TWEEDE BEDRIJF.

[Inhoud]TWEEDE BEDRIJF.(Zelfde kamer als voren).[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Jo.Simon.Marietje.Jo(bij de tafel).… Hè!Marietje.Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …Simon.Nee, ze zijn ’r nog niet.Jo.Loop je alweer vort?…Simon.Da’s te zegge …Marietje.Jezzes, vader, blijf nou zoolang.Simon.Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …Marietje.Je mot niks … Toe nou …Simon.Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).[42][Inhoud]TWEEDE TOONEEL.Jo.Marietje.Kniertje.Marietje.Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.Jo.Is-die weer zóó erg?…Marietje.Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!Jo(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!Marietje.Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?Jo.Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…Marietje.Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.Jo.(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.Marietje.Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).Kniertje …Ze làcht alweer. Dag Marietje.Marietje(haar zoenend).Nog honderd jare …Kniertje(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …Jo.Nou – dat zou ’k Geert geve …Kniertje.Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …Marietje.Heb u die gekócht?…[44]Kniertje.Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.Marietje.D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …Jo.Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …Kniertje.Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.Marietje.’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?Kniertje.Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …Jo.Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …Kniertje.Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.[Inhoud]DERDE TOONEEL.De vorigen.Cobus.Daantje.Cobus(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.Kniertje.Cobus – smijt bùiten je pruim weg!Cobus.Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.Daantje.Insgelijks. Insgelijks.Jo.’k Zal maar niet vrage of …Cobus.Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.Jo.Daar! Nou loopt ’t ’r over.Cobus.Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…Daantje.Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).Marietje.O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl![46]Daantje.Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …Jo.Kruip in de bedstee, hahaha!Cobus.Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …Marietje.Neem liever ’n heete kruik, Daan!Cobus.Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …Kniertje.Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …Jo.Hahaha! O, oome Cobus!…Marietje.O! O! Hahaha!…Cobus.Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?Jo.Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha![Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Saart.Saart(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal![47]Cobus.Kom ’r maar in!Saart.Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.Kniertje.Eén slokkie …Saart.Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.Jo.Toe nou!…Saart.Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…Kniertje.Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.Saart.Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?Kniertje.Nee – ik kon niet …Saart.D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…Cobus.Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?Daan(opschrikkend).Wat?Kniertje.Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …Cobus.Op z’n bed … hèhèhè …Daan(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.Jo(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).Cobus(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.Kniertje.Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!Saart.Ouwe pruimesnoeper!…Cobus.Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?Marietje.’n Sigaret!…Cobus.Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …Saart.En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.[49]Jo.’k Hèb al volgeschonken.[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Simon.Simon(dronken).Dag.Kniertje.Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …Simon(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …Cobus.Zoet slokkie?…Marietje(angstig).Nee.Simon(dof).Wat nee?…Marietje.Je het genoeg!Simon(dof).Heb ’k – sallemanders!…Marietje.Vort is de aardigheid!Kniertje.Hei-je Geert niet gezien?Simon(grommend)... uh – uh – Geert …Cobus.Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.Marietje(driftig).Née! Née!Simon(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)[50]Kniertje.Is ’r veel werk op de helling – Simon.Simon.… Da’s vast hoor.Saart.Nou – ik ga vort.Jo.Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …Saart.Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …[Inhoud]ZESDE TOONEEL.De vorigen.Geert.Geert(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!Simon(grommend)... uh – ja …Marietje.Laat ’m nou maar!Geert.Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!Jo.Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand![51]Kniertje.Is-die niet goed in orde?…Cobus.Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…Jo.Hàhàhà!Marietje.Hahaha! Die ouwe Daan!Saart.Mooi om je vrind te verraje!…Cobus.Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…Geert.En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!Cobus.Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …Geert.Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …Jo.O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar![52]Geert(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!Daantje(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.Geert.Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!Jo.Nou Geert![53]Saart.Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!Cobus.Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …Saart.… Mot zakkies plakke!Daantje,Jo,Marietje,Cobus.… Hi – ha – ho!Geert(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…Kniertje(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.Jo.Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.Saart.’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …Marietje.Ik kan wel staan.Saart.Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).[54]Cobus.’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!Marietje(bij versuften Simon).Vader!…Simon(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …Marietje.Kom nou!…Geert.Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.Simon(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …Marietje(nijdig).Wàt mot ’r nou?…Simon(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…Geert.Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha![Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Mees.Mees.Sallusies!Kniertje(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?Mees(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!Kniertje.Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …[55]Mees.Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!Jo.Mòt? Nòu al herrie?Mees.’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?Jo.Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.Mees.Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!Kniertje.Je heb me angstig gemaakt.Jo(lachend).Angstig?Kniertje(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …Geert.Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!Cobus.Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …Saart.Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …Daantje.Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…[56][Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Jelle(de oude polka spelend).Asjeblief!…Geert.Kom ’r maar in, ouwe!Jo.Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.Jelle(spelend)... Ik kom vast éens in de week.Geert.Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.Jo.… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?Cobus.Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.Saart.Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …Mees.Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …Marietje.Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…Jo.Hahaha!…Mees.Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…[57]Geert.Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.De vorigen.Bos.Bos(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).[Inhoud]TIENDE TOONEEL.De vorigen, zònder Bos.Kniertje(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…Jo.Wat scheelt ’m?Mees.As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…Saart.Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.[58]Marietje.Jessus, wat was-ie nijdig.Cobus.Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …Kniertje.Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…Geert(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).Kniertje.Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).Geert.Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …Saart.Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …Kniertje.… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.Geert(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…Jo.Maak je toch niet kwaad, malle jongen!Kniertje.O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …Geert.Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…Kniertje.Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…Geert.God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”[60]Kniertje.Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).Jo.Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.Cobus.Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …Daantje(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!Jelle.Wel bedankt saam …(af).Mees.Nou – ga je mee?Geert.’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.Saart.Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!Mees,Marietje.Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)Kniertje.Hallef drie … ’k Maak me ongerust …Saart.Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).[61][Inhoud]ELFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Cobus.Daantje.Bos.Bos(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?Geert(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?Bos(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?Geert(rustig).Dol geworden …Bos(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…Geert(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…Kniertje.Ja, meneer, hij staat kláár …Bos.Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!Kniertje.O, goeie God …Bos(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …[62]Jo(verontschuldigend).Tante is jàrig …Geert(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.Bos.Jij most jouw toon …Geert(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…Kniertje(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …Bos.… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…Geert.Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…Jo.Toe Geert – wees nou stil …Bos(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …Geert(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!Bos.Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles![63]Geert(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …Jo(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).Bos.En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …Kniertje.Ach ja meneer, ach ja …Bos.Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…Kniertje.Nee, meneer – u en de pastoor …Bos.Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …Geert.Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …Bos.Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…[64]Geert.Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …Bos(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …Geert.Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …[65]Bos(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…Geert.’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …Bos.Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.Geert.Dàt weet ’n kind van ’n jaar.Bos.En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …Geert(spottend)… En ’n brandkast …[66]Bos(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…Geert(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …Kniertje(sussend)... Geert! Geert! Geert!Bos.Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …Geert.Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …Bos.… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?Geert.Pluk veere van ’n kikker, hahaha!Bos.Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …Kniertje(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …Bos.Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.[69]Geert.Waarom niet? ’t Kan lijjen!Bos(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …Kniertje(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…Geert.Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…Bos.Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…Geert.En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Kniertje.Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!Jo.Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …Kniertje.Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…Geert.Je wil ’m toch niet achterna?Kniertje.Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …Geert.Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…Kniertje.Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo.’k Heb meelij met ’r – de stakker.Geert.Da’s ’n donderhond, die kerel!Jo.Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?[Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje.Is-ie ’r niet?Geert.Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha![71]Kniertje(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…Geert.Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.Kniertje.Nee, nee, nee …Jo.Kom-ie dan na?…Kniertje(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …Geert(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.[Inhoud]VIJFTIENDE TOONEEL.Kniertje.Barend.Barend(vlug links opkomend).Ssst!Kniertje.Beroerde kwajongen!…Barend(schuw).Ssst!Kniertje.Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.Barend(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug![72]Kniertje(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!Barend(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…Kniertje.Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…Barend(bijna huilend).As je me niet gelooft!…Kniertje.’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…Barend(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …Kniertje.Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!Barend(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…Kniertje.… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…Barend.D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …[73]Kniertje.Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.Barend(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!Kniertje.De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…Barend(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…Kniertje.Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …Barend(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…Kniertje.God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …Barend(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …Kniertje(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …Barend.Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …Kniertje.Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…Barend(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …Kniertje.… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…[75]Barend.… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …Kniertje.Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …Barend(huilend).Nee – nee!…Kniertje.Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…[Inhoud]ZESTIENDE TOONEEL.De vorigen.Twee veldwachters.Eerste Veldwachter(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.Barend(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …Tweede Veldwachter(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).Barend.Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).Tweede Veldwachter.Motte de boeie angelegd worde, jongen?Barend(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…Eerste Veldwachter(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)Barend(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)Kniertje(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …Eerste Veldwachter.Zèg ’m dan dat ie los laat![77]Kniertje(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …Barend(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …Eerste Veldwachter.… Vooruit …[Inhoud]ZEVENTIENDE TOONEEL.Kniertje.Truus.Kniertje.O, o …Truus(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…Kniertje(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …Einde van Het Tweede Bedrijf.[78]1Het meer bekend porlied is:„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

