EERSTE BEDRIJF.

[Inhoud]EERSTE BEDRIJF.De armoedige woonkamer van Kniertje. Links, twee bedsteden en deur. Rechts, ladenkast met heiligebeeldjes, pullen en portretjes. Een schouw. Achter, klinkdeur naar het kookhok, glazenkast, kooi met duif, raam met bloempotten. Middag.[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Cobus.Clémentine.Daantje.Clémentine(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!Cobus(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …Clémentine.Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …Cobus.Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …[2]Clémentine(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?Cobus.Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.Clémentine.Hou dan je mond dicht.Daantje(binnentredend door kookhok).Dag saam.Clémentine.Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.Daantje.Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.Clémentine(glimlachend).O.Daantje(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.Clémentine.Zoo.Daantje.… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?Clémentine.Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!Cobus.Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?Daantje.Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.[3]Clémentine.Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.Daantje(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.Clémentine.In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.Cobus.Tja-tja je mag je niet bezondige …Daantje…God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …Clémentine.Nou! Je ben hier niet in de kroeg.Daantje.Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …Cobus(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.Clémentine.Hou je lippen stil!Cobus.Tja, tja.Daantje…De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.Clémentine.Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?Daantje.Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.Clémentine(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.Daantje.Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …Clémentine.Heeft ie geschreeuwd?Daantje.En hoe!Cobus.Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –[5]Clémentine(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!Cobus(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.Daantje(bij het raam).Psst! Niemand thuis.[Inhoud]TWEEDE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Barend.Jelle(voortspelend).Asjeblief!Daantje.Niemand thuis!Jelle.Ik kom vàst eens in de week.Daantje.Ze zijn naar de haven.Clémentine.Daar!(smijt iets het raam uit).Jelle(ophoudend).Dank u wel(zoekt).Cobus.Achter die steen, stommert.Daantje.Néé – meer daar.Clémentine.’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?Cobus.Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!Jelle.Ik zie niks.[6]Daantje.Psst! Hé! Barend help is ’n handje!Clémentine.’r Moet ’n dubbeltje liggen.Barend(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).Jelle.Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).Cobus.Hè-je-die kwajongen gehoord?Clémentine(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?Barend(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …Cobus.Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.Barend.Bemoei je ’r niet mee …Cobus.Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!Daantje.Kom nou. ’t Heit vier geslage.Clémentine.Morgen, tièn uur, Cobus …Daantje.Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.[7]Cobus.Ja, we motte steentjes krabbe.Clémentine.Weer wat nieuws! Wat is dat?Daantje.Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.Clémentine.Morgen-middag dan?Cobus.Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…[Inhoud]DERDE TOONEEL.Barend.Clémentine.Clémentine(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?Barend(schuw-lachend).Ja, juffrouw.Clémentine.Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?Barend.Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).Clémentine.Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …Barend(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.Clémentine.’n Man mot niet bang zijn …[8]Barend.Nee, dat mot ’n man niet …Clémentine.Nou dan?Barend(aarzelend).Ik blijf liever an wal …Clémentine.Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?Barend.Vorige maand afgekeurd voor de dienst.Clémentine.Afgekeurd?Barend.Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.Clémentine(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …Barend(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…Clémentine.Mooi!Barend(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.Clémentine.Wéér ’n dooie?…Barend.De vlag hing – halfstok.Clémentine.Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…Barend.Nee, ’t was deCharlotte…[9]Clémentine.O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?Barend.Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …Clémentine.Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.Barend(wrokkig).Schande … schande …Clémentine.Wanneer komt-ie vrij?Barend.Wete we niet …Clémentine.Weet je niet?Barend.Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.[Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(door het raam).Dag juffrouw.Clémentine.Daàààg!Kniertje.Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…Barend.Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.Kniertje(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?Barend(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).Kniertje.Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?Clémentine.’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.Kniertje.Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?Clémentine.Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.Kniertje.Bàrend? Nou, mijn goed.Clémentine.Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.[11]Kniertje(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!Barend.De haan wordt bang van al dat schreeuwe.Kniertje.Dan slacht-ie jou wat! Kischt!Clémentine.Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Jo.Jo(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.Kniertje(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.Jo(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!Kniertje.Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!Jo.’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.[12]Kniertje.Zeg ’t dan dadelijk.Jo.Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?Barend.Nou – schei uit!Jo.Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!Clémentine.Nou, nou!Jo.Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!Barend.Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).Jo(nasarrend).Stakker!…Clémentine.Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?Jo.Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.Kniertje.’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!Jo.Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …Kniertje.Geert – en wat dan?Jo.Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!Clémentine.Gesprenkeld?Jo.En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!Clémentine.Da’s leuk! Nou – ik ga.[Inhoud]ZESDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Clémentine.Bos.Bos.Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?Kniertje(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.[14]Bos.’k Heb vuile pootjes, kindere.Kniertje(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.Bos.Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.Jo.Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).Bos.Mot je naar bal met je handschoentjes?…Jo(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!Bos.Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.Clémentine(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.Bos.O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!Clémentine(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.Bos.Eén oogenblikkie.Clémentine.Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…Bos.Alweer ’n standje te pakken, hahaha![15][Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend(verlegen).Dag, meneer.Bos.Barendje – je komt asof je geròepen was.Barend(lacherig-verwonderd).Ikke?Bos.We hebben je noodig, ventje.Barend.Goed meneer.Bos.Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.Barend.Ja, meneer.Bos.Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?Barend(schuw).Drie verreljaar …Kniertje.Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …Barend.Niewaar!Jo.Wel waar! Reken maar op … November … December …Bos.Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…Barend(angstig).De 47 …Bos.DeOp Hoop van Zegen…[16]Clémentine(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…Bos(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!Clémentine.En van morgen nog …Bos(driftig).Clémentine!Clémentine.Maar pa …Bos(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?Clémentine(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!Kniertje.Dag juffrouw …[Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.Kniertje.Jo.Barend.Bos.Bos(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.Kniertje.Of ’k me dat herinner …Bos.Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!Kniertje.Gaat uw gang maar …Bos.En ons vrindje?Kniertje.Doe dan je bek open!Barend.Ik wou liever …Kniertje(nijdig).Liever … lièver!Jo.Hè – wat ’n mispunt!…Bos.Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.Barend(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …Kniertje.O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …[18]Jo.As ik ’n man was …Bos.Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …Kniertje.En as speeljongen, meneer!…Jo.Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…Bos.Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …Barend(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…Bos(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …[19]Kniertje(driftig).’t Is om te …Bos.Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …Jo(lachend).Die zou ik wel is wille zien!Bos(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?Kniertje.Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).Jo.Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!Bos.Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …Kniertje.Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …Bos.Ja, ’t was deClémentine– in ’88.Kniertje.November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?Barend(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –Bos.Nou dan?Barend.’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …Kniertje.’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …Barend.Is dat mijn schuld?Kniertje.Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …Bos.Vergeet je mij nou totaliter?Kniertje.Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…Barend.Ik verwijt niks … Ik … ik …Jo.Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.Barend.Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …[21]Jo.… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…Bos.Brutaaltje!Barend.An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.Kniertje.Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …Bos.Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.Kniertje.En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …Bos.Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?Barend.Née, meneer.[22]Kniertje(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!Barend(dof).Goed, moeder.Kniertje.Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).Bos.Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Bos.Jo.As ik zoo’n zoon had …Bos.Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …Jo(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …Bos.Geert?…Jo.Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.Bos.Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?Jo(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.[Inhoud]TIENDE TOONEEL.Kniertje.Bos.Bos.Geert – is dat je zoon, die …Kniertje.Ja, meneer.Bos.Zès maanden?Kniertje.Ja, meneer.Bos.Insubordinatie?Kniertje.Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …Bos.Stomme bliksem!Kniertje.Ik denk dat z’m gesard hebbe …Bos.Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.Kniertje.Da’s wel waar meneer, maar …Bos.En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?Kniertje.Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …Bos.Gedegradeerd?…Kniertje.Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …Bos.’n Lekker dier …Kniertje.As jongen is-ie al op de geepreis geweest.Bos.’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?Kniertje.Zeker meneer. Maar mijn jongen …Bos.Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.Kniertje.Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?Bos.Maar je zègt ’m …Kniertje.… Ja meneer.Bos.Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.Kniertje(blij).Ja meneer.Bos.Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?Kniertje.Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.Bos.De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?Kniertje.’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.[Inhoud]ELFDE TOONEEL.Geert.Barend.(Het tooneel blijft ledig. Buiten vaag gemompel. Pratende visschers gaan het raam voorbij. Een[26]kerkklokje luidt.Geertsluipt de linksche deur binnen, smijt ’n pakje in rooden zakdoek neer, kijkt schuw in de bedsteden, in het kookhok, loert door het raam. Dan, grommend, plompt hij bij de tafel, de hand onder het hoofd, staat wrokkend op, neemt uit de achterkast het brood, snijdt zich een homp, loopt kauwend naar den stoel terug, laat de homp grimmig vallen, staart voor zich uit. Het kerkklok-gelui houdt op.)Barend(uit kookhok).Wie?… Geért!…Geert(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.Barend(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …Geert(norsch).Nee. Waar is ze …Barend.Moeder die … die …Geert.Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…Barend.Je – je … Ben je – ziek geweest?Geert.Ziek? Ik wor niet ziek.Barend.Je ziet zoo – zoo wit …Geert.Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).[27]Barend(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?Geert.Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?Barend.Nee.Geert.Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.Barend(verlegen).’k Heb geen cente …Geert.Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…Barend.Bij de rooie om ’t hoekie?Geert.Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?Barend.Die is an ’t rooie …Geert.Hebbe se de pest an me?Barend.Waarom?Geert.Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …Barend(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …Geert.Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…Barend.Dat weet ’k niet …[28]Geert.Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).Geert(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!Jo(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …Geert(grimmig).Nou! – Nou!Jo.Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).Geert(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …Jo(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…Geert(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!Jo.God … Geert …[29]Geert.Toe dan!… Dà’s beter.Jo.Is je baard?…Geert.Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?Jo(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).Geert.Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?Jo.Nee, Geert.Geert.Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend.Hier is de jenever.Jo.… De jenever!Barend.Voor Geert …[30]Geert.Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?Barend.Half vijf …Jo.Heb je brood genomen? Had je honger?Geert.Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).Jo.Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.Geert.Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?Jo.Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …Geert.Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …Barend.Vleèsch, Geert?Jo.Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.Geert.Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).Jo.Néé.Geert.Goed géen druppie. Is ’r tabak?Jo.O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.Geert.Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?Jo.Hè-’k voor je bewaard.Geert.Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …Jo(vroolijk).Met oom Cobus!Geert.Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.Jo.Eet dan eerst …Geert(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?Jo.En naast de varkes. We hebbe bigge.Geert(lachend).En mot ik weer op zolder?Jo.Daar leg-ie warm, vent.[32][Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?Jo(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).Kniertje(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …Geert(opstaand).Dag ouwetje …Kniertje(schrikkend).God-allemachtig!Geert.Nee – ik – Geert …Kniertje(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …Geert.Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).Kniertje.Nee – nee – stràkkies …Geert(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?Kniertje(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …Jo(sussend).Wees nou maar stil …Geert.Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …Kniertje.Anders …Geert.… Pak ’k me boeltje!…[33]Kniertje.Da’s z’n thuiskomst.Geert.Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.Kniertje(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …Geert(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.Kniertje.Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.Geert(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.Kniertje.Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).Geert(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!Jo.Toe – tantetjelief …Kniertje.Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.[34]Geert.’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?Kniertje(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.Geert(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.Kniertje.Wat is ’r dan voorgevalle?Jo.Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.Geert.’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!Jo.Rook dan niet, ezel!Geert.Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …Jo(lachend).Nee – diè is goed.Geert.Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …Jo.Voor wie? Wat kles je nou!Geert.Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?Jo.Gedanst?… Ik?…Geert... De avond vóor we uitzeilde.[35]Jo.Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …Geert.Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …Jo(driftig).Wat?Geert.Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …Jo.Ik! Zoo’n geméene …Geert.Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …Kniertje.Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …[36]Geert(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …Kniertje.Schaam je …Jo.Het-ie dan geen gelijk?Kniertje.As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …Geert.Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …Kniertje.Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…Geert.Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …Kniertje.Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …Geert.Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!Kniertje.Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …Geert.Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…Jo.Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …Geert(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …[39]Kniertje.… Jongen – jongen …Geert.… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …Kniertje(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …Geert.Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).Jo(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…Geert.Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!Kniertje.Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …Geert.… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).Einde van het Eerste Bedrijf.[41]

