II.

[Inhoud]II.Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

[Inhoud]II.Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

[Inhoud]II.Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

[Inhoud]II.Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

[Inhoud]II.Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

[Inhoud]II.Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

II.

Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?—Joa.… he’k an d’muur hange.…—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.——Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.——Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.——Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?Langs ’m donkerden Delker en Piet.—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.——Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—Maar niks gebeurde, niks om ’m.Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.——Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…Breugel giftte nog tegen Klaas.——Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!——Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?——Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…—Hep ie wa’ vange nog?—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

Om tien uur klos-klompte Kees thuis. Wimpie lag nog wakker. DeouëRams stommelde in gangetjesbedstee, naast achterend. Ant frommelde ’r plunje los, zwaar gapend met[224]zenuwgeluid. Windraas en regenstrieming loei-kletterden tegen ’t hoog-cellige raam van stil duinkrot. Met groote verdonkerde oogen lag Wimpie te luisteren, bang-roerloos in de stilte, naar het weer dat dol-gierde ’t pad rond.

—Goan je nie sloape, foàder?.… klonk vraag-aarzelend-zacht z’n stemmetje.

—Neenet jonge.… foader mot ’r op uit f’nacht.… doe jai je ooge nou toe, heè?

—Blaif je.… je.… dan de heule nacht wegg! gaapte in zwaren zenuwkreet Ant weer uit!

—Wee ’k niks van.… aa’s vangst goed is nie! hebbe sullie m’n spuit brocht?

—Joa.… he’k an d’muur hange.…

—Nou gaon jai d’r moar in.… breek je kop nie van main.. we hebbe ’t weertje da’ we hebbe mòtte.…

Kees had den achterlader, die dwars tegen den muur hing uit den hoek gehaald. Den lichtbak veegde ie van binnen, met z’n mouw, in ruwe smeren schoon; ’t glas langs z’n vuile zwaar belapte broek, waarover ie met moeite z’n hooge afgeloopen strooplaarzen had getrokken.—

Zacht rammelde ie de lamp van lichtbak aan z’n oor.… of d’r genoeg brandsel in was. Nog even moest ie den boel op monteren en spiegel-reflektor uitpoetsen. Zenuwachtig gejaagd kromden z’n groote handen door de àl donkerder kamer. In snellig beweeg trok ie z’n achterlader uit elkaar en rommelde de spullen met lichtbak in grauwen zak.

—Nou sloape, jonge, zei ie goeiig met vol-zware stem, rommelzak over z’n schouer slingerend, de punt-enden als knoop, stevig in z’n hand geknoest.

—Is nie errig swoar weer foader?.… zwak-angstig vroeg Wimpie weer.

—Daa’s net jonge.… dà hep foader juustement noodig.. aers vangt ie niks.… hoe meer wind.… en rege.… hoe meer schooje jonge.… daa’s ’t echte Janeòarie-weertje! Maar nou mo’ je sain pakke hoor!.. nou van niks meer prakkeseere hoor!..

Zwaar donkerde z’n reuzig lijf in z’n beschimmelden jekker,[225]in de lage duisterende kamer òp in àl zuiniger lampschijn.… Uitgemergeld doodskopje van Wimpie lag nu vaal bleek-groen groezelig beschenen, te staren naar de stille bewegingen van Kees.… Ant draaide lampje laag, dat ’t bliksem-blauwig uitspetterde, knielde in huiverende devotie voor krucifix en bad stil-snikkende woorden.—

Zonder z’n vrouw te groeten, even in ’t donker op Wimpie aanstappend, ’n zoen op z’n kopje drukkend, stapte Kees de kamer uit, zacht, op z’n teenen.—

Zware windbuldering van zee aandonderend, stormde ’t nachtpad rond en in kolkend gesplinter kogelde hagelslag tegen ’t raam van z’n krot, dat als donker dreigoog onder vuilen lap, den nacht in keek. In stikdonkere dreiging lag ’t pad voor Kees, dichtgestormd met helzwart, naar den zeeweg. Windgebulder rumoerde boven z’n hoofd, in duister geweld, dolwoest en orkaan-kermend in boomgedruisch. Kees rilde. ’t Wrokte hevig, gloei-hevig in ’m dat ie ’r uit most. Wel echt weertje voor de jacht, maar toch gromde er stikwoede en drift in ’m dat ie duinnacht in moèst, omdat ie ’r ’t land aan had. Dan nog liever met sprenkels, maar da gong nie meer, nou ie niks bezat. Nog tien had ie ’r toegedekt verleje week, en nou.… alles was ’m afgeganneft.… alles.… door de speurders.

Geen duimbreed voor oogen kon ie zien. ’t Pad weggezwachteld in diep-duisteren nacht, de lucht nog zwarter.—Hevig teisterende windhuil uit alle duinhoeken, raasde op ’m áán. ’n Endje zou ie den weg op gaan. Om half elf mosten de makkers er zijn. Bij elken stap rammelde de lichtbak en achterlaad-stukken in den zak op z’n rug, mee. Regen splinterde woest windkolkerig z’n naakt gezicht in, met vlagen scherp prikkelend en guur door z’n dunne kleeren heen-huiverend. Even bij windligging, floot ie rap, dubbeltonig licht signaal, ijl door den week-huilerigen nawind, verslingerd in de duisternis. Niets hoorde ie terugsignalen. Donderend takkengeraas rondom, in fellen rhytmischen zwiep en sneeuwigen regen,[226]plots z’n mond en oogen inwaaiend, als vlokjes smeltend nat. Wrevelig, met stikwoede in ’t lijf, bleef ie marcheeren langs ’t pad, poogde ie in te duwen tègen de windhoozen op duisteren zeeweg, die ver, ver voor ’m lag, toch vlak op ’m dreigde aan alle kanten, zwart dichtgegooid met donker orkaangeweld en wilgengezwiep. En van overal uit duin en akkers, stroomde aandonkering van zwarte windgolven, donderbruisend en kolkend, omsmorend, achter floersen van nacht, hallucineerende angststem van wind, die schreide, schreide uit alle hoeken; soms ijl in zijlanen schoot, wild en huiver-gillend, dàn plots klaagde, midden op den weg, waar lage wilgen, naakte stammen, nu zwart-gedromd stonden, in duister huivergebaar. Windeloei, zacht klaagde uit, in hallucinante klanken, als hooge mandolines, veelstemmige snarenween, samenschreiend met duisteren zang van de zee, die aanzong van ver, heel ver, over de duinen, en opschuimde z’n golven-bassen, oneindig wijd, in sidderend tempo door den nacht, klagelijk en wild, plots soms verspringend in schrillen variant met wind-mandolines.—En sterker soms, als orkaan even rustte en zachter gerucht uit wilgenduistre zijlaan deinde, klonk huiverende zange-klacht op, veelstemmige mandoline, zwevend boven breeë bassenrij van duisteren zeezang, die geweldig over het smoor-donkere duinland aanzwol.

