NECTAR, ăris, n.Nectar,le breuvage des dieux.Syn.Deorum immortalium potus.
NECTO, is, nexui, nexum, ere, a.Nouer,attacher,unir,joindre.Syn.Connecto, colligo.Usus: Videtis, quanta sit rerum series, ut alia ex aliis nectantur.
NĒDUM,Ce n’est pas pour que,bien loin de,à plus forte raison non.Syn.Non modo, ne dicam, ut ne addam.Usus: Optimis temporibus non potuere, nedum istis miseris.
NĔFANDUS, a, um,Impie,affreux.Syn.Nefarius, detestabilis.
NĔFĀRĬĒ,D’une manière impie, abominable, criminelle.Syn.Turpiter, scelerate.Usus: Nefarie, libidinose, crudeliter egit.
NĔFĀRĬUS, a, um,Impie,maudit,scélérat,affreux.Syn.Sceleratus, consceleratus, scelestus, impius.Adv.Maxime.Usus: Scelus nefarium facere. Cf.Sceleratus.
NĔFAS,Tout ce qui est impie, illicite, injuste;sacrilége.Syn.Scelus detestandum, non fas. )( Licet.Usus: Nefas dictu. Aiebat id sibi nefas esse. Tu nihil mihi nefas censes.
NĔFASTUS, a, um,Malheureux,funeste,impie.Syn.Nefarius, impius, infelix.Usus: Quæ augur injusta, nefasta, dura, vitiosa dixerit, irrita infectaque sunto.
NĔGANTĬA, æ, f.Négation,proposition négative. Vox technica.Usus: Deinde addunt conjunctionum negantiam sic: non, si hoc est et illud; hoc autem non, igitur illud.
NĔGĀTĬO, ōnis, f.Action de nier,dénégation.Syn.Infitiatio.Usus: Negatio et infitiatio facti.
NĒGLECTĬO, ōnis, f.Négligence.Syn.Neglectus. )( Curatio.
NĒGLECTŬS, ūs, m.Négligence.Syn.Neglectio.Usus: Rem neglectui habere. Cf.Negligo.
NĒGLĬGENS, entis, omn. gen.Négligent,indifférent,insouciant.Syn.Socors, indormiens, dissolutus. )( Sedulus, diligens.Phras.Negligens est in rebus suis,il néglige ses affaires. Rebus suis plane indormit; segnis est ad imperata; dormitat in rebus suis; solute, indiligenter, oscitanter agit omnia; cum maxima illum negotia circumstent, sedet, et oscitatur; segniter, otiose, negligenteragit omnia. Negligentia, inertia, pigritia est incredibili. Cf.Negligo.Usus: Eum socors et negligens natura tardavit.
NĒGLĬGENTER,Négligemment,sans soin.Syn.Indiligenter, oscitanter, pro cætera socordia.
NĒGLĬGENTĬA, æ, f.Négligence, incurie, indifférence, etc.Syn.Indiligentia, pigritia, socordia, inertia, incuria. )( Diligentia.Epith.Agrestis et inhumana, diligens, diserta, non ingrata, mira, plena, summa, turpis.Usus: Negligentia corrumpit animum. Fugere agrestem et inhumanam negligentiam. Negligentiæ se dedere. Negligentia languere, obtorpescere. Cf.Pigritia.
NĒGLĬGO, is, lexi, lectum, ere, a.Ne pas faire attention à,ne pas s’occuper de,négliger.Syn.Mitto, non curo, curare omitto, leviter fero, dissimulandum puto, contemno. )( Curo.Adv.Omnino, maxime, necesse, plane, crudeliter.Phras.1. Litteras olim diligenter cultas nunc plane negligit,il ne s’occupe plus des lettres qu’il cultivait autrefois avec ardeur. Litteras jam ad se nihil pertinere arbitratur; non laborat jam de paranda doctrinæ fama, nec progressus sui in litteris rationem ullam ducit; nulla illum de litteris cura jam tangit; obduruit plane ad litteras. Famam ingenii plane abjecit; soluto et quieto in tantis æmulantium studiis agit animo; animo ad litterarum studia est omisso; nihil de studiis litterarum sollicitus est. Litteras nil pensi habet. Jacet, refrixit ille discendi labor. Oblivio litterarum eum cepit; summa apud eum rei maxime necessariæ incuria. Motam jam dudum remisit industriam. 2. Negligit officium suum,il néglige son devoir. Cessat in officio; claudicat in officio; deest officio, occasione, sibi; causam suam ipse prodit; causam ipse suam damnat; abest illi cura, diligentia; remisso ac languido est animo in rebus suis; languidius versatur in opere. 3. Hæc omnia sunt ab iis neglecta,ils négligent toutes ces choses. Nihil obedienter curatum; id totum pro cætera socordia actum; dimissa maximarum rerum opportunitas; res tanta ex omnium cura est omissa. 4. Negligant, per me licet, isti commoda publica,qu’ils se soucient peu, je le veux bien, des intérêts de la république. Neglectui, per me licet, sint istis commoda publica; pedibus, per me licet, ista trahantur; fiat jactura istorum omnium, et salutis communis oblivio capiat levissimorum hominum pectora. Dissolvantur instituta omnia, quibus saluti publicæ cavetur; obterantur et conculcentur. Jaceant leges, instituta majorum obsolescant, frigeant bonorum civium studia, langueant, senescant: ego ista nec moveo, nec curo. Vilia habeantur, susque deque habeantur publica commoda, ego ne manum quidem verterim. 5. Adeone negligis sinistram famam?Est-ce ainsi que vous vous inquiétez peu d’une mauvaise renommée?Adeone parum abhorres sinistram de te famam? adeone parvi facis? adeone parum pensi tibi est? nihil igitur pensi habes, nihil laboras; nihil ad te pertinere arbitraris, quis hominum de te sermo sit? adeone famam abjecisti? adeo nec bonæ, nec sinistræ famæ cura cogitatioque te tangit ulla?Usus: Exempla majorum, leges, auctoritatem senatus, religiones, jura publica neglexisti. Cf.Piger.
NĔGO, as, avi, atum, are, n. et a.Nier;refuser,ne point accorder.Syn.Inficior, abnuo, denego, recuso. )( Affirmo, fateor, promitto.Adv.Ad extremum, belle, jucunde, liquido, omnino, molestius, palam, plane, præcise, prorsus, recte, valde, verius, usquam, vulgo.Phras.1. Negat se a te quidquam accepisse,il affirme qu’il n’a rien reçu de vous. Pernegat, se quidquam a te accepisse, inficias it, præcise negat; plane sine ulla excusatione præcidit; pari animi vultusque constantia abnuit, tibi a se quidquam deberi. 2. Negat sibi omnes delicias,il se refuse toute satisfaction. Genium ubique defraudat; deliciis se fraudat omnibus; ab innocentibus etiam deliciis manum abstinet. 3. Negat opem,il refuse son secours. Spe auxilii rogantem frustratur. Cf.Nolo.
NĔGŌTĬĀLIS, e, gen. com.Relatif à une affaire.Usus: Pars negotialis ea constitutione contenta.
NĔGŌTĬĀTĬO, ōnis, f.Commerce,négoce.Syn.Mercatura.Epith.Vetus.
NĔGŌTĬĀTOR, ōris m.Marchand.Syn.Mercator.Epith.Germanus, obscurus, improbus. Cf.Mercator.
NĔGŌTĬŎLUM, i, n.Petite affaire.Usus: Erit aliquid negotioli.
NĔGŌTĬOR, aris, atus sum, ari, d.Faire le commerce.Syn.Negotium gero; mercaturam facio, exerceo. Cf.Mercator.
