’t Is ’en September-oavend, en volle moan. Arg droomerig is ’t; en veural, umdat kleine zwarte wölkskes af en toe veurbij ’et moanlicht joagen.A’j van de donkere lindeloan, bezijen ’t karkhof op den grooten weg kiekt, dan zie je den veurgevel van ’t witte schoolhuus ien ’t volle licht; en lienks—oan den schoaduwkant—doar hei’j twee strepen met rossen gloed.—’t Zin de roams; en de rosse gloed kumt van ’et lamplicht, dat nog ien de school brendt.Joa, alschoon ’t geen schooltied is, ’t mot tóch nog schooltied wêzen. Luuster! Doar klinkt ’en lied; en de stemmen zin krachtig; en moatvol is ’t; en, a’j scharp luustert—misschien umdat ze de schooldeur al opendoen,—dan heur ie nog kloar de slotwoorden van ’t lied in diepen moar vreugdvollen toon:„Want des werelds hoogste goed,Is de vree van ’t rein gemoed.”Heur! Nóg ens die regels, en nou is ’t uut.Van half acht tot negen duurde de Zoaterdag-oavond zangschool, en hoog boven de lindes gromde de karkklok, dat ’et ook lang genog, en krek tied van uutscheien was.Of de karkklok soms van ’t jongvolk, as ’et noar huus goeng, dinger zag of proatjes heurde, woar ie—veural zoo kort tegen den Zundag—geen vree mee had;.… ’k weet niet, moar zooveul is zeker, dat de karkklok nooit zoo hoastig en korzelig bromde, as Zoaterdags oavends noa ’t zangles.—En dan, van negen tot tien; ’t was krek asof dat ouwe domme ding van ’en klok ’t er op gezet had um van ’et mooiste uurke niks meer as ’en klikke te moaken.Dat vond Dorus Roelfsen: en terwijl het zanglievend, altemaal volwassen jongvolk het schoolgebouw uit, en de frissche avondlucht te gemoet stroomt, fluistert Dorus, die onzichtbaar een kleinere hand in de zijne houdt:[310]„Kom Janna, wij goan lienks. Onder de lindes bij ’t karkhof is ’t duuster en ziet ons geen mins.”Janna zei niks; heur hand had ’et antwoord gegeven.En um den schoaduwhoek van ’t schoolhuus zin ze al heel gauw verdwenen. ’t Was ’t duuster, droomerig duuster onder de lindes, en op ’en enkel ploatske moar, speulden iele bloadjes lochtig kantwark tegen de helblanke moan.In zoo’n glimpke, gunds bij de steenen hekposten, staan Dorus en Janna. Alêvel ’t licht loat Janna’s mutske wel blinken asof ’t moanlicht op sneeuw was; moar, ’t snuutje dat blieft toch in ’t duuster.„Och, loa’k oe joa nóg ens heuren Janna, ’t klienkt mien zoo zuut en zoo oarig!”„Malle jong!Joablieft joa, tot ien ’t lest van ons lêven.”„O Janna, a’j nou is vuulde hoe lucht mien hart sleet! Giester, joa zelfs van oavend ien’t zangschool, toen ha’k nog duusterheid en bange klopping ien de borst. Ielkreis a’k Willem of Gijs of Govert noar ’t mooiste en ’t lieflikste kiend zag kieken, dan was ik pardoes de moat kwiet! en, a’k dan docht hoe d’r dukkels over oe gesproken wier, en Willem nog letst zei dat gij ’t lievenheerskuukenje van ’t darp woart, en dat ie oe zeker allang veur den prêkstoel zou hebben gehoald, as ge niet.…”„A’k niet van ’en arg schroale bouwing was,” valt Janna in: „en ook, as ik húm gewild had!”„Joa krek Janna, als gij hum gewild hadt; en—as er geen ander was gewêst die nou de wereld te riek is!”’t Bleef toen een heele poos stil.Of de moan was verloopen, of Janna’s mutske ’en bietje verschoven misschien? althans de lichtglimp, deur debloajers, blonk nou op Dorus vurheufd.—Kloeke kop! had meister altied gezeid;—en ’t was zoo.Moarzie, ook ien d’eigensten stond blonk nóg ens ’et hoagelwit mutske, krek bij dat kloeke vurheufd; en.…ÉÉNgromde de torenklok.Janna was er van geschrokken. Halftien! Ze kan ’t zich niet begriepen dat ze hier al ’en half uur getoefd het.„Al halftien,” zegt ze zuutjes: „Kom nóu dan ’t geheim Dorus, went moeder zou ongerust worden.”„’t Geheim Janna? Och, ge weet ’et da’k voader niet van mien liefde veur ou of van trouwen dorst sprêken, umdat ie mien nog te min veur ’et smidswark acht. Moar, zeker, ’t zal nou mergen wêzen.… Alêvel Janna, ’t geheim most zoo lang tussen ons nog moar geheim blieven ook.”„Ge proat zoo vrêmd Dorus. Ik zou ’et weten en zien, a’k oe mien joa had gegeven?”’t Kloeke vurheufd en ’t mutske ze glommen weer êfkes te zoamen ien ’t licht; en joa dan, ’t geheim zou ze weten; z’n leven; z’n liefde; z’n wiefke!Arm in arm, de handen ineen, zoo gingen nu de gelieven voorbij[311]de kerk, die pas hun ja had gehoord, en traden op een achterweg toe, die de Waaistraat genoemd wordt.In de zeer verspreide meestal kleine huizen, brandt ginds en her nog een lichtje, doch ook hier voert de maan zacht glanzend gebied: ze blinkt in de rimpels, die ’t koeltje blaast op ’t effen vlak der waaikolk achter die huisjes; ze speelt met de zilveren blaadjes der slanke schotwilgen omhoog, en wiegt met blauwe glimpglanzen in de wingerdblaren langs de lage gevels, of hier en daar in de moesplanten der tuintjes, terwijl ze matte vonken schiet—ginds op een sterk bedauwde roos, en op goudsblommen hier, die ook nú nog „Oranje boven” roepen. Straks een smaller zijpad inslaande is Dorus al spoedig een klein tuinhek binnengegaan. In ’t smalle paadje met maagdenpalm bezoomd, kunnen ze niet naast elkander loopen. Toch houdt Dorus Janna’s hand in de zijne, als vreest hij dat de pas verworven schat hem nog als een droombeeld ontvluchten zal.En Janna volgt met kloppend hart;—went, toen ie hoar ’t allererst van liefde had gesproken, toen het ie hoar meteen ’en roadselje ien ’t oor gesuusd:Van kiends af oan was Janna zijn liefde, en altied zou ze ’t blieven—zoo had ie gezeid: moar, voader, schoon braaf en goed, was korzel van oard; en Dorus, dorst hum—ge weet ’et—van geen liefde te sprêken, eer ie—noar voaders begriep—bekwoam veur ’et smidswark zou zin. Dát kos nog lang, nog heel lang duren, went, de grofsmeejerij was meer ’en arbeid veur hand as veur heufd; en as voader dehandniet krachtig oan ’t werk zag dan sprak ie van soezen en droomen en onbekwoam!Moar luuster: schoon de hand toch ook zoo zwak niet was bij ’t doageliks wark, ’t heufd had ien ’t droomen nog wat anders gearbeid. En, as dát ien’t licht kwiem, dan zou voader den droomer, dien ie toch liefhad, ook as warkman erkennen, en Janna zou ie mee liefhebben as z’n eigen kiend. Méér had Dorus toen niet gezeid.Moar nou, nou zou ie ’t roadsel verkloaren.Aan den voorkant van een tamelijk groote woonstee is de smederij van Dorus vader. Door het tuintje bezijden het woonhuis gaan de gelieven langs de achterzij naar een schuurtje, ’twelk zich op slechts weinige schreden afstands van de woning bevindt, en waarvan de lage deur geen vijf voeten van een planken stap aan de waaikolk is verwijderd. Twee breede holle knootwilgen baden er hun takken in den vloed.„Wat was doar?” zegt Janna, en ziet naar de wilgen.„’t Zal de koater gewêst zin,” meent Dorus: „hie zit gern ien den wilg.”Janna ziet nog eens om; maar Dorus, die de deur van het schuurtje reeds heeft ontsloten, vat haar bij den arm, en dwingt haar met zacht geweld, hem te volgen, waarna hij haastig de deur achter zich sluit.[312]’t Was arg duuster. Janna kos niemendal zien.—Ze was niet bang; moar:„Wat mot ik hier in dit schuurke, en heelegoar ien ’t donker?” zei ze.—Nee, ze wist wel dat Dorus geen kwoad wou; moar as heur iemand gezien had! Ze meint toch vast dat de schoaduw van ’en mins langs den wilg bij de woai was gevlogen.„’t Zou misschien bêter zin gewêst Dorus, a’k opkloarlichtedag met oe mee was gegoan. ’k Wiest niet dat oe geheim ’en geheim achter slot was.”Een oogenblik later was Janna gerustgesteld.—Met ’en striekzwêveltje had Dorus ’en olielempke oangestoken, en met ’en kus hoar gezeid, dat mooie snuutjes niet altied onroad ien ’t duuster motte zien.Zóó was ’t dan goed!—En ’t geheim niewoar?—As Janna nou asteblief moar êfkes wou meegoan, en achter dat planken beschutsel kieken. Veurzichtig, ze moest niet vallen over die houten, en zich niet stooten oan de warkbank of ’t blok.„Zie, doar steet ’t!” zei Dorus heel zacht: „en zoo woar a’k oe liefheb Janna, zóó woar bin gij, op Thom noa, deeenigedie ’k er van sprak, en ’t nou ook te zien geef.”„Wátblief! Wat is dat?” zei Janna, toen Dorus, met ’t lampje omhoog, naar een voorwerp wees, ’t welk, oppervlakkig beschouwd, wel eenige overeenkomst met een scharenslijp had.„Wát dat is?” zegt Dorus nog zachter, terwijl zijn oogen nochtans bij ’t lamplicht flikkeren: „Wat dat is!?—Da’s wark van den droomer!—Twee joaren lang he’k er op gezonnen en figelierd Janna; maar nou, Goddank, nóú is ’t ien de wêreld!”’En bietje loater lei Janna met ’t köpke oan Dorus borst. Alles het ie heur uitgeleid en verkloard. ’t Was ’en haksel- of streu-snijer zooas er nog geen gemoakt wier. As ’en veerke licht ko’j ’et groote rad drêjen, en, deur de vangers hier, schoven de garven vort en goeng ’et hakmes op en neer, krek zoo gauw as ’t rad moar snorde.—Wát ie doarmee veur had?