[Inhoud]TWEEDE BEDRIJF.(Zelfde kamer als voren).[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Jo.Simon.Marietje.Jo(bij de tafel).… Hè!Marietje.Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …Simon.Nee, ze zijn ’r nog niet.Jo.Loop je alweer vort?…Simon.Da’s te zegge …Marietje.Jezzes, vader, blijf nou zoolang.Simon.Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …Marietje.Je mot niks … Toe nou …Simon.Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).[42][Inhoud]TWEEDE TOONEEL.Jo.Marietje.Kniertje.Marietje.Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.Jo.Is-die weer zóó erg?…Marietje.Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!Jo(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!Marietje.Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?Jo.Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…Marietje.Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.Jo.(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.Marietje.Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).Kniertje …Ze làcht alweer. Dag Marietje.Marietje(haar zoenend).Nog honderd jare …Kniertje(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …Jo.Nou – dat zou ’k Geert geve …Kniertje.Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …Marietje.Heb u die gekócht?…[44]Kniertje.Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.Marietje.D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …Jo.Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …Kniertje.Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.Marietje.’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?Kniertje.Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …Jo.Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …Kniertje.Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.[Inhoud]DERDE TOONEEL.De vorigen.Cobus.Daantje.Cobus(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.Kniertje.Cobus – smijt bùiten je pruim weg!Cobus.Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.Daantje.Insgelijks. Insgelijks.Jo.’k Zal maar niet vrage of …Cobus.Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.Jo.Daar! Nou loopt ’t ’r over.Cobus.Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…Daantje.Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).Marietje.O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl![46]Daantje.Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …Jo.Kruip in de bedstee, hahaha!Cobus.Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …Marietje.Neem liever ’n heete kruik, Daan!Cobus.Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …Kniertje.Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …Jo.Hahaha! O, oome Cobus!…Marietje.O! O! Hahaha!…Cobus.Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?Jo.Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha![Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Saart.Saart(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal![47]Cobus.Kom ’r maar in!Saart.Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.Kniertje.Eén slokkie …Saart.Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.Jo.Toe nou!…Saart.Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…Kniertje.Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.Saart.Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?Kniertje.Nee – ik kon niet …Saart.D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…Cobus.Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?Daan(opschrikkend).Wat?Kniertje.Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …Cobus.Op z’n bed … hèhèhè …Daan(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.Jo(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).Cobus(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.Kniertje.Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!Saart.Ouwe pruimesnoeper!…Cobus.Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?Marietje.’n Sigaret!…Cobus.Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …Saart.En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.[49]Jo.’k Hèb al volgeschonken.[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Simon.Simon(dronken).Dag.Kniertje.Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …Simon(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …Cobus.Zoet slokkie?…Marietje(angstig).Nee.Simon(dof).Wat nee?…Marietje.Je het genoeg!Simon(dof).Heb ’k – sallemanders!…Marietje.Vort is de aardigheid!Kniertje.Hei-je Geert niet gezien?Simon(grommend)... uh – uh – Geert …Cobus.Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.Marietje(driftig).Née! Née!Simon(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)[50]Kniertje.Is ’r veel werk op de helling – Simon.Simon.… Da’s vast hoor.Saart.Nou – ik ga vort.Jo.Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …Saart.Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …[Inhoud]ZESDE TOONEEL.De vorigen.Geert.Geert(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!Simon(grommend)... uh – ja …Marietje.Laat ’m nou maar!Geert.Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!Jo.Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand![51]Kniertje.Is-die niet goed in orde?…Cobus.Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…Jo.Hàhàhà!Marietje.Hahaha! Die ouwe Daan!Saart.Mooi om je vrind te verraje!…Cobus.Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…Geert.En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!Cobus.Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …Geert.Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …Jo.O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar![52]Geert(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!Daantje(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.Geert.Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!Jo.Nou Geert![53]Saart.Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!Cobus.Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …Saart.… Mot zakkies plakke!Daantje,Jo,Marietje,Cobus.… Hi – ha – ho!Geert(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…Kniertje(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.Jo.Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.Saart.’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …Marietje.Ik kan wel staan.Saart.Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).[54]Cobus.’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!Marietje(bij versuften Simon).Vader!…Simon(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …Marietje.Kom nou!…Geert.Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.Simon(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …Marietje(nijdig).Wàt mot ’r nou?…Simon(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…Geert.Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha![Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Mees.Mees.Sallusies!Kniertje(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?Mees(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!Kniertje.Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …[55]Mees.Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!Jo.Mòt? Nòu al herrie?Mees.’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?Jo.Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.Mees.Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!Kniertje.Je heb me angstig gemaakt.Jo(lachend).Angstig?Kniertje(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …Geert.Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!Cobus.Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …Saart.Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …Daantje.Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…[56][Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Jelle(de oude polka spelend).Asjeblief!…Geert.Kom ’r maar in, ouwe!Jo.Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.Jelle(spelend)... Ik kom vast éens in de week.Geert.Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.Jo.… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?Cobus.Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.Saart.Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …Mees.Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …Marietje.Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…Jo.Hahaha!…Mees.Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…[57]Geert.Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.De vorigen.Bos.Bos(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).[Inhoud]TIENDE TOONEEL.De vorigen, zònder Bos.Kniertje(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…Jo.Wat scheelt ’m?Mees.As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…Saart.Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.[58]Marietje.Jessus, wat was-ie nijdig.Cobus.Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …Kniertje.Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…Geert(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).Kniertje.Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).Geert.Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …Saart.Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …Kniertje.… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.Geert(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…Jo.Maak je toch niet kwaad, malle jongen!Kniertje.O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …Geert.Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…Kniertje.Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…Geert.God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”[60]Kniertje.Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).Jo.Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.Cobus.Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …Daantje(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!Jelle.Wel bedankt saam …(af).Mees.Nou – ga je mee?Geert.’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.Saart.Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!Mees,Marietje.Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)Kniertje.Hallef drie … ’k Maak me ongerust …Saart.Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).[61][Inhoud]ELFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Cobus.Daantje.Bos.Bos(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?Geert(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?Bos(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?Geert(rustig).Dol geworden …Bos(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…Geert(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…Kniertje.Ja, meneer, hij staat kláár …Bos.Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!Kniertje.O, goeie God …Bos(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …[62]Jo(verontschuldigend).Tante is jàrig …Geert(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.Bos.Jij most jouw toon …Geert(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…Kniertje(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …Bos.… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…Geert.Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…Jo.Toe Geert – wees nou stil …Bos(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …Geert(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!Bos.Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles![63]Geert(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …Jo(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).Bos.En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …Kniertje.Ach ja meneer, ach ja …Bos.Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…Kniertje.Nee, meneer – u en de pastoor …Bos.Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …Geert.Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …Bos.Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…[64]Geert.Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …Bos(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …Geert.Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …[65]Bos(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…Geert.’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …Bos.Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.Geert.Dàt weet ’n kind van ’n jaar.Bos.En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …Geert(spottend)… En ’n brandkast …[66]Bos(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…Geert(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …Kniertje(sussend)... Geert! Geert! Geert!Bos.Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …Geert.Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …Bos.… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?Geert.Pluk veere van ’n kikker, hahaha!Bos.Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …Kniertje(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …Bos.Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.[69]Geert.Waarom niet? ’t Kan lijjen!Bos(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …Kniertje(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…Geert.Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…Bos.Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…Geert.En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Kniertje.Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!Jo.Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …Kniertje.Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…Geert.Je wil ’m toch niet achterna?Kniertje.Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …Geert.Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…Kniertje.Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo.’k Heb meelij met ’r – de stakker.Geert.Da’s ’n donderhond, die kerel!Jo.Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?[Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje.Is-ie ’r niet?Geert.Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha![71]Kniertje(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…Geert.Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.Kniertje.Nee, nee, nee …Jo.Kom-ie dan na?…Kniertje(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …Geert(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.[Inhoud]VIJFTIENDE TOONEEL.Kniertje.Barend.Barend(vlug links opkomend).Ssst!Kniertje.Beroerde kwajongen!…Barend(schuw).Ssst!Kniertje.Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.Barend(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug![72]Kniertje(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!Barend(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…Kniertje.Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…Barend(bijna huilend).As je me niet gelooft!…Kniertje.’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…Barend(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …Kniertje.Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!Barend(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…Kniertje.… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…Barend.D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …[73]Kniertje.Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.Barend(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!Kniertje.De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…Barend(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…Kniertje.Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …Barend(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…Kniertje.God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …Barend(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …Kniertje(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …Barend.Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …Kniertje.Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…Barend(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …Kniertje.… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…[75]Barend.… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …Kniertje.Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …Barend(huilend).Nee – nee!…Kniertje.Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…[Inhoud]ZESTIENDE TOONEEL.De vorigen.Twee veldwachters.Eerste Veldwachter(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.Barend(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …Tweede Veldwachter(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).Barend.Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).Tweede Veldwachter.Motte de boeie angelegd worde, jongen?Barend(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…Eerste Veldwachter(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)Barend(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)Kniertje(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …Eerste Veldwachter.Zèg ’m dan dat ie los laat![77]Kniertje(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …Barend(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …Eerste Veldwachter.… Vooruit …[Inhoud]ZEVENTIENDE TOONEEL.Kniertje.Truus.Kniertje.O, o …Truus(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…Kniertje(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …Einde van Het Tweede Bedrijf.[78]1Het meer bekend porlied is:„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

TWEEDE BEDRIJF.(Zelfde kamer als voren).

(Zelfde kamer als voren).

