V.

[Inhoud]V.Uit de kroegen en danszalen op Baanwijk en Haven stormde in en uit, heete woelzee van hurrie, getier van uitzinnige meiden en kerels.—’t Was zacht gaan regenen en vóór de wilde-vrouwtent en de panorama’s er naast, droefde treuzelige leegte. Kerel op estrade, melodramatiekte wel met z’n stem, naast ’m overschreeuwd door den eigenaar van ’t „gruufelekst seemonster”, maar ’t bleef ’r vaal voor de tenttrap; de stoeten hosten voorbij zonder te luisteren; de regen spetterde door het droeve ros-gele lichtgeflakker van wat magere flambouwtjes.Als broeibakken, omgloeid van kermiskoorts, rookten de kroegen[339]en kanaljeuzige dansholletjes vol, mistig-geel doorvlamd van hel petroleumlicht. Moffen en blazers tierden. Piano’s roffelden er; pauktsjings en krijsch raasden verdoovend rond in de walmende krotten. En geschreeuw uit honderden kelen braakte de straat op, dreef àf weer in de kronkelgangetjes.Heete bakstanken en walgelijke vetlucht van gesmolten reuzel doorzuurde de lucht en knetterende vuren van verflakkerende bakovens vlamden achter enge steegdieptetjes, tegen polderlucht, in ’t zacht-regenende duister, als kraterende grotten van bacchanten, waarin donker en begloeid, razende wezens rond-kaprioolden.—Kleurige worp van lichtgloei bleef kaatsen om menschen en spullen, en wisselglansen verallegorieden in trillende diepte de bange realiteit van hossers en zuipers, in tooverig koloriet van fantastische prachtgeheimenis.Goud-gloeiing, rembrandtiek-diep in tooverwild begloord amber en bronsgeel, trilde op roestige muurbrokken als lichtende helsche zwammen. Levende fosfor kroop op hekken, kleine klinkdeurtjes van huiverend-stille krotjes, verzakt in halve duistering van nacht-zwart.—Pompen en slingers donkerden reuzig tusschen boomen, en in al zwarter damprood bacchanaalden de schreeuwstoeten met gewonde lampions en knetterende pekfakkels gillend door de wijkjes, in trampelenden warrel van beenen en rompen.Willem en Dirk hadden de meiden meegesleurd naar ’n krottig danshuis waar ze ’n uur in vagevuur-hitte verschroeiden. In storm waren ze ’r uitgevlucht, natgezoend, verslobberd, begrabbeld; de rokken afgetrapt door de beestkerels daar. Rink had ’n Lempenaar halfdood geranseld omdat ie z’n blonde Marie aan de rokken had gegrepen in woeste passie, zonder ’r los te laten.Met bebloeden kop had Rink ’m achter ’t buffetje gesmakt. De vent lag ’r te krimpen van pijn, met uitgescheurd oor en bloedneus. Met één bakelaai had Rink ’m z’n mes, waarmee ie steken wou, uit de moordklauwen geslagen, en nou lag ie daar, rampzalig vertrapt en bespogen door de joelbende.—[340]Rink vooròp, de blonde Marie met ’r roodgezwollen tronie, aan z’n lijf vastgezogen, mee. Op straat gierde de kasteleinsmeid Pijler, dat ze ’t café-chantant inmoesten. Dat werd in schallenden schater beklonken.Zangkrijschend kom-kerlinekens, zeilde door regenende duisternis, ’t stoetje van twintig ’n zijweggetje àf, dat stil donkerde buiten kermiswoel.Plots, over Baanwijkbaan ging angstige vluchtjacht van duistere menschenstoeten, naar één plek.Brandklokken alarmden in angstigen bimbam, klankgalmen van steigerenden nood sliertend, dwars door den demonischen jubelnacht.Achter fakkelflikkering, hoog tegen paardenspul, sloegen rookige vlammen òp uit ’t duister.—Brand! brand! schreeuwden ontzet de stemmen, rauw en moe, schor en angstig. Woeling van donkere massa’s, van ’t duister telkens in lichtgloei, roezigde in stille aarzelende oproerstappen en geschuifel naar ’t eind van Baanwijk; zwol áán in trappelenden hakkendreun en lijvenwoel tot angstig revolutiegerucht; rumoer, dàn donker als onweergrom of aardbeefschok, dan hèl en lichtend in toortsbrand van kermisjoel.D’avondklokken beierden door, in rood-angstigen galm, en de brandende damp boven de kermis, gloeide áán, oranje-rooder, banger, in rook en vlammen.Rink, Marie en ’t heele stoetje waren in opwinding gekeerd, en ieder z’n meid vastgekneld onder den arm, sloegen ze op hol in den schrik, juichend van duivelige emotie, dat ’r eindelijk iets benauwends gebeuren ging.—Boven ’t paardenspul, stonden twee groote gebogen grillige haken in gloedschijn als roode valken.Klaas Koome holde voort, z’n buldoggenkop gezwollen van pret en z’n bijt-bek nijdig naar voren gewrongen. Annie en Cor sleurde ie mee aan z’n armen.—Hij gierde:—Kaik! doar loopt ’n klodder maide, hullie aige d’r stain-dood.… ikke konsteteer van da je op dâ terain mit die brand-beweging[341]d’r nie deurhakt! wai binne te loat! merkeer de paa’s. Hee Dirk! Hee Rink je mag d’r toekaike!’t Stoetje stond gestremd te blazen en te zuchten in de smoor-drukkende zomeravondbenauwing. Duizenden kijkers dromden vóór hen in hellen vuurschijn, makaber roodoranjigen gloed, vulkanisch neerduivelend op al soorten koppen.Stemmen-alliteratie woelde rond na den eersten schrik, en helscher orkaande de jankjubel van orgels, roffels, toeters en pauken, luguber door den stillen schuifel der be-vuurschijnde massa.——’n Rot pakhuis mi-sonder ’n koantje woarde.. schreeuwde Limmer, nou die doen stiekem s’n skietgebedje, kaik! vlak-an de afslag!—Daa’t is d’r mit ’n half uur dààn, hoonde ’n meid belust op emotie.—’n Rooie hoan van lik-main-fessie! een mi-sonder kam! spotte ’n vent, met gril-gloed op z’n gelige apentronie, en woest-vurig geflakker van z’n wilde bevlamde oogen.Burgervader omschermd van agentenkring, glimmerige helmen in ’t vuur, en hellebardierig geschaard om brandkar met z’n kleine slurfspuitjes, deftigde gewichtig tegen plaatsvervangend kommandant, officiëelde hoogelijk.——De kommedant is d’r nie!.… woar sit die pikbroek? schorde weer ’n vent.—Lait in ’t gangetje.… s’n tantje is d’r joarig! gierde ’n ander!—Kaik de heule brandwair is d’r ’n kait! Se kenne nie op d’r poote stoan.—Gooi de jonker mi s’n test in de vlamme—is die uit s’n laie, kabbeloebelaap! Hee mermot! Bunsum! hee! ’n rot pakhuis!—Hai weut d’r sellefers van!—Sel ’t nooit-nie wair doene!’t Verkrijschte in hoon en nijd rondom, de spottende menschenstemmen.—Nou ikke seg, daa’t sonde is veur de tait, lachte Dirk di[342]Geert had opgebeurd bij d’r dijën, dat ze beter boven den gloeddrom kon uitkijken.Maar Willem Hassel, jaloersch dat Dirk ’r zoo stevig vast had, trok ’r weer neer bij d’r beenen.—Daa’s net, da kreng ken d’r bestig s’n aige redde.. ’t is ’n rot soake van die Hassebas Beemster.. ’t ding is d’r vast gain spuit woater woard!.…—Moàr hoe dat nou ankomt hee? bleef zeuren ’nouëkerel, met ’n scheel-gedrochtelijk oog, waaromheen, in weerkaats van vuurgloed, groene schemer trilde.——Ze hewwe d’r danst mit de fakkels! dá’ loat ’t ansien hee?De Grintjes en Marie verveelden zich met ’t opgedrongen staan. Menschenzee vóór hen, al valer bevuurschijnd deinde langzaam van Baanwijk naar Haven terug, langs de spullen. Telkens verklonk gegier om ’t peuterig gewurm van de waggelende brandweergasten, die elkaar de slangetjes uit de hand stootten, en flauwe waterstraaltjes rondspoten; op de slangen trapten en verkeerd koppelden.—’t Brandkarretje kreunde als ’n verroest modderbaggertje bij elken schuif en stoot naar voren en naar achter.De schrik-emotie sloeg over in hoon van de woeste kermisgasten, en daverend holden heele stoeten weg in trappeling; verhosten weer tusschen de goud-roode en oranjige dampsfeer van avondhallige tentlanen en spullen.Dirk, Marie en Geert hielden hun plan vast voor ’t Café-chantant.—Nou wai goin d’r nog wa bij Dies.—Juistig, bai Dies.. prêchtige tingeltangel.. doar hai je da waif in ’t rood! die sangster.… doarhain gaste! in de „Son” is ’t daàn noà twoalf!—Hee kaik d’r Rink, je bloed d’r àn je snuifert!Rink veegde z’n neus met z’n naakte handen.…—Daa’t is d’r nog.. nog van die smak uit de droaimole, stamelde ie wezenloos.—Als ’n duistere horde stormde de stoet voort. De brand was[343]rookerig en smoezelig aan ’t versmeulen. Niemand keek er meer naar om.—Eerst de kleine tingel-tangel in, kê je ook lol hebbe! enne dan Moandag erais noà de Skouwburg mit de deftighaid.Zoo zeurde Willem tegen Geert. Heete Trijn, en de andere meiden stemden in, slobberden maar mee, doorschroeid van drankpassie. Frank en licht stapten ze voort op de orgeldeunen die ze beheksten, hun bloed vervuurden in d’r lijven.—De kerels moste moar doene wa se wouë.… d’r waa’s tug moar krek één kair kermis in ’t joar.… hinnekte in schater Marie Pijler, tegen Rink aangeplakt. Mooie Geert, met ’r rumoer-lichtende oogen, de vurige Trijn en blonde Cor met ’r poppensnuit, belolden elkaar, en de twee meiden Spaandermast, die zich bij ’t stoetje hadden aangesloten, gierden mee.Alleen hinderde ’t de Grintjes dat ze Guurt in den hos naar den brand waren kwijtgeraakt. Stekelig vermopperden ze wat tegen Piet en Dirk.—Piet die straal was, waggelde en boerde, vatte niet goed wie Geert eigenlijk bedoelde.——Jesus, je meroakelse sus maàn! dat trosse krèng! mit d’r vraier van de sèkreterie! kaik m’erais in main fieselemie!—Die is d’r van deur, giftte mee Trijn.—Die muurpeek,jaloerschte Geert weer, en Dirk werd nijdig toen ie zag dat ze uit wraakgierigheid den arm van Willem vaster greep, zich uit zìjn knel kregelig loswoelde.—Guurt? Guurt? Wie wou je maine.… gof’r dikkie.… Oapram Prik … Prikkie! die hept d’r aige te snurreke lait! in de sekreterie!—Doar hep se ’t koeltjes hee!.… aa’s hier.… in de raige hee?—En Jan Grint dan.. da is d’r ’n vraier van spikeloas! Skuiere mò-je-moar.. skuiere mô-je-moar! zong schor Rink met Piet mee die in kallende idioterigheid kankaneerde in waggel voor hen uit, dat de meiden weer in lach schoten.—Kok-kok-kok! kok-kok-kok.. moeder se lait ’n ai! weut je ’t noù.… hoeke ’t weuse mot! Gùùrt! Gùùrt. snaiboon![344]krijschte Geert in Piet’s oor. Piet waggelde op zij, jeukte z’n oor uit waar de meid in geschreeuwd had.——Soo! soo! snurkert, snaiboon! lummelde Willem mee, die in dronken ronk als wezenloos wegzonk, en alleen opleefde in vlaag van heftige jaloezie op Dirk.De meiden gierden en toeterden met hun allen Piet den naam van z’n zus, scheepsroeperig oorholte in, dat ie z’n dronken kop machteloos hangen liet op z’n borst, en als ’n pasloopende drenkeling slap heenwaggelde tusschen de vrijsters in.Toch, onder dien jool, zat haat tegen Guurt, gekrenkt gevoel om ’r sluw wegsluipen van hun stoet.—Regen bleef zacht spatteren, en heete nachthemel, besmoezelde ze nattig de tronies en handen. Bij hoek-omslaan van Beekerweg kregen ze, in lampschijn, gloeiend café-chantant van Dies in de gaten, waar hun rauw gezang uit tegemoet waaide.In woeste passie, hossend en tamboereerend met de knuisten op elkaars lijf, sliertten ze de laag-doorsmookte kroeg in, stank-walmend van jenever en ziedend van stemmenraas, lichtkokend in geel-rookig damp, vochtig van gloeiingen als ’n reuzige brouwketel.Plebspubliek krijschte ze welkom toe. Over zwarte banken, vol vuil, smeer en dranknattigheid, sprongen ze naar plaatsen, waggelden, wat niet meer op de banken kon, op stoel en kruk, uit ’n hok, achter ’t buffetje, aangesleept.De meiden smakten zich neer, naast elkaar op de banken. Geert plakte òp tegen ’n stomdronken onderofficier die ’n fletse wit-harige meid zat te zuig-zoenen, zonder dat ’n spier van ’r gezicht vertrok.