Chapter 4

Een kameelruiter van de cavalerie.Een kameelruiter van de cavalerie.In gevallen van ernstige beschadiging of verwonding wordt dezelfde behandeling ook wel plaatselijk toegepast. Als men een dijbreuk heeft bij voorbeeld wordt een schapevel eromheen gebonden, dan wordt ruw gespalkt en alles blijft een week of langer zitten. Als er een open wond is en de zieke heeft vele dagen moeten reizen in de hitte, om in ons hospitaal in Bannoe te komen, kan men al vooruit weten, wat men te zien zal krijgen. De mannen, die het bed hebben gedragen, wikkelen namelijk lappen om neus en mond, eer ze den zieke loswikkelen, opdat hij onderzocht kan worden, en als alles openligt, zijn allen, behalve de dokter en zijn helper, op de vlucht gegaan, zoo gauw, als ze maar konden. Een chirurg kan haast onmogelijk voor een geval komen te staan, dat sterker in strijd is met zijn moderne begrippen van antiseptische behandeling, en er zijn heel wat antiseptica noodig, eer de wond een beetje gezond er begint uit te zien, zelfs als ontsteking en koudvuur geen amputatie noodig maken. In geval van kleine wonden wordt de huid van een vogel er wel om gebonden, en het vleesch van het gedoode dier is vaak deel van het loon van den dokter.Het andere middel, dat dam heet, bestaat hierin, dat men een stukje katoen stevig oprolt tot een kompresje ter grootte van een shilling, dat in olie dompelt en op een door den inlandschen dokter aangewezen plek legt, om het daarna aan te steken. Het brandt dan in het vleesch en laat een wonde na, die eerst langzaam geneest. Het middel wordt voor alle mogelijke kwalen gebruikt, en men kiest dat gedeelte van het lichaam voor de bewerking, waar de kwaal zetelt of waar de diagnose van den dokter, die het middel toepast, haar veronderstelt. Zoo vindt men vaak bij menschen, die aan indigestie lijden, een rijtje litteekens aan weerszijden van den buik. Voor neuralgie past men het middel toe aan de slapen; voor hoofdpijn op den schedel; voor rheumatiek op den schouder; voor lendenpijn aan de lenden; voor verlamming op den rug; voor heupjicht op de dijen, en zoo verder tot in het oneindige. Ik heb niet minder dan vijftig litteekens gevonden, elk ter grootte van een shilling, bij een enkelen patiënt als sporen van de herhaalde toepassing van dit middel.De Afghanen hebben een reusachtig vertrouwen in beide behandelingen, en ik heb wel in een dorp gezeten, waar ik luisterde naar een gesprek, waarin een jonge man, die pas terugkwam van een bezoek aan een zendingshospitaal, vertelde van de wonderlijke dingen, die hij daar had gezien, waarop de een of andere conservatieve grijsbaard antwoordde: “Wat hebben wij van doen met al die nieuwigheden? Wij hebben immers genoeg aan de dzan en de dam.” Net als vroeger in het Westen, beoefent de dorpsbarbier ook hier nog de kleine geneeskunde en snijdt in zweren, of zet lavementen.De vrouwen beweren allen, dat ze meer of minder van de geneeskunde weten. Als na een strijd tusschen de stammen de gewonde krijgers in de dorpen terugkeeren, beginnen de vrouwen in huis dadelijk deverpleging. Als er een heftige bloeding komt, wordt vlug olie verhit en in de wond gegoten of, als bij voorbeeld een lichaamsdeel is afgehouwen, wordt de stomp in de olie gedompeld. Dat is zeker een kras middel, maar het werkt bloedstelpend. Is er maar een kleine bloeding, dan wordt een plantje, dat ze in de jungle inzamelen, tot asch verbrand, en die asch wordt op de wond gelegd. Bij een scherpe snede trekken de vrouwen haar eigen haren uit en naaien de wond dan met een gewone naald. Ik heb vaak vleeschwonden gezien, die op die manier heel handig waren genaaid. Met het spalken van gebroken beenderen zijn ze niet zoo vaardig. In de dorpen is er altijd wel een timmerman, die daarin volgens hemzelven uitmunt; maar in de meeste gevallen doet hij het verband er te stijf om of met te weinig kennis van de circulatie in het lichaamsdeel, zoodat er geen jaar voorbijgaat, waarin wij geen gevallen krijgen van zieke ledematen, waar koudvuur bij is gekomen door die behandeling, al waren het maar gewone breuken.Bijna de eenige geneesmiddelen, die veel in Afghanistan worden gebruikt, zijn purgatieven, en dan van zeer krachtigen aard. Bijna ieder Afghaan meent, dat hij het noodig heeft, elk voorjaar te worden adergelaten of een flinke purgeering te ondergaan of beide tegelijk, en soms wil hij dat nog weer hebben in het najaar. Bijna geen ziekte mag langer dan een week duren, of er moet een purgeering worden toegepast. Soms wordt die behandeling zoo ruw gedaan, met zoo weinig égards voor den leeftijd of de krachten van den patiënt, dat er een inzinking volgt en de dood intreedt. In andere gevallen wordt een latente dysenterie opgewekt, waardoor een ziekte kan ontstaan, die maanden duurt en den zieke voor altijd verzwakt.Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.De seizoensaderlatingen worden in de bocht van den arm toegepast, en de oostersche dokters volgen nog de leer van Hippocrates omtrent de vochten en weten precies, welke ader in welk speciaal lichaamsdeel moet worden geopend in een bepaalde ziekte. Ik heb een jong dokter uit Engeland gekend, die op eens het vertrouwen, dat de menschen tot dien tijd in hem stelden, verloor, toen hij in een geval van ziekte een aderlating aanried. De verpleger, die den zieke hielp, vroeg, wat heel gewoon voor hem was, welke ader hij moest openen, en de engelsche geneesheer antwoordde: “Dat komt er niet op aan.” Beide, de zieke en de verpleger, vonden, dat die dokter al heel onverschillig was of dat hij er niets van wist, zoodat ze in beide gevallen beter deden, van dokter te veranderen.Van den staar lichten is een veel voorkomende kwaal in Afghanistan en sinds menschenheugenis zijn er hakims, of afghaansche praktizijns, die volgens de oude methode opereeren.Deze mannen trekken gewoonlijk door het land van ’t eene dorp naar het andere, omdat de meestal oude patiënten niet in staat zijn verre reizen te maken, of omdat misschien de familieleden niet veel over hebben voor de ouderen, daar zij toch geen werk meer kunnen doen.Natuurlijk slaagt de operatie soms, maar meestal is volslagen blindheid ’t gevolg ervan. Omdat de hakim allicht niet dan na jaren weer de zelfde plaats bezoekt, verliest zijne reputatie niet door de vele mislukking, wat wel zou gebeuren, indien hij bleef op dezelfde plaats.De smid van het dorp zorgt gewoonlijk voor hettrekken van kiezen, waarvoor hij in zijn smidse een lange, zware 2½ voet lange chirurgische tang heeft hangen.Wanneer nu de kroon der kies sterk is en zoo in den mond staat dat de smid haar gemakkelijk kan vastpakken met het instrument, dan lukt de operatie wel. Maar is dit niet het geval, is de kies bros en ligt zij lastig, dan gebeuren er de grootste ongelukken. Een gebroken kaak komt veel voor.Eindelijk gaan zulke patiënten dan naar het zendelingen-ziekenhuis om behandeld te worden, soms verscheidenen per dag.Eens waren de pokken een zeer algemeene ziekte in Afghanistan en men kan zelfs nu nog in dorpen vele pokdaligen aantreffen. Een van de eerste vragen, die een Afghaan doet, wanneer hij voor zijn zoon een bruid wil koopen is: “Heeft ze de pokken gehad?” Is dit niet het geval dan wordt met den koop gewacht, totdat zij ouder is, of wordt ook wel de koopsom verminderd, daar zij dan niet die waarde vertegenwoordigt van iemand die de pokken al heeft gehad, want het is dan steeds mogelijk dat zij nog de pokken zal krijgen. Het is vaak gebeurd dat vaders hunne dochters naar ons ziekenhuis brachten met litteekens van pokken; niet om de patiënt te helpen, maar om een hoogeren prijs voor haar te kunnen vragen.Dr. Pennell.Dr. Pennell.De gewoonte van inenting was vroeger algemeen in Afghanistan. In de pols werd een sneedje gemaakt en men wreef dan een weinig pokstof in het wondje. Meestal kreeg de ingeënte de ziekte dan in geringe mate, maar soms werd deze zoo ernstig ziek, dat de dood intrad. Toch hebben de Afghanen wel gezien dat het inenten met koepokstof vele voordeelen heeft boven hun oude wijze van inenten.Twee redenen zijn er echter, die de afghaansche bevolking tegenhouden om van de gelegenheid door de Engelsche regeering hen aangeboden, gebruik te maken. Ten eerste geschiedt dit vaccineeren door ambtenaren die niet voldoende gesalarieerd worden, wat tengevolge heeft dat zij omkoopbaar zijn, hetgeen de geheele bevolking tegenstaat. Ten tweede bestaat er een algemeen bijgeloof dat er in Afghanistan een meisje is waarnaar de Regeering zoekt. Zij zou dan hierdoor ontdekt worden, dat wanneer zij zou worden ingeënt, melk in plaats van bloed uit de wond zou vloeien, waarna zij naar Engeland zou worden vervoerd om geofferd te worden.De ouders zijn daarom bang dat hun dochter dit lot zal treffen.Maar nu genoeg over ziekten en kwalen. Laat mij u van andere dingen vertellen. Ik stond op een met dennen bedekten uitlooper van de Soefed Kohbergketen, die westwaarts op Kaboel uitloopt, tusschen den Khaiberpas in het Noorden en den Koerampas in het Zuiden. De met sneeuw bedekte toppen van Sika Ram, die tot een hoogte van vijftien duizend voet oprijzen, met fijne, witte wolkjes erboven, waren juist achter mij, terwijl vóór mij het groene dal van de Koeramrivier zich uitbreidde als een panorama, overgaande in een wijde vlakte, waar talrijke dorpen, verscholen in moerbeiboomen en walnoten, genesteld waren tusschen de lagere bergen, terwijl verderop de bergen ruwer en kaler werden en de rivier zich een weg moest banen door kloven en spleten, tot ze in de vlakte van Indië kwam.Onmiddellijk tegenover mij had ik den Peiwarpas met de vele dennenbosschen, welke pas altijd bekendzal blijven als het tooneel van het groote gevecht, dat de emir Sjer Ali met zijn strijdkrachten leverde tegen de colonne van Sir Frederick Roberts. Daar waren de dennen op de hoogte, waar de afghaansche batterijen verborgen waren, en men kon zonder moeite het kronkelende pad volgen door de steenachtige bedding van de rivier, dat dan verder de hoogte inging naar de bosschen, waardoor de dappere regimenten aanstormden en eindelijk de afghaansche stelling vermeesterden.Ten westen van den pas was een vruchtbaar dal met vele dorpen, die voor een deel al behoorden tot het gebied van den emir van Afghanistan. Een paar mijlen beneden het hoogste punt van den pas kon men het fort zien, waar de soldaten van den emir de grens bewaakten. Naar het Oosten zich richtend, zag men op een afstand van een dozijn mijlen de kantonnementen van Parasjinar, de meest westelijke kantonnementen van de britsche strijdmacht en de zetel van het bestuur in dit grensdal. Er was daar ook een fort, waar de plaatselijke koeramsche militie in garnizoen lag, Afghanen uit de dorpen in den omtrek, die onder de leiding en den invloed van drie of vier engelsche officieren een deel zijn geworden van die vooruitgeschoven krijgsmacht, die het rijk aan de grens verdedigt.Ik had enkele weken doorgebracht onder de menschen uit het district, en de tijd was gekomen, dat ik, ofschoon met tegenzin, de schaduwrijke bosschen en de koele dreven van het Boven-Koeramdal moest verlaten voor de brandende vlakten van Bannoe, die ik nu van mijn hoog punt kon zien liggen in een waas van hitte, herinnerend aan punka’s en slapelooze nachten, mijn voorland dat de plaats zou innemen van de versterkende lucht van den Roefed Koh.Onze tenten en onze bagage waren gepakt op eenige muilezels, die we konden volgen langs den stoffigen weg beneden, terwijl wij talmden, om afscheid te nemen van de hartelijke Afghanen, die onze gastheeren en tegelijk onze patiënten waren geweest. Drie dagen zouden we des nachts ons kamp moeten opslaan, eer we de grens van Britsch Indië zouden overgaan en de grensstad Thal zouden betreden, die de eerste stad is, welke een reiziger uit Afghanistan aantreft. Vanaf den tijd, dat we de afghaansche grens overschreden, tot hier, gaat de reiziger door een gebied, dat bekend staat als een “administratief terrein”. Er was daar een fort, bezet door troepen van het indische leger, onder bevel van een engelsch officier.Nu bleven er nog vier-en-dertig mijlen in rechte lijn tusschen ons en onze bestemming Bannoe, en eer we die aflegden, waren er bijzondere onderhandelingen noodig geweest met de stammen, die er woonden, om een geleide voor ons te krijgen, want dit vooruitspringende gedeelte tusschen Thal en Bannoe was niet Britsch Indië, en ook geen administratief terrein, maar onafhankelijk en daar heerschte de roovende stam der Waziri’s, die noch den emir, noch den onderkoning als meester erkende. Een paar schurkachtig eruitziende Waziri’s kwam aan, om ons verder te geleiden. Hun geweren waren om hun schouders gehangen en welgevulde patroongordels omvingen hun lijven, terwijl ze hun paar afghaansche dolken in de plooien van hun vuile, roode pagari’s, die ze om hun middel hadden gewonden, verborgen, en hun kromme afghaansche zwaarden in de hand hielden.Wij hadden nu het vruchtbare dal van de Boven-Koeram verlaten, en gingen door een opeenvolging van rotsachtige bergpassen, over steile kammen en door de steenachtige bedding van de rivier. De lagere bergketenen, die Afghanistan van Indië scheiden, vormen door hun groepeering en hun steilte een reeks valleien en kloven en steilten, die juist geschikt zijn voor de wilde stammen, die er wonen, en die de wildheid van hun bergland op even hoogen prijs stellen als hun eigen onafhankelijkheid. Hier en daar is een stukje bebouwd land in een bocht van de Koeramrivier, waarop een met muren omgeven en van torens voorzien dorp neerziet, door geweld van wapenen in de handen gekomen van de tegenwoordige eigenaars, en alleen in die handen blijvend door nauwlettendste waakzaamheid. Zelfs de mannen, die achter den ploeg loopen bij hun ossen, hebben hun geweren over den schouder hangen en houden het oog geopend, om uit te zien naar den mogelijken vijand.Op sommige plekken is uit de rivier een kanaal met groote moeite afgeleid naar een vlak stuk land tusschen de bergen, waar men dan een karigen oogst binnenhaalt. Voor de rest zijn de bergen kaal en vertoonen noch dierlijk, noch plantaardig leven. Een paar patrijzen, die met schellen kreet opvliegen uit een polletje droog gras, kan men nog te zien krijgen en enkele acaciastruiken, die brandhout leveren. De Waziri’s namen dat mee, om het op de Vrijdagmarkt in Bannoe te verkoopen.De Afghanen vertellen u, dat toen God de wereld had geschapen, er een massa steenen en rotsblokken en puin over was gebleven, die alle aan deze grens neergesmakt werden, wat het onaantrekkelijk aanzien van het land moet verklaren. Nog is er een bergketen, waar we overheen moeten, eer we de vlakten van Indië bereiken. Wij hebben een rotspad met moeite beklommen over kale steenen, die de zonnestralen fel weerkaatsen, zonder dat er struik of boom schaduw geeft, of zelfs het kleinste grassprietje den grond afkoelt, die onze voeten even fel brandt als de gloeiende schijf boven ons. Dan bereiken we den top, en het tooneel vóór ons verandert als door een tooverstaf. Vijfhonderd voet onder ons ligt de breede indische vlakte, hier besproeid door de levenwekkende wateren van de Koeram, die, als ze vrij zijn uit de rotsengten, waardoor ze de laatste dertig mijlen hebben afgelegd, nu over hun steenachtige bedding voortdansen en onder overhangende klippen door stroomen, om eindelijk zich in tallooze kanaaltjes te splitsen, en als zilveren linten als in een labyrinth door de vlakte te stroomen. Zoo ver, als de levenwekkende besproeiing door de Koeram duurt, breiden zich velden uit van graan en maïs en rijst in eindelooze opvolging, zoo ver het oog reikt.Verspreid tusschen de velden liggen de dorpen, de rijke dorpen der Bannoeërs, verborgen tusschen moerbeiboomen en vijgen en wijngaarden, alsof een hoorn van overvloed hier al zijn gaven had uitgestort. Zoo is Indië, en zoo doet het zich voor aan de Pathans, die op de bergen van onze noord westgrens wonen, en als wij het land aldus aanschouwen, na eenigen tijd met hen samen te hebben geleefd tusschen hunkale en dorre bergen, kunnen we gemakkelijk hun redeneering begrijpen en billijken, dat twee denkbeelden oppermachtig in hun geest heerschen. Het eene is: “Die rijke vlakten zijn daar geplaatst, omdat God bedoelde, dat wij er ons zouden vestigen, ze zijn zoo dicht bij onze bergen, opdat, als bij ons gebrek is, we naar beneden zouden trekken en daar den oogst binnenhalen, en als we het moeilijk hebben en groote sommen moeten betalen aan de engelsche regeering, mogen we gerust eens de rijke Hindoes het geld ontnemen, dat ze door woeker hebben bijeengegaard en op andere manieren, die God veroordeelt.” Het andere denkbeeld is: “Welke reden kan de engelsche regeering hebben, die over zulke rijke landen heerscht, om zich met ons in onze bergwereld te bemoeien, waar wij onze woningen hebben, die ofschoon we niets anders dan rotsen en steenen om ons heen zien, toch onze huizen zijn, waar wij de aanwezigheid en de bemoeizucht van geen enkelen vreemdeling verlangen?”De lezer zal hebben opgemerkt, dat dus op de reis, die boven werd beschreven, van Peiwar naar beneden tot Bannoe, vier verschillende territoriën werden bereisd. Het eerste en het laatste, namelijk Afghanistan en Britsch Indië, zijn twee precies begrensde en gemakkelijk te bevatten aardrijkskundige gebieden; maar men ziet, dat daartusschen verschillende stammen hun woonplaatsen hebben, die in ongelijke betrekking staan tot het indische gouvernement. Ik moet een en ander opmerken, om den lezer vertrouwd te maken met de politieke omstandigheden van die streken.De grens van Britsch Indië is nauwkeurig afgepaald, maar die van Afghanistan was meer of min onzeker tot het jaar 1893, toen Sir Mortimer Durand door de engelsche regeering werd afgevaardigd, om de vertegenwoordigers te ontmoeten van den emir Abdurrahman en samen de grens vast te stellen. Die grens is sedert dien tijd bekend als de “Durand-line”. De streek tusschen die lijn en de britsche grens nu staat in onderling verschillende betrekkingen tot de indische regeering.Enkele gedeelten ervan, als Tirak, het land van de Afridi’s en Orakzai’s, en Waziristan, het land van de Waziri’s en Mahmoeds, worden met rust gelaten, als de stammen geen aandacht op zich vestigen door strooptochten op engelsch grondgebied, waar de wettelooze elementen zich nog wel eens aan schuldig maken. Die rooverijen worden zonder twijfel afgekeurd