Plots hoorde Kees, kort van den wegkant naar Wiereland, zwak doorwaaid fluitsignaal. Doar hà je de kerels.… Ril-ellendig, doorkild van kou, slobberde ie door modderbrei van pad af, den weg op naar de stroopers. Met hun vijven waren ze òpgegroept. Jan Breugel, Klaas Koome, Delker, Piet Hassel en ’n nieuweling Plomp. Piet had nooit nog gestroopt. Nou f’enoàved sou ie ’t ereis sien, wa se al deeën de kerels.—

—Ikke sien gain pitje.… snof’rjenne.… wà sitte se hier in donker.… wà sitte jullie, vloekte met driftstem de nieuweling Plomp, die zich onzeker voelde in den nacht, en telkens dacht ergens tegen op te loopen. Piet slifferde achter ’m áán, ook onrustig voor zich uit-tastend en morrend in stilte, dat ie geen hand voor oogen door de rumoerende duisternis kon zien.[227]

Kees sprak geen woord, in de donkere been-schuifelende ontmoeting. Stil liep ie naast Jan Breugel, die den lichtbak dragen zou.—Klaas Koome de „hazewind” en Delker de uitkijker, sjokten achter Piet aan, spottend met den nieuweling, berooiden bloemkweekers-knecht, die zich erg benauwd en zenuwachtig voelde, en barren spijt had dat ie meegegaan was.—Met Kees, dien Plomp donker-reuzig vlak voor ’m zag schaduwen, al kon ie geen stip van z’n kop zien, durfde ie geen woord spreken. Dat was duivelsmaat, leek ’m de gevaarlijkste van allen.

In den heuveligsten hoek van Duinkijk, achter woest-lage glooiingen, tusschen weibrokken ging de tocht en overal joeg ’t windtumult van zwarten nacht vol bang gekerm en zong nà, zwaar, uit ’t duin-duister, den droeven zeezang van vèr.

Piet voelde zich niks op z’n gemak, en bang starde angst in ’m, als plots windrumoer was uitgeraasd voor ’n oogenblik en de stikduistering om ’m nòg stiller staarde in den nacht. Dan nog had ie liever windgeloei.—Maar niks wou ie laten merken voor den blufferigen Klaas Koome.

—Hei Piet.… lolde die, niks voelend voor den angst-zang van nacht-orkaan.… op da’ teràin kenne me soame hée.… jai piept se in je stroatje.… nou.… en ikke.… ikke konsteteer.… van da’ Kees nooit mis skiet.… want hai.… mi s’n skooj-beweging!.…

—Hou je bek, dreigde Kees uit ’t duister, achter zich om-sprekend,—is ’t nou weer om de honderd uit te klesse!.…

Uit padhoek, bij dichten boomengroep, waar éven luchtbrok wild-droef grijs boven joeg in zwammigen veeg, kwam langzaam, loeiing aanzwellen. En dampig stond, diep achter woeste haag, ’n raam-hutje aan padkant, in gouïg kozijnlicht gelijst, als rossig nisje, zacht-heilig uit nachtkrocht opdiepend, in warrigen brandschijn.

—Nou stil Kloas, fluisterde Breugel, da’ hei je Piet Smeuling.… de koddebaier. Breugel’s stem was gaan fluisteren. Op de teenen knarsloos, in zachten stap, sloop ’t stoetje lichthuisje langs, dat éven fijnen goudschijn uit raam misten liet, zacht en warm de duisternis in, ’t pad zwak beschemerend.[228]

—Binne wai d’r nog nie?.… goan da’ wel goed?.… angstigde Plomp.

—Debies.… die sit nou al in de knaip.… op da’ teràin mò je Kees hebbe,.… blufte Koome,.… se selle je nie gannefe moat.… ikke konsteteer van da’ se je aa’s de drommel noar huis sture.… noa ’n uur.… op da’ teràin is ’t ’n jachtbeweging.… die je nie snapt.…

—Hou toch je bekke,—snauwde Breugel, die naast Kees nog liep.

—F’rwa’, main manneke!.… we benne d’r ommers nog nie?.… Seg Piet.… da’ há’ je bai motte weus.… verleje week.… twintig làngoore.… in twintig skòòje!.… en sestig woar-ik-’m-weutjes.… in sestig skòòje!.… hep Kees lapt!.. da waa’s d’r ’n mooie beweging.… hai stong de paas te merkeere op Bekkerbosch.… op dá’ teràin hep Kees de medallie.… Nou ik konsteteer van da’ nie eene uit Egmond, uit Hoafedrecht of Seekaik sain lait.

Onverwacht bleven Kees en Breugel staan. Piet zag geen hand breed voor oogen, sjokte maar recht uit, met vagen angst in z’n hart en Plomp gromde, dat ze veur sain part net soo goed naar de hel konne loope, geloofde ie ’t nog.—Kees en Breugel, geoefender, zagen al beter in de duisternis. Ze stonden voor ’n wegkronkel bij ’n dwarspad, dat ’t diepere duin indonkerde, vol zwarte heuveling. Zacht schuifelden ze voort, tot ze, aan ’n breeë sloot voor ’n weiland, op prikkeldraadschering stuitten. Met lichten sprong was Kees over de sloot heen gewipt als ’n reuzige dansende schaduw en vlug ’t stekeldraad overgebeend. Breugel en Dekker klauterden na en Kees achter uit, stemfluisterde dat ’r nou geen woord meer gezegd mocht worden. Klaas Koome, de praatzieke, nog staand voor slootkant, fluisterde Piet en Plomp toch in, dat hier ’t weiland lag en de strooptocht beginnen moest. Koome was over de sloot gesprongen, hield zich geklemd aan ’t prikkeldraad en grabbelde in ’t donker naar Piet en Plomp die ’m angstiger naklauterden.—Er zakte barre vrees in Plomp, dat ie gegrepen zou worden, maar nou moest ie mee.… D’r was t’met gain[229]freete thuis.… en allegoar hadde ze sain opgehitst.… hai los werkman.… hai mos t’r soo wa’ baif’rdiene.… ken se kossie bestig hoale.… beter aa’s mi poere in ’t winterland.… Moar lol had ie ’r nie in.… aa’s Koome.… die ’t veur lol dee.… en Delker.…

—Wel snôf’rjenne Plomp.… sien ik je snuit-beweging hoast.… Piet is t’r al lang, barstte Klaas Koome uit.…

Van zwaar besneeuwd gestruik, glibberde Plomp’s been af, telkens in ’t sloot-donkere nat, toen ie plotseling zich hoog voelde overlichten en òptrekken.