—Na iedere slobberige zoenbui, veegde ze strak, vlakhandig ’r wang schoon, koelde ’r steenharde blik voor zich uit. Vóór Geert drong ’nouëkerel òp die schorrig stoethaspelde, en al maar wees op ’n man in den hoek, waar de onderofficier zich voor moest wachten. Tartend teemde z’n dronken mond:—Sien ie! Sien ie! daa’t is.… is.… nou main soon!.. die.… die knakt.… jou.… en en.… en.… en.… en.. de heule wai … aireld aa’s worst! hee?… aa’s die d’r goàr …[345]wil!.… en.… en.… en.… de heule mikmak hee?.…—Hou jou.. snaterouësloddervos! blùf!.. blùf, driftte de sergeant, z’n paarsroode gezwollen kop woestnijdig naar der ouden teemer toedraaiend, klaar om z’n bierglas ’m op de hersens tot scherven te stampen.Maar deouëdronkenlap bleef doorzeuren.—Half ingebogen waggelde ie bij Geert, z’n stinkenden mond vlak voor de meidentronies, z’n handen en armen in kind-sukkelend onvast gebaar, verzwaaiend door den rookmist. Vlak vóór Geert bleef ie strompelen, z’n smerige klauwen onder ’r scherpsnibbig neusje, dat trilde van angst. Bang zochten ’r oogen Dirk, Dirk nog meer dan Willem. Dirk sleurde ’n meid van Spaandermast uit de bank en plakte zich naast Geert.—Hij lachte om den blufferigen ouen schooier.—Gut maid!.. ma-ïn soon doar! doar.. in de hoek.. is tog soo’n poal.. poal.. hee? hardstikke sterk! ellendig.. tuikig! da.. aa’s tie … de de.. de.. de serreggant.. ’n lel gaift!.… lait.. heul.… Wiere.. re.. loànd veur … veur de waireld hee? die.. hep d’r puur.… klaufe! vàn.… vàn ’n olieërsfant hee?..Dóór zeurde z’n stem voor ’t mooie verschrikte kopje van Geert, al maar over z’n ijzerbrekenden zoon, die zèlf lodderig en geradbraakt in ’n hoek zat te knikkebollen, soms starend als ’n bewustelooze met gebroken oogen, op den rug van ’n vuilbruine piano.—Dirk zoende Geert, lebberde ’r de wangen vol. Willem had zich door ’n rij stoelen heengewerkt met ’n dierlijk instinkt, in de richting van Geert.Nou zat ie ingekneld tusschen ’n paar meidendijën half op ’r schoot, kneep ’r in de beenen en zinlijkte, met opgeblazen rooien kop, in ronkend-stillen wellust. Onderofficier zoende z’n steendooie fletse meid niet meer, maar keek met begeer-heete glinsteroogen guitig naar Geert en Trijn, lekte z’n baard en aaide zich-zelf zacht over de gezwollen paarse wangen.Trijn leunde tegen Piet òp, die zich ook tusschen ’t meidenvolkje[346]gedrongen had, en Cor, de stille Cor, lag half in zwijm in de armen van ’n rossig besnorden vent, zonder dat ze recht wist, hoe ze aan ’m kwam en wie hij was.Henk en Hazewind joolden en Rink zat met de blonde furie Marie op z’n schoot. In hun handen beefden jeneverglaasjes, die bij elken woestbrullenden krijsch van Rink, weer gevuld in de vingers teruggekneld werden. Met ’r beenen, zat de blonde furie tegen ’n bankrand geduwd, ’r onderlijf naakt gewoeld.Koortsig wellustig opgehitst in den ziedenden stemmenkook en rookstank om ’r heen, schuurde ze zich tegen Rink’s borst, haar kop op zijn mond vastgezogen, haar gouden haardos losgekarteld in z’n gulzige knelarmen. Half tusschen z’n beenen uitgezakt, in kanaljeuzen zit, drukte ie Marie achterover, zoende ’r woest in den blanken wellustkuil van dampenden hals, omfonkeld van kraaltjes en praaltjes. Haar beenen slapten al hooger den bankrand òp in zinlijken tuimel van d’r bovenlijf. Uit haar rokken zwoelde ’n heete walm van kermislucht, ’n anjelierige gemeen-zoete patjoulie, en ’n trillende hysterische zwijmgeursel steeg uit ’r halfnaakten boezem.Haar halskraag had Rink losgescheurd en bevend vampyrig z’n gulzigende smakkende lippen in boersche passie er op vastgezogen.Ze snikte naar ademhaal en ’r heete borst hijgde of ze sterven ging.Hun passie doorvlamde ’t goudroode walmende zanghol in ’n zwijmelende erotiek, ’n beestige bronstigheid, en woest de paren omhelsden elkaar, bij ’t gierende toejuichen van Rink’s en Marie’s dierlijke vrijage.—Door den geel-rooden rookmist verklonken de zoenen als zuigend geslobber.—Achter ’n deurtje uit, kwam plots ’n gala-meneer op ’n paar waggelende plankjes staan, vóór de piano. ’n Kerel roffelde ’n preludiëerenden deun met pieperig kermende tusschenklankjes.—Chanteur viel in, zang-sprak ’n dubbelzinnige mop met krijschend refrein:[347]Schuiere mot je maar.… Schuiere mot je maarVan je heeloà.. heeloà hophophop sasa!Monden wijd open als muilen, bewegend-vreemde holten waarin ’t geelroode licht groef en roode tongen woelden, krijschten ze den zang mèe, in rauw-beestigen bral. Met de glaasjes in de hand, fonkel-kelkjes als roode en gele prisma’s, waarin prachtlichten brandende amber en gouden champagnegloed, zwierden en kankaneerden ze in ’t rond, harkerig en botsend in ’t enge holletje; trampelden kerels en stampten meiden, dat één dreun daverde en raasde door ’t smookhol; walmende brouwketel in tooverigen dampgloei en grillige tinten, diep-sferig omgoocheld in demonische pracht. De gala-chanteur zang-sprak méé, schor; liet refrein over zich heengolven als ’n kolk vlammende lusten, waarin z’n ironie grijnzend voetplaste; zette dan langzaam, hoog-komiekerig gebarend weer in, ’n nieuw kouplet.—Er door hèèn rauwden al meer stemmen, klodderige geluiden; geluiden van jankende zebras en huil van wilde ezels; stemmen van moe-gemartelde venterskelen; rochelende, halfbezwijmde en dol-vroolijke; hinnikende en nijdige, huilend en zingend om zuipsel.—Uit eng-morsig buffetje schoten telkens menschen toe, om sneller te helpen. Weer stormde in raas en vaart, verfomfaaide hoed-verdeukte kerels- en meidenstoet in, trampelig neersmakkend op bankpunten, of in valzwaai schietend op schoot van vreemde kerels en wijven.Hazewind had bij ’t losrukken van stoelen uit ’n hok, ’n chokolade-automaatneger zien liggen, leeg en ongebruikt. Een krulharig grinneker was ’t; alleen romp en kop, in roodbelakt wambuis, waarboven wandrochtelijke tronie grijnsde.In één ruk had ie den automaat bij z’n rooden romp opgevischt, stormde hij er mee in den meidenstoet van Grintjes en vreempjes. Als ’n wijf had ie den halven neger zinnelijk-potserig in den arm gekneld. Z’n eigen neus had ie met ’n bonk biljartkrijt piassig verwit, en woest danste ie ’n negerklownigen[348]wals, klapperend met z’n zolen op den houten vloer, stampend en patsend, dat ’t grauw-zandig wolkte om ’m heen. De meiden kuchend in den stofdamp, gierden en half-verstikten van pret om den grappigen Hazewind, met z’n witbepoeierden neus, z’n schokkende vrijage op ’t negergedrocht.—Skuiere mot je moar! skuiere mot je moar!gier-zangde rondom. Eindelijk onderbrak ie z’n zwierigen wals.Dwaas en menschelijk liet ie den zwarten grinneker buigen, wierp ie, àchter z’n gedrochtelijken kroeskop, gemeenheidjes naar de meiden, met ’n vermaakte hikstem, tenorig alsof ’t uit den rooden romp kwam.—Soms trok ie ’m kittelend aan de kruk bij de chocolade-gleuf, deed dan in dolle grimassen en dronken opwinding of de roodbebuisde nikker, in grijns-woesten proets ’t uitschaterde om z’n jeukende kriebelarijtjes. Rochelend, stikkend geschater en gehoest barstten uit om de piaskuren van Klaas Koome, die in boerigen humor, sentimenteelig-nagemaakt, teederlijk den dóór-grinnekenden kroeskop tegen z’n boezem bleef koesteren en streelen.——Die kerel, hep d’r gain broek an, gilde plots Marie Pijler uit, schaterend haar beenen in kramplach de lucht insmakkend, dat ze bijna achterover viel van Rink’s schoot.—Nou, op dà terain.. doen jai d’r ’n broek àn aa’s je gain baine hep! lolde Hazewind, fijn walsend en streelend z’n nikker,.… ikke konste.… teer.. van da tie sain bainbeweging inskote hep.. in de Transvoal.… enne.… op.. op sain aigeste romp sain smairt hep!Met ’n smak plots in woesten schater zwaaide ie den nikker-romp tegen den vloer, die beefde van trampelgerucht.Stom en klaagloos bonsde de nikker vooròver, met z’n zwarten gedrochtensnuit in ’n pot bier van den sergeant, die z’n glas vóór zich op den grond had gezet. Onderofficier proestte van lol dat de snuit met z’n neus er in was gesmakt.—Nee nikker.… eerst mot vader drinke, dan ’t juffertje[349]hee? schaterde ie, den neger bij z’n rooden romp opsleurend, en z’n minachtend-helschen snuit beschuimend met bier.Ze stikten, de meiden, van al opwindender lol. De kerels kramp-schokten er van, tapten liederlijke moppen; trokken aan z’n buik; wrongen hun handen in de chocoladegleuf, hoonden den nikker, spogen hem in z’n wandrochtelijke grinniktronie, kwakten ’m bierslokken tegen de witte tanden; mepten in op de vuurroode menielippen, op de stuiters-oogen, op den bronzen buik en rug, dat ie rammelde, kreunde en rochelde, en ijzeren pijnsnikken van jammer verklonken. ’t Was of bij elken bof van kerels en meid-furies z’n grinnekende kroeskop in sarlach schoot; dat, al hàd ie pijn, z’n lach nooit kòn worden weggeranseld. Heen en weer gesleurd kwam dàn z’n grinniktronie boven, dàn z’n roode rug.—Lag ie op z’n buik dan was ’t soms of ie stil, met z’n zwarten muil tegen den modderigen vloer, smart versnikte, z’n eeuwige grijns en grinnik dáár verkrampte tot woesten ingehouden huil. Maar telkens verder in den kring getrapt van razend beukende meiden, làchte de kop weer in grinnikenden sar.Ze voelden den nikker als ’n lèvend wezen, ’n beenloozen stakker dien ze haatten om z’n verachtelijk grijnzen, z’n vuurroode droge lippen, z’n zwarte kroes en bewegingloos star-lachende stuiter-oogen.De streelende vrijage van Hazewind sloeg over bij de meiden in ranseling en drift. Marie Pijler was van Rink’s schoot gesprongen, holde over banken, ruggen en koppen heen, tilde ’r rokkenboel òp en kwakte zich met gespreide beenen over de grinniktronie.—Ze vloekte, ranselde, beet ’m, schuurde ’r lijf in waanzinhaat over z’n roode romp, met verachting hem mokerend op z’n neus, z’n borst, z’n oogen. Drifthaat vlamde in ’r dronken kijkers. Ze schold ’m al erger uit, dat ie geen kerel was, en met ’n laatsten hakkentrap, in uitbraak van helsche vloeken, vol venijnigende verachting, smakte ze’m onder d’r wèg. Toen ze zag dat ie van verre, met misvormden kop, tòch bleef grinneken, barstte ze in grien uit, en viel razend van drift terug op den schoot van Rink.[350]In rondgierenden waanzin, haat en verminkzucht, wilde nu iedere meid den nikker beuken.Met strakke wreedheid stortten ze zich op de tronie. Trijn Grint wou Marie Pijler nadoen, stootte zich met de vuist de rokken tusschen de beenen en sprong op ’m af. Maar Piet hield d’r tegen en de sergeant, in woedewoel opgehitst, begrabbelde meid voor meid.Plots holde de kroeghouder midden in den furiënden meidenstoet, greep in woesten sleur den nikker bij den romp, en smakte ’m in hooge worp, achter ’t buffet, waar de gemartelde kroeskop, met geknauwde tronie, half gewurgd, diepe wondscheuren in grinnik-wangen en gehavend roode plunje, op ’n vatenstapel neerkreunde. Z’n gebeukte tronie lag weer bòven, en sarrend gedrochtelijk grijnslachte de kop, door de wangscheuren en oogwonden heen, z’n laatsten triomf uit.’n Zangeres was achter gala-chanteur naar voren gekropen. Leelijke zwarte meid, in kanaljeus decolleté, kortrokkig, vuurrood satijn, snibde en koketteerde ze sneuïg met ’r dikke pruillippen; pupilden aanhalig lonkend ’r donkere oogen. Haar roetig aangeverfde brauwen, boogden harig-vergroeid in één, en ’r magere naakte armen pagaaiden voor verblufte dronken boerenkoppen.Ze krijschte zorgelijk, vermoeid, en ’r verflenst gezicht, lachte, lachte mee met ’r vuile liedjes, lachte zuur, vuns.