NĔGŌTĬŌSUS, a, um,Fort occupé,très affairé.Syn.Plenus negotiorum.Usus: Provincia est molesta et negotiosa.
NĔGŌTĬUM, ĭi, n.Affaire,occupation,devoir,obligation.Syn.Res, munus, cura, labor, provincia, molestia.Epith.Audax, certum, jucundum, dignum, facetissimum, impudens, ineptum et græculum, fortunatum, lautum, lentum, luteum, odiosum, salubre et honestum, suspiciosissimum, turbulentum, vulgare et notum, molestum et operosum, invidiosum, plenum laboris et periculorum, assiduitate molestum, a dignitate alienum, expeditum, forense.Phras.1. Multa habeo negotia,j’ai beaucoup d’affaires. Multa me circumstant negotia; res mihi multæ tractandæ sunt, et curandæ; maxima onera in republica sustineo. Multis distineor laboribus; negotiorum mole obruor; procuratio quædam multisofficiis implicatum me tenet et constrictum; pluribus nunc curis sum adstrictus; res suscepi plurimas et maximas; multis negotiis implicor; tument, ut cum maxime, negotia; occupatissimus sum; multæ ad me quotidie maximarum rerum procurationes deferuntur; multis quotidie urgeor, impedior negotiis. 2. An tibi negotium facesso?Est-ce que je vous crée, vous suscite des embarras?An molestiam tibi exhibeo? An molestia te afficio? An tibi mecum res est? An tibi negotium præbeo, exhibeo? An gravis auribus tuis, an fastidio sum? Num que tibi ægritudo a me objecta est? An negotii tibi aliquid a me seritur, conflatur? An alieno tempore incommodus obversor? Num sermonis insolentia aures tuæ offenduntur? Cf.Molestus.Usus: 1. Nullo negotio rem efficiam. Id non magni negotii est,cela n’est pas difficile. Negotium alicui mandare, imponere, dare, deferre; in negotium mittere; negotio aliquem præficere, præponere,préposer qqn à une affaire, l’en charger. Negotium suscipere; negotium attingere, contrahere,entreprendre une affaire, s’en charger. Negotium administrare, curare, tractare, agere, obire, gerere, sustinere,s’occuper d’une affaire. Negotium expedire, explicare, conficere, transigere cum aliquo,conclure une affaire avec qqn. Multis negotiis implicari, impediri, detineri, obrui, distineri,être embarrassé dans une multitude d’affaires. E negotiis emergere,sortir d’une affaire, s’en tirer. Negotio præesse,être à la tête d’une affaire. In negotio versari,être embarqué dans une affaire. Negotia tueri, prendre soin d’une affaire. Negotia fugere, se a negotiis removere, negotia deponere,fuir les affaires. Negotium invertere,changer les affaires. Est mihi tecum aliquid negotii,j’ai affaire avec vous. 2. Molestia,difficulté,embarras. Negotium alicui facessere, præbere, exhibere,créer, susciter des embarras. Cf.Res,Occupo.
NĒMO, ĭnis, m.Personne,nul.Syn.Nullus, nemo omnium, quis omnium? )( Aliquis.Adv.Omnino.Usus: 1. Nemo de Senatoribus affuit. Te amo, ut neminem. Magis te idoneum scio neminem. 2. Ullus,quelqu’un,une personne. Contingit tibi, quod haud scio, an nemini.
NĔMŎRŌSUS, a, um,Plein de bois,bien boisé.Usus: Insula nemorosa.
NĔMUS, ŏris, n.Bois,forêt.Usus: Agros et nemora peragrare.
NEMPE,Car,en effet,c’est-à-dire,sans doute.Syn.Scilicet, videlicet, nimirum, quippe, certe.Usus: Quibus autem hostibus? nempe, qui, etc. Nempe igitur ea restant.
NĔO, nes, nēvi, nētum, nere, a.Filer.Syn.Fila duco, deduco, torqueo, pensum carpo, manus lanæ admoveo, lanam in fila attenuo.
NĔPOS, ōtis, m.Petit-fils;prodigue,dissipateur.Syn.Qui ex filiovelfilia natus;item: Prodigus.Phras.Est in patrimonio nepos,il est prodigue de son patrimoine. Gurges est atque helluo, natus abdomini suo. Patrimonium ejus profundæ libidines devorant. In vino ac luxu, in suo fœtore ac vino jacet; patria bona lacerat, abligurit; notos dies bibit, ludit, vomit. Totos dies in caupona delitescit, ad vesperum perpotat, pergræcatur, voluptati obsequitur. Cf.Consumo,Luxurio.
NEPTIS, is, f.Petite-fille.Syn.Ex filiovelfilia nata.
NEPTŪNUS, i, m.Neptune, dieu de la mer.Syn.Maris Deus.
NĒQUAM, omn. gen. indecl.Mauvais,méchant,vaurien.Syn.Homo nihili, improbus, impurus. )( Frugi.Phras.Homo nequam et improbus,homme méchant et malhonnête. Bipedum nequissimus, quo inertior nemo, nemo ignavior proferri potest. Nemo est unquam inventus tam profligatus, tam perditus, tam ab omni non modo honestate, sed etiam simulatione honestatis remotus, relictus. Quæ nota domesticæ turpitudinis non inusta est vitæ ejus? Nequissimus omnium qui sunt, quique unquam fuere, mortalium. Officina nequitiæ, diversorium omnium flagitiorum. Cf.Malus,Nequitia,Improbus.
NĒQUĀQUAM,En aucune façon,pas du tout,nullement.Syn.Nullo pacto, nulla ex parte, minime, haudquaquam, neutiquam; minime gentium, minime vero; fabulæ.Usus: Illud nequaquam præterire possum, quod, etc.
NĔQUE,Non,ne ... pas.Syn.Nec.Usus: Neque tunc peccavi, neque modo.
NĔQUĔO, is, īvi, ĭtum, ire, n.Ne pouvoir pas,n’être pas en état de.Syn.Non queo, non possum, non habeo, quemadmodum et integrum mihi non est.Usus: Istud præterire nequeo. Cf.Possum.
NĒQUIDQUAM,En vain,inutilement.Syn.Frustra.Usus: Ea res mihi nequidquam angorem attulit.
NĒQUĬTER,Tristement,injustement;honteusement.Usus: Ille prave, turpiter, nequiter egit.
NĒQUĬTĬA, æ, f.Mauvaise qualité;dissolution;honte,infamie.Syn.Flagitium, malitia, inertia. )( Frugalitas.Epith.Insignis, perdita, singularis, summa, victrix.Usus: Homo singulari nequitia præditus. Summa nequitia et libidinum infamia. Officina nequitiæ. Cf.Malus,Nequam,Improbus.
NERVŌSĒ,Fortement,vigoureusement,énergiquement.Syn.Enixe, fortiter, valide, firmiter.Usus: Nervose disserere.
NERVŌSUS, a, um,Nerveux,musculeux;fort,énergique.Syn.Fortis, robustus. )( Dissolutus.Usus: Quis Aristotele nervosior?
NERVUS, i, m.Nerf;force,vigueur,énergie.Syn.Torus, vis, vires, robur.Epith.Forenses, honesti.Usus: 1. Nervi in omne corpus ducuntur. Nervorum implicatio toto corpore pertinens. 2. Nervi musici,corde (d’instrument). Nervi fidium ita sonant, ut a digitis sunt pulsi. 3. Virtus, vis, robur.Transl.nerf,force,vigueur. Quantum in tuo animo roboris est, et nervorum! Contendere, intendere, adhibere nervos omnes in re aliqua,employer tous ses efforts pour une chose. Incidere nervos virtutis reipublicæ,énerver le courage de la république. Pecunia belli nervus. Pecunia nervus rerum,l’argent est le nerf de tout.