—Bi je bekranst, lolde Koome, krachtkerel,—paa’s nou op, dòndereminte!.… dá’ je op dá’ teràin je achterwerk nie an de prikkels sitte loat!.… sou t’met ’n kemieke beweging sain.…

Zacht, zweeflicht fluitgeluidje siste op kleinen afstand van Klaas, twee, drie maal achtereen, met klagelijken windloei mee, zacht trillend.

—Nou stoan je ’r Plomp.… hoor.… de wind lait!.… Kees fluit.… op dá’ teràin mot ie main hebbe.… merkeer de paas.… nou.… hierhein!.…

Met angst-bonzend hart en klopping in z’n hoofd, was Plomp op den donkeren weigrond gezakt. Nog niks kon ie zien, nou weer niet op nieuwe plek. Vóór ’m duisterde weer geraas en stormbuldering, overal pikzwarte diepte, waar ie dacht in te tuimelen, verder wijkend bij elken stap, en toch weer dichter op ’m áándreigend.—

—Was dá’ nou de angst van in ’t donker loopen?.… Was tie nou heulegoar g’n kerel? Moar vloeken kon ie, telkens vertrok ie z’n gezicht, bang tegen hek-werk pal op te loopen.… vaag, onzeker, niets ziend, niets tastend, en toch al maar vooruit!.… Nou klauterde de angst tegen z’n keel.… want hadde sullie nie sait, dat hier ’n skot van daan de koddebaiers loerde?.… kaik.… die motte nou loere uit de donkere hoekies en sain vastgraipe.… netuurlik.… Sjokkerig in tast, voelde ie zich bij ’t in duister fluisterende stoetje aangeland, dat hurkte laag bij den grond.[230]

Kees, ongenaakbaar, met krachtwil, stil in speurfijne zinnen, zenuwloos gehard en gericht op z’n doel, zonder schijntje angst, beheerschte drukke onbezonnenheid en tartende klets van Koome, die overal waar ie was ophakte met woesten geestdrift van z’n stroopersbedrijf. Kees verafschuwde den vent, omdat ie geen ernst had, en omdat ie niet òòk ’t stroopen verfoeide, daar ie toch goed te vreten had, van ’n goed zaakje als zaadhandelaar.

Voorzichtig had Kees z’n achterlader uit den zak gemorreld, de stukken in elkaar gehaakt, zacht, uit gewoonte, zonder besef, dat ’t windgehuil knarsgeluid overraasde.

—Koome,—zei heesch fluisterend Breugel,—je weut ’t … kaik nog moar reis.… noar Delker!.… ’t is hier heet.… jai houdt de sak.… Delker hep se tieme kloar,.… gaif Piet die.… en Plomp d’r ook een.… wa’ d’r komp,.… sloan toe.… Lá’ je nie bang moake Plomp!.… splait se d’r smoel van mekoar!.… nou stil!.… ’t is hier heet, heet!

—Wa’tte? beefde ontsteld bange Plomp,.… watte sait tie?.… wa’ mo’k mi’ die tieme?.…

—Stil, we sitte hier tussche vier koddebaiers, klankloos fluisterde Delker,.… aa’s die f’rrekkelinge ons in ’t stroatje pakke.… kenne wai de krentetuin in!.… Nou Piet, Plomp uitkaike!!.… aa’s t’r g’foar is!.… roep je wachtwoord: Hoarelim.… aa’s ’t goed goan.… Aimuide?.… kenne sullie deurgoan.… Enn aa’s de wind lait.… leg gie op s’n buik.… jullie ook.… kè je bestiger hoore ankomme!.…

—Mo’k jou achteròp, vroeg Piet?.…

—Stil, dâ’ goane hullie, heeschte zachter Delker, sloan d’r bakkesse in mekoar aa’s se je pikke.… aa’s hullie mi Kees an de stok kraige.… steek ie hullie rejoal deur d’r donder.…

Breugel zat op z’n knieën, voorover in duistering, met lichtbak aan touw om z’n hals. Kees hurkte naast ’m, z’n geweer ladend en zacht bemorrelend.

Even schimde rossig kerelstoetje òp in ’t waskaarsvlammetje van Breugel, die diep in den bak gebukt, beschut door jassen en lijven, de lamp aanstak. Na wat gepeuter en geknars van[231]’t schuifglas, dat ie op en neer trok, was ie klaar. Plots schoot flikkerende lichtstraal, als goud zoeklicht bliksemend over duisteren weigrond, die sneeuwbevracht lag.—Maar snel had Breugel, gonjen zak over den bak geslagen.

—Hailige moagd, schrik-schreeuwde Plomp, t’met sien se ons.… aa’s die bak.…

—Hou je bek, woede-fluisterde Kees, die nu klaar met ’t geweer aan schouder, in de donkering wachtte op Breugel.—

—Alles kloar.… wachtwoord.… kloar?.… Kloas?.… Piet? Delker kloar?.…

—Ja,.… presint.… merkeer de pas.…

—Merkeer de paas, dofte stem-gesmoord Klaas terug, ikke konsteteer van ’n prêchtig weertje.… die regen en windbeweging is prêchtig, lolde ie springend van joligheid.

Plomp begreep niks van den kerel. Hij rilde van angst, en nattigheid droop van z’n pet en haren den nek in. De wind joeg als ’n razende, ongrijpbare reuzenstoet van dol-kermenden, langs z’n kop en in kleeren, dat ie rilde tot op ’t gebeente. Huilen kon ie, grienen van woede en angst, onbestemden angst, dat ie mee was gegaan, daar nou zoo maar stond in ’t stikke duister, of ze ’m geblinddoekt hadden en dwongen met stooten en boffen voort te gaan.—Piet en Delker stonden ’n eind van elkaar af. Delker zweepte luchtigjes z’n teenen door de lucht, in suisgeraas, tegen weer zachteren wind in.