[Inhoud]EERSTE BEDRIJF.De armoedige woonkamer van Kniertje. Links, twee bedsteden en deur. Rechts, ladenkast met heiligebeeldjes, pullen en portretjes. Een schouw. Achter, klinkdeur naar het kookhok, glazenkast, kooi met duif, raam met bloempotten. Middag.[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Cobus.Clémentine.Daantje.Clémentine(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!Cobus(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …Clémentine.Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …Cobus.Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …[2]Clémentine(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?Cobus.Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.Clémentine.Hou dan je mond dicht.Daantje(binnentredend door kookhok).Dag saam.Clémentine.Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.Daantje.Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.Clémentine(glimlachend).O.Daantje(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.Clémentine.Zoo.Daantje.… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?Clémentine.Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!Cobus.Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?Daantje.Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.[3]Clémentine.Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.Daantje(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.Clémentine.In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.Cobus.Tja-tja je mag je niet bezondige …Daantje…God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …Clémentine.Nou! Je ben hier niet in de kroeg.Daantje.Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …Cobus(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.Clémentine.Hou je lippen stil!Cobus.Tja, tja.Daantje…De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.Clémentine.Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?Daantje.Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.Clémentine(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.Daantje.Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …Clémentine.Heeft ie geschreeuwd?Daantje.En hoe!Cobus.Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –[5]Clémentine(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!Cobus(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.Daantje(bij het raam).Psst! Niemand thuis.[Inhoud]TWEEDE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Barend.Jelle(voortspelend).Asjeblief!Daantje.Niemand thuis!Jelle.Ik kom vàst eens in de week.Daantje.Ze zijn naar de haven.Clémentine.Daar!(smijt iets het raam uit).Jelle(ophoudend).Dank u wel(zoekt).Cobus.Achter die steen, stommert.Daantje.Néé – meer daar.Clémentine.’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?Cobus.Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!Jelle.Ik zie niks.[6]Daantje.Psst! Hé! Barend help is ’n handje!Clémentine.’r Moet ’n dubbeltje liggen.Barend(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).Jelle.Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).Cobus.Hè-je-die kwajongen gehoord?Clémentine(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?Barend(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …Cobus.Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.Barend.Bemoei je ’r niet mee …Cobus.Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!Daantje.Kom nou. ’t Heit vier geslage.Clémentine.Morgen, tièn uur, Cobus …Daantje.Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.[7]Cobus.Ja, we motte steentjes krabbe.Clémentine.Weer wat nieuws! Wat is dat?Daantje.Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.Clémentine.Morgen-middag dan?Cobus.Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…[Inhoud]DERDE TOONEEL.Barend.Clémentine.Clémentine(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?Barend(schuw-lachend).Ja, juffrouw.Clémentine.Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?Barend.Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).Clémentine.Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …Barend(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.Clémentine.’n Man mot niet bang zijn …[8]Barend.Nee, dat mot ’n man niet …Clémentine.Nou dan?Barend(aarzelend).Ik blijf liever an wal …Clémentine.Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?Barend.Vorige maand afgekeurd voor de dienst.Clémentine.Afgekeurd?Barend.Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.Clémentine(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …Barend(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…Clémentine.Mooi!Barend(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.Clémentine.Wéér ’n dooie?…Barend.De vlag hing – halfstok.Clémentine.Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…Barend.Nee, ’t was deCharlotte…[9]Clémentine.O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?Barend.Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …Clémentine.Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.Barend(wrokkig).Schande … schande …Clémentine.Wanneer komt-ie vrij?Barend.Wete we niet …Clémentine.Weet je niet?Barend.Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.[Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(door het raam).Dag juffrouw.Clémentine.Daàààg!Kniertje.Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…Barend.Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.Kniertje(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?Barend(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).Kniertje.Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?Clémentine.’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.Kniertje.Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?Clémentine.Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.Kniertje.Bàrend? Nou, mijn goed.Clémentine.Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.[11]Kniertje(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!Barend.De haan wordt bang van al dat schreeuwe.Kniertje.Dan slacht-ie jou wat! Kischt!Clémentine.Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Jo.Jo(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.Kniertje(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.Jo(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!Kniertje.Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!Jo.’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.[12]Kniertje.Zeg ’t dan dadelijk.Jo.Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?Barend.Nou – schei uit!Jo.Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!Clémentine.Nou, nou!Jo.Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!Barend.Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).Jo(nasarrend).Stakker!…Clémentine.Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?Jo.Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.Kniertje.’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!Jo.Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …Kniertje.Geert – en wat dan?Jo.Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!Clémentine.Gesprenkeld?Jo.En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!Clémentine.Da’s leuk! Nou – ik ga.[Inhoud]ZESDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Clémentine.Bos.Bos.Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?Kniertje(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.[14]Bos.’k Heb vuile pootjes, kindere.Kniertje(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.Bos.Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.Jo.Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).Bos.Mot je naar bal met je handschoentjes?…Jo(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!Bos.Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.Clémentine(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.Bos.O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!Clémentine(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.Bos.Eén oogenblikkie.Clémentine.Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…Bos.Alweer ’n standje te pakken, hahaha![15][Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend(verlegen).Dag, meneer.Bos.Barendje – je komt asof je geròepen was.Barend(lacherig-verwonderd).Ikke?Bos.We hebben je noodig, ventje.Barend.Goed meneer.Bos.Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.Barend.Ja, meneer.Bos.Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?Barend(schuw).Drie verreljaar …Kniertje.Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …Barend.Niewaar!Jo.Wel waar! Reken maar op … November … December …Bos.Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…Barend(angstig).De 47 …Bos.DeOp Hoop van Zegen…[16]Clémentine(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…Bos(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!Clémentine.En van morgen nog …Bos(driftig).Clémentine!Clémentine.Maar pa …Bos(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?Clémentine(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!Kniertje.Dag juffrouw …[Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.Kniertje.Jo.Barend.Bos.Bos(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.Kniertje.Of ’k me dat herinner …Bos.Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!Kniertje.Gaat uw gang maar …Bos.En ons vrindje?Kniertje.Doe dan je bek open!Barend.Ik wou liever …Kniertje(nijdig).Liever … lièver!Jo.Hè – wat ’n mispunt!…Bos.Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.Barend(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …Kniertje.O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …[18]Jo.As ik ’n man was …Bos.Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …Kniertje.En as speeljongen, meneer!…Jo.Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…Bos.Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …Barend(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…Bos(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …[19]Kniertje(driftig).’t Is om te …Bos.Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …Jo(lachend).Die zou ik wel is wille zien!Bos(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?Kniertje.Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).Jo.Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!Bos.Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …Kniertje.Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …Bos.Ja, ’t was deClémentine– in ’88.Kniertje.November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?Barend(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –Bos.Nou dan?Barend.’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …Kniertje.’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …Barend.Is dat mijn schuld?Kniertje.Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …Bos.Vergeet je mij nou totaliter?Kniertje.Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…Barend.Ik verwijt niks … Ik … ik …Jo.Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.Barend.Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …[21]Jo.… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…Bos.Brutaaltje!Barend.An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.Kniertje.Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …Bos.Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.Kniertje.En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …Bos.Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?Barend.Née, meneer.[22]Kniertje(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!Barend(dof).Goed, moeder.Kniertje.Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).Bos.Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Bos.Jo.As ik zoo’n zoon had …Bos.Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …Jo(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …Bos.Geert?…Jo.Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.Bos.Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?Jo(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.[Inhoud]TIENDE TOONEEL.Kniertje.Bos.Bos.Geert – is dat je zoon, die …Kniertje.Ja, meneer.Bos.Zès maanden?Kniertje.Ja, meneer.Bos.Insubordinatie?Kniertje.Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …Bos.Stomme bliksem!Kniertje.Ik denk dat z’m gesard hebbe …Bos.Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.Kniertje.Da’s wel waar meneer, maar …Bos.En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?Kniertje.Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …Bos.Gedegradeerd?…Kniertje.Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …Bos.’n Lekker dier …Kniertje.As jongen is-ie al op de geepreis geweest.Bos.’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?Kniertje.Zeker meneer. Maar mijn jongen …Bos.Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.Kniertje.Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?Bos.Maar je zègt ’m …Kniertje.… Ja meneer.Bos.Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.Kniertje(blij).Ja meneer.Bos.Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?Kniertje.Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.Bos.De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?Kniertje.’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.[Inhoud]ELFDE TOONEEL.Geert.Barend.(Het tooneel blijft ledig. Buiten vaag gemompel. Pratende visschers gaan het raam voorbij. Een[26]kerkklokje luidt.Geertsluipt de linksche deur binnen, smijt ’n pakje in rooden zakdoek neer, kijkt schuw in de bedsteden, in het kookhok, loert door het raam. Dan, grommend, plompt hij bij de tafel, de hand onder het hoofd, staat wrokkend op, neemt uit de achterkast het brood, snijdt zich een homp, loopt kauwend naar den stoel terug, laat de homp grimmig vallen, staart voor zich uit. Het kerkklok-gelui houdt op.)Barend(uit kookhok).Wie?… Geért!…Geert(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.Barend(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …Geert(norsch).Nee. Waar is ze …Barend.Moeder die … die …Geert.Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…Barend.Je – je … Ben je – ziek geweest?Geert.Ziek? Ik wor niet ziek.Barend.Je ziet zoo – zoo wit …Geert.Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).[27]Barend(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?Geert.Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?Barend.Nee.Geert.Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.Barend(verlegen).’k Heb geen cente …Geert.Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…Barend.Bij de rooie om ’t hoekie?Geert.Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?Barend.Die is an ’t rooie …Geert.Hebbe se de pest an me?Barend.Waarom?Geert.Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …Barend(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …Geert.Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…Barend.Dat weet ’k niet …[28]Geert.Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).Geert(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!Jo(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …Geert(grimmig).Nou! – Nou!Jo.Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).Geert(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …Jo(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…Geert(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!Jo.God … Geert …[29]Geert.Toe dan!… Dà’s beter.Jo.Is je baard?…Geert.Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?Jo(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).Geert.Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?Jo.Nee, Geert.Geert.Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend.Hier is de jenever.Jo.… De jenever!Barend.Voor Geert …[30]Geert.Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?Barend.Half vijf …Jo.Heb je brood genomen? Had je honger?Geert.Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).Jo.Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.Geert.Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?Jo.Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …Geert.Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …Barend.Vleèsch, Geert?Jo.Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.Geert.Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).Jo.Néé.Geert.Goed géen druppie. Is ’r tabak?Jo.O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.Geert.Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?Jo.Hè-’k voor je bewaard.Geert.Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …Jo(vroolijk).Met oom Cobus!Geert.Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.Jo.Eet dan eerst …Geert(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?Jo.En naast de varkes. We hebbe bigge.Geert(lachend).En mot ik weer op zolder?Jo.Daar leg-ie warm, vent.[32][Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?Jo(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).Kniertje(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …Geert(opstaand).Dag ouwetje …Kniertje(schrikkend).God-allemachtig!Geert.Nee – ik – Geert …Kniertje(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …Geert.Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).Kniertje.Nee – nee – stràkkies …Geert(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?Kniertje(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …Jo(sussend).Wees nou maar stil …Geert.Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …Kniertje.Anders …Geert.… Pak ’k me boeltje!…[33]Kniertje.Da’s z’n thuiskomst.Geert.Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.Kniertje(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …Geert(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.Kniertje.Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.Geert(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.Kniertje.Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).Geert(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!Jo.Toe – tantetjelief …Kniertje.Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.[34]Geert.’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?Kniertje(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.Geert(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.Kniertje.Wat is ’r dan voorgevalle?Jo.Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.Geert.’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!Jo.Rook dan niet, ezel!Geert.Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …Jo(lachend).Nee – diè is goed.Geert.Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …Jo.Voor wie? Wat kles je nou!Geert.Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?Jo.Gedanst?… Ik?…Geert... De avond vóor we uitzeilde.[35]Jo.Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …Geert.Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …Jo(driftig).Wat?Geert.Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …Jo.Ik! Zoo’n geméene …Geert.Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …Kniertje.Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …[36]Geert(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …Kniertje.Schaam je …Jo.Het-ie dan geen gelijk?Kniertje.As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …Geert.Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …Kniertje.Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…Geert.Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …Kniertje.Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …Geert.Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!Kniertje.Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …Geert.Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…Jo.Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …Geert(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …[39]Kniertje.… Jongen – jongen …Geert.… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …Kniertje(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …Geert.Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).Jo(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…Geert.Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!Kniertje.Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …Geert.… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).Einde van het Eerste Bedrijf.[41]

EERSTE BEDRIJF.De armoedige woonkamer van Kniertje. Links, twee bedsteden en deur. Rechts, ladenkast met heiligebeeldjes, pullen en portretjes. Een schouw. Achter, klinkdeur naar het kookhok, glazenkast, kooi met duif, raam met bloempotten. Middag.

De armoedige woonkamer van Kniertje. Links, twee bedsteden en deur. Rechts, ladenkast met heiligebeeldjes, pullen en portretjes. Een schouw. Achter, klinkdeur naar het kookhok, glazenkast, kooi met duif, raam met bloempotten. Middag.

