur, peu m’importe la perte de ma fortune. Divitias divitiarumque jacturam nihili facio, liceat modo tueri dignitatem meam. Adimi, detrahi de fortuna, fortunas comminui, fortunarum jacturam fieri, fortunæ detrimenta fieri non recuso, nihil duco, in minimis pono, sit modo dignitas incolumis; liceat modo incolumem servare dignitatem; modo permaneat dignitas in eo statu; modo ne cogar de statu dignitatis meæ demigrare; modo sit eadem dignitas; modo ne mutetur, ne diminuatur, ne lædatur dignitate mea; modo ne qua injuria, ne quo damno, ne quo detrimento afficiatur dignitas mea; modo ne quid damni faciat; ne quid jacturæ faciat dignitas mea; modo ne quam jacturam subeat, sustineat, ferat, patiatur dignitas mea; modo nequid de dignitate detrahatur, adimatur, imminuatur. 5. Dabo operam, ut is dignitatem tuam defendat,je ferai en sorte que cet homme défende votre dignité. Dabo operam, ut ejus animum ab omni alia cogitatione ad tuam dignitatem tuendam traducam, convertam; ut is omnia studia ad dignitatem tuam referat, conferat; suam ut operam in dignitate tua figat, locet, statuat, ponat; ut industriam omnem suam dignitati tuæ dicatam velit, dedat, dicet; ut tueatur dignitatem tuam; ut honorem tuum defendendum tuendumque suscipiat; ut honoris tui defensionem, certamen, contentionem suscipiat; ut pro honore ac dignitate tua pugnet, contendat, certet. 6. Violari dignitatem tuam, moleste fero,je supporte avec peine qu’on porte atteinte à votre considération. Dignitatem tuam offendi, lædi, minui, oppugnari, vehementer doleo; detrahi de tua dignitate; jacturam fieri dignitatis tuæ, dignitatem tuam labefactari, deformari, damno affici, fero molestissime; dolorem capio ingentem animo, cum deesse alios dignitati tuæ, alios invidere intelligo; cum impugnari, minui, detrahi tibi dignitatem tuam; cum dignitatem tuam contumelia attingi; spoliari te dignitate tua; cum de dignitatis gradu dimoveri te accipio. 7. Quærere dignitatem,rechercher les honneurs. Honoribus operam dare; honores petere; venari, aucupari, captare, expetere, ambire honores; affectare ad honores iter. Cf.Ambio,Ambitiosus. 8. Conferre dignitatem,accorder des dignités. Summum dignitatis gradum tribuere, concedere alicui; in dignitate aliquem locare; in dignitatis gradu aliquem ponere, collocare;honores alicui mandare, deferre; ad honores evehere, evocare; ad honorum fastigia perducere; provehere ad summam dignitatem; efferre ad summos honores; collocare in amplissimo dignitatis gradu. Cf.Honor,Magistratus. 9. Pervenire ad dignitatem,parvenir aux honneurs. Ad amplissimos dignitatum gradus ascendere; emergere, evehi, efferri, extolli, provehi ad honores; augeri honoribus; dignitate crescere, augeri, amplificari, ornari, cumulari; collocari in amplissimo honoris gradu; in reipubl. custodia, velut in specula collocari; in anni custodia a fortuna positum esse; honoris gradum conscendere; attingere, assequi, adipisci; gradum facere ad honores; ad honores obrepere. 10. Esse in dignitate,être dans les charges publiques. Dignitate florere; honoribus fungi; honoribus uti; dignitate præditum esse; in fortunæ gradu positum esse; honoris gradum tenere, obtinere; in magno honore esse; honestum in republica locum obtinere; cum imperio et potestate esse; magistratum gerere; honores administrare. 11. Dignitatem amittere,perdre ses dignités. A summo dignitatis gradu dejici, detrahi, præcipitari, deturbari, depelli, dimoveri; de fastigio detrahi; capite diminui; gradu et statu dejici. 