—Goor sloeg de rookstank warmte en zweetlucht op ’r bloote borst en kokettig wou ze cirkelen d’r vuurrood satijn rokje om haar slappe kuiten, in gracieuse plooiïng. D’r zwarte lokkenkroes om ’r smalle platte beenderige schouders, vlamde donker tegen ’t satijnvuur, en vergapen deden de kerels zich aan de zangeres met ’r oudewijvenkop.Ze werkte met opera-trillers en heesche koloratuur, en ’r lijk-groen vermoeid gezicht lachte en lonkte door, knipoogde al gemeener en sluwzinlijker tegen de nederige drinkebroers.Zoetelijk streelde ze ’r eigen besatijnd lijf, met naïevelijk gebaar van onnoozel maagdelijn en bruids-angstige preutschheid.Maar heet-getemperd sneed in ’r groen-gele bedampte tronie[351]’n schriklijke lach, ’n voluptueuze hoon, lonkend en lokkend, ophitsend de kerels in den schroei van hun brandende zinnen.In ’t roodgelig en goud-dampig doorsmookte hol, benauwden al meer menschen. ’n Lucht van slachterij, waar zoete bloed-stank en warme vleeschreuk doorheen zuigen, verwolkte, en de zweetige zoetheid der uitwasemende paren klefferde broeiig langs de stinkende wanden.—Geert wou wèg. De lonkende leelijke zangeres hinderde haar.Gruwelijk gemeen vond ze telkens dat optillen van ’r satijnen rokje, dat vrijen met ’r eigen lijf. ’t Maakte ’r valsch, jaloersch.Met lawaai stonden de Grintjes op en Marie tumultte mee. In hos en hiha’s kannibaalden ze dronkener en verhitter met zwartigrood verbrande tronies, doorzwollen en onkenbaar gerammeid van driften, de Baanwijk op.Bij akrobatentroep bleven ze even uithijgend staan. Heet geloer was daar op nekknauwende toeren van straatkunstenmaaksters, meiden in triko’s, rugstrengloos achteroverbuigend in zwel van dijen en buik.Maar de Grintjes wouen verder. Dan hier, dan daar moesten ze heen, in hurriënde hitte, dwars door slingerrijen, meesleurend vechtenden en vloekenden.Willem en Dirk waren sàmen bij ’n waarzegster, die ze gelokt had, met vleistem van ’r mooie dochter. Sàmen waren ze ingestrompeld, omdat de een den ander niet alléén vertrouwde bij Geert. Tooneelig-geheimzinnig pronkte tentje van somnambule. Weeke mysterie-stem van ’n wondermooi meisje lokte.Maar Trijn had den dood voor de waarzegsterswijven zèlf. Ze durfde niet, en de andere meiden ook niet.—Puur nie! daa’s tug soo ellendig an ’t uitkomme hee? wa soo’n meroakel je sait! die hep d’r puur je laife in d’r hand!—Poeh! tog aldegoar.. poppe.… poppe.… kast, blufte Piet.… nou dan koop ìkke je fratte veur drie sint.… bi je hullie t’met kwait!Marie gaf Trijn gelijk. Geert begon te weifelen, Cor en Annie twijfelden mee, en de Spaandermastjes gierden van zenuwachtigheid.[352]—Ze drentelden en draaiden, tot Dirk en Willem er uit wankelden.——Doàr mot jai hain Gairt, schreeuwde Dirk van achter ’t gordijntje.… ikke kraig ’n swartje!—Da lieg je gaip! ikke!—Roggemegochel, se hep ’t main sait! ikke trouw d’r ’n swartje..—Daa’s puur ’n klodder leuge.. ikke, ikke!.. gilde Willem.Toen barstte Dirk woest uit in ’n scheldwoorden-mokering, en meteen drong ie ’r op aan, dat Willem nou maar eens overmoest doen, dan zou hij met Geert in „De Druif” wachten. Willem schrok er van. Liever z’n pink er af, dan Dirk alleen met Geert.Hij stamelde wat, maar Dirk woù ruzie. ’t Brandde en gistte al lang in ’m. Hij wou vechten, bloedneuzen slaan, met ’t mes aan riemen snijên.…Piet snuffelde naar bloed.… Rink óók. ’t Moest ’r maar van kommen.—Versmoorde haat giftte weer áán, tegen Hazewind, tegen Willem, Henk en Jan Hassel. Dirk bleef dronken stotterend razen en vloeken, spoog ’n pruim tegen Willems broekspijpen aan, in minachtend krakeel.Maar Geert, dronken-week, angstigde weer bij; zei huilerig dat ze met den eersten den besten kerel ’r vandoor zou stappen als de gasten bakkeleien gingen. Dat hielp. Dirk schrok, ontnuchterde. Willem greep ’t zwartje weer bij den linker, en Dirk bij ’r rechterarm, en voort ging ’t in brallenden hos.Hazewind kneep z’n meid telkens zoo hevig in de dijen dat ze gilde, trapte en schold van pijn.—Jou kreng, jou f’nainbaist, huilde ze half.—Z’n buldoggenkop grinnikte van genot in even fijntjes oogengesluit. Heimelijk zinneziek, loerde hij op ’n nieuw plekje op ’r lijf dat ie nog niet venijnigjes tusschen z’n tang-vingers geknepen had.Plots met hun allen hosten ze ’n donkeren zijweg òp, bij Spoorbaan naar den polderweg.—[353]Naar ’t uitgestorven polderduister, weilandennacht in donkeren rustadem, verwaaiden vage zangkreten en verzwakte hurrie van afgedwaalde kermisgangers.—Dronken kerels, lamgebeukt en uitgebraakt, lagen bij bruggetjes, dammen en aan slootkanten, dwars in ’t duister te ronken of te grommen, te spartelen of eenzaam in de eindloosheid te razen.—Enkelen hingen half ingezakt over schering en prikkeldraad, kallend tegen den nacht, godlasterend en vloekend, de beenen gewond, en de handen gescheurd in ’t piekende ijzer, duistere geradbraakte en lamgebeukte verschoppelingen, in delirium-angst of stomme onmacht.—Van den stil-starenden donk’ren polder àf leek de laat-nachtelijke kermis ’n krochtendrom: een in vlammen neergestort brok hel op aarde, hellekrochten en mijngangen, fantastisch-woest doorzwaaid van goud-gele en rood-oranje walmende flambouwen. Heel ’t karnaval lag daar als vuurbrakende holen, waar zwart-roode, paars-rossige en groen-gele schimmen op trillende, achteruitdansende en weer naar vòren kruipende achtergronden van vlammen en vuur kaprioolden, in ren en kannibaligen woest en hos.Van den weipolder àf, gebouwden heel vèr, de hel-beblakerde tenten, en bevlamde spullen, de zwarte ruggen verneveld in rood-paarsen nacht. In woestkleurige pracht lag de krochtenstad daar neergebrokkeld, verzonken half in vuurzee, omlikt, omkraterd van licht en gloed; dobberde en deinde daar van vèr de infernale woel van voorthollende waanzin-blinde amokmakers in al wisselender hel van schijnsels.Orgeldreun en roffel waaide vertemperd den weinacht in, verklankte vaag in roezemoezigen warrel van valsch geschetter.—De hooge toortsen van Jutskoppen en ommegangers, de lampenflikker goudhel, van molens en spullen, vervlamden demonische orgie de polderstilte rond.Als één adem steeg òp zwijmel en brandende passie van duizenden, boven de lichtene krochtenstad; als één adem vervloeide de zwavelig groen en goudrood doorgloeide nevel. In[354]één hos ging om, de helsche menschenren trampelend ten dans, dans van kleurige schimmen, donk’re en bevlamde rompen.Adem van àl de lampetten, al de flambouwen, adem van àl ’t licht; ’t gouden, ’t rood-woeste, ’t ros-gloeiende, ’t wond’re gele, ’t fakkel-bronzige, ’t elektrisch paarse, ’t vuur-oranjige en doorsmookte van vlammenovens,—steeg daar uit, als ’n helsche demonische hijg, bòven de kermishaven. En door ’t licht-woeste fantastische geweld, scheurde de hinnekende jool van waanzinnige zangers, verbeefde de hossende trampeling, groeide de massadreun der stoeten tot muiterij en opstanding van gedrochten, vluchtend uit ’t hellevuur, omkronkeld van weerlichten, jankend van pijn en gemartel.—Rood-bang verflakkerde de zwartige walm door de dampende diepte, de brandende luchten en de kleurwond’re lichtsferen.—Zoo, als één adem van dierlijksten gloei, als één wolk boven ’t kermisland drijvend, koortste de ziedende passie van de zingende meiden en kerels òp, schroei van hun zinnen, brand van hun lijven.En ontembaar spoten ze hoog uit, den nacht in, hun satansgetier, hun moordende driften, in den helschen fonkel van ’n heelemaal-zich-geven; doorsnikt van rauwe uitzinnigheid. En samenbrandend mèt de lichtkoorts en ’t vuur boven de Haven, sloeg hun zwoel-hevig begeeren door den ontzettenden nacht. In omneveling zonk uit, de sfeer van avondgoudlicht, verkraterd rond de krochten, zengend den demonischen hemelbrand van nachtkarneval.Doodstil lag de polderwei in den spokenden nacht, èven maar buiten de kermishaven.Laat in den nacht hokte de roode walm-adem van duizenden lampetten op zuurkarren, paling en oliekoektentjes.De regen had de keien beglimmerd en in pracht-vloeiige schijnsels sloegen de fakkels en pitten hun gloed tegen de straat óp. Onder de hossende beenen nu vloeiden goudgeel vuur en paarse zeeën, fel en golven uitspoelend, wijd om.—Als droop van façaden, lijstwerk en spiegels, van daken[355]en spullen, ruiten en palen, een kleurengloed àf, zoo vlamde en helvloeide ’t licht plots op de natte keien.—Aquarellige gloed glimmerde rond in vurige plassen paars en goud. Plots boorde felle doof van rossige stalletjes donk’re gaten in ’t kermisland. Heele straatbrokken duisterden, en keienvuur verdween.Van alle kanten zwaaiden stemmenstoeten weg in ’t donker, de laantjes om tuinderijen in, en polderweg òp.Onder de stalletjeslui ging snelle pak; gekraak van beoliede doeken om duistere karbrokken.—Soms, met ’n glans van voorbijhossende toortsendragers nog òverschroeid, rossigden zwoegkoppen tusschen geraamtewrakjes en zeilen òp in den nacht.Klagelijker en kermender steunden de orgelstrotten, verzwakkend in gerucht. Heele stellen reden weg ’t grasveld òp, waar de kermiskarren eindeloos triestten in polderstilte.Half drie en nog zat Dientje Hassel te bibberen achter haar oliedoek met gloeislaap in d’oogen.Ant was ’r komen halen, al kon ze van ellende en zwakte nauwelijks op ’r beenen staan. Ze snauwde dat Dien maar ’n gulden meer had gehaald dan Zaterdagavond. Dat had ze heelemaal niet verwacht, gromde ze.—Rillig verbibberde Dientje wat tegen, met slaapduizel in de oogen, de ooren vol schetter en dreun nog, ’t kopje gerammeid van voorbijduivelende herrie.—Zelf had ze maar één oliekoek gehapt, omdat ze niet meer durfde nemen voor Ant. En wee, verrild, stapte ze achter de stomme moeder de Baanwijk òver, naar ’t Duin.—Plots zwegen al de orgels, doofden de voetstanglichten van kramen en spellen. Overal duisterde dieper de nacht.Dronken gerucht van verren enkeling viel nog ontzet tusschen de nachtstilte. Dreunklank was verzwolgen en kermisgloei weggedonkerd tot valen opstand van tent-duisteringen, en grillige òpstaande nachtdingen.—Van de stille Wierelandsche straatjes rauwden soms nog òp, krijsch van vechtenden in ’t donker, moordachtige angstgillen[356]van vrouwen uit laantjes om Duinwijk. En heel van vèr, onder de geschondene meiden in de woest-offerende vrijage, vergalmde:—Aauw.. wat ’n ska-ande!Ontzet, veràf, verreutelde de dronken strottenkrijsch van kerels, als ’n groot geschrei door den rood-geschroeiden nacht.[357]

