PŬDĪCĬTĬA, æ, f.Pudicité,chasteté.Syn.Pudor.Epith.Aliena summa.Usus: Parcat juventus pudicitiæ suæ, ne spoliet, expugnet, eripiat alienam. Hunc nec pudicitia a cupiditate revocavit. Erubescunt pudici etiam loqui de pudicitia. Cf.Verecundia.
PŬDĪCUS, a, um,Pudique,chaste,vertueux,modeste.Syn.Verecundus, castus; homo virginali verecundia, pudentissimus et optimus.Usus: Domus pudica. Cf.Verecundus.
PŬOR, ōris, m.Pudeur,réserve,modestie;honneur.Syn.Verecundia, rubor, ingenuitas, integritas, modestia. )( Petulantia, protervitas.Epith.Honestus, mirificus, moderator cupiditatis, periculosus, singularis,subrusticus, summus.Usus: Pudor est moderator cupiditatis, ornamentum florentis ætatis. Si non famæ pudor, supplicii metus te absterreat. Pudorem dimittere. Cf.Modestia,Verecundia.
PŬELLA, æ, f.Jeune fille.Syn.Virgo, muliebris sexus liberi.
PŬER, ĕri,Jeune enfant,garçon;esclave,serviteur.Syn.Puerulus, filius; infans; servus.Epith.Acerbus; carus et jucundus, clarus et nobilis; conscius, egregius, fatuus et non gravis, non continens, festivus, formosus, non grandis, humanissimus, infans, insignis, miser, modestissimus, suavissimus, nobilis, optimus, parvulus, parvus, patrimus, matrimus, prætextatus, pulchellus, pulcherrimus, sapientior, suavis, amans alicujus, supplex, teter et fœdus. Pueri delicati, festivi, formosi, ingenui, lepidi, regii, symphoniaci, venales.Phras.A puero,dès l’enfance. A teneris unguiculis, ab ineunte ætate; a primis temporibus ætatis nostræ; inde usque a toga pura; ab incunabulis; jam inde usque a pueritia; a parvo; a puero parvulo; ab adolescentulo; ab adolescentia; ab ineunte adolescentia; a prima adolescentia; a primo tempore ætatis; ab ineunte pueritia, a primo tempore adolescentiæ; a teneris; a pueris; a parvis; a primæ ætatis initio.Usus: His pueris nihil potest esse festivius. Infirma ætate puer imbecillaque vi mentis. Artes quibus a pueris dediti fuimus.
PŬĔRĪLIS, e, gen. com.D’enfant,enfantin,puéril.Usus: Ætas, exercitatio, delectatio, species puerilis.
PŬĔRĬLĬTER,En enfant,comme les enfants,naïvement.Syn.Stulte.
PŬĔRĪTĬA, æ, f.Enfance,bas âge.Syn.Primum tempus ætatis, ætas puerilis, prima ætatula, ætatis tirocinium, pueriles anni.Epith.Extrema, iners, petulans.Usus: A pueritia mihi cognitus es. Cf.Puer.
PŬĒRŬLUS, i, m.Petit garçon.Syn.Pusio.
PŬGIL, ĭlis, m.Athlète qui lutte avec les poings,au ceste,au pugilat.Syn.Athleta.Epith.Olympionices, cupidus olympiorum, inexercitatus.
PŬĬLĀTĬO, ōnis, f.Pugilat.Syn.Pugilum exercitatio.Usus: Pugilatio, luctatio.
PŬGĬO, ōnis, m.Poignard,stylet.Syn.Gladius brevis, sica.Epith.Cruentus, plumbeus, præsens, stillans.
PUGNA, æ, f.Combat,lutte,rencontre,bataille.Rad.a pugnus: veteres ante armorum usum pugnis certabant.Syn.Prœlium, certamen.Epith.Acerrima, calamitosa, equestris, gladiatoria, incredibilis, mala, navalis. Pugnæ innumerabiles, maximæ, præclarissimæ, mirificæ, pedestres.Phras.1. Pugnam indicere in certum diem,fixer le iour du combat. Certum pugnæ diem constituere; pronuntiare prœlium in certum diem. 2. Ad pugnam elicere hostem,provoquer l’ennemi au combat. Ad pugnam evocare; ad prœlium, pugnam elicere; tumultuoso et minaci genere pugnæ hostem excire; hostem prœlio lacessere; pugnam, prœlium ciere. 3. Pugnam tentare,engager la bataille. Prœlio belli fortunam experiri; pugnæ copiam et potestatem hostibus facere, ire in pugnam; certamen tentare, experiri; dimicationem subire; pugnam subire; aleam universi certaminis adire, subire; in certamen descendere; certamen inire; rem prœlio committere. 4. Pugnam ordiri,commencer le combat. Pugnam capessere, manus conserere; certamen contrahere; armis congredi; prœlium inire; incipere, conserere; in prœlium ruere, ad certamen copias agere; signa conferre; arma conferre. 5. Pugnam facere,combattre. Acie decernere, dimicare acie; æquo campo collatisque signis certare; prœlium facere, edere, committere; decertare prœlio; prœlio contendere; confligere; pugnam facere, committere; pugnam edere; ad manus venire; armis contendere, disceptare. 6. Pugnis minoribus præludere,préluder par de petites actions. Parva sed frequentia certamina serere, conserere, facere, miscere; parvis certaminibus in summam totius spei proludere; levia prœlia facere; procursationes leviaque certamina inire; parvulis prœliis, minutis prœliis, pugna velitari; procursationibus cum hoste contendere, concurrere, discrimen universi belli experiri. 7. (Pugnam decretoriam facere,Vulg.),livrer une bataille décisive. In discrimen summæ rerum pugnare; ad universæ rei dimicationem venire; ab ultima spe dimicare; in summam totius spei decertare; aleam universi certaminis jacere, subire; discrimen universi belli uno prœlio facere. 8. Pugna jam incipit,le combat commence. Hæret jam acies collato pede; undique jam pugna se movet; certamen accenditur, contrahitur; exardescunt prœlii initia. 9. Pugna adhuc anceps est,l’issue du combat est encore incertaine. Communis adhuc Mars est belli et fortuna necdum discrimen facit, qua datura sit vires; Marte adhuc incerto et dubia victoria pugnatur; pugna utrinque æquis adhuc stat viribus; æquo adhuc Marte nusquam inclinante victoria dimicatur; æquatum omnium periculum, æquata dimicatio; pari adhuc Marte certatur; æquo prœlio concurritur, disceditur. 10. Pugna quæ jam paulo erat lentior, iterum ingravescebat,le combat qui s’était ralenti recommençait de nouveau. Pugna, quæ jam laxabatur, senescebat, iterum recruduit, exarsit; renovatum, redintegratum, restitutum est prœlium. Cf.Certamen,Prœlium.Usus: Pugnæ locum quærere. Pugnam ciere. Ad pugnam procedere. In pugnam procurrere. Pugnam pugnare,combattre. Pugna laxata est, remisit, inclinata est, senuit,le combat s’est ralenti. Pugnam extendere, extrahere; in noctemconjicere; in noctem deducere,prolonger le combat jusqu’à la nuit. Pugnam detrectare; pugnam aliis delegare et eventum in virtute aliena ponere,refuser le combat, le renvoyer à d’autres. A pugna suos prohibere, continere, cohibere,empêcher ses soldats de combattre. Pugnam iterare,recommencer la lutte. Pugnam nox diremit,la nuit mit fin au combat. Pugna superiorem discedere,être vainqueur. Æquo Marte e pugna discedere,balancer la victoire. Pugna prœlio inferiore discedere; adversum prœlium facere,être vaincu. Denuo in pugnam succedere,retourner de nouveau au combat.