NESCĬO, is, ĭvivelĭi, ĭtum, ire, n.Ne pas savoir,ignorer.Syn.Ignoro, sum ignarus, inscius sum et rudis, id scientiam meam fugit, id latet me, juxta cum ignarissimis ignoro.Phras.1. Quis vero id nescit?Qui donc ne sait pas cela?Quis in ea re adeo hospes? cujus aures ita peregrinantur? quis omnium tam est ignarus, tam rudis in Republ., tam nihil de se cogitans? quem præterit, fugit? quem id fallere potest? Quis in sua patria tam peregrinus est, et advena, ut rem adeo vulgatam ignoret? Quis in tanta ignoratione rerum omnium versatur? Quis tanta laborat inscientia, cui id incompertum esse possit? 2. Quid agam nescio?Je ne sais ce que je ferai. Hæret aqua; nondum habeo exploratamautexplicatam rationem consilii mei; res necdum est ad liquidum ratione perducta; sententia mihi necdum stare potuit; incertum mihi est, quid fieri conveniat. 3. Nesciente me factum est,cela s’est fait à mon insu. Me ignaro, nec opinante; me inscio, imprudente me, insciente me, me inconsulto factum est. Cf.Ignoro.Usus: Nemo in eo, quod nescit, disertus esse potest. Homo nescio quis. Nescio quid timere videtur.
NESCĬUS, a, um,Qui ne sait pas, qui ignore.Syn.Inscius.Usus: Non eram nescius quantum is, etc.,je n’ignorais pas combien celui-ci, etc.Cf.Ignarus.
NEUTER, tra, trum,Aucun des deux,ni l’un ni l’autre.Syn.Indifferens, nullarum partium, qui in neutram partem movetur, medius, neutrius factionis, partis; qui medium quemdam cursum tenet; qui ancipitem se et medium gerit; qui nihil magnopere ad ullam partem inclinatur, qui ex ancipiti temporum mutatione pendet, a studio partium alienus. Neutralis,Vulg.)( Alter, uterque.Usus: In neutram partem commoveri. Neuter vestrum mihi carior est. Neuter anguis, nec mas, nec femina.
NEUTĬQUAM,En aucune façon,nullement.Syn.Nequaquam.
NEUTRO,Ni d’un côté ni de l’autre.Syn.In neutram partem.Usus: Tempus teritur neutro inclinata spe.
NEX, nĕcis, f.Mort violente,meurtre. Mors violenta.Usus: Necem sibi consciscere,se donner la mort,se suicider. Necem alteri afferre. Cf.Mors,Interficio,Occido.
NEXŬS, ūs, m.velNEXUM, i, n.Prise de corps,contrainte par corps,emprisonnement pour dettes.Syn.Obligatio quædam civilis.Usus: Nexorum et mancipiorum multa sunt jura. Nexu obligari alicui. Nexum inire, se et corpore, et bonis devincire creditori,tomber sous la dépendance de son créancier,encourir la détention pour dettes, tomber en servitude. Nexu solutus, post dissolutum æs alienum,rendu à la liberté après payement des dettes.
NI,Si ne ... pas.Syn.Nisi.Usus: Mirum, ni domi est.
NĪDOR, ōris, m.Odeur,exhalaison d’une chose rôtie.Syn.Odor rerum præsertim assarum.Usus: In illo nidore ganearum tuarum.
NĬDUS, i, m.Nid.Usus: Aves cubilia nidosque fingunt, construunt, eosque quam possunt, mollissime substernunt. Nidos ponere, texere.
NĬGER, gra, grum,Noir.Syn.Ater, atratus, fuscus. )( Albus. Quæ alba sunt, nigra dicere.
NĬGROR, ōris, m.Le noir,la couleur noire. (Nigredo,Vulg.)Usus: Noctis excæcat nigror.
NĬHIL,Rien. Nihilum, nequidquam, non quidquam, nihil quidquam, nulla pars, ne pilus quidem.Phras.1. Nihil penitus reliquit,il ne laissa absolument rien. Ne vestigium quidem rei est reliquum; tegulam in urbe nullam reliquit; ne minimam quidem rem fecit reliquam; nec argenti scrupulum, nec umbram quidem; non modo granum nullum, sed ne paleam quidem, non glebam ulli reliquit; ne imago quidem veteris opulentiæ nobis relicta est; nihilo minus habemus ex tantis opibus. 2. Nihil de virtute habet,il n’a aucune vertu. Virtutem ne de facie quidem noscit; ne pilum quidem viri boni habet; ne umbram quidem honesti unquam vidit; pristinæ virtutis ne vestigium quidem ullum superest.Usus: Nihil potest fieri nec commodius, nec melius. Nihil tibi obligor. Illa nocte nihil aliud, præterquam vigilatum est,cette nuit-là, on ne fit que veiller. Nihil ad Persium Lælius,Lælius n’a rien à voir avec Persius. Hostes nihil aliud, quam abeunt. Hominem nihil amplius, quam urbe submovit. Tene ego defraudem, cui ipsi nihil est in manu,n’avoir rien.
NĬHILDUM,Rien encore.Syn.Nihil adhuc, non adhuc, nondum quidquam.
NĬHĬLŌMĬNUS,Pour le moins, pas moins.Syn.Nihilo secius.
NĬHĬLUM, i, n.Rien.Rad.ex ne ethilum.Phras.Omnia in nihilum interibunt,tout sera anéanti. Omnia in nihilum occident; recident; ad nihilum venient; in nihilum redigentur.Usus: Ex nihilo orta sunt omnia; nihilo majori in discrimine es ac ego. Nihilo magis, quam tu, certus sum. Pro nihilo ducere hominem. Nihili facere, pendere. Homo nihili.
NĪL,Rien.Syn.Nihil.
NIMBŌSUS, a, um,Plein d’orages,orageux;pluvieux.Usus: Ventus, sidus nimbosum.
NIMBUS, i, m.Averse,pluie;nuage.Syn.Imber, pluvia.Usus: Nimbi, nives, grandines. Cf.Imber.
NĪMĪRUM,Assurément,certainement.Syn.Nempe, scilicet, videlicet.Usus: Hoc nimirum est illud, etc.
NĬMĬŎPĔRE,Trop.Syn.Maximopere.Usus: Nimiopere ædificia me delectant.
NĬMĬO,Trop,extrêmement,beaucoup.Usus: Nimio plus te diligo.
NĬMISvelNĬMĬUM,Trop.Syn.Immoderate, extra modum, præter modum, ultra quam satis est, ultra justum, plus æquo, nimiopere, nimio plus. )( Parum.Phras.1. Nimis in dicendo longus es,vous êtes trop long dans vos discours. Nimius es in dicendo; præter modum profusus es in dicendo; nimis progrederis in dicendo; satietate enecas audientes; est quædam in te dicendi exuberantia; immoderatione verborum efferris; immoderata, immensa, infinita est tua oratio; modum excedis, egrederis in dicendo; profusum dicendi genus sequeris; abuteris patientia auditorum; stili luxuriem depascas, nimia reseces, oportet. 2. Potentia nimis magna,puissance trop grande. Magnitudine jam laborat sua; vires præpotentis populi sese ipsæ conficiunt.Usus: Magis offendit nimium, quam parum. Sed hæc nimis requiro. Ne quid nimis (Prov.). Nimis insidiarum. Nimis valde.
NĬMĬUS, a, um,Excessif,démesuré;trop grand,trop nombreux.Syn.Immoderatus, immodicus, intemperans, plus æquo, nimio plus, nimis magnus, etc. )( Modicus.Usus: Nullam ego in re tanta diligentiam nimiam puto. Nimius animi, imperii. Nimio plus mobilia ingenia. Nimius in decernendis præmiis, et tanquam prodigus. Cf.Nimis.