Uit de kroegen en danszalen op Baanwijk en Haven stormde in en uit, heete woelzee van hurrie, getier van uitzinnige meiden en kerels.—’t Was zacht gaan regenen en vóór de wilde-vrouwtent en de panorama’s er naast, droefde treuzelige leegte. Kerel op estrade, melodramatiekte wel met z’n stem, naast ’m overschreeuwd door den eigenaar van ’t „gruufelekst seemonster”, maar ’t bleef ’r vaal voor de tenttrap; de stoeten hosten voorbij zonder te luisteren; de regen spetterde door het droeve ros-gele lichtgeflakker van wat magere flambouwtjes.Als broeibakken, omgloeid van kermiskoorts, rookten de kroegen[339]en kanaljeuzige dansholletjes vol, mistig-geel doorvlamd van hel petroleumlicht. Moffen en blazers tierden. Piano’s roffelden er; pauktsjings en krijsch raasden verdoovend rond in de walmende krotten. En geschreeuw uit honderden kelen braakte de straat op, dreef àf weer in de kronkelgangetjes.Heete bakstanken en walgelijke vetlucht van gesmolten reuzel doorzuurde de lucht en knetterende vuren van verflakkerende bakovens vlamden achter enge steegdieptetjes, tegen polderlucht, in ’t zacht-regenende duister, als kraterende grotten van bacchanten, waarin donker en begloeid, razende wezens rond-kaprioolden.—Kleurige worp van lichtgloei bleef kaatsen om menschen en spullen, en wisselglansen verallegorieden in trillende diepte de bange realiteit van hossers en zuipers, in tooverig koloriet van fantastische prachtgeheimenis.Goud-gloeiing, rembrandtiek-diep in tooverwild begloord amber en bronsgeel, trilde op roestige muurbrokken als lichtende helsche zwammen. Levende fosfor kroop op hekken, kleine klinkdeurtjes van huiverend-stille krotjes, verzakt in halve duistering van nacht-zwart.—Pompen en slingers donkerden reuzig tusschen boomen, en in al zwarter damprood bacchanaalden de schreeuwstoeten met gewonde lampions en knetterende pekfakkels gillend door de wijkjes, in trampelenden warrel van beenen en rompen.Willem en Dirk hadden de meiden meegesleurd naar ’n krottig danshuis waar ze ’n uur in vagevuur-hitte verschroeiden. In storm waren ze ’r uitgevlucht, natgezoend, verslobberd, begrabbeld; de rokken afgetrapt door de beestkerels daar. Rink had ’n Lempenaar halfdood geranseld omdat ie z’n blonde Marie aan de rokken had gegrepen in woeste passie, zonder ’r los te laten.Met bebloeden kop had Rink ’m achter ’t buffetje gesmakt. De vent lag ’r te krimpen van pijn, met uitgescheurd oor en bloedneus. Met één bakelaai had Rink ’m z’n mes, waarmee ie steken wou, uit de moordklauwen geslagen, en nou lag ie daar, rampzalig vertrapt en bespogen door de joelbende.—[340]Rink vooròp, de blonde Marie met ’r roodgezwollen tronie, aan z’n lijf vastgezogen, mee. Op straat gierde de kasteleinsmeid Pijler, dat ze ’t café-chantant inmoesten. Dat werd in schallenden schater beklonken.Zangkrijschend kom-kerlinekens, zeilde door regenende duisternis, ’t stoetje van twintig ’n zijweggetje àf, dat stil donkerde buiten kermiswoel.Plots, over Baanwijkbaan ging angstige vluchtjacht van duistere menschenstoeten, naar één plek.Brandklokken alarmden in angstigen bimbam, klankgalmen van steigerenden nood sliertend, dwars door den demonischen jubelnacht.Achter fakkelflikkering, hoog tegen paardenspul, sloegen rookige vlammen òp uit ’t duister.—Brand! brand! schreeuwden ontzet de stemmen, rauw en moe, schor en angstig. Woeling van donkere massa’s, van ’t duister telkens in lichtgloei, roezigde in stille aarzelende oproerstappen en geschuifel naar ’t eind van Baanwijk; zwol áán in trappelenden hakkendreun en lijvenwoel tot angstig revolutiegerucht; rumoer, dàn donker als onweergrom of aardbeefschok, dan hèl en lichtend in toortsbrand van kermisjoel.D’avondklokken beierden door, in rood-angstigen galm, en de brandende damp boven de kermis, gloeide áán, oranje-rooder, banger, in rook en vlammen.Rink, Marie en ’t heele stoetje waren in opwinding gekeerd, en ieder z’n meid vastgekneld onder den arm, sloegen ze op hol in den schrik, juichend van duivelige emotie, dat ’r eindelijk iets benauwends gebeuren ging.—Boven ’t paardenspul, stonden twee groote gebogen grillige haken in gloedschijn als roode valken.Klaas Koome holde voort, z’n buldoggenkop gezwollen van pret en z’n bijt-bek nijdig naar voren gewrongen. Annie en Cor sleurde ie mee aan z’n armen.—Hij gierde:—Kaik! doar loopt ’n klodder maide, hullie aige d’r stain-dood.… ikke konsteteer van da je op dâ terain mit die brand-beweging[341]d’r nie deurhakt! wai binne te loat! merkeer de paa’s. Hee Dirk! Hee Rink je mag d’r toekaike!’t Stoetje stond gestremd te blazen en te zuchten in de smoor-drukkende zomeravondbenauwing. Duizenden kijkers dromden vóór hen in hellen vuurschijn, makaber roodoranjigen gloed, vulkanisch neerduivelend op al soorten koppen.Stemmen-alliteratie woelde rond na den eersten schrik, en helscher orkaande de jankjubel van orgels, roffels, toeters en pauken, luguber door den stillen schuifel der be-vuurschijnde massa.——’n Rot pakhuis mi-sonder ’n koantje woarde.. schreeuwde Limmer, nou die doen stiekem s’n skietgebedje, kaik! vlak-an de afslag!—Daa’t is d’r mit ’n half uur dààn, hoonde ’n meid belust op emotie.—’n Rooie hoan van lik-main-fessie! een mi-sonder kam! spotte ’n vent, met gril-gloed op z’n gelige apentronie, en woest-vurig geflakker van z’n wilde bevlamde oogen.Burgervader omschermd van agentenkring, glimmerige helmen in ’t vuur, en hellebardierig geschaard om brandkar met z’n kleine slurfspuitjes, deftigde gewichtig tegen plaatsvervangend kommandant, officiëelde hoogelijk.——De kommedant is d’r nie!.… woar sit die pikbroek? schorde weer ’n vent.—Lait in ’t gangetje.… s’n tantje is d’r joarig! gierde ’n ander!—Kaik de heule brandwair is d’r ’n kait! Se kenne nie op d’r poote stoan.—Gooi de jonker mi s’n test in de vlamme—is die uit s’n laie, kabbeloebelaap! Hee mermot! Bunsum! hee! ’n rot pakhuis!—Hai weut d’r sellefers van!—Sel ’t nooit-nie wair doene!’t Verkrijschte in hoon en nijd rondom, de spottende menschenstemmen.—Nou ikke seg, daa’t sonde is veur de tait, lachte Dirk di[342]Geert had opgebeurd bij d’r dijën, dat ze beter boven den gloeddrom kon uitkijken.Maar Willem Hassel, jaloersch dat Dirk ’r zoo stevig vast had, trok ’r weer neer bij d’r beenen.—Daa’s net, da kreng ken d’r bestig s’n aige redde.. ’t is ’n rot soake van die Hassebas Beemster.. ’t ding is d’r vast gain spuit woater woard!.…—Moàr hoe dat nou ankomt hee? bleef zeuren ’nouëkerel, met ’n scheel-gedrochtelijk oog, waaromheen, in weerkaats van vuurgloed, groene schemer trilde.——Ze hewwe d’r danst mit de fakkels! dá’ loat ’t ansien hee?De Grintjes en Marie verveelden zich met ’t opgedrongen staan. Menschenzee vóór hen, al valer bevuurschijnd deinde langzaam van Baanwijk naar Haven terug, langs de spullen. Telkens verklonk gegier om ’t peuterig gewurm van de waggelende brandweergasten, die elkaar de slangetjes uit de hand stootten, en flauwe waterstraaltjes rondspoten; op de slangen trapten en verkeerd koppelden.—’t Brandkarretje kreunde als ’n verroest modderbaggertje bij elken schuif en stoot naar voren en naar achter.De schrik-emotie sloeg over in hoon van de woeste kermisgasten, en daverend holden heele stoeten weg in trappeling; verhosten weer tusschen de goud-roode en oranjige dampsfeer van avondhallige tentlanen en spullen.Dirk, Marie en Geert hielden hun plan vast voor ’t Café-chantant.—Nou wai goin d’r nog wa bij Dies.—Juistig, bai Dies.. prêchtige tingeltangel.. doar hai je da waif in ’t rood! die sangster.… doarhain gaste! in de „Son” is ’t daàn noà twoalf!—Hee kaik d’r Rink, je bloed d’r àn je snuifert!Rink veegde z’n neus met z’n naakte handen.…—Daa’t is d’r nog.. nog van die smak uit de droaimole, stamelde ie wezenloos.—Als ’n duistere horde stormde de stoet voort. De brand was[343]rookerig en smoezelig aan ’t versmeulen. Niemand keek er meer naar om.—Eerst de kleine tingel-tangel in, kê je ook lol hebbe! enne dan Moandag erais noà de Skouwburg mit de deftighaid.Zoo zeurde Willem tegen Geert. Heete Trijn, en de andere meiden stemden in, slobberden maar mee, doorschroeid van drankpassie. Frank en licht stapten ze voort op de orgeldeunen die ze beheksten, hun bloed vervuurden in d’r lijven.—De kerels moste moar doene wa se wouë.… d’r waa’s tug moar krek één kair kermis in ’t joar.… hinnekte in schater Marie Pijler, tegen Rink aangeplakt. Mooie Geert, met ’r rumoer-lichtende oogen, de vurige Trijn en blonde Cor met ’r poppensnuit, belolden elkaar, en de twee meiden Spaandermast, die zich bij ’t stoetje hadden aangesloten, gierden mee.Alleen hinderde ’t de Grintjes dat ze Guurt in den hos naar den brand waren kwijtgeraakt. Stekelig vermopperden ze wat tegen Piet en Dirk.—Piet die straal was, waggelde en boerde, vatte niet goed wie Geert eigenlijk bedoelde.——Jesus, je meroakelse sus maàn! dat trosse krèng! mit d’r vraier van de sèkreterie! kaik m’erais in main fieselemie!—Die is d’r van deur, giftte mee Trijn.—Die muurpeek,jaloerschte Geert weer, en Dirk werd nijdig toen ie zag dat ze uit wraakgierigheid den arm van Willem vaster greep, zich uit zìjn knel kregelig loswoelde.—Guurt? Guurt? Wie wou je maine.… gof’r dikkie.… Oapram Prik … Prikkie! die hept d’r aige te snurreke lait! in de sekreterie!—Doar hep se ’t koeltjes hee!.… aa’s hier.… in de raige hee?—En Jan Grint dan.. da is d’r ’n vraier van spikeloas! Skuiere mò-je-moar.. skuiere mô-je-moar! zong schor Rink met Piet mee die in kallende idioterigheid kankaneerde in waggel voor hen uit, dat de meiden weer in lach schoten.—Kok-kok-kok! kok-kok-kok.. moeder se lait ’n ai! weut je ’t noù.… hoeke ’t weuse mot! Gùùrt! Gùùrt. snaiboon![344]krijschte Geert in Piet’s oor. Piet waggelde op zij, jeukte z’n oor uit waar de meid in geschreeuwd had.——Soo! soo! snurkert, snaiboon! lummelde Willem mee, die in dronken ronk als wezenloos wegzonk, en alleen opleefde in vlaag van heftige jaloezie op Dirk.De meiden gierden en toeterden met hun allen Piet den naam van z’n zus, scheepsroeperig oorholte in, dat ie z’n dronken kop machteloos hangen liet op z’n borst, en als ’n pasloopende drenkeling slap heenwaggelde tusschen de vrijsters in.Toch, onder dien jool, zat haat tegen Guurt, gekrenkt gevoel om ’r sluw wegsluipen van hun stoet.—Regen bleef zacht spatteren, en heete nachthemel, besmoezelde ze nattig de tronies en handen. Bij hoek-omslaan van Beekerweg kregen ze, in lampschijn, gloeiend café-chantant van Dies in de gaten, waar hun rauw gezang uit tegemoet waaide.In woeste passie, hossend en tamboereerend met de knuisten op elkaars lijf, sliertten ze de laag-doorsmookte kroeg in, stank-walmend van jenever en ziedend van stemmenraas, lichtkokend in geel-rookig damp, vochtig van gloeiingen als ’n reuzige brouwketel.Plebspubliek krijschte ze welkom toe. Over zwarte banken, vol vuil, smeer en dranknattigheid, sprongen ze naar plaatsen, waggelden, wat niet meer op de banken kon, op stoel en kruk, uit ’n hok, achter ’t buffetje, aangesleept.De meiden smakten zich neer, naast elkaar op de banken. Geert plakte òp tegen ’n stomdronken onderofficier die ’n fletse wit-harige meid zat te zuig-zoenen, zonder dat ’n spier van ’r gezicht vertrok.—Na iedere slobberige zoenbui, veegde ze strak, vlakhandig ’r wang schoon, koelde ’r steenharde blik voor zich uit. Vóór Geert drong ’nouëkerel òp die schorrig stoethaspelde, en al maar wees op ’n man in den hoek, waar de onderofficier zich voor moest wachten. Tartend teemde z’n dronken mond:—Sien ie! Sien ie! daa’t is.… is.… nou main soon!.. die.… die knakt.… jou.… en en.… en.… en.… en.. de heule wai … aireld aa’s worst! hee?… aa’s die d’r goàr …[345]wil!.… en.… en.… en.… de heule mikmak hee?.…—Hou jou.. snaterouësloddervos! blùf!.. blùf, driftte de sergeant, z’n paarsroode gezwollen kop woestnijdig naar der ouden teemer toedraaiend, klaar om z’n bierglas ’m op de hersens tot scherven te stampen.Maar deouëdronkenlap bleef doorzeuren.—Half ingebogen waggelde ie bij Geert, z’n stinkenden mond vlak voor de meidentronies, z’n handen en armen in kind-sukkelend onvast gebaar, verzwaaiend door den rookmist. Vlak vóór Geert bleef ie strompelen, z’n smerige klauwen onder ’r scherpsnibbig neusje, dat trilde van angst. Bang zochten ’r oogen Dirk, Dirk nog meer dan Willem. Dirk sleurde ’n meid van Spaandermast uit de bank en plakte zich naast Geert.—Hij lachte om den blufferigen ouen schooier.—Gut maid!.. ma-ïn soon doar! doar.. in de hoek.. is tog soo’n poal.. poal.. hee? hardstikke sterk! ellendig.. tuikig! da.. aa’s tie … de de.. de.. de serreggant.. ’n lel gaift!.… lait.. heul.… Wiere.. re.. loànd veur … veur de waireld hee? die.. hep d’r puur.… klaufe! vàn.… vàn ’n olieërsfant hee?..Dóór zeurde z’n stem voor ’t mooie verschrikte kopje van Geert, al maar over z’n ijzerbrekenden zoon, die zèlf lodderig en geradbraakt in ’n hoek zat te knikkebollen, soms starend als ’n bewustelooze met gebroken oogen, op den rug van ’n vuilbruine piano.—Dirk zoende Geert, lebberde ’r de wangen vol. Willem had zich door ’n rij stoelen heengewerkt met ’n dierlijk instinkt, in de richting van Geert.Nou zat ie ingekneld tusschen ’n paar meidendijën half op ’r schoot, kneep ’r in de beenen en zinlijkte, met opgeblazen rooien kop, in ronkend-stillen wellust. Onderofficier zoende z’n steendooie fletse meid niet meer, maar keek met begeer-heete glinsteroogen guitig naar Geert en Trijn, lekte z’n baard en aaide zich-zelf zacht over de gezwollen paarse wangen.Trijn leunde tegen Piet òp, die zich ook tusschen ’t meidenvolkje[346]gedrongen had, en Cor, de stille Cor, lag half in zwijm in de armen van ’n rossig besnorden vent, zonder dat ze recht wist, hoe ze aan ’m kwam en wie hij was.Henk en Hazewind joolden en Rink zat met de blonde furie Marie op z’n schoot. In hun handen beefden jeneverglaasjes, die bij elken woestbrullenden krijsch van Rink, weer gevuld in de vingers teruggekneld werden. Met ’r beenen, zat de blonde furie tegen ’n bankrand geduwd, ’r onderlijf naakt gewoeld.Koortsig wellustig opgehitst in den ziedenden stemmenkook en rookstank om ’r heen, schuurde ze zich tegen Rink’s borst, haar kop op zijn mond vastgezogen, haar gouden haardos losgekarteld in z’n gulzige knelarmen. Half tusschen z’n beenen uitgezakt, in kanaljeuzen zit, drukte ie Marie achterover, zoende ’r woest in den blanken wellustkuil van dampenden hals, omfonkeld van kraaltjes en praaltjes. Haar beenen slapten al hooger den bankrand òp in zinlijken tuimel van d’r bovenlijf. Uit haar rokken zwoelde ’n heete walm van kermislucht, ’n anjelierige gemeen-zoete patjoulie, en ’n trillende hysterische zwijmgeursel steeg uit ’r halfnaakten boezem.Haar halskraag had Rink losgescheurd en bevend vampyrig z’n gulzigende smakkende lippen in boersche passie er op vastgezogen.Ze snikte naar ademhaal en ’r heete borst hijgde of ze sterven ging.Hun passie doorvlamde ’t goudroode walmende zanghol in ’n zwijmelende erotiek, ’n beestige bronstigheid, en woest de paren omhelsden elkaar, bij ’t gierende toejuichen van Rink’s en Marie’s dierlijke vrijage.—Door den geel-rooden rookmist verklonken de zoenen als zuigend geslobber.—Achter ’n deurtje uit, kwam plots ’n gala-meneer op ’n paar waggelende plankjes staan, vóór de piano. ’n Kerel roffelde ’n preludiëerenden deun met pieperig kermende tusschenklankjes.—Chanteur viel in, zang-sprak ’n dubbelzinnige mop met krijschend refrein:[347]Schuiere mot je maar.… Schuiere mot je maarVan je heeloà.. heeloà hophophop sasa!Monden wijd open als muilen, bewegend-vreemde holten waarin ’t geelroode licht groef en roode tongen woelden, krijschten ze den zang mèe, in rauw-beestigen bral. Met de glaasjes in de hand, fonkel-kelkjes als roode en gele prisma’s, waarin prachtlichten brandende amber en gouden champagnegloed, zwierden en kankaneerden ze in ’t rond, harkerig en botsend in ’t enge holletje; trampelden kerels en stampten meiden, dat één dreun daverde en raasde door ’t smookhol; walmende brouwketel in tooverigen dampgloei en grillige tinten, diep-sferig omgoocheld in demonische pracht. De gala-chanteur zang-sprak méé, schor; liet refrein over zich heengolven als ’n kolk vlammende lusten, waarin z’n ironie grijnzend voetplaste; zette dan langzaam, hoog-komiekerig gebarend weer in, ’n nieuw kouplet.—Er door hèèn rauwden al meer stemmen, klodderige geluiden; geluiden van jankende zebras en huil van wilde ezels; stemmen van moe-gemartelde venterskelen; rochelende, halfbezwijmde en dol-vroolijke; hinnikende en nijdige, huilend en zingend om zuipsel.