[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Jo.Simon.Marietje.Jo(bij de tafel).… Hè!Marietje.Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …Simon.Nee, ze zijn ’r nog niet.Jo.Loop je alweer vort?…Simon.Da’s te zegge …Marietje.Jezzes, vader, blijf nou zoolang.Simon.Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …Marietje.Je mot niks … Toe nou …Simon.Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).[42][Inhoud]TWEEDE TOONEEL.Jo.Marietje.Kniertje.Marietje.Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.Jo.Is-die weer zóó erg?…Marietje.Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!Jo(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!Marietje.Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?Jo.Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…Marietje.Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.Jo.(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.Marietje.Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).Kniertje …Ze làcht alweer. Dag Marietje.Marietje(haar zoenend).Nog honderd jare …Kniertje(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …Jo.Nou – dat zou ’k Geert geve …Kniertje.Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …Marietje.Heb u die gekócht?…[44]Kniertje.Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.Marietje.D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …Jo.Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …Kniertje.Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.Marietje.’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?Kniertje.Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …Jo.Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …Kniertje.Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.[Inhoud]DERDE TOONEEL.De vorigen.Cobus.Daantje.Cobus(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.Kniertje.Cobus – smijt bùiten je pruim weg!Cobus.Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.Daantje.Insgelijks. Insgelijks.Jo.’k Zal maar niet vrage of …Cobus.Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.Jo.Daar! Nou loopt ’t ’r over.Cobus.Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…Daantje.Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).Marietje.O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl![46]Daantje.Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …Jo.Kruip in de bedstee, hahaha!Cobus.Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …Marietje.Neem liever ’n heete kruik, Daan!Cobus.Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …Kniertje.Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …Jo.Hahaha! O, oome Cobus!…Marietje.O! O! Hahaha!…Cobus.Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?Jo.Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha![Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Saart.Saart(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal![47]Cobus.Kom ’r maar in!Saart.Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.Kniertje.Eén slokkie …Saart.Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.Jo.Toe nou!…Saart.Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…Kniertje.Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.Saart.Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?Kniertje.Nee – ik kon niet …Saart.D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…Cobus.Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?Daan(opschrikkend).Wat?Kniertje.Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …Cobus.Op z’n bed … hèhèhè …Daan(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.Jo(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).Cobus(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.Kniertje.Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!Saart.Ouwe pruimesnoeper!…Cobus.Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?Marietje.’n Sigaret!…Cobus.Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …Saart.En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.[49]Jo.’k Hèb al volgeschonken.[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Simon.Simon(dronken).Dag.Kniertje.Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …Simon(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …Cobus.Zoet slokkie?…Marietje(angstig).Nee.Simon(dof).Wat nee?…Marietje.Je het genoeg!Simon(dof).Heb ’k – sallemanders!…Marietje.Vort is de aardigheid!Kniertje.Hei-je Geert niet gezien?Simon(grommend)... uh – uh – Geert …Cobus.Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.Marietje(driftig).Née! Née!Simon(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)[50]Kniertje.Is ’r veel werk op de helling – Simon.Simon.… Da’s vast hoor.Saart.Nou – ik ga vort.Jo.Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …Saart.Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …[Inhoud]ZESDE TOONEEL.De vorigen.Geert.Geert(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!Simon(grommend)... uh – ja …Marietje.Laat ’m nou maar!Geert.Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!Jo.Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand![51]Kniertje.Is-die niet goed in orde?…Cobus.Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…Jo.Hàhàhà!Marietje.Hahaha! Die ouwe Daan!Saart.Mooi om je vrind te verraje!…Cobus.Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…Geert.En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!Cobus.Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …Geert.Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …Jo.O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar![52]Geert(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!Daantje(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.Geert.Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!Jo.Nou Geert![53]Saart.Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!Cobus.Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …Saart.… Mot zakkies plakke!Daantje,Jo,Marietje,Cobus.… Hi – ha – ho!Geert(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…Kniertje(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.Jo.Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.Saart.’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …Marietje.Ik kan wel staan.Saart.Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).[54]Cobus.’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!Marietje(bij versuften Simon).Vader!…Simon(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …Marietje.Kom nou!…Geert.Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.Simon(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …Marietje(nijdig).Wàt mot ’r nou?…Simon(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…Geert.Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha![Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Mees.Mees.Sallusies!Kniertje(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?Mees(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!Kniertje.Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …[55]Mees.Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!Jo.Mòt? Nòu al herrie?Mees.’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?Jo.Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.Mees.Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!Kniertje.Je heb me angstig gemaakt.Jo(lachend).Angstig?Kniertje(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …Geert.Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!Cobus.Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …Saart.Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …Daantje.Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…[56][Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Jelle(de oude polka spelend).Asjeblief!…Geert.Kom ’r maar in, ouwe!Jo.Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.Jelle(spelend)... Ik kom vast éens in de week.Geert.Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.Jo.… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?Cobus.Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.Saart.Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …Mees.Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …Marietje.Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…Jo.Hahaha!…Mees.Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…[57]Geert.Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.De vorigen.Bos.Bos(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).[Inhoud]TIENDE TOONEEL.De vorigen, zònder Bos.Kniertje(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…Jo.Wat scheelt ’m?Mees.As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…Saart.Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.[58]Marietje.Jessus, wat was-ie nijdig.Cobus.Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …Kniertje.Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…Geert(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).Kniertje.Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).Geert.Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …Saart.Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …Kniertje.… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.Geert(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…Jo.Maak je toch niet kwaad, malle jongen!Kniertje.O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …Geert.Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…Kniertje.Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…Geert.God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”[60]Kniertje.Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).Jo.Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.Cobus.Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …Daantje(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!Jelle.Wel bedankt saam …(af).Mees.Nou – ga je mee?Geert.’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.Saart.Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!Mees,Marietje.Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)Kniertje.Hallef drie … ’k Maak me ongerust …Saart.Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).[61][Inhoud]ELFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Cobus.Daantje.Bos.Bos(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?Geert(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?Bos(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?Geert(rustig).Dol geworden …Bos(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…Geert(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…Kniertje.Ja, meneer, hij staat kláár …Bos.Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!Kniertje.O, goeie God …Bos(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …[62]Jo(verontschuldigend).Tante is jàrig …Geert(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.Bos.Jij most jouw toon …Geert(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…Kniertje(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …Bos.… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…Geert.Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…Jo.Toe Geert – wees nou stil …Bos(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …Geert(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!Bos.Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles![63]Geert(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …Jo(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).Bos.En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …Kniertje.Ach ja meneer, ach ja …Bos.Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…Kniertje.Nee, meneer – u en de pastoor …Bos.Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …Geert.Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …Bos.Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…[64]Geert.Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …Bos(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …Geert.Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …[65]Bos(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…Geert.’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …Bos.Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.Geert.Dàt weet ’n kind van ’n jaar.Bos.En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …Geert(spottend)… En ’n brandkast …[66]Bos(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…Geert(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …Kniertje(sussend)... Geert! Geert! Geert!Bos.Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …Geert.Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …Bos.… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?Geert.Pluk veere van ’n kikker, hahaha!Bos.Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …Kniertje(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …Bos.Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.[69]Geert.Waarom niet? ’t Kan lijjen!Bos(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …Kniertje(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…Geert.Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…Bos.Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…Geert.En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Kniertje.Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!Jo.Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …Kniertje.Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…Geert.Je wil ’m toch niet achterna?Kniertje.Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …Geert.Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…Kniertje.Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo.’k Heb meelij met ’r – de stakker.Geert.Da’s ’n donderhond, die kerel!Jo.Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?[Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje.Is-ie ’r niet?Geert.Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha![71]Kniertje(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…Geert.Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.Kniertje.Nee, nee, nee …Jo.Kom-ie dan na?…Kniertje(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …Geert(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.[Inhoud]VIJFTIENDE TOONEEL.Kniertje.Barend.Barend(vlug links opkomend).Ssst!Kniertje.Beroerde kwajongen!…Barend(schuw).Ssst!Kniertje.Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.Barend(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug![72]Kniertje(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!Barend(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…Kniertje.Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…Barend(bijna huilend).As je me niet gelooft!…Kniertje.’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…Barend(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …Kniertje.Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!Barend(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…Kniertje.… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…Barend.D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …[73]Kniertje.Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.Barend(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!Kniertje.De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…Barend(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…Kniertje.Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …Barend(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…Kniertje.God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …Barend(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …Kniertje(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …Barend.Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …Kniertje.Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…Barend(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …Kniertje.… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…[75]Barend.… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …Kniertje.Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …Barend(huilend).Nee – nee!…Kniertje.Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…[Inhoud]ZESTIENDE TOONEEL.De vorigen.Twee veldwachters.Eerste Veldwachter(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.Barend(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …Tweede Veldwachter(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).Barend.Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).Tweede Veldwachter.Motte de boeie angelegd worde, jongen?Barend(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…Eerste Veldwachter(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)Barend(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)Kniertje(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …Eerste Veldwachter.Zèg ’m dan dat ie los laat![77]Kniertje(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …Barend(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …Eerste Veldwachter.… Vooruit …[Inhoud]ZEVENTIENDE TOONEEL.Kniertje.Truus.Kniertje.O, o …Truus(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…Kniertje(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …Einde van Het Tweede Bedrijf.[78]

[Inhoud]EERSTE TOONEEL.Jo.Simon.Marietje.Jo(bij de tafel).… Hè!Marietje.Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …Simon.Nee, ze zijn ’r nog niet.Jo.Loop je alweer vort?…Simon.Da’s te zegge …Marietje.Jezzes, vader, blijf nou zoolang.Simon.Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …Marietje.Je mot niks … Toe nou …Simon.Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).[42]

EERSTE TOONEEL.Jo.Simon.Marietje.Jo(bij de tafel).… Hè!Marietje.Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …Simon.Nee, ze zijn ’r nog niet.Jo.Loop je alweer vort?…Simon.Da’s te zegge …Marietje.Jezzes, vader, blijf nou zoolang.Simon.Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …Marietje.Je mot niks … Toe nou …Simon.Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).[42]

Jo.Simon.Marietje.

Jo(bij de tafel).… Hè!

Jo

(bij de tafel).… Hè!

Marietje.Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …

Marietje.

Dààààg!… Ze zijn ’r nog niet …

Simon.Nee, ze zijn ’r nog niet.

Simon.

Nee, ze zijn ’r nog niet.

Jo.Loop je alweer vort?…

Jo.

Loop je alweer vort?…

Simon.Da’s te zegge …

Simon.

Da’s te zegge …

Marietje.Jezzes, vader, blijf nou zoolang.

Marietje.

Jezzes, vader, blijf nou zoolang.

Simon.Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …

Simon.

Jawel – ik zal niet van de deur af … ik mot …

Marietje.Je mot niks … Toe nou …

Marietje.

Je mot niks … Toe nou …

Simon.Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).

Simon.

Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot …(domp af).

[42]

[Inhoud]TWEEDE TOONEEL.Jo.Marietje.Kniertje.Marietje.Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.Jo.Is-die weer zóó erg?…Marietje.Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!Jo(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!Marietje.Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?Jo.Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…Marietje.Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.Jo.(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.Marietje.Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).Kniertje …Ze làcht alweer. Dag Marietje.Marietje(haar zoenend).Nog honderd jare …Kniertje(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …Jo.Nou – dat zou ’k Geert geve …Kniertje.Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …Marietje.Heb u die gekócht?…[44]Kniertje.Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.Marietje.D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …Jo.Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …Kniertje.Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.Marietje.’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?Kniertje.Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …Jo.Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …Kniertje.Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.