12. Dignitate se abdicare,abdiquer un emploi honorable. Dignitatem deponere; a dignitate discedere. Cf.Abdico,Magistratus,Honor. 13. Dignitatis aditu impediri,ne pouvoir parvenir aux honneurs. Cf.Honoris aditu impediri. 14. Dignitatem amissam recuperare,recouvrer son ancienne considération. Recipere pristinæ dignitatis speciem; ad pristinæ dignitatis gradum revocari; restitui in pristinæ dignitatis gradum; dignitatem alicui reddere, restituere. 15. Dignitas tua augebitur,votre considération ne fera qu’y gagner. Dignitatis tuæ accessiones fient in dies; multum ad dignitatem tuam accedet, addetur; crescet, augescet, amplificabitur non parvis incrementis dignitas tua; dignitas tua illustrior evadet; honore magis, quam unquam antea florebis et abundabis; illustrabit amplitudinem tuam ea ipsa res, quæ obscuratura atque exstinctura videbatur; plus in dies splendoris ad dignitatem tuam accedet; clarior fiet dignitas tua atque illustrior; clarius elucebit; illustrius patebit. Cf.Augeo.Usus: 1. Dignitas est alicujus honesta auctoritas, quæ et cultu, et honore, et verecundia digna est. Ea res tibi dignitati erit. Dignitatem, ea res tibi afferet, adjunget. Ea res dignitatem habet,cette chose procure la considération. Civitatis dignitatem tueri, sustinere,soutenir l’honneur de la cité. Dignitati alicujus consulere,prendre soin de la dignité de qqn. Servire dignitati,pourvoir à la considération. Alienæ dignitati suffragari, favere,favoriser le mérite d’autrui. Imaginem duntaxat et reliquias pristinæ dignitatis retinere,ne retenir qu’une ombre et un reste de l’antique majesté. 2. Decor, pulchritudo, ornamentum, decus, forma liberalis, species,dignité,beauté noble,distinction. In formis aliis dignitas inest, in aliis venustas. Liberalis species, et formæ dignitas. Formæ dignitas coloris bonitate defenditur. Tranquillitas animi affert dignitatem,la tranquillité de l’âme donne de la noblesse. Cf.Honor,Magistratus.
DIGNOR, aris, atus sum, ari, d.Juger digne.Syn.Dignum habeo,veldignus habeor.Usus: Qui apud nos tali laude, observantia, cultu, honore virtutis ergo dignabatur. Vir probus summa existimatione dignandus.
DIGNOSCO, is, nōvi, ere, a.Distinguer,discerner.Syn.Discerno.Usus: Hostem a cive dignoscere. Cf.Discerno.
DIGNUS, a, um,Digne.Syn.Honestus, qui meretur, meritus, dignitate præditus, plenus dignitatis, habens dignitatem, idoneus, par, egregius. )( Indignus.Adv.Omnino, maxime, parum.Usus: Quod non decorum, nec Diis dignum est. Majoribus suis dignus. Odio dignus. Efficere aliquid exspectatione publica, viribus suis dignum. Hoc te non est dignum.
DĪGRĔDĬOR, eris, gressus sum, gredi, d.Se séparer,s’éloigner,s’en aller.Syn.Declino, discedo, deflecto; aberro a via, proposito diverto.Adv.Longius, parumper, paululum.Usus: Sed ad id, unde digressi sumus, redeamus. Longius, quam voluntas fuit, a proposito digressa est oratio. Cf.Aberro.
DĪGRESSĬO, ōnis, f.Départ,séparation;digression.Syn.Declinatio.Epith.Acerba et misera, non longa, perjucunda, superior.Phras.Cavenda est nimia digressio in oratione,dans un discours, il faut éviter les trop longues digressions. Danda est opera, ut unde aberrare cœperit, revocetur oratio; ne plus justo ab rerum ordine declinet; ne alio longius excedat, effundatur; ne alio longius auferatur; ne liberius latiusque procedat.Usus: Miserior fuit congressio, quam digressio nostra. Digressio a proposita oratione.
DĪGRESSŬS, ūs, m.Départ,séparation.Syn.Digressio, discessus. )( Congressio, congressus.