PUGNĀCĬTER,Obstinément,opiniâtrément.Syn.Pertinaciter.Usus: Pugnacissime defendere suam sententiam.
PUGNĀTOR, ōris, m.Combattant,guerrier.Epith.Maximus, consideratus, lentus.Usus: Fortissimi quique pugnatores cecidere.
PUGNAX, ācis, omn. gen.Belliqueux,guerrier.Syn.Bellicosus, pertinax.Usus: Centurio pugnax et lacertosus. Oratio pugnax et contentiosa. Perpugnax in disputando.
PUGNO, as, avi, atum, are, n.Combattre,lutter;n’être pas d’accord.Syn.Dimico, certo, depugno, congredior; contrarius sum.Adv.Acriter, apertissime, cominus in acie, contra; magnopere, mirabiliter, mirifice, periculose, simulate, vehementer, vere.Phras.Pugnatum est acerrime,on combattit avec acharnement. Tumultuoso et minaci pugnæ genere exercitus hostis, cui potius in aciem descendere visum, quam inclusus de tectis mœnibusque decertaret; manus consertæ cominus cum hoste, signa collata, tandem ad universæ rei dimicationem ventum est; pugnam capessivere duces, suisque ipsi corporibus miscuere certamina; jam ad manus, ad gladios, ubi Mars est atrocissimus, ventum; aliquoties æquo campo collatisque signis certatum; infestis semper cuspidibus, infestis animis concursum; anceps prœlium multos utrinque et fortissimum denique absumpsit. Ubi ferro decernere visum, coorti omnes in pugnam, equestri inprimis prœlio contendere; peditum ibi acies ingenti vi conflixit, desideratis hostium quinque facile millibus, quos cruenta ex pugna sustulit. Procursationes primum leviaque certamina vario eventu inita; acie deinde decernere visum, sed inclinante in neutram partem victoria, cruenta pugna denique depugnatum est. Tumultuario prœlio ac procursu magis militum, quam ex parato aut jussu imperatorum atrox dimicatio fuit; hostes denique ingenti cæde prostrati sunt. Cf.Pugna,Prœlium,Certamen,Certo.Usus: 1. Pacem accipere malui, quam pugnare. Hæc inter se Stoici cum Peripateticis pugnant. 2. Curo, contendo,tâcher d’atteindre un but,s’efforcer d’arriver à,d’obtenir que... Illud pugna et enitere. Hoc non magnopere pugno. 3. Oppugno, repugno, contrarius sum,se contredire. In oratione tecum pugnas.
PUGNUS, i, m.Le poing.Usus: Pugnis et calcibus conscindere aliquem; verbis inter se et pugnis contendere. Pugnis, calcibus, morsu, unguibus certare. Pugnis cædere, pectere, contundere, percutere; pugnum in os impingere.
PULCHER, ra, rum,Beau.Syn.Formosus, decorus, egregia facie, eximia specie, formæ præstantia visendus.Phras.Adolescens pulcher est,cet adolescent est beau. Adolescens mira quadam suavitate et lepore, summa formæ dignitate, apta membrorum figura, mira coloris suavitate, insigni venustate et corporis pulchritudine, forma liberali, facie concinna et venusta. Scitus adolescens et longe festivissimus æqualium. Adolescens erat mira specie; eximius pulchritudine; forma excellens, unus ante alios specie ac pulchritudine insignis; pulchritudine est eximia; est in eo egregia oris vultusque dignitas; forma præditus est præstanti. Summa est in eo suavitas oris formæque dignitas; præcipuam laudem habet pulcherrima corporis forma in eo adolescente; inter multa alia decora, formæ commendationem habet præcipuam; omnium ætatis suæ multo formosissimus. Cf.Pulchritudo,Forma.Usus: Suum cuique pulchrum est. Hominem pulchre noram tam animo deformem, quam pulchrum corpore. Ne pulchrum te ac beatum putes.
PULCHRE,Bien,joliment;très bien,à merveille.Syn.Belle, decore.Usus: Mihi pulchre est. Pulchre hominem nosco. Pulcherrime ferre fortunam adversam.
PULCHRĬTŪDO, ĭnis, f.Beauté;excellence.Syn.Forma, species orisautformæ dignitas, forma et species liberalis; venustas.Epith.Excellens, formæ muliebris eximia, insatiabilis, mera, recens atque integra, tanta.Phras.Lucretia erat eximia pulchritudine,Lucrèce était très belle. Incredibili venustate, gratia, decore formæ dignitate; bellissima erat specie; efflorescebat in Lucretia mira coloris suavitas candorque eximius; una erat longe ante alias specie ac pulchritudine insignis; eximia erat corporis specie ac decore; Lucretia forma notissima et castimonia matrona; ætatis suæ feminas pulchritudine supergressa; luculenta ac festiva femina et pulchritudinis omnis exemplar erat Lucretia. Cf.Forma.Usus: Pulchritudo corporis, apta compositione membrorum movet oculos et delectat. Virtus tantam habet pulchritudinem ac splendorem, ut nulla species excogitari possit ornatior.
PULLĀRĬUS, ĭi, m.Celui qui donne à manger aux poulets sacrés et qui prédit l’avenir d’après la manière dont ils mangent.Usus: Oblata est religio pullariorum admonitu.
1. PULLUS, a, um,Foncé,brun,noirâtre.Syn.Ater, atratus, niger.Usus: Vestis tota pulla.
2. PULLUS, i, m.Petit d’un animal;pari,poulet.Epith.Columbinus, milvinus, saturi.Usus: Attulit in cavea pullos.
PULMENTUM, i, n.Mets.Syn.Obsonium.
PULMO, ōnis, m.Poumon.Usus: In pulmonibus inest raritas quædam et similis spongiis mollitudo, ad hauriendum spiritum aptissima.
PULPĀMENTUM, i, n.Mets;princip.viande,ragoût.Syn.Cibus lautior.Usus: Mihi pulpamentum fames est.
PULPĬTUM, i, n.Estrade,tréteaux;chaire,tribune.Syn.Locus ante scenam editior, suggestum.
PULS, pultis, f.Bouillie de farine,de légume,purée.Usus: Offa pultis.
PULSĀTĬO, ōnis, f.Action de frapper,coups.Syn.Verberatio.
PULSO, as, avi, atum, are, a.Pousser,frapper,ébranler.Syn.Verbero, percutio.Adv.Vehementius, extrinsecus.Usus: Pueri tui modo me pulsabant. Januam pulsare.
PULSŬS, ūs, m.Choc,secousse,ébranlement.Syn.Motus, impulsus, agitatio.Epith.Adventitius, alienus, externus, extremus.Usus: Intermisso impetu pulsuque remorum. Inanimum est quod pulsu agitatur externo.
PULVĔRŬLENTUS, a, um,Poudreux,couvert de poussière.
PULVĪNAR, āris, n.Coussin garni de riches couvertures que l’on plaçait devant les statues et les autels des dieux.Syn.Lectus in templo religionis ergo positus et diis consecratus.Epith.Sanctissimum.Usus: Ad omnia pulvinaria deorum supplicatio decreta est.
PULVĪNUS, i, m.Coussin,oreiller.Usus: Sella cum pulvino rosa Melitensi farto.
PULVIS, ĕris, m.Poussière.Syn.Trita aridaque terra.Epith.Eruditus, multus.Phras.(Præ pulveribus videri nihil poterat,Vulg.),on ne pouvait rien voir à cause de la poussière. Prospectum ademerat pulveris nubes; ortus ex distantibus locis pulvis, velut nube inducta, omnia oppleverat; pulveris nubes, quæ ad cœlum ferebatur, prospectum abstulit; discrimen omne sustulit obducta cœlo nubes pulveris, donec rursum consideret.Usus: 1. Multus in calceis pulvis. Altior sublatus pulvis hostis adventum indicabat. 2. Publicum,carrière,arène. Educere orationem ex umbratili exercitatione in pulverem, id est, in forum et curiam,faire sortir un discours du cabinet dans l’arène,c. à d.,le prononcer au forum, au sénat. 3. Pulvis nitratus,poudre.