[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Cobus.Clémentine.Daantje.Clémentine(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!Cobus(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …Clémentine.Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …Cobus.Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …[2]Clémentine(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?Cobus.Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.Clémentine.Hou dan je mond dicht.Daantje(binnentredend door kookhok).Dag saam.Clémentine.Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.Daantje.Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.Clémentine(glimlachend).O.Daantje(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.Clémentine.Zoo.Daantje.… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?Clémentine.Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!Cobus.Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?Daantje.Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.[3]Clémentine.Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.Daantje(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.Clémentine.In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.Cobus.Tja-tja je mag je niet bezondige …Daantje…God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …Clémentine.Nou! Je ben hier niet in de kroeg.Daantje.Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …Cobus(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.Clémentine.Hou je lippen stil!Cobus.Tja, tja.Daantje…De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.Clémentine.Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?Daantje.Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.Clémentine(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.Daantje.Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …Clémentine.Heeft ie geschreeuwd?Daantje.En hoe!Cobus.Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –[5]Clémentine(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!Cobus(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.Daantje(bij het raam).Psst! Niemand thuis.[Inhoud]TWEEDE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Barend.Jelle(voortspelend).Asjeblief!Daantje.Niemand thuis!Jelle.Ik kom vàst eens in de week.Daantje.Ze zijn naar de haven.Clémentine.Daar!(smijt iets het raam uit).Jelle(ophoudend).Dank u wel(zoekt).Cobus.Achter die steen, stommert.Daantje.Néé – meer daar.Clémentine.’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?Cobus.Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!Jelle.Ik zie niks.[6]Daantje.Psst! Hé! Barend help is ’n handje!Clémentine.’r Moet ’n dubbeltje liggen.Barend(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).Jelle.Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).Cobus.Hè-je-die kwajongen gehoord?Clémentine(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?Barend(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …Cobus.Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.Barend.Bemoei je ’r niet mee …Cobus.Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!Daantje.Kom nou. ’t Heit vier geslage.Clémentine.Morgen, tièn uur, Cobus …Daantje.Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.[7]Cobus.Ja, we motte steentjes krabbe.Clémentine.Weer wat nieuws! Wat is dat?Daantje.Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.Clémentine.Morgen-middag dan?Cobus.Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…[Inhoud]DERDE TOONEEL.Barend.Clémentine.Clémentine(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?Barend(schuw-lachend).Ja, juffrouw.Clémentine.Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?Barend.Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).Clémentine.Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …Barend(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.Clémentine.’n Man mot niet bang zijn …[8]Barend.Nee, dat mot ’n man niet …Clémentine.Nou dan?Barend(aarzelend).Ik blijf liever an wal …Clémentine.Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?Barend.Vorige maand afgekeurd voor de dienst.Clémentine.Afgekeurd?Barend.Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.Clémentine(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …Barend(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…Clémentine.Mooi!Barend(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.Clémentine.Wéér ’n dooie?…Barend.De vlag hing – halfstok.Clémentine.Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…Barend.Nee, ’t was deCharlotte…[9]Clémentine.O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?Barend.Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …Clémentine.Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.Barend(wrokkig).Schande … schande …Clémentine.Wanneer komt-ie vrij?Barend.Wete we niet …Clémentine.Weet je niet?Barend.Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.[Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(door het raam).Dag juffrouw.Clémentine.Daàààg!Kniertje.Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…Barend.Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.Kniertje(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?Barend(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).Kniertje.Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?Clémentine.’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.Kniertje.Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?Clémentine.Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.Kniertje.Bàrend? Nou, mijn goed.Clémentine.Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.[11]Kniertje(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!Barend.De haan wordt bang van al dat schreeuwe.Kniertje.Dan slacht-ie jou wat! Kischt!Clémentine.Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Jo.Jo(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.Kniertje(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.Jo(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!Kniertje.Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!Jo.’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.[12]Kniertje.Zeg ’t dan dadelijk.Jo.Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?Barend.Nou – schei uit!Jo.Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!Clémentine.Nou, nou!Jo.Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!Barend.Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).Jo(nasarrend).Stakker!…Clémentine.Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?Jo.Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.Kniertje.’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!Jo.Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …Kniertje.Geert – en wat dan?Jo.Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!Clémentine.Gesprenkeld?Jo.En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!Clémentine.Da’s leuk! Nou – ik ga.[Inhoud]ZESDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Clémentine.Bos.Bos.Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?Kniertje(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.[14]Bos.’k Heb vuile pootjes, kindere.Kniertje(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.Bos.Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.Jo.Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).Bos.Mot je naar bal met je handschoentjes?…Jo(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!Bos.Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.Clémentine(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.Bos.O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!Clémentine(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.Bos.Eén oogenblikkie.Clémentine.Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…Bos.Alweer ’n standje te pakken, hahaha![15][Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend(verlegen).Dag, meneer.Bos.Barendje – je komt asof je geròepen was.Barend(lacherig-verwonderd).Ikke?Bos.We hebben je noodig, ventje.Barend.Goed meneer.Bos.Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.Barend.Ja, meneer.Bos.Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?Barend(schuw).Drie verreljaar …Kniertje.Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …Barend.Niewaar!Jo.Wel waar! Reken maar op … November … December …Bos.Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…Barend(angstig).De 47 …Bos.DeOp Hoop van Zegen…[16]Clémentine(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…Bos(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!Clémentine.En van morgen nog …Bos(driftig).Clémentine!Clémentine.Maar pa …Bos(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?Clémentine(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!Kniertje.Dag juffrouw …[Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.Kniertje.Jo.Barend.Bos.Bos(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.Kniertje.Of ’k me dat herinner …Bos.Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!Kniertje.Gaat uw gang maar …Bos.En ons vrindje?Kniertje.Doe dan je bek open!Barend.Ik wou liever …Kniertje(nijdig).Liever … lièver!Jo.Hè – wat ’n mispunt!…Bos.Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.Barend(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …Kniertje.O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …[18]Jo.As ik ’n man was …Bos.Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …Kniertje.En as speeljongen, meneer!…Jo.Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…Bos.Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …Barend(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…Bos(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …[19]Kniertje(driftig).’t Is om te …Bos.Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …Jo(lachend).Die zou ik wel is wille zien!Bos(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?Kniertje.Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).Jo.Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!Bos.Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …Kniertje.Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …Bos.Ja, ’t was deClémentine– in ’88.Kniertje.November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?Barend(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –Bos.Nou dan?Barend.’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …Kniertje.’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …Barend.Is dat mijn schuld?Kniertje.Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …Bos.Vergeet je mij nou totaliter?Kniertje.Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…Barend.Ik verwijt niks … Ik … ik …Jo.Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.Barend.Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …[21]Jo.… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…Bos.Brutaaltje!Barend.An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.Kniertje.Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …Bos.Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.Kniertje.En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …Bos.Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?Barend.Née, meneer.[22]Kniertje(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!Barend(dof).Goed, moeder.Kniertje.Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).Bos.Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Bos.Jo.As ik zoo’n zoon had …Bos.Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …Jo(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …Bos.Geert?…Jo.Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.Bos.Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?Jo(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.[Inhoud]TIENDE TOONEEL.Kniertje.Bos.Bos.Geert – is dat je zoon, die …Kniertje.Ja, meneer.Bos.Zès maanden?Kniertje.Ja, meneer.Bos.Insubordinatie?Kniertje.Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …Bos.Stomme bliksem!Kniertje.Ik denk dat z’m gesard hebbe …Bos.Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.Kniertje.Da’s wel waar meneer, maar …Bos.En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?Kniertje.Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …Bos.Gedegradeerd?…Kniertje.Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …Bos.’n Lekker dier …Kniertje.As jongen is-ie al op de geepreis geweest.Bos.’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?Kniertje.Zeker meneer. Maar mijn jongen …Bos.Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.Kniertje.Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?Bos.Maar je zègt ’m …Kniertje.… Ja meneer.Bos.Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.Kniertje(blij).Ja meneer.Bos.Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?Kniertje.Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.Bos.De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?Kniertje.’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.[Inhoud]ELFDE TOONEEL.Geert.Barend.(Het tooneel blijft ledig. Buiten vaag gemompel. Pratende visschers gaan het raam voorbij. Een[26]kerkklokje luidt.Geertsluipt de linksche deur binnen, smijt ’n pakje in rooden zakdoek neer, kijkt schuw in de bedsteden, in het kookhok, loert door het raam. Dan, grommend, plompt hij bij de tafel, de hand onder het hoofd, staat wrokkend op, neemt uit de achterkast het brood, snijdt zich een homp, loopt kauwend naar den stoel terug, laat de homp grimmig vallen, staart voor zich uit. Het kerkklok-gelui houdt op.)Barend(uit kookhok).Wie?… Geért!…Geert(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.Barend(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …Geert(norsch).Nee. Waar is ze …Barend.Moeder die … die …Geert.Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…Barend.Je – je … Ben je – ziek geweest?Geert.Ziek? Ik wor niet ziek.Barend.Je ziet zoo – zoo wit …Geert.Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).[27]Barend(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?Geert.Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?Barend.Nee.Geert.Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.Barend(verlegen).’k Heb geen cente …Geert.Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…Barend.Bij de rooie om ’t hoekie?Geert.Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?Barend.Die is an ’t rooie …Geert.Hebbe se de pest an me?Barend.Waarom?Geert.Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …Barend(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …Geert.Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…Barend.Dat weet ’k niet …[28]Geert.Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).Geert(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!Jo(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …Geert(grimmig).Nou! – Nou!Jo.Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).Geert(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …Jo(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…Geert(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!Jo.God … Geert …[29]Geert.Toe dan!… Dà’s beter.Jo.Is je baard?…Geert.Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?Jo(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).Geert.Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?Jo.Nee, Geert.Geert.Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend.Hier is de jenever.Jo.… De jenever!Barend.Voor Geert …[30]Geert.Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?Barend.Half vijf …Jo.Heb je brood genomen? Had je honger?Geert.Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).Jo.Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.Geert.Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?Jo.Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …Geert.Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …Barend.Vleèsch, Geert?Jo.Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.Geert.Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).Jo.Néé.Geert.Goed géen druppie. Is ’r tabak?Jo.O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.Geert.Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?Jo.Hè-’k voor je bewaard.Geert.Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …Jo(vroolijk).Met oom Cobus!Geert.Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.Jo.Eet dan eerst …Geert(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?Jo.En naast de varkes. We hebbe bigge.Geert(lachend).En mot ik weer op zolder?Jo.Daar leg-ie warm, vent.[32][Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?Jo(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).Kniertje(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …Geert(opstaand).Dag ouwetje …Kniertje(schrikkend).God-allemachtig!Geert.Nee – ik – Geert …Kniertje(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …Geert.Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).Kniertje.Nee – nee – stràkkies …Geert(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?Kniertje(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …Jo(sussend).Wees nou maar stil …Geert.Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …Kniertje.Anders …Geert.… Pak ’k me boeltje!…[33]Kniertje.Da’s z’n thuiskomst.Geert.Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.Kniertje(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …Geert(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.Kniertje.Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.Geert(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.Kniertje.Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).Geert(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!Jo.Toe – tantetjelief …Kniertje.Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.[34]Geert.’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?Kniertje(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.Geert(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.Kniertje.Wat is ’r dan voorgevalle?Jo.Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.Geert.’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!Jo.Rook dan niet, ezel!Geert.Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …Jo(lachend).Nee – diè is goed.Geert.Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …Jo.Voor wie? Wat kles je nou!Geert.Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?Jo.Gedanst?… Ik?…Geert... De avond vóor we uitzeilde.[35]Jo.Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …Geert.Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …Jo(driftig).Wat?Geert.Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …Jo.Ik! Zoo’n geméene …Geert.Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …Kniertje.Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …[36]Geert(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …Kniertje.Schaam je …Jo.Het-ie dan geen gelijk?Kniertje.As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …Geert.Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …Kniertje.Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…Geert.Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …Kniertje.Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …Geert.Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!Kniertje.Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …Geert.Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…Jo.Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …Geert(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …[39]Kniertje.… Jongen – jongen …Geert.… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …Kniertje(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …Geert.Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).Jo(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…Geert.Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!Kniertje.Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …Geert.… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).Einde van het Eerste Bedrijf.[41]

[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Cobus.Clémentine.Daantje.Clémentine(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!Cobus(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …Clémentine.Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …Cobus.Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …[2]Clémentine(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?Cobus.Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.Clémentine.Hou dan je mond dicht.Daantje(binnentredend door kookhok).Dag saam.Clémentine.Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.Daantje.Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.Clémentine(glimlachend).O.Daantje(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.Clémentine.Zoo.Daantje.… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?Clémentine.Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!Cobus.Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?Daantje.Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.[3]Clémentine.Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.Daantje(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.Clémentine.In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.Cobus.Tja-tja je mag je niet bezondige …Daantje…God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …Clémentine.Nou! Je ben hier niet in de kroeg.Daantje.Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …Cobus(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.Clémentine.Hou je lippen stil!Cobus.Tja, tja.Daantje…De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.Clémentine.Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?Daantje.Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.Clémentine(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.Daantje.Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …Clémentine.Heeft ie geschreeuwd?Daantje.En hoe!Cobus.Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –[5]Clémentine(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!Cobus(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.Daantje(bij het raam).Psst! Niemand thuis.

EERSTE TOONEEL.Cobus.Clémentine.Daantje.Clémentine(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!Cobus(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …Clémentine.Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …Cobus.Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …[2]Clémentine(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?Cobus.Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.Clémentine.Hou dan je mond dicht.Daantje(binnentredend door kookhok).Dag saam.Clémentine.Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.Daantje.Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.Clémentine(glimlachend).O.Daantje(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.Clémentine.Zoo.Daantje.… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?Clémentine.Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!Cobus.Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?Daantje.Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.[3]Clémentine.Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.Daantje(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.Clémentine.In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.Cobus.Tja-tja je mag je niet bezondige …Daantje…God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …Clémentine.Nou! Je ben hier niet in de kroeg.Daantje.Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …Cobus(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.Clémentine.Hou je lippen stil!Cobus.Tja, tja.Daantje…De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.Clémentine.Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?Daantje.Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.Clémentine(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.Daantje.Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …Clémentine.Heeft ie geschreeuwd?Daantje.En hoe!Cobus.Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –[5]Clémentine(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!Cobus(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.Daantje(bij het raam).Psst! Niemand thuis.

Cobus.Clémentine.Daantje.

Clémentine(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!

Clémentine

(’n schetsboek op de knie).Nou dan! – Cobùs!

Cobus(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …

Cobus

(poseerend, schrikt wakker, glimlacht).Hè-hè-hè! Ikke heb niet geslapè … Nee, neè …

Clémentine.Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …

Clémentine.

Hoofd meer zoò – Nog meer – Wat zanik je nou! Strakjes zat je zoo leùk. En – je hand op je kniè …

Cobus.Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …

Cobus.

Tja – as je zoo lang stil zit – krijg je ’t te pakkè …

[2]

Clémentine(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?

Clémentine

(ongeduldig).Zou je nou asjeblief, às-je-blièf nièt willen pruimen?

Cobus.Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.

Cobus.

Ik – Ikke pruim niet. Kijk maar.

Clémentine.Hou dan je mond dicht.

Clémentine.

Hou dan je mond dicht.

Daantje(binnentredend door kookhok).Dag saam.

Daantje

(binnentredend door kookhok).Dag saam.

Clémentine.Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.

Clémentine.

Dàg. Ga nog maar ’n hoekie om.

Daantje.Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.

Daantje.

Nee, Juffrouw – ’t wordt tijd. Nou – ik zou ’m nog niet herkenne.

Clémentine(glimlachend).O.

Clémentine

(glimlachend).O.

Daantje(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.

Daantje

(z’n bril verzettend).Ziet-u – as ’k zoo vrij mag zijn – z’n kin staat ànders – en – en z’n òòge bevalle me niet – maar z’n neus die is ’m – en – en – z’n dassie da’s màchtig – daar zou je op zwere.

Clémentine.Zoo.

Clémentine.

Zoo.

Daantje.… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?

Daantje.

… En de bedstee met de gordijne … ’t Is me ’n bik.(neemt ’n pruim).Kan u mijn niet is gebruike?

Clémentine.Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!

Clémentine.

Misschien. Hand hooger! Je mònd stil!

Cobus.Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?

Cobus.

Da’s makkelijk ezeid – as ù gewoon is te pruime en je niet pruime màg – dan kan je je lippe niet vàsthoue. Wat zeg jij, Daantjè?

Daantje.Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.

Daantje.

Ik zeg dat ’t tijd wordt. We ete om vier en de moeder is làstig.

[3]

Clémentine.Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.

Clémentine.

Dat zal met jullie ouwetjes wel nóodig zijn.

Daantje(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.

Daantje

(een stoel bijschuivend).Pèh! We hebbe nog al wat in te brenge! Niet dàt! ’n Diakenie is me ’n bik. Vrete met snauwe – of je ’n bedelaar ben. Vanmorrege koffie as – as ’t onderste uit de regenton – en errete zoo hard as je eksteroog.

Clémentine.In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.

Clémentine.

In jouw plaats – hou je mond stil! – zou ’k God danken dat me ouwe dag bezorgd is.

Cobus.Tja-tja je mag je niet bezondige …

Cobus.