NINGIT, ebat, ninxit, imp.Il neige.Usus: Toto ningit æthere. Cf.Nix.
NĬSI,Si... ne pas;si toutefois... ne pas;à moins que ne....Syn.Ni, si non, nisi si, quod nisi; præter, præterquam.Usus: Veniam, nisi impeditus fuero. Nisi si se forte jactat. Quem civem senatus, nisi me commendavit? Cur id respuis, nisi quod turpe est? Si nihil aliud fecerunt, nisi rem retulerunt, nonne satis fuit, illis gratias agi?
NĪSŬS, ūs, m.Effort.Syn.Conatus, gressus.Usus: Pedetentim ire, et sedato nisu. Cf.Conor,Labor.
NĪTĒDŬLA, æ, f.Mulot,petite souris des champs. Muris genus agreste.
NĬTĔO, es, ere, n.Luire,briller.Syn.Splendeo, nitesco, floreo. )( Squaleo, obsolesco.Adv.Valde.Usus: Nitet oratio. Unguentis nitet. Cf.Splendeo.
NĬTESCO, is, ere, n.Devenir brillant.Syn.Niteo.Usus: Cœlum nitescit.
NĬTĬDĒ,D’une manière brillante, magnifique.Syn.Splendide, eleganter.
NĬTĬDUS, a, um,Luisant,brillant,poli,resplendissant.Syn.Nitens, cultus. )( Incultus, horridus, agrestis.Usus: Verba, oratio nitida. Pexo capillo nitidus,bien peigné. Nitidi colles, campi. Cf.Cultus.
1. NĬTOR, ōris, m.Éclat,splendeur.Syn.Cultus, munditia. )( Squalor.Epith.Naturalis, non fucatus, nimius, parilis.Usus: Inest in eo naturalis nitor, non fucatus. Ejus nitor urbis Italiam illustrat. Intuens ejus purpuram, et nitorem corporis.
2. NĪTOR, ĕris, nixus et nīsus sum, niti, d.S’appuyer à ou sur qqche;reposer sur qqche;tendre vers.Syn.Enitor, connitor, adnitor.Phras.Salus nostra in illo nititur,notre salut repose en lui. Salus publica unius hominis incolumitate continetur; ex unius vita, vita pendet omnium; unius consilio ac præsidio Respublica nititur. Ex unius viri consilio, auctoritate, gratia suspensæ sunt omnium nostrum rationes. Cf.Innitor.Usus: 1. Ad immortalitatem nominis niti. Consilio, studio, labore omni nitebar. 2. Innitor, sustentor,s’appuyer, reposer sur. Egone hujus pecudis consilio aut præsidio niterer? Divinatio conjectura nititur,la divination repose sur la conjecture. Sustentabimus nos ac omni spe nitemur. Cf.Conor,Laboro.
NĬVĀLIS, e, gen. com.De neige,neigeux.Syn.Nive plenus.Usus: Tumuli nivales, dies nivalis.
NĬVĔUS, a, um,De neige,blanc comme neige.Usus: Candor niveus.
NĬVŌSUS, a, um,Plein de neige.Usus: Nivosa grando.
NIX, nĭvis, f.Neige.Phras.Omnia erant plena nivibus,tout était plein de neige. Densam procella nivem effuderat; nives omnia oppleverant; iter perpetuis obsitum erat nivibus, quas frigoris vis gelu adstrinxerat; prata erant alta nive obruta; cumulata nive tecta laborabant.Usus: Risi nivem atram. Nix vento cumulata ingredientes fatigabat.
NIXŬS, ūs, m.Action de s’appuyer, effort, peine.Syn.Nisus.Usus: 1. Magno nixuaggredi aliquem. 2. Partus,accouchement. Fetum acerbo nixu edere.
NO, as, avi, atum, are, n.Nager.Syn.Nato.Usus: Natura bestias nantes aquarum incolas esse voluit. Cf.Nato.
NŌBĬLIS, e, gen. com.Célèbre,renommé;de noble origine.Syn.Clarus, insignis, genere nobili natus; honesto, summo loco natus; bono loco natus; clarissimo patre satusvelnatus, non ignobili, equestri loco, nobilissima familia, inclitis avisseumajoribus natus; stirpe antiquissima, in summa familia ortus; natus in antiquissima amplissimaque familia; bonis parentibus, ampla et honesta familia editus; generosa stirpe profectus; honestissimi et nobilissimi generis; generosus, non ignobilis, non obscurus, in veteri dignitate fortunaque natus; genere insignis, vir honestissimæ imaginis, veteris prosapiæ, multarum imaginum, de summo loco; prognatus genere summo, et summis divitiis, clarus genere; inclitus nobilitate; nobilitate florens, præcellens; regali sanguine creatus; regio semine ortus; vir honoratissimæ imaginis. )( Obscurus, ignobilis.Phras.1. Nobilis est,il est noble. Domestico summo genere est; inter populares nobilitas illi et opes eminent; nobilitatem generis summam habet; antiquo genere in spem magnæ fortunæ genitus est; antiquitate generis et gloria majorum floret; multas insignesque familias paterna nobilitate complexus est; multa claritudine generis, illustri sanguine est; majorum commendatione insignis est. 2. Materna stirpe non est nobilis,sa mère n’est pas de race noble. Materno genere impar est; paterno summo genere, materno humili atque obscuro. 3. (Nobilis novus,Vulg.),noble de fraîche date. Homo novus; una imagine nobilis; per se cognitus nulla majorum commendatione; nullis imaginibus decorus; qui sibi omnia fortunæ incrementavelornamenta debet; qui nobilitatis insignia primus in familiam invexit; splendorem generi suo accersit; natales suos novo dignitatis splendore illustravit. 4. Nobilibus adscriptus est,il fait partie de la noblesse. In nobilium ordinem adscriptus, adscitus, adlectus, cooptatus est; inter nobiles lectus est; nobilitatis jure, ac prærogativa donatus, ornatus est; collata est illi dignitas equestris.Usus: Vir inter suos illustris, ac nobilis. Nequaquam tam genere insignes, quam vitiis nobiles. Ex pietate nobilis et clarus. Cf.Familia,Genus,Generosus.
NŌBĬLĬTAS, ātis, f.Célébrité;noble naissance,noblesse.Syn.Claritas, antiquitas, dignitas generis; vetustas familiæ, splendor, claritudo generis. )( Ignobilitas.Epith.Excellens, clarissima, gloriosa, inimica, integra, innocens, major, notior, par, præclara, præstans, summa, tanta, vera, insignis, princeps, illustris, antiqua, nulli secunda, ingenua, obscurior.Usus: Nobilitate florere, præcellere. Ad memoriam laudum domesticarum et illustrandam nobilitatem tuam. Cf.Genus,Nobilis.
NŌBĬLĬTO, as, avi, atum, are, a.Faire connaître,rendre célèbre.Syn.Illustro, orno, celebro.Usus: Poetæ et opifices post mortem nobilitari volunt. Nobilitatus multitudine rerum gestarum. Spectata et nobilitata viri virtus. Cf.Illustro,Nobilis.
NŎCENS, entis, omn. gen.Nuisible.Syn.Noxius. )( Innocens.Usus: Reus nocens. Libido hominum pestiferorum et nocentissimorum. Cf.Reus.
NŎCĔO, es, cŭi, ere, n.Nuire.Syn.Officio, obsto, fraudi sum, detrimentum affero, incommodo afficio, calamitatem importo, mali aliquid inveho.Adv.Inepte, leviter, mediocriter, quam minimum.Usus: Non licet, sui commodi causa nocere alteri. Nihil nocuerit, si cum Balbo fueris locutus. Cf.Damnum,Detrimentum,Incommodum,Incommodo.