TWEEDE TOONEEL.Jo.Marietje.Kniertje.Marietje.Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.Jo.Is-die weer zóó erg?…Marietje.Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!Jo(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!Marietje.Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?Jo.Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…Marietje.Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.Jo.(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.Marietje.Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).Kniertje …Ze làcht alweer. Dag Marietje.Marietje(haar zoenend).Nog honderd jare …Kniertje(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …Jo.Nou – dat zou ’k Geert geve …Kniertje.Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …Marietje.Heb u die gekócht?…[44]Kniertje.Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.Marietje.D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …Jo.Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …Kniertje.Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.Marietje.’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?Kniertje.Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …Jo.Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …Kniertje.Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.

Jo.Marietje.Kniertje.

Marietje.Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.

Marietje.

Doe daar wat tegen … Dat begint ’s morges vroeg.

Jo.Is-die weer zóó erg?…

Jo.

Is-die weer zóó erg?…

Marietje.Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!

Marietje.

Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m. Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!

Jo(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!

Jo

(schaterend).Je zegt dat asof je … Hahaha!… Mèes most je hoore!

Marietje.Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?

Marietje.

Mees heb ’k nòoit zien drinke … En vader vròeger zèlden, hoor. Enfijn –ikkan geen kurk in z’n mond stoppe –ikkan ’m niet an ’n touwtje vasthoue(kijkt door het raam).Natuurlijk vort – bij de rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?

Jo.Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…

Jo.

Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel nou is –(vroolijk)wannèer ga je trouwe?…

Marietje.Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.

Marietje.

Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.(glimlachend-aarzelend)Want-è … Want-è … Nou, je begrijp me wel …[43]Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange – dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan gauw genoeg voorbij.

Jo.(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.

Jo.

(blij-geheimzinnig).Wij trouwe in December.

Marietje.Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).

Marietje.

Da’s zoowat gelijk … Ben je óok …? Nou?… ’k Heb jou toch ook àlles gezeid …(Jo haalt de schouders op, lacht).

Kniertje …Ze làcht alweer. Dag Marietje.

Kniertje …

Ze làcht alweer. Dag Marietje.

Marietje(haar zoenend).Nog honderd jare …

Marietje

(haar zoenend).Nog honderd jare …

Kniertje(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …

Kniertje

(haar mandje uitpakkend).Gòd zal me beware! Honderd jaar! Daar heb ’k geen cente voor!(een toet openend).Je mag ’r eentje proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne ’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is …

Jo.Nou – dat zou ’k Geert geve …

Jo.

Nou – dat zou ’k Geert geve …

Kniertje.Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …

Kniertje.

Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat …

Marietje.Heb u die gekócht?…

Marietje.

Heb u die gekócht?…

[44]

Kniertje.Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.

Kniertje.

Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.

Marietje.D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …

Marietje.

D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes … ’k wou dat ik ze had voor ’n broche …

Jo.Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …

Jo.

Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as oudste …

Kniertje.Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.

Kniertje.

Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.

Marietje.’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?

Marietje.

’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?

Kniertje.Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …

Kniertje.

Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel geweten het van z’n vader en van Jozef …

Jo.Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …

Jo.

Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en nou – alles botertje tot an de boom …

Kniertje.Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.

Kniertje.

Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche[45]ijzerkoekies en pitmoppe. Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag … Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook wel ’n slokkie.

[Inhoud]DERDE TOONEEL.De vorigen.Cobus.Daantje.Cobus(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.Kniertje.Cobus – smijt bùiten je pruim weg!Cobus.Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.Daantje.Insgelijks. Insgelijks.Jo.’k Zal maar niet vrage of …Cobus.Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.Jo.Daar! Nou loopt ’t ’r over.Cobus.Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…Daantje.Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).Marietje.O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl![46]Daantje.Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …Jo.Kruip in de bedstee, hahaha!Cobus.Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …Marietje.Neem liever ’n heete kruik, Daan!Cobus.Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …Kniertje.Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …Jo.Hahaha! O, oome Cobus!…Marietje.O! O! Hahaha!…Cobus.Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?Jo.Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha!

DERDE TOONEEL.De vorigen.Cobus.Daantje.Cobus(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.Kniertje.Cobus – smijt bùiten je pruim weg!Cobus.Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.Daantje.Insgelijks. Insgelijks.Jo.’k Zal maar niet vrage of …Cobus.Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.Jo.Daar! Nou loopt ’t ’r over.Cobus.Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…Daantje.Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).Marietje.O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl![46]Daantje.Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …Jo.Kruip in de bedstee, hahaha!Cobus.Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …Marietje.Neem liever ’n heete kruik, Daan!Cobus.Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …Kniertje.Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …Jo.Hahaha! O, oome Cobus!…Marietje.O! O! Hahaha!…Cobus.Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?Jo.Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha!

De vorigen.Cobus.Daantje.

Cobus(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.

Cobus

(door ’t raam).Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs … We kom me bijtijs.

Kniertje.Cobus – smijt bùiten je pruim weg!

Kniertje.

Cobus – smijt bùiten je pruim weg!

Cobus.Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.

Cobus.

Ik sou je danke(bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou – nou-è – je weet wat ’k zegge wil.

Daantje.Insgelijks. Insgelijks.

Daantje.

Insgelijks. Insgelijks.

Jo.’k Zal maar niet vrage of …

Jo.

’k Zal maar niet vrage of …

Cobus.Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.

Cobus.

Nee … nee … ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.

Jo.Daar! Nou loopt ’t ’r over.

Jo.

Daar! Nou loopt ’t ’r over.

Cobus.Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…

Cobus.

Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse(bukt bevend naar de tafel, slurpt ’t glas leeg).Hèhèhèhè!…

Daantje.Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).

Daantje.

Pitmoppe? Asjeblief(geeuwt).

Marietje.O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl!

Marietje.

O!(zijn geeuw nabootsend)Dank-ie-wèl!

[46]

Daantje.Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …

Daantje.

Pèh – as je mijn jare heb!… Vannacht haast niet geslape en van middag geen tukkie …

Jo.Kruip in de bedstee, hahaha!

Jo.

Kruip in de bedstee, hahaha!

Cobus.Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …

Cobus.

Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te warme …

Marietje.Neem liever ’n heete kruik, Daan!

Marietje.

Neem liever ’n heete kruik, Daan!

Cobus.Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …

Cobus.

Nou as ik ’t voor ’t kieze heb …

Kniertje.Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …

Kniertje.

Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot ’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil …

Jo.Hahaha! O, oome Cobus!…

Jo.

Hahaha! O, oome Cobus!…

Marietje.O! O! Hahaha!…

Marietje.

O! O! Hahaha!…

Cobus.Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?

Cobus.

Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge man kischt de misses. Versta je?

Jo.Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha!

Jo.

Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te regene. Hahaha! Hahaha!

[Inhoud]VIERDE TOONEEL.De vorigen.Saart.Saart(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal![47]Cobus.Kom ’r maar in!Saart.Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.Kniertje.Eén slokkie …Saart.Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.Jo.Toe nou!…Saart.Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…Kniertje.Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.Saart.Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?Kniertje.Nee – ik kon niet …Saart.D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…Cobus.Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?Daan(opschrikkend).Wat?Kniertje.Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …Cobus.Op z’n bed … hèhèhè …Daan(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.Jo(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).Cobus(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.Kniertje.Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!Saart.Ouwe pruimesnoeper!…Cobus.Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?Marietje.’n Sigaret!…Cobus.Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …Saart.En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.[49]Jo.’k Hèb al volgeschonken.

VIERDE TOONEEL.De vorigen.Saart.Saart(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal![47]Cobus.Kom ’r maar in!Saart.Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.Kniertje.Eén slokkie …Saart.Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.Jo.Toe nou!…Saart.Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…Kniertje.Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.Saart.Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?Kniertje.Nee – ik kon niet …Saart.D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…Cobus.Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?Daan(opschrikkend).Wat?Kniertje.Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …Cobus.Op z’n bed … hèhèhè …Daan(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.Jo(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).Cobus(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.Kniertje.Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!Saart.Ouwe pruimesnoeper!…Cobus.Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?Marietje.’n Sigaret!…Cobus.Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …Saart.En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.[49]Jo.’k Hèb al volgeschonken.

De vorigen.Saart.

Saart(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal!

Saart

(door linksche deur).Dag! Wel gefeliciteerd allemaal!

[47]

Cobus.Kom ’r maar in!

Cobus.

Kom ’r maar in!

Saart.Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.

Saart.

Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga niet zitte.

Kniertje.Eén slokkie …

Kniertje.

Eén slokkie …

Saart.Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.

Saart.

Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.

Jo.Toe nou!…

Jo.

Toe nou!…

Saart.Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…

Saart.

Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen ’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor en dat je jonges – waar zitte de jonges?…

Kniertje.Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.

Kniertje.

Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme direk. Om drie uur motte ze an boord weze.

Saart.Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?

Saart.

Hè, daar brandt me hart van af … Was je gister bij Leen?

Kniertje.Nee – ik kon niet …

Kniertje.

Nee – ik kon niet …

Saart.D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…

Saart.

D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel vièr glaasies juffertjes-in-’t groen … Hoe ze ’t gestouwd het – nou!…

Cobus.Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?

Cobus.

Wat zalle die zoete lippies geplákt[48]hebbe … hèhèhè … Geef mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop … Watte Daan?

Daan(opschrikkend).Wat?

Daan

(opschrikkend).Wat?

Kniertje.Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …

Kniertje.

Die komt hier slape!… ’t Lijkt wel of je niet op bed ben geweest …

Cobus.Op z’n bed … hèhèhè …

Cobus.

Op z’n bed … hèhèhè …

Daan(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.

Daan

(nijdig).Nou!… Maak geen lolletjes.

Jo(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).

Jo

(giegelend).Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil(wijst op haar neus).

Cobus(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.

Cobus

(z’n zakdoek nemend).O! O! Verandering van weer.

Kniertje.Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!

Kniertje.

Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!

Saart.Ouwe pruimesnoeper!…

Saart.

Ouwe pruimesnoeper!…

Cobus.Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?

Cobus.

Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom … Nog geen tien minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me ’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze zoo’n ding?

Marietje.’n Sigaret!…

Marietje.