Tja-tja je mag je niet bezondige …

Daantje…God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …

Daantje…

God dànke? Née hoor. Me heele leven gevaren – hoeveel reize wel? – niet te telle – schipbreuk gehad – gebrek gehad – gevaren van me tiende – èn – twéé zoons op zee verloren. Nee hoor. Nee hoor. De moeder is ’n krèng. Je zou d’r op d’r smoel slaan …

Clémentine.Nou! Je ben hier niet in de kroeg.

Clémentine.

Nou! Je ben hier niet in de kroeg.

Daantje.Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …

Daantje.

Dat ben ’k net niet. Maar ’t gaat je tot hièr zitte. Verlejen week mocht ’k niet uit, omdat ’k met je permissie, náást ’t bakkie gespoegd had. Zeg u nou zèllef – zou ù met òpzet náást ’t bakkie spoege? ’n Diakenie is ’n gevangenis. Hebbe ze je opgeborrege dan zijn[4]ze je kwijt. ’k Wou da’k met fassoen door de haaie gevrete was, toen ’k nog voer …

Cobus(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.

Cobus

(giegelend).Hè-hè-hè! De haaie luste jou niet. Je ben te taai, man.

Clémentine.Hou je lippen stil!

Clémentine.

Hou je lippen stil!

Cobus.Tja, tja.

Cobus.

Tja, tja.

Daantje…De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.

Daantje…

De haaie lùste niet … ’n Karkas slikke ze nog. Pèh! De ouwe Willem heb ’k voor me ooge in tweeën zien bijte dat ’t bloed ’r uit spoot. En die wàs mager.

Clémentine.Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?

Clémentine.

Is de ouwe Willem door ’n háai opgegeten?

Daantje.Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.

Daantje.

Door één? Door zès. Zóo as-die overboord sloeg hadde ze ’m te pakke. ’t Water zag rood.

Clémentine(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.

Clémentine

(glimlachend-ongeloovig).Hè, wat vreeselijk! En toch zou ’k ’t wel is willen meemaken – zoo iets.

Daantje.Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …

Daantje.

Pèh! Wille meemake … Wij mòtte …

Clémentine.Heeft ie geschreeuwd?

Clémentine.

Heeft ie geschreeuwd?

Daantje.En hoe!

Daantje.

En hoe!

Cobus.Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –

Cobus.

Tja, je zal niet schreeuwe as je de tande in je bille voelt – hèhèhè!(Buiten klinkt ’n viool. Op de maat der muziek schokkert Cobus in z’n stoel).Tadedade – dadada –

[5]

Clémentine(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!

Clémentine

(driftig het schetsboek sluitend).Daar dan!(opstaand).Morgen ben je rustiger hoor!

Cobus(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.

Cobus

(zich uitrekkend).Heelemaal stijf!(danst knip-vingerend met waggelende beentjes).Tadedada – dadada.

Daantje(bij het raam).Psst! Niemand thuis.

Daantje

(bij het raam).Psst! Niemand thuis.

[Inhoud]TWEEDE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Barend.Jelle(voortspelend).Asjeblief!Daantje.Niemand thuis!Jelle.Ik kom vàst eens in de week.Daantje.Ze zijn naar de haven.Clémentine.Daar!(smijt iets het raam uit).Jelle(ophoudend).Dank u wel(zoekt).Cobus.Achter die steen, stommert.Daantje.Néé – meer daar.Clémentine.’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?Cobus.Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!Jelle.Ik zie niks.[6]Daantje.Psst! Hé! Barend help is ’n handje!Clémentine.’r Moet ’n dubbeltje liggen.Barend(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).Jelle.Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).Cobus.Hè-je-die kwajongen gehoord?Clémentine(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?Barend(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …Cobus.Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.Barend.Bemoei je ’r niet mee …Cobus.Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!Daantje.Kom nou. ’t Heit vier geslage.Clémentine.Morgen, tièn uur, Cobus …Daantje.Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.[7]Cobus.Ja, we motte steentjes krabbe.Clémentine.Weer wat nieuws! Wat is dat?Daantje.Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.Clémentine.Morgen-middag dan?Cobus.Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…

TWEEDE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Barend.Jelle(voortspelend).Asjeblief!Daantje.Niemand thuis!Jelle.Ik kom vàst eens in de week.Daantje.Ze zijn naar de haven.Clémentine.Daar!(smijt iets het raam uit).Jelle(ophoudend).Dank u wel(zoekt).Cobus.Achter die steen, stommert.Daantje.Néé – meer daar.Clémentine.’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?Cobus.Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!Jelle.Ik zie niks.[6]Daantje.Psst! Hé! Barend help is ’n handje!Clémentine.’r Moet ’n dubbeltje liggen.Barend(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).Jelle.Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).Cobus.Hè-je-die kwajongen gehoord?Clémentine(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?Barend(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …Cobus.Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.Barend.Bemoei je ’r niet mee …Cobus.Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!Daantje.Kom nou. ’t Heit vier geslage.Clémentine.Morgen, tièn uur, Cobus …Daantje.Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.[7]Cobus.Ja, we motte steentjes krabbe.Clémentine.Weer wat nieuws! Wat is dat?Daantje.Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.Clémentine.Morgen-middag dan?Cobus.Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…

De vorigen.Jelle.Barend.

Jelle(voortspelend).Asjeblief!

Jelle

(voortspelend).Asjeblief!

Daantje.Niemand thuis!

Daantje.

Niemand thuis!

Jelle.Ik kom vàst eens in de week.

Jelle.

Ik kom vàst eens in de week.

Daantje.Ze zijn naar de haven.

Daantje.

Ze zijn naar de haven.

Clémentine.Daar!(smijt iets het raam uit).

Clémentine.

Daar!(smijt iets het raam uit).

Jelle(ophoudend).Dank u wel(zoekt).

Jelle

(ophoudend).Dank u wel(zoekt).

Cobus.Achter die steen, stommert.

Cobus.

Achter die steen, stommert.

Daantje.Néé – meer daar.

Daantje.

Néé – meer daar.

Clémentine.’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?

Clémentine.

’k Heb ’t diè kant uitgesmeten. Hè, wat ’n ezel! Is-die zòo kippig?

Cobus.Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!

Cobus.

Hij heit maar ’n hallef oog – en met ’n hallef oog zie je niet veel. Achter je!

Jelle.Ik zie niks.

Jelle.

Ik zie niks.

[6]

Daantje.Psst! Hé! Barend help is ’n handje!

Daantje.

Psst! Hé! Barend help is ’n handje!

Clémentine.’r Moet ’n dubbeltje liggen.

Clémentine.

’r Moet ’n dubbeltje liggen.

Barend(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).

Barend

(een mand wrakhout op den rug).Geef ’t ’m dan in z’n poote(bonst de mand neer).Hier!(draagt het hout door het kookhok).

Jelle.Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).

Jelle.

Duizendmaal bedankt, juffrouw(loopt spelend door).

Cobus.Hè-je-die kwajongen gehoord?

Cobus.

Hè-je-die kwajongen gehoord?

Clémentine(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?

Clémentine

(tot Barend).Zeg ’ns, groote aap, had je ’t tegen mij?

Barend(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …

Barend

(schuw-verlegen).Nee, juffrouw. ’k Wist niet dat ù hier was. Ik dacht …

Cobus.Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.

Cobus.

Je mot niet denke – je mot denke om weer zoo gauw mogelijk na zee te gaan – en brood voor je moeder te verdiene.

Barend.Bemoei je ’r niet mee …

Barend.

Bemoei je ’r niet mee …

Cobus.Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!

Cobus.

Hoor – tegen mijn het ie praas – en anders staat-ie met z’n bek vol tande –ikben niet bang – hèhèhè –ikdoe niet in me broek as ’k vare mot – hèhèhè!

Daantje.Kom nou. ’t Heit vier geslage.

Daantje.

Kom nou. ’t Heit vier geslage.

Clémentine.Morgen, tièn uur, Cobus …

Clémentine.

Morgen, tièn uur, Cobus …

Daantje.Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.

Daantje.

Kan niet juffrouw. We motte steentjes krabbe.

[7]

Cobus.Ja, we motte steentjes krabbe.

Cobus.

Ja, we motte steentjes krabbe.

Clémentine.Weer wat nieuws! Wat is dat?

Clémentine.

Weer wat nieuws! Wat is dat?

Daantje.Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.

Daantje.

Nou – ’t onkruid krabbe op de binnenplaas.

Clémentine.Morgen-middag dan?

Clémentine.

Morgen-middag dan?

Cobus.Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…

Cobus.

Tja – dan zal ’k ’r weze(neemt ’n pruim uit Daantjes doos)Dag juffrouw. Dag lutjebroek. Hèhèhè!…

[Inhoud]DERDE TOONEEL.Barend.Clémentine.Clémentine(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?Barend(schuw-lachend).Ja, juffrouw.Clémentine.Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?Barend.Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).Clémentine.Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …Barend(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.Clémentine.’n Man mot niet bang zijn …[8]Barend.Nee, dat mot ’n man niet …Clémentine.Nou dan?Barend(aarzelend).Ik blijf liever an wal …Clémentine.Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?Barend.Vorige maand afgekeurd voor de dienst.Clémentine.Afgekeurd?Barend.Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.Clémentine(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …Barend(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…Clémentine.Mooi!Barend(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.Clémentine.Wéér ’n dooie?…Barend.De vlag hing – halfstok.Clémentine.Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…Barend.Nee, ’t was deCharlotte…[9]Clémentine.O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?Barend.Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …Clémentine.Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.Barend(wrokkig).Schande … schande …Clémentine.Wanneer komt-ie vrij?Barend.Wete we niet …Clémentine.Weet je niet?Barend.Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.

DERDE TOONEEL.Barend.Clémentine.Clémentine(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?Barend(schuw-lachend).Ja, juffrouw.Clémentine.Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?Barend.Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).Clémentine.Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …Barend(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.Clémentine.’n Man mot niet bang zijn …[8]Barend.Nee, dat mot ’n man niet …Clémentine.Nou dan?Barend(aarzelend).Ik blijf liever an wal …Clémentine.Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?Barend.Vorige maand afgekeurd voor de dienst.Clémentine.Afgekeurd?Barend.Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.Clémentine(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …Barend(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…Clémentine.Mooi!Barend(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.Clémentine.Wéér ’n dooie?…Barend.De vlag hing – halfstok.Clémentine.Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…Barend.Nee, ’t was deCharlotte…[9]Clémentine.O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?Barend.Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …Clémentine.Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.Barend(wrokkig).Schande … schande …Clémentine.Wanneer komt-ie vrij?Barend.Wete we niet …Clémentine.Weet je niet?Barend.Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.

Barend.Clémentine.

Clémentine(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?

Clémentine

(haar hoed vaststekend).Die plaagt je nog al is, hè?

Barend(schuw-lachend).Ja, juffrouw.

Barend

(schuw-lachend).Ja, juffrouw.

Clémentine.Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?

Clémentine.

Ben je an ’t zoeken geweest op ’t strand?(hij knikt verlegen).Veel gevonden?

Barend.Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).

Barend.

Nee – ’t was vannàcht eb – en dan – en dan –(stokt).

Clémentine.Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …

Clémentine.

Ben je nou héúsch bàng, domme jongen, om te varen(hij knikt lacherig).En ze doen ’t allemaal …

Barend(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.

Barend

(bot).Ja, ze doen ’t allemaal.

Clémentine.’n Man mot niet bang zijn …

Clémentine.

’n Man mot niet bang zijn …

[8]

Barend.Nee, dat mot ’n man niet …

Barend.

Nee, dat mot ’n man niet …

Clémentine.Nou dan?

Clémentine.

Nou dan?

Barend(aarzelend).Ik blijf liever an wal …

Barend

(aarzelend).Ik blijf liever an wal …

Clémentine.Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?

Clémentine.

Ikzal je niet dwingen … Hoe oud ben je?

Barend.Vorige maand afgekeurd voor de dienst.

Barend.

Vorige maand afgekeurd voor de dienst.

Clémentine.Afgekeurd?

Clémentine.

Afgekeurd?

Barend.Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.

Barend.

Voor me – voor me – ja, dat weet ’k niet – maar àfgekeurd.

Clémentine(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …

Clémentine

(lachend).Da’s ’n gelukkie – ’n bànge soldaat …

Barend(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…

Barend

(kort-opvlammend).An wal ben ’k niet bang – laat ze maar op komme – dan haal ’k ze ’n mes door d’r ribbe!…

Clémentine.Mooi!

Clémentine.

Mooi!

Barend(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.

Barend

(weer zakkend in verlegenheid)... Neem me niet kwalijk, juffrouw(zwak getoeter van een stoomboot)... Da’s deAnna– d’r is ’n dooie an boord.

Clémentine.Wéér ’n dooie?…

Clémentine.

Wéér ’n dooie?…

Barend.De vlag hing – halfstok.

Barend.

De vlag hing – halfstok.

Clémentine.Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…

Clémentine.

Tù-tù-tù-tù … Nummer twee van de week. Eerst deAgatha Maria…

Barend.Nee, ’t was deCharlotte…

Barend.

Nee, ’t was deCharlotte…

[9]

Clémentine.O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?

Clémentine.

O ja! DeAgathawas de vórige week. En is ’t al bekend wiè …(hij knikt ontkennend).Ben je dan niet nieuwsgierig?

Barend.Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …

Barend.

Och – je went ’r an – en van ons is ’r niemand op –(verlegen-triestig)vader kàn niet – Jozef kàn niet – Hendrik kàn niet – die – dat weet u wel – en – en – Geert – nou die zit nog altijd in de kast …

Clémentine.Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.

Clémentine.

Ja – diè heeft wat ’n schánde over jullie gebracht.

Barend(wrokkig).Schande … schande …

Barend

(wrokkig).Schande … schande …

Clémentine.Wanneer komt-ie vrij?

Clémentine.

Wanneer komt-ie vrij?

Barend.Wete we niet …

Barend.

Wete we niet …

Clémentine.Weet je niet?

Clémentine.

Weet je niet?

Barend.Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.

Barend.

