SĂBURRA, æ, f.Lest de gravier pour les navires.Syn.Arena, qua naves onerantur.Usus: Onerarias duxit multa saburra gravatas.
SACCUS, i, m.Sac.Usus: Coria, saccos, cilicia imperavit,sacs à filtrer.
SĂCELLUM, i, n.Petit sanctuaire,chapelle.Syn.Ædicula, cella, templum.Epith.Maximum, sanctissimum.Usus: Sunt loca publica urbis, sunt sacella.
SĂCER, cra, crum,Consacré à une divinité,voué,sacré.Syn.Religiosus, consecratus, habens religionem. )( Profanus.Usus: 1. Sacra et religiosa signa. Rem sacram facere. Sarta tecta ædium sacrarum tueri. Infula Jovi sacra dicataque. 2. Exsecrandus, diris devotus,maudit,détestable,abominable. Homo sacer et intestabilis. Ejus caput Jovi sacrum est,sa tête fut vouée à Jupiter.
SĂCERDOS, ōtis, m.Prêtre.Syn.Minister publicus DEI, sanctissimo sacerdotio præditus; antistes cerimoniarum et sacrorum; qui rebus divinis, qui sacris præest; qui sacrificia publica et privata procurat; sacerdotii religionibus venerandus. Flamen, fani antistes, sacrificulus,flamine,prêtre des faux dieux.Epith.Castissimus, expulsus et exspoliatus sacerdotio, religiosus, sibyllinus.Usus: Præsto mihi fuere sacerdotes cum infulis. In collegio sacerdotum est. In numerum sacerdotum accipere.
SĂCERDŌTĀLIS, e, gen. com.De prêtre,sacerdotal.Syn.Quod ad sacerdotem pertinet.
SĂCERDŌTĬUM, ĭi, n.Sacerdoce,ministère sacerdotal,dignité sacerdotale.Syn.Sacerdotis munus.Epith.Amplissimum, populare, sanctissimum.Usus: Sacerdotium alicui mandare, dare, conferre, tribuere, (Vulg.Beneficium,)conférer la prêtrise. Sacerdotium amplissimum consequi, inire, ad sacerdotium eligi, in sacerdotium venire,être ordonné prêtre. Sacerdotium habere, sacerdotio præesse, sacerdotio præditum esse,être prêtre. Sacerdotio inaugurari,devenir prêtre. Expelli et exspoliari sacerdotio,être dépouillé d’un bénéfice ecclésiastique, être de sa charge et de sa dignité, exaugurari.
SĂCRA, ōrum, n. pl.Service divin,cérémonie religieuse.Syn.Religiones, sacrificia, res divina.Phras.Sacra peragere,faire les fonctions saintes. Res divinas facere; DEUM anniversariis sacris rite colere; sacra anniversaria facere, conficere; res divinas rite perpetrare; sacra obire; solemnia et stata sacrificia facere; sacra rite curare; perpetrare, quæ ad pacem DEUM pertinent; sacrificia publica et privata procurare; sacrum suscipere; solemnia suscipere; sacris operari.
SĂCRĀMENTUM, i, n,Serment militaire;(t. de droit) action judiciaire,procès.Syn.Solemne jusjurandum.Epith.Justum, injustum.Usus: Obligare, adstringere aliquem militiæ sacramento. Sacramento teneri; solvere aliquem sacramento. Justo sacramento cum aliquo contendere,intenter à qqn un procès en forme. Injustis sacramentis fundos alienos petere,par des procès injustes.
Sacramenta, ōrum, n. pl.Saints mystères.Syn.Sacra mysteria.Phras.Sacra mysteria obire,s’acquitter des saints mystères. Sacra mysteria participare; divinorum mysteriorum usu animum procurare. Cf.Eucharistia.
SĂCRĀRĬUM, ĭi, n.Lieu ou l’on serre les objets sacrés, sanctuaire, sacristie.Syn.Locus, ubi res sacræ reponuntur aut asservantur.Epith.Intimum, patrium, perantiquum.Usus: Sacrarium facere, constituere. Cf.Templum.
SĂCRĀTUS, a, um,Consacré,sanctifié,sacré.Syn.Consecratus, dedicatus, dicatus, sacer; inauguratus, cum religione tum lege inviolatus.Usus: Sacratæ leges. Cf.Sacro.
SĂCRĬFĬCĀTĬO, ōnis, f.Sacrifice,cérémonies religieuses.Syn.Sacrificium.Epith.Extrema.
SĂCRĬFĬCĬUM, ĭi, n.Sacrifice.Syn.Sacrum, res divina, res sacra.Usus: Sacrificia statuere, facere, factitare. Sacrificia violare, polluere. Ad sacrificium hostias præbere. Cf.Missa,Sacra.
SĂCRĬFĬCO, as, avi, atum, are, n. et a.Préparer ou offrir un sacrifice,sacrifier.Syn.Sacris operor; sacra facio, conficio; facio absolute.Usus: Summo Jovi sacrificare. Cf.Sacra lito.
SĂCRĬFĬCŬLUS, i, m.Sacrificateur,prêtre.Syn.Qui sacra facit.
SĂCRĬLĔGĬUM, ĭi, n.Pillage d’un temple,vol dans un temple.Syn.Furtum rei sacræ.Usus: Sacrilegio se obstringere. Cf.Sacrilegus.
SĂCRĬLĔGUS, a, um,Qui dérobe des objets sacrés dans un temple.Syn.Impius, sacrorum omnium hostis ac prædo nefarius.Phras.Sacrilegus erat,c’était un voleur d’objets sacrés. Fana expilavit; simulacra sanctissima e delubris religiosissimis sustulit; per scelus et latrocinium signa sanctissima nefarioausu sustulit; religiones maximas violavit; templa depopulatus est; sacella suffodit, incendit, oppressit; fana depeculatus est; templis antiquissimis impias et sacrilegas manus afferre conatus est; templo sanctissimis religionibus consecrato manus sacrilegas admovit, admolitus est. Templorum spoliator et expugnator; sacrorum omnium hostis, religionumque prædo erat.
(Sacristia, æ, f.Vulg.),Sacristie, lieu où l’on serre les objets sacrés et les ornements sacerdotaux. Latine: Vestiarium templi; sacrarium in quo reponitur sacer ornatus et instrumentum; locus instrumenti sacrivelsupellectilis sacræ. (SacristavelSacristanus,Vulg.),Sacristain. Latine: Ædituus, custos ædis sacræ.
SĂCRO, as, avi, atum, are, a.Consacrer,sanctifier par la consécration.Syn.Consecro, dedico, inauguro; religiosis cerimoniis augustius aliquid facio.
SĂCRŌSANCTUS, a, um,Déclaré inviolable, sacré.Syn.Religione ac lege inviolatus.Usus: Sacrosanctum in republica esse nihil potest, nisi quod populus sanxisset,il ne peut y avoir de consacrées (inviolables) dans la république que les sanctions du peuple. Ut sacrosancti viderentur. Sacrosanctam vacationem habere.
SĂCRUM, i, n.Sacrifice.Syn.Sacrificium, res divina.Usus: Sacris initiari. Sacra polluere. Sacrum facere. Cf.Missa,Sacra.
SÆPE,Souvent.Syn.Frequenter, crebro, identidem, sæpenumero, frequens.Phras.Sæpe in foro est,il est souvent au forum. Multum in foro est; sæpenumero, totos dies, frequentissime in foro versatur; raro a foro abest; quam sæpissime in foro est; forum urget assiduus; frequens in foro est; forum frequentat assidue, aut ut rectius dicam, illic habitat.Usus: Sæpe et multum; semel et sæpius hoc mecum cogitavi. Semel atque iterum ac sæpius. Nimium sæpe id mihi venit in mentem.