NOCTŬA, æ, f.Hibou,chouette.Syn.Noctuam Athenas mittere,porter de l’eau à la rivière(Prov.).
NOCTU,Pendant la nuit.Syn.Nocturno tempore, in tenebris, nocte.Usus: Noctu, an interdiu. Cf.Nox.
NOCTŬĂBUNDUS, a, um,Qui a lieu,qui se fait la nuit.Syn.De multa nocte ambulans.
NOCTURNUS, a, um,De nuit,nocturne. )( Diurnus.Usus: Nocturni diurnique labores. Fur nocturnus.
NŌDŌSUS, a, um,Plein de nœuds,noueux.Syn.Quod multos habet nodos.
NŌDUS, i,Nœud,lien.Syn.Colligatio, vinculum.Epith.Æternus, difficilis, magnus, cœlestis.Usus: 1. Amabilissimus nodus amicitiæ. Adstrictum pluribus nodis in semetipsos implicatis, et celantibus nexus. Solvere, explicare nodum, cujus nexus, unde inciperet quove se conderet, nec ratione, nec visu percipi poterat. 2. Difficilis ad explicandum locus, res, quæstio,difficulté,embarras,obstacle. Incideramus in nodum difficilem. Dum hic nodus expediatur. Inopia rei frumentariæ magnus in Republica nodus.
NŌLO, non vis, nōlŭi, nolle, v. anom.Ne pas vouloir.Syn.Non volo, non libet, negligo.Adv.Minime, omnino, plane, prorsus, valde.Phras.1. Nolo in hoc negotio ultra progredi,je ne veux pas m’occuper davantage de cette affaire. Totum simul consilium abjeci; non committam, ut magis eo negotio implicer; studeo effugere, quod male cœptum est negotium; parcam longiori labori; animum posthac talibus curis vacuum et integrum servabo; ejusmodi negotiis ultra me nondabo; aversatur plane animus, abnuit, detrectat illam procurationem. Nego me progressurum, atque in hoc perstabo, neque restitantem quisquam ac tergiversantem ad aliud consilium traduxerit. Tædet me illorum laborum, ac pœnitet. 2. Pactiones tam inhonestas nolo,je ne veux pas de compromis si honteux. Non recipit pactiones tam absonas honestas mea, aspernatur, repellit; ab his pactionibus infamia me rejicit; sibi habeant, quibus istæ probantur, pactiones, ego animum non inducam, ut ad eas conditiones descendam. Absum a tam turpi pactione longissime, neque me unquam ad paciscendum dabo.Usus: Noli putare, cave existimes,n’allez pas croire, ne pensez pas. Cf.Invitus.
NŌMEN, ĭnis, n.Nom,dénomination,appellation.Syn.Vocabulum, appellatio; causa, titulus, debitum; fama, existimatio.Epith.Æternum, alienum, ambiguum, amantius, amplissimum, aureum, carum, certum, clarum, bonum, commune, consulare, contrarium, divinum, divulgatum, dulce, durius, falsum, fatale, finitimum, frumentarium, geminum, gratissimum, gravans, grave, honestum, hostile, illustre, inane, inauditum, incolume, infimum, inimicum, invidiosum, invisum, leve, magnum, miserum, molle, molestum, nobile, notum, novum, obscurum, paternum, patrium, perditum, plenum, populare, pulchrum, recens, regale, regium, sanctum, splendidum, triste, tutum, vitiosum usitatum, vulgare. Aptiora, læta.Phras.1. Nomen a victa Africa habet Africanus,Scipion reçut le nom d’Africain pour avoir dompté l’Afrique. Africanus a sua victoria nomen traxit, invenit, reperit, adeptus est; cognomen ex victoria invenit, cepit; appellationem a victa Africa traxit; Africano nomen a victoria inditum est; a victa Africa sumpsit, consecutus est; cognomen Africani cum victoriæ insignibus ex Africæ spoliis induit; cognomen Africani ex Africa devicta adscitum est; Africani nomen a victa Africa obtinuit, meruit; Africa devicta Scipioni nomen dedit, cognomen fecit, titulum Africani adscripsit, adjecit. 2. Hoc nomen habet,cela s’appelle. Hoc nomine est; hoc illi nomen est; hoc illi nomen inditum; hoc illi cognomentum est, hoc nomine salutatur; nuncupatur, appellatur. Cf.Nomino. 3. Saluta illum meo nomine,saluez-le en mon nom. Verbis meis die salutem homini; ex me saluta hominem; salvere illum verbis meis jube. 4. Nomen sine re habent,ils ont le nom sans la chose. Honorum vocabula habent, non dignitatis insignia; in amplissimis honorum nominibus, non modo dignitas nulla est, sed et summa deformitas. Honoris inane nomen gerunt. Non tam solido, quam specioso nomine Consules appellantur.Usus: 1. Nomina nova rebus novis ponenda, imponenda, danda. Res novæ nomine etiam novo appellandæ, signandæ, notandæ. Hoc, puto, nomine est. Meo illum nomine roges velim. 2. Causa, titulus,titre,cause,occasion. Græci multis nominibus reprehendendi. Nomine reipublicæ, nullum laborem defugere. Voluptatis nomine omnia facere. Eo nomine nihil de fortuna queri possum. Justæ severitatis nomen barbaris tuis moribus prætendis. 3. Debitum,titre de créance,obligation. Nomina facere. Nomina exigere. Nomen solvere, expedire, explicare, expingere, de tabula tollere,acquitter une dette,dégager sa parole. Decem millia in nominibus habeo, in numerato nihil,j’ai dix mille francs en obligations, et pas un sou en numéraire. 4. Fama, existimatio, auctoritas,nom,renom,célébrité,réputation. Clarum nomen captare, consequi adipisci, obtinere, habere. Viget, floret invictum ejus nomen. Ejus nomen nulla vetustas delebit, exstinguet, obscurabit. 5. Ad rem bellicam,nom (donner son nom, s’enrôler pour le service militaire). In militiam nomen dare. Nomina profiteri. Ad nomen respondere. Nomen alicujus accipere,inscrire le nom de qqn (l’enrôler). Cf.Debitum,Æs,Fama,Detraho,Gloria.
NŌMENCLĀTĬO, ōnis, f.Désignation de qqn par son nom.Syn.Appellatio, nominatio.
NŌMENCLĀTOR, ōris, m.Nomenclateur, esclave qui indiquait à son maître le nom des clients et des personnes qu’ils rencontraient.Syn.Servus monitor, qui civium nomina tenebatseunoverat.
NŌMĬNĀTIM,Nommément,formellement. )( Generatim.Usus: Nominatim honore aliquo excludi. Nominatim appellare.
NŌMĬNĀTĬO, ōnis, f.Appellation,dénomination.Usus: Facere nominationem alicujus,faire l’appel de qqn.
NŌMĬNO, as, avi, atum, are, a.Nommer,appeler.Syn.Appello, nuncupo, voco, nomen pono, impono; nomine appello, compello; verbo noto, certo nomine noto.Adv.Acerrime, bene, brevi, imperite, iterum, melius, præclare, vere.Phras.1. Filium suum Ascanium nominari voluit,il voulut que son fils s’appelât Ascagne. Parens Ascanio filio nomen dixit, edidit; Ascanio nomen dedit, indidit; Ascanii nomine filium prædicari et nominari voluit; Ascanium nuncupari voluit; Ascanio ut nomen esset filiovelAscanius ut illi nomen esset; Ascanium salutari voluit; Ascanium filio nomen dixit, edidit. 2. Virgilius opus de agrorum cultu Georgica nominavit,Virgile appela Géorgiques son poème sur la culture des champs. Georgica inscripsit, nuncupari voluit; Georgicorum titulum ferre, habere voluit; Georgicorum appellationem dedit, indidit libris suis; Georgicorum nomine insignivit; Georgicorum nomine prodire, circumferri, legi voluit.Usus: Rem suo certo, acproprio nomine nominare. Brutus, quem ego honoris causa nomino. Cf.Nomen.