Zes maande hebbe z’m gegeve – zès maande – maar de voor-arrest ging d’r af – en hoe lang die duurde wete we niet.

[Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(door het raam).Dag juffrouw.Clémentine.Daàààg!Kniertje.Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…Barend.Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.Kniertje(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?Barend(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).Kniertje.Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?Clémentine.’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.Kniertje.Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?Clémentine.Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.Kniertje.Bàrend? Nou, mijn goed.Clémentine.Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.[11]Kniertje(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!Barend.De haan wordt bang van al dat schreeuwe.Kniertje.Dan slacht-ie jou wat! Kischt!Clémentine.Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.

VIERDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(door het raam).Dag juffrouw.Clémentine.Daàààg!Kniertje.Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…Barend.Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.Kniertje(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?Barend(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).Kniertje.Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?Clémentine.’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.Kniertje.Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?Clémentine.Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.Kniertje.Bàrend? Nou, mijn goed.Clémentine.Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.[11]Kniertje(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!Barend.De haan wordt bang van al dat schreeuwe.Kniertje.Dan slacht-ie jou wat! Kischt!Clémentine.Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.

De vorigen.Kniertje.

Kniertje(door het raam).Dag juffrouw.

Kniertje

(door het raam).Dag juffrouw.

Clémentine.Daàààg!

Clémentine.

Daàààg!

Kniertje.Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…

Kniertje.

Hoe komme de kippe nou los? Kijk[10]de haan nou toch is! Ga je weg sallemander! Kischt! Vort! Jo! Jo!…

Barend.Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.

Barend.

Laat ze maar loope. Ze gaan al vanzelf.

Kniertje(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?

Kniertje

(binnentredend).Da’s ’n geduvel zonder end, juffrouw! Toe steek je poote nou is uit! Motte we weer mot met Arie krijge?

Barend(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).

Barend

(lijzerig).Dan zàlle we mot krijge(onverschillig af, jaagt buiten de kippen op).

Kniertje.Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?

Kniertje.

Dan zàlle we … Zoo’n lam stuk jongen mot ’r nog geboren worde … Doodvreter! – Gaat u al weg?

Clémentine.’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.

Clémentine.

’k Ben nieuwsgierig wat ’r met deAnnagebeurd is.

Kniertje.Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?

Kniertje.

Ja – ik was ook al op weg – maar ’t kon nog zoo lang dure – en ’k heb me buik vol van dat wachte op de pier – as de pièr is vertelle kon … Is u klaar met ’t portretteere van me broer?

Clémentine.Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.

Clémentine.

Morgen. Ik wil Barend ook wel is teekenen – zoo als-ie strakkies binnenkwam met ’n mand hout op z’n schouers.

Kniertje.Bàrend? Nou, mijn goed.

Kniertje.

Bàrend? Nou, mijn goed.

Clémentine.Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.

Clémentine.

Die schijnt hier niet èrg vertroeteld te worden.

[11]

Kniertje(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!

Kniertje

(verveeld).Dàt most ’r bijkomme! Vertroeteld! Hoe eerder ’k ’m kwijt ben hoe liever!(door het raam)Jaag ze dan op! Kischt! Kischt!

Barend.De haan wordt bang van al dat schreeuwe.

Barend.

De haan wordt bang van al dat schreeuwe.

Kniertje.Dan slacht-ie jou wat! Kischt!

Kniertje.

Dan slacht-ie jou wat! Kischt!

Clémentine.Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.

Clémentine.

Hahaha! Hahaha! Nou die zit lekker op Ari z’n dak.

[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Jo.Jo(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.Kniertje(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.Jo(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!Kniertje.Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!Jo.’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.[12]Kniertje.Zeg ’t dan dadelijk.Jo.Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?Barend.Nou – schei uit!Jo.Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!Clémentine.Nou, nou!Jo.Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!Barend.Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).Jo(nasarrend).Stakker!…Clémentine.Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?Jo.Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.Kniertje.’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!Jo.Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …Kniertje.Geert – en wat dan?Jo.Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!Clémentine.Gesprenkeld?Jo.En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!Clémentine.Da’s leuk! Nou – ik ga.

VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Jo.Jo(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.Kniertje(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.Jo(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!Kniertje.Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!Jo.’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.[12]Kniertje.Zeg ’t dan dadelijk.Jo.Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?Barend.Nou – schei uit!Jo.Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!Clémentine.Nou, nou!Jo.Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!Barend.Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).Jo(nasarrend).Stakker!…Clémentine.Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?Jo.Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.Kniertje.’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!Jo.Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …Kniertje.Geert – en wat dan?Jo.Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!Clémentine.Gesprenkeld?Jo.En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!Clémentine.Da’s leuk! Nou – ik ga.

De vorigen.Jo.

Jo(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.

Jo

(door linksche deur – bruin voorschoot – rooi-ijzers aan de zwarte handen).Dàg juffrouw.

Kniertje(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.

Kniertje

(nijdig).De kippe zijn los! De haan zit op Ari z’n dak.

Jo(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!

Jo

(vroolijk-lachend).Hahaha! Dáar zal-ie toch geen eiere legge!

Kniertje.Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!

Kniertje.

Hoor haar! En nou wéet ze dat ’t laatst op vechte af is geweest omdat ze in z’n aardappelveld liepe!

Jo.’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.

Jo.

’k Heb ze zélf losgelate, ouwe brombeer – Truus het gister gerooid.

[12]

Kniertje.Zeg ’t dan dadelijk.

Kniertje.

Zeg ’t dan dadelijk.

Jo.Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?

Jo.

Nee maar, wat doe ’k nou ànders? O, juffrouw – die wordt alleen mensch as ze gromme kan. ’s Nachts as ze slaapt knort ze nòg hardop. Van nacht het ze in d’r droom gevlóékt! Hahaha! Nou maar je màg! Snauw jij maar, hoor! Je ben toch ’n goeie ouwe.(tot Barend die binnenkomt).Ach stumper! Zit de haan op ’t dàk? En wil-ie ’r niet afkomme?

Barend.Nou – schei uit!

Barend.

Nou – schei uit!

Jo.Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!

Jo.

Wedde dat as je met de kippies vrijt – de haan jaloersch wordt en vanzelf na benee tippelt? Hahaha! Hij ziet ’r wit van!

Clémentine.Nou, nou!

Clémentine.

Nou, nou!

Jo.Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!

Jo.

Hij mot bakker worde, wat tante? Met je blóóte voetjes in ’t roggemeel! Hahaha!

Barend.Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).

Barend.

Jullie kunne allemaal!…(driftig af, links).

Jo(nasarrend).Stakker!…

Jo

(nasarrend).Stakker!…

Clémentine.Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?

Clémentine.

Nou – plaag zoo niet … Ben je an ’t rooien?

Jo.Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.

Jo.

Tja van vanmorge vier uur af. Niks gedaan tante – allemaal rot en kriel.

Kniertje.’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!

Kniertje.

’n Arm mensch wordt wèl bezocht –[13]regen en regen – de boel mòst rotte – d’r was geen houe an – en zoo ga je de winter in – de harde winter – ach, ach, ach!

Jo.Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …

Jo.

Hè, wat zanik je weer. Toe làch nou is. Ben ik zoo hangerig? Geert kan elk oogenblik werom komme èn …

Kniertje.Geert – en wat dan?

Kniertje.

Geert – en wat dan?

Jo.Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!

Jo.

Wat dan? Dan – dan – Dan niks! Vroolijk zijn. Met knieze en gromme win je geen aardappel meer. Ja, zoo mot ’k nou de hééle dag prate … ’k Heb ’n konijn gevangen. O zoo!

Clémentine.Gesprenkeld?

Clémentine.

Gesprenkeld?

Jo.En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!

Jo.

En netjes. Die schooier wou van ons armoedje meevrete. Jawel. We làte ons begappe! Net terwijl ’k an ’t rooie ben, zegt de sprenkel: knàp – ’n vette hoor – veertig cente minstens!

Clémentine.Da’s leuk! Nou – ik ga.

Clémentine.

Da’s leuk! Nou – ik ga.

[Inhoud]ZESDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Clémentine.Bos.Bos.Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?Kniertje(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.[14]Bos.’k Heb vuile pootjes, kindere.Kniertje(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.Bos.Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.Jo.Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).Bos.Mot je naar bal met je handschoentjes?…Jo(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!Bos.Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.Clémentine(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.Bos.O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!Clémentine(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.Bos.Eén oogenblikkie.Clémentine.Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…Bos.Alweer ’n standje te pakken, hahaha![15]

ZESDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Clémentine.Bos.Bos.Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?Kniertje(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.[14]Bos.’k Heb vuile pootjes, kindere.Kniertje(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.Bos.Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.Jo.Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).Bos.Mot je naar bal met je handschoentjes?…Jo(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!Bos.Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.Clémentine(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.Bos.O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!Clémentine(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.Bos.Eén oogenblikkie.Clémentine.Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…Bos.Alweer ’n standje te pakken, hahaha![15]

Kniertje.Jo.Clémentine.Bos.

Bos.Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?

Bos.

Hallo! Blijf je hier heelemaal logeere? Mag ’k ’r in komme?

Kniertje(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.

Kniertje

(vrindelijk).Natuurlijk, meneer. Asjeblief, meneer.

[14]

Bos.’k Heb vuile pootjes, kindere.

Bos.

’k Heb vuile pootjes, kindere.

Kniertje(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.

Kniertje

(lief).Hindert niks, meneer. Droog zand is geen ongeluk – ga u zitte.

Bos.Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.

Bos.

Daar zal ’k nièt nee op zegge. Ja, Knier, we worde ’n daggie ouwer, meid. Dag nichie.

Jo.Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).

Jo.

Dag meneer. U ziet …(wijst lachend haar handen).

Bos.Mot je naar bal met je handschoentjes?…

Bos.

Mot je naar bal met je handschoentjes?…

Jo(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!

Jo

(knikt uitdagend).De horrelepiep en de schotsche drij! – Hè!

Bos.Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.

Bos.

Hahaha! Jij ben ’n brutaal zwartoogie(tot Clémentine): Nou? Laat’s kijken.

Clémentine(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.

Clémentine

(kribbig).Née. Daar heb-u toch geen verstand van.

Bos.O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!

Bos.

O. Dank u. Breng ’n dochter groot, leer ’r teekene, maar je neus ’r buiten. Kom! Doe nou niet kinderachtig!

Clémentine(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.

Clémentine

(verwend-kribbig).Née. As ’t àf is.

Bos.Eén oogenblikkie.

Bos.

Eén oogenblikkie.

Clémentine.Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…

Clémentine.

Hé, pa, zanik nou zoo niet. Dat gezeur!…

Bos.Alweer ’n standje te pakken, hahaha!

Bos.

Alweer ’n standje te pakken, hahaha!

[15]

[Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend(verlegen).Dag, meneer.Bos.Barendje – je komt asof je geròepen was.Barend(lacherig-verwonderd).Ikke?Bos.We hebben je noodig, ventje.Barend.Goed meneer.Bos.Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.Barend.Ja, meneer.Bos.Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?Barend(schuw).Drie verreljaar …Kniertje.Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …Barend.Niewaar!Jo.Wel waar! Reken maar op … November … December …Bos.Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…Barend(angstig).De 47 …Bos.DeOp Hoop van Zegen…[16]Clémentine(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…Bos(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!Clémentine.En van morgen nog …Bos(driftig).Clémentine!Clémentine.Maar pa …Bos(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?Clémentine(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!Kniertje.Dag juffrouw …

ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend(verlegen).Dag, meneer.Bos.Barendje – je komt asof je geròepen was.Barend(lacherig-verwonderd).Ikke?Bos.We hebben je noodig, ventje.Barend.Goed meneer.Bos.Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.Barend.Ja, meneer.Bos.Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?Barend(schuw).Drie verreljaar …Kniertje.Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …Barend.Niewaar!Jo.Wel waar! Reken maar op … November … December …Bos.Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…Barend(angstig).De 47 …Bos.DeOp Hoop van Zegen…[16]Clémentine(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…Bos(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!Clémentine.En van morgen nog …Bos(driftig).Clémentine!Clémentine.Maar pa …Bos(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?Clémentine(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!Kniertje.Dag juffrouw …

De vorigen.Barend.

Barend(verlegen).Dag, meneer.

Barend

(verlegen).Dag, meneer.

Bos.Barendje – je komt asof je geròepen was.

Bos.

Barendje – je komt asof je geròepen was.

Barend(lacherig-verwonderd).Ikke?

Barend

(lacherig-verwonderd).Ikke?

Bos.We hebben je noodig, ventje.

Bos.

We hebben je noodig, ventje.

Barend.Goed meneer.

Barend.

Goed meneer.

Bos.Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.

Bos.

Drommels, ’r begint hier al wat te groeie.

Barend.Ja, meneer.

Barend.

Ja, meneer.

Bos.Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?

Bos.

Je wordt ’n héele kerel. – Hoe lang loop je nou al zonder werk?

Barend(schuw).Drie verreljaar …

Barend

(schuw).Drie verreljaar …

Kniertje.Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …

Kniertje.

Dat liegt-ie – meer dan ’n jaar …

Barend.Niewaar!

Barend.

Niewaar!

Jo.Wel waar! Reken maar op … November … December …

Jo.

Wel waar! Reken maar op … November … December …

Bos.Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…

Bos.

Goed, goed, kinderen. Geen kwestietjes. ’t Leven is zoo kort … Nou, Barendje – heb je lust in de 47?… Wat?…

Barend(angstig).De 47 …

Barend

(angstig).De 47 …

Bos.DeOp Hoop van Zegen…

Bos.

DeOp Hoop van Zegen…

[16]

Clémentine(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…

Clémentine

(verwonderd).Wil u deHoop van Zegen…

Bos(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!

Bos

(scherp).Hou je ’r buiten! Hou je ’r buiten, zeg ik!

Clémentine.En van morgen nog …

Clémentine.

En van morgen nog …

Bos(driftig).Clémentine!

Bos

(driftig).Clémentine!

Clémentine.Maar pa …

Clémentine.

Maar pa …

Bos(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?

Bos

(heftig met den voet stampend).Wil je asjeblief vooruit gaan?

Clémentine(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!