’n Sigaret!…

Cobus.Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …

Cobus.

Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s ’n pruim met ’n hemmetje an …

Saart.En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.

Saart.

En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet zitte.

[49]

Jo.’k Hèb al volgeschonken.

Jo.

’k Hèb al volgeschonken.

[Inhoud]VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Simon.Simon(dronken).Dag.Kniertje.Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …Simon(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …Cobus.Zoet slokkie?…Marietje(angstig).Nee.Simon(dof).Wat nee?…Marietje.Je het genoeg!Simon(dof).Heb ’k – sallemanders!…Marietje.Vort is de aardigheid!Kniertje.Hei-je Geert niet gezien?Simon(grommend)... uh – uh – Geert …Cobus.Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.Marietje(driftig).Née! Née!Simon(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)[50]Kniertje.Is ’r veel werk op de helling – Simon.Simon.… Da’s vast hoor.Saart.Nou – ik ga vort.Jo.Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …Saart.Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …

VIJFDE TOONEEL.De vorigen.Simon.Simon(dronken).Dag.Kniertje.Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …Simon(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …Cobus.Zoet slokkie?…Marietje(angstig).Nee.Simon(dof).Wat nee?…Marietje.Je het genoeg!Simon(dof).Heb ’k – sallemanders!…Marietje.Vort is de aardigheid!Kniertje.Hei-je Geert niet gezien?Simon(grommend)... uh – uh – Geert …Cobus.Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.Marietje(driftig).Née! Née!Simon(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)[50]Kniertje.Is ’r veel werk op de helling – Simon.Simon.… Da’s vast hoor.Saart.Nou – ik ga vort.Jo.Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …Saart.Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …

De vorigen.Simon.

Simon(dronken).Dag.

Simon

(dronken).Dag.

Kniertje.Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …

Kniertje.

Dag Simon. – Schuif maar toujour bij …

Simon(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …

Simon

(naast de linksche deur neerplompend).’k Zit hier best …

Cobus.Zoet slokkie?…

Cobus.

Zoet slokkie?…

Marietje(angstig).Nee.

Marietje

(angstig).Nee.

Simon(dof).Wat nee?…

Simon

(dof).Wat nee?…

Marietje.Je het genoeg!

Marietje.

Je het genoeg!

Simon(dof).Heb ’k – sallemanders!…

Simon

(dof).Heb ’k – sallemanders!…

Marietje.Vort is de aardigheid!

Marietje.

Vort is de aardigheid!

Kniertje.Hei-je Geert niet gezien?

Kniertje.

Hei-je Geert niet gezien?

Simon(grommend)... uh – uh – Geert …

Simon

(grommend)... uh – uh – Geert …

Cobus.Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.

Cobus.

Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.

Marietje(driftig).Née! Née!

Marietje

(driftig).Née! Née!

Simon(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)

Simon

(dof).Nee? Godverdomme!(steekt z’n neuswarmer op.)

[50]

Kniertje.Is ’r veel werk op de helling – Simon.

Kniertje.

Is ’r veel werk op de helling – Simon.

Simon.… Da’s vast hoor.

Simon.

… Da’s vast hoor.

Saart.Nou – ik ga vort.

Saart.

Nou – ik ga vort.

Jo.Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …

Jo.

Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo … Neem nou ’n stoel …

Saart.Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …

Saart.

Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd … ’n Hàllevie dan nog – Nee, géen ijzerkoekie …

[Inhoud]ZESDE TOONEEL.De vorigen.Geert.Geert(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!Simon(grommend)... uh – ja …Marietje.Laat ’m nou maar!Geert.Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!Jo.Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand![51]Kniertje.Is-die niet goed in orde?…Cobus.Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…Jo.Hàhàhà!Marietje.Hahaha! Die ouwe Daan!Saart.Mooi om je vrind te verraje!…Cobus.Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…Geert.En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!Cobus.Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …Geert.Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …Jo.O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar![52]Geert(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!Daantje(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.Geert.Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!Jo.Nou Geert![53]Saart.Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!Cobus.Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …Saart.… Mot zakkies plakke!Daantje,Jo,Marietje,Cobus.… Hi – ha – ho!Geert(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…Kniertje(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.Jo.Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.Saart.’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …Marietje.Ik kan wel staan.Saart.Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).[54]Cobus.’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!Marietje(bij versuften Simon).Vader!…Simon(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …Marietje.Kom nou!…Geert.Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.Simon(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …Marietje(nijdig).Wàt mot ’r nou?…Simon(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…Geert.Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha!

ZESDE TOONEEL.De vorigen.Geert.Geert(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!Simon(grommend)... uh – ja …Marietje.Laat ’m nou maar!Geert.Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!Jo.Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand![51]Kniertje.Is-die niet goed in orde?…Cobus.Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…Jo.Hàhàhà!Marietje.Hahaha! Die ouwe Daan!Saart.Mooi om je vrind te verraje!…Cobus.Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…Geert.En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!Cobus.Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …Geert.Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …Jo.O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar![52]Geert(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!Daantje(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.Geert.Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!Jo.Nou Geert![53]Saart.Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!Cobus.Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …Saart.… Mot zakkies plakke!Daantje,Jo,Marietje,Cobus.… Hi – ha – ho!Geert(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…Kniertje(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.Jo.Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.Saart.’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …Marietje.Ik kan wel staan.Saart.Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).[54]Cobus.’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!Marietje(bij versuften Simon).Vader!…Simon(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …Marietje.Kom nou!…Geert.Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.Simon(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …Marietje(nijdig).Wàt mot ’r nou?…Simon(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…Geert.Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha!

De vorigen.Geert.

Geert(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!

Geert

(door linksche deur).’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag allemaal!(op Simon wijzend)Lazerus? – Hé, Simon!

Simon(grommend)... uh – ja …

Simon

(grommend)... uh – ja …

Marietje.Laat ’m nou maar!

Marietje.

Laat ’m nou maar!

Geert.Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!

Geert.

Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! – Jo schenk maar in.(tusschen Kniertje en Jo)Daar ga je moeder! Proost! Santjes, Jo! Santjes, Daantje!… Santjes!

Jo.Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand!

Jo.

Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand!

[51]

Kniertje.Is-die niet goed in orde?…

Kniertje.

Is-die niet goed in orde?…

Cobus.Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…

Cobus.

Ssst!… Ssst!…(zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! – vannacht het-ie in z’n bed …(zachtjes-proestend)... het-ie in z’n bed …(sterker-giegelend)... in z’n bed … gèpièscht … En toen was-die zóo bang voor de moeder(wéer proestend)... dat-ie op is gestaan – op z’n bloote voete … en ’t laken bij de kachel gedroogd … Hèhèhè!… Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt droog was … hèhèhè!… Ssst!… Ssst!… Nie-zegge, dat je ’t van mijn weet … hèhèhè!…

Jo.Hàhàhà!

Jo.

Hàhàhà!

Marietje.Hahaha! Die ouwe Daan!

Marietje.

Hahaha! Die ouwe Daan!

Saart.Mooi om je vrind te verraje!…

Saart.

Mooi om je vrind te verraje!…

Cobus.Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…

Cobus.

Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!…

Geert.En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!

Geert.

En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor de móeder!

Cobus.Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …

Cobus.

Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen veertien dage uit …

Geert.Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …

Geert.

Stakker!… Eer ’k zóo oùd zou wille worde …

Jo.O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar!

Jo.

O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al weduwnaar!

[52]

Geert(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!

Geert

(vroolijk).’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònderkorvijnagel… (zingt).

„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!„Je kan an dek wel zwemmen gaan.„De regen is goed, en de wind is gedaan.„’t Is rijzen, ’t is rijzen,}bis.„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”

„Rijzen, rijzen laat je niet nooien,1

„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!

„Je kan an dek wel zwemmen gaan.

„De regen is goed, en de wind is gedaan.

„’t Is rijzen, ’t is rijzen,

„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”

(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!

Daantje(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.

Daantje

(schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme op mijn leeftijd.

Geert.Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!

Geert.

Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!

Jo.Nou Geert!

Jo.

Nou Geert!

[53]

Saart.Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!

Saart.

Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je ’r uitzag as ’n slappe vadoek … Maar nou!… ’t Zitte het je goed gedaan, jong!

Cobus.Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …

Cobus.

Hèhèhè!… Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!…(zingt met piepende stem)

Me neefie Geert mot zakkies plakkeHi – ha – ho!Me neefie Geert …

Me neefie Geert mot zakkies plakke

Hi – ha – ho!

Me neefie Geert …

Saart.… Mot zakkies plakke!

Saart.

… Mot zakkies plakke!

Daantje,Jo,Marietje,Cobus.… Hi – ha – ho!

Daantje,Jo,Marietje,Cobus.

… Hi – ha – ho!

Geert(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…

Geert

(lachend).Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!…

Kniertje(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.

Kniertje

(angstig).Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s niet goed.

Jo.Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.

Jo.

Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!… Neem nou ’n stoel, Saart.

Saart.’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …

Saart.

’n Stoel?… Knàp as jij ’r een …

Marietje.Ik kan wel staan.

Marietje.

Ik kan wel staan.

Saart.Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).

Saart.

Nee – ik zit al(plakt naast Cobus).

[54]

Cobus.’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!

Cobus.

’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!

Marietje(bij versuften Simon).Vader!…

Marietje

(bij versuften Simon).Vader!…

Simon(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …

Simon

(bot-grommend).Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst …

Marietje.Kom nou!…

Marietje.

Kom nou!…

Geert.Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.

Geert.

Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch niet.

Simon(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …

Simon

(suf-gebarend).Jullie motte – jullie motte …

Marietje(nijdig).Wàt mot ’r nou?…

Marietje

(nijdig).Wàt mot ’r nou?…

Simon(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…

Simon

(mummelend)... De ribhoute … en … en …(stevig)Da’s vást!…

Geert.Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha!

Geert.

Jo.Cobus.Daantje.Saart.Hahahaha! Hahaha!