—Da’ ken je hullie ’n sneebeweging van gaife.… op da’ terain! lachte Klaas gesmoord, alweer vergeten dat er niet gebabbeld mocht worden. Een bof van Kees in z’n rug deed ’m schrik-stil zijn. Breugel stond nog even te morrelen aan ’t schuifglas van z’n lichtbak en z’n nektouw. ’n Endje van ’m af lag Delker al op z’n buik, met z’n oor op den grond gedrukt, te luisteren, nu de wind klaag-ver zacht schreien bleef uit boschduin.

Inéén liet Breugel zakpunt van lichtbakglas afsullen. ’n Felle stroom goudlicht schoot ’t donkere weiland over, tot aan heuvelige duinglooiing ver, heel ver. Kees stond soms hoog in rosgloed als achter vlammen, doorsmoord van donkeren rook,[232]waar éven rosse tongen uitlekken, in zwartbronzen brandschijn naast Breugel, die in snelle kring-zwenkingen den lichtbak, voor z’n buik op- en neer bewoog en schommel-cirkelde over de wei, in al breeër lichtbaan.—Dat had Kees noodig; overal moest ie zien. Ingebukt, ’t hoofd scheef ’n beetje, stond ie met z’n hand aan den trekker, soms wild, grillig verlicht even, dàn plots in ’t duister, dàn even beglansd weer op dij en rug. Vlak achter hen, in d’r diep-zwarte schaduwen stappend, donkerde Koome. ’n End in duistering achteraf, bleven Piet en Delker de wachters, meezwenkend met lichtbaan, in staar rondloerend de duisternis in, achter de kerels. Plomp, schuchter, stond angstig met z’n zwiepende teenen in de hand, beweegloos. Snel ging Kees’ stap, en statiger in rossig roodgoud gekring, slingerwijd kaatste fellen brand, door fonkelende reflektors uitgeschoten, over den schichtigen sneeuwgrond.—

En in duizel-drom, helsch-geheimzinnig, sloop stroopersstoet in felle schaduw, breed goud omrand, als ingebeiteld met lichtende kontoer, beweeglijk op den vlam-sneeuwigen weigrond, spraakloos in spanning, tegen de windbuldering in, die weer orkanen kwam.

Plomp sidderde. Z’n beenen strakten soms als werden ze vastgemoerd aan de aarde. En voort toch, in wassenden angst, stapte ie mee, met de groep voor ’m, in helschen schroei, tegen de lichtduizeling over wei. Soms bij plotsen zwenk van lichtbak, rossigde uit stikdonker òp, achter Breugel en Kees, buldogkop van Klaas, den „hazewind”, met z’n handen vooruit, dan weer ineen, bij nieuwen lichtschommel als weggeslingerd in duister duinbrok.

Bij nieuwen zwenk stond hoog, in één weer, achterhoofd en arm van Kees in ’t goudrood bevlamd. Hun schaduwen schommelden wijd rond, telegraafpalig, mager-verrekt, als dronken silhouetten, kruipend, inbuigend de wei langs, in kopstoot tegen glooiingen òp, soms in één gebroken, al langer, bang-langer van lijf.—Dan in ééns hield Kees in z’n stap, was er donker geschuifel, slopen de schaduwen, korter fel-zwart op rossigen sneeuwgrond, als turend en peinzend spel van schimmen, soms[233]plots, bij snelle lichtbak-wending van Breugel, in donkere aardeworsteling elkaar bevechtend. De stroopers-voeten sidderden in rossig licht, verdwenen weer plots, als ander weibrok vergloeide, in gouïge vochtdamping te trillen lag in vervliegende lichtbaan. Gejaagd, in al sterkere schommeling zwierf de lichtbak voor ’t lijf van Breugel, hijzelf in ’t donker, als levend, hijgend vuurbeest.—Onverwacht blondden zacht, twee konijntjes in ’t licht. Stand hield de bak-drager. Eén dierke zat rechtop, verbluft kijkend uit z’n rooiïge oogjes, als blindgeworpen met helle lichtglansjes. ’n Poefknal galmde achter hevigen windpats en angstige windhuil suisde om den loop-mond van zijn geweer. Snel laadde Kees, ingedrongen z’n beenen, vastgeplant in drassigen weigrond, schoot ie weer dat vuurvonken zigzag bliksem-blauwig uit z’n loop kronkelend wegflitsten in den dreignacht; liep ie door, snel in duizeling van licht om z’n voeten, tusschen den zwaveligen kruit-stank van schotwalm. Zwaarder knalde ’n schot, vergalmend nu wind uitgebulderd, klagelijk zacht rond-doolde.—Koome was achterop gehold, om ’t geschoten wild te grijpen. Konijntje, dat Kees ’t eerst geraakt had, kroop nog voort met pieperige kreuntjes, langs sneeuwgrond in donkerend bloedspoor. In wilden storm, voortstappend tusschen de zwabberende lichtstroomen, die alweer andere hoeken induizelend, over de snelstappende beenen heenschroeide, greep Klaas ’t weghinkend konijntje. Geweldig, beefzwaar van hartstocht, duwde ie den kop in z’n mond, beet ’t bloed-bespatte dierke met tandenhap den nek in.—Nou was ’t afgemaakt, kon ’t den zak in. Snel bukkend en spring-jolig, als ’n verhit dier, rende ie af op konijntje twee, door Kees geraakt. Uit zijn strot gromde kwaadaardigen drift, als ’t zacht-grommende keel-onweer dat ’n hond maakt vóór ie te blaffen dreigt.

—Magge sullie hoarlemèrdaikies moake in de sak!.… lolde ie, nà ze den kop ingebeten te hebben. Voort, zonder rust, laadde Kees opnieuw, klaar-staànd, z’n ingedoken reuzige gestalte soms even beflitst van lichtbak, in koorts van jacht, niets voelend van helleweer, nacht en angst. Plomp sidderde[234]en kreunde. Moe holde ie mee over de vlakte, aldoor denkend weg te zinken in greppel of sloot, als ie struikelend verzakte in drassigen kuil of aan den kant tegen sloothakhout opliep. Telkens voelde ie op z’n nek, sprong van koddebeiers, zooals ze ’m verteld hadden, dat ze deden. Piet joeg mee, half buiten adem, ongerust, niet wetend waar ie stond, hij, die dacht van heel Wiereland en Duinkijk elke duimbreed te kennen.—Maar stil bleef onrust in ’m woelen. Plomp mopperde achter hem aan. Heel alleen bleef ie in z’n angst, volgend den stoet, omdat ie niet staan dùrfde blijven, toch niet wetend wààr ie was.—Telkens als wind even stomde, hoorde ie suiszwiep van Delkers teenen, die al maar loerde, àchter, opzij, om hem heen.—Alles viel Plomp nou in.… Alderlei gehoorde avontuurtjes dwarrelden in z’n kop.….. die k’naine, die soo moar hinkend en half dood s’oafens de sak uitkrope.… en van de bijpatters.… drie.… vier gulde boete!.… aa’s tie d’r s’n aige nou erais stilletjes liet graipe? Want hai was toch allainig baipatter!.… niks droeg ie.… niks!.… gelukkig.… z’n tieme had ie allang weggegooid.… Kaik.… nou net.… weer.… doar had ie weer gedochte van die koddebaier die se pakt hadde an de ruïne van Braale.… ’s nachts.… nog net soo.… da’ hullie tòen met d’r viere vastgebonde hebbe.… op ’n plankie.… en soo ommekeerd boven ’n sloot hebbe hongere loàte.… wâ benauwing.… hailige moagd.… aa’s se nou d’rais dochte, da’ hai da’ mee an doan had.… meeholpe.…?