—Zie, ’t was ’en stuk veur de Landbouw-Tentoonstelling; en de droomer zou dan is kieken of voader ook wonder zou stoan, as ’t onneuzele wark—alschoon lang niet volmoakt—toch met eer wier genuumd.… joa, misschien zelfs bekroond!En Janna rustte nog aan Dorus borst, moar—toen ze noar ’em opkeek, toen zag ze dat Dorus niet, zooas straks, op heur „fleurig snuutje” tuurde, moar, dat ie noar dat ding zag, noar dat ding van iezer en hout, totdat ie ien ’t einde hoar stoan liet, en weer d’r op toetrooi, en keek, en drêjde, en nog êns prebierde, umdat—zooas ie bemerkt had—’en kleinigheid nog niet ien den hoak was.Toen Janna zei dat ’et meer as tied wier noar huus te gaan, toen schrokDorus’en bietje, en liet op stond z’n uutvindsel voaren.—’t Was vremd: zoo gauw as ie bij ’t ding kwiem, kos ie de hand’ er niet afhouen; moar nou was dat toch te gek, niewoar?„Joa liefke, hier bin ik. Wat zeg ie nou, hê?”„Ikke.… dat ’et tied wordt noar huus te goan Dorus.”[313]Dat dee hum zeer. Geen enkel woord van zien vinding; zien wark; zien schat!„Hoe liekt oe ’t geheim Janna? ’t Is toch oarig niewoar? En a’k er ’en pries mee behoal.…”„Heel oarig!” zegt Janna. En dan, as ie ’t liefke weer vast oan ’et hart drukt, dan fluustert zij nog: „Joa Dorus, heel oarig; alêvel.…”„Alêvel?”„Alêvel,” zegt Janna: „Ik had toch gedocht dat ’et watanderszou zin.”Janna had gedocht dat ’etgeheimwat anders zou wêzen. Wát, dat wist ze niet. Ze had wel zoo’n adee gehad; beveurbeild dat Dorus van zien voader de smeejerij alvast present had gekregen; of dat ie van zien moeders versturf ’en schenking veur hóár bewoarde; of, dat ie misschien ’en heuge ien de lotterij had gespeuld. Toen ze straks ien dat schuurke goeng, toen het ze op ’t allerminst oan de gouwe grenoatring gedocht, die Dorus moeder vroeger gedroagen had. Moar,—krek zoo riek as ze d’r iengoeng was ze d’r weer uutgegoan. Niet dat ze begeerig was; alêvel.… ’en streusnijer! ’en uutvindsel zooas geen mins ’t nog gebruukte! ’t Wasdwoasheid; zoo’n dink dat hie had geknutseld, doar zouen ze hum op de Toonstelling ’en pries of medalje veur geven! Dát ko’j begriepen!’En oogenblikske loater was ’t weer duuster ien ’t kleine schuurke. Gunds op de breeje stroat, ien ’t volle glans van de moan, doar goan Dorus en Janna.Moar,—tussen de wilgen en de kolk, ien ’t schoaduw van ’t schuurke, doar sting er een die ze noakeek.Alschoon ’t ’en frisse oavend was, had ie ’t zoo oakelik werm. Met oanstoande karmis was ’t krek ’en joar gelêjen, dat ie noast ’t mooie kiend ien die mallemeulen rondgedrêjd en hum alles veur de oogen geschiemerd had. ’t Urgel speulde ’en „Schotse drie”, en de trom donderde d’r tussen da’j ’t gelach en getier van ’t jongvolk niet heuren kos; moar, dat Janna toen,—zoo’n bietje karmismuu—met heur köpke hier tegen zien schoer het gelegen, en niks, goar niks geroasd het toen ie, bij ’t uutstappen, êfkes heur wengske beruurde, joa, dat wist ie, en dat vergêt ie nooit zoolang as ’t hart hum ien ’t lichoam zal kloppen.En—wat ie deez oavend noa ’t zangschool bespeurde, most dát de genoadeslag wêzen!? As ie den ersten oandrift gevolgd had, dan zou ’t moanlicht nou zeker zoo vroolijk niet blinken op de diepe kolk. Goddank, dat ie dien oandrift weerstond. Alêvel, ’t geen ie, turend deur ’t kleine venster van ’t schuurke, kos zien, dát het nog ’en uutzicht gegeven:—Joa, Dorus Roelfsen, zoo peinst ie: d’r is nog wat anders da’j liefhebt: liever misschien as hoar die oe ’tjoagaf; en, Janna Peters, ik gleuf niet dat gij oe veuraltiedloat binden met zoo’n pronkstuk van iezer en hout![314]A’j ’s and’rendaags ’s mergens zoo vrindelik wilt wêzen ’t kleine boeren-erfke van Peters binnen te goan, dan ku’j mooiJannanog is bêter bekieken.’t Is een frisse September-mergen. De schoaduws van den appelboom buuten, speulen en dansen op de blankgeschuurde tafel bij ’t roam. Zoo êfkes hetJanna ’enmandje met parziks op die toafel gezet; parziks die oe toelonken da’j ’t woater d’r van ien den mond kriegt.—Toen Janna de parziks oan ’t schutting had geplukt, toen het ze alleen moar gekeken of ze riep woaren; moar nóu neemt ze, ielk verzet, nog ens ien de handen, en kiekt noar ’t blank en rood, en noar ’t donzige vel.Zie: ien ’en lichtstroal van de schommelende bloaj’ is ’t köpke van Janna nou krek as ’en glans ien de koamer geteikend. As ze de lange donkere weimpers opsloat en oe oanziet, dan bi’j d’r beduust van; stik beduusd! ’t Is, asof ze oe al ’t moois van de wêreld opéns loat kieken. ’t Heele köpke is ’en fleurige meidag, en heur oogen zin blauw—diep blauw, as ’en hemel.Jammer dat er zoo gauw wolken oan den mooisten hemel kommen!Alêvel nou zin d’r geen wolken. Sinds giesteroavond was ’t alles kloarheid en licht. Dorus had hoar zoo lief. En of ’t geheim ook was misgevallen, hie had heur toch loater ’en ringske beloofd. Nee, schriel was ie niet.—Wat zullen de vrinden wel zeggen as ze ’t heuren! denkt Janna: Tien tegen één dat Willem en Gijs en Govert ’en gek gezicht zullen zetten. Eigen schuld mennekes! Proaten met complementjes is goed; moar, ekfetief van wal stêken, dá’s bêter.—Ge bint krek ’en parzikske, zei Govert nog giester.—Jammer dat den parzik nou veur den stille zal wêzen die ’terstvan allengeen gekheidsprak. Noe, ’en parzik kan ook niet altijd oan de schutting blieven!Janna keek noar de deur; nam toen den fleurigsten parzik uut ’t mandje; trooi hoastig op ’t kleine spiegel toe, en hieuw, met ’en gliemlachend lonkske, den parzik noast ’t mooie köpke. En—’t was gekheid van Govert; ze zou zich schoamen as ze zoo gruunachtig gêl was, en heur wang zóó rood.—Donzig; noe joa, donzig dát was ze.Doar wier de klink van de deur gelicht. Janna wist niet hoe gauw ze van ’t spiegel zou wegkommen. Zie, voader en moeder kwiemen de keuken in.„Wacht êfkes kiend!” zei moeder, die zag dat Janna met de parziks, oan den overkant wou weggoan.„We motten oe spreken,” zei voader.Janna begreep ’et.—Ze keken zoo vrindelik.—Dorus had zeker zien voader gesproken, en ook hier al ’t oanzuuk gedoan. Misschien sting ie wel achter de deur; misschien.…Moar ’t was misgeroajen. Terwijl voader Peters noar den heerd stapte, en met ’en diepzinnig gezicht ’en lêpel vuurgloed schepte, zei moeder:[315]„Ikke en voader woaren gerezelevierd Janna, um de parziks oan de Meermans te sturen.”„Oan Huibert-nêf?” vraagt Janna verbaasd.„Woarveur langer hoaken en oogen!” zegt Peters, die den kop van ’t pijpje op ’t vuur drukt.„Joa, kiend,” herneemt moeder Steyntje: „ge weet wel, nêf zou met de Toonstelling keurmeister van ’t vee wézen; en umdat voader zien schoap’ wou sturen.…”„Bi’j gek Steyntje!” roept Peters: „Nee, doar zou ’k niet oan denken; moar as de prêkstoelliefdegebiedt, en zukke parziks ien stad nog grif vier stuuvers ’et stuk doen, dán zal ie’t wardieren, zeg ik!”„Moar met de Toonstelling kos ’et toch boaten, hei’j gezeid!—Begriep ie Janna, veur ’en goeje ploatsing en ’en pries zou ie voader zeker ien gedachte houen.”„’k Zou zukke gekke toal niet uutsloan Steyntje! Janna weet bêter. As rechtrechtblieft, dan zal krom den pries niet hoalen. Van proaten of dinksigheden met keurmeisters heb ik geen oard; moar, vrede is vrede; en doarum Janna, most gij oe moar ’en bietje opmoaken, en met de parziks Huibert-nêfs kwaadheid noar den diek joagen.”„’k Begriep er niks van,” zegt Janna: „A’j ien woarheid geleuft voader, dat recht recht zal blieven, dan hei’j geen vrindschap te zuuken met ’en mins, die zich tegen ons opzet, umdat ’t jongvolk nou eenmoal wat meer noar de arme Janna, as noar zien eenige rieke hartelap kiekt.”„Viezevoazen!” zegt Peters.„Ei! Het Nela niet gezeid dat welluu geen pertuur veur den boer van ’tHemelrijkwoaren! Ik geleuf voader, dat de noam van de hofstee heurluu zoo gek moakt, en ze meinen dat Nela ekfetief al ’enengelis! Nee, a’k noar ’t Huiberts-huus goeng, ’k zou mien schoamen, went den lesten keer he’k Nela rondeman gezeid, da’k heur hoogmoed verachtte, en God dankte da’k nog ’en klein bietje meer oanlokkigheid had, as den engel met heur spitse neus.”„’k Wil niet zeggen Janna, da’j ongeliek hebt,” zegt Peters: „’t onderscheid tussen ou en hoar is te groot. Alêvel kiend, de Liefde, en de Verdroagzoamheid en ’t Oordeil!”„Krek Janna, ’tOORDEIL: As Huibert keurmeister is, en voaders schoapen ’en goeje pries zulle kriegen, dan mot gij.…”„Steyntje, ge most liever oan ’t wark goan. Ge begriept mien niet. A’k van ’t oordeil sprêk, dan sprêk ik van ’t Oordeil Gods.”„Ien dat geval voader, za’k in oe eigen belang geen parziks noar ’t Hemelrijk brengen, went ’k gleuf niet dat ’t oordeil Gods d’r arg mee gediend zou wêzen.”Peters was tegen de toal en de oogen van ’t mooie kiend niet opgewassen; tóch zou ie ’t nóg ens prebieren. Alêvel, krek toen ie ’t woord ien den mond nam, toen goeng de klinkdeur open, en vroeg ’en knap jonkman, half heers half boers van kleedoazie, of ie d’r ien mocht?