DĪJŪDĬCĀTĬO, ōnis, f.Jugement,sentence.Syn.Disceptatio, judicium, deliberatio.Usus: Ista quidem magna dijudicatio est.
DĪJŪDĬCO, as, avi, atum, are, a.Juger,régler;discerner.Syn.Discerno, distinguo, discepto.Adv.Callide, diligenter, sero.Usus: Verbis controversias, non æquitate dijudicas. Non facile dijudicatur verus amor, et fictus. Cf.Distinguo.
DĪJUNGO, is, junxi, junctum, ere, a.Détacher,désunir.Syn.Disjungo.Adv.Longius, facile, sæpe.Usus: Dijungere me ab illo volo. Cf.Separo.
DĪLĀBOR, eris, lapsus sum, labi, d.S’écouler,se dissiper.Syn.Diffugio, diffluo.Adv.Male, rapide.Usus: Fluvius rapide dilapsus. Vide, ne ea res memoria dilabatur. Dilapsa fortuna amici devolant; vectigalia, fides, vires reipublicæ dilabuntur. Cf.Abeo,Labor.
DĪLĂCĔRO, as, avi, atum, are, a.Déchirer,mettre en pièces.Syn.Lacero.Usus: Distractione humanorum animorum discerpi et dilacerari demum.
DĪLĂNĬO, as, avi, atum, are, a.Déchirer,mettre en pièces.Syn.Lanio.Usus: Cadaver canibus dilaniandum objicere.
DĪLĂPĬDO, as, avi, atum, are, a.Dissiper,dilapider.Syn.Decoquo, disperdo, consumo.Usus: Dilapidare pecuniam, exhaurire ærarium, minuere vectigalia, consumere. Cf.Consumo,Nepos,Luxus.
DĪLARGĬOR, iris, largītus sum, iri, d.Faire des largesses.Syn.Dono.Usus: Omnia dilargiri. Cf.Largior.
DĪLĀTĬO, ōnis, f.Délai,remise,ajournement.Syn.Mora, prolatio, retardatio.Epith.Nimia.Usus: Dilatio et exspectatio comitiorum. Cf.Differo.
DĪLĀTO, as, avi, atum, are, a.Étendre,élargir.Syn.Collato, late explico, propago. )( Coangusto, coarcto, contraho.Phras.Dilatavit imperium,il recula les frontières de l’empire. Fines imperii longissime protulit; magnas ditioni suæ subjunxit provincias; amplissimas regiones imperii finibus adscripsit. Cf.Augeo.Usus: Argumenta, orationem dilatare ac diffundere. Late funditur ac dilatatur nomen vestrum. Cf.Amplifico.
DĪLAUDO, as, are, a.Louer en tout point.Syn.Prædico.Usus: Librum, quem dilaudas, emi. Cf.Laudo.
DĬLĬGENS, entis, omn. gen.Qui aime,attaché à;actif,soigneux.Syn.Attentus, sedulus, assiduus, studiosus, diligentiam adhibens.Phras.Homo erat imprimis diligens,cet homme était très attaché à tous ses devoirs. Homo erat prudens et rerum suarum attentus; homo summi laboris et industriæ; prorsus intentus in omnia, qui advigilaret sedulo, ac omnia accuraret; erat in omni officii genere navus ac diligens; anteibat omnes diligentia; nihil in eo diligentiæ requires, nihil industriæ. Cf.Diligentia,Applico,Assidue,Opera.Usus: Lentulus salutis meæ diligentissimus.