Langs ’m donkerden Delker en Piet.

—Kaik uit Plomp! ’t is hier heet … puur heet!… hullie loere van alle kante t’glaik.…

Met ’n woeste lichtslingering, die als zoeklicht over beenenstoet vlam-rossigde, was Breugel plots gekeerd, langs ’n duinglooiïng bij slootkant, laag den lichtbak tegen één plek grond richtend. Verdonkerd nu, zwartten hun rompen in snelleren schaduwgang, met évene beenbeschijning in fel rosgoud.—Langs prikkeldraad silhouette stoetje ’t donker in, als schichtig bevlamde spoken-opstand.—Klaas Koome dwarrelde[235]achter en om den lichtbak, in hazewindsprongen, soms dwars over lichtbaan heen, in z’n ophitsend, zacht gegrom wetend, dat als ie nou zou spreken, Kees ’m ’t geweer perdoes op z’n hersens zou stuk slaan. Plots klonk bang-kort, kreet-angstig.… Hoarlem!.…

De lichtbak doofde.… strakke duisternis staarde op ’t weiland, helle-duister. Visioen-bang was rossige lichtstoet verzonken in den nacht.

Van ’t nabijë kanaal dreunde òp ontzettende pijp-zang in winterweer, van reuzige boot, klaag-bas, diep en geweldig aanzwellend, als jammerende mammouth-stem in oer-nacht. Orkaangier zangloeide na, diep uit ’t duister. Plomp had in doodelijken angst, doorloopend, zich plots omklemd gevoeld om z’n beenen. Niet beseffend wàt er gebeurde had ie noodkreet uitgestooten, in angst-reflex om iets maar te doen. Nou, ingekrompen, gebukt in den loeinacht, zag ie, voelde ie niets op zich aandreigen, niets dat ’m knellender vastgreep. Snel, in goochel-routine had Breugel den lichtbak gedoofd en van z’n hals gelicht. Met de anderen was ie, zeker in z’n sprong, de sloot ingestapt. Kees stond met z’n stukgevreten modderlaarzen en doorrotte zolen in ’t nat, tot z’n knieën. Ril-kou sloeg om z’n beenen, ijzigend voelde ie ’t water op z’n naakte karkas inzuigen. Giftig stoof in ’m òp wilde dierlust om ze neer te hakken, zich in speelschen schijn even te laten pakken. Maar de kou verkoelde z’n gift, beet op ’m in, nuchter, verkillend. Heel z’n toestand, zag ie weer klaar, met stroopersroutine. Maar wat donder woar bleef Delker?.… en Koome?.… gromde ’t in ’m.

Die waren ’n eind verder neergehurkt in ’t donker, roerloos voor de sloot. Ze wisten allemaal wel, dat ze met den lichtbak, tusschen de koddebeiers doorgemanoeuvreerd hadden, dat t’r heet was, maar nou kwam er niks, hoorden ze niks.

Want dâ was ook wel hoarlie stiekeme pakmenier.… blaif sitte, jonges, sitte, bromde Klaas zacht voor zich uit. Piet lag zwaar-ingehouen ademend te loeren in ’t duister nachtgat voor ’m, te luisteren of ie stappen hoorde.… maar de wind[236]gierde áán. Eindelijk stond Klaas zacht overeind, keek ’t diepduizelige donker in.… Nergens hoorde ie geloop of aandreigend geschreeuw.

Kees floot licht.… Dat kon ie niet langer verdragen.… Zacht seinde Breugel hem terug, wachtend op windstootrust. Koome en Delker hurkten vlak bij elkaar, zonder dat ze ’t wisten. Delker, hoorend vaag signaal, sloop òp, stootend tegen Koome.… Alleen Piet en Plomp durfden zich niet roeren van hun plaats. Want zeker had ie ’t gevoeld, Plomp, dat ze an z’n beenen getrokken hadden.—

Kees woedend en doorbibberd van kou, was uit de sloot gesprongen, zong met zachte stem hoe.… éét.… hoe.… ééét!—Op ’t geluid àf nu, naderden de donkere kerels elkaar..

—F’rrek Delker, wá’ hai je roepe.. d’r is g’n vlieg op ’t pad..

—Ikke hep g’n bek ope doan.… ik docht dá’ Piet roept.…

—Ikke?.… ikke?.… hep niks sait.… Plomp waa’s ’t!..

—F’rrek, waa’s ’t die snaiboon?… woedde Klaas Koome, heul goed snurkert, we motte je weer meehebbe foàdertje.… op da terain poàtertje.… die skreeuwbeweging is nie kwoad f’rdocht.… ikke konsteteer van dà’ j’ mi’ moedwil dàan hep.… op dâ terain bin ik deùrpokt en deùrmoàseld.… nou legge de k’naintjes f’rdomd achter de poap!