PŪMEX, ĭcis, m.Pierre ponce,employée pour polir les livres.Usus: Pumice levi perpolitum. Aquam e pumice postulare,vouloir tirer de l’eau d’une pierre ponce,c. à d.,demander à qqn ce qu’il n’a pas(Prov.).
PUNCTIM,En piquant de la pointe,d’estoc(opp. Cæsim,avec le tranchant,la taille).Usus: Hispani punctim magis quam cæsim feriunt.
PUNCTUM, i, n.Point;instant,moment.Syn.Lineæ extremum, quod magnitudinem nullam habet; momentum; rationumvelquæstionum capita; suffragia.Usus: 1. Uno puncto temporis tot cædes editæ. Minimis temporis punctis diligenter utere. Ne punctum quidem temporis oppugnatio respiravit. 2. Suffragia,vote,suffrage,voix. Quot in ea tribu puncta tulisti? Punctis singulis honorem colligere. Capita rationum,courte proposition. Minutis interrogatiunculis quasi punctis conficit quod proposuit,il arrive à son but par des interrogations concises et réduites, pour ainsi dire, en un point.
PUNGO, is, pŭpŭgi, punctum, ere, a.Piquer,percer.Syn.Ango, molestiam affero, perstringo, mordeo, stimulo, stimulum admoveo, stimulis fodio; aculeum relinquo in animo.Adv.Perleviter.Usus: Hunc mihi ex animo scrupulum evelle, qui me dies noctesque stimulat et pungit,délivrez-moi de ce scrupule qui me tourmente nuit et jour. Pupugit me tua epistola,votre lettre m’a fort tourmenté. Si paupertas momordit, si ignominia pupugit, spes te sustentet.
PŪNĬO, is, īvivelĭi, ītum, ire, a.Punir châtier,infliger une punition.Rad.a Pœna.Syn.Castigo, plecto, vindico, ulciscor, pœna vel supplicio afficio; supplicio constringo; animadverto, pœnam sumo; mulctam, pœnam, supplicium irrogo; exemplum in aliquem edo.Adv.Crudelius, levius.Phras.1. Æquum est ut judices reos severe puniant,il convient que les juges punissent sévèrement les coupables. Animadvertendum est in homines nocentes; severa sit in nocentes animadversio et castigatio; id agendum est judicibus, ut pœnas a nocentibus severissimas exigant; improborum audaciam judices severissimis pœnis comprimere debent; æquum est, ut judices severa de nocentibus sumant supplicia; ut auctores facinoris ad piaculum noxæ objiciant; ut pœnas a nocentibus petant, expetant, repetant, quam gravissimis afficiant; ut manum admoveant nocentibus et pœnas ab iis quam severissimas judicio persequantur. Æquum est, ut judices reos non tantum verbis castigent, sed mulcta, vinculis verberibusque coerceant; severe in nocentes animadvertant; scelera acerrime vindicent; pœnas nocentibus irrogent; pœnas in sontes capiant. 2. Rei puniantur,que les coupables soient châtiés. Rei scelerum pœnas pendant, dependant, persolvant;pœnis legibusque judiciorum teneantur; pœnam habeant sceleribus parem; supplicium de se dent; in pœna sint; pœnas dent suorum scelerum; plectendi, castigandi, male mulctandi sunt; luant improbi dignas facinoribus pœnas; supplicium persolvant; digna eorum factis animadversione afficiantur. 3. Nondum puniti sunt,ils n’ont pas encore été punis. Nondum ad supplicium dati sunt; nondum pœnam suorum facinorum solverunt; nondum severe satis in illos vindicatum; nihil adhuc gravius in illos consultum; nondum expiata sunt eorum flagitia; nondum pœnam habent noxia capita. 4. Satis punimur,nous sommes assez punis. Satis pœnarum subimus, suscipimus, ferimus, sufferimus; satis pœnarum damus, habemus; satis superque pœnarum pendimus; satis supplicii innoxio præbemus sanguine; satis pœnarum est, quod in nos constitutum est. Cf.Pœna.Usus: Sontes, maleficium, peccata punire.
PŪNĪTOR, ōris, m.Celui qui punit,vengeur.Syn.Ultor, vindex, exactor supplicii.
PŪPILLA, æ, f.La pupille de l’œil.Usus: Feminæ visu nocent, quæ duplicem pupillam habent.
PŪPILLUS, i, m.; a, æ, f.Enfant, qui n’a plus ses parents,orphelin,orpheline,pupille.Syn.Impuber, qui desiit esse in patris potestate.Epith.Infans.Usus: Pupillum fraudare, cujus ætatem et solitudinem, etiam si tutores non essent, defendere prætor debuit.
PUPPIS, is, f.L’arrière du vaisseau,la poupe.Syn.Pars navis posterior. )( Prora.Usus: Gubernator sedens in puppi. Convertere navem ad puppim.
PŪRĒ,Purement,innocemment.Syn.Caste simpliciter, candide.Usus: Quiete, pure, eleganter acta ætas.
PURGĀTĬO, ōnis, f.Justification;purgation.Syn.Satisfactio, excusatio.Usus: Inedia, purgationibus, vi morbi consumptus. Purgatio est, cum factum conceditur, culpa removetur.
Purgātōrĭum, ĭi, n,Purgatoire.Phras.1. Locus et regio apud inferos, in quo elapsi e coporibus humanis piorum animi, antequam in beatorum sedes transferantur, salutarium flammarum ignibus lustrantur et perpoliuntur. Locus expiandis post mortem peccatis destinatus. Animorum vitas noxas expiantium post mortem sedes. Locus ubi contracta piacula per ignem expiantur a morte. Piacularis animorum carcer. Piacularia demortuorum stativa. Piaculares, purgantes post mortem flammæ. Locus ubi contractæ per vitam animorum labes acerba sed salutari expiatione absterguntur. Pœnæ piaculares, quas solutæ corporibus animæ luunt, persolvunt. 2. (Liberare animas ex purgatorio,Vulg.),délivrer les âmes du purgatoire. Expiatas lustrali igne animas cruciatibus eximere; ex piacularibus ignibus animas ad æterna gaudia transferre; addictos piacularibus flammis animos ad cœlum evehere; animos e piaculari carcere ereptos in libertatem asserere; lustralibus flammis eripere animas, quæ admissas in hac vita noxas illo in igne expiant.
PURGO, as, avi, atum, are, a.Rendre pur,purifier,purger,nettoyer.Syn.Expurgo; excuso.Adv.Diligenter, præcipue.Phras.(Purgare,Vulg.),purger. Humores noxios extrahere, medicamentis abigere, discutere, dissipare; purgatione alvi, alvi ductione uti; purgare alvum, laxare, solvere, mollire; alvum ciere, medicamentis citare, movere.Usus: l. Alvum purgare. Educ tuos tecum, purga urbem. 2. Excuso, defendo, culpa libero,laver d’une accusation;justifier,disculper. Purgavit se mihi per litteras de negligentia scribendi. Cf.Excuso,Causor.
PURPŬRA, æ, f.Pourpre.Epith.Demissa ad talos, plebeia ac pene fusca.Usus: Purpura fulget. Regali purpura ornatus.
PURPŬRASCO, is, ere, n.Se colorer en pourpre,prendre une teinte pourprée.Syn.Purpureum fieri.
PURPŬRĀTUS, a, um,Vêtu de pourpre;haut dignitaire.Syn.Conchyliatus, purpura ornatus.Usus: Illum regnantem, hunc illius purpuratum crederes.