NON,Non,ne pas.Syn.Haud, neutiquam, haudquaquam, minus. )( Etiam.Phras.Non est opus tibi monitore,vous n’avez pas besoin d’instructeur, de conseiller. Nihil admonendus es; nihil est, quod te admoneam; nefas est, te monere; facies, etiamsi nullus moneam; quis est tam demens, quin sentiat, monitore tibi haud opus esse.Usus: Non enim, si mundus non erat, DEUS non erat. Non ita valde cupio.
NŌNÆ, ārum, f. pl.Les nones, le cinquième jour de tous les mois de l’année, excepté mars, mai, juillet et octobre, où les nones tombaient le septième jour.
NŎNĀGĒSĬMUS, a, um,Le quatre-vingt-dixième.
NŌNĀGĬES,Quatre-vingt-dix fois.
NŌNĀGINTA,Quatre-vingt-dix.
NONDUM,Pas encore.Syn.Necdum, neque dum, neque etiam dum, nihildum, etiam nunc non, non adhuc.Usus: Nondum scit rem pater.
NONGENTI, æ, a,Neuf cents.
NONNE,N’est-ce pas?est-ce ne.... pas?Syn.An non?Usus: Nonne ita est? nonne oportuit præscisse me?
NONNĬHIL,Non rien,c. à d.,quelque chose.Syn.Aliquantum.Usus: Nonnihil commoveor,un peu.
NONNULLUS, a, um,Non aucun,c. à d.,quelque.Usus: Nonnullus honor. Nonnulli dicunt.
NONNUNQUAM,Non, ne ... jamais,c. à d.,quelquefois.Syn.Aliquando, interdum; est cum, etc.
NŌNUS, a, um,Neuvième.
NORMA, æ, f.Equerre;règle,modèle,type,exemple.Syn.Lex, regula, præscriptum.Epith.Acerrima, certa, naturalis.Usus: Non hæc sunt Philosophorum acerrima regula, ac norma dirigenda. Natura est norma legis. Non est Epicurus ad istam normam sapiens. Plura homines judicant odio aut amore, quam veritate aut præscripto, aut rationis norma aliqua. Cf.Regula.
NOSCO, is, nōvi, nōtum, ere, a.Chercher à connaître,étudier;connaître,savoir.Syn.Cognosco; cognitum, notum, perspectum habeo; notitiam rei habeo, perspicio, comprehendo.Adv.Bene, funditus, omnino, paululum, modo, plane, penitus, probe, pulchre, recte, satis.Phras.Nosco perbene adolescentem illum,je connais très bien ce jeune homme. Ita mihi notus est, ut sensum ejus et naturam plane perspexerim; pertractatas penitus perceptasque res illius habeo; percalleo res ejus omnes ac rationes; pulchre novi hominem; nihil ignoro rerum ejus; sensus ejus omnes cognitos habeo, et perspectos; ingenium hominis et mores probe, optime teneo; animi ejus ignarus non sum. Cf.Notus,Intelligo.Usus: Jubet nos Pythius Apollo noscere nos ipsos. Non leges civitatis, non jura novit. Si Cæsarem bene novi, is est, qui, etc.
NOSTER, ra, rum,Notre,le nôtre.Usus: Noster est. Noster socer, video, venit.
NOSTRAS, ātis, omn. gen.De notre pays,indigène,compatriote.Syn.Noster, nostræ gentis, consuetudinis, artis, sectæ.Usus: Capior facetiis maxime nostratibus. Nostratia verba.
NŌTA, æ, f.Signe,marque,indice,symptôme;reproche,infamie,flétrissure.Syn.Signum, insigne, vestigium; infamia, dedecus, ignominia.Epith.Certa, falsa, insignis, justa, melior, quasi naturalis, propria, sempiterna, turpis; certæ, inscriptæ, infinitæ, optimæ, tenues, obscuræ, verisimiles, verissimæ.Phras.1. Notam incurrit,il a encouru un reproche. In dedecus incurrit; nota inustus est; in reprehensiones hominum incurrit: reprehensionem non effugit. Cf.Reprehensio.Usus: 1. Nomina sunt tanquam rerum notæ. Ego illum de meliori nota commendavi. Optimæ notæ homo. 2. Infamia, ignominia, dedecus,opprobre,honte,infamie. Quæ nota domesticæ turpitudinis non est inusta vitæ tuæ? quod dedecus hæret infamiæ? Notam inurere alicui. Censoriæ severitatis nota inustus. 3. (Signum, cifra,Vulg.),signe,marque. Notam apponere ad malum versum. Epistolis notam apponam, quæ mihi tecum convenit,j’apposerai à mes lettres le signe convenu entre nous. Cf.Signum.
NŎTĀBĬLIS, e, gen. com.Notable,remarquable,insigne.Syn.Insignis, conspicuus, conspiciendus.Usus: Si exitu notabili concluduntur.
NŌTĀTĬO, ōnis, f.Observation.Syn.Etymologia, interpretatio nominis, observatio.Usus: 1. Notatio naturæ peperit artem. Diligens notatio imaginum. 2. Castigatio,correction. Notatio censoria.
NŌTĬO, ōnis, f.Idée,notion,connaissance.Syn.Cognitio, intelligentia, notitia, significatio.Epith.Certa, complicata, naturalis atque insita. Communes, informatæ, consignatæ.Usus: Notiones rerum animis imprimuntur, e quibus non principia solum, sed latiores quædam ad rationem inveniendam viæ aperiuntur. Notionem rei capere, ac intelligentiam. Insitæ et quasi consignatæ in animis notiones. Informata, impressa est in animo DEI notio. Rerum omnium quasi adumbratas intelligentiasseunotiones mente concipimus. Huic verbo. Beatus subjecta est notio gravissima,à ce mot de Bienheureux est attaché un sens très grave.
NŌTĬTĬA, æ, f.Connaissance,science,notion,idée.Syn.Notio, cognitio, prudentia,Epith.Dura, nova.Usus: Nullum animal præter hominem DEI notitiam habet. Natura ingenuit nobis notitias rerum plurimarum. Notitia rerum definiendo aperienda est.
NŎTO, as, avi, atum, are, a.Marquer,faire une marque;noter,observer,signaler.Syn.Observo, animadverto, signo.Adv.Aspere, insigniter, maxime, scienter, turpiter, sero, separatim.Phras.Notanda sunt quæ in auctoribus leguntur,il faut noter ce qu’on lit dans les auteurs. In adversaria referenda sunt; notatis auctorum locis memoriæ consulendum est; exscribenda quædam ex auctoribus sunt, et in adversaria transferenda; excerpenda quædam et in chartis consignanda.Usus: 1. Hæc vulgus ipse notat,le vulgaire même remarque cela. Notare locum, tempus. Multa diutius usus notavit. 2. Signo, indico,désigner,signaler. Notare res novis nominibus,désigner les choses par des noms nouveaux. Id præcipue notavi et descriptum tibi misi,j’ai noté surtout cela, je l’ai transcrit et je te l’ai envoyé. 3. Ignominia afficere, reprehendere,marquer d’une mauvaise,note,blâmer,censurer. Aliquem dedecore, macula, ignominia notare. Eum censores furti nomine notarunt,les censeurs le flétrirent pour vol.