SÆPĔNŬMĔRO,Souvent,plus d’une fois.Syn.Sæpe.
SÆVĬO, is, ĭi, ītum, ire, n.Sévir, exercer sa fureur contre qqn.Syn.Sævitiam in aliquem adhibeo, exerceo; crudelitatem in aliquem exerceo, adhibeo; in humiliores libidinose crudeliterque consulo; fœde in captos exerceo victoriam.
SÆVĬTĬA, æ,velsævĭtĭes, ĕi, f.Fureur,cruauté,rigueur,dureté.Syn.Crudelitas. )( Clementia.Usus: Adhibere in famulos sævitiam. Cf.Crudelitas.
SÆVUS, a, um,Cruel,inhumain.Syn.Crudelis, ferus.Usus: Sævi turbines exstitere. Cf.Crudelis.
SĀGA, æ, f,Prophétesse,magicienne.Usus: Saga anus.
SĂGĀCĬTAS, ātis, f.Finesse,pénétration d’esprit,sagacité.Syn.Calliditas, solertia.Epith.Incredibilis, tanta.Usus: Incredibili ad investigandum sagacitate præditus. Cf.Solertia.
SĂGĀCĬTER,Avec finesse,pénétration,subtilement.Syn.Callide.Usus: Tu illud sagacissime præsensisti. Sagacius odorari.
SĂGĀTUS, a, um,Vêtu d’un sayon.Usus: Galli sagati et togati.
SAGAX, ācis, omn. gen.Qui a l’esprit pénétrant,sagace,habile.Syn.Callidus, acutus, prudens.Usus: Sagax ad perspicienda pericula. Sagaces canes quod acute sentiant,chiens à l’odorat subtil. Homo, animal providum, sagax, multiplex. Mens acris et sagax. Cf.Ingeniosus,Acies,Perspicax.
SĂGĪNA, æ, f.Action d’engraisser,nourriture,aliments.Syn.Cibus, offa ad saginandum apta.Usus: Plebem non auctoritate, sed sagina sibi conciliat,il se concilie la multitude, non par l’autorité, mais par l’attrait des bons morceaux (plutôt par de bons repas que par de bonnes raisons).
SĂGĪNO, as, avi, atum, are, a.Engraisser.Usus: Sanguine saginatur.
SĂGITTA, æ, f.Flèche.Syn.Jaculum quod manuautbalista jacitur.Usus: Sagittas emittere. Ingentem vim sagittarum infundere ratibus. Ictus sagitta.
SĂGITTĀRĬUS, ĭi, m.Archer.Syn.Barbari sagittarii.
SĂGŬLUM, i, n.Petit manteau militaire.
SĂGUM, i, n.Manteau militaire.Syn.Vestis militaris index belli, ut toga pacis.Usus: Saga sumere; ad saga ire, quod fiebat tumultus causa,revêtir le manteau de guerre,c. à d.,prendre les armes, s’armer en guerre (c’est ce que faisaient, en signe de guerre, tous les Romains, même ceux qui ne partaient pas, excepté les consulaires).
SAL, sălis, m.Sel.Usus: Multos modios salis simul edendos esse amicis aiunt. Commercium salis. Urbanitatis lepos, quo tanquam sale perspergatur oratio,grâce, finesse dont on assaisonne le discours.
SĂLĀRĬUS, a, um,Relatif au sel.Usus: Vectigal ex annona salaria statuerunt,du produit annuel de la vente du sel.
SĂLĔBRA, æ, f.Terrain raboteux,mauvais chemin;en parl. du style,inégalité,rudesse,aspérité.Syn.Locorum offensiones, loca aspera et inæqualia.Usus: Ejus oratio sine salebra, ut sedatus amnis decurrit, fluit. Hærere in salebra,demeurer embourbé. Incidere in salebram.
SĂLĔBRŌSUS, a, um,Raboteux,rude,inégal.Syn.Asper, multas salebras habens.
SĂLES, ĭum, m. pl.Finesse,bons mots,railleries mordantes.Syn.Joci, facetiæ, urbanitas.Epith.Barbari, salsiores, veteres, urbani.Usus: Specimen humanitatis, salis, leporis et suavitatis,modèle de politesse,d’esprit enjoué,etc.Urbani sales in dicendo plurimum valent. Cf Facetiæ, Jocus.
SĂLĬCĒTUM, i, n.Saussaie,lieu planté de saules.Syn.Locus salibus consitus.
SĂLĪNÆ, ārum, f. pl.Salines,mine de sel.Syn.Loca ubi sal conficitur.
SĂLĪNUM, i, n.Salière.Syn.Salillum, vas in quo sal reponitur.
SĂLĬO, is, ŭi, saltum, ire, n.Sauter,bondir.Usus: Salire de muro. Cor mihi salit,mon cœur palpite.
SĂLĪVA, æ, f.Salive.Syn.Sputum.
SĂLIX, īcis, f.Saule. Genus arboris.
SALSĀMENTĀRĬUS, ĭi, n.Marchand de salaison.Syn.Qui salsamenta facitautvendit.
SALSĀMENTUM, i, n.Poisson salé,salaison.Syn.Quod sale conditum est in diuturnum usum et cibum.
SALSĒ,Avec esprit.Syn.Facete.
SALSUS, a, um,Fin,spirituel,ingénieux,mordant.Syn.Facetus.Adv.Omnino.Usus: Accedunt salsiores joci quam veterum Atticorum,il faut ajouter ces saillies, ces traits d’esprit plus piquants que l’atticisme même. Homo salsus, facetus. Cf.Facetus.
SALTĀTĬO, ōnis, f.Action de danser,danse.Usus: Intempestivi convivii, multarum deliciarum extrema comes est saltatio.
SALTĀTOR, ōris, m.Danseur,mime,pantomime.Epith.Calamistratus.Usus: Histrioni actio, saltatori motus est certus datus.
SALTĀTŌRĬUS, a, um,De danse.Usus: Cum saltatorium illum versaret orbem,ronde,danse en rond.
SALTĀTŬS, ūs, m.Danse religieuse.Syn.Saltatio.
SALTEM,Du moins,au moins.Syn.At saltem, at certe, tamen, minimum.Usus: Fratres saltem exhibe.
SALTO, as, avi, atum, are, n.Danser.Syn.Moveo me ad numerum; motus do non indecoros; choros agito; tripudiis solemnique saltatu me exerceo; choreas duco.Adv.Palam.Usus: Nemo fere saltat sobrius. Aiunt saltare eam commode et elegantius quam probam deceret.
SALTŬŌSUS, a, um,Riche en forêts.Syn.Saltibus plenus.Usus: In loca saltuosa recessit exercitus.
SALTŬS, ūs, m.Endroit boisé servant de pâturage,bois,forêt.Syn.Silva.Usus: De saltu agroque communi vi detruditur.
SĂLŪBRIS, e, omn. gen.Salutaire,salubre,sain.Syn.Salutaris, utilis, sanitatem afferens, incorruptus. )( Pestilens.Usus: Salubris an pestilens annus futurus sit,si l’année sera saine ou malsaine. Sententiam dixit saluberrimam et necessariam. Summa salubritate et amœnitate locus, sed aquis saluberrimus.
SĂLŪBRĬTAS, ātis, f.La qualité salubre,salubrité.Syn.Affectio sanitatem afferens. )( Pestilentia.Usus: Hostiarum exta, quorum ex habitu et colore tum salubritatis, tum pestilentiæ signa percipiuntur,les entrailles des victimes, dont l’étât et la couleur annoncent la nature salubre ou malsaine de l’air.
SĂLŪBRĬTER,D’une manière saine salutaire.Usus: Ubi refrigeraberis salubrius?