PURPŬRĔUS, a, um,De couleur pourpre,pourpré.Usus: Vestis, pallium purpureum.
PŪRUS, a, um,Pur,sans tache,sans souillure,innocent.Syn.Mundus, castus, inviolatus, integer, nitidus. )( Concretus, crassus.Usus: Castus animus et purus, omni admistione corporis liberatus,l’âme pure et sans tache, libre de tout commerce avec la matière. Mens pura et integra. Aer tenuis et purus. Nihil in historia dulcius pura et illustri veritate. Cf.Mundus,Castus.
PUS, pūris, n.Pus,humeur blanche et visqueuse.Syn.Sanies.
PŬSILLUS, a, um,Très petit,faible,insignifiant.Syn.Parvus, brevis.Adv.Valde.Usus: Pusilla epistola, liber. Cf.Parvus.
PŪSĬO, ōnis, m.Petit garçon. Puerulus.
PUSTŬLA, æ, f.Pustule,cloche.Syn.Tuberculum in summo cutis nascens.
PŬTĀMEN, ĭnis, n.Coupure,rognure;écales,coquilles de la noix.Syn.Nucis durior cortex.
PŬTĀTĬO, ōnis, f.Action de couper,d’élaguer;d’émonder les arbres.Usus: Putatio vitium et arborum.
PŪTĔO, es, ere, n.Puer,sentir mauvais,Syn.Male oleo. Cf.Fœtor.
PŬTĔUS, i, m.Puits.Usus: Haurire aquam de puteo.
PŪTĬDĒ,Avec affectation,avec afféterie.Syn.Fastidiose, moleste, inepte, odiose dicere.
PŪTĬDUS, a, um,Puant,qui sent mauvais;incommode,insupportable;affecté,exagéré.Syn.Odoris mali, male olens, insuavis, molestus, gravis, fastidiosus.Usus: Hæc molesta fortasse tibi et putida videntur. Cf.Odiosus.
PŪTO, as, avi, atum, are, a.Penser,croire,juger,être d’avis;apprécier estimer.Syn.Reor; sentio, censeo, judico, existimo, æstimo, autumo, mihi persuadeo.Adv.Acute, ad extremum, etiam atque etiam, falso, plane ita, recte, non valde.Phras.1. Certo putabam,je croyais. In animum induxi; in ea opinione eram; opinio mea ferebat; ea me opinio tenebat; pro certo habebam; in eam opinionem veni, incidi; in eam opinionem adductus sum; eam opinionem imbibi; ea opinione imbutus eram; opinio ea insedit animo. 2. Ut ego puto,ainsi que je pense. Ut mea fert opinio; quantum ego quidem assequi judicio possum; ut ego equidem sentio; quomodo ego quidem existimo; ut est opinio mea; ut ego quidem statuo; ut mihi videtur; quantum conjicio; quantum conjectura consequor. Cf.Opinio,Judico.Usus: 1. Primum illud debes putare, nihil esse, quod, etc. Pro nihilo putare aliquem. Ego te unum plurimi puto. 2. Discepto,débattre. Rem ipsam putemus. 3. Ineo, conficio,apurer un compte,le régler. Putare rationes cum publicanis.
PŬTRĔFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a.Pourrir,gâter,corrompre.Syn.Corrumpo, dissolvo.
PŬTRESCO, is, cere, n.Se pourrir,tomber en pourriture.Usus: Sui, ne putresceret, anima pro sale data est.
PŬTRĬDUS, a, um,Gâté,pourri.Syn.Rancidus.
PŬTRIS, e, gen. com.Gâté,pourri.Syn.Putridus, corruptus.
PŬTUS, a, um,Pur,net,sans mélange.Syn.Purus, sincerus.
PYXIS, ĭdis, f.Boîte pour conserver les parfums, etc.Usus: Veneni pyxidem tradere, tenere.
QUA,Du côté que, par où;aussi bien...que,tant...que,et...et.Syn.Partim; qua partevelratione.Usus: Qua domini, qua servi,et les maîtres,et les serviteurs. Qua itineris, qua navigationis consilio. Licet mihi vagari, qua volo,il m’est permis d’aller où bon me semble.
QUĀCUMQUE,Partout où,en quelque endroit que.Usus: Quacumque velis vagari.
QUĂDRĀGĔNI, æ, a,Qui sont quarante.Usus: Quadragena millia.
Quadragesima, æ, f.Le Carême. Quadraginta dierum solemne jejunium; vernum jejunium; quadraginta dies solemnis jejunii; feriæ quadraginta dierum jejunio nobis statæ ac solemnes; feriæ in quas jejunium majus nobis constitutum est; hebdomades, quæ anniversarium Christi morientis memoriam præcurrunt. Cf.Jejunium.
Quadraginta horarum preces,Prières des quarante heures. Quadraginta horarum comprecatio; preces publicæ coram augustissimo Christi Corpore in horas quadraginta indictæ, extractæ; quadraginta horarum supplicatio ad sanctissimum Christi Corpus in ara propositum.
QUĀDRANS, antis, m.Petite monnaie qui valait la quatrième partie de l’as.Syn.Quarta pars assis.
QUĀDRANTĀRĬUS, a, um,Qui coute le quart d’un as.Syn.Qui quadrante nummi meret.
QUĀDRĀTUS, a, um,Carré.Usus: Quadrato agmine. Triangula illa Geometrarum et quadrata.
QUĂDRĬENNĬUM, ĭi, n.Espace de quatre ans.
QUĂDRĬFĀRĬAM,En quatre parts.Usus: Quadrifariam diviso exercitu.
QUĂDRĪGÆ, ārum, f. pl.Attelage de quatre animaux;quadrige.Syn.Rheda quatuor equis tracta.Epith.Poeticæ, pomeridianæ.Usus: Bruti adolescentia per medias laudes, quadrigis vecta.
QUĂDRĪGĀRĬUS, garĭi, m.Cocher de quadrige.Syn.Qui quadrigas agitat.
QUĀDRĬJŬGUS, a, um,Attelé de quatre chevaux.Usus: Curru quadrijugo raptari.
QUĂDRĪMUS, a, um,Âgé de quatre ans.Syn.Quatuor annos habens.
QUĂDRINGENTI, æ, a,Quatre cents.
QUĂDRINGENTĒSĬMUS, a, um,Quatre centième.
QUĂDRINGENTĬES,Quatre cent fois.
QUĂDRINGĒNI, æ, a,Qui sont quatre cents.
QUĂDRĬPARTĪTUS, a, um,Partagé en quatre,quadruple.
QUĂDRĬRĒMIS, is, f.Quadrirème,galère à quatre rangs de rames.
QUĂDRO, as, avi, atum, are, a. et n.Rendre carré;convenir,cadrer,être séant.Syn.In quadrum redigo; convenio.Adv.Aperte.Phras.1. Hæc optime in te quadrant,cela vous convient parfaitement. Hæc in te belle cadunt; ista nullum in hominem aptius, quam in te conveniunt, accidunt. 2. Calceus quadrat optime,ce soulier vous chausse admirablement. Calceus apte ad pedemveloptime convenit.Usus: Omnia turpia in hunc hominem quadrant. Hoc ad multa quadrat. Visum est hoc mihi quadrare ad multa,cela m’a paru convenir à beaucoup de choses,c. à d.,j’y trouve mon compte de plus du d’une manière. Cf.Aptus.
QUĂDRUM, i, n.Carré,objet de forme carrée.Usus: Redigere sententias in quadrum numerumque,donner de la proportion et du nombre à toutes les pensées. Arripe inconditam alicujus sententiam et dissipatam, eamque verborum commutato ordine in quadrum redige.