—Uit eng-morsig buffetje schoten telkens menschen toe, om sneller te helpen. Weer stormde in raas en vaart, verfomfaaide hoed-verdeukte kerels- en meidenstoet in, trampelig neersmakkend op bankpunten, of in valzwaai schietend op schoot van vreemde kerels en wijven.Hazewind had bij ’t losrukken van stoelen uit ’n hok, ’n chokolade-automaatneger zien liggen, leeg en ongebruikt. Een krulharig grinneker was ’t; alleen romp en kop, in roodbelakt wambuis, waarboven wandrochtelijke tronie grijnsde.In één ruk had ie den automaat bij z’n rooden romp opgevischt, stormde hij er mee in den meidenstoet van Grintjes en vreempjes. Als ’n wijf had ie den halven neger zinnelijk-potserig in den arm gekneld. Z’n eigen neus had ie met ’n bonk biljartkrijt piassig verwit, en woest danste ie ’n negerklownigen[348]wals, klapperend met z’n zolen op den houten vloer, stampend en patsend, dat ’t grauw-zandig wolkte om ’m heen. De meiden kuchend in den stofdamp, gierden en half-verstikten van pret om den grappigen Hazewind, met z’n witbepoeierden neus, z’n schokkende vrijage op ’t negergedrocht.—Skuiere mot je moar! skuiere mot je moar!gier-zangde rondom. Eindelijk onderbrak ie z’n zwierigen wals.Dwaas en menschelijk liet ie den zwarten grinneker buigen, wierp ie, àchter z’n gedrochtelijken kroeskop, gemeenheidjes naar de meiden, met ’n vermaakte hikstem, tenorig alsof ’t uit den rooden romp kwam.—Soms trok ie ’m kittelend aan de kruk bij de chocolade-gleuf, deed dan in dolle grimassen en dronken opwinding of de roodbebuisde nikker, in grijns-woesten proets ’t uitschaterde om z’n jeukende kriebelarijtjes. Rochelend, stikkend geschater en gehoest barstten uit om de piaskuren van Klaas Koome, die in boerigen humor, sentimenteelig-nagemaakt, teederlijk den dóór-grinnekenden kroeskop tegen z’n boezem bleef koesteren en streelen.——Die kerel, hep d’r gain broek an, gilde plots Marie Pijler uit, schaterend haar beenen in kramplach de lucht insmakkend, dat ze bijna achterover viel van Rink’s schoot.—Nou, op dà terain.. doen jai d’r ’n broek àn aa’s je gain baine hep! lolde Hazewind, fijn walsend en streelend z’n nikker,.… ikke konste.… teer.. van da tie sain bainbeweging inskote hep.. in de Transvoal.… enne.… op.. op sain aigeste romp sain smairt hep!Met ’n smak plots in woesten schater zwaaide ie den nikker-romp tegen den vloer, die beefde van trampelgerucht.Stom en klaagloos bonsde de nikker vooròver, met z’n zwarten gedrochtensnuit in ’n pot bier van den sergeant, die z’n glas vóór zich op den grond had gezet. Onderofficier proestte van lol dat de snuit met z’n neus er in was gesmakt.—Nee nikker.… eerst mot vader drinke, dan ’t juffertje[349]hee? schaterde ie, den neger bij z’n rooden romp opsleurend, en z’n minachtend-helschen snuit beschuimend met bier.Ze stikten, de meiden, van al opwindender lol. De kerels kramp-schokten er van, tapten liederlijke moppen; trokken aan z’n buik; wrongen hun handen in de chocoladegleuf, hoonden den nikker, spogen hem in z’n wandrochtelijke grinniktronie, kwakten ’m bierslokken tegen de witte tanden; mepten in op de vuurroode menielippen, op de stuiters-oogen, op den bronzen buik en rug, dat ie rammelde, kreunde en rochelde, en ijzeren pijnsnikken van jammer verklonken. ’t Was of bij elken bof van kerels en meid-furies z’n grinnekende kroeskop in sarlach schoot; dat, al hàd ie pijn, z’n lach nooit kòn worden weggeranseld. Heen en weer gesleurd kwam dàn z’n grinniktronie boven, dàn z’n roode rug.—Lag ie op z’n buik dan was ’t soms of ie stil, met z’n zwarten muil tegen den modderigen vloer, smart versnikte, z’n eeuwige grijns en grinnik dáár verkrampte tot woesten ingehouden huil. Maar telkens verder in den kring getrapt van razend beukende meiden, làchte de kop weer in grinnikenden sar.Ze voelden den nikker als ’n lèvend wezen, ’n beenloozen stakker dien ze haatten om z’n verachtelijk grijnzen, z’n vuurroode droge lippen, z’n zwarte kroes en bewegingloos star-lachende stuiter-oogen.De streelende vrijage van Hazewind sloeg over bij de meiden in ranseling en drift. Marie Pijler was van Rink’s schoot gesprongen, holde over banken, ruggen en koppen heen, tilde ’r rokkenboel òp en kwakte zich met gespreide beenen over de grinniktronie.—Ze vloekte, ranselde, beet ’m, schuurde ’r lijf in waanzinhaat over z’n roode romp, met verachting hem mokerend op z’n neus, z’n borst, z’n oogen. Drifthaat vlamde in ’r dronken kijkers. Ze schold ’m al erger uit, dat ie geen kerel was, en met ’n laatsten hakkentrap, in uitbraak van helsche vloeken, vol venijnigende verachting, smakte ze’m onder d’r wèg. Toen ze zag dat ie van verre, met misvormden kop, tòch bleef grinneken, barstte ze in grien uit, en viel razend van drift terug op den schoot van Rink.[350]In rondgierenden waanzin, haat en verminkzucht, wilde nu iedere meid den nikker beuken.Met strakke wreedheid stortten ze zich op de tronie. Trijn Grint wou Marie Pijler nadoen, stootte zich met de vuist de rokken tusschen de beenen en sprong op ’m af. Maar Piet hield d’r tegen en de sergeant, in woedewoel opgehitst, begrabbelde meid voor meid.Plots holde de kroeghouder midden in den furiënden meidenstoet, greep in woesten sleur den nikker bij den romp, en smakte ’m in hooge worp, achter ’t buffet, waar de gemartelde kroeskop, met geknauwde tronie, half gewurgd, diepe wondscheuren in grinnik-wangen en gehavend roode plunje, op ’n vatenstapel neerkreunde. Z’n gebeukte tronie lag weer bòven, en sarrend gedrochtelijk grijnslachte de kop, door de wangscheuren en oogwonden heen, z’n laatsten triomf uit.’n Zangeres was achter gala-chanteur naar voren gekropen. Leelijke zwarte meid, in kanaljeus decolleté, kortrokkig, vuurrood satijn, snibde en koketteerde ze sneuïg met ’r dikke pruillippen; pupilden aanhalig lonkend ’r donkere oogen. Haar roetig aangeverfde brauwen, boogden harig-vergroeid in één, en ’r magere naakte armen pagaaiden voor verblufte dronken boerenkoppen.Ze krijschte zorgelijk, vermoeid, en ’r verflenst gezicht, lachte, lachte mee met ’r vuile liedjes, lachte zuur, vuns.—Goor sloeg de rookstank warmte en zweetlucht op ’r bloote borst en kokettig wou ze cirkelen d’r vuurrood satijn rokje om haar slappe kuiten, in gracieuse plooiïng. D’r zwarte lokkenkroes om ’r smalle platte beenderige schouders, vlamde donker tegen ’t satijnvuur, en vergapen deden de kerels zich aan de zangeres met ’r oudewijvenkop.Ze werkte met opera-trillers en heesche koloratuur, en ’r lijk-groen vermoeid gezicht lachte en lonkte door, knipoogde al gemeener en sluwzinlijker tegen de nederige drinkebroers.Zoetelijk streelde ze ’r eigen besatijnd lijf, met naïevelijk gebaar van onnoozel maagdelijn en bruids-angstige preutschheid.Maar heet-getemperd sneed in ’r groen-gele bedampte tronie[351]’n schriklijke lach, ’n voluptueuze hoon, lonkend en lokkend, ophitsend de kerels in den schroei van hun brandende zinnen.In ’t roodgelig en goud-dampig doorsmookte hol, benauwden al meer menschen. ’n Lucht van slachterij, waar zoete bloed-stank en warme vleeschreuk doorheen zuigen, verwolkte, en de zweetige zoetheid der uitwasemende paren klefferde broeiig langs de stinkende wanden.—Geert wou wèg. De lonkende leelijke zangeres hinderde haar.Gruwelijk gemeen vond ze telkens dat optillen van ’r satijnen rokje, dat vrijen met ’r eigen lijf. ’t Maakte ’r valsch, jaloersch.Met lawaai stonden de Grintjes op en Marie tumultte mee. In hos en hiha’s kannibaalden ze dronkener en verhitter met zwartigrood verbrande tronies, doorzwollen en onkenbaar gerammeid van driften, de Baanwijk op.Bij akrobatentroep bleven ze even uithijgend staan. Heet geloer was daar op nekknauwende toeren van straatkunstenmaaksters, meiden in triko’s, rugstrengloos achteroverbuigend in zwel van dijen en buik.Maar de Grintjes wouen verder. Dan hier, dan daar moesten ze heen, in hurriënde hitte, dwars door slingerrijen, meesleurend vechtenden en vloekenden.Willem en Dirk waren sàmen bij ’n waarzegster, die ze gelokt had, met vleistem van ’r mooie dochter. Sàmen waren ze ingestrompeld, omdat de een den ander niet alléén vertrouwde bij Geert. Tooneelig-geheimzinnig pronkte tentje van somnambule. Weeke mysterie-stem van ’n wondermooi meisje lokte.Maar Trijn had den dood voor de waarzegsterswijven zèlf. Ze durfde niet, en de andere meiden ook niet.—Puur nie! daa’s tug soo ellendig an ’t uitkomme hee? wa soo’n meroakel je sait! die hep d’r puur je laife in d’r hand!—Poeh! tog aldegoar.. poppe.… poppe.… kast, blufte Piet.… nou dan koop ìkke je fratte veur drie sint.… bi je hullie t’met kwait!Marie gaf Trijn gelijk. Geert begon te weifelen, Cor en Annie twijfelden mee, en de Spaandermastjes gierden van zenuwachtigheid.[352]—Ze drentelden en draaiden, tot Dirk en Willem er uit wankelden.——Doàr mot jai hain Gairt, schreeuwde Dirk van achter ’t gordijntje.… ikke kraig ’n swartje!—Da lieg je gaip! ikke!—Roggemegochel, se hep ’t main sait! ikke trouw d’r ’n swartje..—Daa’s puur ’n klodder leuge.. ikke, ikke!.. gilde Willem.Toen barstte Dirk woest uit in ’n scheldwoorden-mokering, en meteen drong ie ’r op aan, dat Willem nou maar eens overmoest doen, dan zou hij met Geert in „De Druif” wachten. Willem schrok er van. Liever z’n pink er af, dan Dirk alleen met Geert.Hij stamelde wat, maar Dirk woù ruzie. ’t Brandde en gistte al lang in ’m. Hij wou vechten, bloedneuzen slaan, met ’t mes aan riemen snijên.…Piet snuffelde naar bloed.… Rink óók. ’t Moest ’r maar van kommen.—Versmoorde haat giftte weer áán, tegen Hazewind, tegen Willem, Henk en Jan Hassel. Dirk bleef dronken stotterend razen en vloeken, spoog ’n pruim tegen Willems broekspijpen aan, in minachtend krakeel.Maar Geert, dronken-week, angstigde weer bij; zei huilerig dat ze met den eersten den besten kerel ’r vandoor zou stappen als de gasten bakkeleien gingen. Dat hielp. Dirk schrok, ontnuchterde. Willem greep ’t zwartje weer bij den linker, en Dirk bij ’r rechterarm, en voort ging ’t in brallenden hos.Hazewind kneep z’n meid telkens zoo hevig in de dijen dat ze gilde, trapte en schold van pijn.—Jou kreng, jou f’nainbaist, huilde ze half.—Z’n buldoggenkop grinnikte van genot in even fijntjes oogengesluit. Heimelijk zinneziek, loerde hij op ’n nieuw plekje op ’r lijf dat ie nog niet venijnigjes tusschen z’n tang-vingers geknepen had.Plots met hun allen hosten ze ’n donkeren zijweg òp, bij Spoorbaan naar den polderweg.—[353]Naar ’t uitgestorven polderduister, weilandennacht in donkeren rustadem, verwaaiden vage zangkreten en verzwakte hurrie van afgedwaalde kermisgangers.—Dronken kerels, lamgebeukt en uitgebraakt, lagen bij bruggetjes, dammen en aan slootkanten, dwars in ’t duister te ronken of te grommen, te spartelen of eenzaam in de eindloosheid te razen.—Enkelen hingen half ingezakt over schering en prikkeldraad, kallend tegen den nacht, godlasterend en vloekend, de beenen gewond, en de handen gescheurd in ’t piekende ijzer, duistere geradbraakte en lamgebeukte verschoppelingen, in delirium-angst of stomme onmacht.—Van den stil-starenden donk’ren polder àf leek de laat-nachtelijke kermis ’n krochtendrom: een in vlammen neergestort brok hel op aarde, hellekrochten en mijngangen, fantastisch-woest doorzwaaid van goud-gele en rood-oranje walmende flambouwen. Heel ’t karnaval lag daar als vuurbrakende holen, waar zwart-roode, paars-rossige en groen-gele schimmen op trillende, achteruitdansende en weer naar vòren kruipende achtergronden van vlammen en vuur kaprioolden, in ren en kannibaligen woest en hos.Van den weipolder àf, gebouwden heel vèr, de hel-beblakerde tenten, en bevlamde spullen, de zwarte ruggen verneveld in rood-paarsen nacht. In woestkleurige pracht lag de krochtenstad daar neergebrokkeld, verzonken half in vuurzee, omlikt, omkraterd van licht en gloed; dobberde en deinde daar van vèr de infernale woel van voorthollende waanzin-blinde amokmakers in al wisselender hel van schijnsels.Orgeldreun en roffel waaide vertemperd den weinacht in, verklankte vaag in roezemoezigen warrel van valsch geschetter.—De hooge toortsen van Jutskoppen en ommegangers, de lampenflikker goudhel, van molens en spullen, vervlamden demonische orgie de polderstilte rond.Als één adem steeg òp zwijmel en brandende passie van duizenden, boven de lichtene krochtenstad; als één adem vervloeide de zwavelig groen en goudrood doorgloeide nevel. In[354]één hos ging om, de helsche menschenren trampelend ten dans, dans van kleurige schimmen, donk’re en bevlamde rompen.Adem van àl de lampetten, al de flambouwen, adem van àl ’t licht; ’t gouden, ’t rood-woeste, ’t ros-gloeiende, ’t wond’re gele, ’t fakkel-bronzige, ’t elektrisch paarse, ’t vuur-oranjige en doorsmookte van vlammenovens,—steeg daar uit, als ’n helsche demonische hijg, bòven de kermishaven. En door ’t licht-woeste fantastische geweld, scheurde de hinnekende jool van waanzinnige zangers, verbeefde de hossende trampeling, groeide de massadreun der stoeten tot muiterij en opstanding van gedrochten, vluchtend uit ’t hellevuur, omkronkeld van weerlichten, jankend van pijn en gemartel.—Rood-bang verflakkerde de zwartige walm door de dampende diepte, de brandende luchten en de kleurwond’re lichtsferen.—Zoo, als één adem van dierlijksten gloei, als één wolk boven ’t kermisland drijvend, koortste de ziedende passie van de zingende meiden en kerels òp, schroei van hun zinnen, brand van hun lijven.En ontembaar spoten ze hoog uit, den nacht in, hun satansgetier, hun moordende driften, in den helschen fonkel van ’n heelemaal-zich-geven; doorsnikt van rauwe uitzinnigheid. En samenbrandend mèt de lichtkoorts en ’t vuur boven de Haven, sloeg hun zwoel-hevig begeeren door den ontzettenden nacht. In omneveling zonk uit, de sfeer van avondgoudlicht, verkraterd rond de krochten, zengend den demonischen hemelbrand van nachtkarneval.Doodstil lag de polderwei in den spokenden nacht, èven maar buiten de kermishaven.Laat in den nacht hokte de roode walm-adem van duizenden lampetten op zuurkarren, paling en oliekoektentjes.De regen had de keien beglimmerd en in pracht-vloeiige schijnsels sloegen de fakkels en pitten hun gloed tegen de straat óp. Onder de hossende beenen nu vloeiden goudgeel vuur en paarse zeeën, fel en golven uitspoelend, wijd om.—Als droop van façaden, lijstwerk en spiegels, van daken[355]en spullen, ruiten en palen, een kleurengloed àf, zoo vlamde en helvloeide ’t licht plots op de natte keien.—Aquarellige gloed glimmerde rond in vurige plassen paars en goud. Plots boorde felle doof van rossige stalletjes donk’re gaten in ’t kermisland. Heele straatbrokken duisterden, en keienvuur verdween.Van alle kanten zwaaiden stemmenstoeten weg in ’t donker, de laantjes om tuinderijen in, en polderweg òp.Onder de stalletjeslui ging snelle pak; gekraak van beoliede doeken om duistere karbrokken.—Soms, met ’n glans van voorbijhossende toortsendragers nog òverschroeid, rossigden zwoegkoppen tusschen geraamtewrakjes en zeilen òp in den nacht.Klagelijker en kermender steunden de orgelstrotten, verzwakkend in gerucht. Heele stellen reden weg ’t grasveld òp, waar de kermiskarren eindeloos triestten in polderstilte.Half drie en nog zat Dientje Hassel te bibberen achter haar oliedoek met gloeislaap in d’oogen.Ant was ’r komen halen, al kon ze van ellende en zwakte nauwelijks op ’r beenen staan. Ze snauwde dat Dien maar ’n gulden meer had gehaald dan Zaterdagavond. Dat had ze heelemaal niet verwacht, gromde ze.—Rillig verbibberde Dientje wat tegen, met slaapduizel in de oogen, de ooren vol schetter en dreun nog, ’t kopje gerammeid van voorbijduivelende herrie.—Zelf had ze maar één oliekoek gehapt, omdat ze niet meer durfde nemen voor Ant. En wee, verrild, stapte ze achter de stomme moeder de Baanwijk òver, naar ’t Duin.—Plots zwegen al de orgels, doofden de voetstanglichten van kramen en spellen. Overal duisterde dieper de nacht.Dronken gerucht van verren enkeling viel nog ontzet tusschen de nachtstilte. Dreunklank was verzwolgen en kermisgloei weggedonkerd tot valen opstand van tent-duisteringen, en grillige òpstaande nachtdingen.—Van de stille Wierelandsche straatjes rauwden soms nog òp, krijsch van vechtenden in ’t donker, moordachtige angstgillen[356]van vrouwen uit laantjes om Duinwijk. En heel van vèr, onder de geschondene meiden in de woest-offerende vrijage, vergalmde:—Aauw.. wat ’n ska-ande!Ontzet, veràf, verreutelde de dronken strottenkrijsch van kerels, als ’n groot geschrei door den rood-geschroeiden nacht.[357]