NŌTUS, a, um,Connu.Syn.Cognitus, pervulgatus, exploratus, manifestus, testatus, quod omnibus patet, quod tenetur, omnium sermone celebratur. )( Ignotus.Adv.Maturius, penitus, sane.Phras.1. Nihil nisi notum afferam,je n’avancerai rien que de bien connu. Quæ minime sunt obscura, quæ pervulgata ac toti populo testata, quæ planæ perspecta, cognita, explorata habemus, afferam. Ea, quæ jam decantata, quæ in medio posita, de quibus inter omnes constat, commemorabo. Res, quæ in omnium sermone versantur, hoc loco afferam. 2. Res est nota,la chose est connue. Res est tam illustris et ante oculos posita, ut ne recensenda quidem videatur. Res in confesso est; pro explorato habetur; res est omnium sermone celebrata, et quasi majoribus theatris proposita; res est constante fama notissima; res est confessa et manifesta; decantata fabula est, et tota urbe celeberrima. In re versamur celebratissima sermone omnium.Usus: Clara res est et tota Sicilia notissima. Notus est tractatusque locus. Res nota est et apud omnes pervulgata. Cf.Nosco.
NŎVĀCŬLA, æ, f.Rasoir.Syn.Culter tonsorius.Usus: Versari in acie novaculæ, in præsentissimo discrimine,être sous le tranchant du rasoir,c. à d.,dans un péril imminent.
NŎVĒ,D’une manière nouvelle, inusitée.Usus: Ne quid ambigue, ne quid nove dicamus,pour éviter toute équivoque, tout néologisme.
NŎVELLUS, a, um,Nouveau,jeune. )( Vetulus.Usus: Arbores novellæ.
NŎVEM,Neuf.
NŎVENDĬĀLIS, e, gen. com.De neuf jours,qui dure neuf jours.Usus: Sacrum novendiale. Feriæ novendiales.
NŎVERCA, æ, f.Belle-mère,marâtre.Usus: Noverca filii.
NŎVISSĬMĒ,Récemment,naguère.Syn.Nuperrime, postremo.Usus: Primum, deinde, novissime. Cf.Nuper.
NŎVISSĬMUS, a, um,Le dernier.Syn.Postremus. )( Primus.Usus: Novissimus ego in castra veni.
NŎVĬTAS, ātis, f.Nouveauté,chose nouvelle.Syn.Novæ rei ratio, conditio. )( Vetustas.Phras.Novitatem amas,vous aimez la nouveauté. Novitatis amans, studiosus es; rerum novarum cupidus es; novitati studes; novis rebus studes; delectat te status hic novus.Usus: Magnam cupiditatem hominibus injicit novitas. Novitate ad causas inquirendas excitamur. Commovit me ea novitas.
NŎVĪTĬUS, a, um,Nouveau,récent.Syn.Novus.Phras.(Novitius Sacri Ordinis,novice d’un ordre religieux,Vulg.). Tiro religiosus; in tirocinium nuper cooptatus; qui nuper nomen dedit in religiosam militiam, in sacram familiam; nuper inter S. Ordinis tirones adscriptus, adlectus. Cf.Tiro,Tirocinium.Usus: Syrus, nescio quis, de genere novitiorum factus consul.
NŎVO, as, avi, atum, are, a.Rendre nouveau;renouveler,refaire.Syn.Innovo.Usus: Verba novamus ipsi,nous créons nous-mêmes des mots nouveaux. Multa novare volebant. Cf.Reparo.
NŎVUS, a, um,Nouveau,récent.Syn.Recens, inauditus, inusitatus, per se cognitus, a se ortus, monstri similis, peregrinus, inopinatus, præter consuetudinem; nuperus. )( Vetus.Adv.Plane, omnino.Phras.1. (Bona nova affero,Vulg.),j’apporte de bonnes nouvelles. Læta apporto omnia; exoptatum nuntium affero; læta narro ac prospera. 2. (Tristia nova affers,Vulg.),vous apportez de mauvaises nouvelles. Tristes affers nuntios; malum apportas, narrando enecas. 3. (Sunt nova incerta,Vulg.),ces nouvelles sont incertaines. Rumores sunt incerti; rumor sine auctore; rumores temere sine ullis auctoribus orti; nuntii non optimis auctoribus; rumores temere, incertis auctoribus, vulgati. 4. (Nova affers incredibilia,Vulg.),vous rapportez des choses incroyables. Monstra narras; ficti sermones, conficti rumusculi sunt, quos tu nuntias; res narras fidem non habituras; monstri simile est, quod narras. Cf.Nuntius.Usus: Novum id et admirabile. Hoc mihi plane novum accidit, ac præter opinionem. Numquid processit ad forum hodie novi? Rebus novis studere,être partisan des idées nouvelles,travailler àdes changements politiques. (Nova,Vulg.),nouvelles,nouveautés. Commentarii rerum novarum, commentarii rerum urbanarumvelpublicarum. Ephemerides rerum novarum.
NOX, noctis, f.Nuit.Syn.Tenebræ.Epith.Acerbissima, cæca, prope extrema, hiberna, obscura, atra, serena, fausta, funesta, luctuosa, intempesta, præceps, longa, proxima, media, multa, sempiterna, socia, stellans. Noctes contractiores,nuits plus courtes.Phras.1. De nocte ad me venit,il vint chez moi de nuit. Multa nocte, intempesta nocte, concubia nocte, media nocte, medio noctis silentio, provecta jam nocte, adulta jam nocte ad me venit; cum jam multum noctis processisset; noctis silentio, quod tempus mortales altissimo somno premit, ad me accessit; intempestæ noctis silentio, profunda jam nocte ad me venit. 2. Nocte ingruente,au soir, au commencement de la nuit. Nocte appetente; nocte prima; sub primam facem; intendentibus se primis tenebris; primoribus noctis tenebris; cum jam terras nox opacasset; primæ noctis silentio. 3. Studere in seram noctem,étudier fort avant dans la nuit. Producere ad multam noctem litterarum studia; in serum noctis lucubrare aliquid operis; lucubrationes in multam noctem extrahere; bonam partem noctis ad elucubrandos commentarios assumere; bonam noctis partem in litterarum studiis ponere, collocare. 4. Nox me obruit proficiscentem,la nuit me surprit pendant mon voyage. Proficiscentem nox oppressit; itineris pars magna in noctem conjecta est. 5. Tota nocte profectus est,il voyagea toute la nuit. Nullam partem noctis iter intermisit; ea nocte continenter profectus est; iter totam eam noctem tenuit.Usus: 1. Ipsa terræ umbra soli officiens noctem efficit. Sermo in serum noctis extractus. Noctes atque dies. Nocte ad me venit. 2.Transl.Noctem rebus etiam claris offundere,répandre sur des choses claires une certaine obscurité.
NOXA, æ, f.Tort,préjudice,dommage;faute,délit.Syn.Culpa, noxia.Epith.Minima.Usus: In noxa esse; extra noxam esse. Eximere noxæ aliquem. Noxæ dedere aliquem,livrer le coupable à la justice. Sine noxa esse. Cf.Culpa,Crimen.
NOXĬA, æ, f.Tort,dommage,méfait,crime.Syn.Noxa, culpa, crimen.Usus: Castigare aliquem ob meritam noxiam. Noxiæ pœna par esto.
NOXĬUS, a, um,Nuisible,funeste;coupable.Syn.Malus, perniciosus.Usus: Noxius civis coerceatur.
NŪBĒCŬLA, æ, f.Petit nuage,air sombre,front sévère.Usus: Frontis tuæ nubeculam pertimesco.