DĪLĬGENTĔR,Exactement,soigneusement.Syn.Accurate, exquisite, studiose, magna cum cura ac diligentia. )( Negligenter.Phras.1. Diligenter litteris dat operam,il étudie avec zèle. Accuratissima diligentia, mira accuratione, non indiligenter; sedulo, quam diligentissime; summa cura studioque; toto animo, atque omni cura; perstudiose, intentissima cura; enixo studio; summa industria; toto pectore; impense admodum; impensa opera; contente industrieque; contentione maxima litteras persequitur. 2. Negotium tuum egit diligenter,il s’occupa soigneusement de votre affaire. Solerti cura, cum cura, summa sedulitate, religiose admodum studioseque tractavit. Nullum in causa tua studium, nullum officium prætermisit; nemo in curandis negotiis tuis illo diligentior, nemo religiosior; exstat ejus in tractandis rebus tuis studium ingens ac industria; in gerendis negotiis tuis studium adhibebat maximum; in tractanda negotia tua, quo maxime potuit, studio incubuit, enixus est; in procurandis negotiis tuis nihil ab eo loci aut segnitiæ aut socordiæ datum est; intentiore, qua poterat, cura res tuas agebat; summo studio, maximoque opere; omnibus nervis viribusque, omni ope ac opera, summa ope, omni conatu, toto pectore, tota mente in res tuas ac commoda incubuit. Cf.Diligentia.Usus: Diligenter etiam atque etiam facere aliquid.
DĪLĬGENTĬA, æ, f.Soin,zèle,attention,exactitude,application.Syn.Assiduitas, sedulitas. )( Negligentia.Epith.Accuratissima, acerbissima, amplissima, artificiosa, cognita, crudelis, egregia, singularis, excellens, grata, inanis, incredibilis, inepta, magna, major, non mediocris, minuta, misera, miserabilis, molesta, nimia, nova, pergrata, plena, privata, summa, tanta.Phras.1. Summa diligentia rem tuam curabo,je prendrai le plus grand soin de votre affaire. Omni mea cura, opera, vigiliis, omni sedulitate, omni non modo contentione, sed etiam dimicatione in rebus tuis elaborabo. Res tuas summa cura complectar. Pugnabo, enitar, contendam, efficiam, operam omnem ac diligentiam adhibebo, ut res tuæ rite curentur. Incumbam in tuam causam tota industria. Operæ studiique plurimum in tuis rebus ponam, consumam. Vigilabo dies atque noctes, et intentis oculis dispiciam, ut res tuæ salvæ sint; curam rerum tuarum suscipiam; operam summam; nervos omnes et industriam afferam. Ardore quodam ac studio incitato tua procurabo. Summa ope nitar, animum intendam, adjungam ut tibi bene sit. Non obscura erit contentio mea in rebus tuis; industria erit, quanta poterit, maxima. Cf.Curo. 2. Majorem in scribendo diligentiam a te postulo,mettez plus d’exactitude à m’écrire. Velim, te plus diligentiæ: in scribendo ponere; velim, te plus operæ, curæ, industriæ, studii in scribendo locare, collocare, consumere. Plus diligentiæ ad scribendum conferri a te velim. Operam navari studio majori in scribendo expeterem. Tuis in scriptis diligentiam majorem desidero, requiro. Adderes, velim, adsedulitatem aliquid; plusculum, velim, sedulitatis in scribendo susciperes. 3. In parandis opibus nulli diligentiæ parcimus,nous n’épargnons rien pour devenir riches. Operam prætermittimus nullam; nulli operæ, labori nulli parcimus; exiguum ducimus, quidquid in parandis opibus industriæ adhibemus; in consectandis opibus nullus labor est nimius nobis, nulla contentio difficilis; ad rem augendam nullum non lapidem movemus; nullam laboris partem prætermittimus; in re quærenda omni studio, cura et opera laboramus; omnibus nervis ac viribus, omni ope ac industria contendimus; ad parandas opes omnes vires, omnia studia, quidquid est industriæ, conferimus; omnes curas cogitationesque referimus, opes ut consequamur; elaboratur pro viribus; quantum consequi viribus possumus, enitimur; opibus accumulandis operam damus, navamus, ponimus non indiligentem; laborem, curam ac diligentiam adhibemus, impendimus maximam. In quærenda re omnes sedulitatis nervos contendimus; multum operæ ponimus, multum laboramus, ac desudamus. Cf.Cura,Curo,Sollicitudo.Usus: Conferre diligentiam ad aliquam rem. Diligentiam in rebus tuis adhibui maximam. Magna cum cura, ac diligentia scripsi de re.