SĂLUM, i, n.Mer.Usus: Ærumnoso navigabam salo. In salum nave evectus,ayant cinglé en pleine mer.
SĂLUS, ūtis, f.Conservation de la vie,bien-être,santé;prospérité,salut.Syn.Incolumitas, sanitas, requies, bonum. )( Exitium.Epith.Afflicta, bona, cara, communis, desperata, dubia, dulcis, prope fatalis, improvisa, infestior, integra, magna, multa, perpetua, perspicua, plurima, posterior, precaria, publica, summa, universa, utilis.Phras.Salutem tuam strenue defendi,j’ai défendu votre vie avec courage. Ut caput tuum incolume esset; ut capiti tuo famæque consuleretur; ut salvum te præstarem, quanta potui contentione, egi; salutem tuam pro virili parte tueri allaboravi; salutis tuæ tuta atque integra conservatio semper mihi cordi fuit; salutis tuæ semper primam rationem duxi, habui; nunquam non tuæ saluti studiose consului, servivi; saluti tuæ nusquam defui.Usus: 1. Agebatur ea in re salus reipublicæ. Petebat a te salutem respubl. Per te ejus salus afflicta est. Saluti ejus defuisti. Saluti consulere, servire, saluti esse, salutem dare, ferre, afferre. Salutem alicui reddere, restituere; ad salutem vocare, reducere. Salutem alicujus a principe deprecari. Salutem accipere, recuperare, retinere. 2. Salutandi ratio,salut,salutations. Tulliolæ meæ salutem dices, nuntiabis, mittes, imperties, adscribes. Salute accepta redditaque,après avoir échangé des compliments,après s’être mutuellement salués. 3. (Relinquo, valedico,Vulg.),abandonner. Ego vero multam salutem et foro dicam, et curiæ.
SĂLŪTĀRIS, e, gen. com.Salutaire,utile,bon,efficace.Syn.Salubris.Usus: Consilium, remedium salutare. Civis beneficus et salutaris. Salutaris severitas. Cf.Salubris.
SĂLŪTĀRĬTER,Utilement,avantageusement.Syn.Salubriter, utiliter.
SĂLŪTĀTĬO, ōnis, f.Salutation,salut.Syn.Consalutatio, persalutatio.Epith.Aptior, communis, grata, gratiosior.Usus:Salutationibus multum temporis consumitur. Salutatio inter exercitus facta. Ubi salutatio amicorum defluxit, litteris me involvo,dès que mes amis ont fini leurs salutations, je me plonge dans mes livres.
SĂLŪTĀTOR, ōris, m.Celui qui vient saluer,client.Syn.Deductorum magis officium est, quam salutatorum,ceci est plutôt l’office de ceux qui accompagnent le candidat, que de ses clients.
SĂLŪTO, as, avi, atum, are, a.Saluer.Syn.Salutem dico, nuntio; consaluto, persaluto, salutationem facio, salute aliquem impertio.Adv.Benigne, liberius, maxime, negligenter, plane.Phras.(Saluta illum meo nomine,Vulg.),saluez-le en mon nom. Salutem illi meis verbis annuntia, nuntia; salute illum verbis meis imperti; salutem ei a me velim dicas; salvere illum verbis meis jube; amico a me multam salutem.Usus: Domus te nostra tota salutat. Salutare benigne, comiter appellare unumquemque.
SALVĔO, es, ere, n. (Formule de salutation.)Bonjour,saluer.Usus: Vale, salve. Dionysium velim salvere jubeas,salue Denys pour moi. Salvebis a meo Cicerone,salut de la part de mon cher Cicéron.
SALVO, as, avi, atum, are, a.Sauver (latin des bas temps).Syn.Cedo in tutum, in tutum me demigro; salutem do, fero, affero; salutem reddo, salvum præsto, saluti sum.Phras.1. Salvavi patriam,j’ai sauvé la patrie. Patriam servavi; ab exitio vindicavi; patriæ incendium exstinxi; patriæ salutem attuli, peperi, dedi. Opera mea stat patria. Cadentem, labentem patriam sustinui, confirmavi, excepi. Ego salus patriæ fui; a me salutem accepit patria; patriam ab exitio, a pernicie, ab interitu, a peste eripui, liberavi, tutatus sum. Sanavi patriæ mala; incolumitatem patriæ attuli; pestem abstuli; graviter laboranti patriæ opem tuli; a patria perniciem depuli. 2. Salvavit se tamen,il se sauva enfin, il échappa. In tutum cessit; in tutum emigravit; discrimen effugit; e periculo elapsus est; in tutum evasit; discrimen evasit; receptum tamen in loca tutiora habuit; ex discrimine emersit; salutem expedivit; in loca tutiora se recepit. 3. (Pauci salvantur,Vulg.),peu d’hommes se sauvent, font leur salut. Pauci salutem æternam consequuntur; cœlo potiuntur; salute æterna donantur; beatæ immortalitatis compotes fiunt; beatorum sedibus potiuntur. Cf.Cœlum,Beatus.Usus: Iterum salvabo rempublicam, si cessero.
SALVUS, a, um,Conservé,bien portant,sain et sauf.Syn.Incolumis, integer, conservatus.Phras.Salvo honore, salva venia,sauf votre respect,avec votre permission. Honos sit auribus; quod pace vestra dictum sit; verbo sit venia; si fas est ita loqui; præfandus mihi ea in re honos est.Usus: Salvis legibus, vectigalibus, sociis. Cæsar salvum te cupit. Status fortunarum salvus et incolumis mansit. Salva et integerrima sunt omnia ad exercitum,tout à l’armée est dans un état excellent.
SĀNĀBĬLIS, e, gen. com.Guérissable.Syn.Quod ad sanitatem reduci potest.Usus: Animus, morbus, malum sanabile.
SĂNĂTĬO, ōnis, f.Guérison.Syn.Sanitas, salus.Epith.Certa, propria.Usus: Eorum malorum in una virtute posita est sanatio. Cf.Remedium.
SANCĬO, is, xi, nctum et sancitum, cire, a.Rendre inviolable,sanctionner.Syn.Fero, decerno, constituo, scisco, confirmo.Adv.Diligenter, in posterum, penitus.Usus: Solon capite sanxit, ne quis, etc. De servis acerbum supplicium sanxit Cæsar. Ut vestram in posterum auctoritatem sanciret. Edicto sanxit prætor. Id lege communi et jure gentium sancitum est. Cf.Decerno.
SANCTĒ,Religieusement.Syn.Auguste.Usus: Pie sancteque DEUM colere.
SANCTĬMŌNĬA, æ, f.Sainteté,honneur,probité.Syn.Sanctitas.Epith.Summa.Usus: Quid mihi cum illa sanctimonia tua? Cf.Virtus.
SANCTĬO, ōnis, f.Sanction d’une loi.Usus: Sanctiones fœderum, pactorum.
SANCTĬTAS, ātis, f.Pureté de mœurs,piété,sainteté.Syn.Sanctimonia, sanctitudo.Epith.Patria, vetus.Usus: Deos placatos efficit sanctitas, pietas, religio. Sanctitas est scientia colendi Numinis. Exemplum veteris sanctitatis Cato. Cf.Probitas,Virtus.
SANCTĬTŪDO, ĭnis, f.Sainteté.Syn.Sanctitas.Usus: Sanctitudo sepulturæ.