Als broeibakken, omgloeid van kermiskoorts, rookten de kroegen[339]en kanaljeuzige dansholletjes vol, mistig-geel doorvlamd van hel petroleumlicht. Moffen en blazers tierden. Piano’s roffelden er; pauktsjings en krijsch raasden verdoovend rond in de walmende krotten. En geschreeuw uit honderden kelen braakte de straat op, dreef àf weer in de kronkelgangetjes.

Heete bakstanken en walgelijke vetlucht van gesmolten reuzel doorzuurde de lucht en knetterende vuren van verflakkerende bakovens vlamden achter enge steegdieptetjes, tegen polderlucht, in ’t zacht-regenende duister, als kraterende grotten van bacchanten, waarin donker en begloeid, razende wezens rond-kaprioolden.—

Kleurige worp van lichtgloei bleef kaatsen om menschen en spullen, en wisselglansen verallegorieden in trillende diepte de bange realiteit van hossers en zuipers, in tooverig koloriet van fantastische prachtgeheimenis.

Goud-gloeiing, rembrandtiek-diep in tooverwild begloord amber en bronsgeel, trilde op roestige muurbrokken als lichtende helsche zwammen. Levende fosfor kroop op hekken, kleine klinkdeurtjes van huiverend-stille krotjes, verzakt in halve duistering van nacht-zwart.—

Pompen en slingers donkerden reuzig tusschen boomen, en in al zwarter damprood bacchanaalden de schreeuwstoeten met gewonde lampions en knetterende pekfakkels gillend door de wijkjes, in trampelenden warrel van beenen en rompen.

Willem en Dirk hadden de meiden meegesleurd naar ’n krottig danshuis waar ze ’n uur in vagevuur-hitte verschroeiden. In storm waren ze ’r uitgevlucht, natgezoend, verslobberd, begrabbeld; de rokken afgetrapt door de beestkerels daar. Rink had ’n Lempenaar halfdood geranseld omdat ie z’n blonde Marie aan de rokken had gegrepen in woeste passie, zonder ’r los te laten.

Met bebloeden kop had Rink ’m achter ’t buffetje gesmakt. De vent lag ’r te krimpen van pijn, met uitgescheurd oor en bloedneus. Met één bakelaai had Rink ’m z’n mes, waarmee ie steken wou, uit de moordklauwen geslagen, en nou lag ie daar, rampzalig vertrapt en bespogen door de joelbende.—[340]

Rink vooròp, de blonde Marie met ’r roodgezwollen tronie, aan z’n lijf vastgezogen, mee. Op straat gierde de kasteleinsmeid Pijler, dat ze ’t café-chantant inmoesten. Dat werd in schallenden schater beklonken.

Zangkrijschend kom-kerlinekens, zeilde door regenende duisternis, ’t stoetje van twintig ’n zijweggetje àf, dat stil donkerde buiten kermiswoel.

Plots, over Baanwijkbaan ging angstige vluchtjacht van duistere menschenstoeten, naar één plek.

Brandklokken alarmden in angstigen bimbam, klankgalmen van steigerenden nood sliertend, dwars door den demonischen jubelnacht.

Achter fakkelflikkering, hoog tegen paardenspul, sloegen rookige vlammen òp uit ’t duister.

—Brand! brand! schreeuwden ontzet de stemmen, rauw en moe, schor en angstig. Woeling van donkere massa’s, van ’t duister telkens in lichtgloei, roezigde in stille aarzelende oproerstappen en geschuifel naar ’t eind van Baanwijk; zwol áán in trappelenden hakkendreun en lijvenwoel tot angstig revolutiegerucht; rumoer, dàn donker als onweergrom of aardbeefschok, dan hèl en lichtend in toortsbrand van kermisjoel.

D’avondklokken beierden door, in rood-angstigen galm, en de brandende damp boven de kermis, gloeide áán, oranje-rooder, banger, in rook en vlammen.

Rink, Marie en ’t heele stoetje waren in opwinding gekeerd, en ieder z’n meid vastgekneld onder den arm, sloegen ze op hol in den schrik, juichend van duivelige emotie, dat ’r eindelijk iets benauwends gebeuren ging.—

Boven ’t paardenspul, stonden twee groote gebogen grillige haken in gloedschijn als roode valken.

Klaas Koome holde voort, z’n buldoggenkop gezwollen van pret en z’n bijt-bek nijdig naar voren gewrongen. Annie en Cor sleurde ie mee aan z’n armen.—

Hij gierde:

—Kaik! doar loopt ’n klodder maide, hullie aige d’r stain-dood.… ikke konsteteer van da je op dâ terain mit die brand-beweging[341]d’r nie deurhakt! wai binne te loat! merkeer de paa’s. Hee Dirk! Hee Rink je mag d’r toekaike!

’t Stoetje stond gestremd te blazen en te zuchten in de smoor-drukkende zomeravondbenauwing. Duizenden kijkers dromden vóór hen in hellen vuurschijn, makaber roodoranjigen gloed, vulkanisch neerduivelend op al soorten koppen.

Stemmen-alliteratie woelde rond na den eersten schrik, en helscher orkaande de jankjubel van orgels, roffels, toeters en pauken, luguber door den stillen schuifel der be-vuurschijnde massa.—

—’n Rot pakhuis mi-sonder ’n koantje woarde.. schreeuwde Limmer, nou die doen stiekem s’n skietgebedje, kaik! vlak-an de afslag!

—Daa’t is d’r mit ’n half uur dààn, hoonde ’n meid belust op emotie.

—’n Rooie hoan van lik-main-fessie! een mi-sonder kam! spotte ’n vent, met gril-gloed op z’n gelige apentronie, en woest-vurig geflakker van z’n wilde bevlamde oogen.

Burgervader omschermd van agentenkring, glimmerige helmen in ’t vuur, en hellebardierig geschaard om brandkar met z’n kleine slurfspuitjes, deftigde gewichtig tegen plaatsvervangend kommandant, officiëelde hoogelijk.—

—De kommedant is d’r nie!.… woar sit die pikbroek? schorde weer ’n vent.

—Lait in ’t gangetje.… s’n tantje is d’r joarig! gierde ’n ander!

—Kaik de heule brandwair is d’r ’n kait! Se kenne nie op d’r poote stoan.

—Gooi de jonker mi s’n test in de vlamme—is die uit s’n laie, kabbeloebelaap! Hee mermot! Bunsum! hee! ’n rot pakhuis!

—Hai weut d’r sellefers van!

—Sel ’t nooit-nie wair doene!

’t Verkrijschte in hoon en nijd rondom, de spottende menschenstemmen.

—Nou ikke seg, daa’t sonde is veur de tait, lachte Dirk di[342]Geert had opgebeurd bij d’r dijën, dat ze beter boven den gloeddrom kon uitkijken.

Maar Willem Hassel, jaloersch dat Dirk ’r zoo stevig vast had, trok ’r weer neer bij d’r beenen.

—Daa’s net, da kreng ken d’r bestig s’n aige redde.. ’t is ’n rot soake van die Hassebas Beemster.. ’t ding is d’r vast gain spuit woater woard!.…

—Moàr hoe dat nou ankomt hee? bleef zeuren ’nouëkerel, met ’n scheel-gedrochtelijk oog, waaromheen, in weerkaats van vuurgloed, groene schemer trilde.—

—Ze hewwe d’r danst mit de fakkels! dá’ loat ’t ansien hee?

De Grintjes en Marie verveelden zich met ’t opgedrongen staan. Menschenzee vóór hen, al valer bevuurschijnd deinde langzaam van Baanwijk naar Haven terug, langs de spullen. Telkens verklonk gegier om ’t peuterig gewurm van de waggelende brandweergasten, die elkaar de slangetjes uit de hand stootten, en flauwe waterstraaltjes rondspoten; op de slangen trapten en verkeerd koppelden.—’t Brandkarretje kreunde als ’n verroest modderbaggertje bij elken schuif en stoot naar voren en naar achter.

De schrik-emotie sloeg over in hoon van de woeste kermisgasten, en daverend holden heele stoeten weg in trappeling; verhosten weer tusschen de goud-roode en oranjige dampsfeer van avondhallige tentlanen en spullen.

Dirk, Marie en Geert hielden hun plan vast voor ’t Café-chantant.

—Nou wai goin d’r nog wa bij Dies.

—Juistig, bai Dies.. prêchtige tingeltangel.. doar hai je da waif in ’t rood! die sangster.… doarhain gaste! in de „Son” is ’t daàn noà twoalf!

—Hee kaik d’r Rink, je bloed d’r àn je snuifert!

Rink veegde z’n neus met z’n naakte handen.…

—Daa’t is d’r nog.. nog van die smak uit de droaimole, stamelde ie wezenloos.—

Als ’n duistere horde stormde de stoet voort. De brand was[343]rookerig en smoezelig aan ’t versmeulen. Niemand keek er meer naar om.

—Eerst de kleine tingel-tangel in, kê je ook lol hebbe! enne dan Moandag erais noà de Skouwburg mit de deftighaid.

Zoo zeurde Willem tegen Geert. Heete Trijn, en de andere meiden stemden in, slobberden maar mee, doorschroeid van drankpassie. Frank en licht stapten ze voort op de orgeldeunen die ze beheksten, hun bloed vervuurden in d’r lijven.

—De kerels moste moar doene wa se wouë.… d’r waa’s tug moar krek één kair kermis in ’t joar.… hinnekte in schater Marie Pijler, tegen Rink aangeplakt. Mooie Geert, met ’r rumoer-lichtende oogen, de vurige Trijn en blonde Cor met ’r poppensnuit, belolden elkaar, en de twee meiden Spaandermast, die zich bij ’t stoetje hadden aangesloten, gierden mee.