Clémentine

(schouderophalend).Wat flauw om kwaad te worden – hè, wat klein – Bonjour!

Kniertje.Dag juffrouw …

Kniertje.

Dag juffrouw …

[Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.Kniertje.Jo.Barend.Bos.Bos(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.Kniertje.Of ’k me dat herinner …Bos.Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!Kniertje.Gaat uw gang maar …Bos.En ons vrindje?Kniertje.Doe dan je bek open!Barend.Ik wou liever …Kniertje(nijdig).Liever … lièver!Jo.Hè – wat ’n mispunt!…Bos.Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.Barend(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …Kniertje.O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …[18]Jo.As ik ’n man was …Bos.Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …Kniertje.En as speeljongen, meneer!…Jo.Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…Bos.Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …Barend(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…Bos(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …[19]Kniertje(driftig).’t Is om te …Bos.Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …Jo(lachend).Die zou ik wel is wille zien!Bos(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?Kniertje.Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).Jo.Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!Bos.Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …Kniertje.Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …Bos.Ja, ’t was deClémentine– in ’88.Kniertje.November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?Barend(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –Bos.Nou dan?Barend.’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …Kniertje.’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …Barend.Is dat mijn schuld?Kniertje.Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …Bos.Vergeet je mij nou totaliter?Kniertje.Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…Barend.Ik verwijt niks … Ik … ik …Jo.Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.Barend.Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …[21]Jo.… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…Bos.Brutaaltje!Barend.An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.Kniertje.Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …Bos.Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.Kniertje.En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …Bos.Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?Barend.Née, meneer.[22]Kniertje(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!Barend(dof).Goed, moeder.Kniertje.Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).Bos.Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).

ACHTSTE TOONEEL.Kniertje.Jo.Barend.Bos.Bos(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.Kniertje.Of ’k me dat herinner …Bos.Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!Kniertje.Gaat uw gang maar …Bos.En ons vrindje?Kniertje.Doe dan je bek open!Barend.Ik wou liever …Kniertje(nijdig).Liever … lièver!Jo.Hè – wat ’n mispunt!…Bos.Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.Barend(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …Kniertje.O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …[18]Jo.As ik ’n man was …Bos.Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …Kniertje.En as speeljongen, meneer!…Jo.Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…Bos.Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …Barend(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…Bos(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …[19]Kniertje(driftig).’t Is om te …Bos.Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …Jo(lachend).Die zou ik wel is wille zien!Bos(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?Kniertje.Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).Jo.Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!Bos.Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …Kniertje.Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …Bos.Ja, ’t was deClémentine– in ’88.Kniertje.November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?Barend(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –Bos.Nou dan?Barend.’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …Kniertje.’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …Barend.Is dat mijn schuld?Kniertje.Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …Bos.Vergeet je mij nou totaliter?Kniertje.Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…Barend.Ik verwijt niks … Ik … ik …Jo.Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.Barend.Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …[21]Jo.… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…Bos.Brutaaltje!Barend.An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.Kniertje.Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …Bos.Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.Kniertje.En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …Bos.Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?Barend.Née, meneer.[22]Kniertje(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!Barend(dof).Goed, moeder.Kniertje.Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).Bos.Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).

Kniertje.Jo.Barend.Bos.

Bos(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.

Bos

(glimlachend).Precies d’r mama. ’n Katje, hè? Ja – bij tijden mot je ’n duvel zijn, hahaha! Anders zouen m’n vrouw en m’n dochter de reederij waarnemen – en ik in de keuken de aardappels schillen, hahaha! Ofschoon ’k dat ook wel gedaan heb in me jonge jare.

Kniertje.Of ’k me dat herinner …

Kniertje.

Of ’k me dat herinner …

Bos.Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!

Bos.

Aarpels met ’n versche haring (smakt[17]met de lippen). Maar voorbij, voorbij. Met ’n vloot van acht loggers staat je kop na andere zaken –(glimlachend)al zie ’k nog graag zoo’n paar zwarte oogies, brutaaltje! Mag ’k toch wel zeggen? Ongevaarlijk – tijd gehad – hahaha!

Kniertje.Gaat uw gang maar …

Kniertje.

Gaat uw gang maar …

Bos.En ons vrindje?

Bos.

En ons vrindje?

Kniertje.Doe dan je bek open!

Kniertje.

Doe dan je bek open!

Barend.Ik wou liever …

Barend.

Ik wou liever …

Kniertje(nijdig).Liever … lièver!

Kniertje

(nijdig).Liever … lièver!

Jo.Hè – wat ’n mispunt!…

Jo.

Hè – wat ’n mispunt!…

Bos.Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.

Bos.

Kinderen! Geen ruzietjes!… Jong, je mot ’t zelf weten. DeHoop van Zegenheeft ’t vorig jaar op de haringvangst, in ’n teelt van vier reizen, de besomming van veertien duuzend gulden gemaakt – de equipage is compleet – Hengst is schipper – de matrozen zijn ’r op één na … de jongste, de reepschieter, deafhouer– alles voorzien – nou dacht de schipper an jou as oudste – driekwart, jong.

Barend(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …

Barend

(zenuwachtig-aarzelend).Nee – née, meneer …

Kniertje.O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …

Kniertje.

O, zoo’n koppig kreng! ’k Kan ’m niet na boord rànsele …

[18]

Jo.As ik ’n man was …

Jo.

As ik ’n man was …

Bos.Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …

Bos.

Ja maar dat ben jij nou niet – jij ben ’n knappe meid – hahaha! – Zulke matroosjes kunne wij niet gebruike. – En waarom wil jij niet, vadertje? Bang voor zeeziekte? Je heb toch al ’n teelt meegemaakt as afhouer en as middeljongen …

Kniertje.En as speeljongen, meneer!…

Kniertje.

En as speeljongen, meneer!…

Jo.Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…

Jo.

Hij slentert en schooiert liever – Uh, wat ’n pietermannetje!…

Bos.Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …

Bos.

Je doet èrg dom, jong. Met je grootvader heb ’k zelf gevaren – ja, toen had ’k ook liever bij moeders pappot gezeten, dan prikken levend gehouen met handen as klompies ijs – en liever in ’n versche boterham gehapt dan prikkekoppen afgebeten … En je vader …

Barend(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…

Barend

(heesch).Me vader is verzope – èn me broer Jozef – èn me broer Hendrik – Nee – ik vertrap ’t!…

Bos(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …

Bos

(opstaand, vrindelijk).Ja – as-die zóó denkt, is ’t beter ’m niet te dwingen, moeder Kniertje. Dat kan ’k meevoelen. Mijn vader is ook niet op z’n bed gestorven – maar as je zoo doorredeneert, leit de heele visscherij op ’r gat – of we motten met ’n simmetje uitgaan op baars en bliek en palinkies …

[19]

Kniertje(driftig).’t Is om te …

Kniertje

(driftig).’t Is om te …

Bos.Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …

Bos.

Lauw! Lauw! Met geweld vang je nog geen katterige haring …

Jo(lachend).Die zou ik wel is wille zien!

Jo

(lachend).Die zou ik wel is wille zien!

Bos(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?

Bos

(lachend).Dat gelooft ze niet, Knier! Wij weten bèter, wat?

Kniertje.Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).

Kniertje.

Ach – ik vin ’t niet om te gekke, meneer. Die beroerde kwajongen praat ’r van asof ik me man – – en die goede Jozef – – en – en – vergeten ben – maar dat ben ik niet – dat(eindigt in zacht snikken).

Jo.Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!

Jo.

Mal mensch! Toe! Tantetje-lief! Lamzak! Draak! Stuk schagrijn!

Bos.Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …

Bos.

Niet huilen, Knier!… Met huilen maak je de dooien niet levend …

Kniertje.Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …

Kniertje.

Nee, meneer – dat weet ’k wel, meneer. De volgende maand wordt ’t twaalf jaar dat deClémentineop ’t Zand is gebleven …

Bos.Ja, ’t was deClémentine– in ’88.

Bos.

Ja, ’t was deClémentine– in ’88.

Kniertje.November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?

Kniertje.

November acht-en-tachtig … Toen was hij zeven. Wou zoo’n aap daar nou méer van wete dan ik?

Barend(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –

Barend

(nerveus).Dat heb ’k niet gezeid. ’k[20]Ken me vader heelemaal niet – en me broers niet … Maar – maar –

Bos.Nou dan?

Bos.

Nou dan?

Barend.’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …

Barend.

’k Wil ’n ander vak? Niet op zee – néé …

Kniertje.’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …

Kniertje.

’n Ander vak? Kan je wat anders? Nog niet leze of schrijve …

Barend.Is dat mijn schuld?

Barend.

Is dat mijn schuld?

Kniertje.Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …

Kniertje.

Nee – ’t is de mijne. Drie jaar heb’kondersteuning gehad – ’t eerste jaar drie – ’t tweede twee vijf-en-twintig – ’t derde ’n daalder – de andere negen kon ’k rondscharrele …

Bos.Vergeet je mij nou totaliter?

Bos.

Vergeet je mij nou totaliter?

Kniertje.Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…

Kniertje.

Daar blijf ’k u dankbaar voor, meneer. As ’k bij u en bij de pastoor niet had kenne werke of is ’n warrem kliekie hale – dan – dan – En dat verwijt de snotneus me nog!…

Barend.Ik verwijt niks … Ik … ik …

Barend.

Ik verwijt niks … Ik … ik …

Jo.Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.

Jo.

Kom uit je wóorde. Meneer zoekt ’n plaasie om van z’n cente te leve.

Barend.Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …

Barend.

Jij kan!… Ik wil alles – zandgrave – helmenplante – inzoute – ik wil metselaar worde of timmerman – of loopjongen …

[21]

Jo.… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…

Jo.

… Of burgemeester! Of veldwachter! Hahaha! En ’s nachs in ’t dònker loope – om de diefies te pakke … O! O! Wat ’n stùk van ’n man!…

Bos.Brutaaltje!

Bos.

Brutaaltje!

Barend.An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.

Barend.

An jou heb ik maling!… Heb ’k ’n woord geklaagd toen laatst ’t zout ’t vleesch van me poote vrat, toen ’k niet slape kon van de pijn.

Kniertje.Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …

Kniertje.

Metselaar wòrde … De jongen is gek!… Timmerman worde … Hoeveel keer krijgt ’n metselaar ’n ongeluk? Elk vak het wat anders …

Bos.Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.

Bos.

Ja, Barendje – ’t is wèl onnoozel. Risico van de arbeid, jongetje. Denk is an de mijnwerkers, de machinisten, de stokers – de – de. Hoe dikwijls klim ik niet langs ’n valreep? Hoe dikwijls roei ik niet naar ’n logger? Kuren, ventje! Daar mot je niet an toegeven.

Kniertje.En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …

Kniertje.

En we hébbe geèn keus. God alleen weet hoe de winter zal zijn – al de aarpels zijn in ’t late najaar verrot, meneer …

Bos.Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?

Bos.

Ja – da’s in de hééle streek. – Nou, joggie?

Barend.Née, meneer.

Barend.

Née, meneer.

[22]

Kniertje(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!

Kniertje

(driftig).As je dan maar ’t huis uitrukt – opvreter!

Barend(dof).Goed, moeder.

Barend

(dof).Goed, moeder.

Kniertje.Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).

Kniertje.

Marsch! ’k Zou ’m …(dreigt).

Bos.Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).

Bos.

Kom, kom.(’n Stilte. Barend loopt schuw heen).

[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Bos.Jo.As ik zoo’n zoon had …Bos.Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …Jo(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …Bos.Geert?…Jo.Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.Bos.Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?Jo(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.

NEGENDE TOONEEL.Kniertje.Jo.Bos.Jo.As ik zoo’n zoon had …Bos.Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …Jo(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …Bos.Geert?…Jo.Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.Bos.Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?Jo(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.

Kniertje.Jo.Bos.

Jo.As ik zoo’n zoon had …

Jo.

As ik zoo’n zoon had …

Bos.Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …

Bos.

Maak eerst dat je ’n vrijer krijgt …

Jo(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …

Jo

(glunderend).Die hèb ’k hoor!… As ik zoo’n zoon had, sloeg ’k ’m links en rechts! Bah! ’n Bànge man!(luchtig)’n Zeeman weet niet beter of vroeg of laat … Daar denkt-ie niet over … As Geert zoo was … dan weet ’k wel dat … Verbeel je tante – Géért …

Bos.Geert?…

Bos.

Geert?…

Jo.Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.

Jo.

Die staat de duvel – wat tante? Nou, ’k ga afrooie. Dag Meneer.

Bos.Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?

Bos.

Zeg, zwartoogie – lach jij nou àltijd?

Jo(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.

Jo

(schaterend).Nee, ’k zal huile! Daààààg.Tante – spreek ’s over Geert.

[Inhoud]TIENDE TOONEEL.Kniertje.Bos.Bos.Geert – is dat je zoon, die …Kniertje.Ja, meneer.Bos.Zès maanden?Kniertje.Ja, meneer.Bos.Insubordinatie?Kniertje.Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …Bos.Stomme bliksem!Kniertje.Ik denk dat z’m gesard hebbe …Bos.Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.Kniertje.Da’s wel waar meneer, maar …Bos.En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?Kniertje.Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …Bos.Gedegradeerd?…Kniertje.Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …Bos.’n Lekker dier …Kniertje.As jongen is-ie al op de geepreis geweest.Bos.’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?Kniertje.Zeker meneer. Maar mijn jongen …Bos.Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.Kniertje.Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?Bos.Maar je zègt ’m …Kniertje.… Ja meneer.Bos.Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.Kniertje(blij).Ja meneer.Bos.Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?Kniertje.Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.Bos.De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?Kniertje.’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.

TIENDE TOONEEL.Kniertje.Bos.Bos.Geert – is dat je zoon, die …Kniertje.Ja, meneer.Bos.Zès maanden?Kniertje.Ja, meneer.Bos.Insubordinatie?Kniertje.Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …Bos.Stomme bliksem!Kniertje.Ik denk dat z’m gesard hebbe …Bos.Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.Kniertje.Da’s wel waar meneer, maar …Bos.En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?Kniertje.Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …Bos.Gedegradeerd?…Kniertje.Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …Bos.’n Lekker dier …Kniertje.As jongen is-ie al op de geepreis geweest.Bos.’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?Kniertje.Zeker meneer. Maar mijn jongen …Bos.Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.Kniertje.Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?Bos.Maar je zègt ’m …Kniertje.… Ja meneer.Bos.Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.Kniertje(blij).Ja meneer.Bos.Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?Kniertje.Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.Bos.De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?Kniertje.’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.