Even klonk stemmengedreig van Delker en Breugel in ’t duister, tegen Plomp. Uit de nachtbefloersde koppen gromden zware vloeken.… Koome kon niet ophouên. Nijdig hakte Kees in stemmegefluister de ruzie door, met korte beveelwoorden, tegen gierwind in. Rondom den duisteren kerelsstoet, zwol ààn uit alle duinhoeken, helsch stormorkest, saamgeschald in nachtspraak.—Bange, sidderlange fluitgeluiden stegen hoog in woest-gillende vervoering, boorden dóór schaterende krakingen van dooreen gewaaide orgelklanken, met warrenden jammer van violen, wild en ijlend. En vèr.… vèr.… bòven laag toongestorm en gedreig, georgel en gezang,—als plots stòm bleef ’t fluitgeluid,—droefde klagelijk weemoed van diepen hobo-toon, die moduleerde, àl moduleerde, als zangstem van zingende waanzinnige in eenzaamheid, meestijgend en dalend[237]met ’t duistere lied van de nachtzee. En soms weer, uit helsch donkerdiep nachtzwart, kaprioolden vreemde gonggalmen, geluiden en zangen van nooit gehoorde instrumenten, mysterieus en angstig-ver.… Geschrei dat zong, zong, versidderend van weenende harpen uit duisteren nacht, zachte mijmeringsklanken van aëolienen en gitaren.…. rondo’s en stakato’s, ijl-verzwevend boven ’t woest donderend stormorkest. En lager, lager, in grondtoon, demonisch breed, ’t dieper gezang van adagio’s, doorstormde klankenplechtigheid, stukgeslagen akkoorden uit nachtkathedraal aangewaaid, smachtend en zwellend door ’t duister; zwellend van mijmerende melodie naar woeste klankschalmei.—Scherzo’s afgestooten en verslierd in jubel, in snerpende triolen, gracieus van spot, als schaterende karbouterstemmetjes.—En zacht, ijl,—in stilstand even van vlagen, bij pauzen van donkere razing, dreighevig als zwarte stormgolven, aangedonderd uit zeeduister—weer mijmerend nageklaag van motieven, weenende harpenzang uit duister, en weemoed van ronddolende ziels-mandolines.

Onbewust voelden de stroopers iets van de stemmen-mysterie rondom. In het duister orkaangeraas liepen ze dichter bijéén, tegen de stil-donkere duinruggen, die dreigden dààr, in hel nachtzwart, hoog en geweldig in hun aaneenrijging. Breugel stapte naast Kees, die z’n achterlader weer be-hageld had. Barre wrevel wrokte weer op tegen Plomp.

—Aa’s sullie tog van achtere komme.… gaif je hullie tog ’n poar strieme.… daa’se veur meroakel legge.… da’ tuig.… op da’ terain.… barstte Klaas uit.

—Joa, moar.… haperde stem-angstig Plomp, die niet wist, hoe zich te verdedigen nou er geen koddebaiers op ’m gesprongen waren, zich doodschaamde voor de kerels.… ze hadde main tog fideel beet van ondere.…

—Wá’ beet.… beet, bosluis.… se moste je mostere.… waa’s netuurlik ’n struikbeweging woa’ je mi’ je pootjes in vasthoakt bin.… stoan doar ommers de paas te merkeere.… sloerie.… Is je spuit in orde Kees? hée Breugel!.… gaif màin effe de brom.… ik hep stikkedorst.… ’n urretje ken[238]ik best likke nou.… warrempies hier.… wà jou?.… tussche drie loer-miroàkels!.…

Koome kon niet stil zijn. Plomp beefde als ’n aar.… Nou zag ie nog niks.… aa’s tie nou moar van ’t pad weg snappe kon.…

Kees en Breugel stapten spraakloos naast elkaar.

—Hier Breugel.… hier Kees! jai ook ’n slok.…? sî heete suuker in.… f’rvloekt lekker!.…

Kees gaf geen antwoord, dronk nooit onder ’t stroopen, Delker en Piet sjokten weer achter Klaas aan, met Plomp midden in, voort, almaar voort. Ze zouen ’t maar weer eens probeeren. Plomp bromde in zich zelf, dat ie nou z’n bek zou houen al sprongen d’r tien kottebeijers te gelijk op ’m af; al worgden ze ’m. Bibberend van kou en regennat sjokte ie, toch wat minder bang voort, tusschen de kerels in. Hij voelde nou ook minder angst voor Kees, die ’m geen woord verwijt gedaan had. Eerst dacht ie, dat ie ’m ’n hagelschot door z’n rug zou jagen.… Dat hadden ze’m van alle kanten gezegd als ie meegong en hai deed wat tegen Kees’ zin. Nou gromde dìe ’t minst en lichter voelde ie zich met z’n stappen, in ’t zwarte, eeuwig-zwarte voor ’m, rustiger ook, nu stormgerucht schrei-zachter verklonk.

Bij ’n woest duinbrok, dat hoog lag, als donkere dreiging tegen éven doorschijnenden luchtkring, morrelde Breugel weer aan z’n lichtbak, gingen Delker en Kees ’m dekken. Plots schoot zoeklicht van fellen reflektor over ’t sneeuw-modderig duinpad en hevig-hoog, in ’t licht, rossig-goud bevoet, aan den top dampiger lichtgeel, onder helle-zwart, drongen uit duistering de duinbulten òp, schuw aangegloeid, omknellend aan alle kanten de donkere kereltjes. Als reuzige mensch-stierruggen, hoog bijéén, stuttend elkaar dromden ze áán tegen ’t kleine menschenstoetje in. En telkens uit anderen hoek, in lichtslingering van bak, rugden ze op, zwijgend rond de kereltjes, nu kleingeslagen tot dwergjes in ’t woeste licht, ’t ros-wilde licht, dat éven gloeide over de opéen dringende, en starend-blinde, besneeuwde minotaurus-kudde.[239]

Op en àf sloop ’t stroopersstoetje en dwars in den lichtbrand, met woesten rem, schoot schaduwspel dooréén, zich bemoeiend in jachtpassie der kerels. Telkens stond nieuwe dreighoek in ’t rosgouïg licht te dampen, staarde de Nacht boven de lichtkringels uit, bòven bang-hooge rugbulting, als duistere heerscher, opjagend den reuzigen minotaurus-stoet tegen de poerende mannetjes; slingerde weer wèg de lichtbaan, viel dicht over de ros-sneeuwige ruggen de nacht in nog angstiger zwart, dan vóór den kaatsbrand. En zwaar, in stomme razernij tuimelden de schaduwen mee, gebroken doorhakt in brokken, als spottend, springend in den grondbrand, plots weer verdwijnend in donkering. Verder door de nachthel, in sluip, kromden, kropen en joegen ze voort bij lagere duinbulten, die als stomgeslagen in schrikboei, roerloos ’t licht langs zich slingeren lieten, verbaasd in rossigen staar; weer wègsliertten uit slingerkring, de duistering in, vóór ze schreien konden, méé met den al zwakker kermenden windzang.