door de meerderheid van zoo’n stam, die het feit inziet, dat in welk conflict met de engelsche regeering ook, ze het altijd moeten verliezen; maar dit is de democratische geest van de menschen nu eenmaal, dat iedereen evenveel waard is als zijn buurman, en dat hij een beetje beter is als hij een meer modern geweer heeft. Als in de tusschenregeeringen van de Richteren in Israël, doet ieder wat hij goed acht in eigen oogen, en wordt verbitterd, als zijn buurman of zelfs iemand van zijn eigen stam zijn daden onder contrôle neemt of zijn vrijheid aan banden legt.Zoo komt het, dat het werkelijk zeer moeilijk wordt voor de betere en oudere elementen in den stam, om de anderen van zulke strooptochten af te houden. De roovers zijn meestal menschen, die niets te verliezen hebben, die geen grond bezitten binnen de grenzen van Britsch Indië en die schuldig staan aan vroegere moorden of andere misdaden, zoodat het voor hen onmogelijk is, het land binnen te komen op andere manier dan tersluiks, daar ze stellig zouden worden gevangen genomen en misschien opgehangen, als ze gepakt werden.Een groot aantal menschen in den stam hebben land aan beide grenzen van de grens en achten het in hun eigen belang, niet openlijk partij te kiezen tegen de regeering, terwijl ze toch ook, tenzij ze aan de desperado’s een schuilplaats verleenen en hen bij gelegenheid verbergen, kans loopen, zelf tot slachtoffers te worden gemaakt. Zoo gebeurt het, dat er bij haast iedere grensexpeditie sommige afdeelingen van den stam zijn, die verlangen op goeden voet te staan met de Engelschen en bevriend heeten. Het is moeilijk voor een militairen bevelhebber, die de menschen niet vooraf heeft gekend, om dit op prijs te stellen, en als hij ziet, dat zijn kamp van achter een bedekking wordt beschoten uit een verondersteld bevriend dorp, gaat hij natuurlijk twijfelen aan de oprechtheid van de menschen. Maar waarschijnlijk hebben de lastige elementen het er juist op aangelegd, om van uit zulk een punt te schieten, opdat de bevriende luidjes erin worden gehaald en ze dus aan den strijd moeten deelnemen. Bij een zekere gelegenheid verkoos de tot wanhoop gebrachte generaal niet te gelooven, wat de politieke ambtenaar beweerde omtrent de vriendschappelijke gezindheid van de dorpen in de buurt, van waaruit herhaaldelijk werd geschoten, tot hij het kamp verliet en voor een tijdje ging wonen in een van de van vijandigheid beschuldigde dorpen! De goedgezinde clans zouden het ten hoogste op prijs stellen, als de administratie erin kon slagen, de wettelooze geesten te beteugelen.Dan zijn er sommige half onafhankelijke staten, zooals Tsjitral en Dir, waar bestuurders zijn, die macht genoeg hebben, om hun eigen land in orde te houden en het voor de Engelschen mogelijk te maken, dat ze zooveel toezicht kunnen uitoefenen, als wenschelijk wordt geacht voor de uiterlijke betrekkingen, doordat een politiek agent aan het hof van het hoofd is verbonden, terwijl dat hoofd zelf vrij blijft, om de zaken van zijn stam of zijn dorp te regelen naar zijn believen en in overeenstemning met de gewoonten van zijn stam en den graad van zijn eigen gezag over de vaak in conflict zijnde eenheden in zijn bestuursgebied.Ten derde zijn er dan, wat men noemt, de “geadministreerde gebieden”, zooals het Boven-Koeramdal, waar we al over spraken. Daar wonen stammen, waarover geen enkel hoofd gezag heeft kunnen krijgen, waar dus, zooals zoo vaak het geval is onder de Afghanen, de stam ondermijnd wordt door partijschappen, die geen van allen gezind zijn, zich te stellen onder de macht van een persoon, die niet tot hun partij behoort. De regeeringsambtenaar is dus niet bij machte, te onderhandelen met één leider, maar moet alle leden van de strijdende partijen hooren. De democratische geest is zoo sterk, dat ieder kleine landeigenaar meent, dat hij het recht heeft, zijn inzichtin de publieke zaak naar voren te brengen even goed als de erfelijke nakomeling van een reeks van hoofden. Hierdoor wordt de politiek zeer ingewikkeld en de ambtenaar voor politieke zaken, die zich veel liever zou houden buiten alle bemoeiing met de inwendige aangelegenheden van den stam, komt tot het besluit, dat te midden van een massa in strijd zijnde eenheden, hij de eenige mogelijke raad van beroep is. Zoo komt men tot een tusschensoort regeering, de indische strafwet geldt er niet, maar de wetten en gewoonten van den stam geven de leiding aan bij de rechtsspraak, en men bemoeit zich zoo weinig mogelijk met het volk; maar toch is de ambtenaar voor politieke zaken de hoogste autoriteit en vereenigt in zich de uitvoerende en rechterlijke macht in het gebied.Ondanks de omstandigheid, dat hun godsdienst zoo exclusief is, vinden deze menschen het toch onmogelijk, hun zaken te behartigen of rustig te leven zonder de hulp van den alomtegenwoordigen Hindoe. Precies zooals de Groot Mogels van ouds het geschikt vonden, Hindoes te hebben voor de posten van schatbewaarder, accountant, raadgever enz., zoo heeft het grenshoofd van dezen tijd zijn Hindoevazal steeds bij zich, om voor hem zijn rekeningen op te maken, zijn verzoekschriften te stellen en zijn zaken voor hem af te doen in rechterlijk opzicht. De meerderheid van de winkelhouders in den stam zijn ook Hindoes. Zelfs onder het geregelde bestuur van Britsch Indië is de Mohammedaan nooit zoo knap in het handelen geworden, vooral in den kleinhandel en het winkelbedrijf, als de snuggerder en vlugger begrijpende Hindoe.Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.Zoo vindt men in ieder dorp van eenige beteekenis de Hindoes met hun winkels, waarvan de eigenaar op reis gaat naar de groote marktsteden aan de grens, Peshawer, Bannoe en Dera Ismaël Khan, en terugkeert met stoffen, lucifers, spiegeltjes en een verscheidenheid van westersche artikelen, zoowel als met de voedingsmiddelen, waar de Afghaan van houdt, maar die hijzelf niet kweekt, zooals suiker en thee. Die Hindoes worden beschouwd als vazallen van de mohammedaansche gemeenschap, die ze dienen, en ieder Hindoekoopman heeft zijn particulieren vriend en beschermer of malik, die in ruil voor de diensten, die de Hindoe bewijst, voor zijn veiligheid instaat, bereid is, hem te beschermen, desnoods met geweld van wapenen, tegen andere mohammedaansche partijen, en iedere beleediging, hem aangedaan, te wreken, alsof die hem persoonlijk had getroffen.De Hindoe levert de hersens en de Mohammedaan de dapperheid. De Hindoe is altijd klaar, zijn heerschzuchtige, maar vaak domme meesters, te foppen, en weet onder britsche regeering zich nog al eens te bevoordeelen door de bescherming, die de wet hem verleent, en die hem in staat stelt, dingen te doen die hij over de grens niet zou wagen. Eens toen ik aan de andere zij van de grens reisde, was mijn gids een balling, die verplicht was geweest, van engelsch grondgebied te vluchten, nadat hij een moord had bedreven. Hij vertelde mij, dat hij zich bij een Hindoe had aangesloten en een contract had aangegaan voor het aanleggen van een weg; de Hindoe zou voor het kapitaal zorgen en de rekening bijhouden, en hij zou koelies recruteeren en het toezicht op het werk houden. “Terwijl ik in de zomerzon zwoegde en zweette, zat de snaak van een Hindoe gemakkelijk op zijn kantoor, vervalschte de rekeningen, en ik kreeg nooit een cent voor mijn moeite. Ik dacht, dat ik recht kon krijgen bij den sarkar, en ik stelde een civiele actie tegen hem in; maar ik ben maar een eenvoudig man, en hij wist alles van de wet door een advocaat, met wien hij bevriend was, zoodat ik de zaak verloor. Toen betaalde ik aan een anderen pleiter een groote som, om mijn zaak voor den zittenden rechter te brengen; maar hij had geknoeid in de rekeningen en de getuigen betaald, zoodat ik daar ook verloor. Allah Akbar! De rechter sprak het vonnis uit vóór den middag en vóór den tijd van het avondgebed was de schurk er geweest. Maar toen was ik erbij, en ik kan nu slechts tersluiks eens bij nacht een bezoek brengen in mijn geboortedorp.”Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.Als men nu vraagt, hoe de verhouding van den zendeling is tot de bewoners van de verschillende gebieden, kan men zeggen, dat in Britsch Indië de zending wordt vrij gelaten, zoolang ze zich binnen de grenzen van de wet houdt. In Afghanistan mag de zendeling niet werken, en onder het tegenwoordige régime zal daar wel geen verandering in komen. Een bekeerling van het Mohammedanisme tot het Christendom wordt binnen het gebied van den emir beschouwd als iemand, die een groote zonde heeft begaan, en zoowel de wet als de publieke opinie zou het op zijn ondergang toeleggen. Maar in de landen tusschen die beide terreinen is er geen reden, waarom een voorzichtig zendeling, die de taal en de gewoonten van het volk kent, niet met succes zou kunnen werken. Een zendeling-dokter, die niet met onhandigen ijver hun godsdienst kwetste, zou ongetwijfeld door de meeste leden van den stam vriendelijk worden ontvangen, ofschoon de mollahs of priesters een onzeker element zouden vormen, dat in het begin zich vijandig zal toonen. De plaatselijke autoriteiten hebben het per slot van rekening in hun macht, te bepalen, hoe ver zich de werkzaamheid van de zending mag uitstrekken.Onder de verschillende grensterreinen, die in den laatsten tijd onder den invloed van de beschaving zijn gekomen door de grenspolitiek van de engelsche regeering, is er geen, dat meer belooft dan het Boven-Koeramdal, aan welks benedeneind het hoofdkwartier van de Afghaansche Medische Zending te Bannoe is gelegen. De rivier de Koeram stroomt door een breed dal en gaat met uitzondering van een dertigtal mijlen juist boven Bannoe over britsch grondgebied, waar de bevolking steeds meer vreedzaam en beschaafd wordt. Oorspronkelijk woonden er in het benedendal tot in Waziristan de Bangasjen, een sunnietische stam van de Pathans, die zelf afkomstig waren uit de buurt van Kohat. De Toeries waren een sjiïetische stam, die sommige districten bewoonden op den oostelijken oever van de Indus bij Kalabagh, en daar ze ijverige kooplieden en nomaden waren, gewend raakten aan een bezoek van de koele streken in het Boven-Koeramdal, waar zeelken zomer kwamen, om het weidegebied te gebruiken, hun gezondheid te verbeteren en handel te drijven.In een zomer, die ongeveer tweehonderd jaren achter ons ligt, ontstond er een twist tusschen hen en de Bangasjen uit een dorp, Boerka geheeten, waardoor een gevecht ontstond, dat de Toeries wonnen, die de inwoners van Boerka doodden of verdreven en van de plaats hun eerste vestiging in de streek maakten. Al gauw daarna maakten ze zich meester van twee der belangrijkste dorpen uit het dal, Peiwar en Milana, en tot op den huidigen dag bezit iedere Toerie, die op gewichtigheid aanspraak maakt, land in een van die drie dorpen, al is het maar een vijftigste deel van een veld, als bewijs van zijn oude afkomst.Jaar op jaar maakten de Toeries hun positie sterker en verdreven de Bangasjen dieper het dal in, behalve in sommige gevallen, zooals met de bewoners van het groote en mooie dorp Schlozan, waar de Bangasjen allen Sjiïeten werden en met de Toeries zich vereenigden, zoodat ze hun land mochten behouden. Toen ze eindelijk hun stelling stevig hadden bezet en overtuigd waren geworden van de bekoorlijkheid van het dal, gingen de Toeries niet meer naar de vlakte terug en bleven het heele jaar door in het hooggelegen dal. Daardoor wonen nu nog de Toeries daar, terwijl lager de Toeries en Bangasjen gemengd voorkomen, zoodat de dorpen van beide stammen soms naast elkander liggen, en nog weer verderop de Bangasjen al het land in bezit hebben.Sedert de menschen hebben ontdekt, dat het engelsche bestuur vrede en rust brengt en hun zwaarden tot sikkels hebben omgesmeed, hebben verscheiden van die bergstammen iedere gelegenheid aangegrepen, om zich voor goed in het dal te vestigen en daar land te krijgen, om van den rijken bodem te profiteeren. Dat waren o. a. de Mangals en Makbals en de Zaimoekts, die nieuwe elementen onder de stammen brachten. Maar er zijn ook andere stammen, die vasthouden aan de vrijheid in hun bergterreinen en soms aan de oude neiging toegeven, om hun buren te plunderen. Zoo zijn daar de Ningrahars, de Spinwars en Pari’s in het Noorden en de Zazimaiden in het Zuiden. Om de optelling volledig te maken, zou men ook de Hindoes moeten noemen, die in groot aantal in het dal wonen, een groot deel van den handel in handen hebben en allerlei zakenwerk en geestelijken arbeid voor de Mohammedanen verrichten.Toen er Hindoeradjahs in Kaboel regeerden, hadden ze in dit dal ook stellig de overhand, en wat er aan oudheden hier aanwezig is, blijkt van hindoeschen oorsprong. Afgezien van de verscheidenheid van stammen, die in dit dal dus dichtbij elkander voorkomen, is het ook bijzonder belangwekkend, omdat hier een van de twee groote wegen doorgaat van Kaboel naar Indië. De tweede weg is de Khaiberpas. Daardoor bezoeken veel nomaden uit Afghanistan herhaaldelijk het dal en wonen er vaak tijdelijk. Onder hen staan tegenwoordig op den voorgrond de Hazara’s, van wie velen van hun eigen land verdreven zijn door den emir en hierheen zijn gegaan, om aan de wegen te werken. Ook de Khoroti’s en Ghilzai’s komen vaak in het Koeramdal, en dank zij dit eigenaardig centrale en kosmopolitische karakter, is het district zoo geschikt als een middelpunt voor zendingswerk en zendingsinvloed. Onder de Toeries kan men met succes optreden. Ze zijn, zooals ik al zei Sjiïeten, terwijl alle omringende stammen tot de orthodoxe Sunnieten behooren. Dus waren ze vóór de engelsche bezetting in 1891 voortdurend het mikpunt van de vervolgingen van den emir van Afghanistan en hadden vaak aanvallen te verdragen van hun sunnietische buren. Ze zien dus natuurlijk in de Christenen hun bevrijders en komen er uit den aard der zaak gemakkelijk toe, het Christendom met gunstige oogen aan te zien, omdat het hun zooveel vrede heeft gebracht en aan hun onderdrukking een einde heeft gemaakt.Endaar er in woorden nog altijd strijd wordt gevoerd onder hun mollahs aan weerszijden, daar ieder meent, in het Christendom punten van gelijkenis te vinden met den eigen godsdienst, heeft een christelijke toespraak of een christelijk boek wel invloed op hen.Daaruit is voortgevloeid een verwonderlijke, verwonderlijk ten minste voor een zendeling uit het bijgeloovige Bannoe, gewilligheid voor gesprekken over de christelijke geschriften en bereidvaardigheid, om christelijk onderwijs te ontvangen. Bij voorbeeld mag in Bannoe een welgeaarde mollah niet in den bijbel lezen, behalve in het geheim, terwijl ik in Koeram de mollahs dikwijls openlijk heb zien lezen in en verhandelingen heb hooren houden over de Heilige Schrift voor groote groepen khans en andere lieden.In Bannoe kan door het noemen van de leer der zondeloosheid van Christus of het vaderschap van God het sein worden gegeven tot een oproer, terwijl diezelfde leerstellingen hier, zelfs als ze niet worden aanvaard, vrijelijk kunnen worden besproken met de zekerheid, dat men haast altijd kalm zal worden aangehoord.Den eersten zomer, waarin ik eenigen tijd onder deze menschen doorbracht, werd ik zoo goed als overal gastvrij en hartelijk ontvangen. Dat was natuurlijk voor een deel toe te schrijven aan de medische adviezen en middelen, die ze kregen; maar het was toch een groot verschil met de ontvangst, die in Hindostan dikwijls te beurt valt aan den verkondiger van het Evangelie. Nergens was er eenige open oppositie van de zijde der mollahs, en de meesten van hen kwamen mij bezoeken en spraken lang met mij over den Bijbel. Ze vroegen om het boek en lazen er geregeld in, en de dorpelingen noodigden ons soms uit, langer van hun gastvrijheid gebruik te maken of het volgend jaar terug te komen, en, wat nog het allerbest zou zijn, een apotheek onder hen te vestigen.In ieder dorp zijn een of meer matamkhana’s, waar de Sjiïeten hun jaarlijksch rouwfeest vieren ter eere van de martelaren van Kerbela, Hassan en Hoessein, als de Moharramdagen weer zijn aangebroken. Onder het bestuur van Afghanistan werden die plechtigheden dikwijls verboden; maar nu mogen ze ongehinderd plaats hebben, zoodat de menschen gelukkig zijn met het engelsche bestuur. Zulke plaatsen van samenkomst zijn geschikt voor godsdienstige gesprekken, en veel van mijn disputen hebben daar plaats gehad. De menschen zijn wel geneigd, om de christelijke opvatting van de kruisiging en haar beteekenis te aanvaarden, waar de Sunnieten zulk een struikelblok in zien, omdat ze het martelaarschap van de beide broeders te Kerbela beschouwen als een redding voor wie trouw de rouwdiensten volgt, en omdat ze Ali beschouwen als hun verlosser.Wanneer men in dit dorp een kijkje had kunnen nemen in de dagen, lang voordat er van het Christendom sprake was, toen de eerste arische trekkers uit Centraal Azië hierheen afzakten en naar Pendsjab, zouden we er hun kampen hebben kunnen aanschouwen en hen bezig hebben gevonden met hun eenvoudigen natuurdienst, in de Veda’s beschreven, die dit stadium van de arische beschaving te boek hebben gesteld. Dit gebied was waarschijnlijk beter besproeid en vruchtbaarder toen dan nu. Niet enkel blijkt uit de geologische gesteldheid een grooter regenval en rijker plantengroei, maar daar die eerste immigratie meestal door herders geschiedde, mag men aannemen, dat ze voor hun kudden en families het toen veel beter hadden dan nu in de grensgebieden.Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.De boven beschreven Koeramvallei kan gelden als een goed model van een geadministreerd gebied, dat al groote vorderingen heeft gemaakt in den vooruitgang naar een rechtvaardig en rustig gevestigd bestuur. De onafhankelijke stammen daarentegen dalen al meer op de ladder der beschaving, tot ge komt bij sommige afdeelingen van de Waziri’s en Afridi’s, die echte barbaren zijn en nog onafscheidelijk van hun nomadenleven, waarin stelselmatige rooverij een rol speelt. Een politieke ambtenaar zat eens met een aantal hoofden van een paar dier onafhankelijke stammen op den top van een hunner ruwe bergen, van waar men neerziet op Afghanistan naar het westen en Indië in het Oosten. Ze hadden hem als geleide gediend op zijn tochten, en daar hij goed voor hun voeding had gezorgd en in hun eigen taal vertrouwelijk met hen kon praten, waren ze bereid, zonder voorbehoud hem zelfs hun stamgeheimen mee te deelen.