Alleen hinderde ’t de Grintjes dat ze Guurt in den hos naar den brand waren kwijtgeraakt. Stekelig vermopperden ze wat tegen Piet en Dirk.—

Piet die straal was, waggelde en boerde, vatte niet goed wie Geert eigenlijk bedoelde.—

—Jesus, je meroakelse sus maàn! dat trosse krèng! mit d’r vraier van de sèkreterie! kaik m’erais in main fieselemie!

—Die is d’r van deur, giftte mee Trijn.

—Die muurpeek,jaloerschte Geert weer, en Dirk werd nijdig toen ie zag dat ze uit wraakgierigheid den arm van Willem vaster greep, zich uit zìjn knel kregelig loswoelde.

—Guurt? Guurt? Wie wou je maine.… gof’r dikkie.… Oapram Prik … Prikkie! die hept d’r aige te snurreke lait! in de sekreterie!

—Doar hep se ’t koeltjes hee!.… aa’s hier.… in de raige hee?

—En Jan Grint dan.. da is d’r ’n vraier van spikeloas! Skuiere mò-je-moar.. skuiere mô-je-moar! zong schor Rink met Piet mee die in kallende idioterigheid kankaneerde in waggel voor hen uit, dat de meiden weer in lach schoten.

—Kok-kok-kok! kok-kok-kok.. moeder se lait ’n ai! weut je ’t noù.… hoeke ’t weuse mot! Gùùrt! Gùùrt. snaiboon![344]krijschte Geert in Piet’s oor. Piet waggelde op zij, jeukte z’n oor uit waar de meid in geschreeuwd had.—

—Soo! soo! snurkert, snaiboon! lummelde Willem mee, die in dronken ronk als wezenloos wegzonk, en alleen opleefde in vlaag van heftige jaloezie op Dirk.

De meiden gierden en toeterden met hun allen Piet den naam van z’n zus, scheepsroeperig oorholte in, dat ie z’n dronken kop machteloos hangen liet op z’n borst, en als ’n pasloopende drenkeling slap heenwaggelde tusschen de vrijsters in.

Toch, onder dien jool, zat haat tegen Guurt, gekrenkt gevoel om ’r sluw wegsluipen van hun stoet.—

Regen bleef zacht spatteren, en heete nachthemel, besmoezelde ze nattig de tronies en handen. Bij hoek-omslaan van Beekerweg kregen ze, in lampschijn, gloeiend café-chantant van Dies in de gaten, waar hun rauw gezang uit tegemoet waaide.

In woeste passie, hossend en tamboereerend met de knuisten op elkaars lijf, sliertten ze de laag-doorsmookte kroeg in, stank-walmend van jenever en ziedend van stemmenraas, lichtkokend in geel-rookig damp, vochtig van gloeiingen als ’n reuzige brouwketel.

Plebspubliek krijschte ze welkom toe. Over zwarte banken, vol vuil, smeer en dranknattigheid, sprongen ze naar plaatsen, waggelden, wat niet meer op de banken kon, op stoel en kruk, uit ’n hok, achter ’t buffetje, aangesleept.

De meiden smakten zich neer, naast elkaar op de banken. Geert plakte òp tegen ’n stomdronken onderofficier die ’n fletse wit-harige meid zat te zuig-zoenen, zonder dat ’n spier van ’r gezicht vertrok.—Na iedere slobberige zoenbui, veegde ze strak, vlakhandig ’r wang schoon, koelde ’r steenharde blik voor zich uit. Vóór Geert drong ’nouëkerel òp die schorrig stoethaspelde, en al maar wees op ’n man in den hoek, waar de onderofficier zich voor moest wachten. Tartend teemde z’n dronken mond:

—Sien ie! Sien ie! daa’t is.… is.… nou main soon!.. die.… die knakt.… jou.… en en.… en.… en.… en.. de heule wai … aireld aa’s worst! hee?… aa’s die d’r goàr …[345]wil!.… en.… en.… en.… de heule mikmak hee?.…

—Hou jou.. snaterouësloddervos! blùf!.. blùf, driftte de sergeant, z’n paarsroode gezwollen kop woestnijdig naar der ouden teemer toedraaiend, klaar om z’n bierglas ’m op de hersens tot scherven te stampen.

Maar deouëdronkenlap bleef doorzeuren.—Half ingebogen waggelde ie bij Geert, z’n stinkenden mond vlak voor de meidentronies, z’n handen en armen in kind-sukkelend onvast gebaar, verzwaaiend door den rookmist. Vlak vóór Geert bleef ie strompelen, z’n smerige klauwen onder ’r scherpsnibbig neusje, dat trilde van angst. Bang zochten ’r oogen Dirk, Dirk nog meer dan Willem. Dirk sleurde ’n meid van Spaandermast uit de bank en plakte zich naast Geert.—

Hij lachte om den blufferigen ouen schooier.

—Gut maid!.. ma-ïn soon doar! doar.. in de hoek.. is tog soo’n poal.. poal.. hee? hardstikke sterk! ellendig.. tuikig! da.. aa’s tie … de de.. de.. de serreggant.. ’n lel gaift!.… lait.. heul.… Wiere.. re.. loànd veur … veur de waireld hee? die.. hep d’r puur.… klaufe! vàn.… vàn ’n olieërsfant hee?..

Dóór zeurde z’n stem voor ’t mooie verschrikte kopje van Geert, al maar over z’n ijzerbrekenden zoon, die zèlf lodderig en geradbraakt in ’n hoek zat te knikkebollen, soms starend als ’n bewustelooze met gebroken oogen, op den rug van ’n vuilbruine piano.—

Dirk zoende Geert, lebberde ’r de wangen vol. Willem had zich door ’n rij stoelen heengewerkt met ’n dierlijk instinkt, in de richting van Geert.

Nou zat ie ingekneld tusschen ’n paar meidendijën half op ’r schoot, kneep ’r in de beenen en zinlijkte, met opgeblazen rooien kop, in ronkend-stillen wellust. Onderofficier zoende z’n steendooie fletse meid niet meer, maar keek met begeer-heete glinsteroogen guitig naar Geert en Trijn, lekte z’n baard en aaide zich-zelf zacht over de gezwollen paarse wangen.

Trijn leunde tegen Piet òp, die zich ook tusschen ’t meidenvolkje[346]gedrongen had, en Cor, de stille Cor, lag half in zwijm in de armen van ’n rossig besnorden vent, zonder dat ze recht wist, hoe ze aan ’m kwam en wie hij was.

Henk en Hazewind joolden en Rink zat met de blonde furie Marie op z’n schoot. In hun handen beefden jeneverglaasjes, die bij elken woestbrullenden krijsch van Rink, weer gevuld in de vingers teruggekneld werden. Met ’r beenen, zat de blonde furie tegen ’n bankrand geduwd, ’r onderlijf naakt gewoeld.

Koortsig wellustig opgehitst in den ziedenden stemmenkook en rookstank om ’r heen, schuurde ze zich tegen Rink’s borst, haar kop op zijn mond vastgezogen, haar gouden haardos losgekarteld in z’n gulzige knelarmen. Half tusschen z’n beenen uitgezakt, in kanaljeuzen zit, drukte ie Marie achterover, zoende ’r woest in den blanken wellustkuil van dampenden hals, omfonkeld van kraaltjes en praaltjes. Haar beenen slapten al hooger den bankrand òp in zinlijken tuimel van d’r bovenlijf. Uit haar rokken zwoelde ’n heete walm van kermislucht, ’n anjelierige gemeen-zoete patjoulie, en ’n trillende hysterische zwijmgeursel steeg uit ’r halfnaakten boezem.

Haar halskraag had Rink losgescheurd en bevend vampyrig z’n gulzigende smakkende lippen in boersche passie er op vastgezogen.

Ze snikte naar ademhaal en ’r heete borst hijgde of ze sterven ging.

Hun passie doorvlamde ’t goudroode walmende zanghol in ’n zwijmelende erotiek, ’n beestige bronstigheid, en woest de paren omhelsden elkaar, bij ’t gierende toejuichen van Rink’s en Marie’s dierlijke vrijage.—

Door den geel-rooden rookmist verklonken de zoenen als zuigend geslobber.—

Achter ’n deurtje uit, kwam plots ’n gala-meneer op ’n paar waggelende plankjes staan, vóór de piano. ’n Kerel roffelde ’n preludiëerenden deun met pieperig kermende tusschenklankjes.—

Chanteur viel in, zang-sprak ’n dubbelzinnige mop met krijschend refrein:[347]

Schuiere mot je maar.… Schuiere mot je maarVan je heeloà.. heeloà hophophop sasa!

Schuiere mot je maar.… Schuiere mot je maar

Van je heeloà.. heeloà hophophop sasa!

Monden wijd open als muilen, bewegend-vreemde holten waarin ’t geelroode licht groef en roode tongen woelden, krijschten ze den zang mèe, in rauw-beestigen bral. Met de glaasjes in de hand, fonkel-kelkjes als roode en gele prisma’s, waarin prachtlichten brandende amber en gouden champagnegloed, zwierden en kankaneerden ze in ’t rond, harkerig en botsend in ’t enge holletje; trampelden kerels en stampten meiden, dat één dreun daverde en raasde door ’t smookhol; walmende brouwketel in tooverigen dampgloei en grillige tinten, diep-sferig omgoocheld in demonische pracht. De gala-chanteur zang-sprak méé, schor; liet refrein over zich heengolven als ’n kolk vlammende lusten, waarin z’n ironie grijnzend voetplaste; zette dan langzaam, hoog-komiekerig gebarend weer in, ’n nieuw kouplet.—

Er door hèèn rauwden al meer stemmen, klodderige geluiden; geluiden van jankende zebras en huil van wilde ezels; stemmen van moe-gemartelde venterskelen; rochelende, halfbezwijmde en dol-vroolijke; hinnikende en nijdige, huilend en zingend om zuipsel.—

Uit eng-morsig buffetje schoten telkens menschen toe, om sneller te helpen. Weer stormde in raas en vaart, verfomfaaide hoed-verdeukte kerels- en meidenstoet in, trampelig neersmakkend op bankpunten, of in valzwaai schietend op schoot van vreemde kerels en wijven.

Hazewind had bij ’t losrukken van stoelen uit ’n hok, ’n chokolade-automaatneger zien liggen, leeg en ongebruikt. Een krulharig grinneker was ’t; alleen romp en kop, in roodbelakt wambuis, waarboven wandrochtelijke tronie grijnsde.

In één ruk had ie den automaat bij z’n rooden romp opgevischt, stormde hij er mee in den meidenstoet van Grintjes en vreempjes. Als ’n wijf had ie den halven neger zinnelijk-potserig in den arm gekneld. Z’n eigen neus had ie met ’n bonk biljartkrijt piassig verwit, en woest danste ie ’n negerklownigen[348]wals, klapperend met z’n zolen op den houten vloer, stampend en patsend, dat ’t grauw-zandig wolkte om ’m heen. De meiden kuchend in den stofdamp, gierden en half-verstikten van pret om den grappigen Hazewind, met z’n witbepoeierden neus, z’n schokkende vrijage op ’t negergedrocht.

—Skuiere mot je moar! skuiere mot je moar!

gier-zangde rondom. Eindelijk onderbrak ie z’n zwierigen wals.

Dwaas en menschelijk liet ie den zwarten grinneker buigen, wierp ie, àchter z’n gedrochtelijken kroeskop, gemeenheidjes naar de meiden, met ’n vermaakte hikstem, tenorig alsof ’t uit den rooden romp kwam.—

Soms trok ie ’m kittelend aan de kruk bij de chocolade-gleuf, deed dan in dolle grimassen en dronken opwinding of de roodbebuisde nikker, in grijns-woesten proets ’t uitschaterde om z’n jeukende kriebelarijtjes. Rochelend, stikkend geschater en gehoest barstten uit om de piaskuren van Klaas Koome, die in boerigen humor, sentimenteelig-nagemaakt, teederlijk den dóór-grinnekenden kroeskop tegen z’n boezem bleef koesteren en streelen.—

—Die kerel, hep d’r gain broek an, gilde plots Marie Pijler uit, schaterend haar beenen in kramplach de lucht insmakkend, dat ze bijna achterover viel van Rink’s schoot.

—Nou, op dà terain.. doen jai d’r ’n broek àn aa’s je gain baine hep! lolde Hazewind, fijn walsend en streelend z’n nikker,.… ikke konste.… teer.. van da tie sain bainbeweging inskote hep.. in de Transvoal.… enne.… op.. op sain aigeste romp sain smairt hep!

Met ’n smak plots in woesten schater zwaaide ie den nikker-romp tegen den vloer, die beefde van trampelgerucht.

Stom en klaagloos bonsde de nikker vooròver, met z’n zwarten gedrochtensnuit in ’n pot bier van den sergeant, die z’n glas vóór zich op den grond had gezet. Onderofficier proestte van lol dat de snuit met z’n neus er in was gesmakt.

—Nee nikker.… eerst mot vader drinke, dan ’t juffertje[349]hee? schaterde ie, den neger bij z’n rooden romp opsleurend, en z’n minachtend-helschen snuit beschuimend met bier.

Ze stikten, de meiden, van al opwindender lol. De kerels kramp-schokten er van, tapten liederlijke moppen; trokken aan z’n buik; wrongen hun handen in de chocoladegleuf, hoonden den nikker, spogen hem in z’n wandrochtelijke grinniktronie, kwakten ’m bierslokken tegen de witte tanden; mepten in op de vuurroode menielippen, op de stuiters-oogen, op den bronzen buik en rug, dat ie rammelde, kreunde en rochelde, en ijzeren pijnsnikken van jammer verklonken. ’t Was of bij elken bof van kerels en meid-furies z’n grinnekende kroeskop in sarlach schoot; dat, al hàd ie pijn, z’n lach nooit kòn worden weggeranseld. Heen en weer gesleurd kwam dàn z’n grinniktronie boven, dàn z’n roode rug.—

Lag ie op z’n buik dan was ’t soms of ie stil, met z’n zwarten muil tegen den modderigen vloer, smart versnikte, z’n eeuwige grijns en grinnik dáár verkrampte tot woesten ingehouden huil. Maar telkens verder in den kring getrapt van razend beukende meiden, làchte de kop weer in grinnikenden sar.

Ze voelden den nikker als ’n lèvend wezen, ’n beenloozen stakker dien ze haatten om z’n verachtelijk grijnzen, z’n vuurroode droge lippen, z’n zwarte kroes en bewegingloos star-lachende stuiter-oogen.