En voort ging ’t stoetje, in de weenende eenzaamheid van loeinacht en verstervend stormgerucht, om kronkelpaden, overal omdreigd van de stom-zwijgende zee-wachters, ingekneld tusschen den mensch-stierigen opstand, aandrommend in rosgouën damp. Voort stapten de stroopers, nu levend in één loer, één adem, niets beseffend van nachtangst, vastgemoerd in hartstocht van vangst. Snel en zeker, zonder struikeling, gingen Kees en Breugel voorop, in lichtdonkeren beenengang. Maar nergens nog verschichtigde wild. Breugel vloekte van nijd. Sneller wentelde ie z’n bak, dat de cirkels in golfstroom over de titanische duinwezens den nacht inrilden, als goud-schel weerlicht.

Plots stònd Kees, knalde ’n schot, nog een, nog een.…

Koome vloog achterop in wilden dans, greep toe, stopte in dol gebaar van hartstocht alles den grooten zak in. Even bukte z’n schooier-mager lijf, met belichting van rooien halsdoek, bloederig in den fellen lichtslag van reflektor, en zwaar beefden z’n lippen van jacht-passie. Telkens éven schoot ie tusschen Kees en Breugel dóór, soms vlak ònder windvlaag verschreienden geweermond, waaruit ’n noodlots-stem klaagde;[240]sprong ie terug, plat op den grond, of bukte in rossigen lichtbak-brand, dat z’n vurige tronie vlamde, z’n beeflippen weer zwollen in den gloeistroom. Woest schroeide z’n tronie, met bloedvlekjes om z’n mond gespat, trilden nog wittige haartjes op z’n beeflippen, van woesten nekbeet aan elk konijntje dat vóór den greep nog krampte en hinkend klagelijk verpiepte, smartgeluidje op den sneeuwgrond.

Tien passen van Kees af, zat ’n konijn recht op, met trillenden schrikstand van de lange stijve ooren, oogjes beduizeld van licht, z’n gelig-wit bedonsd haarborstje bevend, pootje over z’n angstig bewegelijk neusje te wrijven.

—Mo’ je nog ’n booskap.… lolde Koome.… doen t’ met.… aers gain tait.…

’n Schot dof brandde uit; vuurvonken en blauwige lichtjes kronkelden vlamgrillig om Kees’loop. Achter ’m ààn, sprong Klaas, z’n schaduw woester meeslingerend in den grondbrand. Even sleurde z’n zak langs de sneeuw.… wou ie wat lollen, toen Kees dreigfluisterend ’m roerloos hield.

—Blaif doar!.… sitte nog twee!.…

—Woar snof’rjenne?.… ik sien puur niks!.…

Weer knalde ’n schot, daver-echoënd als ’n slag van onweer en met geelwit borstje sprong hoog in duizelkramptrek, ’n ander in de lichtbaan, voor Kees’ voeten; kermend klein lijfje, donker bebloed. Koome, gretig, snoof bloedgeur, greep toe, beet konijntje den kop in, vlug en tandscheurend-raak, in ’t weeke beenderenstel, dierke neerkwakkend op zakbodem.

—F’rrek, juichte z’n stem; wat ’n lampies die vint hep.… f’rvloekt aa’s ik nie docht daa’t ’n molshoopie was.… waa’n lampies!.…

—Hou je bek driftte Kees, die één loer was, elk grasje zag trillen, elk plekje bewegen op het lichtbrok dat voor ’m uitcirkelde, in duizel.—

—Kristis, juichte gesmoord Klaas, nou he’k sain ook in de lampies, twee langoore!.…

—Bek dicht, heeschte Kees, en langzaam even mikte ie, in lichte kromming van romp, dat noodlots-geschrei van zachten[241]wind vóór zuiggat van geweerloop angstiger verklonk in de stilte, alsof de naakte Duivel zèlf in z’n knokige pezigheid ingehurkt zat te blazen op helschen misthoorn.

Knal-donderend spatte schot uit, en zonder te weten of ie raak was, zeker van Kees, holde Klaas in de baan vooruit, vlak achter het davergeluid dat verwaaid nog natrilde, tusschen de duinruggen in. Piet keek telkens verbaasd naar Klaas’ sprongen, vergetend dat ie zelf uit kijker was. Alleen Delker loerde in den nacht, op verren afstand goud-zwart-rossig stoetje volgend. Plomp holde weer mee, dan hier, dan daar, in zweetangst, van vetten Breugel naar Kees, vóór Klaas, die ’m wegduwde en stompte, als ie ’m voor de beenen liep. Dàn voelde Plomp zich benauwd, benauwd, dat Kees per ongeluk hem raken zou in lichtbakzwenk. Bij elk schot rilde huivering door z’n lijf, tot z’n teenen, zag ie uit ’t duister de kottebijers klaar in hun sprong. En telkens had ie lust den bak uit te blazen omdat die ze zoo brutaal aanwees wáár ze stroopten.—

Maar niks gebeurde, niks om ’m.

Nog ’n uur sjouwden de kerels, zonder dat er geschoten werd. Kees was met Breugel anderen kant van ’t duin ingeslagen, bij ’t landgoed van van Ouwenaar, vlak bij ’t bosch.

—Hoe loât is ’t, vroeg Breugel, doodop, zak-lap voor lichtbak éven wegtillend om Koome te kunnen laten zien op z’n horloge.—

—Vaif uur, t’met Piet, aarzelde Klaas uit, bukkend in den gloei-flakker van reflektor.—Van Ouwenoar lait op s’n ruggetje, lolde ie voort, naar Hassel, die achter z’n hielen aanliep.

—Nou ik stop!.… gromde Kees, ik goan terug!.…

—Nou.… ikke ook, zei Breugel, ik sterf van de kou en natte.…

—Trug vraier?.… wai hebbe nog niks t’met, zei Klaas, stem-ontsteld.

—Ke nie dondere.… m’n vingers stoan aa’s hoakies.… ken gain poot meer an de trekker sette.… en d’r komp tog g’n luis.… hoeveul?.…[242]

—Twintig k’naine.… drie langoore.… gommenikki.—Verleje week hai je’r veertig.… en vaif hoase!.…

—Ke’ nie bokkeme.… ikke set stop!.…

—Nou, en ik bin saik tut op main botte, klaagde Delker.—

Bij elkaar dromde ’t stoetje. Snel had Breugel z’n lichtbak gedoofd.

Als in stemmebetasting naderden ze elkaar in ’t dikke duister.

—Nou van Ouwenoar, lolde Klaas weer, nou mo’s je wete dá’ wai hier stoane!.… op dâ terain ke je de paas nie merkeere poatertje? zeg Breugel, jai nog ’n slok?.…

—Nou ikke ook, wâ hèe?.… verweet Delker, die gulzig inzoog jenevervocht uit de kruik, en in donker op tast ’m weer Klaas terug gaf.