“Vertel mij nu eens;” zei de ambtenaar, “als er oorlog uitbrak, wat God verhoede, tusschen Rusland en Engeland, welken kant zoudt gij en zou uw volk dan kiezen?”“Wilt gij, dat we u zullen zeggen, wat ge graag wilt hooren of wilt ge de waarheid weten?” was hun naïef antwoord.“Ik bezweer u, dat ge mij meedeelt, wat de waarheid is.”“Dan”, zei een oude grijze man, die uiting gaf aan de gevoelens van alle aanwezigen, “zeg ik u, dat we hier zouden zitten op onze bergtoppen en u beiden zouden zien vechten, tot we een van u beiden volkomen verslagen zagen; dan zouden we van onze hoogte afdalen en den verslagene alles ontrooven tot den laatsten muilezel! God is groot! Wat zou dat een goede tijd voor ons wezen!”Overtocht over de Indusversnellingen.Overtocht over de Indusversnellingen.Zonder twijfel had hij gelijk; maar zoo groot is de tweedracht tusschen de afghaansche stammen, dat er nog geen buit zou zijn behaald, of ze zouden al onder elkander vechten over de verdeeling. Die afgunst tusschen de stammen en de kleine oorlogen zijn niet te vermijden en maken hen als vijanden veel minder geducht, dan ze anders zouden zijn. Als ge er hen naar vraagt, zullen ze de fout inzien en u vertellen, dat een van hun voorouders den Almachtige had vertoornd, die om hen te straffen, de zaden van tweedracht onder hen strooide, werkend tot in lengte van tijden. Vandaar het gezegde: “De Afghanen van de grens hebben nooit vrede, behalve als ze oorlog hebben!” Want als een vijand van buitenafhun onafhankelijkheid bedreigt, dan zijn voor korten tijd hun onderlinge verschillen vergeten, en vechten ze schouder aan schouder, om de twisten weer op te vatten, als het gemeenschappelijk gevaar is afgewend. Zelfs als ze allen neiging voelen, om deel te nemen aan den een of anderen heiligen oorlog, blijven ze elkander wantrouwen en hebben lust, elkaar op kritieke oogenblikken af te vallen; of de eene stam zal wachten, om te zien, hoe het afloopt met een anderen, die al in den strijd is betrokken, voordat hun eigen zwaarden de scheeden verlaten. Zoo was het in den grensoorlog van 1897, en de moeite, om den opstand te dempen, zou oneindig veel grooter zijn geweest, als de stammen gelijktijdig en niet ieder afzonderlijk waren opgestaan, zoodat de opstand op de eene plaats onderdrukt kon worden, voordat hij op een andere plaats uitbrak.Tweeëerlei politiek heeft op verschillende tijden de warme instemming gehad bij haar verschillende aanhangers. De eerste politiek, die door Lord Lawrence werd voorgestaan in de dagen van zijn onderkoningschap, was algemeen bekend als de politiek van bestuurswerkeloosheid. Later kreeg de politiek van krachtig optreden meer aanhangers en werd het krachtigst verdedigd door Sir Robert Sandeman. Diegenen, die de eerste manier van doen voorstaan, wijzen op de groote kosten, die het gevolg zijn van het optreden tegen de vrije stammen aan de grens, en zeggen, dat we dan vroeger of later in echte oorlogen met hen worden betrokken. Ze willen daarom liever, dat de britsche regeering zich onthoude van alle grenstusschenkomst en de stammen geheel aan zichzelf overlate, zoolang ze niet bepaald last veroorzaken aan onze zijde van de grens. De partij van tusschenkomst aan den anderen kant wijst op het gevaar, dat dit uitgestrekte gebied op het meest kwetsbare punt van ons Indisch Rijk oplevert, als het niet onder ons toezicht staat, en ze pleiten voor een stelsel van leiding van alle politieke aangelegenheden van de grensstammen, terwijl we de binnenlandsche politiek in handen moeten laten van hun eigen hoofden, die, ofschoon geleid door onze civiele ambtenaren, vrij zouden wezen, om de oude gebruiken van den stam te handhaven.Reizen per kameel. Reizen in ekka’s met kampuitrusting.Reizen per kameel.Reizen in ekka’s met kampuitrusting.Sir Robert Sandeman is misschien het merkwaardigste voorbeeld van de macht, die een enkele officier in staat is geweest, over deze stammen uit te oefenen, en door zijn optreden is de breede strook van de grens tusschen Quettah en Deras onder onze civiele ambtenaren georganiseerd door arbeid van de stamhoofden zelf. Er worden subsidies uitgekeerd aan de stammen, als ze de veiligheid van de britsche posten langs de wegen waarborgen en zich verantwoordelijk stellen voor slechte gedragingen van de leden van den stam. Lichtingen van soldaten worden geoefend onder engelsche officieren van het britsche leger, die hun militaire tucht bijbrengen en schietvaardigheid. De betaling, welke deze manschappen ontvangen, komt den stam ten goede en is een sterke prikkel, om hun oude gewoonten op te geven ter wille van de Pax brittannica.Toch werd het noodig geacht, geregelde troepen van het indisch leger op bepaalde, nog al gevaarlijke punten, gereed te houden. De grens wordt over een groote lengte gevormd door ontoegankelijke bergen, die een onoverkomelijk beletsel voor de troepen zijn; maar daar doorheen loopen de passen, waar van de best bekende de Khaiberpas en de Bolanpas zijn. Deze hebben sinds onheugelijke tijden als overgangen gediend,waardoor vijandige legers Indië zijn binnengevallen, en langs die wegen zou elke toekomstige vijand ook zijn legermacht trachten te voeren. Daarom is het voor de engelsche regeering noodzakelijk, dat die passen degelijk worden bewaakt en daarom vormt elk van die passen een door britsche officieren geadministreerd gebied, waar inboorlingentroepen of soldaten uit de onafhankelijke stammen de wacht houden.Ook trekken door die passen de groote handelskaravanen uit Afghanistan en Midden-Azië Britsch Indië binnen. In vroeger tijden moesten de kooplieden aan de stammen geld geven, daar ze anders de passen zouden hebben afgesloten en de goederen hebben buitgemaakt, en gedeeltelijk dienen de subsidies van tegenwoordig als vergoeding voor die vroegere onrechtmatige inkomsten.Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.Dichtbij het punt, waar de beide passen uitkomen in het groote indische laagland aan de overzij van de Indus, ligt een stad, die een emporium is geworden voor de aangebrachte waren en een militair station voor de bescherming van den pas. Terwijl Peschawer voor dat doel dient aan den Khaiberpas, is Kohat een handelsplaats aan de Koeram, Bannoe aan de Tochi en Dera Ismaïl Khan aan de Goemal.Toen lord Curzon onderkoning werd, waren de grensdistricten een deel van Pendsjab, en de luitenant-gouverneur van die provincie voerde er het administratieve bewind. Lord Curzon wenschte ze meer rechtstreeks onder zijn bewind te brengen, en in 1901 werd dan ook een nieuwe provincie ingesteld, bestaande uit vijf grensdistricten van Pendsjab, en genoemd de Noordwestelijke Grensprovincie. De vijf districten, die deze provincie vormen, zijn Hazara, Peshawer, Kohat, Bannoe, en Dera Ismaël Khan. Ze liggen alle aan de overzij van de Indus, behalve Hazara, dat ten oosten van de rivier ligt.Eenchief commissionerof gouverneur werd over de heele provincie gesteld in directe verantwoordelijkheid aan den onderkoning. Hij had zijn hoofdkwartier en zetel der regeering te Peschawer.Lord Curzon’s volgende stap was een uitbreiding van het spoorwegnet van Pendsjab langs de grensstreken zoodat de eindpunten kwamen te liggen bij den Khaiberpas en den Koerampas. Daar dit een snelle concentratie van troepen mogelijk maakte op ieder punt aan de grens, kon hij de regimenten van het indisch leger, die in de afgelegen districten in garnizoen lagen, intrekken en ze vervangen door soldaten, uit de grensstammen gerecruteerd.Zonder twijfel wenscht de regeering geen verdere annexatie van dit kale, bergachtige en onherbergzame grensgebied; maar het is niet altijd even gemakkelijk, om dat te vermijden, en de geschiedenis leert voldoende, dat, als er een aantal slecht georganiseerde en slecht bestuurde eenheden wonen aan de grenzen van een groot land, ze vroeger of laten, maar onvermijdelijk, in dat laatste worden opgenomen. Er zijn echter geldelijke overwegingen, die de regeering nopen, niet over te gaan tot annexatie van een gebied, dat zoo weinig natuurlijke hulpbronnen heeft, geen of weinig belastingen kan opbrengen en veel kosten van bestuur zou vereischen.Maar deze grensstammen leveren van het allerbeste vechtmateriaal, waaruit het indisch leger wordt gerecruteerd, en jaren van vreedzaam en geregeld bestuur zouden de militaire eigenschappen wel eensbij het volk kunnen bederven, zooals in Zuid-Indië het geval is geweest. Ook zijn de vele gelegenheden, waarbij het indisch leger een kans krijgt voor actieven dienst, en de oefening, die verkregen wordt op de kleine grensexpedities, misschien van te groote waarde, om door te tasten.De gewone gang van zaken is de volgende. Eerst doen de lastigste onder de grensstammen een reeks van strooptochten in de grensdorpen van Indië, zooals ze sinds onheugelijke tijden hebben gedaan. Soms worden de misdadigers gevangen genomen en ondergaan hun noodlot; maar meestal ontkomen ze, en in overeenstemming met de stamverantwoordelijkheid wordt er een boete van hun stam geheven. Die boeten worden steeds hooger, en de stam staat in een soort van rekening-courant met de regeering voor de bedreven wandaden.Zoo komen we tot het tweede stadium, als het geduld van de regeering uitgeput is. De hoofden der stammen worden opgeroepen, en hun wordt een ultimatum gepresenteerd. Ze moeten zoo en zooveel in boeten afdoen en de aangewezen misdadigers uitleveren of er zal een expeditie worden uitgerust. Veel tijd, vaak wel van maanden, verloopt met onderhandelingen, terwijl de stam steeds pogingen in het werk stelt, de voorwaarden gunstiger te doen worden.Het derde stadium treedt in, als de stam niet ingaat op de voorwaarden der regeering, en een strafexpeditie zal worden ondernomen. De expeditionnaire troepen dringen het bergland binnen, verbranden enkele dorpen, leveren een paar gevechten, weten een grooter of kleiner deel van de boete binnen te krijgen, leggen beslag op een aantal geweren en vertrekken weer.Dan is de stam vrij, om opnieuw te beginnen met een schoone lei en gaat weer stroopen en rooven en een nieuwe reeks boeten beloopen, en om dat te verhinderen en meer toezicht over hen te houden, ziet de regeering zich genoodzaakt, te treden in het vierde stadium, waarin enkele plaatsen worden bezet met militaire posten, die de grensstammen in toom moeten houden.Op die wijze wordt vaak tegen den zin der regeering annexatie van grondgebied een noodzakelijkheid.Ook moet men denken, dat er altijd een deel van den stam en soms een meerderheid is, die vóór aansluiting bij Engeland voelt, want de vreedzame en geregelde toestanden, die het engelsch bestuur brengt, hebben hun voordeelen. Terwijl ze vroeger hun velden bijna niet konden bewerken op eenigen afstand van het dorp en altijd gewapend moesten zijn, kunnen ze dan kalm en rustig op het land zijn, ook al ligt dat ver van hun huis, en grond, die vroeger waardeloos was, stijgt in beteekenis. Ze kunnen handel drijven en hun gewone werkzaamheden verrichten in vroeger ongekende veiligheid. Ze leeren de waarde kennen van het geld en beginnen te sparen.Er zijn echter altijd twee partijen in een stam, die vuur en vlam blijven tegen het britsche bestuur, en daar ze veel meer macht hebben dan de vreedzamer aangelegde broederen, zijn ze veelal in staat, de vredelievende meerderheid te terrorizeeren tot een valsche instemming met hun oppositie. Die beide partijen zijn de desperado’s, de buiten de wet gestelden, en de mollahs.De eersten hebben geleefd van roof en plundering, vele geslachten lang, en hebben geen lust hun bedrijf op te geven voor een kalmer leven, dat minder opwekkend is en minder voordeelig.Niet alleen hebben de mollahs een antipathie tegen de kafirs, de ongeloovigen, maar zij weten, dat bij de veranderde levensomstandigheden hun invloed en rijkdom achteruit zullen gaan.Bovendien zijn er twee dingen in ons bestuur, waar allen evenzeer tegen gekant zijn; het eene is de bescherming, die wij den woekeraar verleenen, en het andere de langzame werking van onze rechtspraak. Woeker strijdt met de wet bij de Mohammedanen, maar daar zij onbedachtzaam en royaal zijn, kunnen de Hindoes onder hen geld verdienen, door hun in tijden van nood geld te leenen. Vroeger werd het den Hindoe onmogelijk gemaakt, te veel interest te vorderen of een te lange rekening in te leveren, doordien zijn mohammedaansche meesters, die de baas waren, op een goeden nacht konden komen en zijn huis boven zijn hoofd in brand steken, zoodat hij van voren af aan moest beginnen. Onder britsch bestuur wordt nu de woekeraar beschermd. Hij kan zijn geld innen van den Mohammedaan, die weinig bezit, door een civiele actie en kan den schuldenaar in de gevangenis brengen, als hij niet betaalt, terwijl de Mohammedaan, die zijn boeken zou willen verbranden, kennis maakt met de engelsche gevangenis.Het recht, waar de Mohammedaan van de grens eerbied voor heeft, is snel en eerlijk recht, zooals de officieren toepasten in den tijd van Nicholson, toen de misdadiger beschuldigd, gevangen genomen, veroordeeld en een bepaalde straf, passend bij de misdaad, kreeg, alles in den loop van enkele dagen. Nu kan hij, als hij rijk genoeg is, een advocaat erbij roepen en zooveel valsche getuigen krijgen, als hij wil. Zijn zaak wordt gerekt door den magistraat door verschillende hoogere beroepen of door het een of ander technisch punt van de wet, en als er misschien na verloop van maanden een vonnis volgt, kan de verliezende partij in de zaak zich beroepen op den zittenden rechter, en daarna kan ze weer in hooger beroep komen bij het Hooggerechtshof te Lahore, waar zooveel zaken op den rooster staan, dat zijn zaak mogelijk eerst over twee of drie jaar aan de orde komt.De ware kracht van onze administratie aan de grens is het personeel van onze officieren, want het is altijd de man en niet het stelsel geweest, die het land regeert, en er zijn namen van nu al gestorven officieren, die nog een levende kracht zijn aan die grens, omdat ze mannen waren, die het volk door en door kenden en wier onverschrokken, sterke karakters de stammen kneedden naar hun wil en zulk een groote macht over die wilde Afghanen hadden, dat ze bereid waren, voor hun feringi-meesters door het vuur te gaan met onfeilbare trouw, ook als ze van een ander geloof waren.Als een voorbeeld daarvan wordt verteld, dat op een zekere grensexpeditie de regimenten door een pastrokken over een hoogte, waarboven enkele vijanden zich in een hinderlaag hadden gelegd. De Afghanen waren soldaten geweest in het indische leger, en na hun afgeloopen dienst waren ze naar hun bergen teruggegaan en hadden, zooals dikwijls gebeurt, de bekwaamheid, verkregen in hun regimenten, tegen de Engelschen gekeerd. Ze zouden juist vuren, toen een van hen in den officier, die aan de spits van het regiment reed, zijn eigen kolonel herkende. Hij wenkte de anderen en zei: “Dat is onze eigen Karnal Sahib. Wij moeten niet op hem schieten of op zijn regiment.” Dat regiment mocht vrij doorgaan; maar ze openden het vuur op het volgende.In 1879 deed de volksstam der Waziri’s, daartoe opgehitst door hun mullahs, een aanval met hun lashkar op het kleine grensdorpje Tank. Hier was een zendelingen-hospitaal, waar een Indische dokter Rev. John Williams, directeur was. Voor dat de autoriteiten hunne troepen hadden kunnen verzamelen, hadden de Waziri’s het dorpje overrompeld en waren aan ’t brandstichten en plunderen gegaan. Enkele jonge krijgers renden op het hospitaal af maar werden aanstonds terug geroepen door de ouderen van hun stam, die hen verboden zich te bemoeien met het bezit van, zooals zij zeiden, “onze eigen Doktor Sahib”. Hoe dikwijls waren zij niet verpleegd geworden in zijn hospitaal, en hadden zij zijne gastvrijheid niet ondervonden? Hem mocht geen leed aangedaan worden, en onmiddellijk zetten zij eigen wachten uit om het hospitaal te bewaken, en om opgewonden Waziri’s, met minder goede bedoelingen, tegen te houden. Hierdoor was ons ziekenhuis het eenige gebouw in ’t plaatsje, dat onaangeroerd bleef. Eenige instrumenten waren al voor het post vatten der wacht, gestolen, maar toen dit bekend was, werd geheel Waziristan doorzocht en de vrienden van den dokter waren niet tevreden, voordat hem alles teruggegeven was.De Afghanen zijn zeer wraakzuchtig. Zelfs in het geval dat de Afghaan iemand uit wraak doodt, zal hij, opdat de wraak nog zoeter zij, den slag of steek zoo toebrengen, en liefst op een donkeren nacht, dat het slachtoffer nog eenige minuten kan leven om te kunnen beseffen dat zijn vijand hem te vlug is af geweest en te hooren de woorden van voldoening, waarmede zijn vijand aan zijn haat uiting geeft.Van één geval vernam ik, dat een moordenaar, nadat hij zijn slachtoffer bijna had geworgd, voor dat hij nog geheel dood was, hem een hevigen slag op zijn kaak gaf, waardoor hij de kaak verbrijzelde. Toen vroeg hij op smalenden toon: “Herinner jij je dien dag nog, toen ik je zeide, dat ik je tanden wel eens uit je mond zou slaan?”In ’t najaar van 1907 werd een flink gebouwde Waziri naar het Bannoe-hospitaal gebracht in een beklagenswaardigen toestand. Zijn beide oogen waren met een mes uitgestoken. Hij vertelde dat zijne vijanden hem onverwachts in zijn woning hadden overvallen, zijn vrouw bewusteloos hadden geslagen en hem aan ’t bed hadden gebonden en toen met een mes zijn oogen hadden uitgestoken. Zijn vrouw was met hem meegekomen, zwaar gekneusd en met eenige gebroken ribben. Wij namen ze op en gaven hen een van onze “family-wards”, zoo genoemd, omdat vader, moeder en kinderen, zoo die er zijn, daar samen kunnen blijven om verpleegd te worden. Het was pijnlijk om den man te zeggen, dat hij nooit meer zou kunnen zien, maar ’t was nog pijnlijker hem te hooren zeggen: “Sahib, indien gij mij slechts zoolang mijn gezicht terug kunt geven totdat ik mijn vijand heb doodgeschoten, dan zal ik er in berusten mijn geheele leven blind te zijn.” Maar dat mocht niet zijn en de arme kerel zal het lot van vele blinde bedelaars, die op de oostersche bazaars zoo talrijk zijn, wel moeten deelen, want wie zou zijn akker hebben beploegd of wie voor hem gesproken hebben in den dorpsraad? Uit medelijden hebben we hem nog eenige weken bij ons gehouden, opdat hij nog iets zou hooren van de bijbelsche verhalen van goedheid en vergevensgezindheid; maar dan schudde hij het hoofd en zeide met een zucht: “Neen, die leer is niet voor ons, wat ik noodig heb is wraak.”