SANCTUS, a, um,Honorable,respectable,pur,saint;loyal,vertueux.Syn.Augustus, religiosus, castus, inviolatus; summa virtute, pietate, religione.Phras.Vir erat plane sanctus,cet homme était très religieux. Exemplum erat raræ innocentiæ, spectatæque virtutis; quo nemo integrior sanctiorque in civitate; summa erat in DEUM pietate ac sanctimonia; excellebat in eo rara morum sanctitas; vitæ sanctimonia in paucis eminebat. Cf.Pius,Probus,Religio,Virtus.Usus: Qui sancti? qui casti? nisi qui meritam diis immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvunt,quels sont les hommes pieux et religieux, sinon ceux qui témoignent leur gratitude aux dieux immortels par de justes hommages?Nullum est officium tam sanctum, tam religiosum, tam solemne, quod non avaritia violet. Nulla sancta societas, nec fides regni est.
Sancti, ōrum, m. pl.Les Saints du ciel.Phras.1. Cœlo jam recepti; cœlestium agminibus inserti; quos in cœlum merita extulerunt; quibus ruinæ cœlestes instauratæ, etviduata magnam partem civibus suis urbs illa cœlestis ac beata, quasi deductis coloniis iterum completa est; quibus præmia, quæ exprimi nullis verbis possunt, eaque sempiterna in cœlo constituta sunt; quos ex infinita mortalium multitudine selegit DEUS, quo vitam puram et castam agentes in terris, postea beati ævo sempiterno fruerentur in cœlo; qui pro salute æterna decertantes, cœlestibus et immortalibus coronis digni judicati sunt; virgines quæ æstuantem in corporibus flammam restinguere, et pudicitiæ suæ florem illibatum cœlo intulerunt; purpurati suo sanguine victores qui per mortes et vulnera regi suo præclarum testimonium dederunt; innumerabiles alii, qui e domandis cupiditatibus afflictandisque corporibus quotidie desudarunt. Cf.Beatus,Anima. 2. Sanctos colere,honorer les saints. Præcipuo quodam cultu ac honore venerari; eximio cultu ac præcipua religione sanctis deservire; ad sanctorum opem, fidem, clientelam confugere; in eorum fidem ac patrocinium se conferre; præcipua erga sanctos religione ferri, teneri. Cf.Colo,Honos.
SĀNĒ,Sans doute,en vérité,certainement;beaucoup,extraordinairement.Syn.Oppido, sane quam, licet.Usus: Acutus sane homo et probatus. Sane quam illum puduit. Hæc sint falsa sane: invidiosa tamen non sunt.
SANGUĬNĀRĬUS, a, um,Sanguinaire,avide de sang.Syn.Sitiens sanguinem, crudelis.
SANGUĬNĔUS, a, um,De sang,sanglant,ensanglanté.
SANGUĬNŎLENTUS, enta, entum, (poet.)Sanglant,ensanglanté.Syn.Sanguine atratus, respersus, fœdatus; sanguine lubricus; cruentus.
SANGUIS, ĭnis, m.Sang.Syn.Vitalis in animante succus; cruor.Epith.Ater, civilis, communis, decolor, domesticus, incorruptus, multus, paternus, plurimus, pristinus, quotidianus, timidus, tribunitius, verus.Usus: 1. Sanguinem incisa vena mittere, detrahere; venam ferire, solvere, incidere et sanguinem e brachio mittere,pratiquer une saignée. Sanguinis detractio,saignée. Cucurbitulis vitreis sanguinem extrahere,poser des ventouses. Sanguinis ex naribus cursus,saignement de nez. Sanguis emittitur, sequitur, manat,le sang coule. Sanguinis multum exasperatis faucibus reddidit, rejecit,il a vomi du sang. Sanguis suppressus est, stetit, constitit,arrêter, étancher le sang. Hauriendus aut dandus est sanguis. Respersæ fando nefandoque sanguine aræ. Plus in fuga sanguinis factum quam in dimicatione. 2. Cognatio,race,origine,descendance,liens de parenté. Magnam vim habet maternus paternusque sanguis. Transalpini sanguinis cognatio. 3.Transl.Iniquo judicio sanguinem exsorbere,enlever le sang, la fortune par un jugement inique.
SĂNĬES, ēi, f.Sang corrompu,humeur.Syn.Putridus corruptusque sanguis aut humor.Usus: Saxa sanie taboque respergere.
SĀNĬTAS, ātis, f.La santé (du corps comme de l’esprit).Syn.Salus, valetudo bona, integra valetudo, integritas valetudinis, corporis bona habitudo, firma corporis constitutio, firma corporis affectio.Usus: 1. Corporis temperatio, cum ea congruunt inter se quibus constamus, sanitas est. Homo integerrima et incorrupta sanitate. 2. Ratio, consilium rectum,raison,bon sens. Suum quemque scelus de sanitate deturbat. Oratione ad sanitatem aliquem revocare. Ad sanitatem redire. Sanitas animorum posita est in tranquillitate quadam ac constantia. Cf.Sanus.
SANNĬO, ōnis, m.Bouffon,plaisant.Usus: Quid tam ridiculum quam sannio? ore, vultu, imitandis moribus, voce, corpore denique ridetur ipso,quoi de plus risible que le bouffon? c’est sa bouche, son visage, ce sont ses imitations grotesques, sa voix, toute sa personne enfin qui provoquent le rire.
SĀNO, as, avi, atum, are, a.Guérir,rendre la santé.Syn.Curo, medeor, sanum facio, ad sanitatem reduco, revoco; salutem do, reddo, restituo; morbum depello; morbo libero.Adv.Celeriter.Phras.1. Ego te sanavi,je vous ai guéri. Ego te ad pristinam valetudinem revocavi; ego te jacentem, male affectum ad pristinam sanitatem perduxi; meo beneficio ad sanitatem versus es; pristinas vires recepisti, recuperasti, confirmasti; ego sanitatem attuli; mea opera in pristinum valetudinis statum restitutus es. 2. Sanatus est tandem,il est enfin guéri. Cessit tandem morbus remediis; vis morbi levata est; morbo levatus est; concessit dolor medicamentis; recreatus a morbo est, convaluit; sanitatem recepit, recuperavit; morbus depulsus est. Cf.Morbus,Convalesco,Confirmo. Usus; Rempublicam ægram curare, confirmare, sanare. Horum voluntates nefarias nullis remediis sanare potui.
SĀNUS, a, um,Sain,en bon état,bien portant.Syn.Firmus, valens, integris viribus, qui firmo est corpore, qui incorrupta est sanitate; salubris, salvus; sanæ mentis, sani consilii. )( Ægrotus, insanus, furiosus.Adv.Bene, male, vix satis.Phras.1. Sanum te ac integrum quamprimum videre cupio,je désire vous voir le plus tôt possible en bonne santé. Firmum te ac valentem; viribus integris sensibusque; morbo defunctum videre quamprimum cupio; vires tibi et colorem redire vehementer cupio; nihil laboro nisi ut salvus sis; belle habeas, corpus tuum allevetur; ut morbo defunctis corpus habeas salubrius; tanta prosperitate valetudinis utaris quæ medicamentis nullis indigeat; ne quæ diuturni morbi reliquiæ redeant; confirmatum e morbo videre quamprimum cupio. 2. Vide utsanus permaneas,prenez soin de vous conserver bien portant. Non solum salutis, sed virium etiam et coloris rationem habere te volo. Valetudini tuæ diligenter consule; depone omnia, et corpori servi; indulge valetudini tuæ; cura ut firma sis corporis affectione; veterem imbecillitatem abjicias; ut quæ valetudini tuæ maxime conducunt, diligenter adhibeas; ut sanum te præstes et sospitem; ut bonam corporis habitudinem retineas; operam da ut etiam atque etiam valeas; valetudinem tuam cura diligenter; tu, velim, ut valetudinem tuam confirmes. Cf.Valetudo.Usus: Sanum aliquem facere. Sana ac salva respublica. Nihil in ejus oratione, nisi sanum et sincerum,il n’y avait rien dans sa diction qui ne fut sobre et sain. Homo sanæ mentis, sani consilii.