QUĂDRŬPES, ĕdis, omn. gen.Qui a quatre pieds;quadrupède.Syn.Bestia.Epith.Vasta, multæ.Usus: Nihil inter te et quadrupedem interest,entre toi et une brute.
QUĂDRŬPLĀTOR, ōris, m.Espèce de délateur qui recevait pour prix de sa délation le quart du bien de l’accusé.Syn.Index et accusator publicorum criminum, cui pars quarta cedit bonorum ejus quem detulit.Usus: Homo omnium quadruplatorum teterrimus.
QUĂDRŬPLEX, ĭcis, omn. gen.Quadruple.
QUĂDRŬPLUM, i, n.Le quadruple.Usus: Judicium in aliquem in quadruplum dare,condamner qqn à fournir quatre fois autant de la chose que la loi lui ordonnait de fournir. Quadrupli condemnari,être condamné à une amende du quadruple.
QUÆRO, is, sĭivelsīvi, sītum, ere, a.Chercher.Syn.Scrutor, vestigo, indago, exquiro, requiro, aucupor. )( Respondeo.Adv.Aliunde, amplius, aperte, contumeliose, copiosius, curiose de aliquo, diligenter, extrinsecus, falso, foris, honeste, magnopere, multum diuque, otiose, non proprie, omnino, privatim, procul, recte, omnino, separatim, sigillatim, subtilius, usquequaque. Quæri commodius, comparate,communiter, generatim; obscure, secreto, simpliciter vehementer, maxime.Phras.1. Undique hominem quæsivi,j’ai cherché partout un homme. Hominem oculis quærebam, voce poscebam, scrutatus sum omnia, circumspexi, lustravi, perquisivi omnia, neque tamen vestigium illius ullum apparebat. Defessus sum urbem totam pervestigando; omnia circumcursavi, omnes latebras perreptavi, ut hominem reperirem. Multum studii posui in perquirendo homine; quo non ivi, quo non accessi, ut hominem reperirem? perlustravi omnia, omnes latebras excussi, ut in hominem inciderem. 2. Quærit ubique gloriam,il cherche partout la gloire. Omnes umbras falsæ etiam gloriæ consectatur; omnem occasionem consectandæ gloriæ aucupatur; totus est in captanda populari aura. Cf.Gloria.Usus: 1. Rem mercaturis faciendis honeste quærere. 2. Interrogo, percunctor, sciscitor. Multa ex eo quæsivi. 3. Quæstionem habeo,faire un enquête judiciaire, une instruction. More majorum de servis in dominum quærere non licet. Quærere de cæde, de repetundis. Cf.Indago,Aucupor,Inquiro.
QUÆSĪTOR, ōris, m.Celui qui cherche;celui qui instruit une affaire,juge instructeur.Syn.Judex, prætor, qui judicium exercet, qui præest quæstioni rerum capitalium, cognitor causarum capitalium.Epith.Æquus, gravis, firmus.Usus: Hunc quæsitorem et judicem fugiebant.
QUÆSO,Je vous prie.Syn.Obsecro, amabo te, rogo, peto.Adv.Magnopere, maximopere.Usus: Quæso, quid mihi faciendum? quid consilii das? quid agendum suades?
QUÆSTĬO, ōnis, f.Action de chercher;recherche,étude,information,question.Syn.Controversia, dubitatio, disceptatio.Epith.Absoluta, acerrima, communis, definita, constituta, diffusa, ficta, incorrupta, infinita, iniqua, integra, judicialis, legitima, magna; nova, obscura, periculosa, perdifficilis, perpetua, plena catenarum, publica, pulcherrima, necessaria, superior, tota. Quæstiones crudelissimæ, maximæ, minimæ, salutares, naturales, perpetuæ, remotæ, universæ, modicæ et paucæ.Phras.1. Non est quæstio de hoc,il n’est pas question de cela. Non id agitur, non id quæritur; non venit in quæstionem; non vocatur in controversiam istud. Hac de re non disceptatur, non quæritur, non contenditur; non est controversia; non versatur id in quæstione. 2. Hic occurrit difficilis quæstio,ici arrive une question, un problème difficile. Exsistit, oritur, nascitur hoc loco difficilis quæstio; acriter hoc loco disceptatur inter doctos; quæstio hac de re perdifficilis sapientum torquet ingenia; hic vero non parva contentio est inter doctos; incidit hoc loco res controversa et plena dissensionis inter doctos.Usus: 1. Aliquid in quæstionem ac disceptationem vocare. Id in quæstione versatur. Quæstionem ponere, afferre, movere; quæstionem explicare, enodare, dissolvere. In quæstionem venit; in quæstione est. (Est quæstio de nomine,Vulg.),ce n’est qu’une question de mot. Omnis contentio est in verbi controversia posita. 2. Forensis inquisitio criminis,enquête publique,judiciaire;instruction criminelle. Quæstionem de injuria a judice postulare. Quæstionem decernere, constituere. Quæstionem habere, exercere de perduellione; in caput alicujus de furto quæstionem habere.
QUÆSTOR, ōris, m.Questeur,magistrat romain.Syn.Ærarii et pecuniæ publicæ præfectus.Epith.Ædilitius, bonus, custos pecuniæ, dignus, infirmus et inops, levis, libidinosus, optatior, salax, sordidior, urbanus.
QUÆSTŌRĬUM, ĭi, n.Demeure du questeur.Syn.Domus quæstoris.
QUÆSTŌRĬUS, a, um,De questeur,appartenant au questeur.Usus: Vis, comitia quæstoria.
QUÆSTŬŌSUS, a, um,Âpre au gain, intéressé;avantageux,utile.Syn.Qui quæstum facit, et ex quo quæstus capitur.Usus: Homo quæstuosus; mercatura, prædia.
QUÆSTŪRA, æ, f.Dignité,fonction de questeur,questure.Syn.Quæstoris munus.Epith.Funesta, grata et clara, hereditaria, nefaria, tota.
QUÆSTŬS, ūs, m.Acquisition,gain,profit.Syn.Lucrum, compendium, commodum, emolumentum.Epith.Domesticus, paternus, fecundus, uber, totus, campestris, forensis, frumentarius, honestus, concessus, illiberalis, sordidus, immortalis, improbissimus, judiciarius, magnus, maximus, mediocris, nocturnus, precarius, quotidianus, turpis et odiosus. Illiberales et sordidi, immanes, immensi et intolerabiles, improbissimi, liberales, magni et uberes.Phras.Ubique quæstum suum spectat,il cherche partout son avantage. In re qualibet privatas utilitates, compendia, emolumenta, commoda sua spectat; suo privato compendio servit; quæstu suo, suis commodis omnia metitur; omnia refert ad utilitates et privata commoda; ex re qualibet, imo vel ex incommodo alieno occasionem petit; occasionem crescendi sibi datam censet; omnia quæstus ac compendii sui causa facit; res omnes quæstui habet.Usus: Rempublicam quæstui habet. Quibus fides, decus, pietas, postremo honesta atque inhonesta omnia quæstui sunt,qui trafiquent de tout, bonne foi, honneur, etc.Nullum in amicitia tua facio quæstum,je ne gagne rien à votre amitié, je n’en retire aucun avantage. Quæstui deditum esse,n’avoir que le gain en vue. In quæstu relinquere pecuniam,laisser son argent à intérêt,le laisser travailler. Cf.Lucrum,Commodum.
QUĀLIS, e, gen. com.Quel,de quelle nature,de quelle sorte ou manière.Syn.Cujusmodi, qui, quod genus.Usus: Qualis sit status rerum, inde cognosces. Quid hominis et cujusmodi, qui vir sit qualisque, nescio.
QUĀLISCUMQUE, qualecumque, gen. com.Quel qu’il soit, tel......tel.Syn.Qualis is cumque, cujusmodicumque, cuicuimodi, cujus modi, cujuscemodi, cujusquemodi.