Een kameelruiter van de cavalerie.Een kameelruiter van de cavalerie.In gevallen van ernstige beschadiging of verwonding wordt dezelfde behandeling ook wel plaatselijk toegepast. Als men een dijbreuk heeft bij voorbeeld wordt een schapevel eromheen gebonden, dan wordt ruw gespalkt en alles blijft een week of langer zitten. Als er een open wond is en de zieke heeft vele dagen moeten reizen in de hitte, om in ons hospitaal in Bannoe te komen, kan men al vooruit weten, wat men te zien zal krijgen. De mannen, die het bed hebben gedragen, wikkelen namelijk lappen om neus en mond, eer ze den zieke loswikkelen, opdat hij onderzocht kan worden, en als alles openligt, zijn allen, behalve de dokter en zijn helper, op de vlucht gegaan, zoo gauw, als ze maar konden. Een chirurg kan haast onmogelijk voor een geval komen te staan, dat sterker in strijd is met zijn moderne begrippen van antiseptische behandeling, en er zijn heel wat antiseptica noodig, eer de wond een beetje gezond er begint uit te zien, zelfs als ontsteking en koudvuur geen amputatie noodig maken. In geval van kleine wonden wordt de huid van een vogel er wel om gebonden, en het vleesch van het gedoode dier is vaak deel van het loon van den dokter.Het andere middel, dat dam heet, bestaat hierin, dat men een stukje katoen stevig oprolt tot een kompresje ter grootte van een shilling, dat in olie dompelt en op een door den inlandschen dokter aangewezen plek legt, om het daarna aan te steken. Het brandt dan in het vleesch en laat een wonde na, die eerst langzaam geneest. Het middel wordt voor alle mogelijke kwalen gebruikt, en men kiest dat gedeelte van het lichaam voor de bewerking, waar de kwaal zetelt of waar de diagnose van den dokter, die het middel toepast, haar veronderstelt. Zoo vindt men vaak bij menschen, die aan indigestie lijden, een rijtje litteekens aan weerszijden van den buik. Voor neuralgie past men het middel toe aan de slapen; voor hoofdpijn op den schedel; voor rheumatiek op den schouder; voor lendenpijn aan de lenden; voor verlamming op den rug; voor heupjicht op de dijen, en zoo verder tot in het oneindige. Ik heb niet minder dan vijftig litteekens gevonden, elk ter grootte van een shilling, bij een enkelen patiënt als sporen van de herhaalde toepassing van dit middel.De Afghanen hebben een reusachtig vertrouwen in beide behandelingen, en ik heb wel in een dorp gezeten, waar ik luisterde naar een gesprek, waarin een jonge man, die pas terugkwam van een bezoek aan een zendingshospitaal, vertelde van de wonderlijke dingen, die hij daar had gezien, waarop de een of andere conservatieve grijsbaard antwoordde: “Wat hebben wij van doen met al die nieuwigheden? Wij hebben immers genoeg aan de dzan en de dam.” Net als vroeger in het Westen, beoefent de dorpsbarbier ook hier nog de kleine geneeskunde en snijdt in zweren, of zet lavementen.De vrouwen beweren allen, dat ze meer of minder van de geneeskunde weten. Als na een strijd tusschen de stammen de gewonde krijgers in de dorpen terugkeeren, beginnen de vrouwen in huis dadelijk deverpleging. Als er een heftige bloeding komt, wordt vlug olie verhit en in de wond gegoten of, als bij voorbeeld een lichaamsdeel is afgehouwen, wordt de stomp in de olie gedompeld. Dat is zeker een kras middel, maar het werkt bloedstelpend. Is er maar een kleine bloeding, dan wordt een plantje, dat ze in de jungle inzamelen, tot asch verbrand, en die asch wordt op de wond gelegd. Bij een scherpe snede trekken de vrouwen haar eigen haren uit en naaien de wond dan met een gewone naald. Ik heb vaak vleeschwonden gezien, die op die manier heel handig waren genaaid. Met het spalken van gebroken beenderen zijn ze niet zoo vaardig. In de dorpen is er altijd wel een timmerman, die daarin volgens hemzelven uitmunt; maar in de meeste gevallen doet hij het verband er te stijf om of met te weinig kennis van de circulatie in het lichaamsdeel, zoodat er geen jaar voorbijgaat, waarin wij geen gevallen krijgen van zieke ledematen, waar koudvuur bij is gekomen door die behandeling, al waren het maar gewone breuken.Bijna de eenige geneesmiddelen, die veel in Afghanistan worden gebruikt, zijn purgatieven, en dan van zeer krachtigen aard. Bijna ieder Afghaan meent, dat hij het noodig heeft, elk voorjaar te worden adergelaten of een flinke purgeering te ondergaan of beide tegelijk, en soms wil hij dat nog weer hebben in het najaar. Bijna geen ziekte mag langer dan een week duren, of er moet een purgeering worden toegepast. Soms wordt die behandeling zoo ruw gedaan, met zoo weinig égards voor den leeftijd of de krachten van den patiënt, dat er een inzinking volgt en de dood intreedt. In andere gevallen wordt een latente dysenterie opgewekt, waardoor een ziekte kan ontstaan, die maanden duurt en den zieke voor altijd verzwakt.Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.De seizoensaderlatingen worden in de bocht van den arm toegepast, en de oostersche dokters volgen nog de leer van Hippocrates omtrent de vochten en weten precies, welke ader in welk speciaal lichaamsdeel moet worden geopend in een bepaalde ziekte. Ik heb een jong dokter uit Engeland gekend, die op eens het vertrouwen, dat de menschen tot dien tijd in hem stelden, verloor, toen hij in een geval van ziekte een aderlating aanried. De verpleger, die den zieke hielp, vroeg, wat heel gewoon voor hem was, welke ader hij moest openen, en de engelsche geneesheer antwoordde: “Dat komt er niet op aan.” Beide, de zieke en de verpleger, vonden, dat die dokter al heel onverschillig was of dat hij er niets van wist, zoodat ze in beide gevallen beter deden, van dokter te veranderen.Van den staar lichten is een veel voorkomende kwaal in Afghanistan en sinds menschenheugenis zijn er hakims, of afghaansche praktizijns, die volgens de oude methode opereeren.Deze mannen trekken gewoonlijk door het land van ’t eene dorp naar het andere, omdat de meestal oude patiënten niet in staat zijn verre reizen te maken, of omdat misschien de familieleden niet veel over hebben voor de ouderen, daar zij toch geen werk meer kunnen doen.Natuurlijk slaagt de operatie soms, maar meestal is volslagen blindheid ’t gevolg ervan. Omdat de hakim allicht niet dan na jaren weer de zelfde plaats bezoekt, verliest zijne reputatie niet door de vele mislukking, wat wel zou gebeuren, indien hij bleef op dezelfde plaats.De smid van het dorp zorgt gewoonlijk voor hettrekken van kiezen, waarvoor hij in zijn smidse een lange, zware 2½ voet lange chirurgische tang heeft hangen.Wanneer nu de kroon der kies sterk is en zoo in den mond staat dat de smid haar gemakkelijk kan vastpakken met het instrument, dan lukt de operatie wel. Maar is dit niet het geval, is de kies bros en ligt zij lastig, dan gebeuren er de grootste ongelukken. Een gebroken kaak komt veel voor.Eindelijk gaan zulke patiënten dan naar het zendelingen-ziekenhuis om behandeld te worden, soms verscheidenen per dag.Eens waren de pokken een zeer algemeene ziekte in Afghanistan en men kan zelfs nu nog in dorpen vele pokdaligen aantreffen. Een van de eerste vragen, die een Afghaan doet, wanneer hij voor zijn zoon een bruid wil koopen is: “Heeft ze de pokken gehad?” Is dit niet het geval dan wordt met den koop gewacht, totdat zij ouder is, of wordt ook wel de koopsom verminderd, daar zij dan niet die waarde vertegenwoordigt van iemand die de pokken al heeft gehad, want het is dan steeds mogelijk dat zij nog de pokken zal krijgen. Het is vaak gebeurd dat vaders hunne dochters naar ons ziekenhuis brachten met litteekens van pokken; niet om de patiënt te helpen, maar om een hoogeren prijs voor haar te kunnen vragen.Dr. Pennell.Dr. Pennell.De gewoonte van inenting was vroeger algemeen in Afghanistan. In de pols werd een sneedje gemaakt en men wreef dan een weinig pokstof in het wondje. Meestal kreeg de ingeënte de ziekte dan in geringe mate, maar soms werd deze zoo ernstig ziek, dat de dood intrad. Toch hebben de Afghanen wel gezien dat het inenten met koepokstof vele voordeelen heeft boven hun oude wijze van inenten.Twee redenen zijn er echter, die de afghaansche bevolking tegenhouden om van de gelegenheid door de Engelsche regeering hen aangeboden, gebruik te maken. Ten eerste geschiedt dit vaccineeren door ambtenaren die niet voldoende gesalarieerd worden, wat tengevolge heeft dat zij omkoopbaar zijn, hetgeen de geheele bevolking tegenstaat. Ten tweede bestaat er een algemeen bijgeloof dat er in Afghanistan een meisje is waarnaar de Regeering zoekt. Zij zou dan hierdoor ontdekt worden, dat wanneer zij zou worden ingeënt, melk in plaats van bloed uit de wond zou vloeien, waarna zij naar Engeland zou worden vervoerd om geofferd te worden.De ouders zijn daarom bang dat hun dochter dit lot zal treffen.Maar nu genoeg over ziekten en kwalen. Laat mij u van andere dingen vertellen. Ik stond op een met dennen bedekten uitlooper van de Soefed Kohbergketen, die westwaarts op Kaboel uitloopt, tusschen den Khaiberpas in het Noorden en den Koerampas in het Zuiden. De met sneeuw bedekte toppen van Sika Ram, die tot een hoogte van vijftien duizend voet oprijzen, met fijne, witte wolkjes erboven, waren juist achter mij, terwijl vóór mij het groene dal van de Koeramrivier zich uitbreidde als een panorama, overgaande in een wijde vlakte, waar talrijke dorpen, verscholen in moerbeiboomen en walnoten, genesteld waren tusschen de lagere bergen, terwijl verderop de bergen ruwer en kaler werden en de rivier zich een weg moest banen door kloven en spleten, tot ze in de vlakte van Indië kwam.Onmiddellijk tegenover mij had ik den Peiwarpas met de vele dennenbosschen, welke pas altijd bekendzal blijven als het tooneel van het groote gevecht, dat de emir Sjer Ali met zijn strijdkrachten leverde tegen de colonne van Sir Frederick Roberts. Daar waren de dennen op de hoogte, waar de afghaansche batterijen verborgen waren, en men kon zonder moeite het kronkelende pad volgen door de steenachtige bedding van de rivier, dat dan verder de hoogte inging naar de bosschen, waardoor de dappere regimenten aanstormden en eindelijk de afghaansche stelling vermeesterden.Ten westen van den pas was een vruchtbaar dal met vele dorpen, die voor een deel al behoorden tot het gebied van den emir van Afghanistan. Een paar mijlen beneden het hoogste punt van den pas kon men het fort zien, waar de soldaten van den emir de grens bewaakten. Naar het Oosten zich richtend, zag men op een afstand van een dozijn mijlen de kantonnementen van Parasjinar, de meest westelijke kantonnementen van de britsche strijdmacht en de zetel van het bestuur in dit grensdal. Er was daar ook een fort, waar de plaatselijke koeramsche militie in garnizoen lag, Afghanen uit de dorpen in den omtrek, die onder de leiding en den invloed van drie of vier engelsche officieren een deel zijn geworden van die vooruitgeschoven krijgsmacht, die het rijk aan de grens verdedigt.Ik had enkele weken doorgebracht onder de menschen uit het district, en de tijd was gekomen, dat ik, ofschoon met tegenzin, de schaduwrijke bosschen en de koele dreven van het Boven-Koeramdal moest verlaten voor de brandende vlakten van Bannoe, die ik nu van mijn hoog punt kon zien liggen in een waas van hitte, herinnerend aan punka’s en slapelooze nachten, mijn voorland dat de plaats zou innemen van de versterkende lucht van den Roefed Koh.Onze tenten en onze bagage waren gepakt op eenige muilezels, die we konden volgen langs den stoffigen weg beneden, terwijl wij talmden, om afscheid te nemen van de hartelijke Afghanen, die onze gastheeren en tegelijk onze patiënten waren geweest. Drie dagen zouden we des nachts ons kamp moeten opslaan, eer we de grens van Britsch Indië zouden overgaan en de grensstad Thal zouden betreden, die de eerste stad is, welke een reiziger uit Afghanistan aantreft. Vanaf den tijd, dat we de afghaansche grens overschreden, tot hier, gaat de reiziger door een gebied, dat bekend staat als een “administratief terrein”. Er was daar een fort, bezet door troepen van het indische leger, onder bevel van een engelsch officier.Nu bleven er nog vier-en-dertig mijlen in rechte lijn tusschen ons en onze bestemming Bannoe, en eer we die aflegden, waren er bijzondere onderhandelingen noodig geweest met de stammen, die er woonden, om een geleide voor ons te krijgen, want dit vooruitspringende gedeelte tusschen Thal en Bannoe was niet Britsch Indië, en ook geen administratief terrein, maar onafhankelijk en daar heerschte de roovende stam der Waziri’s, die noch den emir, noch den onderkoning als meester erkende. Een paar schurkachtig eruitziende Waziri’s kwam aan, om ons verder te geleiden. Hun geweren waren om hun schouders gehangen en welgevulde patroongordels omvingen hun lijven, terwijl ze hun paar afghaansche dolken in de plooien van hun vuile, roode pagari’s, die ze om hun middel hadden gewonden, verborgen, en hun kromme afghaansche zwaarden in de hand hielden.Wij hadden nu het vruchtbare dal van de Boven-Koeram verlaten, en gingen door een opeenvolging van rotsachtige bergpassen, over steile kammen en door de steenachtige bedding van de rivier. De lagere bergketenen, die Afghanistan van Indië scheiden, vormen door hun groepeering en hun steilte een reeks valleien en kloven en steilten, die juist geschikt zijn voor de wilde stammen, die er wonen, en die de wildheid van hun bergland op even hoogen prijs stellen als hun eigen onafhankelijkheid. Hier en daar is een stukje bebouwd land in een bocht van de Koeramrivier, waarop een met muren omgeven en van torens voorzien dorp neerziet, door geweld van wapenen in de handen gekomen van de tegenwoordige eigenaars, en alleen in die handen blijvend door nauwlettendste waakzaamheid. Zelfs de mannen, die achter den ploeg loopen bij hun ossen, hebben hun geweren over den schouder hangen en houden het oog geopend, om uit te zien naar den mogelijken vijand.Op sommige plekken is uit de rivier een kanaal met groote moeite afgeleid naar een vlak stuk land tusschen de bergen, waar men dan een karigen oogst binnenhaalt. Voor de rest zijn de bergen kaal en vertoonen noch dierlijk, noch plantaardig leven. Een paar patrijzen, die met schellen kreet opvliegen uit een polletje droog gras, kan men nog te zien krijgen en enkele acaciastruiken, die brandhout leveren. De Waziri’s namen dat mee, om het op de Vrijdagmarkt in Bannoe te verkoopen.De Afghanen vertellen u, dat toen God de wereld had geschapen, er een massa steenen en rotsblokken en puin over was gebleven, die alle aan deze grens neergesmakt werden, wat het onaantrekkelijk aanzien van het land moet verklaren. Nog is er een bergketen, waar we overheen moeten, eer we de vlakten van Indië bereiken. Wij hebben een rotspad met moeite beklommen over kale steenen, die de zonnestralen fel weerkaatsen, zonder dat er struik of boom schaduw geeft, of zelfs het kleinste grassprietje den grond afkoelt, die onze voeten even fel brandt als de gloeiende schijf boven ons. Dan bereiken we den top, en het tooneel vóór ons verandert als door een tooverstaf. Vijfhonderd voet onder ons ligt de breede indische vlakte, hier besproeid door de levenwekkende wateren van de Koeram, die, als ze vrij zijn uit de rotsengten, waardoor ze de laatste dertig mijlen hebben afgelegd, nu over hun steenachtige bedding voortdansen en onder overhangende klippen door stroomen, om eindelijk zich in tallooze kanaaltjes te splitsen, en als zilveren linten als in een labyrinth door de vlakte te stroomen. Zoo ver, als de levenwekkende besproeiing door de Koeram duurt, breiden zich velden uit van graan en maïs en rijst in eindelooze opvolging, zoo ver het oog reikt.Verspreid tusschen de velden liggen de dorpen, de rijke dorpen der Bannoeërs, verborgen tusschen moerbeiboomen en vijgen en wijngaarden, alsof een hoorn van overvloed hier al zijn gaven had uitgestort. Zoo is Indië, en zoo doet het zich voor aan de Pathans, die op de bergen van onze noord westgrens wonen, en als wij het land aldus aanschouwen, na eenigen tijd met hen samen te hebben geleefd tusschen hunkale en dorre bergen, kunnen we gemakkelijk hun redeneering begrijpen en billijken, dat twee denkbeelden oppermachtig in hun geest heerschen. Het eene is: “Die rijke vlakten zijn daar geplaatst, omdat God bedoelde, dat wij er ons zouden vestigen, ze zijn zoo dicht bij onze bergen, opdat, als bij ons gebrek is, we naar beneden zouden trekken en daar den oogst binnenhalen, en als we het moeilijk hebben en groote sommen moeten betalen aan de engelsche regeering, mogen we gerust eens de rijke Hindoes het geld ontnemen, dat ze door woeker hebben bijeengegaard en op andere manieren, die God veroordeelt.” Het andere denkbeeld is: “Welke reden kan de engelsche regeering hebben, die over zulke rijke landen heerscht, om zich met ons in onze bergwereld te bemoeien, waar wij onze woningen hebben, die ofschoon we niets anders dan rotsen en steenen om ons heen zien, toch onze huizen zijn, waar wij de aanwezigheid en de bemoeizucht van geen enkelen vreemdeling verlangen?”De lezer zal hebben opgemerkt, dat dus op de reis, die boven werd beschreven, van Peiwar naar beneden tot Bannoe, vier verschillende territoriën werden bereisd. Het eerste en het laatste, namelijk Afghanistan en Britsch Indië, zijn twee precies begrensde en gemakkelijk te bevatten aardrijkskundige gebieden; maar men ziet, dat daartusschen verschillende stammen hun woonplaatsen hebben, die in ongelijke betrekking staan tot het indische gouvernement. Ik moet een en ander opmerken, om den lezer vertrouwd te maken met de politieke omstandigheden van die streken.De grens van Britsch Indië is nauwkeurig afgepaald, maar die van Afghanistan was meer of min onzeker tot het jaar 1893, toen Sir Mortimer Durand door de engelsche regeering werd afgevaardigd, om de vertegenwoordigers te ontmoeten van den emir Abdurrahman en samen de grens vast te stellen. Die grens is sedert dien tijd bekend als de “Durand-line”. De streek tusschen die lijn en de britsche grens nu staat in onderling verschillende betrekkingen tot de indische regeering.Enkele gedeelten ervan, als Tirak, het land van de Afridi’s en Orakzai’s, en Waziristan, het land van de Waziri’s en Mahmoeds, worden met rust gelaten, als de stammen geen aandacht op zich vestigen door strooptochten op engelsch grondgebied, waar de wettelooze elementen zich nog wel eens aan schuldig maken. Die rooverijen worden zonder twijfel afgekeurd door de meerderheid van zoo’n stam, die het feit inziet, dat in welk conflict met de engelsche regeering ook, ze het altijd moeten verliezen; maar dit is de democratische geest van de menschen nu eenmaal, dat iedereen evenveel waard is als zijn buurman, en dat hij een beetje beter is als hij een meer modern geweer heeft. Als in de tusschenregeeringen van de Richteren in Israël, doet ieder wat hij goed acht in eigen oogen, en wordt verbitterd, als zijn buurman of zelfs iemand van zijn eigen stam zijn daden onder contrôle neemt of zijn vrijheid aan banden legt.Zoo komt het, dat het werkelijk zeer moeilijk wordt voor de betere en oudere elementen in den stam, om de anderen van zulke strooptochten af te houden. De roovers zijn meestal menschen, die niets te verliezen hebben, die geen grond bezitten binnen de grenzen van Britsch Indië en die schuldig staan aan vroegere moorden of andere misdaden, zoodat het voor hen onmogelijk is, het land binnen te komen op andere manier dan tersluiks, daar ze stellig zouden worden gevangen genomen en misschien opgehangen, als ze gepakt werden.Een groot aantal menschen in den stam hebben land aan beide grenzen van de grens en achten het in hun eigen belang, niet openlijk partij te kiezen tegen de regeering, terwijl ze toch ook, tenzij ze aan de desperado’s een schuilplaats verleenen en hen bij gelegenheid verbergen, kans loopen, zelf tot slachtoffers te worden gemaakt. Zoo gebeurt het, dat er bij haast iedere grensexpeditie sommige afdeelingen van den stam zijn, die verlangen op goeden voet te staan met de Engelschen en bevriend heeten. Het is moeilijk voor een militairen bevelhebber, die de menschen niet vooraf heeft gekend, om dit op prijs te stellen, en als hij ziet, dat zijn kamp van achter een bedekking wordt beschoten uit een verondersteld bevriend dorp, gaat hij natuurlijk twijfelen aan de oprechtheid van de menschen. Maar waarschijnlijk hebben de lastige elementen het er juist op aangelegd, om van uit zulk een punt te schieten, opdat de bevriende luidjes erin worden gehaald en ze dus aan den strijd moeten deelnemen. Bij een zekere gelegenheid verkoos de tot wanhoop gebrachte generaal niet te gelooven, wat de politieke ambtenaar beweerde omtrent de vriendschappelijke gezindheid van de dorpen in de buurt, van waaruit herhaaldelijk werd geschoten, tot hij het kamp verliet en voor een tijdje ging wonen in een van de van vijandigheid beschuldigde dorpen! De goedgezinde clans zouden het ten hoogste op prijs stellen, als de administratie erin kon slagen, de wettelooze geesten te beteugelen.Dan zijn er sommige half onafhankelijke staten, zooals Tsjitral en Dir, waar bestuurders zijn, die macht genoeg hebben, om hun eigen land in orde te houden en het voor de Engelschen mogelijk te maken, dat ze zooveel toezicht kunnen uitoefenen, als wenschelijk wordt geacht voor de uiterlijke betrekkingen, doordat een politiek agent aan het hof van het hoofd is verbonden, terwijl dat hoofd zelf vrij blijft, om de zaken van zijn stam of zijn dorp te regelen naar zijn believen en in overeenstemning met de gewoonten van zijn stam en den graad van zijn eigen gezag over de vaak in conflict zijnde eenheden in zijn bestuursgebied.Ten derde zijn er dan, wat men noemt, de “geadministreerde gebieden”, zooals het Boven-Koeramdal, waar we al over spraken. Daar wonen stammen, waarover geen enkel hoofd gezag heeft kunnen krijgen, waar dus, zooals zoo vaak het geval is onder de Afghanen, de stam ondermijnd wordt door partijschappen, die geen van allen gezind zijn, zich te stellen onder de macht van een persoon, die niet tot hun partij behoort. De regeeringsambtenaar is dus niet bij machte, te onderhandelen met één leider, maar moet alle leden van de strijdende partijen hooren. De democratische geest is zoo sterk, dat ieder kleine landeigenaar meent, dat hij het recht heeft, zijn inzichtin de publieke zaak naar voren te brengen even goed als de erfelijke nakomeling van een reeks van hoofden. Hierdoor wordt de politiek zeer ingewikkeld en de ambtenaar voor politieke zaken, die zich veel liever zou houden buiten alle bemoeiing met de inwendige aangelegenheden van den stam, komt tot het besluit, dat te midden van een massa in strijd zijnde eenheden, hij de eenige mogelijke raad van beroep is. Zoo komt men tot een tusschensoort regeering, de indische strafwet geldt er niet, maar de wetten en gewoonten van den stam geven de leiding aan bij de rechtsspraak, en men bemoeit zich zoo weinig mogelijk met het volk; maar toch is de ambtenaar voor politieke zaken de hoogste autoriteit en vereenigt in zich de uitvoerende en rechterlijke macht in het gebied.Ondanks de omstandigheid, dat hun godsdienst zoo exclusief is, vinden deze menschen het toch onmogelijk, hun zaken te behartigen of rustig te leven zonder de hulp van den alomtegenwoordigen Hindoe. Precies zooals de Groot Mogels van ouds het geschikt vonden, Hindoes te hebben voor de posten van schatbewaarder, accountant, raadgever enz., zoo heeft het grenshoofd van dezen tijd zijn Hindoevazal steeds bij zich, om voor hem zijn rekeningen op te maken, zijn verzoekschriften te stellen en zijn zaken voor hem af te doen in rechterlijk opzicht. De meerderheid van de winkelhouders in den stam zijn ook Hindoes. Zelfs onder het geregelde bestuur van Britsch Indië is de Mohammedaan nooit zoo knap in het handelen geworden, vooral in den kleinhandel en het winkelbedrijf, als de snuggerder en vlugger begrijpende Hindoe.Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.Zoo vindt men in ieder dorp van eenige beteekenis de Hindoes met hun winkels, waarvan de eigenaar op reis gaat naar de groote marktsteden aan de grens, Peshawer, Bannoe en Dera Ismaël Khan, en terugkeert met stoffen, lucifers, spiegeltjes en een verscheidenheid van westersche artikelen, zoowel als met de voedingsmiddelen, waar de Afghaan van houdt, maar die hijzelf niet kweekt, zooals suiker en thee. Die Hindoes worden beschouwd als vazallen van de mohammedaansche gemeenschap, die ze dienen, en ieder Hindoekoopman heeft zijn particulieren vriend en beschermer of malik, die in ruil voor de diensten, die de Hindoe bewijst, voor zijn veiligheid instaat, bereid is, hem te beschermen, desnoods met geweld van wapenen, tegen andere mohammedaansche partijen, en iedere beleediging, hem aangedaan, te wreken, alsof die hem persoonlijk had getroffen.De Hindoe levert de hersens en de Mohammedaan de dapperheid. De Hindoe is altijd klaar, zijn heerschzuchtige, maar vaak domme meesters, te foppen, en weet onder britsche regeering zich nog al eens te bevoordeelen door de bescherming, die de wet hem verleent, en die hem in staat stelt, dingen te doen die hij over de grens niet zou wagen. Eens toen ik aan de andere zij van de grens reisde, was mijn gids een balling, die verplicht was geweest, van engelsch grondgebied te vluchten, nadat hij een moord had bedreven. Hij vertelde mij, dat hij zich bij een Hindoe had aangesloten en een contract had aangegaan voor het aanleggen van een weg; de Hindoe zou voor het kapitaal zorgen en de rekening bijhouden, en hij zou koelies recruteeren en het toezicht op het werk houden. “Terwijl ik in de zomerzon zwoegde en zweette, zat de snaak van een Hindoe gemakkelijk op zijn kantoor, vervalschte de rekeningen, en ik kreeg nooit een cent voor mijn moeite. Ik dacht, dat ik recht kon krijgen bij den sarkar, en ik stelde een civiele actie tegen hem in; maar ik ben maar een eenvoudig man, en hij wist alles van de wet door een advocaat, met wien hij bevriend was, zoodat ik de zaak verloor. Toen betaalde ik aan een anderen pleiter een groote som, om mijn zaak voor den zittenden rechter te brengen; maar hij had geknoeid in de rekeningen en de getuigen betaald, zoodat ik daar ook verloor. Allah Akbar! De rechter sprak het vonnis uit vóór den middag en vóór den tijd van het avondgebed was de schurk er geweest. Maar toen was ik erbij, en ik kan nu slechts tersluiks eens bij nacht een bezoek brengen in mijn geboortedorp.”Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.Als men nu vraagt, hoe de verhouding van den zendeling is tot de bewoners van de verschillende gebieden, kan men zeggen, dat in Britsch Indië de zending wordt vrij gelaten, zoolang ze zich binnen de grenzen van de wet houdt. In Afghanistan mag de zendeling niet werken, en onder het tegenwoordige régime zal daar wel geen verandering in komen. Een bekeerling van het Mohammedanisme tot het Christendom wordt binnen het gebied van den emir beschouwd als iemand, die een groote zonde heeft begaan, en zoowel de wet als de publieke opinie zou het op zijn ondergang toeleggen. Maar in de landen tusschen die beide terreinen is er geen reden, waarom een voorzichtig zendeling, die de taal en de gewoonten van het volk kent, niet met succes zou kunnen werken. Een zendeling-dokter, die niet met onhandigen ijver hun godsdienst kwetste, zou ongetwijfeld door de meeste leden van den stam vriendelijk worden ontvangen, ofschoon de mollahs of priesters een onzeker element zouden vormen, dat in het begin zich vijandig zal toonen. De plaatselijke autoriteiten hebben het per slot van rekening in hun macht, te bepalen, hoe ver zich de werkzaamheid van de zending mag uitstrekken.Onder de verschillende grensterreinen, die in den laatsten tijd onder den invloed van de beschaving zijn gekomen door de grenspolitiek van de engelsche regeering, is er geen, dat meer belooft dan het Boven-Koeramdal, aan welks benedeneind het hoofdkwartier van de Afghaansche Medische Zending te Bannoe is gelegen. De rivier de Koeram stroomt door een breed dal en gaat met uitzondering van een dertigtal mijlen juist boven Bannoe over britsch grondgebied, waar de bevolking steeds meer vreedzaam en beschaafd wordt. Oorspronkelijk woonden er in het benedendal tot in Waziristan de Bangasjen, een sunnietische stam van de Pathans, die zelf afkomstig waren uit de buurt van Kohat. De Toeries waren een sjiïetische stam, die sommige districten bewoonden op den oostelijken oever van de Indus bij Kalabagh, en daar ze ijverige kooplieden en nomaden waren, gewend raakten aan een bezoek van de koele streken in het Boven-Koeramdal, waar zeelken zomer kwamen, om het weidegebied te gebruiken, hun gezondheid te verbeteren en handel te drijven.In een zomer, die ongeveer tweehonderd jaren achter ons ligt, ontstond er een twist tusschen hen en de Bangasjen uit een dorp, Boerka geheeten, waardoor een gevecht ontstond, dat de Toeries wonnen, die de inwoners van Boerka doodden of verdreven en van de plaats hun eerste vestiging in de streek maakten. Al gauw daarna maakten ze zich meester van twee der belangrijkste dorpen uit het dal, Peiwar en Milana, en tot op den huidigen dag bezit iedere Toerie, die op gewichtigheid aanspraak maakt, land in een van die drie dorpen, al is het maar een vijftigste deel van een veld, als bewijs van zijn oude afkomst.Jaar op jaar maakten de Toeries hun positie sterker en verdreven de Bangasjen dieper het dal in, behalve in sommige gevallen, zooals met de bewoners van het groote en mooie dorp Schlozan, waar de Bangasjen allen Sjiïeten werden en met de Toeries zich vereenigden, zoodat ze hun land mochten behouden. Toen ze eindelijk hun stelling stevig hadden bezet en overtuigd waren geworden van de bekoorlijkheid van het dal, gingen de Toeries niet meer naar de vlakte terug en bleven het heele jaar door in het hooggelegen dal. Daardoor wonen nu nog de Toeries daar, terwijl lager de Toeries en Bangasjen gemengd voorkomen, zoodat de dorpen van beide stammen soms naast elkander liggen, en nog weer verderop de Bangasjen al het land in bezit hebben.Sedert de menschen hebben ontdekt, dat het engelsche bestuur vrede en rust brengt en hun zwaarden tot sikkels hebben omgesmeed, hebben verscheiden van die bergstammen iedere gelegenheid aangegrepen, om zich voor goed in het dal te vestigen en daar land te krijgen, om van den rijken bodem te profiteeren. Dat waren o. a. de Mangals en Makbals en de Zaimoekts, die nieuwe elementen onder de stammen brachten. Maar er zijn ook andere stammen, die vasthouden aan de vrijheid in hun bergterreinen en soms aan de oude neiging toegeven, om hun buren te plunderen. Zoo zijn daar de Ningrahars, de Spinwars en Pari’s in het Noorden en de Zazimaiden in het Zuiden. Om de optelling volledig te maken, zou men ook de Hindoes moeten noemen, die in groot aantal in het dal wonen, een groot deel van den handel in handen hebben en allerlei zakenwerk en geestelijken arbeid voor de Mohammedanen verrichten.Toen er Hindoeradjahs in Kaboel regeerden, hadden ze in dit dal ook stellig de overhand, en wat er aan oudheden hier aanwezig is, blijkt van hindoeschen oorsprong. Afgezien van de verscheidenheid van stammen, die in dit dal dus dichtbij elkander voorkomen, is het ook bijzonder belangwekkend, omdat hier een van de twee groote wegen doorgaat van Kaboel naar Indië. De tweede weg is de Khaiberpas. Daardoor bezoeken veel nomaden uit Afghanistan herhaaldelijk het dal en wonen er vaak tijdelijk. Onder hen staan tegenwoordig op den voorgrond de Hazara’s, van wie velen van hun eigen land verdreven zijn door den emir en hierheen zijn gegaan, om aan de wegen te werken. Ook de Khoroti’s en Ghilzai’s komen vaak in het Koeramdal, en dank zij dit eigenaardig centrale en kosmopolitische karakter, is het district zoo geschikt als een middelpunt voor zendingswerk en zendingsinvloed. Onder de Toeries kan men met succes optreden. Ze zijn, zooals ik al zei Sjiïeten, terwijl alle omringende stammen tot de orthodoxe Sunnieten behooren. Dus waren ze vóór de engelsche bezetting in 1891 voortdurend het mikpunt van de vervolgingen van den emir van Afghanistan en hadden vaak aanvallen te verdragen van hun sunnietische buren. Ze zien dus natuurlijk in de Christenen hun bevrijders en komen er uit den aard der zaak gemakkelijk toe, het Christendom met gunstige oogen aan te zien, omdat het hun zooveel vrede heeft gebracht en aan hun onderdrukking een einde heeft gemaakt.Endaar er in woorden nog altijd strijd wordt gevoerd onder hun mollahs aan weerszijden, daar ieder meent, in het Christendom punten van gelijkenis te vinden met den eigen godsdienst, heeft een christelijke toespraak of een christelijk boek wel invloed op hen.Daaruit is voortgevloeid een verwonderlijke, verwonderlijk ten minste voor een zendeling uit het bijgeloovige Bannoe, gewilligheid voor gesprekken over de christelijke geschriften en bereidvaardigheid, om christelijk onderwijs te ontvangen. Bij voorbeeld mag in Bannoe een welgeaarde mollah niet in den bijbel lezen, behalve in het geheim, terwijl ik in Koeram de mollahs dikwijls openlijk heb zien lezen in en verhandelingen heb hooren houden over de Heilige Schrift voor groote groepen khans en andere lieden.In Bannoe kan door het noemen van de leer der zondeloosheid van Christus of het vaderschap van God het sein worden gegeven tot een oproer, terwijl diezelfde leerstellingen hier, zelfs als ze niet worden aanvaard, vrijelijk kunnen worden besproken met de zekerheid, dat men haast altijd kalm zal worden aangehoord.Den eersten zomer, waarin ik eenigen tijd onder deze menschen doorbracht, werd ik zoo goed als overal gastvrij en hartelijk ontvangen. Dat was natuurlijk voor een deel toe te schrijven aan de medische adviezen en middelen, die ze kregen; maar het was toch een groot verschil met de ontvangst, die in Hindostan dikwijls te beurt valt aan den verkondiger van het Evangelie. Nergens was er eenige open oppositie van de zijde der mollahs, en de meesten van hen kwamen mij bezoeken en spraken lang met mij over den Bijbel. Ze vroegen om het boek en lazen er geregeld in, en de dorpelingen noodigden ons soms uit, langer van hun gastvrijheid gebruik te maken of het volgend jaar terug te komen, en, wat nog het allerbest zou zijn, een apotheek onder hen te vestigen.In ieder dorp zijn een of meer matamkhana’s, waar de Sjiïeten hun jaarlijksch rouwfeest vieren ter eere van de martelaren van Kerbela, Hassan en Hoessein, als de Moharramdagen weer zijn aangebroken. Onder het bestuur van Afghanistan werden die plechtigheden dikwijls verboden; maar nu mogen ze ongehinderd plaats hebben, zoodat de menschen gelukkig zijn met het engelsche bestuur. Zulke plaatsen van samenkomst zijn geschikt voor godsdienstige gesprekken, en veel van mijn disputen hebben daar plaats gehad. De menschen zijn wel geneigd, om de christelijke opvatting van de kruisiging en haar beteekenis te aanvaarden, waar de Sunnieten zulk een struikelblok in zien, omdat ze het martelaarschap van de beide broeders te Kerbela beschouwen als een redding voor wie trouw de rouwdiensten volgt, en omdat ze Ali beschouwen als hun verlosser.Wanneer men in dit dorp een kijkje had kunnen nemen in de dagen, lang voordat er van het Christendom sprake was, toen de eerste arische trekkers uit Centraal Azië hierheen afzakten en naar Pendsjab, zouden we er hun kampen hebben kunnen aanschouwen en hen bezig hebben gevonden met hun eenvoudigen natuurdienst, in de Veda’s beschreven, die dit stadium van de arische beschaving te boek hebben gesteld. Dit gebied was waarschijnlijk beter besproeid en vruchtbaarder toen dan nu. Niet enkel blijkt uit de geologische gesteldheid een grooter regenval en rijker plantengroei, maar daar die eerste immigratie meestal door herders geschiedde, mag men aannemen, dat ze voor hun kudden en families het toen veel beter hadden dan nu in de grensgebieden.Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.De boven beschreven Koeramvallei kan gelden als een goed model van een geadministreerd gebied, dat al groote vorderingen heeft gemaakt in den vooruitgang naar een rechtvaardig en rustig gevestigd bestuur. De onafhankelijke stammen daarentegen dalen al meer op de ladder der beschaving, tot ge komt bij sommige afdeelingen van de Waziri’s en Afridi’s, die echte barbaren zijn en nog onafscheidelijk van hun nomadenleven, waarin stelselmatige rooverij een rol speelt. Een politieke ambtenaar zat eens met een aantal hoofden van een paar dier onafhankelijke stammen op den top van een hunner ruwe bergen, van waar men neerziet op Afghanistan naar het westen en Indië in het Oosten. Ze hadden hem als geleide gediend op zijn tochten, en daar hij goed voor hun voeding had gezorgd en in hun eigen taal vertrouwelijk met hen kon praten, waren ze bereid, zonder voorbehoud hem zelfs hun stamgeheimen mee te deelen.“Vertel mij nu eens;” zei de ambtenaar, “als er oorlog uitbrak, wat God verhoede, tusschen Rusland en Engeland, welken kant zoudt gij en zou uw volk dan kiezen?”“Wilt gij, dat we u zullen zeggen, wat ge graag wilt hooren of wilt ge de waarheid weten?” was hun naïef antwoord.“Ik bezweer u, dat ge mij meedeelt, wat de waarheid is.”“Dan”, zei een oude grijze man, die uiting gaf aan de gevoelens van alle aanwezigen, “zeg ik u, dat we hier zouden zitten op onze bergtoppen en u beiden zouden zien vechten, tot we een van u beiden volkomen verslagen zagen; dan zouden we van onze hoogte afdalen en den verslagene alles ontrooven tot den laatsten muilezel! God is groot! Wat zou dat een goede tijd voor ons wezen!”Overtocht over de Indusversnellingen.Overtocht over de Indusversnellingen.Zonder twijfel had hij gelijk; maar zoo groot is de tweedracht tusschen de afghaansche stammen, dat er nog geen buit zou zijn behaald, of ze zouden al onder elkander vechten over de verdeeling. Die afgunst tusschen de stammen en de kleine oorlogen zijn niet te vermijden en maken hen als vijanden veel minder geducht, dan ze anders zouden zijn. Als ge er hen naar vraagt, zullen ze de fout inzien en u vertellen, dat een van hun voorouders den Almachtige had vertoornd, die om hen te straffen, de zaden van tweedracht onder hen strooide, werkend tot in lengte van tijden. Vandaar het gezegde: “De Afghanen van de grens hebben nooit vrede, behalve als ze oorlog hebben!” Want als een vijand van buitenafhun onafhankelijkheid bedreigt, dan zijn voor korten tijd hun onderlinge verschillen vergeten, en vechten ze schouder aan schouder, om de twisten weer op te vatten, als het gemeenschappelijk gevaar is afgewend. Zelfs als ze allen neiging voelen, om deel te nemen aan den een of anderen heiligen oorlog, blijven ze elkander wantrouwen en hebben lust, elkaar op kritieke oogenblikken af te vallen; of de eene stam zal wachten, om te zien, hoe het afloopt met een anderen, die al in den strijd is betrokken, voordat hun eigen zwaarden de scheeden verlaten. Zoo was het in den grensoorlog van 1897, en de moeite, om den opstand te dempen, zou oneindig veel grooter zijn geweest, als de stammen gelijktijdig en niet ieder afzonderlijk waren opgestaan, zoodat de opstand op de eene plaats onderdrukt kon worden, voordat hij op een andere plaats uitbrak.Tweeëerlei politiek heeft op verschillende tijden de warme instemming gehad bij haar verschillende aanhangers. De eerste politiek, die door Lord Lawrence werd voorgestaan in de dagen van zijn onderkoningschap, was algemeen bekend als de politiek van bestuurswerkeloosheid. Later kreeg de politiek van krachtig optreden meer aanhangers en werd het krachtigst verdedigd door Sir Robert Sandeman. Diegenen, die de eerste manier van doen voorstaan, wijzen op de groote kosten, die het gevolg zijn van het optreden tegen de vrije stammen aan de grens, en zeggen, dat we dan vroeger of later in echte oorlogen met hen worden betrokken. Ze willen daarom liever, dat de britsche regeering zich onthoude van alle grenstusschenkomst en de stammen geheel aan zichzelf overlate, zoolang ze niet bepaald last veroorzaken aan onze zijde van de grens. De partij van tusschenkomst aan den anderen kant wijst op het gevaar, dat dit uitgestrekte gebied op het meest kwetsbare punt van ons Indisch Rijk oplevert, als het niet onder ons toezicht staat, en ze pleiten voor een stelsel van leiding van alle politieke aangelegenheden van de grensstammen, terwijl we de binnenlandsche politiek in handen moeten laten van hun eigen hoofden, die, ofschoon geleid door onze civiele ambtenaren, vrij zouden wezen, om de oude gebruiken van den stam te handhaven.Reizen per kameel. Reizen in ekka’s met kampuitrusting.Reizen per kameel.Reizen in ekka’s met kampuitrusting.Sir Robert Sandeman is misschien het merkwaardigste voorbeeld van de macht, die een enkele officier in staat is geweest, over deze stammen uit te oefenen, en door zijn optreden is de breede strook van de grens tusschen Quettah en Deras onder onze civiele ambtenaren georganiseerd door arbeid van de stamhoofden zelf. Er worden subsidies uitgekeerd aan de stammen, als ze de veiligheid van de britsche posten langs de wegen waarborgen en zich verantwoordelijk stellen voor slechte gedragingen van de leden van den stam. Lichtingen van soldaten worden geoefend onder engelsche officieren van het britsche leger, die hun militaire tucht bijbrengen en schietvaardigheid. De betaling, welke deze manschappen ontvangen, komt den stam ten goede en is een sterke prikkel, om hun oude gewoonten op te geven ter wille van de Pax brittannica.Toch werd het noodig geacht, geregelde troepen van het indisch leger op bepaalde, nog al gevaarlijke punten, gereed te houden. De grens wordt over een groote lengte gevormd door ontoegankelijke bergen, die een onoverkomelijk beletsel voor de troepen zijn; maar daar doorheen loopen de passen, waar van de best bekende de Khaiberpas en de Bolanpas zijn. Deze hebben sinds onheugelijke tijden als overgangen gediend,waardoor vijandige legers Indië zijn binnengevallen, en langs die wegen zou elke toekomstige vijand ook zijn legermacht trachten te voeren. Daarom is het voor de engelsche regeering noodzakelijk, dat die passen degelijk worden bewaakt en daarom vormt elk van die passen een door britsche officieren geadministreerd gebied, waar inboorlingentroepen of soldaten uit de onafhankelijke stammen de wacht houden.Ook trekken door die passen de groote handelskaravanen uit Afghanistan en Midden-Azië Britsch Indië binnen. In vroeger tijden moesten de kooplieden aan de stammen geld geven, daar ze anders de passen zouden hebben afgesloten en de goederen hebben buitgemaakt, en gedeeltelijk dienen de subsidies van tegenwoordig als vergoeding voor die vroegere onrechtmatige inkomsten.Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.Dichtbij het punt, waar de beide passen uitkomen in het groote indische laagland aan de overzij van de Indus, ligt een stad, die een emporium is geworden voor de aangebrachte waren en een militair station voor de bescherming van den pas. Terwijl Peschawer voor dat doel dient aan den Khaiberpas, is Kohat een handelsplaats aan de Koeram, Bannoe aan de Tochi en Dera Ismaïl Khan aan de Goemal.Toen lord Curzon onderkoning werd, waren de grensdistricten een deel van Pendsjab, en de luitenant-gouverneur van die provincie voerde er het administratieve bewind. Lord Curzon wenschte ze meer rechtstreeks onder zijn bewind te brengen, en in 1901 werd dan ook een nieuwe provincie ingesteld, bestaande uit vijf grensdistricten van Pendsjab, en genoemd de Noordwestelijke Grensprovincie. De vijf districten, die deze provincie vormen, zijn Hazara, Peshawer, Kohat, Bannoe, en Dera Ismaël Khan. Ze liggen alle aan de overzij van de Indus, behalve Hazara, dat ten oosten van de rivier ligt.Eenchief commissionerof gouverneur werd over de heele provincie gesteld in directe verantwoordelijkheid aan den onderkoning. Hij had zijn hoofdkwartier en zetel der regeering te Peschawer.Lord Curzon’s volgende stap was een uitbreiding van het spoorwegnet van Pendsjab langs de grensstreken zoodat de eindpunten kwamen te liggen bij den Khaiberpas en den Koerampas. Daar dit een snelle concentratie van troepen mogelijk maakte op ieder punt aan de grens, kon hij de regimenten van het indisch leger, die in de afgelegen districten in garnizoen lagen, intrekken en ze vervangen door soldaten, uit de grensstammen gerecruteerd.Zonder twijfel wenscht de regeering geen verdere annexatie van dit kale, bergachtige en onherbergzame grensgebied; maar het is niet altijd even gemakkelijk, om dat te vermijden, en de geschiedenis leert voldoende, dat, als er een aantal slecht georganiseerde en slecht bestuurde eenheden wonen aan de grenzen van een groot land, ze vroeger of laten, maar onvermijdelijk, in dat laatste worden opgenomen. Er zijn echter geldelijke overwegingen, die de regeering nopen, niet over te gaan tot annexatie van een gebied, dat zoo weinig natuurlijke hulpbronnen heeft, geen of weinig belastingen kan opbrengen en veel kosten van bestuur zou vereischen.Maar deze grensstammen leveren van het allerbeste vechtmateriaal, waaruit het indisch leger wordt gerecruteerd, en jaren van vreedzaam en geregeld bestuur zouden de militaire eigenschappen wel eensbij het volk kunnen bederven, zooals in Zuid-Indië het geval is geweest. Ook zijn de vele gelegenheden, waarbij het indisch leger een kans krijgt voor actieven dienst, en de oefening, die verkregen wordt op de kleine grensexpedities, misschien van te groote waarde, om door te tasten.De gewone gang van zaken is de volgende. Eerst doen de lastigste onder de grensstammen een reeks van strooptochten in de grensdorpen van Indië, zooals ze sinds onheugelijke tijden hebben gedaan. Soms worden de misdadigers gevangen genomen en ondergaan hun noodlot; maar meestal ontkomen ze, en in overeenstemming met de stamverantwoordelijkheid wordt er een boete van hun stam geheven. Die boeten worden steeds hooger, en de stam staat in een soort van rekening-courant met de regeering voor de bedreven wandaden.Zoo komen we tot het tweede stadium, als het geduld van de regeering uitgeput is. De hoofden der stammen worden opgeroepen, en hun wordt een ultimatum gepresenteerd. Ze moeten zoo en zooveel in boeten afdoen en de aangewezen misdadigers uitleveren of er zal een expeditie worden uitgerust. Veel tijd, vaak wel van maanden, verloopt met onderhandelingen, terwijl de stam steeds pogingen in het werk stelt, de voorwaarden gunstiger te doen worden.Het derde stadium treedt in, als de stam niet ingaat op de voorwaarden der regeering, en een strafexpeditie zal worden ondernomen. De expeditionnaire troepen dringen het bergland binnen, verbranden enkele dorpen, leveren een paar gevechten, weten een grooter of kleiner deel van de boete binnen te krijgen, leggen beslag op een aantal geweren en vertrekken weer.Dan is de stam vrij, om opnieuw te beginnen met een schoone lei en gaat weer stroopen en rooven en een nieuwe reeks boeten beloopen, en om dat te verhinderen en meer toezicht over hen te houden, ziet de regeering zich genoodzaakt, te treden in het vierde stadium, waarin enkele plaatsen worden bezet met militaire posten, die de grensstammen in toom moeten houden.Op die wijze wordt vaak tegen den zin der regeering annexatie van grondgebied een noodzakelijkheid.Ook moet men denken, dat er altijd een deel van den stam en soms een meerderheid is, die vóór aansluiting bij Engeland voelt, want de vreedzame en geregelde toestanden, die het engelsch bestuur brengt, hebben hun voordeelen. Terwijl ze vroeger hun velden bijna niet konden bewerken op eenigen afstand van het dorp en altijd gewapend moesten zijn, kunnen ze dan kalm en rustig op het land zijn, ook al ligt dat ver van hun huis, en grond, die vroeger waardeloos was, stijgt in beteekenis. Ze kunnen handel drijven en hun gewone werkzaamheden verrichten in vroeger ongekende veiligheid. Ze leeren de waarde kennen van het geld en beginnen te sparen.Er zijn echter altijd twee partijen in een stam, die vuur en vlam blijven tegen het britsche bestuur, en daar ze veel meer macht hebben dan de vreedzamer aangelegde broederen, zijn ze veelal in staat, de vredelievende meerderheid te terrorizeeren tot een valsche instemming met hun oppositie. Die beide partijen zijn de desperado’s, de buiten de wet gestelden, en de mollahs.De eersten hebben geleefd van roof en plundering, vele geslachten lang, en hebben geen lust hun bedrijf op te geven voor een kalmer leven, dat minder opwekkend is en minder voordeelig.Niet alleen hebben de mollahs een antipathie tegen de kafirs, de ongeloovigen, maar zij weten, dat bij de veranderde levensomstandigheden hun invloed en rijkdom achteruit zullen gaan.Bovendien zijn er twee dingen in ons bestuur, waar allen evenzeer tegen gekant zijn; het eene is de bescherming, die wij den woekeraar verleenen, en het andere de langzame werking van onze rechtspraak. Woeker strijdt met de wet bij de Mohammedanen, maar daar zij onbedachtzaam en royaal zijn, kunnen de Hindoes onder hen geld verdienen, door hun in tijden van nood geld te leenen. Vroeger werd het den Hindoe onmogelijk gemaakt, te veel interest te vorderen of een te lange rekening in te leveren, doordien zijn mohammedaansche meesters, die de baas waren, op een goeden nacht konden komen en zijn huis boven zijn hoofd in brand steken, zoodat hij van voren af aan moest beginnen. Onder britsch bestuur wordt nu de woekeraar beschermd. Hij kan zijn geld innen van den Mohammedaan, die weinig bezit, door een civiele actie en kan den schuldenaar in de gevangenis brengen, als hij niet betaalt, terwijl de Mohammedaan, die zijn boeken zou willen verbranden, kennis maakt met de engelsche gevangenis.Het recht, waar de Mohammedaan van de grens eerbied voor heeft, is snel en eerlijk recht, zooals de officieren toepasten in den tijd van Nicholson, toen de misdadiger beschuldigd, gevangen genomen, veroordeeld en een bepaalde straf, passend bij de misdaad, kreeg, alles in den loop van enkele dagen. Nu kan hij, als hij rijk genoeg is, een advocaat erbij roepen en zooveel valsche getuigen krijgen, als hij wil. Zijn zaak wordt gerekt door den magistraat door verschillende hoogere beroepen of door het een of ander technisch punt van de wet, en als er misschien na verloop van maanden een vonnis volgt, kan de verliezende partij in de zaak zich beroepen op den zittenden rechter, en daarna kan ze weer in hooger beroep komen bij het Hooggerechtshof te Lahore, waar zooveel zaken op den rooster staan, dat zijn zaak mogelijk eerst over twee of drie jaar aan de orde komt.De ware kracht van onze administratie aan de grens is het personeel van onze officieren, want het is altijd de man en niet het stelsel geweest, die het land regeert, en er zijn namen van nu al gestorven officieren, die nog een levende kracht zijn aan die grens, omdat ze mannen waren, die het volk door en door kenden en wier onverschrokken, sterke karakters de stammen kneedden naar hun wil en zulk een groote macht over die wilde Afghanen hadden, dat ze bereid waren, voor hun feringi-meesters door het vuur te gaan met onfeilbare trouw, ook als ze van een ander geloof waren.Als een voorbeeld daarvan wordt verteld, dat op een zekere grensexpeditie de regimenten door een pastrokken over een hoogte, waarboven enkele vijanden zich in een hinderlaag hadden gelegd. De Afghanen waren soldaten geweest in het indische leger, en na hun afgeloopen dienst waren ze naar hun bergen teruggegaan en hadden, zooals dikwijls gebeurt, de bekwaamheid, verkregen in hun regimenten, tegen de Engelschen gekeerd. Ze zouden juist vuren, toen een van hen in den officier, die aan de spits van het regiment reed, zijn eigen kolonel herkende. Hij wenkte de anderen en zei: “Dat is onze eigen Karnal Sahib. Wij moeten niet op hem schieten of op zijn regiment.” Dat regiment mocht vrij doorgaan; maar ze openden het vuur op het volgende.In 1879 deed de volksstam der Waziri’s, daartoe opgehitst door hun mullahs, een aanval met hun lashkar op het kleine grensdorpje Tank. Hier was een zendelingen-hospitaal, waar een Indische dokter Rev. John Williams, directeur was. Voor dat de autoriteiten hunne troepen hadden kunnen verzamelen, hadden de Waziri’s het dorpje overrompeld en waren aan ’t brandstichten en plunderen gegaan. Enkele jonge krijgers renden op het hospitaal af maar werden aanstonds terug geroepen door de ouderen van hun stam, die hen verboden zich te bemoeien met het bezit van, zooals zij zeiden, “onze eigen Doktor Sahib”. Hoe dikwijls waren zij niet verpleegd geworden in zijn hospitaal, en hadden zij zijne gastvrijheid niet ondervonden? Hem mocht geen leed aangedaan worden, en onmiddellijk zetten zij eigen wachten uit om het hospitaal te bewaken, en om opgewonden Waziri’s, met minder goede bedoelingen, tegen te houden. Hierdoor was ons ziekenhuis het eenige gebouw in ’t plaatsje, dat onaangeroerd bleef. Eenige instrumenten waren al voor het post vatten der wacht, gestolen, maar toen dit bekend was, werd geheel Waziristan doorzocht en de vrienden van den dokter waren niet tevreden, voordat hem alles teruggegeven was.De Afghanen zijn zeer wraakzuchtig. Zelfs in het geval dat de Afghaan iemand uit wraak doodt, zal hij, opdat de wraak nog zoeter zij, den slag of steek zoo toebrengen, en liefst op een donkeren nacht, dat het slachtoffer nog eenige minuten kan leven om te kunnen beseffen dat zijn vijand hem te vlug is af geweest en te hooren de woorden van voldoening, waarmede zijn vijand aan zijn haat uiting geeft.Van één geval vernam ik, dat een moordenaar, nadat hij zijn slachtoffer bijna had geworgd, voor dat hij nog geheel dood was, hem een hevigen slag op zijn kaak gaf, waardoor hij de kaak verbrijzelde. Toen vroeg hij op smalenden toon: “Herinner jij je dien dag nog, toen ik je zeide, dat ik je tanden wel eens uit je mond zou slaan?”In ’t najaar van 1907 werd een flink gebouwde Waziri naar het Bannoe-hospitaal gebracht in een beklagenswaardigen toestand. Zijn beide oogen waren met een mes uitgestoken. Hij vertelde dat zijne vijanden hem onverwachts in zijn woning hadden overvallen, zijn vrouw bewusteloos hadden geslagen en hem aan ’t bed hadden gebonden en toen met een mes zijn oogen hadden uitgestoken. Zijn vrouw was met hem meegekomen, zwaar gekneusd en met eenige gebroken ribben. Wij namen ze op en gaven hen een van onze “family-wards”, zoo genoemd, omdat vader, moeder en kinderen, zoo die er zijn, daar samen kunnen blijven om verpleegd te worden. Het was pijnlijk om den man te zeggen, dat hij nooit meer zou kunnen zien, maar ’t was nog pijnlijker hem te hooren zeggen: “Sahib, indien gij mij slechts zoolang mijn gezicht terug kunt geven totdat ik mijn vijand heb doodgeschoten, dan zal ik er in berusten mijn geheele leven blind te zijn.” Maar dat mocht niet zijn en de arme kerel zal het lot van vele blinde bedelaars, die op de oostersche bazaars zoo talrijk zijn, wel moeten deelen, want wie zou zijn akker hebben beploegd of wie voor hem gesproken hebben in den dorpsraad? Uit medelijden hebben we hem nog eenige weken bij ons gehouden, opdat hij nog iets zou hooren van de bijbelsche verhalen van goedheid en vergevensgezindheid; maar dan schudde hij het hoofd en zeide met een zucht: “Neen, die leer is niet voor ons, wat ik noodig heb is wraak.”