Kniertje.Bos.

Bos.Geert – is dat je zoon, die …

Bos.

Geert – is dat je zoon, die …

Kniertje.Ja, meneer.

Kniertje.

Ja, meneer.

Bos.Zès maanden?

Bos.

Zès maanden?

Kniertje.Ja, meneer.

Kniertje.

Ja, meneer.

Bos.Insubordinatie?

Bos.

Insubordinatie?

Kniertje.Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …

Kniertje.

Ja, meneer – z’n hande niet thuis gehoue …

Bos.Stomme bliksem!

Bos.

Stomme bliksem!

Kniertje.Ik denk dat z’m gesard hebbe …

Kniertje.

Ik denk dat z’m gesard hebbe …

Bos.Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.

Bos.

Dà’s larie! Sarren doen ze niet bij de Marine. ’n Mooie boel! ’t Gezag zou voor de haaien zijn, as ’n matroos maar opstoppers had uit te doelen, as ’m iets niet beviel.

Kniertje.Da’s wel waar meneer, maar …

Kniertje.

Da’s wel waar meneer, maar …

Bos.En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?

Bos.

En is zij op die … op die deugniet verkikkerd?

Kniertje.Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …

Kniertje.

Z’is dol met ’m. En dat mag. ’t Is ’n knappe jongen – net z’n vader – en sterk[24]– Daar staat z’n portret – toen droeg-ie nog z’n uniform – eerste klasse – nou is-ie …

Bos.Gedegradeerd?…

Bos.

Gedegradeerd?…

Kniertje.Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …

Kniertje.

Nee – weggejaagd – as-ie vrij komt … De brani-kraag stond ’m zoo lief – tweemaal in Indië geweest – ’t is hard – en as-ie de volgende week – of over veertien dage – of morgen – ’k weet niet wanneer – werom komt, heb ’k ’m ook op me dak – ofschoon – ofschoon – dàt mot ’k van ’m getuige – hij ’r geen gras over zal late groeie – Zoo’n reus vindt overal ’n schipper …

Bos.’n Lekker dier …

Bos.

’n Lekker dier …

Kniertje.As jongen is-ie al op de geepreis geweest.

Kniertje.

As jongen is-ie al op de geepreis geweest.

Bos.’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?

Bos.

’k Zal je één ding zeggen, Knier – liever neem ’k ’m niet – ontevrejen rakkers zijn ’r tegenwoordig genoeg – Wat van de Marine komt – dat is – verdomd ’t is wáar – dat is róod op de graat – rooien bliefikniet. Gelijk?

Kniertje.Zeker meneer. Maar mijn jongen …

Kniertje.

Zeker meneer. Maar mijn jongen …

Bos.Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.

Bos.

Jawel … Lauw! Jacob – de kromme Jacob heeft de schipper ook an de dijk motten zetten. Die was, godbetert, met alles ontevrejen – die dacht dat ’k met de besomming knoeide. –[25]Ja – ja. Krankzinnig. Nou probeert-ie ’t in Maassluis. Bij ons geen fratsen.

Kniertje.Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?

Kniertje.

Mag ’k ’m dan na de schipper zende – of direk na ’t kantoor van de waterschout?

Bos.Maar je zègt ’m …

Bos.

Maar je zègt ’m …

Kniertje.… Ja meneer.

Kniertje.

… Ja meneer.

Bos.Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.

Bos.

Komt-ie bijtijds dan kan-ie op deHoop van Zegen. Net van de helling. De proviand en de vaten worden ’r in gebracht – en terug met ’n vòlle lading – dat weet je.

Kniertje(blij).Ja meneer.

Kniertje

(blij).Ja meneer.

Bos.Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?

Bos.

Nou – ajuus!(buiten stemgemompel).Wat is dat?

Kniertje.Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.

Kniertje.

Mensche die van de haven terug komme – deAnnahet ’n dooie.

Bos.De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?

Bos.

De stoomtrawler van Pieterse? – Sjongen! Wie is ’t?

Kniertje.’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.

Kniertje.

’k Weet ’t niet. ’k Ga effen hoore.

[Inhoud]ELFDE TOONEEL.Geert.Barend.(Het tooneel blijft ledig. Buiten vaag gemompel. Pratende visschers gaan het raam voorbij. Een[26]kerkklokje luidt.Geertsluipt de linksche deur binnen, smijt ’n pakje in rooden zakdoek neer, kijkt schuw in de bedsteden, in het kookhok, loert door het raam. Dan, grommend, plompt hij bij de tafel, de hand onder het hoofd, staat wrokkend op, neemt uit de achterkast het brood, snijdt zich een homp, loopt kauwend naar den stoel terug, laat de homp grimmig vallen, staart voor zich uit. Het kerkklok-gelui houdt op.)Barend(uit kookhok).Wie?… Geért!…Geert(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.Barend(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …Geert(norsch).Nee. Waar is ze …Barend.Moeder die … die …Geert.Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…Barend.Je – je … Ben je – ziek geweest?Geert.Ziek? Ik wor niet ziek.Barend.Je ziet zoo – zoo wit …Geert.Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).[27]Barend(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?Geert.Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?Barend.Nee.Geert.Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.Barend(verlegen).’k Heb geen cente …Geert.Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…Barend.Bij de rooie om ’t hoekie?Geert.Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?Barend.Die is an ’t rooie …Geert.Hebbe se de pest an me?Barend.Waarom?Geert.Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …Barend(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …Geert.Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…Barend.Dat weet ’k niet …[28]Geert.Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).

ELFDE TOONEEL.Geert.Barend.(Het tooneel blijft ledig. Buiten vaag gemompel. Pratende visschers gaan het raam voorbij. Een[26]kerkklokje luidt.Geertsluipt de linksche deur binnen, smijt ’n pakje in rooden zakdoek neer, kijkt schuw in de bedsteden, in het kookhok, loert door het raam. Dan, grommend, plompt hij bij de tafel, de hand onder het hoofd, staat wrokkend op, neemt uit de achterkast het brood, snijdt zich een homp, loopt kauwend naar den stoel terug, laat de homp grimmig vallen, staart voor zich uit. Het kerkklok-gelui houdt op.)Barend(uit kookhok).Wie?… Geért!…Geert(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.Barend(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …Geert(norsch).Nee. Waar is ze …Barend.Moeder die … die …Geert.Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…Barend.Je – je … Ben je – ziek geweest?Geert.Ziek? Ik wor niet ziek.Barend.Je ziet zoo – zoo wit …Geert.Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).[27]Barend(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?Geert.Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?Barend.Nee.Geert.Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.Barend(verlegen).’k Heb geen cente …Geert.Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…Barend.Bij de rooie om ’t hoekie?Geert.Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?Barend.Die is an ’t rooie …Geert.Hebbe se de pest an me?Barend.Waarom?Geert.Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …Barend(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …Geert.Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…Barend.Dat weet ’k niet …[28]Geert.Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).

Geert.Barend.

(Het tooneel blijft ledig. Buiten vaag gemompel. Pratende visschers gaan het raam voorbij. Een[26]kerkklokje luidt.Geertsluipt de linksche deur binnen, smijt ’n pakje in rooden zakdoek neer, kijkt schuw in de bedsteden, in het kookhok, loert door het raam. Dan, grommend, plompt hij bij de tafel, de hand onder het hoofd, staat wrokkend op, neemt uit de achterkast het brood, snijdt zich een homp, loopt kauwend naar den stoel terug, laat de homp grimmig vallen, staart voor zich uit. Het kerkklok-gelui houdt op.)

Barend(uit kookhok).Wie?… Geért!…

Barend

(uit kookhok).Wie?… Geért!…

Geert(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.

Geert

(norsch).Ja – ik ben ’t … Nou, je mag wel ’n poot geve.

Barend(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …

Barend

(druk zijn hand schuddend).Heb je – heb je moeder al …

Geert(norsch).Nee. Waar is ze …

Geert

(norsch).Nee. Waar is ze …

Barend.Moeder die … die …

Barend.

Moeder die … die …

Geert.Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…

Geert.

Wat sta je me nou bezopen an te kijke?…

Barend.Je – je … Ben je – ziek geweest?

Barend.

Je – je … Ben je – ziek geweest?

Geert.Ziek? Ik wor niet ziek.

Geert.

Ziek? Ik wor niet ziek.

Barend.Je ziet zoo – zoo wit …

Barend.

Je ziet zoo – zoo wit …

Geert.Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).

Geert.

Zeg maar bedonderd. Geef ’t spiegeltje is an – Verdomme! Wat ’n smóél!(smijt ’t spiegeltje woest neer).

[27]

Barend(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?

Barend

(angstig).Heb je ’t beroerd gehad in de – kast?

Geert.Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?

Geert.

Nee, lèkker! – Wat ’n vraag! – Je krijgt ’r biefstuk te vrete! Is ’r klare in huis?

Barend.Nee.

Barend.

Nee.

Geert.Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.

Geert.

Haal dan wat – As ’k geen druppie krijg – sla ’k zoo tegen de vlakte.

Barend(verlegen).’k Heb geen cente …

Barend

(verlegen).’k Heb geen cente …

Geert.Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…

Geert.

Ik wel(peurt in z’n zak, smijt een handvol op tafel).In de kast – verdiend. Daar!…

Barend.Bij de rooie om ’t hoekie?

Barend.

Bij de rooie om ’t hoekie?

Geert.Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?

Geert.

Kan me niet verdomme – as je maar opschiet(hem naroepend).Is – is moeder gezond?(een stilte)– En Jo?

Barend.Die is an ’t rooie …

Barend.

Die is an ’t rooie …

Geert.Hebbe se de pest an me?

Geert.

Hebbe se de pest an me?

Barend.Waarom?

Barend.

Waarom?

Geert.Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …

Geert.

Omdat ’k …(kwaadaardig)Kijk toch niet zoo bezopen …

Barend(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …

Barend

(verlegen).’k Mot nog an je – hoe zal ’k ’t zegge – an je ráar gezicht wenne …

Geert.Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…

Geert.

Raàr gezicht … Nùl ’k hou ’n bokkie!… Hadde ze de duvel in?…(norsch)Nou?…

Barend.Dat weet ’k niet …

Barend.

Dat weet ’k niet …

[28]

Geert.Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).

Geert.

Verrek – jij weet niks!(Een zwijgen – Barend slipt weg).

[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).Geert(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!Jo(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …Geert(grimmig).Nou! – Nou!Jo.Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).Geert(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …Jo(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…Geert(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!Jo.God … Geert …[29]Geert.Toe dan!… Dà’s beter.Jo.Is je baard?…Geert.Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?Jo(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).Geert.Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?Jo.Nee, Geert.Geert.Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).

TWAALFDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).Geert(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!Jo(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …Geert(grimmig).Nou! – Nou!Jo.Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).Geert(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …Jo(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…Geert(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!Jo.God … Geert …[29]Geert.Toe dan!… Dà’s beter.Jo.Is je baard?…Geert.Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?Jo(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).Geert.Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?Jo.Nee, Geert.Geert.Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).

Jo.Geert.

Jo(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).

Jo

(met ’n gesprenkeld konijn in de hand)... Jezis!…(laat het vallen)... Géért!…(vliegt op hem toe, slaat de armen om z’n hals, barst in zenuwsnikken los).

Geert(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!

Geert

(dof).Schei nou uit! Dat verdomde geblèr – schei uit!

Jo(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …

Jo

(voortsnikkend).Ik ben zoo blij – ik ben zoo blij, lieve Geert …

Geert(grimmig).Nou! – Nou!

Geert

(grimmig).Nou! – Nou!

Jo.Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).

Jo.

Ik kan ’t niet helpe(snikt heftiger).

Geert(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …

Geert

(haar armen loswringend)... Nou dan! ’k Kan zoo’n boel leven niet an me kop hebbe …

Jo(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…

Jo

(verschrikt)... Zoo’n boel leven?…

Geert(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!

Geert

(grommend).Dat snap je natuurlijk niet … Zes maande alléén – alleen met je eigen vuil – in ’n cel …(verblind de hand voor de oogen houdend)Laat ’t gordijn wat zakke – ’t is hier ’n zon om dol te worde!

Jo.God … Geert …

Jo.

God … Geert …

[29]

Geert.Toe dan!… Dà’s beter.

Geert.

Toe dan!… Dà’s beter.

Jo.Is je baard?…

Jo.

Is je baard?…

Geert.Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?

Geert.

Me baard beviel ze niet … Die wou ’t Rijk hebbe … Leelijk geworden, wat? ’k Zie ’r belazerd uit, wat?

Jo(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).

Jo

(aarzelend-lachend).Jij? Nee. Hoe kom je ’r op? Je zou heelemaal niet zegge …(snikt opnieuw zachtjes).

Geert.Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?

Geert.

Wel verdomd! Heb je niks ànders te vertelle?(Zij lacht nerveus. Hij wijst op z’n slapen).Grijs geworden, hè?

Jo.Nee, Geert.

Jo.

Nee, Geert.

Geert.Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).

Geert.

Je liegt(den spiegel wegtrappend).’k Heb ’t zelf gezien. De schooiers om ’n zéeman op te sluite in ’n hok waar je niet loope kan, waar je niet spreke kan, waar je(slaat woest met de vuist op tafel).