De streelende vrijage van Hazewind sloeg over bij de meiden in ranseling en drift. Marie Pijler was van Rink’s schoot gesprongen, holde over banken, ruggen en koppen heen, tilde ’r rokkenboel òp en kwakte zich met gespreide beenen over de grinniktronie.—Ze vloekte, ranselde, beet ’m, schuurde ’r lijf in waanzinhaat over z’n roode romp, met verachting hem mokerend op z’n neus, z’n borst, z’n oogen. Drifthaat vlamde in ’r dronken kijkers. Ze schold ’m al erger uit, dat ie geen kerel was, en met ’n laatsten hakkentrap, in uitbraak van helsche vloeken, vol venijnigende verachting, smakte ze’m onder d’r wèg. Toen ze zag dat ie van verre, met misvormden kop, tòch bleef grinneken, barstte ze in grien uit, en viel razend van drift terug op den schoot van Rink.[350]

In rondgierenden waanzin, haat en verminkzucht, wilde nu iedere meid den nikker beuken.

Met strakke wreedheid stortten ze zich op de tronie. Trijn Grint wou Marie Pijler nadoen, stootte zich met de vuist de rokken tusschen de beenen en sprong op ’m af. Maar Piet hield d’r tegen en de sergeant, in woedewoel opgehitst, begrabbelde meid voor meid.

Plots holde de kroeghouder midden in den furiënden meidenstoet, greep in woesten sleur den nikker bij den romp, en smakte ’m in hooge worp, achter ’t buffet, waar de gemartelde kroeskop, met geknauwde tronie, half gewurgd, diepe wondscheuren in grinnik-wangen en gehavend roode plunje, op ’n vatenstapel neerkreunde. Z’n gebeukte tronie lag weer bòven, en sarrend gedrochtelijk grijnslachte de kop, door de wangscheuren en oogwonden heen, z’n laatsten triomf uit.

’n Zangeres was achter gala-chanteur naar voren gekropen. Leelijke zwarte meid, in kanaljeus decolleté, kortrokkig, vuurrood satijn, snibde en koketteerde ze sneuïg met ’r dikke pruillippen; pupilden aanhalig lonkend ’r donkere oogen. Haar roetig aangeverfde brauwen, boogden harig-vergroeid in één, en ’r magere naakte armen pagaaiden voor verblufte dronken boerenkoppen.

Ze krijschte zorgelijk, vermoeid, en ’r verflenst gezicht, lachte, lachte mee met ’r vuile liedjes, lachte zuur, vuns.—

Goor sloeg de rookstank warmte en zweetlucht op ’r bloote borst en kokettig wou ze cirkelen d’r vuurrood satijn rokje om haar slappe kuiten, in gracieuse plooiïng. D’r zwarte lokkenkroes om ’r smalle platte beenderige schouders, vlamde donker tegen ’t satijnvuur, en vergapen deden de kerels zich aan de zangeres met ’r oudewijvenkop.

Ze werkte met opera-trillers en heesche koloratuur, en ’r lijk-groen vermoeid gezicht lachte en lonkte door, knipoogde al gemeener en sluwzinlijker tegen de nederige drinkebroers.

Zoetelijk streelde ze ’r eigen besatijnd lijf, met naïevelijk gebaar van onnoozel maagdelijn en bruids-angstige preutschheid.

Maar heet-getemperd sneed in ’r groen-gele bedampte tronie[351]’n schriklijke lach, ’n voluptueuze hoon, lonkend en lokkend, ophitsend de kerels in den schroei van hun brandende zinnen.

In ’t roodgelig en goud-dampig doorsmookte hol, benauwden al meer menschen. ’n Lucht van slachterij, waar zoete bloed-stank en warme vleeschreuk doorheen zuigen, verwolkte, en de zweetige zoetheid der uitwasemende paren klefferde broeiig langs de stinkende wanden.—

Geert wou wèg. De lonkende leelijke zangeres hinderde haar.

Gruwelijk gemeen vond ze telkens dat optillen van ’r satijnen rokje, dat vrijen met ’r eigen lijf. ’t Maakte ’r valsch, jaloersch.

Met lawaai stonden de Grintjes op en Marie tumultte mee. In hos en hiha’s kannibaalden ze dronkener en verhitter met zwartigrood verbrande tronies, doorzwollen en onkenbaar gerammeid van driften, de Baanwijk op.

Bij akrobatentroep bleven ze even uithijgend staan. Heet geloer was daar op nekknauwende toeren van straatkunstenmaaksters, meiden in triko’s, rugstrengloos achteroverbuigend in zwel van dijen en buik.

Maar de Grintjes wouen verder. Dan hier, dan daar moesten ze heen, in hurriënde hitte, dwars door slingerrijen, meesleurend vechtenden en vloekenden.

Willem en Dirk waren sàmen bij ’n waarzegster, die ze gelokt had, met vleistem van ’r mooie dochter. Sàmen waren ze ingestrompeld, omdat de een den ander niet alléén vertrouwde bij Geert. Tooneelig-geheimzinnig pronkte tentje van somnambule. Weeke mysterie-stem van ’n wondermooi meisje lokte.

Maar Trijn had den dood voor de waarzegsterswijven zèlf. Ze durfde niet, en de andere meiden ook niet.

—Puur nie! daa’s tug soo ellendig an ’t uitkomme hee? wa soo’n meroakel je sait! die hep d’r puur je laife in d’r hand!

—Poeh! tog aldegoar.. poppe.… poppe.… kast, blufte Piet.… nou dan koop ìkke je fratte veur drie sint.… bi je hullie t’met kwait!

Marie gaf Trijn gelijk. Geert begon te weifelen, Cor en Annie twijfelden mee, en de Spaandermastjes gierden van zenuwachtigheid.[352]—Ze drentelden en draaiden, tot Dirk en Willem er uit wankelden.—

—Doàr mot jai hain Gairt, schreeuwde Dirk van achter ’t gordijntje.… ikke kraig ’n swartje!

—Da lieg je gaip! ikke!

—Roggemegochel, se hep ’t main sait! ikke trouw d’r ’n swartje..

—Daa’s puur ’n klodder leuge.. ikke, ikke!.. gilde Willem.

Toen barstte Dirk woest uit in ’n scheldwoorden-mokering, en meteen drong ie ’r op aan, dat Willem nou maar eens overmoest doen, dan zou hij met Geert in „De Druif” wachten. Willem schrok er van. Liever z’n pink er af, dan Dirk alleen met Geert.

Hij stamelde wat, maar Dirk woù ruzie. ’t Brandde en gistte al lang in ’m. Hij wou vechten, bloedneuzen slaan, met ’t mes aan riemen snijên.…

Piet snuffelde naar bloed.… Rink óók. ’t Moest ’r maar van kommen.—

Versmoorde haat giftte weer áán, tegen Hazewind, tegen Willem, Henk en Jan Hassel. Dirk bleef dronken stotterend razen en vloeken, spoog ’n pruim tegen Willems broekspijpen aan, in minachtend krakeel.

Maar Geert, dronken-week, angstigde weer bij; zei huilerig dat ze met den eersten den besten kerel ’r vandoor zou stappen als de gasten bakkeleien gingen. Dat hielp. Dirk schrok, ontnuchterde. Willem greep ’t zwartje weer bij den linker, en Dirk bij ’r rechterarm, en voort ging ’t in brallenden hos.

Hazewind kneep z’n meid telkens zoo hevig in de dijen dat ze gilde, trapte en schold van pijn.

—Jou kreng, jou f’nainbaist, huilde ze half.—

Z’n buldoggenkop grinnikte van genot in even fijntjes oogengesluit. Heimelijk zinneziek, loerde hij op ’n nieuw plekje op ’r lijf dat ie nog niet venijnigjes tusschen z’n tang-vingers geknepen had.

Plots met hun allen hosten ze ’n donkeren zijweg òp, bij Spoorbaan naar den polderweg.—[353]

Naar ’t uitgestorven polderduister, weilandennacht in donkeren rustadem, verwaaiden vage zangkreten en verzwakte hurrie van afgedwaalde kermisgangers.—

Dronken kerels, lamgebeukt en uitgebraakt, lagen bij bruggetjes, dammen en aan slootkanten, dwars in ’t duister te ronken of te grommen, te spartelen of eenzaam in de eindloosheid te razen.—Enkelen hingen half ingezakt over schering en prikkeldraad, kallend tegen den nacht, godlasterend en vloekend, de beenen gewond, en de handen gescheurd in ’t piekende ijzer, duistere geradbraakte en lamgebeukte verschoppelingen, in delirium-angst of stomme onmacht.—

Van den stil-starenden donk’ren polder àf leek de laat-nachtelijke kermis ’n krochtendrom: een in vlammen neergestort brok hel op aarde, hellekrochten en mijngangen, fantastisch-woest doorzwaaid van goud-gele en rood-oranje walmende flambouwen. Heel ’t karnaval lag daar als vuurbrakende holen, waar zwart-roode, paars-rossige en groen-gele schimmen op trillende, achteruitdansende en weer naar vòren kruipende achtergronden van vlammen en vuur kaprioolden, in ren en kannibaligen woest en hos.

Van den weipolder àf, gebouwden heel vèr, de hel-beblakerde tenten, en bevlamde spullen, de zwarte ruggen verneveld in rood-paarsen nacht. In woestkleurige pracht lag de krochtenstad daar neergebrokkeld, verzonken half in vuurzee, omlikt, omkraterd van licht en gloed; dobberde en deinde daar van vèr de infernale woel van voorthollende waanzin-blinde amokmakers in al wisselender hel van schijnsels.

Orgeldreun en roffel waaide vertemperd den weinacht in, verklankte vaag in roezemoezigen warrel van valsch geschetter.—

De hooge toortsen van Jutskoppen en ommegangers, de lampenflikker goudhel, van molens en spullen, vervlamden demonische orgie de polderstilte rond.

Als één adem steeg òp zwijmel en brandende passie van duizenden, boven de lichtene krochtenstad; als één adem vervloeide de zwavelig groen en goudrood doorgloeide nevel. In[354]één hos ging om, de helsche menschenren trampelend ten dans, dans van kleurige schimmen, donk’re en bevlamde rompen.

Adem van àl de lampetten, al de flambouwen, adem van àl ’t licht; ’t gouden, ’t rood-woeste, ’t ros-gloeiende, ’t wond’re gele, ’t fakkel-bronzige, ’t elektrisch paarse, ’t vuur-oranjige en doorsmookte van vlammenovens,—steeg daar uit, als ’n helsche demonische hijg, bòven de kermishaven. En door ’t licht-woeste fantastische geweld, scheurde de hinnekende jool van waanzinnige zangers, verbeefde de hossende trampeling, groeide de massadreun der stoeten tot muiterij en opstanding van gedrochten, vluchtend uit ’t hellevuur, omkronkeld van weerlichten, jankend van pijn en gemartel.—

Rood-bang verflakkerde de zwartige walm door de dampende diepte, de brandende luchten en de kleurwond’re lichtsferen.—

Zoo, als één adem van dierlijksten gloei, als één wolk boven ’t kermisland drijvend, koortste de ziedende passie van de zingende meiden en kerels òp, schroei van hun zinnen, brand van hun lijven.

En ontembaar spoten ze hoog uit, den nacht in, hun satansgetier, hun moordende driften, in den helschen fonkel van ’n heelemaal-zich-geven; doorsnikt van rauwe uitzinnigheid. En samenbrandend mèt de lichtkoorts en ’t vuur boven de Haven, sloeg hun zwoel-hevig begeeren door den ontzettenden nacht. In omneveling zonk uit, de sfeer van avondgoudlicht, verkraterd rond de krochten, zengend den demonischen hemelbrand van nachtkarneval.

Doodstil lag de polderwei in den spokenden nacht, èven maar buiten de kermishaven.

Laat in den nacht hokte de roode walm-adem van duizenden lampetten op zuurkarren, paling en oliekoektentjes.

De regen had de keien beglimmerd en in pracht-vloeiige schijnsels sloegen de fakkels en pitten hun gloed tegen de straat óp. Onder de hossende beenen nu vloeiden goudgeel vuur en paarse zeeën, fel en golven uitspoelend, wijd om.—

Als droop van façaden, lijstwerk en spiegels, van daken[355]en spullen, ruiten en palen, een kleurengloed àf, zoo vlamde en helvloeide ’t licht plots op de natte keien.—

Aquarellige gloed glimmerde rond in vurige plassen paars en goud. Plots boorde felle doof van rossige stalletjes donk’re gaten in ’t kermisland. Heele straatbrokken duisterden, en keienvuur verdween.

Van alle kanten zwaaiden stemmenstoeten weg in ’t donker, de laantjes om tuinderijen in, en polderweg òp.

Onder de stalletjeslui ging snelle pak; gekraak van beoliede doeken om duistere karbrokken.—Soms, met ’n glans van voorbijhossende toortsendragers nog òverschroeid, rossigden zwoegkoppen tusschen geraamtewrakjes en zeilen òp in den nacht.

Klagelijker en kermender steunden de orgelstrotten, verzwakkend in gerucht. Heele stellen reden weg ’t grasveld òp, waar de kermiskarren eindeloos triestten in polderstilte.

Half drie en nog zat Dientje Hassel te bibberen achter haar oliedoek met gloeislaap in d’oogen.

Ant was ’r komen halen, al kon ze van ellende en zwakte nauwelijks op ’r beenen staan. Ze snauwde dat Dien maar ’n gulden meer had gehaald dan Zaterdagavond. Dat had ze heelemaal niet verwacht, gromde ze.—

Rillig verbibberde Dientje wat tegen, met slaapduizel in de oogen, de ooren vol schetter en dreun nog, ’t kopje gerammeid van voorbijduivelende herrie.—

Zelf had ze maar één oliekoek gehapt, omdat ze niet meer durfde nemen voor Ant. En wee, verrild, stapte ze achter de stomme moeder de Baanwijk òver, naar ’t Duin.—

Plots zwegen al de orgels, doofden de voetstanglichten van kramen en spellen. Overal duisterde dieper de nacht.

Dronken gerucht van verren enkeling viel nog ontzet tusschen de nachtstilte. Dreunklank was verzwolgen en kermisgloei weggedonkerd tot valen opstand van tent-duisteringen, en grillige òpstaande nachtdingen.—

Van de stille Wierelandsche straatjes rauwden soms nog òp, krijsch van vechtenden in ’t donker, moordachtige angstgillen[356]van vrouwen uit laantjes om Duinwijk. En heel van vèr, onder de geschondene meiden in de woest-offerende vrijage, vergalmde:

—Aauw.. wat ’n ska-ande!

Ontzet, veràf, verreutelde de dronken strottenkrijsch van kerels, als ’n groot geschrei door den rood-geschroeiden nacht.[357]

Back to Index Next