Een kameelruiter van de cavalerie.Een kameelruiter van de cavalerie.

Een kameelruiter van de cavalerie.

In gevallen van ernstige beschadiging of verwonding wordt dezelfde behandeling ook wel plaatselijk toegepast. Als men een dijbreuk heeft bij voorbeeld wordt een schapevel eromheen gebonden, dan wordt ruw gespalkt en alles blijft een week of langer zitten. Als er een open wond is en de zieke heeft vele dagen moeten reizen in de hitte, om in ons hospitaal in Bannoe te komen, kan men al vooruit weten, wat men te zien zal krijgen. De mannen, die het bed hebben gedragen, wikkelen namelijk lappen om neus en mond, eer ze den zieke loswikkelen, opdat hij onderzocht kan worden, en als alles openligt, zijn allen, behalve de dokter en zijn helper, op de vlucht gegaan, zoo gauw, als ze maar konden. Een chirurg kan haast onmogelijk voor een geval komen te staan, dat sterker in strijd is met zijn moderne begrippen van antiseptische behandeling, en er zijn heel wat antiseptica noodig, eer de wond een beetje gezond er begint uit te zien, zelfs als ontsteking en koudvuur geen amputatie noodig maken. In geval van kleine wonden wordt de huid van een vogel er wel om gebonden, en het vleesch van het gedoode dier is vaak deel van het loon van den dokter.

Het andere middel, dat dam heet, bestaat hierin, dat men een stukje katoen stevig oprolt tot een kompresje ter grootte van een shilling, dat in olie dompelt en op een door den inlandschen dokter aangewezen plek legt, om het daarna aan te steken. Het brandt dan in het vleesch en laat een wonde na, die eerst langzaam geneest. Het middel wordt voor alle mogelijke kwalen gebruikt, en men kiest dat gedeelte van het lichaam voor de bewerking, waar de kwaal zetelt of waar de diagnose van den dokter, die het middel toepast, haar veronderstelt. Zoo vindt men vaak bij menschen, die aan indigestie lijden, een rijtje litteekens aan weerszijden van den buik. Voor neuralgie past men het middel toe aan de slapen; voor hoofdpijn op den schedel; voor rheumatiek op den schouder; voor lendenpijn aan de lenden; voor verlamming op den rug; voor heupjicht op de dijen, en zoo verder tot in het oneindige. Ik heb niet minder dan vijftig litteekens gevonden, elk ter grootte van een shilling, bij een enkelen patiënt als sporen van de herhaalde toepassing van dit middel.

De Afghanen hebben een reusachtig vertrouwen in beide behandelingen, en ik heb wel in een dorp gezeten, waar ik luisterde naar een gesprek, waarin een jonge man, die pas terugkwam van een bezoek aan een zendingshospitaal, vertelde van de wonderlijke dingen, die hij daar had gezien, waarop de een of andere conservatieve grijsbaard antwoordde: “Wat hebben wij van doen met al die nieuwigheden? Wij hebben immers genoeg aan de dzan en de dam.” Net als vroeger in het Westen, beoefent de dorpsbarbier ook hier nog de kleine geneeskunde en snijdt in zweren, of zet lavementen.

De vrouwen beweren allen, dat ze meer of minder van de geneeskunde weten. Als na een strijd tusschen de stammen de gewonde krijgers in de dorpen terugkeeren, beginnen de vrouwen in huis dadelijk deverpleging. Als er een heftige bloeding komt, wordt vlug olie verhit en in de wond gegoten of, als bij voorbeeld een lichaamsdeel is afgehouwen, wordt de stomp in de olie gedompeld. Dat is zeker een kras middel, maar het werkt bloedstelpend. Is er maar een kleine bloeding, dan wordt een plantje, dat ze in de jungle inzamelen, tot asch verbrand, en die asch wordt op de wond gelegd. Bij een scherpe snede trekken de vrouwen haar eigen haren uit en naaien de wond dan met een gewone naald. Ik heb vaak vleeschwonden gezien, die op die manier heel handig waren genaaid. Met het spalken van gebroken beenderen zijn ze niet zoo vaardig. In de dorpen is er altijd wel een timmerman, die daarin volgens hemzelven uitmunt; maar in de meeste gevallen doet hij het verband er te stijf om of met te weinig kennis van de circulatie in het lichaamsdeel, zoodat er geen jaar voorbijgaat, waarin wij geen gevallen krijgen van zieke ledematen, waar koudvuur bij is gekomen door die behandeling, al waren het maar gewone breuken.

Bijna de eenige geneesmiddelen, die veel in Afghanistan worden gebruikt, zijn purgatieven, en dan van zeer krachtigen aard. Bijna ieder Afghaan meent, dat hij het noodig heeft, elk voorjaar te worden adergelaten of een flinke purgeering te ondergaan of beide tegelijk, en soms wil hij dat nog weer hebben in het najaar. Bijna geen ziekte mag langer dan een week duren, of er moet een purgeering worden toegepast. Soms wordt die behandeling zoo ruw gedaan, met zoo weinig égards voor den leeftijd of de krachten van den patiënt, dat er een inzinking volgt en de dood intreedt. In andere gevallen wordt een latente dysenterie opgewekt, waardoor een ziekte kan ontstaan, die maanden duurt en den zieke voor altijd verzwakt.

Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.

Offerplaats of ziarat op den Takht-i-Soeleiman.

De seizoensaderlatingen worden in de bocht van den arm toegepast, en de oostersche dokters volgen nog de leer van Hippocrates omtrent de vochten en weten precies, welke ader in welk speciaal lichaamsdeel moet worden geopend in een bepaalde ziekte. Ik heb een jong dokter uit Engeland gekend, die op eens het vertrouwen, dat de menschen tot dien tijd in hem stelden, verloor, toen hij in een geval van ziekte een aderlating aanried. De verpleger, die den zieke hielp, vroeg, wat heel gewoon voor hem was, welke ader hij moest openen, en de engelsche geneesheer antwoordde: “Dat komt er niet op aan.” Beide, de zieke en de verpleger, vonden, dat die dokter al heel onverschillig was of dat hij er niets van wist, zoodat ze in beide gevallen beter deden, van dokter te veranderen.

Van den staar lichten is een veel voorkomende kwaal in Afghanistan en sinds menschenheugenis zijn er hakims, of afghaansche praktizijns, die volgens de oude methode opereeren.

Deze mannen trekken gewoonlijk door het land van ’t eene dorp naar het andere, omdat de meestal oude patiënten niet in staat zijn verre reizen te maken, of omdat misschien de familieleden niet veel over hebben voor de ouderen, daar zij toch geen werk meer kunnen doen.

Natuurlijk slaagt de operatie soms, maar meestal is volslagen blindheid ’t gevolg ervan. Omdat de hakim allicht niet dan na jaren weer de zelfde plaats bezoekt, verliest zijne reputatie niet door de vele mislukking, wat wel zou gebeuren, indien hij bleef op dezelfde plaats.

De smid van het dorp zorgt gewoonlijk voor hettrekken van kiezen, waarvoor hij in zijn smidse een lange, zware 2½ voet lange chirurgische tang heeft hangen.

Wanneer nu de kroon der kies sterk is en zoo in den mond staat dat de smid haar gemakkelijk kan vastpakken met het instrument, dan lukt de operatie wel. Maar is dit niet het geval, is de kies bros en ligt zij lastig, dan gebeuren er de grootste ongelukken. Een gebroken kaak komt veel voor.

Eindelijk gaan zulke patiënten dan naar het zendelingen-ziekenhuis om behandeld te worden, soms verscheidenen per dag.

Eens waren de pokken een zeer algemeene ziekte in Afghanistan en men kan zelfs nu nog in dorpen vele pokdaligen aantreffen. Een van de eerste vragen, die een Afghaan doet, wanneer hij voor zijn zoon een bruid wil koopen is: “Heeft ze de pokken gehad?” Is dit niet het geval dan wordt met den koop gewacht, totdat zij ouder is, of wordt ook wel de koopsom verminderd, daar zij dan niet die waarde vertegenwoordigt van iemand die de pokken al heeft gehad, want het is dan steeds mogelijk dat zij nog de pokken zal krijgen. Het is vaak gebeurd dat vaders hunne dochters naar ons ziekenhuis brachten met litteekens van pokken; niet om de patiënt te helpen, maar om een hoogeren prijs voor haar te kunnen vragen.

Dr. Pennell.Dr. Pennell.

Dr. Pennell.

De gewoonte van inenting was vroeger algemeen in Afghanistan. In de pols werd een sneedje gemaakt en men wreef dan een weinig pokstof in het wondje. Meestal kreeg de ingeënte de ziekte dan in geringe mate, maar soms werd deze zoo ernstig ziek, dat de dood intrad. Toch hebben de Afghanen wel gezien dat het inenten met koepokstof vele voordeelen heeft boven hun oude wijze van inenten.

Twee redenen zijn er echter, die de afghaansche bevolking tegenhouden om van de gelegenheid door de Engelsche regeering hen aangeboden, gebruik te maken. Ten eerste geschiedt dit vaccineeren door ambtenaren die niet voldoende gesalarieerd worden, wat tengevolge heeft dat zij omkoopbaar zijn, hetgeen de geheele bevolking tegenstaat. Ten tweede bestaat er een algemeen bijgeloof dat er in Afghanistan een meisje is waarnaar de Regeering zoekt. Zij zou dan hierdoor ontdekt worden, dat wanneer zij zou worden ingeënt, melk in plaats van bloed uit de wond zou vloeien, waarna zij naar Engeland zou worden vervoerd om geofferd te worden.

De ouders zijn daarom bang dat hun dochter dit lot zal treffen.

Maar nu genoeg over ziekten en kwalen. Laat mij u van andere dingen vertellen. Ik stond op een met dennen bedekten uitlooper van de Soefed Kohbergketen, die westwaarts op Kaboel uitloopt, tusschen den Khaiberpas in het Noorden en den Koerampas in het Zuiden. De met sneeuw bedekte toppen van Sika Ram, die tot een hoogte van vijftien duizend voet oprijzen, met fijne, witte wolkjes erboven, waren juist achter mij, terwijl vóór mij het groene dal van de Koeramrivier zich uitbreidde als een panorama, overgaande in een wijde vlakte, waar talrijke dorpen, verscholen in moerbeiboomen en walnoten, genesteld waren tusschen de lagere bergen, terwijl verderop de bergen ruwer en kaler werden en de rivier zich een weg moest banen door kloven en spleten, tot ze in de vlakte van Indië kwam.

Onmiddellijk tegenover mij had ik den Peiwarpas met de vele dennenbosschen, welke pas altijd bekendzal blijven als het tooneel van het groote gevecht, dat de emir Sjer Ali met zijn strijdkrachten leverde tegen de colonne van Sir Frederick Roberts. Daar waren de dennen op de hoogte, waar de afghaansche batterijen verborgen waren, en men kon zonder moeite het kronkelende pad volgen door de steenachtige bedding van de rivier, dat dan verder de hoogte inging naar de bosschen, waardoor de dappere regimenten aanstormden en eindelijk de afghaansche stelling vermeesterden.

Ten westen van den pas was een vruchtbaar dal met vele dorpen, die voor een deel al behoorden tot het gebied van den emir van Afghanistan. Een paar mijlen beneden het hoogste punt van den pas kon men het fort zien, waar de soldaten van den emir de grens bewaakten. Naar het Oosten zich richtend, zag men op een afstand van een dozijn mijlen de kantonnementen van Parasjinar, de meest westelijke kantonnementen van de britsche strijdmacht en de zetel van het bestuur in dit grensdal. Er was daar ook een fort, waar de plaatselijke koeramsche militie in garnizoen lag, Afghanen uit de dorpen in den omtrek, die onder de leiding en den invloed van drie of vier engelsche officieren een deel zijn geworden van die vooruitgeschoven krijgsmacht, die het rijk aan de grens verdedigt.

Ik had enkele weken doorgebracht onder de menschen uit het district, en de tijd was gekomen, dat ik, ofschoon met tegenzin, de schaduwrijke bosschen en de koele dreven van het Boven-Koeramdal moest verlaten voor de brandende vlakten van Bannoe, die ik nu van mijn hoog punt kon zien liggen in een waas van hitte, herinnerend aan punka’s en slapelooze nachten, mijn voorland dat de plaats zou innemen van de versterkende lucht van den Roefed Koh.

Onze tenten en onze bagage waren gepakt op eenige muilezels, die we konden volgen langs den stoffigen weg beneden, terwijl wij talmden, om afscheid te nemen van de hartelijke Afghanen, die onze gastheeren en tegelijk onze patiënten waren geweest. Drie dagen zouden we des nachts ons kamp moeten opslaan, eer we de grens van Britsch Indië zouden overgaan en de grensstad Thal zouden betreden, die de eerste stad is, welke een reiziger uit Afghanistan aantreft. Vanaf den tijd, dat we de afghaansche grens overschreden, tot hier, gaat de reiziger door een gebied, dat bekend staat als een “administratief terrein”. Er was daar een fort, bezet door troepen van het indische leger, onder bevel van een engelsch officier.

Nu bleven er nog vier-en-dertig mijlen in rechte lijn tusschen ons en onze bestemming Bannoe, en eer we die aflegden, waren er bijzondere onderhandelingen noodig geweest met de stammen, die er woonden, om een geleide voor ons te krijgen, want dit vooruitspringende gedeelte tusschen Thal en Bannoe was niet Britsch Indië, en ook geen administratief terrein, maar onafhankelijk en daar heerschte de roovende stam der Waziri’s, die noch den emir, noch den onderkoning als meester erkende. Een paar schurkachtig eruitziende Waziri’s kwam aan, om ons verder te geleiden. Hun geweren waren om hun schouders gehangen en welgevulde patroongordels omvingen hun lijven, terwijl ze hun paar afghaansche dolken in de plooien van hun vuile, roode pagari’s, die ze om hun middel hadden gewonden, verborgen, en hun kromme afghaansche zwaarden in de hand hielden.

Wij hadden nu het vruchtbare dal van de Boven-Koeram verlaten, en gingen door een opeenvolging van rotsachtige bergpassen, over steile kammen en door de steenachtige bedding van de rivier. De lagere bergketenen, die Afghanistan van Indië scheiden, vormen door hun groepeering en hun steilte een reeks valleien en kloven en steilten, die juist geschikt zijn voor de wilde stammen, die er wonen, en die de wildheid van hun bergland op even hoogen prijs stellen als hun eigen onafhankelijkheid. Hier en daar is een stukje bebouwd land in een bocht van de Koeramrivier, waarop een met muren omgeven en van torens voorzien dorp neerziet, door geweld van wapenen in de handen gekomen van de tegenwoordige eigenaars, en alleen in die handen blijvend door nauwlettendste waakzaamheid. Zelfs de mannen, die achter den ploeg loopen bij hun ossen, hebben hun geweren over den schouder hangen en houden het oog geopend, om uit te zien naar den mogelijken vijand.

Op sommige plekken is uit de rivier een kanaal met groote moeite afgeleid naar een vlak stuk land tusschen de bergen, waar men dan een karigen oogst binnenhaalt. Voor de rest zijn de bergen kaal en vertoonen noch dierlijk, noch plantaardig leven. Een paar patrijzen, die met schellen kreet opvliegen uit een polletje droog gras, kan men nog te zien krijgen en enkele acaciastruiken, die brandhout leveren. De Waziri’s namen dat mee, om het op de Vrijdagmarkt in Bannoe te verkoopen.