[316]Of ie d’r ien mocht!!!As den geluks-uiver, ien ’t vroegjoar, veur ’t erst um ’et nest vliegt; as ’t klein wölkske oan den gluujenden hemel met frisheid en wasdom kumt opdoagen; as de volle kornvracht van ’t land veur de open schuurdeur steet.… watblief of ze d’r ien meugen?Janna had ’en scheut deur de borst gekregen, dat ze d’r rood en wit van geworden was. Voader Peters nam ’t piepke uut den mond, en moeder Steyntje sloeg ’t slip van heur veurschoot noar boven.Zoo’n vremde kazjeweeligheid ha’j nooit belêfd! Op d’ eigen stond dat er van de Meermans gesproken wier, sting doar Meermans Leendert, asof ie uut de locht kwiem vallen. Vief joar lang was ie buuten ’t darp bij ’en oom ien de Neer-Bêtuw op ’en steenoven gewêst en pas sinds twee dóágen was ie d’r weer, ook umdat ie met de Toonstelling ien ’t bestuur was.’t Is niet vremd dat Janna ien ’t erst wat beteuterd kiekt.—Leendert was ’t! Leendert, die heur as kiend al dukkels had oangekeken asof ie wat vremds oan d’r zag.—Nóú weet Janna ter deeg wát dat vremde gewêst is—alschoon ze ’t niet zeggen zou.Dukkels nog had ze oan de mooie oogen gedocht, die heur dan zoo oankeken; moar, Leendert zag ze in al die joaren niet; went met de karmis, as hie thuus kwiem, dan was zij altied bij grootmoeder onder Nimwêgen gewêst.—En, zoo zuutjes-oan is de bekanterigheid tussen Nela en hoar ien de wêreld gekommen; nooit van z’n lêven zou Janna d’r weer ’en voet in huus zetten!—En nou, zie—dóár sting Leendert.Toen Leendert—noa de familie te hebben gegroet, Janna oankeek, toen was ’t asof er ’en vroege zon langs zien knappe geloat streek.—Zou ie ’t al wete kunnen van Dorus en mien? denkt Janna; en,—dat ze ’t denkt dóár stêkt toch geen kwoad in.Moar, Janna kos d’r ooren niet geleuven. Asof er geen koelheid, geen hoat zelfs gewêst was, zoo sprak ie:—Ze mosten allegoar de complementen van voader en van Nela hebben.—De complementen!!?Joa, voader en Nela begrepen eigenlik niet woarum de familie zoo nooit meer is oankwiem?—Niet begriepen!!—Alêvel, nou hie—Leendert—d’r weer was, nou kwiem ie dan zelfmoaris oan; en ook, ien de erste ploats, um nicht Janna, noamens ’t Bestuur van de Tentoonstelling ’en groot verzuuk te doen.’En groot verzuuk!!?„Goat ’r zitten Leendert-nêf. Alles welvoarend?—Wel mins wat zie je d’r kostelik uut!” zoo sprakken voader en moeder.Janna zou van dat loatste geen nee zeggen; moar ze het gezwegen. Niewoar, veur ’en streeling as heurnóúover ’t gemoed kwiem most de sproak wel zwiegen.De Landbouw-Tentoonstelling—zoo had Leendert gezeit: zou[317]deur ’en prins van ’t Koninklik huus bezocht worden. ’t Liefste wat ’en prinsenoog op zoo’n Toonstelling zag, dat woaren de mooiste bluumpkes van ’t land; en, uut noam van ’t Bestuur had ie Janna te verzuuken: één van de drie te wille wêzen, die et prinselik bloed, noamens de Bêtuw met krans en zêgen begroeten zou.Niet lang nadat Leendert vertrokken was, zat Janna op haar kamertje.Alschoon ’t moar ’en zolderkämerke was, ’t was toch ’en vrindelik dink. De mooie donkere loajtoafel met al die puppekes en pronkkummekes er op, ’t was ’en pracht. Moar, ’en pracht was veural de spiegel die d’r boven hieng! Zóó’n spiegel was er zeker geen op ’en zolderkämerke ien de heele Bêtuw. Eiges het z’em veur d’r spoargeld gekocht. En zie, ’touweheel kleine spiegel ’t hieng doar ook nog, bij ’t roam.—Die ’t niet uutvond kos zeker niet begriepen hoe’n vremdigheid ’t is, a’j twee spiegels krek over mekoar hebt.Ens, heel toevallig dat ze ien ’t kleine keek, het ze zich finoal van achter ien de groote gezien, krek asof z’n ander gewoar wier. Erst was ze d’r puur van ontdoan; moar loater, toen het ze d’r o zoo’n oarigheid ien gehad. En, kemiek was ’t, a’j ’t kleine spiegel ien de hand nam, en oe drêjde.… drêjde, dan ko’j oe eiges bekieken, rechts, lienks, oan alle kant. Joa, die erste keer het ze heel lang gekeken, en ’t mutske afgezet, en d’r hoaren los loate vallen. Ze had nooit die hoaren van achter gezien. ’t Was oarigheid!Op dit oogenblik zit Janna met ’t ronde kinnetje in de hand.—’t Is toch bezonder, denkt ze: dat ikke van ’t heele dorp en den umtrek, nou krek één van de drie bin die veur ’en prins kan bestoan!—Eén van de drie!?—Janna keek êfkes ien ’t spiegel.—Hoe oarig had Leendert gefluusterd: „Niet één van de drie; moar van de drie nommer één!”—Nou, ze wiest ’t ook wel; en dan as ’en mins as Leendert ’et zei, zou ’t êvel wel waar zin. Moar ook, wie had ooit durven denken dat ’t oordeil zóó rechtveerdig zou wêzen! En Nela—die ze verdocht had van kwoadheid en jaloezie; Nela zelf had heur loate groeten, en vroagen of ze ’t oavend maar sito op ’t Hemelrijk wou kommen um—over ’t kleedoazie te proaten.—Wat kosten de dinger toch in ’en ummezien verkeeren, went, zóó woar en zoo kloar as de hooge kornbarg doar gunder fonkelt tegen de helblauwe locht, zoo woarlik het Leendert heur de erkenning van ’t Bestuur en zeker ’t goedvinden van de heele Bêtuw gebrocht—alschoon ze toch erm is van huus en van hof.En as Janna nog tuurt, dan vuult ze zich zoo.… ’k weet niet, zoo licht en zoo lucht. Met den zwoaluw, die langs den kornbarg scheert, zou ze wel vliege kunnen.—Prinselik uutverkoren, niewoar!? Joa joa, dát was ze!—Vremd, wonderlik vremd kos alles sjanzieren: t’ Oavend zal ze noar ’t Hemelrijk goan; en de parziks zal ze meenemen. Noe, woarum niet, as Huibert zoo vrindelik is, en ’t voader plezier duut.[318]Haastig overeind gekomen, beziet Janna zich even van nabij in den spiegel; en als ze vroolijk neuriet, dan trekt ze de laden van haar latafel één voor één open, bekijkt vluchtig ’t Zundags merrenos bluumpke, en ’t gries perremattem japon met bajees, en.…—Nee, ze het geen rust meer. Over ’t kleedoazie zal ze t’ oavend met Nela en die andere proaten. Nóú wil ze êfkes goan kieken of Dorus hoast kumt. Joa, ze mot hum nou zien, en hum vertellen van de eer die hoar wacht.—Wat zal ie gruts wêzen!— Noe! op nommer één van de drie!As er nog iemand ien ’t darp was die nooit van Doavid en Jonathan heurde, zeker was er geen kiend, dat niet proatte van Dorus en Thom.Dorus Roelfsen het ’en kloeke kop;—dat he’j al ien ’t moanlicht gezien; moar, aldat ie niet fors veur ’en smid is, wat ie ien handen kreeg dat liet ie niet los, zoo min as z’n joa of z’n nee.Op ’en harfstoavend, toen Dorus ’en elfjoarig jungske was, toen het ie met kleine Thom Brasser, achter voaders huus ien ’en bootje op de kolk gespeuld. Hoe ’t krek gegoan was, dat wiest ie niemeer; moar, ’t glanzig gêle hoar van Thom had ie met ’en glimp zien zwenken langs den rand van ’t bootje, en ’t opspatten van ’t woater had ie gevuuld. ’t Is hum toen gewêst asof er ’en helft van hum eiges met tol en toom en knikkers noar beneejen goeng. En ’en klitskou het ie gevuuld, en ’en suuzing ien ’t heufd en—niks meer. Allinnig van loater weet ie dat de zon hel rood was toen ie noast Thom, kletsnat bij ’t stap onder de knotwilgen stond, en—dat ie toen oan Jonas ien den walvisch het gedocht, en Thom met ’t heufd in moeders arm het gezien. Moar op d’eigen stond had ’en vuur hum op ’t oor gegluujd: en: „Weerlichse bengel!” had ’et geroasd.En ’en lange nacht is er gevolgd; moar loater toen de hoan al dukkels op ’t arf had gekrêjd, toen het ie van voader ’en hand gehad, zonder ripplement; en moeder had hum gekust—die goeje moeder—wel tien keer achter mekoar.’t Was oarig, toen Dorus op dien morgen Thom had weergezien, toen het Thom van niks gesproken; moar hie zelf het de troan’ ien de oog’ gekregen. En ien ’t school—as ie niet schrieven most, had ie Thom egoal bij ’en punt van zien boatje vastgehouen, asof ie bang was dat Thom nóg ens noar Jonas ien den walvisch zou goan. De kouwe grauw-erten die ie stillekes meenam, had Thom één veur één onder toafel gevat, en met ’en zwonk ien den mond gestoken zonder dat meister zag dat ie ’en vim verruurde.Och, ’t was zoo’n slim handig jonk, dat Thumbke. Oanhankelik zonder veurbeild; en gedienstig!.