QUĀLĬTAS, ātis, f.Nature,qualité,propriété.Usus: Qualitatum aliæ sunt principes, aliæ ex iis ortæ.
QUAM,Que.Usus: 1. Cum Ante, Post, etc. Duobus ante sæculis, quam Plato floreret. Tertio post die quam veneram. 2. Cum comparativo,plus.... que. Sed hoc majus est, quam ut a te postulem. Vehementior dolor, quam ut ferri possit. Suscipere plus, quam quantum præstare possis. 3. Cum Possum et Superlativo,le plus.... que. Dico ergo, quam possum, maxima voce. Nidos quam mollissimos struunt aves. 4. Contra, quam,autrement que,non comme. Supra, quam,plus que. Contra faciunt quam pollicentur,ils agissent autrement qu’ils ne promettent. Supra fere quam fieri possit,plus qu’il n’est possible. 5.ProValde,beaucoup,fort,grandement. Sunt vestrum quam multi. Sane quam gaudeo. Quam volueris, multa dicam. Oratio quam elucubrata.
QUAMDĬU,Aussi longtemps que, tant que;(avec interr.) combien de temps?Syn.Dum, quantum, quoad, quousque, usque dum, quem ad finem?Usus: Quamdiu nos furor iste tuus eludet? Quamdiu potuit, tacuit,tant qu’il l’a pu, il s’est tu.
QUĂMŌBREM,Pour quelle raison,par quel motif,pourquoi.Syn.Quare, quid ita, cur, quo.Usus: Quamobrem ita statuas velim.
QUAMPRĬMUM,Au plus tôt,le plus tôt possible.Syn.Primo quoque tempore, quam mox, nulla mora, quam maturissime, e vestigio, sine cuncatione, abjecta omni mora.
QUAMVIS,Autant que tu voudras;quoique,bien que.Syn.Quantumvis, quanquam, licet, etsi, tametsi.
QUANDO,Quand,en quel temps,à quelle époque.Syn.Cum, ubi; ecquando.Usus: 1. Quando tandem? 2. Cum, quia, quoniam, quandoquidem, postquam,quand,lorsque,puisque,vu que. Quando te video ita desiderare, obsequar voluntati tuæ.
QUANDŌCUMQUE,En quelque temps que,toutes les fois que,dès que.Syn.Quocumque tempore.
QUANDŌQUE,Quand,lorsque;un jour,quelque jour.Syn.Aliquando.
QUANDŌQUĬDEM,Puisque,vu que,comme.Syn.Nam, quia.Usus: 1. Quandoquidem potes, fac promissa. Quandoquidem honestum ipsa virtus est. Quandoquidem tu istos oratores tantopere laudas,puisque tu exaltes tant ces orateurs. Quandoquidem apud te nec auctoritas senatus, nec ætas mea valet,puisque rien n’a de pouvoir sur toi, ni l’autorité du Sénat, ni mon âge.
QUANQUAM,Quoique,bien que,encore que.Syn.Tametsi, etsi, scilicet, quamvis.Usus: Quanquam ea verba satis sunt impropria.
QUANTOPĔRE,Combien,à quel point. )( Tantopere.Usus: Non tantopere desiderabam, quantopere nunc delector.
QUANTŬLUSCUMQUE, quantulacumque, quantulumcumque,Quelque petit que,si petit que.Usus: Quantulum id cumque tibi est. De hac mea, quantulacumque est, quæritis,sur mon talent, quelque faible qu’il soit.
QUANTUM,Combien;que.Syn.Quam, ut maxime, quatenus.Phras.Enitar quantum possum,je ferai tout mon possible. Qua licebit; quoad fieri poterit; pro virili parte enitar; quam potero, studiosissime, quoad res patietur, contendam; operam dabo et quam dignum est amicitia nostra, elaborabo; laborabo, quantum maxime potero; quantum in me erit; quantum in me situm est, adnitar.Usus: Quantum ex illo cognovi. Quantum est in occasione, celeritate. Laborabo, quantum possum maxime.
QUANTUMVIS,Autant qu’on voudra;quoique,bien que.Syn.Licet, quamvis.
QUANTUS, a, um,Que grand,combien grand.Usus: Dixi tanta contentione, quantum forum est,autant... que. Ignoras quæ, qualis et quanta sit vis amicitiæ. Quanti quanti,à quelque prix que ce soit, coûte que coûte. Sed quanti quanti, bene emitur quod necesse est.
QUANTO,Plus.... d’autant plus que.Syn.Quo.Usus: Quanto magis philosophari delectabit.
QUANTUSCUMQUE, quantacumque, quantumcumque,Quelque grand que,si grand que.Usus: Totum hoc, quantumcumque est, tuum est.
QUAPROPTER,C’est pourquoi.Syn.Quare, quamobrem, quocirca.Usus: Quapropter vos oro judices.
QUĀQUĀVERSUS,De tous côtés.
QUĀRE,Pourquoi,pour quelle raison,par quel motif?c’est pourquoi.Syn.Quamobrem, quapropter, ex quo.Phras.Quare id consilii cepisti?Pourquoi avez-vous pris cette résolution?Quem in finem? quid erat, quod ita statueres? Ut quid, quid ita, quam ob causam ita apud te constituisti; quid erat, quamobrem; quid accidit, cur ista velles? Quibus rebus adductus, quid erat causæ, cur ita potissimum velles? Quo tandem nomine itaconsuluisti? Qua gratia, quid erat, quapropter ita statueres? Quid tibi isthoc in mentem venit? Qua de causa, quibus de causis id consilium suscepisti?Usus: 1. Quare istud restat. 2. Cur? Quare hoc negasti? 3.Adv.Pour que,afin que. Permulta sunt, quæ dici possunt, quare intelligatur, etc.,il y a beaucoup de choses à dire pour faire comprendre, etc.
QUARTĀNA, æ, f.La fièvre quarte.Usus: In quartanam conversa est vis morbi.
QUĂSI,Comme si.Syn.Tanquam, quodammodo, perinde ac si.Phras.Negotium tuum, quasi rem meam procurabo,je m’occuperai de vos affaires, comme si elles étaient les miennes. Tanquam mea res esset; perinde quasi de me ageretur? velut meam causam tractabo. Negotium tuum, instar rerum mearum, mearum rerum modo curabo; non secus ac res meas curabo; mearum rerum similem curam de tuis negotiis geram; sic tuam causam agam, ut sivelquasi si meam tuendam susciperem.Usus: Quasi desperatos eos relinquamus. Quasi in extrema pagina,presque à la fin de la page.
QUASSĀTUS, a, um,Ébranlé,fracassé.Syn.Fractus, debilitatus.
QUĂTĔFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a.Ébranler,affaiblir.Syn.Concutio.Usus: Nullo præsidio quatefeci Antonium.
QUĀTĔNUS,Jusqu’où,jusqu’à quel point.Syn.Quantum (finis, termini, mensuræ ratione).Usus: 1. In omni re videndum et statuendum est, quatenus. Id videamus, quatenus amor in amicitiis progredi debeat. 2. Quod attinet, ex ea parte, quo, qua in parte,dans quelle mesure. Advertendum est, quatenus sermo delectat. Accipio excusationem ex ea parte, quatenus, etc.
QUĂTER,Quatre. Quaterdecies,quarante fois.
QUĂTERNI, æ, a,Qui sont quatre à quatre.Usus: Quaternos denarios in singulas vini amphoras exegit.
QUĂTĬO, is, quassum, tere, a.Secouer,agiter.Syn.Quatefacio.Usus: Est in animis tenerum quiddam, quod ægritudine, quasi tempestate quatiatur.