De Afghanen vertellen u, dat toen God de wereld had geschapen, er een massa steenen en rotsblokken en puin over was gebleven, die alle aan deze grens neergesmakt werden, wat het onaantrekkelijk aanzien van het land moet verklaren. Nog is er een bergketen, waar we overheen moeten, eer we de vlakten van Indië bereiken. Wij hebben een rotspad met moeite beklommen over kale steenen, die de zonnestralen fel weerkaatsen, zonder dat er struik of boom schaduw geeft, of zelfs het kleinste grassprietje den grond afkoelt, die onze voeten even fel brandt als de gloeiende schijf boven ons. Dan bereiken we den top, en het tooneel vóór ons verandert als door een tooverstaf. Vijfhonderd voet onder ons ligt de breede indische vlakte, hier besproeid door de levenwekkende wateren van de Koeram, die, als ze vrij zijn uit de rotsengten, waardoor ze de laatste dertig mijlen hebben afgelegd, nu over hun steenachtige bedding voortdansen en onder overhangende klippen door stroomen, om eindelijk zich in tallooze kanaaltjes te splitsen, en als zilveren linten als in een labyrinth door de vlakte te stroomen. Zoo ver, als de levenwekkende besproeiing door de Koeram duurt, breiden zich velden uit van graan en maïs en rijst in eindelooze opvolging, zoo ver het oog reikt.

Verspreid tusschen de velden liggen de dorpen, de rijke dorpen der Bannoeërs, verborgen tusschen moerbeiboomen en vijgen en wijngaarden, alsof een hoorn van overvloed hier al zijn gaven had uitgestort. Zoo is Indië, en zoo doet het zich voor aan de Pathans, die op de bergen van onze noord westgrens wonen, en als wij het land aldus aanschouwen, na eenigen tijd met hen samen te hebben geleefd tusschen hunkale en dorre bergen, kunnen we gemakkelijk hun redeneering begrijpen en billijken, dat twee denkbeelden oppermachtig in hun geest heerschen. Het eene is: “Die rijke vlakten zijn daar geplaatst, omdat God bedoelde, dat wij er ons zouden vestigen, ze zijn zoo dicht bij onze bergen, opdat, als bij ons gebrek is, we naar beneden zouden trekken en daar den oogst binnenhalen, en als we het moeilijk hebben en groote sommen moeten betalen aan de engelsche regeering, mogen we gerust eens de rijke Hindoes het geld ontnemen, dat ze door woeker hebben bijeengegaard en op andere manieren, die God veroordeelt.” Het andere denkbeeld is: “Welke reden kan de engelsche regeering hebben, die over zulke rijke landen heerscht, om zich met ons in onze bergwereld te bemoeien, waar wij onze woningen hebben, die ofschoon we niets anders dan rotsen en steenen om ons heen zien, toch onze huizen zijn, waar wij de aanwezigheid en de bemoeizucht van geen enkelen vreemdeling verlangen?”

De lezer zal hebben opgemerkt, dat dus op de reis, die boven werd beschreven, van Peiwar naar beneden tot Bannoe, vier verschillende territoriën werden bereisd. Het eerste en het laatste, namelijk Afghanistan en Britsch Indië, zijn twee precies begrensde en gemakkelijk te bevatten aardrijkskundige gebieden; maar men ziet, dat daartusschen verschillende stammen hun woonplaatsen hebben, die in ongelijke betrekking staan tot het indische gouvernement. Ik moet een en ander opmerken, om den lezer vertrouwd te maken met de politieke omstandigheden van die streken.

De grens van Britsch Indië is nauwkeurig afgepaald, maar die van Afghanistan was meer of min onzeker tot het jaar 1893, toen Sir Mortimer Durand door de engelsche regeering werd afgevaardigd, om de vertegenwoordigers te ontmoeten van den emir Abdurrahman en samen de grens vast te stellen. Die grens is sedert dien tijd bekend als de “Durand-line”. De streek tusschen die lijn en de britsche grens nu staat in onderling verschillende betrekkingen tot de indische regeering.

Enkele gedeelten ervan, als Tirak, het land van de Afridi’s en Orakzai’s, en Waziristan, het land van de Waziri’s en Mahmoeds, worden met rust gelaten, als de stammen geen aandacht op zich vestigen door strooptochten op engelsch grondgebied, waar de wettelooze elementen zich nog wel eens aan schuldig maken. Die rooverijen worden zonder twijfel afgekeurd door de meerderheid van zoo’n stam, die het feit inziet, dat in welk conflict met de engelsche regeering ook, ze het altijd moeten verliezen; maar dit is de democratische geest van de menschen nu eenmaal, dat iedereen evenveel waard is als zijn buurman, en dat hij een beetje beter is als hij een meer modern geweer heeft. Als in de tusschenregeeringen van de Richteren in Israël, doet ieder wat hij goed acht in eigen oogen, en wordt verbitterd, als zijn buurman of zelfs iemand van zijn eigen stam zijn daden onder contrôle neemt of zijn vrijheid aan banden legt.

Zoo komt het, dat het werkelijk zeer moeilijk wordt voor de betere en oudere elementen in den stam, om de anderen van zulke strooptochten af te houden. De roovers zijn meestal menschen, die niets te verliezen hebben, die geen grond bezitten binnen de grenzen van Britsch Indië en die schuldig staan aan vroegere moorden of andere misdaden, zoodat het voor hen onmogelijk is, het land binnen te komen op andere manier dan tersluiks, daar ze stellig zouden worden gevangen genomen en misschien opgehangen, als ze gepakt werden.

Een groot aantal menschen in den stam hebben land aan beide grenzen van de grens en achten het in hun eigen belang, niet openlijk partij te kiezen tegen de regeering, terwijl ze toch ook, tenzij ze aan de desperado’s een schuilplaats verleenen en hen bij gelegenheid verbergen, kans loopen, zelf tot slachtoffers te worden gemaakt. Zoo gebeurt het, dat er bij haast iedere grensexpeditie sommige afdeelingen van den stam zijn, die verlangen op goeden voet te staan met de Engelschen en bevriend heeten. Het is moeilijk voor een militairen bevelhebber, die de menschen niet vooraf heeft gekend, om dit op prijs te stellen, en als hij ziet, dat zijn kamp van achter een bedekking wordt beschoten uit een verondersteld bevriend dorp, gaat hij natuurlijk twijfelen aan de oprechtheid van de menschen. Maar waarschijnlijk hebben de lastige elementen het er juist op aangelegd, om van uit zulk een punt te schieten, opdat de bevriende luidjes erin worden gehaald en ze dus aan den strijd moeten deelnemen. Bij een zekere gelegenheid verkoos de tot wanhoop gebrachte generaal niet te gelooven, wat de politieke ambtenaar beweerde omtrent de vriendschappelijke gezindheid van de dorpen in de buurt, van waaruit herhaaldelijk werd geschoten, tot hij het kamp verliet en voor een tijdje ging wonen in een van de van vijandigheid beschuldigde dorpen! De goedgezinde clans zouden het ten hoogste op prijs stellen, als de administratie erin kon slagen, de wettelooze geesten te beteugelen.

Dan zijn er sommige half onafhankelijke staten, zooals Tsjitral en Dir, waar bestuurders zijn, die macht genoeg hebben, om hun eigen land in orde te houden en het voor de Engelschen mogelijk te maken, dat ze zooveel toezicht kunnen uitoefenen, als wenschelijk wordt geacht voor de uiterlijke betrekkingen, doordat een politiek agent aan het hof van het hoofd is verbonden, terwijl dat hoofd zelf vrij blijft, om de zaken van zijn stam of zijn dorp te regelen naar zijn believen en in overeenstemning met de gewoonten van zijn stam en den graad van zijn eigen gezag over de vaak in conflict zijnde eenheden in zijn bestuursgebied.

Ten derde zijn er dan, wat men noemt, de “geadministreerde gebieden”, zooals het Boven-Koeramdal, waar we al over spraken. Daar wonen stammen, waarover geen enkel hoofd gezag heeft kunnen krijgen, waar dus, zooals zoo vaak het geval is onder de Afghanen, de stam ondermijnd wordt door partijschappen, die geen van allen gezind zijn, zich te stellen onder de macht van een persoon, die niet tot hun partij behoort. De regeeringsambtenaar is dus niet bij machte, te onderhandelen met één leider, maar moet alle leden van de strijdende partijen hooren. De democratische geest is zoo sterk, dat ieder kleine landeigenaar meent, dat hij het recht heeft, zijn inzichtin de publieke zaak naar voren te brengen even goed als de erfelijke nakomeling van een reeks van hoofden. Hierdoor wordt de politiek zeer ingewikkeld en de ambtenaar voor politieke zaken, die zich veel liever zou houden buiten alle bemoeiing met de inwendige aangelegenheden van den stam, komt tot het besluit, dat te midden van een massa in strijd zijnde eenheden, hij de eenige mogelijke raad van beroep is. Zoo komt men tot een tusschensoort regeering, de indische strafwet geldt er niet, maar de wetten en gewoonten van den stam geven de leiding aan bij de rechtsspraak, en men bemoeit zich zoo weinig mogelijk met het volk; maar toch is de ambtenaar voor politieke zaken de hoogste autoriteit en vereenigt in zich de uitvoerende en rechterlijke macht in het gebied.

Ondanks de omstandigheid, dat hun godsdienst zoo exclusief is, vinden deze menschen het toch onmogelijk, hun zaken te behartigen of rustig te leven zonder de hulp van den alomtegenwoordigen Hindoe. Precies zooals de Groot Mogels van ouds het geschikt vonden, Hindoes te hebben voor de posten van schatbewaarder, accountant, raadgever enz., zoo heeft het grenshoofd van dezen tijd zijn Hindoevazal steeds bij zich, om voor hem zijn rekeningen op te maken, zijn verzoekschriften te stellen en zijn zaken voor hem af te doen in rechterlijk opzicht. De meerderheid van de winkelhouders in den stam zijn ook Hindoes. Zelfs onder het geregelde bestuur van Britsch Indië is de Mohammedaan nooit zoo knap in het handelen geworden, vooral in den kleinhandel en het winkelbedrijf, als de snuggerder en vlugger begrijpende Hindoe.

Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.

Versterkt dorp van de onafhankelijke Afghanen in den Khaiberpas.

Zoo vindt men in ieder dorp van eenige beteekenis de Hindoes met hun winkels, waarvan de eigenaar op reis gaat naar de groote marktsteden aan de grens, Peshawer, Bannoe en Dera Ismaël Khan, en terugkeert met stoffen, lucifers, spiegeltjes en een verscheidenheid van westersche artikelen, zoowel als met de voedingsmiddelen, waar de Afghaan van houdt, maar die hijzelf niet kweekt, zooals suiker en thee. Die Hindoes worden beschouwd als vazallen van de mohammedaansche gemeenschap, die ze dienen, en ieder Hindoekoopman heeft zijn particulieren vriend en beschermer of malik, die in ruil voor de diensten, die de Hindoe bewijst, voor zijn veiligheid instaat, bereid is, hem te beschermen, desnoods met geweld van wapenen, tegen andere mohammedaansche partijen, en iedere beleediging, hem aangedaan, te wreken, alsof die hem persoonlijk had getroffen.

De Hindoe levert de hersens en de Mohammedaan de dapperheid. De Hindoe is altijd klaar, zijn heerschzuchtige, maar vaak domme meesters, te foppen, en weet onder britsche regeering zich nog al eens te bevoordeelen door de bescherming, die de wet hem verleent, en die hem in staat stelt, dingen te doen die hij over de grens niet zou wagen. Eens toen ik aan de andere zij van de grens reisde, was mijn gids een balling, die verplicht was geweest, van engelsch grondgebied te vluchten, nadat hij een moord had bedreven. Hij vertelde mij, dat hij zich bij een Hindoe had aangesloten en een contract had aangegaan voor het aanleggen van een weg; de Hindoe zou voor het kapitaal zorgen en de rekening bijhouden, en hij zou koelies recruteeren en het toezicht op het werk houden. “Terwijl ik in de zomerzon zwoegde en zweette, zat de snaak van een Hindoe gemakkelijk op zijn kantoor, vervalschte de rekeningen, en ik kreeg nooit een cent voor mijn moeite. Ik dacht, dat ik recht kon krijgen bij den sarkar, en ik stelde een civiele actie tegen hem in; maar ik ben maar een eenvoudig man, en hij wist alles van de wet door een advocaat, met wien hij bevriend was, zoodat ik de zaak verloor. Toen betaalde ik aan een anderen pleiter een groote som, om mijn zaak voor den zittenden rechter te brengen; maar hij had geknoeid in de rekeningen en de getuigen betaald, zoodat ik daar ook verloor. Allah Akbar! De rechter sprak het vonnis uit vóór den middag en vóór den tijd van het avondgebed was de schurk er geweest. Maar toen was ik erbij, en ik kan nu slechts tersluiks eens bij nacht een bezoek brengen in mijn geboortedorp.”

Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.

Wachthebbende sepoy in den Khaiberpas.

Als men nu vraagt, hoe de verhouding van den zendeling is tot de bewoners van de verschillende gebieden, kan men zeggen, dat in Britsch Indië de zending wordt vrij gelaten, zoolang ze zich binnen de grenzen van de wet houdt. In Afghanistan mag de zendeling niet werken, en onder het tegenwoordige régime zal daar wel geen verandering in komen. Een bekeerling van het Mohammedanisme tot het Christendom wordt binnen het gebied van den emir beschouwd als iemand, die een groote zonde heeft begaan, en zoowel de wet als de publieke opinie zou het op zijn ondergang toeleggen. Maar in de landen tusschen die beide terreinen is er geen reden, waarom een voorzichtig zendeling, die de taal en de gewoonten van het volk kent, niet met succes zou kunnen werken. Een zendeling-dokter, die niet met onhandigen ijver hun godsdienst kwetste, zou ongetwijfeld door de meeste leden van den stam vriendelijk worden ontvangen, ofschoon de mollahs of priesters een onzeker element zouden vormen, dat in het begin zich vijandig zal toonen. De plaatselijke autoriteiten hebben het per slot van rekening in hun macht, te bepalen, hoe ver zich de werkzaamheid van de zending mag uitstrekken.

Onder de verschillende grensterreinen, die in den laatsten tijd onder den invloed van de beschaving zijn gekomen door de grenspolitiek van de engelsche regeering, is er geen, dat meer belooft dan het Boven-Koeramdal, aan welks benedeneind het hoofdkwartier van de Afghaansche Medische Zending te Bannoe is gelegen. De rivier de Koeram stroomt door een breed dal en gaat met uitzondering van een dertigtal mijlen juist boven Bannoe over britsch grondgebied, waar de bevolking steeds meer vreedzaam en beschaafd wordt. Oorspronkelijk woonden er in het benedendal tot in Waziristan de Bangasjen, een sunnietische stam van de Pathans, die zelf afkomstig waren uit de buurt van Kohat. De Toeries waren een sjiïetische stam, die sommige districten bewoonden op den oostelijken oever van de Indus bij Kalabagh, en daar ze ijverige kooplieden en nomaden waren, gewend raakten aan een bezoek van de koele streken in het Boven-Koeramdal, waar zeelken zomer kwamen, om het weidegebied te gebruiken, hun gezondheid te verbeteren en handel te drijven.

In een zomer, die ongeveer tweehonderd jaren achter ons ligt, ontstond er een twist tusschen hen en de Bangasjen uit een dorp, Boerka geheeten, waardoor een gevecht ontstond, dat de Toeries wonnen, die de inwoners van Boerka doodden of verdreven en van de plaats hun eerste vestiging in de streek maakten. Al gauw daarna maakten ze zich meester van twee der belangrijkste dorpen uit het dal, Peiwar en Milana, en tot op den huidigen dag bezit iedere Toerie, die op gewichtigheid aanspraak maakt, land in een van die drie dorpen, al is het maar een vijftigste deel van een veld, als bewijs van zijn oude afkomst.

Jaar op jaar maakten de Toeries hun positie sterker en verdreven de Bangasjen dieper het dal in, behalve in sommige gevallen, zooals met de bewoners van het groote en mooie dorp Schlozan, waar de Bangasjen allen Sjiïeten werden en met de Toeries zich vereenigden, zoodat ze hun land mochten behouden. Toen ze eindelijk hun stelling stevig hadden bezet en overtuigd waren geworden van de bekoorlijkheid van het dal, gingen de Toeries niet meer naar de vlakte terug en bleven het heele jaar door in het hooggelegen dal. Daardoor wonen nu nog de Toeries daar, terwijl lager de Toeries en Bangasjen gemengd voorkomen, zoodat de dorpen van beide stammen soms naast elkander liggen, en nog weer verderop de Bangasjen al het land in bezit hebben.

Sedert de menschen hebben ontdekt, dat het engelsche bestuur vrede en rust brengt en hun zwaarden tot sikkels hebben omgesmeed, hebben verscheiden van die bergstammen iedere gelegenheid aangegrepen, om zich voor goed in het dal te vestigen en daar land te krijgen, om van den rijken bodem te profiteeren. Dat waren o. a. de Mangals en Makbals en de Zaimoekts, die nieuwe elementen onder de stammen brachten. Maar er zijn ook andere stammen, die vasthouden aan de vrijheid in hun bergterreinen en soms aan de oude neiging toegeven, om hun buren te plunderen. Zoo zijn daar de Ningrahars, de Spinwars en Pari’s in het Noorden en de Zazimaiden in het Zuiden. Om de optelling volledig te maken, zou men ook de Hindoes moeten noemen, die in groot aantal in het dal wonen, een groot deel van den handel in handen hebben en allerlei zakenwerk en geestelijken arbeid voor de Mohammedanen verrichten.

Toen er Hindoeradjahs in Kaboel regeerden, hadden ze in dit dal ook stellig de overhand, en wat er aan oudheden hier aanwezig is, blijkt van hindoeschen oorsprong. Afgezien van de verscheidenheid van stammen, die in dit dal dus dichtbij elkander voorkomen, is het ook bijzonder belangwekkend, omdat hier een van de twee groote wegen doorgaat van Kaboel naar Indië. De tweede weg is de Khaiberpas. Daardoor bezoeken veel nomaden uit Afghanistan herhaaldelijk het dal en wonen er vaak tijdelijk. Onder hen staan tegenwoordig op den voorgrond de Hazara’s, van wie velen van hun eigen land verdreven zijn door den emir en hierheen zijn gegaan, om aan de wegen te werken. Ook de Khoroti’s en Ghilzai’s komen vaak in het Koeramdal, en dank zij dit eigenaardig centrale en kosmopolitische karakter, is het district zoo geschikt als een middelpunt voor zendingswerk en zendingsinvloed. Onder de Toeries kan men met succes optreden. Ze zijn, zooals ik al zei Sjiïeten, terwijl alle omringende stammen tot de orthodoxe Sunnieten behooren. Dus waren ze vóór de engelsche bezetting in 1891 voortdurend het mikpunt van de vervolgingen van den emir van Afghanistan en hadden vaak aanvallen te verdragen van hun sunnietische buren. Ze zien dus natuurlijk in de Christenen hun bevrijders en komen er uit den aard der zaak gemakkelijk toe, het Christendom met gunstige oogen aan te zien, omdat het hun zooveel vrede heeft gebracht en aan hun onderdrukking een einde heeft gemaakt.Endaar er in woorden nog altijd strijd wordt gevoerd onder hun mollahs aan weerszijden, daar ieder meent, in het Christendom punten van gelijkenis te vinden met den eigen godsdienst, heeft een christelijke toespraak of een christelijk boek wel invloed op hen.

Daaruit is voortgevloeid een verwonderlijke, verwonderlijk ten minste voor een zendeling uit het bijgeloovige Bannoe, gewilligheid voor gesprekken over de christelijke geschriften en bereidvaardigheid, om christelijk onderwijs te ontvangen. Bij voorbeeld mag in Bannoe een welgeaarde mollah niet in den bijbel lezen, behalve in het geheim, terwijl ik in Koeram de mollahs dikwijls openlijk heb zien lezen in en verhandelingen heb hooren houden over de Heilige Schrift voor groote groepen khans en andere lieden.

In Bannoe kan door het noemen van de leer der zondeloosheid van Christus of het vaderschap van God het sein worden gegeven tot een oproer, terwijl diezelfde leerstellingen hier, zelfs als ze niet worden aanvaard, vrijelijk kunnen worden besproken met de zekerheid, dat men haast altijd kalm zal worden aangehoord.

Den eersten zomer, waarin ik eenigen tijd onder deze menschen doorbracht, werd ik zoo goed als overal gastvrij en hartelijk ontvangen. Dat was natuurlijk voor een deel toe te schrijven aan de medische adviezen en middelen, die ze kregen; maar het was toch een groot verschil met de ontvangst, die in Hindostan dikwijls te beurt valt aan den verkondiger van het Evangelie. Nergens was er eenige open oppositie van de zijde der mollahs, en de meesten van hen kwamen mij bezoeken en spraken lang met mij over den Bijbel. Ze vroegen om het boek en lazen er geregeld in, en de dorpelingen noodigden ons soms uit, langer van hun gastvrijheid gebruik te maken of het volgend jaar terug te komen, en, wat nog het allerbest zou zijn, een apotheek onder hen te vestigen.

In ieder dorp zijn een of meer matamkhana’s, waar de Sjiïeten hun jaarlijksch rouwfeest vieren ter eere van de martelaren van Kerbela, Hassan en Hoessein, als de Moharramdagen weer zijn aangebroken. Onder het bestuur van Afghanistan werden die plechtigheden dikwijls verboden; maar nu mogen ze ongehinderd plaats hebben, zoodat de menschen gelukkig zijn met het engelsche bestuur. Zulke plaatsen van samenkomst zijn geschikt voor godsdienstige gesprekken, en veel van mijn disputen hebben daar plaats gehad. De menschen zijn wel geneigd, om de christelijke opvatting van de kruisiging en haar beteekenis te aanvaarden, waar de Sunnieten zulk een struikelblok in zien, omdat ze het martelaarschap van de beide broeders te Kerbela beschouwen als een redding voor wie trouw de rouwdiensten volgt, en omdat ze Ali beschouwen als hun verlosser.