[Inhoud]ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Mees.Mees.Sallusies!Kniertje(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?Mees(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!Kniertje.Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …[55]Mees.Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!Jo.Mòt? Nòu al herrie?Mees.’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?Jo.Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.Mees.Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!Kniertje.Je heb me angstig gemaakt.Jo(lachend).Angstig?Kniertje(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …Geert.Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!Cobus.Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …Saart.Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …Daantje.Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…[56]

ZEVENDE TOONEEL.De vorigen.Mees.Mees.Sallusies!Kniertje(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?Mees(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!Kniertje.Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …[55]Mees.Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!Jo.Mòt? Nòu al herrie?Mees.’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?Jo.Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.Mees.Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!Kniertje.Je heb me angstig gemaakt.Jo(lachend).Angstig?Kniertje(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …Geert.Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!Cobus.Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …Saart.Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …Daantje.Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…[56]

De vorigen.Mees.

Mees.Sallusies!

Mees.

Sallusies!

Kniertje(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?

Kniertje

(angstig).Ben je alleen? Enne – Bàrend?

Mees(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!

Mees

(ruw-goedig).Dàt weet ’k niet!

Kniertje.Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …

Kniertje.

Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies …

[55]

Mees.Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!

Mees.

Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!

Jo.Mòt? Nòu al herrie?

Jo.

Mòt? Nòu al herrie?

Mees.’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?

Mees.

’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijdbàng(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan).Ga je mee?

Jo.Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.

Jo.

Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.

Mees.Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!

Mees.

Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!

Kniertje.Je heb me angstig gemaakt.

Kniertje.

Je heb me angstig gemaakt.

Jo(lachend).Angstig?

Jo

(lachend).Angstig?

Kniertje(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …

Kniertje

(valsch).Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb voorschot van Bos opgenome …

Geert.Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!

Geert.

Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!

Cobus.Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …

Cobus.

Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge(buiten klinkt Jelle’s viool).Tadeda …

Saart.Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …

Saart.

Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete …

Daantje.Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…

Daantje.

Wij krijge vleesch!… Nog geen dooie kat!…

[56]

[Inhoud]ACHTSTE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Jelle(de oude polka spelend).Asjeblief!…Geert.Kom ’r maar in, ouwe!Jo.Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.Jelle(spelend)... Ik kom vast éens in de week.Geert.Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.Jo.… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?Cobus.Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.Saart.Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …Mees.Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …Marietje.Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…Jo.Hahaha!…Mees.Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…[57]Geert.Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”

ACHTSTE TOONEEL.De vorigen.Jelle.Jelle(de oude polka spelend).Asjeblief!…Geert.Kom ’r maar in, ouwe!Jo.Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.Jelle(spelend)... Ik kom vast éens in de week.Geert.Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.Jo.… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?Cobus.Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.Saart.Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …Mees.Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …Marietje.Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…Jo.Hahaha!…Mees.Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…[57]Geert.Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”

De vorigen.Jelle.

Jelle(de oude polka spelend).Asjeblief!…

Jelle

(de oude polka spelend).Asjeblief!…

Geert.Kom ’r maar in, ouwe!

Geert.

Kom ’r maar in, ouwe!

Jo.Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.

Jo.

Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.

Jelle(spelend)... Ik kom vast éens in de week.

Jelle

(spelend)... Ik kom vast éens in de week.

Geert.Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.

Geert.

Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.

Jo.… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?

Jo.

… Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?

Cobus.Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.

Cobus.

Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.

Saart.Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …

Saart.

Je weet wel, Jelle – van – van – …(zingt)Ik ken ’n lied dat ’t hart bekoort …

Mees.Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …

Mees.

Zeg – as je ons nou!…(Jelle zet de Marseillaise in)Da’s betere kost(zingt)Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie – deboelebie …

Marietje.Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…

Marietje.

Hahaha!… Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!…

Jo.Hahaha!…

Jo.

Hahaha!…

Mees.Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…

Mees.

Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort, dan deëe ze de deur open!… Niks waard!…

[57]

Geert.Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”

Geert.

Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r hollandsche woorden voor hebbe!(Jelle begint opnieuw. Geert zingt brullend):

„Op manne, broeders, saam verééééénigd!„Op burgers, sluit u bij ons aan!„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”

„Op manne, broeders, saam verééééénigd!

„Op burgers, sluit u bij ons aan!

„Uw smart, uw lijden zij gelenigd.…”

[Inhoud]NEGENDE TOONEEL.De vorigen.Bos.Bos(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).

NEGENDE TOONEEL.De vorigen.Bos.Bos(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).

De vorigen.Bos.

Bos(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).

Bos

(die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig schreeuwend).Wat mòt dat hier?(algemeene verschrikte stilte).Maak goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd!(woedend af).

[Inhoud]TIENDE TOONEEL.De vorigen, zònder Bos.Kniertje(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…Jo.Wat scheelt ’m?Mees.As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…Saart.Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.[58]Marietje.Jessus, wat was-ie nijdig.Cobus.Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …Kniertje.Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…Geert(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).Kniertje.Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).Geert.Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …Saart.Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …Kniertje.… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.Geert(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…Jo.Maak je toch niet kwaad, malle jongen!Kniertje.O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …Geert.Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…Kniertje.Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…Geert.God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”[60]Kniertje.Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).Jo.Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.Cobus.Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …Daantje(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!Jelle.Wel bedankt saam …(af).Mees.Nou – ga je mee?Geert.’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.Saart.Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!Mees,Marietje.Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)Kniertje.Hallef drie … ’k Maak me ongerust …Saart.Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).[61]

TIENDE TOONEEL.De vorigen, zònder Bos.Kniertje(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…Jo.Wat scheelt ’m?Mees.As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…Saart.Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.[58]Marietje.Jessus, wat was-ie nijdig.Cobus.Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …Kniertje.Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…Geert(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).Kniertje.Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).Geert.Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …Saart.Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …Kniertje.… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.Geert(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…Jo.Maak je toch niet kwaad, malle jongen!Kniertje.O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …Geert.Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…Kniertje.Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…Geert.God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”[60]Kniertje.Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).Jo.Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.Cobus.Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …Daantje(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!Jelle.Wel bedankt saam …(af).Mees.Nou – ga je mee?Geert.’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.Saart.Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!Mees,Marietje.Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)Kniertje.Hallef drie … ’k Maak me ongerust …Saart.Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).[61]

De vorigen, zònder Bos.

Kniertje(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…

Kniertje

(na een lange stilte).O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!…

Jo.Wat scheelt ’m?

Jo.

Wat scheelt ’m?

Mees.As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…

Mees.

As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!…

Saart.Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.

Saart.

Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.

[58]

Marietje.Jessus, wat was-ie nijdig.

Marietje.

Jessus, wat was-ie nijdig.

Cobus.Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …

Cobus.

Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete …

Kniertje.Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…

Kniertje.

Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?…

Geert(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).

Geert

(driftig).Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k ’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt … Speel op, Jelle!(Jelle zet in).

Kniertje.Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).

Kniertje.

Ach toe nee, Geert – … Ik ben bang dat as meneer Bos …(wenkt Jelle op te houen).

Geert.Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …

Geert.

Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie – diè voor zòo ’n klein reedertje!… In me èigen huis verbieje!… Kommandeere asof ’k z’n knechie ben …

Saart.Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …

Saart.

Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat ’n matroos zong as ’n sociaal …

Kniertje.… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.

Kniertje.

… En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.

Geert(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…

Geert

(heftig).Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor je om bij ’m schoon te[59]make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke – tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde late staan, die ze niet meer lùste!…

Jo.Maak je toch niet kwaad, malle jongen!

Jo.

Maak je toch niet kwaad, malle jongen!

Kniertje.O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …

Kniertje.

O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag …

Geert.Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…

Geert.

Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te doen!…

Kniertje.Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…

Kniertje.

Ik zal … ik zal … – God zal me beware.…

Geert.God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”

Geert.

God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an – Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele(zingt)… „Kom manne, broeders, saam veréééé …”

[60]

Kniertje.Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).

Kniertje.

Toe nou Geert – tóé nou …(legt haar hand op z’n mond).

Jo.Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.

Jo.

Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!…(Jelle houdt z’n hand op).Hier, op één been kan je niet staan.

Cobus.Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …

Cobus.

Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier(op Daan wijzend).Bij die mot je weze …

Daantje(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!

Daantje

(nijdig drinkend).Pèh!… Hou me nou niet voor de mal!

Jelle.Wel bedankt saam …(af).

Jelle.

Wel bedankt saam …(af).

Mees.Nou – ga je mee?

Mees.

Nou – ga je mee?

Geert.’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.

Geert.

’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n haast! De jonges komme toch langs.

Saart.Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!

Saart.

Vat je nou niet dat die mekaar … Dag, goeie reis!

Mees,Marietje.Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)

Mees,Marietje.

Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)

Kniertje.Hallef drie … ’k Maak me ongerust …

Kniertje.

Hallef drie … ’k Maak me ongerust …

Saart.Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).

Saart.

Hàllef driè? Heb ’k zóo lang … En me deur, die anstaat! Goeie reis!… Dag Knier – dag ouwetje – dàg!(af links).

[61]

[Inhoud]ELFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Cobus.Daantje.Bos.Bos(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?Geert(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?Bos(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?Geert(rustig).Dol geworden …Bos(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…Geert(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…Kniertje.Ja, meneer, hij staat kláár …Bos.Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!Kniertje.O, goeie God …Bos(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …[62]Jo(verontschuldigend).Tante is jàrig …Geert(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.Bos.Jij most jouw toon …Geert(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…Kniertje(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …Bos.… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…Geert.Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…Jo.Toe Geert – wees nou stil …Bos(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …Geert(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!Bos.Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles![63]Geert(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …Jo(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).Bos.En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …Kniertje.Ach ja meneer, ach ja …Bos.Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…Kniertje.Nee, meneer – u en de pastoor …Bos.Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …Geert.Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …Bos.Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…[64]Geert.Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …Bos(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …Geert.Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …[65]Bos(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…Geert.’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …Bos.Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.Geert.Dàt weet ’n kind van ’n jaar.Bos.En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …Geert(spottend)… En ’n brandkast …[66]Bos(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…Geert(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …Kniertje(sussend)... Geert! Geert! Geert!Bos.Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …Geert.Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …Bos.… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?Geert.Pluk veere van ’n kikker, hahaha!Bos.Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …Kniertje(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …Bos.Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.[69]Geert.Waarom niet? ’t Kan lijjen!Bos(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …Kniertje(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…Geert.Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…Bos.Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…Geert.En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).

ELFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Cobus.Daantje.Bos.Bos(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?Geert(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?Bos(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?Geert(rustig).Dol geworden …Bos(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…Geert(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…Kniertje.Ja, meneer, hij staat kláár …Bos.Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!Kniertje.O, goeie God …Bos(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …[62]Jo(verontschuldigend).Tante is jàrig …Geert(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.Bos.Jij most jouw toon …Geert(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…Kniertje(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …Bos.… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…Geert.Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…Jo.Toe Geert – wees nou stil …Bos(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …Geert(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!Bos.Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles![63]Geert(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …Jo(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).Bos.En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …Kniertje.Ach ja meneer, ach ja …Bos.Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…Kniertje.Nee, meneer – u en de pastoor …Bos.Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …Geert.Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …Bos.Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…[64]Geert.Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …Bos(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …Geert.Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …[65]Bos(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…Geert.’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …Bos.Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.Geert.Dàt weet ’n kind van ’n jaar.Bos.En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …Geert(spottend)… En ’n brandkast …[66]Bos(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…Geert(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …Kniertje(sussend)... Geert! Geert! Geert!Bos.Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …Geert.Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …Bos.… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?Geert.Pluk veere van ’n kikker, hahaha!Bos.Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …Kniertje(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …Bos.Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.[69]Geert.Waarom niet? ’t Kan lijjen!Bos(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …Kniertje(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…Geert.Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…Bos.Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…Geert.En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).

Kniertje.Geert.Jo.Cobus.Daantje.Bos.

Bos(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?

Bos

(brusk door kookhok binnentredend).Ben jij soms óok van plan niet mee te gaan?

Geert(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?

Geert

(norsch).Heb jij ’t – tegen mìjn?

Bos(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?

Bos

(driftig).Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?

Geert(rustig).Dol geworden …

Geert

(rustig).Dol geworden …

Bos(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…

Bos

(driftiger).De waterschout is gewaarschouwd!…

Geert(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…

Geert

(ingehouden).’k Heb maling an jou èn an de waterschout.(Cobus en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam).Ben jij bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?…

Kniertje.Ja, meneer, hij staat kláár …

Kniertje.

Ja, meneer, hij staat kláár …

Bos.Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!

Bos.

Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het … verdomt ’t!

Kniertje.O, goeie God …

Kniertje.

O, goeie God …

Bos(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …

Bos

(tot Cobus en Daantje).Valt ’r wat te luistere(ze groeten benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en oproer …

[62]

Jo(verontschuldigend).Tante is jàrig …

Jo

(verontschuldigend).Tante is jàrig …

Geert(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.

Geert

(driftig).En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf wille.

Bos.Jij most jouw toon …

Bos.

Jij most jouw toon …

Geert(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…

Geert

(opstuivend).Mijn toon? … Uitgerukt!…

Kniertje(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …

Kniertje

(angstig).Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk, meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge …

Bos.… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…

Bos.

… Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je mensche dan … dan …(dreigend)As je niet binnen de tien minute an boord ben … laat ’k je door de politie hale!…

Geert.Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…

Geert.

Jij láát hale … Wie denk jíj dat je voor heb?…

Jo.Toe Geert – wees nou stil …

Jo.

Toe Geert – wees nou stil …

Bos(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …

Bos

(heftig).… Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage (tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling, die de Marine niet meer hebbe wil …

Geert(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!

Geert

(spottend).Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an me zool!

Bos.Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles!

Bos.

Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles!

[63]

Geert(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …

Geert

(grimmig).As ’k ’t voor moeder niet liet(dreigend)... dan …

Jo(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).

Jo

(haar armen om hem slaand).Geert! Geert!…(een lange stilte).

Bos.En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …

Bos.

En dat in jòùw huis … Goeie dag –(bij de deur)… Knier, Knier weet wèl wat je begint … Te goeder trouw heb ’k je voorschot gegeven …

Kniertje.Ach ja meneer, ach ja …

Kniertje.

Ach ja meneer, ach ja …

Bos.Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…

Bos.

Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?…

Kniertje.Nee, meneer – u en de pastoor …

Kniertje.

Nee, meneer – u en de pastoor …

Bos.Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …

Bos.

Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd terecht, vrindje …

Geert.Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …

Geert.

Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!… An boord ben ’k matroos – hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet anstaat …

Bos.Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…

Bos.

Voor mijn part zing je … ’n Redelijk matroos, die op ’t punt staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze hare!…

[64]

Geert.Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …

Geert.

Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn geworden in gebrek en beroerdheid …

Bos(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …

Bos

(schouder-ophalend).Je móeder het me as kind voor de prikkebakke zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee prikkekoppen gebeten …

Geert.Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …

Geert.

Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt – je ben ’n man van cente geworden – èn ’ntyrannetje. – Best! – Je zal wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal …

[65]

Bos(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…

Bos

(ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!…

Geert.’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …

Geert.

’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het óók grijze hare en wàt ’n grijze …

Bos.Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.

Bos.

Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of de kromme Jacob: koekoek-één-zang!(tot Kniertje)Komt ’t uit? – Maar nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.

Geert.Dàt weet ’n kind van ’n jaar.

Geert.

Dàt weet ’n kind van ’n jaar.

Bos.En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …

Bos.

En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel …

Geert(spottend)… En ’n brandkast …

Geert

(spottend)… En ’n brandkast …

[66]

Bos(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…

Bos

(driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft jullie àllemaal te vrete?…

Geert(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …

Geert

(bedwongen-rustig).Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee – van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Jeschipis geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –wijzijn de assurantie niet waard …

Kniertje(sussend)... Geert! Geert! Geert!

Kniertje

(sussend)... Geert! Geert! Geert!

Bos.Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …

Bos.

Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!… Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg …

Geert.Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …

Geert.

Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé voor de mensche in de[67]stad – zoutevisch klaar te make – lippies en keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd gaat – en je niet verzuipt … Jullie wete wel waarom je ons opdééllaat vare …(Verschijnen voor het venster jonge en oude visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet)Ik kom zoo daalijk na …

Bos.… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?

Bos.

… Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k kom zelf.(een stilte)Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as ’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke overmijnrisico’s, bij ’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij, bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van deJacobazijn pas de luike weggeslagen – van deKoningin Wilhelminais de halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam deVerwachtingin aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t schip, de vleet,[68]de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf drijve! Wie dacht anmijnbelange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je niet weet, watikvoor zorge heb! – Op deMathildehebbe ze de vorige week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?

Geert.Pluk veere van ’n kikker, hahaha!

Geert.

Pluk veere van ’n kikker, hahaha!

Bos.Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …

Bos.

Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas, sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer Barend deserteert …

Kniertje(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …

Kniertje

(huilerig).Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove …

Bos.Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.

Bos.

Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!… Bejour – ik ga na ’t schip! –(driftig).As je niet tijdig an boord ben, pas ik artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.

[69]

Geert.Waarom niet? ’t Kan lijjen!

Geert.

Waarom niet? ’t Kan lijjen!

Bos(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …

Bos

(tot Kniertje).En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden …

Kniertje(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…

Kniertje

(angstig).Ach, meneer,ikheb toch geen schuld!…

Geert.Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…

Geert.

Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?…

Bos.Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…

Bos.

Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!… Na de geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het – parele voor de zwijne te smijte!…

Geert.En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).

Geert.

En nou vort! Vort!(duwt de deur achter Bos dicht).

[Inhoud]TWAALFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Kniertje.Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!Jo.Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …Kniertje.Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…Geert.Je wil ’m toch niet achterna?Kniertje.Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …Geert.Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…Kniertje.Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …

TWAALFDE TOONEEL.Kniertje.Geert.Jo.Kniertje.Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!Jo.Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …Kniertje.Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…Geert.Je wil ’m toch niet achterna?Kniertje.Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …Geert.Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…Kniertje.Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …

Kniertje.Geert.Jo.

Kniertje.Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!

Kniertje.

Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!

Jo.Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …

Jo.

Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk …

Kniertje.Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…

Kniertje.

Gelijk!… Wat heb-je an gelijk!…

Geert.Je wil ’m toch niet achterna?

Geert.

Je wil ’m toch niet achterna?

Kniertje.Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …

Kniertje.

Nee – Barend zoeke … Groote God –[70]as-ie deserteert – as-ie gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die …

Geert.Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…

Geert.

Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet noodig?…

Kniertje.Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …

Kniertje.

Me hoofd is van streek … Ik kom wel na de haven – ik kom wel …

[Inhoud]DERTIENDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo.’k Heb meelij met ’r – de stakker.Geert.Da’s ’n donderhond, die kerel!Jo.Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?

DERTIENDE TOONEEL.Jo.Geert.Jo.’k Heb meelij met ’r – de stakker.Geert.Da’s ’n donderhond, die kerel!Jo.Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?

Jo.Geert.

Jo.’k Heb meelij met ’r – de stakker.

Jo.

’k Heb meelij met ’r – de stakker.

Geert.Da’s ’n donderhond, die kerel!

Geert.

Da’s ’n donderhond, die kerel!

Jo.Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?

Jo.

Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!… Je heb ’t ’m lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet … Kijk nou niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!…(plukt ’n geranium van ’n bloempot)Daar! En zóo hou je ’m op.(op z’n knie)En èlleke nacht denk je an me – zal je? – zàl je?…(opspringend)Ben je nòu al terug?

[Inhoud]VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje.Is-ie ’r niet?Geert.Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha![71]Kniertje(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…Geert.Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.Kniertje.Nee, nee, nee …Jo.Kom-ie dan na?…Kniertje(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …Geert(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.

VEERTIENDE TOONEEL.De vorigen.Kniertje.Kniertje.Is-ie ’r niet?Geert.Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha![71]Kniertje(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…Geert.Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.Kniertje.Nee, nee, nee …Jo.Kom-ie dan na?…Kniertje(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …Geert(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.