SĂPĔENS, entis, omn. gen.Sage,raisonnable,intelligent.Syn.Bene sanus, magni consilii, divina mente et consilio præditus; alta quadam mente et sapientia præditus; omnis divini humanique juris consultissimus. )( Stultus.Adv.Perfecte, plane, sero, valde.Phras.Sapientem, qualis tu es, decet veram laudem in una virtute collocare,un homme sage, tel que vous, doit placer la véritable gloire dans la vertu seule. Tuæ sapientiæ est; sapientis est, qualem te habemus, ad eam sapientiam spectat, pertinet, qua tu excellis; tuum est, qui sapientia præstas, in quo sapientiæ plurimum; pectus sapientia munitum decet pro certo habere, veram laudem ab una virtute nasci, fluere, exsistere, proficisci.Usus: Qui maxime perspicit quid in unaquaque re verissimum sit, quique et acutissime et celerrime potest videre et explicare rationem, is sapientissimus haberi solet,celui qui découvre la vérité en toute chose, qui peut la saisir d’un regard perçant et prompt, et tout aussitôt la faire comprendre, passe pour un modèle de sagesse. Sapientissimum esse dicunt eum cui quod opus sit, ipsi veniat in mentem; proxime accidere ad illum, qui alterius bene inventis obtemperet. Homo ad conjecturam sapientissimus. In sapientem non cadit, alieno gaudere malo. Sapiens aciem in omnes partes intendit, ut quemcumque casum fortuna invexerit, hunc apte et quiete ferat.
SĂPĬENTER,Prudemment,raisonnablement.Syn.Scite, persapienter, considerate. )( Temere.Phras.Ostendam sapienter a me factum,je prouverai que j’ai agi sagement. Factum meum rationibus tuebor; rationem probe reddam consilii mei argumentis; minime dubiis agam, tuebor, defendam, sustinebo, probabo causam meam; argumentis id agam, ut non casu, temere, inani quadam voluntate, repentino mentis impetu, nulla satis firma certaque causa impulsum, commotum, adductum id fecisse me homines intelligant. Quod feci, ostendam jure, consilio factum; optimis de causis, ratione suadente, ratione duce, certo judicio, recte et considerate factum; ita factum ut reprehendi non possit; factum meum ab omni reprehensione longissime abesse. Quod feci, ostendam ita factum ut temeritatem, imprudentiam, inopiam consilii reprehendere, objicere mihi nemo possit; ut non modo damnare, incusare, vituperare, exagitare, vitio dare facti mei consilium, sed ne in controversiam quidem, in dubium vocare quisquam possit.Usus: Sapienter et fortiter casus humanos ferre. Considerate quam sint provisa sapienter,voyez comme il a été pourvu à tout avec sagesse.
SĂPĬENTĬA, æ, f.Intelligence,raison,bon sens;sagesse.Syn.Prudentia, rerum cognitio, philosophia; lumen animi, ingenii, consilii. )( Temeritas.Epith.Admirabilis ac singularis, callida, antiqua, carior, comes naturæ et adjutrix hominis, custos et procuratrix hominis, digna opinione et cognomine alicujus, erudita, excellens perfectaque, gloriosa, incredibilis, pene divina, jucunda, copiose loquens, magna, mater omnium bonarum rerum, moderatrix omnium rerum, nova.Usus: Sapientia est rerum divinarum humanarumque cognitio, ars vivendi, hominis custos et procuratrix, comes naturæ et adjutrix, mater omnium bonorum, moderatrix rerum omnium, qua nihil præstabilius hominum vitæ datum est,la sagesse est la connaissance des choses divines et humaines, etc.Magnam sapientiam consequi. Sapientia munitum esse; sapientia præstare.
SĂPĬO, is, ŭivelīvivelĭi, ere, n. et a.Être intelligent, sage, judicieux.Syn.Intelligo, video, sapientia præditus sum.Adv.Sero, plane.Phras.Si saperes, hæc caveres,si vous étiez sensé, vous prendriez garde à cela. Si quid videres; si satis sanus esses ac sobrius; si via recta reputares tecum; si sana mente esses; si mentem gestares sanam ac sinceram; si mens tibi constaret; si sana mens esset; si quid non modo sapientiæ, sed vel sanitatis haberes; si quid sapientia posses consilioque; si pectus gereres sapientia munitum; si dispiceres satis ac provideres in quæ mala te induas, missa faceres ista.Usus: Puer cum primum sapere cœpit, plusquam cæteri sibi sapere videtur,l’enfant dès qu’il commence à avoir de la raison, à être raisonnable. Tibi semitam non sapis, et alteri viam monstras. Populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rempublicam,le peuple est assez modéré, tant qu’il conserve le sentiment et le bon sens, et qu’il veut maintenir la forme de gouvernement établie par lui-même. Cf.Prudens.
SĂPOR, ōris, m.Saveur,goût.Syn.Quod gustatu percipitur.Usus: 1. Voluptas, quæ sapore percipitur. Is non odore, non tactu, non sapore capitur. Cibus boni, grati, jucundi saporis (sapidus,Vulg.). 2. Sal, urbanitas,plaisanterie fine,raillerie de bon goût. Homo sine lingua, sine sapore, sine sensu, stupidus. Sapor vernaculus,manières élégantes, polies.
SARCĬNA, æ, f.Bagage,fardeau.Usus: Alicui sarcinam imponere.
SARCĬO, is, sarsi, sartum, ire, a.Raccommoder,réparer,rétablir.Syn.Reficio, compenso; cursu tarditatem, officiis cessationem corrigo.Usus: Damnum illatum, injuriam sarcire. Crebritate et magnitudine officiorum priorem cessationem sarciam. Cf.Compenso,Renovo.
SARCŬLUM, i, n.Sarcloir.Syn.Instrumentum quo segetes sarciuntur,id est, a loliis repurgantur.
SĂRISSA, æ, f.Longue lance des Macédoniens.Syn.Hasta Macedonica.
SARMENTUM, i, n. (sæpius in plurali).Sarment,bois que pousse le cep et que l’on coupe.Usus: Sarmentorum amputatio. Vitis putanda est, ne sarmentis silvescat.
SARRĀCUM, i, n.Chariot de transport. Genus vehiculi.
SARTOR, ōris, m.Celui qui répare.Usus: Sartor satorque scelerum.
SARTUS, a, um,Amélioré,réparé. (Jungitur semper adj. tectus).Syn.Incolumis, salvus, integer.Usus: Imperium, rempublicam sartam tectam servare. Amicum ab omni periculo ac detrimento sartum tectum præstare. Cf.Integer.
SĂTĂGO, is, ere, n.Être dans l’embarras;donner tous ses soins à une chose.Syn.Elaboro, enitor, operam do, magno studio aliquid ago; industriam in re pono; animum in remvelad rem adjicio; omne consilium, opem ac operam, curam, studium, diligentiam, laborem ad rem confero; summa ope nitor; omni ope ac opera annitor, enitor; nervos omnes contendo; omnem lapidem moveo; omnes machinas adhibeo; manibus pedibusque conor; cogitationem omnem in re figo, loco; totus sum in ea re; hoc unum spectat mea industria; versor in hoc studio totus, hac in re mens tota ac studium versatur; id unum laboro; ad hoc nervos omnes intendo; id unum nervis omnibus contendo.Usus: Multum rerum suarum satagit. Cf.Studeo,Sollicitus,Applico.
SĂTELLES, ĭtis, m.Garde du corps,satellite;fauteur de,complice.Syn.Stipator, minister, apparitor, custos corporis, potestatis administer; assuetæ corporis custodiæ.Epith.Diligentissimus.Usus: Manlius audaciæ administer et satelles. Scelerum satelles, administer cupiditatum.