Wanneer men in dit dorp een kijkje had kunnen nemen in de dagen, lang voordat er van het Christendom sprake was, toen de eerste arische trekkers uit Centraal Azië hierheen afzakten en naar Pendsjab, zouden we er hun kampen hebben kunnen aanschouwen en hen bezig hebben gevonden met hun eenvoudigen natuurdienst, in de Veda’s beschreven, die dit stadium van de arische beschaving te boek hebben gesteld. Dit gebied was waarschijnlijk beter besproeid en vruchtbaarder toen dan nu. Niet enkel blijkt uit de geologische gesteldheid een grooter regenval en rijker plantengroei, maar daar die eerste immigratie meestal door herders geschiedde, mag men aannemen, dat ze voor hun kudden en families het toen veel beter hadden dan nu in de grensgebieden.

Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.

Met een opgeblazen dierenhuid over de Indus.

De boven beschreven Koeramvallei kan gelden als een goed model van een geadministreerd gebied, dat al groote vorderingen heeft gemaakt in den vooruitgang naar een rechtvaardig en rustig gevestigd bestuur. De onafhankelijke stammen daarentegen dalen al meer op de ladder der beschaving, tot ge komt bij sommige afdeelingen van de Waziri’s en Afridi’s, die echte barbaren zijn en nog onafscheidelijk van hun nomadenleven, waarin stelselmatige rooverij een rol speelt. Een politieke ambtenaar zat eens met een aantal hoofden van een paar dier onafhankelijke stammen op den top van een hunner ruwe bergen, van waar men neerziet op Afghanistan naar het westen en Indië in het Oosten. Ze hadden hem als geleide gediend op zijn tochten, en daar hij goed voor hun voeding had gezorgd en in hun eigen taal vertrouwelijk met hen kon praten, waren ze bereid, zonder voorbehoud hem zelfs hun stamgeheimen mee te deelen.

“Vertel mij nu eens;” zei de ambtenaar, “als er oorlog uitbrak, wat God verhoede, tusschen Rusland en Engeland, welken kant zoudt gij en zou uw volk dan kiezen?”

“Wilt gij, dat we u zullen zeggen, wat ge graag wilt hooren of wilt ge de waarheid weten?” was hun naïef antwoord.

“Ik bezweer u, dat ge mij meedeelt, wat de waarheid is.”

“Dan”, zei een oude grijze man, die uiting gaf aan de gevoelens van alle aanwezigen, “zeg ik u, dat we hier zouden zitten op onze bergtoppen en u beiden zouden zien vechten, tot we een van u beiden volkomen verslagen zagen; dan zouden we van onze hoogte afdalen en den verslagene alles ontrooven tot den laatsten muilezel! God is groot! Wat zou dat een goede tijd voor ons wezen!”

Overtocht over de Indusversnellingen.Overtocht over de Indusversnellingen.

Overtocht over de Indusversnellingen.

Zonder twijfel had hij gelijk; maar zoo groot is de tweedracht tusschen de afghaansche stammen, dat er nog geen buit zou zijn behaald, of ze zouden al onder elkander vechten over de verdeeling. Die afgunst tusschen de stammen en de kleine oorlogen zijn niet te vermijden en maken hen als vijanden veel minder geducht, dan ze anders zouden zijn. Als ge er hen naar vraagt, zullen ze de fout inzien en u vertellen, dat een van hun voorouders den Almachtige had vertoornd, die om hen te straffen, de zaden van tweedracht onder hen strooide, werkend tot in lengte van tijden. Vandaar het gezegde: “De Afghanen van de grens hebben nooit vrede, behalve als ze oorlog hebben!” Want als een vijand van buitenafhun onafhankelijkheid bedreigt, dan zijn voor korten tijd hun onderlinge verschillen vergeten, en vechten ze schouder aan schouder, om de twisten weer op te vatten, als het gemeenschappelijk gevaar is afgewend. Zelfs als ze allen neiging voelen, om deel te nemen aan den een of anderen heiligen oorlog, blijven ze elkander wantrouwen en hebben lust, elkaar op kritieke oogenblikken af te vallen; of de eene stam zal wachten, om te zien, hoe het afloopt met een anderen, die al in den strijd is betrokken, voordat hun eigen zwaarden de scheeden verlaten. Zoo was het in den grensoorlog van 1897, en de moeite, om den opstand te dempen, zou oneindig veel grooter zijn geweest, als de stammen gelijktijdig en niet ieder afzonderlijk waren opgestaan, zoodat de opstand op de eene plaats onderdrukt kon worden, voordat hij op een andere plaats uitbrak.

Tweeëerlei politiek heeft op verschillende tijden de warme instemming gehad bij haar verschillende aanhangers. De eerste politiek, die door Lord Lawrence werd voorgestaan in de dagen van zijn onderkoningschap, was algemeen bekend als de politiek van bestuurswerkeloosheid. Later kreeg de politiek van krachtig optreden meer aanhangers en werd het krachtigst verdedigd door Sir Robert Sandeman. Diegenen, die de eerste manier van doen voorstaan, wijzen op de groote kosten, die het gevolg zijn van het optreden tegen de vrije stammen aan de grens, en zeggen, dat we dan vroeger of later in echte oorlogen met hen worden betrokken. Ze willen daarom liever, dat de britsche regeering zich onthoude van alle grenstusschenkomst en de stammen geheel aan zichzelf overlate, zoolang ze niet bepaald last veroorzaken aan onze zijde van de grens. De partij van tusschenkomst aan den anderen kant wijst op het gevaar, dat dit uitgestrekte gebied op het meest kwetsbare punt van ons Indisch Rijk oplevert, als het niet onder ons toezicht staat, en ze pleiten voor een stelsel van leiding van alle politieke aangelegenheden van de grensstammen, terwijl we de binnenlandsche politiek in handen moeten laten van hun eigen hoofden, die, ofschoon geleid door onze civiele ambtenaren, vrij zouden wezen, om de oude gebruiken van den stam te handhaven.

Reizen per kameel. Reizen in ekka’s met kampuitrusting.Reizen per kameel.Reizen in ekka’s met kampuitrusting.

Reizen per kameel.Reizen in ekka’s met kampuitrusting.

Sir Robert Sandeman is misschien het merkwaardigste voorbeeld van de macht, die een enkele officier in staat is geweest, over deze stammen uit te oefenen, en door zijn optreden is de breede strook van de grens tusschen Quettah en Deras onder onze civiele ambtenaren georganiseerd door arbeid van de stamhoofden zelf. Er worden subsidies uitgekeerd aan de stammen, als ze de veiligheid van de britsche posten langs de wegen waarborgen en zich verantwoordelijk stellen voor slechte gedragingen van de leden van den stam. Lichtingen van soldaten worden geoefend onder engelsche officieren van het britsche leger, die hun militaire tucht bijbrengen en schietvaardigheid. De betaling, welke deze manschappen ontvangen, komt den stam ten goede en is een sterke prikkel, om hun oude gewoonten op te geven ter wille van de Pax brittannica.

Toch werd het noodig geacht, geregelde troepen van het indisch leger op bepaalde, nog al gevaarlijke punten, gereed te houden. De grens wordt over een groote lengte gevormd door ontoegankelijke bergen, die een onoverkomelijk beletsel voor de troepen zijn; maar daar doorheen loopen de passen, waar van de best bekende de Khaiberpas en de Bolanpas zijn. Deze hebben sinds onheugelijke tijden als overgangen gediend,waardoor vijandige legers Indië zijn binnengevallen, en langs die wegen zou elke toekomstige vijand ook zijn legermacht trachten te voeren. Daarom is het voor de engelsche regeering noodzakelijk, dat die passen degelijk worden bewaakt en daarom vormt elk van die passen een door britsche officieren geadministreerd gebied, waar inboorlingentroepen of soldaten uit de onafhankelijke stammen de wacht houden.

Ook trekken door die passen de groote handelskaravanen uit Afghanistan en Midden-Azië Britsch Indië binnen. In vroeger tijden moesten de kooplieden aan de stammen geld geven, daar ze anders de passen zouden hebben afgesloten en de goederen hebben buitgemaakt, en gedeeltelijk dienen de subsidies van tegenwoordig als vergoeding voor die vroegere onrechtmatige inkomsten.

Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.

Jongen en meisje aan ’t hoeden van buffels.

Dichtbij het punt, waar de beide passen uitkomen in het groote indische laagland aan de overzij van de Indus, ligt een stad, die een emporium is geworden voor de aangebrachte waren en een militair station voor de bescherming van den pas. Terwijl Peschawer voor dat doel dient aan den Khaiberpas, is Kohat een handelsplaats aan de Koeram, Bannoe aan de Tochi en Dera Ismaïl Khan aan de Goemal.

Toen lord Curzon onderkoning werd, waren de grensdistricten een deel van Pendsjab, en de luitenant-gouverneur van die provincie voerde er het administratieve bewind. Lord Curzon wenschte ze meer rechtstreeks onder zijn bewind te brengen, en in 1901 werd dan ook een nieuwe provincie ingesteld, bestaande uit vijf grensdistricten van Pendsjab, en genoemd de Noordwestelijke Grensprovincie. De vijf districten, die deze provincie vormen, zijn Hazara, Peshawer, Kohat, Bannoe, en Dera Ismaël Khan. Ze liggen alle aan de overzij van de Indus, behalve Hazara, dat ten oosten van de rivier ligt.

Eenchief commissionerof gouverneur werd over de heele provincie gesteld in directe verantwoordelijkheid aan den onderkoning. Hij had zijn hoofdkwartier en zetel der regeering te Peschawer.

Lord Curzon’s volgende stap was een uitbreiding van het spoorwegnet van Pendsjab langs de grensstreken zoodat de eindpunten kwamen te liggen bij den Khaiberpas en den Koerampas. Daar dit een snelle concentratie van troepen mogelijk maakte op ieder punt aan de grens, kon hij de regimenten van het indisch leger, die in de afgelegen districten in garnizoen lagen, intrekken en ze vervangen door soldaten, uit de grensstammen gerecruteerd.

Zonder twijfel wenscht de regeering geen verdere annexatie van dit kale, bergachtige en onherbergzame grensgebied; maar het is niet altijd even gemakkelijk, om dat te vermijden, en de geschiedenis leert voldoende, dat, als er een aantal slecht georganiseerde en slecht bestuurde eenheden wonen aan de grenzen van een groot land, ze vroeger of laten, maar onvermijdelijk, in dat laatste worden opgenomen. Er zijn echter geldelijke overwegingen, die de regeering nopen, niet over te gaan tot annexatie van een gebied, dat zoo weinig natuurlijke hulpbronnen heeft, geen of weinig belastingen kan opbrengen en veel kosten van bestuur zou vereischen.

Maar deze grensstammen leveren van het allerbeste vechtmateriaal, waaruit het indisch leger wordt gerecruteerd, en jaren van vreedzaam en geregeld bestuur zouden de militaire eigenschappen wel eensbij het volk kunnen bederven, zooals in Zuid-Indië het geval is geweest. Ook zijn de vele gelegenheden, waarbij het indisch leger een kans krijgt voor actieven dienst, en de oefening, die verkregen wordt op de kleine grensexpedities, misschien van te groote waarde, om door te tasten.

De gewone gang van zaken is de volgende. Eerst doen de lastigste onder de grensstammen een reeks van strooptochten in de grensdorpen van Indië, zooals ze sinds onheugelijke tijden hebben gedaan. Soms worden de misdadigers gevangen genomen en ondergaan hun noodlot; maar meestal ontkomen ze, en in overeenstemming met de stamverantwoordelijkheid wordt er een boete van hun stam geheven. Die boeten worden steeds hooger, en de stam staat in een soort van rekening-courant met de regeering voor de bedreven wandaden.

Zoo komen we tot het tweede stadium, als het geduld van de regeering uitgeput is. De hoofden der stammen worden opgeroepen, en hun wordt een ultimatum gepresenteerd. Ze moeten zoo en zooveel in boeten afdoen en de aangewezen misdadigers uitleveren of er zal een expeditie worden uitgerust. Veel tijd, vaak wel van maanden, verloopt met onderhandelingen, terwijl de stam steeds pogingen in het werk stelt, de voorwaarden gunstiger te doen worden.

Het derde stadium treedt in, als de stam niet ingaat op de voorwaarden der regeering, en een strafexpeditie zal worden ondernomen. De expeditionnaire troepen dringen het bergland binnen, verbranden enkele dorpen, leveren een paar gevechten, weten een grooter of kleiner deel van de boete binnen te krijgen, leggen beslag op een aantal geweren en vertrekken weer.

Dan is de stam vrij, om opnieuw te beginnen met een schoone lei en gaat weer stroopen en rooven en een nieuwe reeks boeten beloopen, en om dat te verhinderen en meer toezicht over hen te houden, ziet de regeering zich genoodzaakt, te treden in het vierde stadium, waarin enkele plaatsen worden bezet met militaire posten, die de grensstammen in toom moeten houden.

Op die wijze wordt vaak tegen den zin der regeering annexatie van grondgebied een noodzakelijkheid.

Ook moet men denken, dat er altijd een deel van den stam en soms een meerderheid is, die vóór aansluiting bij Engeland voelt, want de vreedzame en geregelde toestanden, die het engelsch bestuur brengt, hebben hun voordeelen. Terwijl ze vroeger hun velden bijna niet konden bewerken op eenigen afstand van het dorp en altijd gewapend moesten zijn, kunnen ze dan kalm en rustig op het land zijn, ook al ligt dat ver van hun huis, en grond, die vroeger waardeloos was, stijgt in beteekenis. Ze kunnen handel drijven en hun gewone werkzaamheden verrichten in vroeger ongekende veiligheid. Ze leeren de waarde kennen van het geld en beginnen te sparen.

Er zijn echter altijd twee partijen in een stam, die vuur en vlam blijven tegen het britsche bestuur, en daar ze veel meer macht hebben dan de vreedzamer aangelegde broederen, zijn ze veelal in staat, de vredelievende meerderheid te terrorizeeren tot een valsche instemming met hun oppositie. Die beide partijen zijn de desperado’s, de buiten de wet gestelden, en de mollahs.

De eersten hebben geleefd van roof en plundering, vele geslachten lang, en hebben geen lust hun bedrijf op te geven voor een kalmer leven, dat minder opwekkend is en minder voordeelig.

Niet alleen hebben de mollahs een antipathie tegen de kafirs, de ongeloovigen, maar zij weten, dat bij de veranderde levensomstandigheden hun invloed en rijkdom achteruit zullen gaan.

Bovendien zijn er twee dingen in ons bestuur, waar allen evenzeer tegen gekant zijn; het eene is de bescherming, die wij den woekeraar verleenen, en het andere de langzame werking van onze rechtspraak. Woeker strijdt met de wet bij de Mohammedanen, maar daar zij onbedachtzaam en royaal zijn, kunnen de Hindoes onder hen geld verdienen, door hun in tijden van nood geld te leenen. Vroeger werd het den Hindoe onmogelijk gemaakt, te veel interest te vorderen of een te lange rekening in te leveren, doordien zijn mohammedaansche meesters, die de baas waren, op een goeden nacht konden komen en zijn huis boven zijn hoofd in brand steken, zoodat hij van voren af aan moest beginnen. Onder britsch bestuur wordt nu de woekeraar beschermd. Hij kan zijn geld innen van den Mohammedaan, die weinig bezit, door een civiele actie en kan den schuldenaar in de gevangenis brengen, als hij niet betaalt, terwijl de Mohammedaan, die zijn boeken zou willen verbranden, kennis maakt met de engelsche gevangenis.

Het recht, waar de Mohammedaan van de grens eerbied voor heeft, is snel en eerlijk recht, zooals de officieren toepasten in den tijd van Nicholson, toen de misdadiger beschuldigd, gevangen genomen, veroordeeld en een bepaalde straf, passend bij de misdaad, kreeg, alles in den loop van enkele dagen. Nu kan hij, als hij rijk genoeg is, een advocaat erbij roepen en zooveel valsche getuigen krijgen, als hij wil. Zijn zaak wordt gerekt door den magistraat door verschillende hoogere beroepen of door het een of ander technisch punt van de wet, en als er misschien na verloop van maanden een vonnis volgt, kan de verliezende partij in de zaak zich beroepen op den zittenden rechter, en daarna kan ze weer in hooger beroep komen bij het Hooggerechtshof te Lahore, waar zooveel zaken op den rooster staan, dat zijn zaak mogelijk eerst over twee of drie jaar aan de orde komt.

De ware kracht van onze administratie aan de grens is het personeel van onze officieren, want het is altijd de man en niet het stelsel geweest, die het land regeert, en er zijn namen van nu al gestorven officieren, die nog een levende kracht zijn aan die grens, omdat ze mannen waren, die het volk door en door kenden en wier onverschrokken, sterke karakters de stammen kneedden naar hun wil en zulk een groote macht over die wilde Afghanen hadden, dat ze bereid waren, voor hun feringi-meesters door het vuur te gaan met onfeilbare trouw, ook als ze van een ander geloof waren.

Als een voorbeeld daarvan wordt verteld, dat op een zekere grensexpeditie de regimenten door een pastrokken over een hoogte, waarboven enkele vijanden zich in een hinderlaag hadden gelegd. De Afghanen waren soldaten geweest in het indische leger, en na hun afgeloopen dienst waren ze naar hun bergen teruggegaan en hadden, zooals dikwijls gebeurt, de bekwaamheid, verkregen in hun regimenten, tegen de Engelschen gekeerd. Ze zouden juist vuren, toen een van hen in den officier, die aan de spits van het regiment reed, zijn eigen kolonel herkende. Hij wenkte de anderen en zei: “Dat is onze eigen Karnal Sahib. Wij moeten niet op hem schieten of op zijn regiment.” Dat regiment mocht vrij doorgaan; maar ze openden het vuur op het volgende.

In 1879 deed de volksstam der Waziri’s, daartoe opgehitst door hun mullahs, een aanval met hun lashkar op het kleine grensdorpje Tank. Hier was een zendelingen-hospitaal, waar een Indische dokter Rev. John Williams, directeur was. Voor dat de autoriteiten hunne troepen hadden kunnen verzamelen, hadden de Waziri’s het dorpje overrompeld en waren aan ’t brandstichten en plunderen gegaan. Enkele jonge krijgers renden op het hospitaal af maar werden aanstonds terug geroepen door de ouderen van hun stam, die hen verboden zich te bemoeien met het bezit van, zooals zij zeiden, “onze eigen Doktor Sahib”. Hoe dikwijls waren zij niet verpleegd geworden in zijn hospitaal, en hadden zij zijne gastvrijheid niet ondervonden? Hem mocht geen leed aangedaan worden, en onmiddellijk zetten zij eigen wachten uit om het hospitaal te bewaken, en om opgewonden Waziri’s, met minder goede bedoelingen, tegen te houden. Hierdoor was ons ziekenhuis het eenige gebouw in ’t plaatsje, dat onaangeroerd bleef. Eenige instrumenten waren al voor het post vatten der wacht, gestolen, maar toen dit bekend was, werd geheel Waziristan doorzocht en de vrienden van den dokter waren niet tevreden, voordat hem alles teruggegeven was.

De Afghanen zijn zeer wraakzuchtig. Zelfs in het geval dat de Afghaan iemand uit wraak doodt, zal hij, opdat de wraak nog zoeter zij, den slag of steek zoo toebrengen, en liefst op een donkeren nacht, dat het slachtoffer nog eenige minuten kan leven om te kunnen beseffen dat zijn vijand hem te vlug is af geweest en te hooren de woorden van voldoening, waarmede zijn vijand aan zijn haat uiting geeft.

Van één geval vernam ik, dat een moordenaar, nadat hij zijn slachtoffer bijna had geworgd, voor dat hij nog geheel dood was, hem een hevigen slag op zijn kaak gaf, waardoor hij de kaak verbrijzelde. Toen vroeg hij op smalenden toon: “Herinner jij je dien dag nog, toen ik je zeide, dat ik je tanden wel eens uit je mond zou slaan?”

In ’t najaar van 1907 werd een flink gebouwde Waziri naar het Bannoe-hospitaal gebracht in een beklagenswaardigen toestand. Zijn beide oogen waren met een mes uitgestoken. Hij vertelde dat zijne vijanden hem onverwachts in zijn woning hadden overvallen, zijn vrouw bewusteloos hadden geslagen en hem aan ’t bed hadden gebonden en toen met een mes zijn oogen hadden uitgestoken. Zijn vrouw was met hem meegekomen, zwaar gekneusd en met eenige gebroken ribben. Wij namen ze op en gaven hen een van onze “family-wards”, zoo genoemd, omdat vader, moeder en kinderen, zoo die er zijn, daar samen kunnen blijven om verpleegd te worden. Het was pijnlijk om den man te zeggen, dat hij nooit meer zou kunnen zien, maar ’t was nog pijnlijker hem te hooren zeggen: “Sahib, indien gij mij slechts zoolang mijn gezicht terug kunt geven totdat ik mijn vijand heb doodgeschoten, dan zal ik er in berusten mijn geheele leven blind te zijn.” Maar dat mocht niet zijn en de arme kerel zal het lot van vele blinde bedelaars, die op de oostersche bazaars zoo talrijk zijn, wel moeten deelen, want wie zou zijn akker hebben beploegd of wie voor hem gesproken hebben in den dorpsraad? Uit medelijden hebben we hem nog eenige weken bij ons gehouden, opdat hij nog iets zou hooren van de bijbelsche verhalen van goedheid en vergevensgezindheid; maar dan schudde hij het hoofd en zeide met een zucht: “Neen, die leer is niet voor ons, wat ik noodig heb is wraak.”

Back to IndexNext