QUĂTRĬDŬUM, i, n.Espace de quatre jours.Usus: Quatridui abest. Quatriduo ante venit.
QUĂTŬOR,Quatre.Phras.1. Quatuor anni tempora,les quatre saisons de l’année. Quadripartitæ temporum commutationes; annuæ commutationes temporum. 2.Les quatre-temps.Stati per quatuor anni tempestates jejunio dies; quadripartita per annum jejunia per leges instituta.
QUĂTŬORDĔCIM,Quatorze.
QUĂTŬORVĬRI, ōrum, m. pl.Collége de 4 magistrats romains chargés de surveiller la voie publique.
QUĂTŬORVĬRĀTŬS, ūs, m.Quatuorvirat,charge de quatuorvir.
QUE, encl.Et.Syn.Ac, atque, et.Usus: Quique optime dicunt, quique faciunt.
QUĔMADMŎDUM,Comment,de quelle manière.Syn.Ut, ita ut, perinde ut, sicut.Usus: 1. Interrog. Exquire, quemadmodum se nunc gerat. 2. Quomodo, qua ratione, qua via, relat. Semper providi, quemadmodum salvi esse possemus,comment nous pouvions être sauvés. Cf.Sicut.
QUĔO, is, quĭi et quīvi, quĭtum, quire, n.Pouvoir.Syn.Possum.Usus: Non queo ad te sine lacrimis scribere. Cf.Possum.
QUERCŬS, ūs, f.Chêne.Syn.Arbor querna.
QUĔRĒLA, æ, f.Plainte,grief.Syn.Querimonia, conquestio, lamentatio, questus.Epith.Gravissima, iniquissima, inveterata, invidiosa, justa, magna, mira, misera, luctuosa, necessaria. Publicæ, assiduæ, inauditæ, multæ, quotidianæ.Usus: Nunc venio ad querelam et suspicionem tuam. Querelis quotidianis nihil proficio. Epistola plena stomachi et querelarum,lettre pleine de colère et de plaintes. Cf.Queror,Lamentatio.
QUĔRĬBUNDUS, a, um,Qui se plaint,plaintif,gémissant.Syn.Lamentabilis.
QUĔRĬMŌNĬA, æ, f.Plaintes,regrets,douleur exprimée.Syn.Querela lamentatio.Epith.Communis, justa, magna, quotidiana, ficta, libera.
QUĔROR, eris, questus sum, queri, d.Se plaindre,exprimer sa douleur,son mécontentement.Syn.Conqueror, expostulo, deploro, querelamvelquerimoniam habeo.Phras.1. Jure de te queror,c’est à bon droit que je me plains de vous. Æqua est mea de te expostulatio; æquitatem querelæ meæ cognoscere ipse potes; jure te accuso; quod in me commeruisti, justam habet querelam; æquam de te querimoniam habeo. Locus hic est tecum expostulandi. 2. Omnes querebantur,tous se plaignaient. Plena erant omnia querelarum; lacrimantes questi sunt, dolorem suum nobis impertiverunt; fremebat urbs tota; querebantur cum luctu et gemitu; jactabantur tota urbe querimoniæ; querimoniæ de injuriis conventusque tota urbe habebantur; fuit communis omnium vociferatio deplorantium querelas suas; tempestas querelarum secuta est. Secuta est comploratio omnium; concursus plorantium magis magisque augescebat. Primo secretæ multorum indignationes exaudiebantur, dein ad criminationem et publicam querimoniam res excessit. Cf.Lamentatio.Usus: Quererer tecum atque expostularem,je me plaindrais à toi ou auprès de toi. Quid est, quod cum fortuna hoc nomine queri possis? Queri de injuriis aliorum. Multa de rege questus est.
QUESTŬS, ūs, m.Plainte,gémissement.Syn.Querela, lamentatio.Usus: Qui questus, qui mœror inveniri in tanta calamitate potest?Quelles plaintes, quels gémissements pourront égaler une si grande infortune?Cf.Querela.
QUI, QUÆ, QUOD,Qui,lequel,laquelle.Usus: 1. Qui Platonem superaret, nullus fuit. Misi, qui hoc tibi nuntiaret. Negat jus ei esse, qui miles non sit, cum hoste pugnare. 2. Quis,qui?quel?quelle?Qui erit rumor populi si id feceris? 3. Ut,pour que. Non sum tam demens, qui hoc credam. 4. Quia, quoniam,parce que,attendu que. Vatem te esse oportet, qui futura prædixeris. Vigilantem enimvero consulem, qui somnum toto consulatu suo non viderit. 5. Qualis,qui,quel. Eum te esse puto, qui esse debes. Qui vir ille fuerit, considera.
QUI?Comment, de quelle manière?Syn.Quomodo?Usus: Qui hoc esse poterit?
QUĬA,Parce que.Syn.Quod.Usus: Nemo dolorem, quia dolor est, amat.
QUĪCUMQUE, quæcumque, quodcumque,Quel ... que;quelque soit;quelque que.Syn.Quisquis, quivis, quisque.
QUID?Comment?pourquoi?Usus: 1. Quid est cur? Quid pecunia fiet? Quid ejus sit, video. Exponam vobis quid hominis, gaudii, consilii sit. Eloquere, quid venisti?Parle, dans quel but es-tu venu?2. In quo,en quoi?Quid offendi? Quid ille indiget mei? 3. (Subaudito verbo),quoi?Quid multa? Quid multis? Quid plura? Quid pater? vivitne? 4. (Augendi causa),que dirai-je de ce que. Quid? quod sapientissimus quisque animo æquissimo moritur.
QUĪDAM, quædam, quoddam et subst. quiddam,Un certain,un,quelqu’un;qqche de.Syn.Aliquis, ullus, quisquam, certus, nonnullus, unus.Usus: Hoc majus est quiddam quam tu censeas. Quidam ex amicis.
QUĬDEM,Même;à la vérité;il faut l’avouer;du moins,certes,sans doute.Syn.Etiam, profecto.Usus: Cupio quidem certe. Hoc quidem verum est profecto. Non satis prudenter ille quidem.
QUIDQUID,Tout ce qui.Syn.Quodcumque, quod velis.
QUĬES, ētis, f.Repos,vie calme,tranquillité.Syn.Requies, tranquillitas, laxamentum, otium, vacatio, cessatio, remissio, finis, respiratio. )( Actio.Epith.Diurna et nocturna, placidissima, sempiterna.Phras.Utimur summa quiete,nous jouissons d’un profond repos. Summa nobis pax, summa tranquillitas data; in summo otio vivimus; respiramus denique et acquiescimus; otiosam ætatem et quietam agimus. Loco vivimus quietis et tranquillitatis plenissimo; vitam tranquillam, remotam a procellis invidiarum et judiciorum anfractu sequimur; in viam beatæ, placatæ, tranquillæ vitæ deducti sumus. Sine vi, sine metu, sine periculo ad otium nos totos referimus; tranquillis rebus, tacitis et pacatis utimur; in utramque, ut aiunt, aurem dormimus. Animis vacuis, sine tumultu aut periculo jucundissime respiramus. Cf.Quiesco.Usus: 1. Excubabat animo, nec partem ullam quietis admittebat. Me non quies, non remissio delectabat, non labor ad quietem revocabat. Nunquam sibi quietem dabat aut otium. Quiete uti et suavitatibus nefas habebat. 2. Somnus,sommeil. Ad quietem eamus; quieti nos tradamus. Sumpta quiete. In quiete, secundum quietem sæpe nobis videre aliqua et audire videmur. Cf.Otium.