SĂTĬĔTAS, ātis, f.Satiété,dégoût,ennui.Syn.Fastidium. )( Cupiditas.Usus: Satietatem afferre, parere, facere, dare; satietate afficere,remplir de dégoût. Satietas rei me cepit, tenet; satietate defatigatus, defessus sum,être accablé d’ennui, de dégoût. Satietati occurrere; satietatem relevare,prévenir la satiété. Satietatem vitare, fugere,fuir l’ennui. Satietatem depellere, vincere, superare,vaincre ses dégoûts.Usus: Studiorum omnium satietas vitæ facit satietatem,c’est la satiété de tous les goûts qui fait la satiété de la vie.
1. SĂTĬO, as, avi, atum, are, a.Rassasier,assouvir.Syn.Saturo, expleo, satietatem affero; satietate afficio; famem expleo, pasco. )( Exhaurio.Phras.Legendo satiari non potuit,il ne put se rassasier de lire. Infinita, inexhausta cupiditas saturari legendo non potuit; expleri mens ejus legendo non potuit; expleta a lectione recedere non potuit; a lectione depelli non potuit; satietatem nullam insaturabilis legendi cupiditas admisit; legendi nulla illum unquam satietas cepit, tenuit.Usus: Satiare odium, explere cupiditates. Auditor ne similitudinis fastidio satietur. Satiari delectatione non possum,je ne puis me rassasier de les contempler (ces merveilles). Frugali cœna naturæ desideria satiare et explere,satisfaire son appétit naturel par un frugal repas.
2. SĂTĬO, ōnis, f.Action de semer,semailles.Syn.Satum.Epith.Æquabilis, perpetua.Usus: Jugera sationum suarum profiteri.
SĂTIS,Assez.Syn.Sat; satis superque; sane.Phras.Sed jocorum satis est,mais assez de plaisanteries. Sed de joco satis est; affatim prorsus; jocorum satis superque; abunde est; satietas nos tandem jocandi capiat. Satur sum jocorum, sed hic finis sit jocandi.Usus: 1. Hæc subtilius, quam satis est, disputantur. Laudis, plusquam satis est, avidus. Satis superque hæc audivimus. Satis est causæ, quare nolimus. 2. Satis accipio, satis do,recevoir, donner une caution. Quibus a prædibus satis accipiet, iisdem ipse, quod peto, satis det. Qui pro sociis transigit, satis dat neminem eorum postea petiturum.
SĂTISDĀTĬO, ōnis, f.Action de donner caution.Syn.Vadimonium.Usus: Sunt aliquot satisdationes secundum mancipium.
SĂTISFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, n.Satisfaire à,s’acquitter de.Syn.Impleo, placeo, morem gero; quod debeo, solvo; expleo odiumvelcupiditatem; respondeo opinioni, exspectationi, judicio.Usus: Satisfacere officio suo erga aliquem, naturæ, legibus. Amori erga te meo satisfactum puto. Nunquam mihi pro tuis in me injuriis satisfacies. Cumulateque satisfactum est tibi. Vel ex supervacuo satisfecimus.
SĂTISFACTĬO, ōnis, f.Satisfaction donnée née à une personne qu’on a blessée, réparation, excuse.Syn.Purgatio.Usus: Satisfactionem meam non accipis?
SĂTĬUS EST,Il vaut mieux.Syn.Præstat,melius est.Usus: Mori satius est quam turpiter vivere. Cf.Potius.
SĂTOR, ōris, m.Semeur.Syn.Seminator.
SĂTUR, ŭra, ŭrum,Qui a pris suffisamment de nourriture,rassasié.Syn.Plenus, satiatus.
SĂTŬRĬTAS, ātis, f.Rassasiement,satisfaction des besoins physiques.Syn.Satietas.
SĂTŬRO, as, avi, atum, are, a.Rassasier,nourrir.Syn.Expleo, satio.Usus: Explevi animos invidorum, placavi odia imperitorum, saturavi perfidiam perditorum. Sanguine se saturavit civium,il s’est abreuvé du sang des citoyens. Cf.Satio.
SĂTŬS, ūs, m.Semailles;production,paternité,race.Syn.Satio.Epith.Humanus, primus.Usus: Ex cœli satu terræque conceptu editus. Parentum optimorum satu editus adolescens. Philosophia extrahit vitia et præparat animum ad satus accipiendos,la philosophie déracine les vices et prépare les âmes à recevoir les semences (des vertus).
SAUCĬĀTĬO, ōnis, f.Action de blesser,blessure.Syn.Vulneratio.
SAUCĬO, as, avi, atum, are, a.Blesser.Syn.Vulnero, consaucio, vulneribus afficio.Adv.Graviter, leviter. Cf.Vulnus.
SAUCĬUS, a, um,Blessé.Syn.Vulneratus, vulneribus affectus, mortifero vulnere ictus.Usus: Medea amore saucia. Saucios et confectos ex acie efferre.
SAXĒTUM, i, n.Lieu pierreux.Syn.Locus saxis plenus.
SAXĔUS, a, um,De rocher,de pierre.Usus: Moles saxea.
SAXŌSUS, a, um,Rempli de pierres.Syn.Saxis impeditus.Usus: Loca saxosa.
SAXUM, i, n.Pierre,rocher.Syn.Silex, lapis, rupes, cautes.Epith.Saxa aspera, prærupta.Phras.Saxa in eum conjecerunt,ils lui jetèrent des pierres. Saxis facta lapidatio; lapides in eum miserunt, jecerunt; lapidibus eum appetivere; lapidum ictu incessebant.Usus: Saxorum asperitates. Ventum ad rupem ita rectis saxis, ut, etc. Ingentis magnitudinis saxa per montium prona devolvunt. Exesæ fluctibus rupes, saxa invia et præruptæ cautes.
SCĂBELLUM, i, n.Petit banc,tabouret.Syn.Scamnum humile.
SCĂBER, ra, rum,Rude,raboteux;sale,malpropre.Syn.Asper.Usus: Pectus illuvie scabrum.
SCĂBĬES, ēi, f.Gale,lèpre.Usus: Scabies corpora invasit, et contagium mali etiam in alios vulgatum est.
SCĂBO, is, ere, a.Gratter,se gratter.Usus: Muli mutuum scabunt.
SCĀLÆ, arum, f. pl.Escalier,échelle.Usus: Sub scalas se conjecit.
SCALMUS, i, m.Cheville où se meut la rame.Syn.Lignum, quo nituntur remi.
SCALPO, is, psi, ptum, ere, a.Tailler,couper,sculpter.Syn.Incido (Vulg.sculpo).Usus: Ad pingendum, fingendum, scalpendum. E saxo scalptus aut ebore dolatus.
SCALPELLUM, i, n.Scalpel,lancette.Syn.Chirurgi ferrum.Usus: Scalpellum sanæ parti adhibere.
SCALPRUM, i, n.Instrument,outil tranchant. Instrumentum artificum.
SCAMNUM, i, n.Banc,escabeau.Syn.Sedes, scabellum.
(Scandălum, i,Vulg.),Scandale.Syn.Offensio, pravum exemplum; res mali, pessimi exempli.Phras.(Cave ne des scandalum,Vulg.),prenez garde de donner le scandale. Cave, ne ætati maxime lubricæ atque incertæ vita tua nequitiæ exempla præbeat; ne periculosam exempli imitationem filiis prodas; ne tua perversitate offensionem præbeas; ne quid malo exemplo facias aut dicas; ne contagione morum alios evertas; ne quid offendas exempli pravitate; ne barbaræ licentiæ exemplum in mores hominum transferas; ne mores tuos in alios transfundas. Cf.Exemplum.