… ’t was hum krek allins of ie zuut of zoer tot loon kreeg, went êvel was ie Dorus altied op zied.Joa, a’j Dorus zag ko’j vast rêkenen da’j ook Thom gewoar wier,[319]moar, Thom meesttieds op Dorus rug; of, ien ’t melkwoagentje as Dorus d’r véúr liep. Loater bij ’t appels streupen, dan woaren ze óók bij mekoar, moar, Dorus ien den boom en Thom d’r onder. Dorus kon ’t zich duk niet begriepen dat ie beneden zooveul minder mooie appels vond as ie meinde noar umlêg te hebben gegooid; moar, ens op ’en keer, toen ie gewoar wier dat ’en poar van die mooie uut Thoms broekpiepen rolden, toen het ie meeliejen gekregen, went Thom was arg beduusd gewêst, moar had gezeid dat ie ze veur ’en erm ziek kiend uut de buurt wou bewoaren. Och, ’t was zoo’n goeje, zoo’n beste jong!Siends z’n tiende joar was Thom—de wees,—op Dorus’ veursproak bij voader en moeder in huus gekommen, en altied bleef ie de makker van Dorus; z’n trouwe vrind. Twee keeren moar—’ens, met ’en meske dat weg was en in Thoms zak wier gevonden, en ook op den letsten karmisoavend, toen Thom hum met zoo’n vremde boodschap noar huus had getroond zonder dat ’et was neudig gewêst—het Dorus ’t gevuul gekregen asof er ’en dwarshout tusschen hum en Thom was gekommen. Moar, Goddank: Misverstand is duuvels rechterhand; zeit ’t sprêkwoord. En, ’envrind mo’jop ’t woord geleuven. ’t Eigen oog kan bedriegen, moar de woare vrindschap niet.Zóó had Dorus ’t begrepen.En Thom? Thom van zien standoasie redenierde: dat de vrindschap ’en kostelik ding is, mits d’aj d’r wat van hoalen kunt.Zelfs bij klaarlichten dag heerscht er iets schemerigs in de geheime werkplaats van Dorus.Geheime werkploats? Nee, boas Roelfsen, de forse Bêtuwse smid, wiest wel dat de jong altied wat prakkezierde en knutselde.—Hie had er ’en hêkel oan, umdat er al genoeg fratsen en kunsten ien de wêreld zin. Moar, wat zal ’en mins z’n eigen ’t lêven muuj moaken! As de jong optied z’n wark dee, en liever in ’t schuurke knooide in ploats van te rusten—albeneur!Nou in den letsten tied is Roelfsen alêvel korzeleurig geworden. Die gekkigheid van zoo’n Landbouw-Tentoonstelling most hier op ’t darp ook al vertoond worden. Vermuujing was ’t, en tarting van Gods bestel, niks anders! Proalerij van mooi en mooier! ’t Minsdom noar Gods beeld geschoapen, ’t brood uut den mond stooten, en op zied joagen deur massinies van stoom en allerlei domme kracht! Roelfsen wou wel is weten woarum er ielkreis wat nei’s most wêzen! Was ’en ploeg, woar zealtiedmee ploegden, nou minder goed as in vroegeren tied? Was ’t geen domheid en onverstand um van ’en smid—die toch z’n ambacht versting—ielkreis road en doad te verlangen, as er oan zoo’n neimodies onding van buutenslands, nou dit en dan dát overstuur was?Roelfsen was korzeleurig; misschien ook umdat ie ’t nou, met[320]die Toonstelling, wat al te volhandig kreeg. En a’j dan genog hebt um van te lêven, en ’t vet toch tegenwoordig heelegoar van de kêtel roakt!„’t Is asof ze denken da’k honderd handen te geliek heb,” bromde de smid, terwijl hij het gloeiende ijzer deed rondspatten.„Dorus kumtloatvan mergen,” zei Thom, die den bloasbalk liet soezen: „’k Begriep er niks van, went altied is ie present.”„Zóó, begriep gij d’r niks van; da’s ’en mooie!” zei Roelfsen: „’k Heb ’t allang gemerkt: d’r wordt ien ’t schuurke weer meer geknutseld as rechtuut is; en altied het ie wat roars ien de smeejerij.”„Och, ’k zou niet weten.…” zegt Thom: „Moar.…”„Moar! As Dorus niet op tied kumt dan za’k er me mee bemuujen. Alla, kom d’r uut! Wat warkt ie?”„As ’t geen vrind as ’en bruur was, boas Roelfsen, dan zweeg ik; moar a’j mien zoo vroagt en zoo dringt, dan was ’tdevrindschap smoren a’k oe geen uutsluutsel gaf. ’k Liep er doagen mee rond; en ’t mot er nou uut, in zien eigen belang.”En Roelfsen vernam wat ie al lang had geroajen, moar nooit van gesproken had.Dorus had ien ’t schuurke ’en dink geknutseld, ’en soort van hakselsnijer, woar ie wonder verwachting van had en die—alschoon ’t niet veul zoaks kos wêzen—met noam en schrift noar de Toonstelling zou.„Noar de Toonstelling! Wel Heere bewoar ons!?” had Roelfsen geroepen.—Moar zeker, Thom kos gerust wêzen; voader Roelfsenzouniet verroajen dat Thom uut bestwil gesproken had.„’k Weet niet boas, of ’t wel striekt meer neudig is da’j ’t spulleke tegen houdt,” had Thom nog ten letste gezeid: „went zie, van nacht met die weind, zin twee drie pannen uut ’t dak op ’t dink gevallen, en ’t zag er van mergen beroojelik uut.”Ja, zelfs bij klaarlichten dag is ’t schemerig licht in Dorus’ geheime werkplaats. Nu echter komt er een helle straal van boven, door een breuk in het lage dak.Op een hakblok gezeten, den elleboog op de knie, en de vuist aan ’t hoofd, tuurt Dorus reeds sinds geruimen tijd op de verwoesting, die ’en onneuzele weind in ’t losse dak, hier op zien warkstuk gemoakt het.Noa den zuuten oavend ien ’t moanlicht, was ie zoo tevrêje goan sloapen, en zoalig had ie gedreumd: Janna gaf hum ’en eerepries en—’en kus, zóó hard, dat ie d’r wakker van schrok.—Toen, nee, toen het ie geen sturm of zelfs geen weind vernomen. Moar, Thom het óók wakker gelegen, en Thom het gezeid, dat ie duudlik ’et loeien van den sturm het geheurd.—En doar liggen die pannen d’r noast en d’r op!—A’j ’t niet zag, dan zou j’ niet geleuven dat zu’k spul zoo krachtig kos neersloan: Twee stukken uut den bak asof ’en minsenhand met den beitel ’t er uut stiet; en, ’t rad stik oan twee; zelfs ’t iezer gebogen asof ’en hoamer ’t gezwiept had.Dorus Roelfsen vergeet dat het uur verstreek, waarin hij bij zijn[321]vader aan den arbeid moet zijn. Nú denkt hij er aan.—Alêvel wat roakt hum die warkplaats! Wat roakt hum ’et doageliks eenerlei van voaders handwark! En—woarum bonst hum toch ielkreis ’t hart as ie oan voader denkt? Thom het de sturm geheurd. Moar as Thom ’em niet geheurd, of ’t zich ien den sloap moar verbeild had!—O God, as ’t woar kos wêzen dat ’en minsenhand met veurdacht ’et stuk verminkte, woar hie doagen en nachten op zon, en zoo bloejig oan warkte!—Voader!?—Nee, wie sprêkt er van voader?—Moar toch, as Thom de weind niet geheurd had, zou ’t dan onmeugelik wêzen?—Aldat ie er nooit van sprak, voader wist dat er in vrijtied ien ’t schuurke gewarkt wier, joa, ens zelfs het ie ’t smeejen van ’t hakmes ien de warkploats gezien.Alêvel, as ’en voader—hoe dwoas ook—zoo’n arbeid tekeer wou, dan zou ie dendag, en dedeurwel gebruuken; dan zou ie toch niet as ’en dief ien den nacht deur ’t dak komme brêken, um zoo’n wark en de lust van z’n kiend te verdarven!„O God, as ’t woar was!” zoo trilt nu Dorus’ stem overluid; en de vuist klemt zich vaster.—Moar, Thom het de weind geheurd! Wel zeker hie het ’t gezeid; ’En sturm van geweld!Eensklaps sprong Dorus overeind. Er was op de deur geklopt.Dorus begreep ’et: ’t Is wel ’en half uur noa schofttied. Voader zuukt ’em!—Goed! vierkant zal ie hum ien de oogen zien, en vroagen, of dát, die schending dóar, ’et wark is van God, of wel van ’en mins.Heur, nóg starker geklop.„Joa, voader, ik kom!” De deur grundelt ie open; en:„God Janna, bin gij ’et!”Joa, ’t liefken ze was ’et!O lachend snuutje, doar lei ze in zien erms; nou klopte heur hartje gejoagd oan zien borst; nou rustten heur lipkes zoo zuut op de zien’. O, hoe kos ie’t vergêten: wat geen vrind mee kan droagen, dat droagt er de Liefde!„Het Thom ’t oe gezeid, mooi snuutje, mien Janna?”„Thom? Nee Dorus; en ’k gleuf zelfs niet dathie’t kan weten. Moar ie, ie heurde dan al dat Leendert.…?”„Watblief!?”—’t Most ’en misverstand wêzen.„Kiek Janna, dóar, dát het de nacht gedoan! Mien wark; mien vinding!”Janna’s mooi oogen zwonken noar ’t punt, dat Dorus heur oanwees:„Kapot! Ei, da’s spietig. Ge hadt er zoo’n oarigheid in.”Goddank! Ze vuult ’et!„Janna, nooit he’k geschreid as bij moeders graf; moar nou, as ’t bloed weer vervloeit dat ielkreis noar ’t heufd vlamt, dan worden de ooglêjen zwoar en dringt er ’en troan naar de oog’.”„Mot toch niet kienderachtig wêzen Dorus. Wie ’en breistêk loat vallen die roapt ’em weer op. ’t Is êvel goed da’k nou weet wát oe in huus het gehouen. ’k Had vast op oe komst bij voader gerêkend; en, da’k tochhierkwiem, ’t is wel ’t bewies dat ie mein[322]bovenste bint. ’k Heb oe wat moois, wat meer as oarigs te zeggen. ’t Zal oe heelegoar opfleuren. Roaje, wat is ’et?”„Wat oarigs? Mien opfleuren?” zegt Dorus verstrooid, terwijl hij op zijn werktuig tuurt.—Straks het Janna gezeid:Wie’en breistêk loat vallen die roapt ’m weer op!—Weer oproapen! Hoe zou ’t meuglik wêzen!—Al den volgenden mergen heel vroeg mot alles op die Toonstelling bezurgd zin; en de dag, die hem nauw veur ’en darde toekumt, wat was ie tegen ’en arbeid zoo bitter en groot!Luuster, Janna proat.—Grooter eer en fleur kos heur nooit weervoaren.…—Waffer eer?—Heur dan:„En a’j bedenkt Dorus, dat ikke precies zoo dicht bij den prins zal stoan, a’k nou hier bij ou stoai.”„Bij den prins? ’k Weet niet Janna, hoe da’j oan ’en prins kumt?”„Nou Dorus, a’j doof bint! ’k Zei oe toch da’k den prins zal begroeten as ie op de Toonstelling kumt.”—As de prins op de Toonstelling kumt!—Dus zou ’et dan toch woar wêzen dat de prins noar hier kommen zal, denkt Dorus: En as de hakselsnijer op de Toonstelling gewêst was, dan zou ook ’en vorst uut ’t huus van Oranje hum beschouwd hebben; dan zou die prins misschien noar den moaker hebben gevroagd, um de warking te beoordeilen! dan zou die prins hum misschien ’en hand gegeven en.