QUĬESCO, is, ēvi, ētum, ere,Reposer,se reposer.Syn.Acquiesco, conquiesco. )( Laboro.Adv.Contra, ita.Phras.1. Post tot molestias quiescas licet,après tant de traverses, il vous est permis de vous reposer. A tot molestiis quiescas, respires licet; post tot molestias quietem capias; quieti te tradas; quieto animo vivas; quietus sis; vitam traducas quietam et otiosam; vitam traducas quiete; vitam in quiete degas, licet; otium sequi et clementem vitam licet; solutis animis esse licet; in otio esse licet 2. Paulum quievi,je me suis reposé,j’ai dormi un peu. Horam unam, duas quieti dedi; quietem sumpsi; quietem cepi; quieti me tradidi; lassitudinem brevi quiete sedavi. Cf.Quietus,Somnus,Dormio.Usus: Quiescamus denique et taceamus.
QUIĒTĒ,Tranquillement,en repos.Syn.Tranquille.
QUĬĒTUS, a, um,Qui reste en repos,calme paisible.Syn.Tranquillus, compositus. )( Agitatus, fluctuans.Phras.1. Quieto esse licet a negotiis,il permis de se reposer des affaires. Quies nunc est a negotiis; negotiorum nihil est; quiescunt negotia; feriæ sunt a negotiis; forum silet, a cæteris etiam est silentium; conticescit negotiorum tumultus; nihil nunc geritur negotiorum; tranquillum nunc pacem agere licet; liberale nunc contigit otium; cura domesticarum ac forensium rerum omnis defluxit; vacatio est a rebus gerendis; quietem a negotiis, vacationem a rebus gerendis ipsum tempus concedit. 2. Nunquam quieto esse licuit,jamais je n’ai pu être tranquille. Usque ad extremum spatium nullum tranquillum atque otiosum spiritum ducere mihi licuit; nunquam per negotia quietus fui; curæ publicarum rerum nullam mihi partem neque diurnæ, neque nocturnæ quietis impertiunt; nunquam sinunt me respirare, nunquam acquiescere; nunquam licuit mihi animo consistere et ad otium me referre; nunquam conquiescere et animo vacuo esse mihi licuit. Cf.Tranquillus,Tranquillo,Paco.Usus: Quieta mente consistere. Vitam quietam sine ullo labore et contentione traducere.
QUĪLĬBET, quælibet, quodlibet et quidlibet,Celui qu’on voudra,quelqu’il soit,le premier venu.Syn.Quivis, unusquisque, unusquivis.
QUIN,Que ... ne;comment ne pas.Syn.Ut non, cur non, qui non.Usus: Prorsus nihil abest quin sim miserrimus. Nemo est quin acutius, etc. Nemo est quin malit. Quin etiam,et même,bien plus,que dis-je.Syn.Quin imo, atque etiam, quin præterea.Usus: Id meum dolorem non levabat, quin etiam augebat. Credibile non est, quantum scribam die: quin etiam noctibus, nihil enim somni,on ne saurait croire combien j’écris le jour: et même les nuits, je ne dors pas.
QUINCUNX, uncis, m.Les ⁵⁄₁₂ d’un tout;arbres plantés en formes de quinconce,c. à d., quincunx ⁙les cinq points d’un dé.Usus: Proceritates arborum, et directi in quincuncem ordines.
QUINDĔCIM,Quinze.Usus: Dies circiter quindecim.
QUINDĔCĬES,Quinze fois.
QUINGĒNI, æ, a,Qui sont cinq cents.
QUINGENTĒSĬMUS, a, um,Cinq-centième.
QUINQUĀGĒNI, æ, a,Qui sont cinquante.
QUINQUĀGĒSĬMUS, a, um,Cinquantième.
QUINQUĀGINTA,Cinquante.
QUINQUE,Cinq.
QUINQUENNĀLIS, e, gen. com.Qui a lieu tous les cinq ans,quinquennal.
QUINQUENNĬUM, ĭi, n.Espace de cinq ans,lustre.
QUINQUĔVĬRI, ōrum, m. pl.Magistrats romains au nombre de cinq,chargés soit du partage des terres,soit des dettes et des constructions.
QUINQUĬES,Cinq fois.
QUINTĬLIS (subaud. mensis),Le cinquième mois de l’année (en la comm. en Mars),Juillet.
QUINTUS, a, um,Cinquième.
QUĪNUS, a, um,Cinquième.
QUIPPE,Oui, envérité,assurément,en effet.Syn.Nam, etenim, nempe, nec mirum, utpote, videlicet.Usus: Tibi vero aliud videtur, quippe viro erudito.
QUĬRĪTĀTĬO, ōnis, f.Cris de détresse,d’effroi.Syn.Lamentatio.Usus: Fuga comitum, ut quiritatio facta est. Cf.Querela.
QUĬRĬTES, um et ĭum, m. pl.Les quirites,les Romains.Syn.Populus Romanus.
QUĬRĪTO, as, avi, atum, are, n. et a.Demander l’appui des citoyens romains;dire en criant.Syn.Fidem alicujus imploro.Usus: Quiritanti, civis Romanus sum, respondit; abi nunc, populi Romani fidem implora,à ce malheureux, qui criait dans ses angoisses: je suis citoyen romain, etc.
QUIS, quæ, quodvelquid?Qui?lequel?laquelle?quoi?Usus: Quis autem dubitet?
QUISNAM, quidnam?Qui donc?quoi donc?Syn.Quis? ecquisnam?
QUISPĬAM, quæpiam, quodpiam et quidpiam,Quelque,quelqu’un,quelque chose.Syn.Aliquis, quisquam.
QUISQUAM, quæquam, quicquam,Quelque,quelqu’un,quelque chose.Syn.Aliquis, quispiam.Usus: Si quisquam est, qui Ciceronem legit. Nec quemquam omnium pluris facit, quam me. Nec quisquam unus credet deinceps. Non est alter hodie quisquam me felicior. Nec melior vir fuit Africano quisquam nec clarior. Virtus, sine qua nihil quicquam egregium.
QUISQUE, quæque, quodque et quidque,Qui que ce soit,chaque,chacun,tout.Syn.Unusquisque, quivis, quilibet.Usus: 1. Pro se quisque vim queritur. Cum Comparativo. Quo quisque est solertior, hoc docet laboriosius,plus on a de talent, plus on se donne de peine pour enseigner. Ut quisque optime natus est, ita honoris cupidissimus.
QUISQUĬLĬÆ, ārum, f. pl.Tout ce qui est mauvais,déchet,rebut.Syn.Sordes.
QUISQUIS, quæque, quodquod et quicquid,Quel qu’il soit,qui que ce soit,quiconque.Usus: Quisquis ille est, si modo est aliquis.
QUĪVIS, quævis, quodvis et quidvis,qui vous voudrez,qui que ce soit,quiconque,quelconque.Syn.Quilibet, unusquisque.
QUO,Où?A cause de quoi,par conséquent;afin que,pour que.Usus: Quo tibi tantum opus erat? Quo tantam pecuniam? Quo facilius, hoc turpius. Non quo dubitem. Quo se miser vertet? Quo te agis? Quo te pedes? Quo magis cavendum est, ne quis introeat. Quo ditior, eo liberalior. Quo minus ingenio potest, hoc curiosior est.
QUŎAD,Tant que;jusqu’à quel point,jusqu’où;autant que.Syn.Donec, usque dum, ut.Usus: Quoad ejus fieri poterit. Eatenus progredere, quoad licebit. Commoda te ei, quoad tua fides patietur. Quoad fas erit, utque facultas foret, juvabo.
QUŌCIRCA,C’est pourquoi,en conséquence,donc.Syn.Unde, quare, quapropter, ex quo, quo, itaque, quamobrem.Usus: Quocirca bene majores nostri.
QUŌCUMQUE,Partout où,en quelque lieu que (avec mouv.).Syn.Quocumque veneris, quamcumque in partem te dederis. Quocumque res cadant,quoi qu’il arrive.