—La’ stikke.… die kerel.… verslikte ie hoesterig.—

Kees was over scheerdraad heengesprongen met de kerels achter aan. Plomp, langzaam, moest geholpen worden door Piet, die ’m er half oversleurde dat z’n broek haken bleef in de pennen.…

—F’rrek! nou kost ’t main nog ’n broek!.…

—Allo!.… kaik!.… woar sit je.… kom!.… ik sien hoarlie nie meer.… skàr.…, nijdigde Piet, die geen weg wist en niet van den stoet af wou dwalen.…

Breugel giftte nog tegen Klaas.—

—Ze frete main heule tuin op.… die meroakels van k’naine, f’rleje joar hebbe se main heule oogst f’rwoest.… die krenge.… om hullie he’k nie betoale kenne.… die stinkpoone!—

—Nou, hitte Klaas, aa’s ’k half dood ben, goàn ’k se nog achter skot.…

—Jai!.… jai!.… da’ doen jai veur je pelsier.… moar wai noakende rotte.… wai hebbe ’r van te laie.… de groote heere hebbe d’r lol van.… moar wai niks aa’s ongeluk en f’rdriet.… ’t is puur onhail!.…

—Hou toch je snoàters, snauwde Kees, wie f’rkoopt?.…

—Wâ!, je ken nou sooveul babbele aa’s je lust.… geweer[243]en bakkie in ’t sakkie.… nou is ’t ’r nie eens meer ’n baipad te moake!.… op dâ teràin.…

Plomp dobberde weer mee in ’t duister, achter den zak van Breugels lichtbak. Hij gromde in zichzelf, dat ie ’t nooit zou leeren. Nooit had ie docht, dat ’t soo gevoarlik was. Nou aas tie doar nou wa’ mee mos bai f’rdiene, kon is s’n aige wel ophange.…

Z’n angst verzonk, toen ie hoorde, dat ze waren op publieken weg bijna, en nou vast wist dat de lichtbak uitgedoofd in de zak bleef.

—Seg Kees, begon Klaas Koome weer, loopend en sprekend ’t duister in, wee je.… nog verleje week? Seg Breugel!.… da’ ha je bai motte weuse.… ses hoane hep ie skooie!.… soo.. poeff! in ’t donker.… uit de boom!.… Piep.… sait t’r één, bai ’t bossie.… piep! sait d’aer op ’t Hoàneprejeeltje.. piep-piep! sait derdes en vierdes in ’t Kruisgrot je.… se snertte d’r so t’met uit de takke.… dá’ waa’s d’r ’n piepbeweging op da’ terain.… Ik konsteteer van daa’ tie ’r ses soo hep neersmete!.… allegoar in ’t donker.… op ’n aere plek.… hep ie hoarlie paas loate merkeere.… enne toe gong hai moar verder!.… Enne.… op de terugtocht hep hullie in vaif menute al die meroakels vonde.… Dá’ noem ’k werk hée? da’ heppe hoarlie de paas loate merkeere.… Op da’ terain is t’r nie ééne!.… seg moar hoe ie ’t lapt.… soo al die plekke in s’n test!.… hee?—

—Wá’ he je weer te klesseneere, snauwde Kees.… wie f’rkoopt?.…

Maar Klaas hoorde niet. Woest voelde ie nog in zich ’t genot van de vorige week.…

—Nou, as se sain.… op de hiele hadde sete, hei Piet.… wa’ jai? se hebbe mit d’r achte op ’m loert.… en nie eens ’n baipad.… ha! ha! ha! wat ’n kuikes.… verleje moand hep ie nog sprenkels had, al s’n strikke hebbe sullie ganneft.… op da’ terain!.…

—Hep ie wa’ vange nog?

—Of ie!.… éen hoas, mit s’n veurpoot d’r afdroaid.…[244]jemi! kroemi!.… wa da’ kreng skreeuwde.… hai hep se rejoal d’r afknepe.… de sprenkel!.… je had sain ’n smoel motte sien trekke.… toen ’k sain de borst indrukt hep!.… Moar de strikke hebbe sullie pakt.… sullie lagge op de loer.. en van Delker hebbe sullie de strikke pakt.… en s’n spoor!.. da’ kuike hep ’n nieuweling meebrocht die in ’t sand loope hep!.… doalik hadde se s’n spoor!.… hai hep achtien doage had!.… wa’ ’n vuile hée?.… da’ heerskap van de droaibank.… hee.… op da’ terain.…

—F’rrek,.… achttien doage? vroeg ongeloovig Delker.

—Nou wa’ sou ’t.… daa’s al drie keere.… dat ie ’n prent thuis kraigt.… kè se waif an ’t beskot hange.… veur ’n pronkie.…

—Kerel hou je bek nou.… wie f’rkoopt? drong Kees aan.

Piet en Plomp telden niet mee; wouen niks hebben. Piet vloekte.… Nog nooit was ’t ’m zoo ellendig naar ’t hart geslagen, de kou en de beroerderigheid. Was dat lol?.… hij rilde van koorts! Liever vaif steek diep, elken dag, dan soo’n grap!.… Doorzogen was ie tot op z’n huid. De eerste en laatste keer.… Jesis, wa’ begreep ie nou goed, dat Kees d’r de pest an had. Kapot was die d’r van!.… Kapot.… en de slaap duizelde in z’n kop.… Kloas was ’n kwoàje.… moar Kees!.… Kees, gain stom woord had ie t’met teuge sain sait.…

Plomp, dood op, vroolijkte bij, nu ie geen gevaar meer voelde.

Wind loeide nog maar bij eenzame vlagen zwaar bulderend achter ze aan, uit ’t duister, al uit duister.…

Bij ’t duinpad waar Kees krot lag bleven ze even staan.

—Nou g’nacht!.… aa’s ’k poar uur slape hep.… goan ik mi sprenkel van Joap ’t duin in.… Seg.… Kloas.… goan je bai pelier van ’t slangetje.… breng murge moar sinte.. ’t k’nijn nie minder aas vaiftig sint!.… ’k si droog..

—Bestig kapetain!.… op da’ terain wee’k ’n eenige pelierbeweging.… hai merkeert de paas bai ’t bruggetje van Woagestroat in Aimuide.… ikke konsteteer van da’ tie duizend k’naine p’r dag.… f’r.…[245]

—Nou nacht manne, brak Kees af.… ’t zwart-stille pad òpstappend, tegen ’t donkere krot aan.

Stil van ’m af, donkerde ’t stoetje den modderweg naar Wiereland op.

Back to IndexNext