…„Watblief Janna?—Joa, joa, m’n liefke,” herneemt Dorus met verruiming: „ik weet ’et; ’t was den toeleg da’k van mergen oan oe ouwers’ huus zou kommen; alêvel ik kon toch voader ’et stuk niet toonen. Maar nou, zoo gauw as et kloar is, dán kum ik um ’t joa te vroagen. Och Janna, ik was zoo mistroostig; moar gij m’n liefke, ge hebt mien heelegoar opgefleurd.” Met vuur: „As ’en stêk is gevallen dan roap ie ’em op! Dank hartje, veur ’t woord. Joa ’k mot oan den arbeid.—Heb ik geen dag, ik heb er mien nacht toch vrij. Nóu Janna, mo’j’ goan; moar nóg ens: As ’t wark is hersteld en bezurgd, dan sprêk ik met voader en vroag um oe hand, en druk m’n dierke nog vaster oan ’t hart. Dan, dán zal ’t ’en leventje zin. Moar, ge begriept ’et: nóu he’k geen menuut te verliezen. Tot weerziens; ik mot oan ’et wark.”En de letste kus was hoastig gewêst.Met de oogen naar den grond, keerde Janna huiswaarts. Toen ze van het achterpad op den dorpsweg kwam, toen trad haar van den waaikant een bekende ter zij.„’En wandeling gedoan?” vroeg Thom met ’en soort van bedrukking: „Zou’k oe alêvel meuge fillesisteeren Janna?”„Woarmee?”Thom wees in de richting van ’t schuurtje; en zei weer:—„Joa, ’t zou wel schand wêzen a’k de liefste niet oan den beste gost.”„’k Weet niet wa’j’ gekketoal proat!”„Gekke toal! ’t Heele darp zeit da’j met Dorus.…”„’t Heele darp is zoo wies as Soalemons kat!”[323]„Doar hei’j geliek in Janna; alêvel ge weet ’et, Dorus is m’n vrind, en van hum he’k geheurd dat ie oe giesteroavend gevroagd het. Moar.… of gijjoahebt gezeid.…! ’k Docht bij m’n eiges! ’t zal te bezien stoan.”„Te bezien stoan! Woarum?”„Dat ’r ’en bêter mins ien ’t heele land is, dat geleuf ik niet; moar ’t is bekend, dat wie te straf noar eigen wark ziet, geen oog meer veur Gods wonderen het.”„Gods wonderen! Wat mein ie doarmee?”„Hei’j nooit ien ’t spiegel gezien?”„Noe joa, ik weet niet wa’j proat.”„Luuster Janna: Ens, ien de mallemeulen he’k oe gezeid, da’k twee joar van m’n lêven gaf veur één lonkske uut oe vrindelik oog; moar nóu zeg ik: a’k met beie been’ ien ’t helse vuur lei, en oe alleen moaroankiekenmocht, dan zou ’k nóg ’en loflied zingen; ziedér!”„Zukke proatjes doar hou ik niet van. ’t Is God gelasterd!”„Och, loat ’et dan niet gezeid zin Janna.—Zie, ’t mooiste, ’t liefste bin gij op de wêreld; en a’k toch weet da’j veur mien niet beschoren bint, dan gun ik oe zeker oan den besten vrind die er lêft. Joa, wat ik ook sprêken mocht, ik weet ’et: veur ou zal ie deur de vlammen goan; veur ou smiet ie z’n wark, z’n geknutsel ien ’t vuur. Z’n eer, z’n glorie bin gij. Nou, was ’et ook anders, hie zou oe niet weerd zin.”—Z’n eer, z’n glorie bin gij. Veur ou smeet ie z’n geknutsel ien ’t vuur!—Dát klonk as de toal van ’en vrind. Alêvel Janna had ’et anders gemarkt.Toen ze een oogenblik later alleen langs het kerkhof naar huis ging—toen scheen ’t hoar asof ’t moanlicht van giester ’en kloarlichte dag was gewêst, en de heldere zon van deez middag ’en schiemrige oavend is:—Niewoar, Dorus was niet gekommen; z’n eigen voader had ie nog van niks-niet gesproken; en as zij ’t dan woagt en hum angstig opzuukt, um toch heur eer en vreugd ’et erst oan zien borst te genieten, dan—dán het ie bijkans geen oogen veur hoar, moar—’en troan glimt in zien oog um zoo’n dink, zoo’n onneuzel verzinsel!—’t Is woar, denkt Janna voort: ’t is niet oarig a’j zoo’n moaksel overstuur ziet; moar op de kortegesoatie leerde domenei de spreuk: „Wat God doet is welgedoan!” ’t Was misschien um Dorus te leeren dat ie met al die prakkeziersels glad van de wies is.—Wonder, dat ie zoo bot bleef bij ’t heuren wat eer mien te beurt viel!—’En ander in Dorus’ ploats zou mien hebben oangekeken, um de wardiering. Moar niks! zelfs geen woord!Janna’s oog viel in ’t voorbijgaan op een wilde klaproos, die hel fonkelde tegen ’t wit van één der kerkhofposten.[324]Efkes zag ze rond; en toen: Ruts, de klaproos was geplukt.—Van prakkeziersels gesproken: A’j zoo’n blom op de wang of de lippen fien wreef, dan leek ’t zoo natuurlik.—’En mins had z’n doagen niewoar! En dan op den dag van zoo’n prins, as ’t dán is neudig was! Moar.… As de prins heur bijgeval langs de kin streek?—Nee ’t gaf niet af. Alêvel, langs de kin strieken? Wel zeker, as prinsen dat doen da’s vereering. ’Enander, die zou d’r van lusten!—Jong, en as de prins ’s oavends ook ien den hof van de Roskam bij ’t meziek en den dans kwiem!—Jong!„Mooi weer Janna!” roept een bekende: „Ge lacht zoo vroolik.”„Ikke! Noe joa, ’k gleuf da’k er okkoazie toe heb.”Dien zelfden dag omstreeks zeven uren stapte Janna vaders woning uit. Peters en moeder Steyntje deden haar uitgeleide tot achter de zonnebloemen bij ’t kleine zomerpriëel, dat krek oan den weg lag.„Ge zult Huibert-nêf veural de complemente doen Janna,” zei Peters: „En zeg hum da’k geen mins te kort wil, moar dat mien schoap’—al mochten ze minder op ’t oog wêzen,honderdmoal beter d’r Engelsch sprêken—van vet en van vacht—as eenig schoap ien de Bêtuw.”„En Janna, zeg ’em dat ’s minsen oordeil rechtveerdig mot zin, krek as ’t oordeil Gods,” zei moeder: „Zurg veural da’j de parziks niet knutst; en, wacht, den deze met ’t kleurke ’en bietje noar boven, went ’t oog wil óók wat;—doar weet ie van mee te proaten, niewoar.”Janna was in ’t Zundagse pak, en dee nou ’t mandje onder ’et mooie vurschoot.„G’endag!” zei ze, en hoastig trooi ze toen vort.„Zeg nog oan Huibert, da’k ’em vast op de slacht hoop te zien, en da’k óók nog ’en kertierke rooje wien ien de vleutkelder heb.…”Janna hoorde ’t niet meer. En ook—heel van verre zag ze Leendert van Huibert-nêf ien den bongerd op heur toestappen.—Dát was oarig: Straks bij heur gekommen, moakte ie met ’en vriendelikheidje rechtsum-keert, en liep met heur mee. Wel zeker, hie was krek gestuurd um Janna te hoalen. Zuster Nela, en Driekske van boer Woesting, ze zoaten al meer as ’en kertier met de koffie paroat.„Moar zeker,” zei Leendert: „wa’j mot achten dat loat zich wachten.” En dan, nóg ens, dat ie niet zwiegen kos zooas Janna siends de joaren dat ie heur niet zag, was veranderd. Mooier snuutje—joa zelfs nou ze bloosde—was er vast niet in ’t heele land—alschoon Leendert hoar toch ’en pestuurke kos toonen, woar zeker ’n prins óók den hoed veur afnemen zou.—Wa’n oarige vrindelikke jong toch die Leendert, denkt Janna; zoo’n fors moar toch zoo’n oolik gezicht; zien hand—toen ie heur[325]’en hand gaf—vuulde lang zoo grof niet as Dorus hand. Leendert zag heur ielkreis oan as ie sprak;.… dat dee Dorus ook niet; en.…„Ei, wa’k zeggen wou; van ’en prins gesproken Leendert; ie weet niet bij waffer noam da’j zoo’n grootheid betieteleeren mot?”„’En prins?—Hoogheid—Majesteit; welzeker U Moajesteit.”„Krek Moajesteit,” zei Janna, en ze knikte ien gedachten met ’t bovenlief, en nóg ens, met ’en glimpke zei ze: „Prins-Moajesteit!”Weinige seconden later betreden Janna en Leendert den drempel der hoeve ’t Hemelrijk.’t Was Janna arg vremd dat ze, zoo lachend en luchtig veur ’t erst weer op dat arf kwiem, alschoon ze dien eigen mergen nog zwoer dat ze ’t nooit met den voet meer beruuren zou. Niewoar, van erm en ongezien, was ze zoo met ’en zwonk, ien eere en oanzien gekommen. ’t Scheen heur asof de deur van ’t Hemelrijk verechtig ’en hemelpoort was, zoo hoog en zoo ruum.En Janna zei nou dat ’t heur plezier zou wêzen as ze Huibert-nêf êfkes kos te woord stoan. Ze most hum van voader en moeder deez parziks geven.…Moar van Huibert-nêf sprêken en parziks geven, zou niks ienkommen. De deur boven ’t kelderluuk ien ’et veurhuus goeng al open; en ’en poar fleurige snuutjes, de eene bruin,—zoo’n bietje noar den kastanje-kant—en de andere blond, ze stingen doar boven, en riepen: „Zoo Janna bi’j doar? Ei, kom moar gauw hier!”En Leendert riep ook wat; en de meiskes doarboven alweer wat. En Janna, ze wiest niet woar ’t mandje met de parziks zoo gauw gebleven was. Met ’en stut ien de leinden vloog ze de trappen van ’t kelderluuk noar ’t kämerken op. En toen,—toen zag ze de deur dichtsmieten; en de meiskes d’r tegenoan,—went Leendert wou d’r mee iendringen. Nóg ’ens open; nog ’ens dicht; en nou—Nela drêjde de sleutel um: Mis was ’et, ei!—Leendert kos wandelen goan.Janna begreep ’et: Dat Leendert zoo gedrongen had, ’t was umhoar.—Of ’t spietig was?—Och, bêter jong as Dorus, was er zeker niet. Boven al ’t jongvolk had ze hum lief. Moar, wa’j niet kos tegensprêken, ’t was da’j van Leendert toch meer zoo ongezocht is ’en oarig woord heurde,—’en woord dat êvel geen geld kost.