De vorigen.Kniertje.

Kniertje.Is-ie ’r niet?

Kniertje.

Is-ie ’r niet?

Geert.Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha!

Geert.

Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha!

[71]

Kniertje(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…

Kniertje

(gejaagd).Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach! ach!…

Geert.Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.

Geert.

Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t geen bliksem of jij thuis zit.

Kniertje.Nee, nee, nee …

Kniertje.

Nee, nee, nee …

Jo.Kom-ie dan na?…

Jo.

Kom-ie dan na?…

Kniertje(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …

Kniertje

(angstig).Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je sigare …

Geert(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.

Geert

(opgeruimd).As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.

[Inhoud]VIJFTIENDE TOONEEL.Kniertje.Barend.Barend(vlug links opkomend).Ssst!Kniertje.Beroerde kwajongen!…Barend(schuw).Ssst!Kniertje.Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.Barend(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug![72]Kniertje(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!Barend(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…Kniertje.Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…Barend(bijna huilend).As je me niet gelooft!…Kniertje.’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…Barend(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …Kniertje.Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!Barend(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…Kniertje.… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…Barend.D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …[73]Kniertje.Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.Barend(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!Kniertje.De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…Barend(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…Kniertje.Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …Barend(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…Kniertje.God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …Barend(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …Kniertje(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …Barend.Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …Kniertje.Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…Barend(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …Kniertje.… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…[75]Barend.… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …Kniertje.Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …Barend(huilend).Nee – nee!…Kniertje.Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…

VIJFTIENDE TOONEEL.Kniertje.Barend.Barend(vlug links opkomend).Ssst!Kniertje.Beroerde kwajongen!…Barend(schuw).Ssst!Kniertje.Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.Barend(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug![72]Kniertje(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!Barend(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…Kniertje.Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…Barend(bijna huilend).As je me niet gelooft!…Kniertje.’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…Barend(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …Kniertje.Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!Barend(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…Kniertje.… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…Barend.D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …[73]Kniertje.Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.Barend(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!Kniertje.De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…Barend(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…Kniertje.Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …Barend(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…Kniertje.God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …Barend(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …Kniertje(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …Barend.Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …Kniertje.Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…Barend(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …Kniertje.… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…[75]Barend.… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …Kniertje.Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …Barend(huilend).Nee – nee!…Kniertje.Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…

Kniertje.Barend.

Barend(vlug links opkomend).Ssst!

Barend

(vlug links opkomend).Ssst!

Kniertje.Beroerde kwajongen!…

Kniertje.

Beroerde kwajongen!…

Barend(schuw).Ssst!

Barend

(schuw).Ssst!

Kniertje.Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.

Kniertje.

Wat ssst!… ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet daalijk Geert en Jo achterna gaat.

Barend(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug!

Barend

(hijgend).As je Geert nog kan tegenhoue … hòu ’m dan terug!

[72]

Kniertje(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!

Kniertje

(driftig).Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote lafbek!

Barend(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…

Barend

(hijgend).DeHoop van Zegendeugt niet, deugt niet – de ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!…

Kniertje.Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…

Kniertje.

Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef drie!… Vooruit!…

Barend(bijna huilend).As je me niet gelooft!…

Barend

(bijna huilend).As je me niet gelooft!…

Kniertje.’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…

Kniertje.

’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je gezicht!…

Barend(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …

Barend

(hartstochtelijk).Sla me dan! Sla me dan!… O God, hou Geert toch terug!… Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd …

Kniertje.Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!

Kniertje.

Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – … Eerst teekene, dan wegloope!… Sta op!

Barend(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…

Barend

(heftig).Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n schip dat niet zeewaardig is!…

Kniertje.… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…

Kniertje.

… Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling gelegen?…

Barend.D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …

Barend.

D’r was geen kallefatere meer an!… Simon …

[73]

Kniertje.Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.

Kniertje.

Hou je bek met je Simon!… Vooruit, neem je pakkie sjek.

Barend(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!

Barend

(schreeuwend).Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij het ’t niet gezien!… De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!

Kniertje.De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…

Kniertje.

De laatste reis?… ’n Schip dat pas op de haringvangst is geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!… Is ’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek, mee mot?…

Barend(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…

Barend

(koortsachtig-beangst).k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne drijve op ’t water … jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!…

Kniertje.Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …

Kniertje.

Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? –(kwaadaardig)Sta op! ’k Heb geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge …

Barend(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…

Barend

(huilend).O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!…

Kniertje.God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …

Kniertje.

God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an de bedelstaf – ’k[74]heb voorschot opgenome – en de politie is gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos – en – en –(hard)Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot …

Barend(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …

Barend

(naar ’t kookhok rennend).Dan … dan …

Kniertje(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …

Kniertje

(den weg versperrend).Je komt ’r niet uit …

Barend.Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …

Barend.

Laat me door, moeder!… ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je …

Kniertje.Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…

Kniertje.

Nou, wordt-ie dapper … tegen z’n zestigjarige moeder … Hef je hand op – as je durft!…

Barend(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …

Barend

(smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen).O, o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je Geert niet terug …

Kniertje.… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…

Kniertje.

… ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te raaskalle uit àngst …(vrindelijker)Kom, ’n man van jouw leeftijd mot niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen met vader z’n oorringe. – Kom!…

[75]

Barend.… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …

Barend.

… Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal verzuipe – verstop me, verstop me …

Kniertje.Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …

Kniertje.

Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan …(stopt de sjek in zijn zak).Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil – dan doe ’k je de oorringe an – kijk is –(pratend als met ’n kind)... ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes … Zit nou stil. – Da’s een. – Da’s twee. – Loop is na de spiegel …

Barend(huilend).Nee – nee!…

Barend

(huilend).Nee – nee!…

Kniertje.Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…

Kniertje.

Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen – ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman – dan – dan –(huilt)Kom nou, Barend!(houdt hem ’t spiegeltje voor).Kijk je oorringe is – wat?…

[Inhoud]ZESTIENDE TOONEEL.De vorigen.Twee veldwachters.Eerste Veldwachter(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.Barend(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …Tweede Veldwachter(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).Barend.Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).Tweede Veldwachter.Motte de boeie angelegd worde, jongen?Barend(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…Eerste Veldwachter(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)Barend(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)Kniertje(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …Eerste Veldwachter.Zèg ’m dan dat ie los laat![77]Kniertje(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …Barend(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …Eerste Veldwachter.… Vooruit …

ZESTIENDE TOONEEL.De vorigen.Twee veldwachters.Eerste Veldwachter(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.Barend(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …Tweede Veldwachter(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).Barend.Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).Tweede Veldwachter.Motte de boeie angelegd worde, jongen?Barend(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…Eerste Veldwachter(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)Barend(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)Kniertje(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …Eerste Veldwachter.Zèg ’m dan dat ie los laat![77]Kniertje(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …Barend(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …Eerste Veldwachter.… Vooruit …

De vorigen.Twee veldwachters.

Eerste Veldwachter(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.

Eerste Veldwachter

(door linksche deur, gemoedelijk).[76]Schipper Hengst het de waterschout verzocht … Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te verlieze.

Barend(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …

Barend

(uitgillend).Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is ròt …

Tweede Veldwachter(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).

Tweede Veldwachter

(glimlachend-gemoedelijk).… Dan had je niet motte monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?… Kom nou, mannetje(klopt hem goedig op den schouder).

Barend.Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).

Barend.

Raak me niet an! Raak me niet an!…(klemt zich desperaat aan deurpost en bedstee).

Tweede Veldwachter.Motte de boeie angelegd worde, jongen?

Tweede Veldwachter.

Motte de boeie angelegd worde, jongen?

Barend(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…

Barend

(kermend).Help me dan moeder!… Je ziet me niet terug! Ik verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!…

Eerste Veldwachter(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)

Eerste Veldwachter

(knorrig).Kom, kom! – Laat de deurpost los!(vat zijn pols)

Barend(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)

Barend

(zich heftiger vastklemmend).Nee!…(krijschend)Snij me handen af!… O God, o God, o God!…(kruipt in ontzetting tegen den wand op)

Kniertje(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …

Kniertje

(bijna schreiend).Nou!… De jongen is bàng …

Eerste Veldwachter.Zèg ’m dan dat ie los laat!

Eerste Veldwachter.

Zèg ’m dan dat ie los laat!

[77]

Kniertje(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …

Kniertje

(huilend, Barend’s handen vattend).Toe nou, jongen – toe nou – Gód zal je niet verlate …

Barend(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …

Barend

(laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me niemeer, nóóit meer …

Eerste Veldwachter.… Vooruit …

Eerste Veldwachter.

… Vooruit …

[Inhoud]ZEVENTIENDE TOONEEL.Kniertje.Truus.Kniertje.O, o …Truus(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…Kniertje(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …Einde van Het Tweede Bedrijf.[78]

ZEVENTIENDE TOONEEL.Kniertje.Truus.Kniertje.O, o …Truus(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…Kniertje(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …Einde van Het Tweede Bedrijf.[78]

Kniertje.Truus.

Kniertje.O, o …

Kniertje.

O, o …

Truus(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…

Truus

(nieuwsgierig-angstig).Wat was dat, Knier?…

Kniertje(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …

Kniertje

(snikkend).Barend is door de rakkers gehaald … O – en nou durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde – de schànde …

Einde van Het Tweede Bedrijf.

[78]

1Het meer bekend porlied is:„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

1Het meer bekend porlied is:„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

1Het meer bekend porlied is:„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

1Het meer bekend porlied is:

„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

„Rijzen, rijzen met verlangen,„Wil den man aan ’t roer vervangen,„Laat den uitkijk niet langer staan,„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!„’t Is rijzen, ’t is rijzen,„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

„Rijzen, rijzen met verlangen,

„Wil den man aan ’t roer vervangen,

„Laat den uitkijk niet langer staan,

„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!

„’t Is rijzen, ’t is rijzen,

„’t Is rijzen voorstuurboordskwartier!”

Back to IndexNext