SCANDO, is, di, sum, ere, a.Monter à,grimper à,escalader.Syn.Ascendo, conscendo.Phras.Montem scandere,gravir une montagne. Superare montis verticem; in ardua evadere; superare iniquitatem loci; occupare montis jugum.
SCĂPHA, æ, f.Esquif,barque,canot.Syn.Linter longis navibus subserviens, navicula.Usus: E navi in scapham se conjecit.
SCĂPHĬUM, ĭi, n.Coupe en forme de nacelle.Syn.Scyphus in scaphæ modum formatus.
SCĂPŬLÆ, ārum, f. pl.Épaules de l’homme et des animaux.Syn.Humerus.
SCĂTĔO, es, ere, n.Sourdre,couler.Syn.Scaturio. Cf.Plenus.
SCĂTŪRĬO, is, ire, n.Jaillir,couler abondamment.Syn.Emano, effluo, erumpo. Cf.Origo.
SCĔLĔRĀTĒ,Criminellement.Syn.Per summum scelus, nefario scelere.Usus: Bellum scelerate susceptum, sceleratissime gestum.
SCĔLĔRĀTUS, a, um,Criminel,impie,infâme,scélérat.Syn.Consceleratus, scelestus, nefarius, improbus, impius, scelere contaminatus, omni scelere coopertus.Phras.Homo sceleratissimus,un scélérat. Homo post homines natos turpissimus, omni flagitio contaminatus; omnium scelerum flagitiorumque documentum; homo nefarius, ex omni scelerum colluvione natus; unus omnium latronum teterrimus; libidine et ira effrenatus; in omni genere flagitiorum volutatus. Homoomnium, quos terra sustinet, consceleratissimus; omnibus divinis humanisque obrutus sceleribus, nec pro scelere, sed monstro habendus. Homo crudelitate cæcus ac scelere, sacrilegus, perjuriis assuetus; vitiorum ac probrorum plenissimus; omnibus flagitiis nobilitatus; omnibus vitiis deformatus; affluens omni scelere; monstrum ex cœno et sanguine concretum. Homo summis sceleribus obstrictus; furens audacia, scelus anhelans, maximo furore inflammatus. Homo bipedum nequissimus; promptus ad vim, paratus ad seditionem, audax ad omne facinus, ad audendum projectus; ad omnem nequitiam educatus, eruditus, projectus; omnibus flagitiis coopertus. Homo in quo nihil est, præter maxima peccata maximamque pecuniam; qui multa in DEUM hominesque, impie, nefarie commisit, plurimis se sceleribus obstrinxit; qui maxima in se scelera concepit; omnia repagula juris et honestatis, pudoris et officii perfregit; qui in omnia se flagitia ingurgitavit, omnia divina et humana jura nefario scelere polluit. Fingi flagitium nullum potest, quo se ille non contaminaverit; ejus vita omnibus flagitiis est inquinata. Homo summorum facinorum, omnium flagitiosorum postremus et in quo omnia sunt ad perniciem profligata; scelerum omnium artifex et architectus. Homo insignite nequam; quo in portento cum summa turpidine summa impudentia est conjuncta. Homo immani natura, moribus feris ac omni vitiorum genere infamibus.Usus: Impurus homo ac sceleratus. Cf.Commaculo,Improbus.
SCĔLESTĒ,Criminellement.Syn.Scelerate.
SCĔLESTUS, a, um,Criminel,scélérat.Syn.Sceleratus.Phras.Scelestos homines urbe pellere,chasser les méchants de la ville. Scelerum sentinam ex urbe ejicere; vitiorum sentinam exhaurire. Homines furentes audacia, scelus anhelantes, pestem patriæ nefarie molientes ex urbe emittere, ejicere, depellere; monstris illis ac prodigiis scelerum, a quibus pernicies certa comparata esset civibus, ex urbe ejectis, rempublicam relevare ac recreare.
SCĔLUS, ĕris, n.Crime,forfait,attentat.Syn.Flagitium, facinus, fraus capitalis, atrocitas sceleris.Epith.Acerbissimum, alienum, apertum, clandestinum, consulare, detestabile, domesticum, immane, impium, importunum, inauditum, incredibile, indignum, inexpiabile, insigne, intestinum, meditatum, nefandum, tantum, usitatum.Phras.1. Scelus atrox admisit,il a commis un crime épouvantable. Nefarium ac scelestum facinus ausus est; atrox, singulare maleficium admisit, contraxit, grande piaculum admisit, contraxit; capitalem fraudem ausus est; inexpiabile facinus admisit; cupiditas effrenata præcipitem animum ad ultimum nefas impulit; maximo se scelere adstrinxit, contaminavit, devinxit, alligavit; scelus ingens admisit, suscepit, edidit; cum multa improbe, multa audacter ac perfectissime fecerit, gravissimum tamen scelus tum concepit, molitus est, fecit, perfecit, cum, etc. 2. (Sceleris complex est,Vulg.),il est complice du crime. Sceleris societate conjunctus, culpæ socius, criminis conscius ac particeps; in eodem scelere versatus est; ejus facinoris satelles et administer fuit. 3. Non est simplex scelus hoc,ce crime est multiple. Nullum scelus abest ab eo scelere; in uno illo scelere insunt omnia scelera; multiplex in uno facinore crimen est; scelerum genus omne uno in facinore continetur.Usus: Scelerum architectus et machinator. Scelus atrox concipere, suscipere,commettre. Scelus scelere cumulare,se couvrir de crimes. Omnium scelerum genere imbutus. In scelere volutari. Abesse a scelere longissime; scelere solutus, a scelere liberatus est. Cf.Conscientia mala,Crimen.
SCĒNA, æ, f.Scène de théâtre,théâtre.Syn.Cavea; fabula.Epith.Argentea, magna, referta sceleribus.Usus: Ludorum elegantia, scenæ magnificentia. In scenam redire. Scenæ servire, tempori se accommodare,s’accommoder aux circonstances. De scena decedere.
SCĒNĬCUS, a, um,Relatif au théâtre; subst.Acteur,comédien.Usus: Scenicæ personæ, ut mimi, histriones.
SCEPTRUM, i, n,Sceptre.Usus: Rex cum purpura et sceptro et insignibus regiis.
SCHĔDA, æ, f.Feuillet,page,manuscrit.Syn.Tabella; pagella.
SCHĒMA, ătis, n.Figure de rhétorique.Usus: Verborum ornamenta et sententiarum lumina quæ schemata Græci vocant.
SCHŎLA, æ, f.Lieu où l’on enseigne,école.Syn.Ludus litterarius, gymnasium.Phras.1. Sunt ibi scholæ publicæ,il y a ici des écoles publiques. Patet ibi litterarum ludus, quo juventus in disciplinam convenit; est ibi doctrinarum sedes nobilis, ad quam disciplinæ causa juventus frequens concurrit; est ibi nobilium ingeniorum altrix gymnasium; est optimarum artium domicilium; litterarum, divinæ humanæque scientiæ officina fama nobilis; habent ibi et bonæ artes suum sacrarium, et quoddam quasi Musarum templum; nec scholasticæ palæstræ copia deest. 2. Multi hic scholam frequentant,ici bien des gens fréquentent l’école. Frequens hic juventus in disciplinam convenit; frequens hic juventus disciplinæ causa ad præceptores concurrit; frequentes hic magistris operam dant; multi hic studiorum causa in ludum eunt, scholas obeunt, gymnasium terunt. Cf.Frequento. 3. Scholam amplius non frequentat,il ne va plus à l’école. Ludo multam salutem dixit; manum ferulæ subduxit; bonarum artium disciplinis nuntium remisit.Usus: Homo eschola atque a magistro recens. Scholæ strepunt discentium vocibus. Schola soluta, dimissa,à la fin de la classe. Scholam explicare, in librum conferre, id est, quæstionem umbratilem,traiter une question,faire un livre,un traité.