[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend.Hier is de jenever.Jo.… De jenever!Barend.Voor Geert …[30]Geert.Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?Barend.Half vijf …Jo.Heb je brood genomen? Had je honger?Geert.Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).Jo.Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.Geert.Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?Jo.Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …Geert.Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …Barend.Vleèsch, Geert?Jo.Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.Geert.Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).Jo.Néé.Geert.Goed géen druppie. Is ’r tabak?Jo.O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.Geert.Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?Jo.Hè-’k voor je bewaard.Geert.Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …Jo(vroolijk).Met oom Cobus!Geert.Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.Jo.Eet dan eerst …Geert(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?Jo.En naast de varkes. We hebbe bigge.Geert(lachend).En mot ik weer op zolder?Jo.Daar leg-ie warm, vent.[32]

DERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Barend.Barend.Hier is de jenever.Jo.… De jenever!Barend.Voor Geert …[30]Geert.Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?Barend.Half vijf …Jo.Heb je brood genomen? Had je honger?Geert.Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).Jo.Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.Geert.Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?Jo.Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …Geert.Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …Barend.Vleèsch, Geert?Jo.Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.Geert.Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).Jo.Néé.Geert.Goed géen druppie. Is ’r tabak?Jo.O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.Geert.Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?Jo.Hè-’k voor je bewaard.Geert.Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …Jo(vroolijk).Met oom Cobus!Geert.Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.Jo.Eet dan eerst …Geert(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?Jo.En naast de varkes. We hebbe bigge.Geert(lachend).En mot ik weer op zolder?Jo.Daar leg-ie warm, vent.[32]

De vorigen.Barend.

Barend.Hier is de jenever.

Barend.

Hier is de jenever.

Jo.… De jenever!

Jo.

… De jenever!

Barend.Voor Geert …

Barend.

Voor Geert …

[30]

Geert.Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?

Geert.

Bemoei je ’r niet mee.. Is ’r geen glas? – La-maar!(slikt driftig)... Dat knapt op. Hoe laat is ’t?

Barend.Half vijf …

Barend.

Half vijf …

Jo.Heb je brood genomen? Had je honger?

Jo.

Heb je brood genomen? Had je honger?

Geert.Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).

Geert.

Ja. Nee. Nee. Ja. ’k Weet ’t zelf niet(zet de flesch weer aan z’n mond).

Jo.Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.

Jo.

Toe Geert – niemeer … Je kan ’r niet tegen.

Geert.Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?

Geert.

Niemeer?(slikt)Torn!… Hahaha! Da’s de beste manier om je maag te looien! Nog geen vaam!(slikt)Torn! Kijk maar niet zoo beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. – Is ’r proviand an boord?

Jo.Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …

Jo.

Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld.(raapt ’t konijn op)Maar – nog geen uur dood …

Geert.Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …

Geert.

Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat vleesch …

Barend.Vleèsch, Geert?

Barend.

Vleèsch, Geert?

Jo.Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.

Jo.

Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de cente tot Zondag.

Geert.Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).

Geert.

Zondag. – Zondag … Heb jij zès maande niks anders gevrete dan roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot[31]te verzette – leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie?(Barend af).

Jo.Néé.

Jo.

Néé.

Geert.Goed géen druppie. Is ’r tabak?

Geert.

Goed géen druppie. Is ’r tabak?

Jo.O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.

Jo.

O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r is nog sjek – in de pot.

Geert.Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?

Geert.

Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?

Jo.Hè-’k voor je bewaard.

Jo.

Hè-’k voor je bewaard.

Geert.Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …

Geert.

Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat …

Jo(vroolijk).Met oom Cobus!

Jo

(vroolijk).Met oom Cobus!

Geert.Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.

Geert.

Jullie zijn allemaal tuig(stopt, rookt).In geen half jaar de smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak(dampt)lijkt wel hooi! Bah! De klare stinkt en de pijp stinkt.

Jo.Eet dan eerst …

Jo.

Eet dan eerst …

Geert(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?

Geert

(de pijp neerleggend).Slaap je nog altijd naast tante?

Jo.En naast de varkes. We hebbe bigge.

Jo.

En naast de varkes. We hebbe bigge.

Geert(lachend).En mot ik weer op zolder?

Geert

(lachend).En mot ik weer op zolder?

Jo.Daar leg-ie warm, vent.

Jo.

Daar leg-ie warm, vent.

[32]

[Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?Jo(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).Kniertje(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …Geert(opstaand).Dag ouwetje …Kniertje(schrikkend).God-allemachtig!Geert.Nee – ik – Geert …Kniertje(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …Geert.Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).Kniertje.Nee – nee – stràkkies …Geert(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?Kniertje(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …Jo(sussend).Wees nou maar stil …Geert.Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …Kniertje.Anders …Geert.… Pak ’k me boeltje!…[33]Kniertje.Da’s z’n thuiskomst.Geert.Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.Kniertje(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …Geert(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.Kniertje.Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.Geert(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.Kniertje.Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).Geert(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!Jo.Toe – tantetjelief …Kniertje.Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.[34]Geert.’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?Kniertje(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.Geert(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.Kniertje.Wat is ’r dan voorgevalle?Jo.Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.Geert.’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!Jo.Rook dan niet, ezel!Geert.Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …Jo(lachend).Nee – diè is goed.Geert.Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …Jo.Voor wie? Wat kles je nou!Geert.Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?Jo.Gedanst?… Ik?…Geert... De avond vóor we uitzeilde.[35]Jo.Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …Geert.Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …Jo(driftig).Wat?Geert.Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …Jo.Ik! Zoo’n geméene …Geert.Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …Kniertje.Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …[36]Geert(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …Kniertje.Schaam je …Jo.Het-ie dan geen gelijk?Kniertje.As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …Geert.Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …Kniertje.Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…Geert.Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …Kniertje.Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …Geert.Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!Kniertje.Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …Geert.Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…Jo.Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …Geert(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …[39]Kniertje.… Jongen – jongen …Geert.… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …Kniertje(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …Geert.Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).Jo(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…Geert.Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!Kniertje.Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …Geert.… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).Einde van het Eerste Bedrijf.[41]

VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?Jo(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).Kniertje(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …Geert(opstaand).Dag ouwetje …Kniertje(schrikkend).God-allemachtig!Geert.Nee – ik – Geert …Kniertje(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …Geert.Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).Kniertje.Nee – nee – stràkkies …Geert(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?Kniertje(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …Jo(sussend).Wees nou maar stil …Geert.Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …Kniertje.Anders …Geert.… Pak ’k me boeltje!…[33]Kniertje.Da’s z’n thuiskomst.Geert.Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.Kniertje(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …Geert(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.Kniertje.Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.Geert(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.Kniertje.Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).Geert(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!Jo.Toe – tantetjelief …Kniertje.Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.[34]Geert.’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?Kniertje(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.Geert(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.Kniertje.Wat is ’r dan voorgevalle?Jo.Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.Geert.’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!Jo.Rook dan niet, ezel!Geert.Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …Jo(lachend).Nee – diè is goed.Geert.Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …Jo.Voor wie? Wat kles je nou!Geert.Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?Jo.Gedanst?… Ik?…Geert... De avond vóor we uitzeilde.[35]Jo.Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …Geert.Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …Jo(driftig).Wat?Geert.Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …Jo.Ik! Zoo’n geméene …Geert.Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …Kniertje.Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …[36]Geert(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …Kniertje.Schaam je …Jo.Het-ie dan geen gelijk?Kniertje.As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …Geert.Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …Kniertje.Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…Geert.Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …Kniertje.Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …Geert.Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!Kniertje.Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …Geert.Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…Jo.Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …Geert(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …[39]Kniertje.… Jongen – jongen …Geert.… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …Kniertje(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …Geert.Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).Jo(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…Geert.Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!Kniertje.Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …Geert.… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).Einde van het Eerste Bedrijf.[41]

De vorigen.Kniertje.

Kniertje(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?

Kniertje

(buiten).Waarom is ’t gordijn neer?

Jo(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).

Jo

(haar vinger op den mond).Sst!(gaat voor Geert staan).

Kniertje(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …

Kniertje

(binnen).Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje gebeurd? – Wie zit …

Geert(opstaand).Dag ouwetje …

Geert

(opstaand).Dag ouwetje …

Kniertje(schrikkend).God-allemachtig!

Kniertje

(schrikkend).God-allemachtig!

Geert.Nee – ik – Geert …

Geert.

Nee – ik – Geert …

Kniertje(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …

Kniertje

(neerzittend).O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van …

Geert.Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).

Geert.

Hahaha!… Die ’s verdomd goed!…(wil haar pakken).

Kniertje.Nee – nee – stràkkies …

Kniertje.

Nee – nee – stràkkies …

Geert(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?

Geert

(driftig).Strakkies? Waarom stràkkies?

Kniertje(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …

Kniertje

(angstig-verwijtend).Je heb me zoo’n boel plezier gedaan …

Jo(sussend).Wees nou maar stil …

Jo

(sussend).Wees nou maar stil …

Geert.Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …

Geert.

Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad. En anders …

Kniertje.Anders …

Kniertje.

Anders …

Geert.… Pak ’k me boeltje!…

Geert.

… Pak ’k me boeltje!…

[33]

Kniertje.Da’s z’n thuiskomst.

Kniertje.

Da’s z’n thuiskomst.

Geert.Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.

Geert.

Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.

Kniertje(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …

Kniertje

(angstig – op schreien af).Al die tijd het ’t dorp ’r schande van gesproke … Je kon geen boodschap doen of …

Geert(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.

Geert

(norsch).Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.

Kniertje.Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.

Kniertje.

Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.

Geert(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.

Geert

(woest).’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.

Kniertje.Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).

Kniertje.

Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig(begint te snikken).

Geert(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!

Geert

(plomp stappend).Nommer twee … As ’n béést behandeld en hier gebliksem op de koop toe(grijpt z’n pakje).’k Ben in geen bui om – om jou(bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer).Nou!(zachter).Huil niet, moeder. ’k Zou zelf wel … Verdomd!

Jo.Toe – tantetjelief …

Jo.

Toe – tantetjelief …

Kniertje.Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.

Kniertje.

Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke hebbe – nóóit … En die het ook wat te verdure gehad.

[34]

Geert.’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?

Geert.

’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer om je te láte trappe!Ikheb geen visschebloed … Nou dan? Hoùen we regen?

Kniertje(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.

Kniertje

(hem omhelzend).As je maar tot inkeer komt.

Geert(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.

Geert

(opstuivend).Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.

Kniertje.Wat is ’r dan voorgevalle?

Kniertje.

Wat is ’r dan voorgevalle?

Jo.Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.

Jo.

Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.

Geert.’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!

Geert.

’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!… La-me maar loope – dan hou ’k ’r de gang in.(de pijp weer opstekend)Bah!

Jo.Rook dan niet, ezel!

Jo.

Rook dan niet, ezel!

Geert.Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …

Geert.

Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn …

Jo(lachend).Nee – diè is goed.

Jo

(lachend).Nee – diè is goed.

Geert.Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …

Geert.

Goed … goed … ’k Had je voor ’m gewaarschouwd …

Jo.Voor wie? Wat kles je nou!

Jo.

Voor wie? Wat kles je nou!

Geert.Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?

Geert.

Voor die ploert … Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de herberg van de rooie?

Jo.Gedanst?… Ik?…

Jo.

Gedanst?… Ik?…

Geert... De avond vóor we uitzeilde.

Geert.

.. De avond vóor we uitzeilde.

[35]

Jo.Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …

Jo.

Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!… Heb je met diè … En je wou ’t zèlf …

Geert.Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …

Geert.

Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies, hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie …

Jo(driftig).Wat?

Jo

(driftig).Wat?

Geert.Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …

Geert.

Dat-ie. – Dondert niet!… Hij sprak van je asof je de eerste de beste matrozenhoer …

Jo.Ik! Zoo’n geméene …

Jo.

Ik! Zoo’n geméene …

Geert.Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …

Geert.

Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de boeie – zes dage ’r in gebleve –(spottend)de provoost was vòl – toen veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t ergst!… Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as ’n slááf …

Kniertje.Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …

Kniertje.

Geert,Geert… Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat geschreven …

[36]

Geert(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …

Geert

(grimmig).Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns …

Kniertje.Schaam je …

Kniertje.

Schaam je …

Jo.Het-ie dan geen gelijk?

Jo.

Het-ie dan geen gelijk?

Kniertje.As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …

Kniertje.

As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant …

Geert.Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …

Geert.

Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk? Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht … Anders hadde ze me derde klasse gemaakt …

Kniertje.Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…

Kniertje.

Krante, die je niet léze mocht?… En wáarom las je ze dan?…

Geert.Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …

Geert.

Waarom? Goeie sul!… Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie – snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen,[37]die zich voor véértien jaar verbindt om te moorde …

Kniertje.Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …

Kniertje.

Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge – je ben nog wat opgewonde …

Geert.Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!

Geert.

Opgewonde? Nee … heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op!(Jo raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe).Waar zit dat ding?(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!

Kniertje.Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …

Kniertje.

Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer …

Geert.Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…

Geert.

Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had[38]gezeid an de officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe – en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!…

Jo.Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …

Jo.

Praat ’r nou niet verder over … Je ben nog zoo moe …

Geert(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …

Geert

(in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!… Dat stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! – D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien – jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad … Nee, laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog(drinkt vlug).Uit de provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge! Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld geschòpt het om te diene, te salueere, te …

[39]

Kniertje.… Jongen – jongen …

Kniertje.

… Jongen – jongen …

Geert.… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …

Geert.

… Zès maande … zès maande om me te betere, te betere bij vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats … drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds, boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag … Dat, om je te betere, bij òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid – ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg …

Kniertje(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …

Kniertje

(angstig).Da’s wèl onrechtvaardig …

Geert.Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).

Geert.

Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon – de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer – heen en weer – afgepast vièr stappe – de[40]nachte dat je maar zat te bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles, àlles!…(laat het hoofd in de handen zakken).

Jo(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…

Jo

(na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals. Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!…

Geert.Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!

Geert.

Nou! Laten we niet …(gromt, z’n tranen bedwingend)Vlammetje!(rookt).Nou, moeder!(scharrelt op ’t raam toe – tot Barend)Leg je lekkers maar neer …(haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome op ’t dak, hahaha!… Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne uitzeile … Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?… Waarom loopt Truus te huile?… Truus!

Kniertje.Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …

Kniertje.

Ssst!… Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder d’r man …(eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam voorbij)... Stakker!… Zes kindere …

Geert.… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).

Geert.

… Is Ari?…(zij knikt)... Da’s verdomd …(laat somber-denkend ’t raamgordijn zakken).

Einde van het Eerste Bedrijf.

[41]

Back to IndexNext