—’t Zou zeker arg spietig veur Leendert wêzen as ie ’t nou op hóár had veurzien. Noe, hie mocht zich troosten, went of Dorus dan ook z’nhakselsnijer boven hoar stelt, Janna zal ’t bewiezen dat ze hum trouw blieft, heur lêven lang.Terwijl Janna ’t stroohoedje afzette, en ’t kleedoazie veur ’t spiegel wat terdeeg brocht, was heur dat letste as ’en vlucht deur ’t heufd gegoan.De drie boerinnetjes zitten nu om de ouderwetsche eikenhouten tafel, die met zwart uitgetand leer is bekleed.Nela met het groote koffieblad voor zich, laat het bruine vocht uit de hooge zilveren kan driftig in de porseleinen pronkköpkes vloeien, en met den zilveren schepper—lêpelt ze room in de koffie met zuut:„Asteblief!”[326]„Dank oe,” zegt Janna: „Enne.… de Road van de Tentoonstelling het mien zoo met oe verkoren!”„Da’s te zeggen, de Road! ’k Geleuf dat ’et ’en addee van burgemeister Janssen was; en voader zei tegen hum, toen ie d’r over sprak: Goed, Nela ku’j kriegen, moar as ’t erdriezulle zin, dan mowwe Janna niet passieren—Hei’j wel sukker genog?”Jannahadsukker genog.Met ’en snuuperig lachske en bloazend in heur koffie zegt blonde Driekske:„Gelluu hadt hoaken en oogen, niewoar?”„Hoaken en oogen! ’k Zou niet weten woarum,” antwoordt Nela: „D’r kwiem wat distantie; niewoar?”„Joa krek, d’r kwiem wat distansie,” zegt Janna. Goeje God, wa’n spitse neus had die Nela. A’j ’em in lang niet gezien hadt, dan viel ie d’r over.„Voader zei: met zoo’n feest, motten alle scharpe punten d’r af,” hernam Nela.—Dat zou niet kwoad wêzen, denkt Janna, met ’t oog op dien neus.„En doarum,” vervolgde het ondeugende—toch wel fleurige nichtje: „doarum zei ik: Best! Leendert zal ze verzuuken; en we doen asof er van distansie geen sproak kos wêzen.—Toe, neem ’en sneetje Dêventerkoek; z’is niet van de karmis, moar heel echt uut stad.”„Dank oe!”„We zouwen over ’t kleedoazie proaten, niewoar? Dorus zei dat ’t ’en bietje stadsig most wêzen.”„Dorus!! WatDorus!!” riepen de twee te geliek, en lachten en griensden, en brendden zich hoast oan de koffie.Janna zat toevallig tegenover ’t spiegel, en zag dat ze nóú den klapreus niet neudig had.„’k MeindeLeendert,” sprak ze zoo’n bietje verlêgen.„Dorus! Joawel!” roept Nela; „Woar ’t hart van vol is, doar lupt de mond van over. Nou, ik zeg ’en smid is nog zoo slecht niet, as er moar zeep en woater ien de wereld blieft.”Janna kreeg het te kwoad:„’k Geleuf dat ’en mins zich toch wel versprêken kan,” zegt ze: „’k weet zooveul van Dorus as gij!”Toen ’t ’en bietje loater was, gluujde Janna heelegoar. Wat al gekheid was er—nóá dat ze ’t alles ontkende—van Dorus geproat: van z’n smids-henjes; van z’n gesoes; van z’n dwoas geknutsel; joa van ’en iezeren kooi die ie geprakkezierd had um er mettertied z’n vrouw ien te bewoaren.—Ielkreis had Janna wille sprêken, moar ook ielkreis was er ’en prop ien der kêl. Joa, as ien ’en oven gluujt ze, went, toevallig het ze ien ’t spiegel gezien dat ze óók lachte toen d’r gezeid was, dat Dorus zelfs t mooiste snuutje toch altied veul minder as Thom, z’n ros-loensen vrind, zou achten, en, datie hoarzeker ien ’t vuur zou loaten as ie—al was ’t moar ’en gluujende spieker d’r uuthoalen most.[327]—Goddank, ’t gelach was veurbij.—Nela het de groote Engelse lamp opgestoken. ’t Licht schient de drie meiskes vlak ien ’t geloat. Ze proaten over ’t kleedoazie.„Moeder zei dat oranjelient over ’t gemoed, en ook over de muts niet kwoad zou wêzen,” zegt Driekske, die wel veel heeft gelachen maar nog weinig gepraat.„Joa, zoo’n heel klein strikske op de borst, dát kan wel,” zegt Nela: „moar ’k zal oe verzuuken te zurgen dawwe geen sierkronen veur de tabaksplant worden! Ons eiges met verguld- en sits papier te behangen, dóár zou ’k veur bedanken.”Dát was Janna heelegoar ’ens.„Nee, ’k heb ’t stuk al met Jans de nêjster besproken, en zij roajde, dawwe as de bruuds van de modeploaten moste wêzen. Ze had nog krek zoo’n ploat in huus.” Nela haalde een oude modeplaat onder het koffieblad te voorschijn: „Zie, hier he’k ’em.—Die lange falie over ’t heufd koste we wegloaten, zei Jans, moar anders was ’t krek noar beheuren.”„Heelegoar ien ’t wit! Wat zullen de Bartels en Hoakvelds wel zeggen,” riep Driekske.„En wat kan proatenonsschêlen!” zei Nela: „we doen ’t zooas beheurlik is, en—met z’n drieën! Voader en Leendert, die ook van de Commissie zin, zeien dat we in ielk geval krek allins moste wêzen; de versiersels die loat ik berusten; moar anders allins: wit van kleedoazie; wit van schoen’, krek as de ploat. Voorders: blauw lienten strikskes op ’t gemoed; blootshoofds; de hoaren deur Van Wels uut Oarem ien ’en busselgedrêjd: wit glaszieden handschoenen oan, en voorts ’en neusdoek van geborduurd ien de hand.”’t Wier Janna hoast te machtig. Ze keek met ’en geflikker ien ’t oog da’j ’t heele witte gewoad d’r ien blinken zag.—Joa, joa! ze had zich eiges gezien, in al de proal en pracht van ’en bruud ien stad; ien al de glans van zoo’n.… modeploat!En—as Nela’s eigen bruur het gezeid, dat ze nóg de kroon van ’t darp zou wêzen, aldat hoar köpke uut ’en mêlzak gluurde; en as ze zelf ook vuulde dat ze die andere twee—wat ’t oanschien betrof—wel moaken en breken kos, noe, hoe zou ze met zoo’n kleedoazie niet veurstaan en blinken in ieders oog!Moar luuster, Nela sprêkt wiejer:—Wat ’et kloarkommen van ’t goed betrof, dat zou geen zwoarigheid wêzen, zeit ze. Ien stad was ’t zelfs in vier en twintig uren geknipt en oan ’t lief. De kosten zouwen, volgens Jans, veur ielk, zoo’n dikke vieftig kommen: „En wat de versiersels belangt,” joeg Nela voort: „gij Driekske, kunt oe goud met de grenoatjes best gebruuken; en ikke, ik bin kloar met de dyamanten boot en de oorbellekes van moeders verstarf. Wal ou betreft Janna, oe voader mot moar is goed over de brug kommen. Alêvel gij zult road weten, niewoar?”En Janna, ze vuulde ’t opéns dathoatde toeleg van Nela was. De brug, die ze bouwde, most veur ’t erme Peters-huus te hoog[328]worden. Over zóó’n brug kwiem voader nooit: nooit van z’n lêven! Zie, wa’n neus; ’en neus as ’en noald!Alêvel Janna zou „road weten”. Joa road weten, zeker, al kwiem de brug tot aan den hemel. De erste zal ze wêzen veur ’t heele darp en veur ’t huus van Oranje!Toen Janna een goed kwartier later het Hemelrijk verliet, zie, toen was de vroolijke Leendert haar weer ter zij gekomen.—Hie had, zoo zeidie, noar ’t opklimmen van de moan stoan wachten, um er z’n liefke in te zien. Nou Janna êvel deur den duusteren bongerd noar huus most, nou zou ie ’t liefke en de moan moar ’en ummezienje in de stêk loaten, en Janna veilig over ’t vonder noar huus helpen.’t Was erg vrindelik! Op ’t vonder hieuw Leendert hoar zóó muujzaam oan den arm vast, dat ’en ander—met gekkigheid ien ’t heufd—allicht ’en achterdocht zou gevat hebben. Moar met gekkigheid het Janna zich nooit afgegeven; en ook: Dorus is heur lieve, heur beste jong!’k Weet niet wat Janna op dat smalle vonder—toen Leendert heur vasthieuw—nog meer deur ’t heufd vloog.—Vieftig gulden veur ’t pak! En nog de versiering!—Ze zag voader zooas ie den letsten merktdag op moeder roasde umdat ze, tegen die Toonstelling, voaders hoed veur zes stuuvers had loate opstrieken, en veur zich zelf en Janna—óók um de Toonstelling—ielk ’en poar katoenen handschoenen had gekocht.—Ze zag Dorus, as ie heur toelonkt en drukt oan ’et hart; moar ook, ze heurt wat ie giesteroavend nog zei eer ie vortging: as ’t geheim wier bekroond en Janna ’t verkoos, dan kos ze goud en zied droagen zoo goed as de riekste boerin!—As ’t geheim wier bekroond!Nou dat ko’j op de vingers noarekenen: zoo’n lomp stuk wark van ’en boerensmid zou uutblinken boven ’et groot fabrikoat! Moar al zou ’t zoo wêzen, Dorus riekdom van straks, kos nóú niet boaten; en.… was ’t niet of Onze Lieve Heer hoar toefluisterde: Janna, wie oe zoo over ’tvonderhelpt, zal ’t oe ook gerust over debrugdoen.—Moar nee, nee, Janna schrok van dat woord. Zou ze Leendert um geld veur ’t kleedoazie oanspreken; zou ze zich zoo verloagen tegen hum, den rieken boerenzeun, die heur zoo hoog stelt en bovenst vereert!—En alêvel, nou Leendert mee oan voaders woonhuus is gekommen, en wel gern zou binnengoan as ie niet ien den Toonstellingsroad most wêzen, nou ie heur hand vat en ’en oogenblik vasthoudt asof ie nog wat mooiers wou zeggen as ’t geen ie al zoo dukkels gezeid had; toen ie heur êfkes heel zacht ien den erm kneep, en zei, dat ’en nêf van ’en nicht toch zeker wel wat pretendieren mocht, toen,—ofschoon Janna de hand met forsie terugtrok, toen had ze óók ’t begriep dat eigen fremilie toch de noaste tot hulp blieft. Welzeker ze zou!.… Kom, kordoat!„Leendert, heur is.…”[329]„Ei wat, prinseske?”—Prinseske!—Lieve Heer! en um vieftig gulden zou ’t prinseske hum vroagen!—Nee, nee! Vort! ze zal wel road weten; en—die hand mot ie losloaten, went Dorus, den goeje, het ze lief; joa hum en geen ander:„Wát ik zeggen wou Leendert.… Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen, went Dorus van den smid.… Noe, g’en oavend.