SCĬENTER,Savamment,habilement.Syn.Scite, intelligenter, apte.Usus: Scienter versari in re aliqua. Iis, quæ habes, scienter utere et modice.
SCĬENTĬA, æ, f.Science,savoir,connaissance;art,habileté.Syn.Doctrina disciplina, rerum cognitio, intelligentia, prudentia. )( Inscitia, ignoratio.Epith.Admirabilis et incredibilis, pene divina, certissima, civilis, excellens, eximia, finitima, litigiosa, necessaria obscurior, par, peregrina, externa, perfecta, potior, præstabilis, quæstuosa, similis, summa, tanta, tenuis, vicina, utilis.Phras.1. Scientiæ in scholis cum virtute sunt conjungendæ,dans les écoles, il faut joindre la vertu à la science. In gymnasiis progressiones, progressus non in bonis tantum artibus, sed in virtutibus etiam juventus faciat, necesse est; in scholis non ingenuarum solum artium studia, sed virtus etiam divinusque cultus vigeat; juventus in schola disciplinis simul et virtutibus imbuatur et erudiatur; qui scholas frequentant, non doctrinæ modo, sed virtutis quoque studiosi sint; scholarum alumni diligentiam omnem ad comparandam tum doctrinam, tum virtutem adhibeant, necesse est. In scholis virtus a litteris abesse, segregari non debet; in societatem doctrinæ, virtutis studium se offerat necesse est. 2. Scientiam in geometricis non vulgarem habet,il est fort habile dans la géométrie. Geometricis litteris perfecte est eruditus; geometriam penitus cognovit, callet omnino; in geometria excellit, vincit omnes, nemini secundus est, parem habet neminem, superior est omnibus; geometricis disciplinis apprime excultus est; in geometricis litteris ita processit, ut ad summum pervenerit.Usus: Omnes trahimur ad scientiæ cupiditatem. Scientias facile percipere. Aliquid scientia comprehendere. Habere scientiam multarum artium. Scientias alicui tradere. Oratoris actio scientia non continetur,le débit, l’action oratoire n’est pas une affaire de science. Scientia rei militaris, oratoriæ, juris civilis.
SCĪLĬCET,Cela s’entend,bien entendu,naturellement,sans doute.Syn.Videlicet, nempe, nimirum, certo, profecto, nam, enim.Usus: Quis? tu ipse scilicet. Arma quærenda sunt scilicet, ut novum dominum patiamur. Brutus terram osculo contigit: scilicet quod ea communis mater omnium mortalium esset,Brutus baisa la terre, parce que la terre est la mère commune des mortels.
SCINDO, is, scĭdi, scissum, ere, a.Déchirer,diviser,séparerviolemment.Syn.Conscindo, discindo, seco, reseco, amputo, cædo, findo, diffindo.Usus: Ipse dolorem meum ne scindam,pour ne pas rouvrir moi-même ma blessure. Comam scindere.
SCINTILLA, æ, f.Étincelle.Syn.Igniculus.Usus: Neque scintilla deterrimi belli relinquatur,pour anéantir jusqu’à la dernière étincelle de cette guerre infâme.
SCINTILLO, as, avi, are, n.Étinceler,briller.Syn.Splendeo, emico.Usus: En, ut oculi scintillant.
SCĬO, scis, scīvi vel scĭi, scītum, scire, a.Savoir,connaître;apprendre;pouvoir.Syn.Habeo, teneo, cognosco, cognitum habeo, non ignoro, non sum nescius, scientiam meam non fugit; me non latet, præterit; scientia comprehendo, scientiam habeo, perspectum mihi est, mihi conscius sum, mihi de re aliqua certum est; apertum mihi est, non obscurum, notum mihi est; patet mihi res, in promptu est, non est ignotum, liquet, exploratum perspectumque habeo. )( Nescio.Adv.Admodum, nihil, celeriter, certo, latine, græce, lente, luculenter, mature, mediocriter, melius, plane, probe.Phras.1. Scio res tuas omnes et consilia,je connais vos affaires et vos desseins. Non sum rudis rerum tuarum; probe scio, non est occultum, exploratissimum mihi est; non me fallit non me fugit, quid agas, quid moliaris. Ad me quoque rerum tuarum conscientia pertinet, quando ipse me conscium voluisti. Patent res tuæ ac consilia, quando ipse me eorum participem fecisti. 2. Scio quid agam,je sais ce que je dois faire. Certum habeo, quid agam; exploratam et explicatam habeo rationem consilii, salutis meæ. Quemadmodum expediam exitium hujus rei, reperi. Deliberatum cum animo habeo meo, quæ consilii ratio mihi sit tenenda, ineunda. 3. Scio multos mihi esse perinfensos,je sais que j’ai beaucoup d’ennemis. Haud me fallit; haud ignarus sum; non sum nescius; satis gnarus sum, multos animo in me esse perinfenso. Compertum habeo; exploratissimum habeo; pro certo, pro comperto, pro explorato habeo; certum, cognitum, perspectum, exploratum habeo, multos periniquo esse in me animo. Cf.Cognosco. 4. Nihil adhuc scio de re,je ne sais encore rien de cela. Nihil comperti habeo; res etiamnum clam me est; fugit etiamnum, latet me res ea. Cf.Nescio,Ignoro.Usus: Latine luculenter scio. De iis nihil scire aut existimare queo. Sed non venerat, quod sciam,mais il n’était pas venu, que je sache, à ma connaissance. Prudens sciensque fecit,il l’a fait sciemment, de propos délibéré.
SCĪPĬO, ōnis, m.Bâton.
SCISCĬTOR, aris, atus sum, ari, d. a.S’enquérir,s’informer.Syn.Scitor, quæro, percontor.Usus: Abvelex aliquo sciscitarisententiam. Sciscitari de aliqua re. Cf.Interrogo.
SCISCO, is, scīvi, scītum, ere, a.Chercher à savoir,s’enquérir.Syn.Sancio, edico, scitum facio.Adv.Nominatim.Usus: Sciscere legem,sanctionner une loi.
SCĪTĒ,Habilement,avec goût,élégance.Syn.Scienter, non inscite.Usus: Statua scite et venuste facta,statue d’une beauté et d’un travail parfaits. Scite dicere aliquid,parler avec finesse.
SCĪTOR, aris, atus sum, ari, d.S’informer de qqche.Syn.Sciscitor.
SCĪTUM, i, n.Décret.Syn.Lex, jussum.Usus: Brutus scitum fecit, ne, etc.
SCĪTUS, a, um,Fin,délicat.Syn.Lepidus, elegans, festivus.Usus: Scito sermone et Attico loqui,dans un style savant et attique. Vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat quod non rideret aruspex, aruspicem quum vidisset,ce mot si spirituel de Caton, qui s’étonnait, disait-il, qu’un aruspice pût en regarder un autre sans rire. Cf.Venustus.
SCŌPÆ, ārum, f. pl.Balai.Epith.Dissolutæ.Usus: Scopæ, ut est in proverbio, dissolutæ,balai tout défait,c. à d.,homme bon à rien(Prov.).
SCŎPŬLŌSUS, a, um,Plein de rochers,semé d’écueils.Usus: Mare infestum et scopulosum. Intelligo quam scopuloso et difficili loco verser.
SCŎPŬLUS, i, m.Rocher,écueil.Syn.Saxum.Usus: Navis ad scopulum afflicta. Ad scopulum offendere. Nunquam tuas rationes ad eos scopulos appulisses,vous ne seriez point venu vous heurter contre ces écueils. Syrtim patrimonii scopulum libentius dixerim,je dirai plus volontiers l’écueil que la syrte d’un patrimoine.