NŪBES, is, f.Nue,nuage.Syn.Concretus in ære vapor.Epith.Opacæ, atræ, acres, cæcæ, densæ, cœlestes, cæruleæ.Phras.Cœlum nubibus obducitur,le ciel est couvert de nuages. Intendunt se spissæ in cœlo nubes; concreti in ære vapores se in nubes induunt; cœlum nubibus obscuratur; obductæ cœlo nubes solem condunt, lucem eripiunt; aer in nubes cogitur.Usus: Aer concretus in nubem humoremque colligens terram auget imbribus. Conflictu nubium ardor exprimitur. Cum illi anhelitus se in nubem induerent. In illis reipubl. tenebris, nubibus ac procellis. Objicere nubem fraudibus,étendre un nuage, un voile sur des méfaits.
NŪBĬLĬS, e, gen. com.Nubile,en âge d’être marié.Syn.Apta viro, matura viro.Usus: Grandis et nubilis filia.
NŪBO, is, psivelnupta sum, nuptum, ere, n.Se voiler (pour le fiancé), de là:épouser. Feminis proprium.Syn.Locor, collocor in matrimonium.Phras.Filia nupsit viro nobili,sa fille a épousé un gentilhomme. Collocata est in matrimonium, juncta matrimonio est viro nobili; cum viro nobili conjuncta est; in nobilem familiam nupsit; in manum convenit viro nobili; in matrimonium data, locata, mandata est viro nobili; filia domesticum fœdus junxit cum viro nobili; nuptum data, collocata, locata est viro nobili. Cf.Matrimonium.Usus: Venerem Adonidi nuptam tradunt. Nubere in amplam familiam. Cf.Nuptiæ.
NŪDĬUS tertius,Il y a aujourd’hui trois jours,c. à d.,avant-hier. q. d. Nunc est dies tertius.
NŪDO, as, avi, atum, are, a.Mettre à nu,dépouiller.Syn.Spolio. )( Vestio, lego.Usus: Aliquem omnibus præsidiis nudare et exuere. Flagitii principium est nudare inter cives corpora. Cf.Privo.
NŪDUS, a, um,Nu,dépouillé,privé,vide.Syn.Nudatus, spoliatus, vacuus. )( Vestitus.Usus: Urbs nuda præsidio, ab omnibus rebus vacua. Decore nuda mulier. Nudus ab amicis.
NŪGÆ, ārum, f. pl.Bagatelles,plaisanteries.Syn.Ineptiæ. )( Res graves, seriæ.Epith.Meræ, tantæ.Phras.Omitte nugas,cessez de plaisanter. Nugas tandem relinque; mitte has ineptias; nugas aufer. Quid ad has ineptias abis?Usus: Nugas agit; næ illa magnas nugas dixerit. Delectari nugis. Cf.Facetiæ,Ineptiæ.
NŪGĀTOR, ōris, m.Diseur de riens,radoteur;menteur.Syn.Nugax. Cf.Ineptus.
NŪGĀTŌRĬĒ,D’une manière frivole, légère.Syn.Inaniter, inepte.
NŪGĀTŌRĬUS, a, um,Futile,léger,puéril.Syn.Ineptus, levis, futilis.Usus: Nugatoria argumentatio,argumentation futile, qui n’appartient pas à la cause.
NŪGAX, ācis, omn. gen.Vain,léger;sot.Syn.Nugator.
NŪGOR, aris, atus sum, ari, d.Dire des riens,plaisanter.Syn.Jocor, ludo, nugas ago, nugas garrio, nugas dico, nugax sum, ad ineptias abeo, aures ineptiis obtundo.Adv.Inscite, omnino.Usus: Democritus non inscite nugatur. Cf.Ineptus.
NULLUS, a, um,Nul,aucun,personne.Syn.Non ullus, nemo, nec quisquam unus, ne ullus quidem, nemo unus, nemo quisquam. )( Omnis, aliquis.Adv.Omnino.Usus: 1. Res, quæ nulli usui sit. Nulli fides ejus, nulli opera, nulli res familiaris defuit. Nulla re una magis orator commendatur. 2. Levis, irritus,qui n’a aucune valeur, nul, sans importance. Homo nulla memoria. Argumentum hoc nullum est. 3. Non,ne... pas. Nullus dubito. Exinde vir ille summus nullus est.
NUM?Est-ce que?Syn.An, ecquid, numquid, utrum.Usus: Num quod vestigium, num quæ trepidatio?
NŪMEN, ĭnis, n.Signe de tête;volonté divine,volonté puissante,ordre des dieux.Syn.Divina vis, potestas, providentia.Epith.Divinum, grave, sanctum, ingens, lætum, magnum, summum, vetustum.Usus: Omnes naturæ divino Numini parent. Vos, qui apud me vim et numen deorum tenetis. Numen honore, precibus placare. Accidit id non sine numine. Numen senatus, auctoritas et potestas. Vis cœlestis numenque divinum. Cf.Deus.
NŬMĔRĀTUM, i, n.Argent comptant.Usus: Placet conditio, sed numerato malim, quam æstimatione,la condition me plaît; mais j’aime mieux traiter argent comptant que par échange.
NŬMĔRO, as, avi, atum, are, a.Compter.Syn.Dinumero, annumero, numerum ineo, numerando percenseo, numero commetior.Adv.Recte, adstricte, numerosius.Usus: 1. Numerare pecuniam de suo. 2. Censeo, judico, existimo,compter parmi,mettre au nombre de,regarder comme. Voluptatem nullo loco numerant. Numerare aliquid in bonis, in loco mercedis, beneficii. Prope alter Cicero numeratur. Hostem te numero, non amicum. Prodigii id simile numeratur. Cf.Computo.
NŬMĔRŌSĒ,Avec mesure,harmonieusement.Usus: Fundere orationem numerose, volubiliter, apte, circumscripte. Numerose cadit sententia,la phrase finit avec nombre.
NŬMĒRŌSUS, a, um,Nombreux;qui a de la proportion, du rhythme, de la cadence.Syn.Aptus numeris, copiosus.Usus: Numerosum est in omnibus sonis ac vocibus, quod metiri possumus intervallis æqualibus. Oratio numerosa,style nombreux, harmonieux. Quæstus numerosior; exercitus numerosus.
NŬMĔRUS, i, m.Nombre.Syn.Multitudo, vis summa, copia.Epith.Perfectus, accommodatior, magniloquentior, adstrictus, solutus, æquus, aptus, certus, difficilis, exiguus, frequens, grandior, iambicus et dactilicus, impar, incolumis, ingens, innumerabilis, integer, legitimus, longior, mollis, musicus, oratorius, par, plenus, poeticus, procerior, proprius, repentinus, simillimus, verus, vitiosus, tantus, magnus, novus, invidiosus.Usus: 1. Frumenti, mellis, vini maximus numerus,une grande quantité de... Classis mille numero navium. Aliquem in amicorum numerum adscribere, referre; in amicorum numero ponere, existimare, putare, habere, colere,mettre qqn au nombre de ses amis,le compter parmi ses amis. Is aliquo numero erit; nullo numero est; aliquem numerum obtinere,tenir un certain rang,jouir d’une certaine considération. Opus omnibus numeris absolutum,chose parfaite, accomplie, où rien ne manque; omnibus partibus et numeris expletum quod omnes numeros habet,complètement terminé; omnibus numeris absolutus adolescens,jeune homme accompli. Ex numero amicorum sejungere, tollere, eximere, ejicere aliquem. 2. Musicæ ac oratoriæ modus ac mensura,mesure,cadence,rhythme,nombre,harmonie. Numerus in cantu, in soluta oratione. Attici maxime numero serviunt. Oratio adstricta certa quadam numerorum ratione et pedum.