—Ik dank oe!”Toen Janna al in huis was, keek Leendert nog ’en ummezienje noar de deur.—Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen!—Watblief!? Had ie zich dan al zóó doen verstoan? Had ie ’t lief köpke, dat ielken oavend uut de Neer-Bêtuw, op ’t eigen uur noar de moan zou kieken, dan nou al verroajen!?—Veurzichtig Leendert; zoo moant ie zich eiges: Veurzichtig; ’t hart is as zwam, en ’en vonk die’j niet dooft, kan ’t al heel gauw verteren!Toen Leendert door den boomgaard terugging, toen zag ie, langs de duustere stammen, boven ’t dauwgrauwe weiveld, ’en rosse stroal; en ’en ummezienje loater, kreeg de dauw ’en zulver en goudachtig woas, en de groote rooje moan kwiem stoatig noar boven. Zuutjes-oan klom ze al hooger, en wier al blanker en kleiner. Toen ze nog rood was, zag Leendert ook rood. Hie had weer oan Janna gedocht: Mooi prachtig snuutje! Eén kus van heur lipkes.…!—Moar nee, nee, nee!—Kiek, al hooger klom de moan, en alblankerwier ze; en zie,—’t was den afsproak—Leendert plooit den mond noar boven, noar ’t ronde moangezicht, en met ’en zwonk van de hand zeit ie muujzoam: „Nacht liefke, sloap wel!”Janna kan niet slapen.—As ze de oogen dicht had dan spoekten heur de vieftig guldens van ’t kleedoazie en de versiersels met allerlei andere dinger gestoadig deur ’t heufd. ’t Was oakelik zooas ze die guldes ielkreis zag tuulen over de toafel—hard, harder, as roazend ien ’t rond; en, as ze de hand d’r noar uutstak, dan vlogen ze, met ’n vlocht, van de toafel op den steenen vloer, ien ’en slier, as ’en zulveren slang; en de slang zat dan gunds ien den duusteren hoek op de punt van haar steert, en siste heur toe, dat ze schrok—wakker schrok, alschoon ze niet het gesloapen.—Kiek, doar viel ’en dyamanten kruus uut de locht. Jong, jong, wat blonk ’et vol pracht!Luuster: ’En bietje noa hoar thuuskomst, toen ze nog êfkes noar buuten gong, was Thom—heel toevallig—veurbijgegoan. Hie had heur nog toegesproken, en weer alles ten beste van Dorus geproat; zoo goed en zoo trouw as ie was. Moar toch—had Thom ook ten letste gezeid: Al was Dorus hart ook van goud, nooit zal ie ’t woare begriep van de liefde kriegen; en veural niet, wat ’en[330]reuske as Janna—de pronk van de Bêtuw, met recht en met reden verwachten kan.Zie, zóó had Thom gesproken, heel goejig en wóár, en ook, zonder kunsten of gekkigheid. En toen,—Janna weet zelf niet hoe ’t kwiem—toen het ze oan Thom verroajen wat ze oan Leendert niet zeggen kos, en oan Dorus niet zeggen zou willen.En Thom had met den voet ien ’t kleizand geschreven, en strak gekeken.En loater, toen het ie van geld en van ’en dyamanten kruus gesproken, dat van smid Roelfsens vrouw veur Dorus ien ’t kammenet wier bewoard.—Joa, hie kos en hie zou, ’et oan Dorus goan vroagen.… En—weg was ie gewêst.Dat Thom zou sloagen en nog dien eigen oavend weerum kommen, Janna gleufde ’et niet. Moar—nou ziet ze dat kruus. ’t Is Thom—Dorus vrind—die ’t in de hand houdt. En ’t kruus wordt al grooter; wonder groot; en ’t bovenst dyamant schittert met ’en lichtstroal ien ’t rond; en as ze tuurt dan wordt ’et kruus zoo zuutjes oan.… zwart, heelegoar zwart, en zie,.… ’t is den Heere Jezus, die hoar oankiekt van ’t kruus, en.… Nou schrok ze toch doanig wakker, alschoon ze nee, weer niet gesloapen had.Een oogenblik later was Janna het bed uit.—Of dat ’en bestierink was gewêst!? ’t Letste gezicht het hoar op ’en ienval gebracht, went Thom zou heur toch niet helpen; dat weet ze:—Oan ’t karkboek van grootmoeder Peters, dat voader heur bij ’t erste nachtmoal gaf, zitten twee zwoar gouwe klampen.—Ens zei dommenei dat de woare godsdienst niet besting ien de proal van priester of kark, ien sieroad van zulver en goud, zoomin veur tooiing van kruusbeeld of altoar, as van proalerij met kostlik metoal oan ’t woord van God. De tooi mocht veur de wereld wêzen, zoo zei die: veur den godsdienst was ie ’t niet.Janna’s kämerke is blank verlicht deur de moan. Met grootmoeders biebel steet ze bij ’t roam.—’t Most wel veur zestig gulden oan goud wêzen, had voader gezeid.—Moar ’t zal lillik stoan as die klampen d’r af zien; en ook, ’t zou ’en moet op den umslag wêzen. Alêvel ’t kos gereparierd worden; en, niewoar, ien ’t oog van God is ’en biebel zonder klampen veul mooier as met ’en pronk van goud.—Wacht! met de punt van heur tornmes zal ze prebieren die pinnekes los te kriegen.—’t Is oarig, nou die kleine sterrekes ien ’t goud heur ien ’t oog blinken, nou kiekt ze hoastig noar de deur. Onneuzel! ze duut toch geen kwoad. ’t Is heur eigen goed.Nog harder drukt ze; moar, ’t mes schampt af met ’en kras.—Wonder dat ze dóár zoo van schrok. Joa as ze verstand gebruukt, dan was ’t arg kienderachtig!—Alêvel nou ’t moanlicht weer flikkert ien de sterrekes van ’t zwoare beslag, nou is ’t heur krek asof ’t nog de Zundag-mergen is dat ze veur ’t erst met ’t boek ien den schoot, oan ’t nachtmoal zat. ’t Stukske brood het heur geplekt ien den mond, en heur hand het getrild toen ze den[331]zwoaren beker most oanvatten; en wat domenei sprak, doar het ze niks van geheurd; moar met ’t oog noar umlêg, het ze diezelfde sterrekes zien blinken, en,—toen het ze de mus’ en de spreeuw’ buuten de kark heuren tjilpen van geweld, went alles d’r binnen was nou stil as ien ’t graf. En wat die sterrekes blonken, joa, dát weet ze nog goed. Op de veurste bladzij stond ’et te lezen:
’t Is ’en September-oavend, en volle moan. Arg droomerig is ’t; en veural, umdat kleine zwarte wölkskes af en toe veurbij ’et moanlicht joagen.A’j van de donkere lindeloan, bezijen ’t karkhof op den grooten weg kiekt, dan zie je den veurgevel van ’t witte schoolhuus ien ’t volle licht; en lienks—oan den schoaduwkant—doar hei’j twee strepen met rossen gloed.—’t Zin de roams; en de rosse gloed kumt van ’et lamplicht, dat nog ien de school brendt.Joa, alschoon ’t geen schooltied is, ’t mot tóch nog schooltied wêzen. Luuster! Doar klinkt ’en lied; en de stemmen zin krachtig; en moatvol is ’t; en, a’j scharp luustert—misschien umdat ze de schooldeur al opendoen,—dan heur ie nog kloar de slotwoorden van ’t lied in diepen moar vreugdvollen toon:„Want des werelds hoogste goed,Is de vree van ’t rein gemoed.”Heur! Nóg ens die regels, en nou is ’t uut.Van half acht tot negen duurde de Zoaterdag-oavond zangschool, en hoog boven de lindes gromde de karkklok, dat ’et ook lang genog, en krek tied van uutscheien was.Of de karkklok soms van ’t jongvolk, as ’et noar huus goeng, dinger zag of proatjes heurde, woar ie—veural zoo kort tegen den Zundag—geen vree mee had;.… ’k weet niet, moar zooveul is zeker, dat de karkklok nooit zoo hoastig en korzelig bromde, as Zoaterdags oavends noa ’t zangles.—En dan, van negen tot tien; ’t was krek asof dat ouwe domme ding van ’en klok ’t er op gezet had um van ’et mooiste uurke niks meer as ’en klikke te moaken.Dat vond Dorus Roelfsen: en terwijl het zanglievend, altemaal volwassen jongvolk het schoolgebouw uit, en de frissche avondlucht te gemoet stroomt, fluistert Dorus, die onzichtbaar een kleinere hand in de zijne houdt:[310]„Kom Janna, wij goan lienks. Onder de lindes bij ’t karkhof is ’t duuster en ziet ons geen mins.”Janna zei niks; heur hand had ’et antwoord gegeven.En um den schoaduwhoek van ’t schoolhuus zin ze al heel gauw verdwenen. ’t Was ’t duuster, droomerig duuster onder de lindes, en op ’en enkel ploatske moar, speulden iele bloadjes lochtig kantwark tegen de helblanke moan.In zoo’n glimpke, gunds bij de steenen hekposten, staan Dorus en Janna. Alêvel ’t licht loat Janna’s mutske wel blinken asof ’t moanlicht op sneeuw was; moar, ’t snuutje dat blieft toch in ’t duuster.„Och, loa’k oe joa nóg ens heuren Janna, ’t klienkt mien zoo zuut en zoo oarig!”„Malle jong!Joablieft joa, tot ien ’t lest van ons lêven.”„O Janna, a’j nou is vuulde hoe lucht mien hart sleet! Giester, joa zelfs van oavend ien’t zangschool, toen ha’k nog duusterheid en bange klopping ien de borst. Ielkreis a’k Willem of Gijs of Govert noar ’t mooiste en ’t lieflikste kiend zag kieken, dan was ik pardoes de moat kwiet! en, a’k dan docht hoe d’r dukkels over oe gesproken wier, en Willem nog letst zei dat gij ’t lievenheerskuukenje van ’t darp woart, en dat ie oe zeker allang veur den prêkstoel zou hebben gehoald, as ge niet.…”„A’k niet van ’en arg schroale bouwing was,” valt Janna in: „en ook, as ik húm gewild had!”„Joa krek Janna, als gij hum gewild hadt; en—as er geen ander was gewêst die nou de wereld te riek is!”’t Bleef toen een heele poos stil.Of de moan was verloopen, of Janna’s mutske ’en bietje verschoven misschien? althans de lichtglimp, deur debloajers, blonk nou op Dorus vurheufd.—Kloeke kop! had meister altied gezeid;—en ’t was zoo.Moarzie, ook ien d’eigensten stond blonk nóg ens ’et hoagelwit mutske, krek bij dat kloeke vurheufd; en.…ÉÉNgromde de torenklok.Janna was er van geschrokken. Halftien! Ze kan ’t zich niet begriepen dat ze hier al ’en half uur getoefd het.„Al halftien,” zegt ze zuutjes: „Kom nóu dan ’t geheim Dorus, went moeder zou ongerust worden.”„’t Geheim Janna? Och, ge weet ’et da’k voader niet van mien liefde veur ou of van trouwen dorst sprêken, umdat ie mien nog te min veur ’et smidswark acht. Moar, zeker, ’t zal nou mergen wêzen.… Alêvel Janna, ’t geheim most zoo lang tussen ons nog moar geheim blieven ook.”„Ge proat zoo vrêmd Dorus. Ik zou ’et weten en zien, a’k oe mien joa had gegeven?”’t Kloeke vurheufd en ’t mutske ze glommen weer êfkes te zoamen ien ’t licht; en joa dan, ’t geheim zou ze weten; z’n leven; z’n liefde; z’n wiefke!Arm in arm, de handen ineen, zoo gingen nu de gelieven voorbij[311]de kerk, die pas hun ja had gehoord, en traden op een achterweg toe, die de Waaistraat genoemd wordt.In de zeer verspreide meestal kleine huizen, brandt ginds en her nog een lichtje, doch ook hier voert de maan zacht glanzend gebied: ze blinkt in de rimpels, die ’t koeltje blaast op ’t effen vlak der waaikolk achter die huisjes; ze speelt met de zilveren blaadjes der slanke schotwilgen omhoog, en wiegt met blauwe glimpglanzen in de wingerdblaren langs de lage gevels, of hier en daar in de moesplanten der tuintjes, terwijl ze matte vonken schiet—ginds op een sterk bedauwde roos, en op goudsblommen hier, die ook nú nog „Oranje boven” roepen. Straks een smaller zijpad inslaande is Dorus al spoedig een klein tuinhek binnengegaan. In ’t smalle paadje met maagdenpalm bezoomd, kunnen ze niet naast elkander loopen. Toch houdt Dorus Janna’s hand in de zijne, als vreest hij dat de pas verworven schat hem nog als een droombeeld ontvluchten zal.En Janna volgt met kloppend hart;—went, toen ie hoar ’t allererst van liefde had gesproken, toen het ie hoar meteen ’en roadselje ien ’t oor gesuusd:Van kiends af oan was Janna zijn liefde, en altied zou ze ’t blieven—zoo had ie gezeid: moar, voader, schoon braaf en goed, was korzel van oard; en Dorus, dorst hum—ge weet ’et—van geen liefde te sprêken, eer ie—noar voaders begriep—bekwoam veur ’et smidswark zou zin. Dát kos nog lang, nog heel lang duren, went, de grofsmeejerij was meer ’en arbeid veur hand as veur heufd; en as voader dehandniet krachtig oan ’t werk zag dan sprak ie van soezen en droomen en onbekwoam!Moar luuster: schoon de hand toch ook zoo zwak niet was bij ’t doageliks wark, ’t heufd had ien ’t droomen nog wat anders gearbeid. En, as dát ien’t licht kwiem, dan zou voader den droomer, dien ie toch liefhad, ook as warkman erkennen, en Janna zou ie mee liefhebben as z’n eigen kiend. Méér had Dorus toen niet gezeid.Moar nou, nou zou ie ’t roadsel verkloaren.Aan den voorkant van een tamelijk groote woonstee is de smederij van Dorus vader. Door het tuintje bezijden het woonhuis gaan de gelieven langs de achterzij naar een schuurtje, ’twelk zich op slechts weinige schreden afstands van de woning bevindt, en waarvan de lage deur geen vijf voeten van een planken stap aan de waaikolk is verwijderd. Twee breede holle knootwilgen baden er hun takken in den vloed.„Wat was doar?” zegt Janna, en ziet naar de wilgen.„’t Zal de koater gewêst zin,” meent Dorus: „hie zit gern ien den wilg.”Janna ziet nog eens om; maar Dorus, die de deur van het schuurtje reeds heeft ontsloten, vat haar bij den arm, en dwingt haar met zacht geweld, hem te volgen, waarna hij haastig de deur achter zich sluit.[312]’t Was arg duuster. Janna kos niemendal zien.—Ze was niet bang; moar:„Wat mot ik hier in dit schuurke, en heelegoar ien ’t donker?” zei ze.—Nee, ze wist wel dat Dorus geen kwoad wou; moar as heur iemand gezien had! Ze meint toch vast dat de schoaduw van ’en mins langs den wilg bij de woai was gevlogen.„’t Zou misschien bêter zin gewêst Dorus, a’k opkloarlichtedag met oe mee was gegoan. ’k Wiest niet dat oe geheim ’en geheim achter slot was.”Een oogenblik later was Janna gerustgesteld.—Met ’en striekzwêveltje had Dorus ’en olielempke oangestoken, en met ’en kus hoar gezeid, dat mooie snuutjes niet altied onroad ien ’t duuster motte zien.Zóó was ’t dan goed!—En ’t geheim niewoar?—As Janna nou asteblief moar êfkes wou meegoan, en achter dat planken beschutsel kieken. Veurzichtig, ze moest niet vallen over die houten, en zich niet stooten oan de warkbank of ’t blok.„Zie, doar steet ’t!” zei Dorus heel zacht: „en zoo woar a’k oe liefheb Janna, zóó woar bin gij, op Thom noa, deeenigedie ’k er van sprak, en ’t nou ook te zien geef.”„Wátblief! Wat is dat?” zei Janna, toen Dorus, met ’t lampje omhoog, naar een voorwerp wees, ’t welk, oppervlakkig beschouwd, wel eenige overeenkomst met een scharenslijp had.„Wát dat is?” zegt Dorus nog zachter, terwijl zijn oogen nochtans bij ’t lamplicht flikkeren: „Wat dat is!?—Da’s wark van den droomer!—Twee joaren lang he’k er op gezonnen en figelierd Janna; maar nou, Goddank, nóú is ’t ien de wêreld!”’En bietje loater lei Janna met ’t köpke oan Dorus borst. Alles het ie heur uitgeleid en verkloard. ’t Was ’en haksel- of streu-snijer zooas er nog geen gemoakt wier. As ’en veerke licht ko’j ’et groote rad drêjen, en, deur de vangers hier, schoven de garven vort en goeng ’et hakmes op en neer, krek zoo gauw as ’t rad moar snorde.—Wát ie doarmee veur had?—Zie, ’t was ’en stuk veur de Landbouw-Tentoonstelling; en de droomer zou dan is kieken of voader ook wonder zou stoan, as ’t onneuzele wark—alschoon lang niet volmoakt—toch met eer wier genuumd.… joa, misschien zelfs bekroond!En Janna rustte nog aan Dorus borst, moar—toen ze noar ’em opkeek, toen zag ze dat Dorus niet, zooas straks, op heur „fleurig snuutje” tuurde, moar, dat ie noar dat ding zag, noar dat ding van iezer en hout, totdat ie ien ’t einde hoar stoan liet, en weer d’r op toetrooi, en keek, en drêjde, en nog êns prebierde, umdat—zooas ie bemerkt had—’en kleinigheid nog niet ien den hoak was.Toen Janna zei dat ’et meer as tied wier noar huus te gaan, toen schrokDorus’en bietje, en liet op stond z’n uutvindsel voaren.—’t Was vremd: zoo gauw as ie bij ’t ding kwiem, kos ie de hand’ er niet afhouen; moar nou was dat toch te gek, niewoar?„Joa liefke, hier bin ik. Wat zeg ie nou, hê?”„Ikke.… dat ’et tied wordt noar huus te goan Dorus.”[313]Dat dee hum zeer. Geen enkel woord van zien vinding; zien wark; zien schat!„Hoe liekt oe ’t geheim Janna? ’t Is toch oarig niewoar? En a’k er ’en pries mee behoal.…”„Heel oarig!” zegt Janna. En dan, as ie ’t liefke weer vast oan ’et hart drukt, dan fluustert zij nog: „Joa Dorus, heel oarig; alêvel.…”„Alêvel?”„Alêvel,” zegt Janna: „Ik had toch gedocht dat ’et watanderszou zin.”Janna had gedocht dat ’etgeheimwat anders zou wêzen. Wát, dat wist ze niet. Ze had wel zoo’n adee gehad; beveurbeild dat Dorus van zien voader de smeejerij alvast present had gekregen; of dat ie van zien moeders versturf ’en schenking veur hóár bewoarde; of, dat ie misschien ’en heuge ien de lotterij had gespeuld. Toen ze straks ien dat schuurke goeng, toen het ze op ’t allerminst oan de gouwe grenoatring gedocht, die Dorus moeder vroeger gedroagen had. Moar,—krek zoo riek as ze d’r iengoeng was ze d’r weer uutgegoan. Niet dat ze begeerig was; alêvel.… ’en streusnijer! ’en uutvindsel zooas geen mins ’t nog gebruukte! ’t Wasdwoasheid; zoo’n dink dat hie had geknutseld, doar zouen ze hum op de Toonstelling ’en pries of medalje veur geven! Dát ko’j begriepen!’En oogenblikske loater was ’t weer duuster ien ’t kleine schuurke. Gunds op de breeje stroat, ien ’t volle glans van de moan, doar goan Dorus en Janna.Moar,—tussen de wilgen en de kolk, ien ’t schoaduw van ’t schuurke, doar sting er een die ze noakeek.Alschoon ’t ’en frisse oavend was, had ie ’t zoo oakelik werm. Met oanstoande karmis was ’t krek ’en joar gelêjen, dat ie noast ’t mooie kiend ien die mallemeulen rondgedrêjd en hum alles veur de oogen geschiemerd had. ’t Urgel speulde ’en „Schotse drie”, en de trom donderde d’r tussen da’j ’t gelach en getier van ’t jongvolk niet heuren kos; moar, dat Janna toen,—zoo’n bietje karmismuu—met heur köpke hier tegen zien schoer het gelegen, en niks, goar niks geroasd het toen ie, bij ’t uutstappen, êfkes heur wengske beruurde, joa, dat wist ie, en dat vergêt ie nooit zoolang as ’t hart hum ien ’t lichoam zal kloppen.En—wat ie deez oavend noa ’t zangschool bespeurde, most dát de genoadeslag wêzen!? As ie den ersten oandrift gevolgd had, dan zou ’t moanlicht nou zeker zoo vroolijk niet blinken op de diepe kolk. Goddank, dat ie dien oandrift weerstond. Alêvel, ’t geen ie, turend deur ’t kleine venster van ’t schuurke, kos zien, dát het nog ’en uutzicht gegeven:—Joa, Dorus Roelfsen, zoo peinst ie: d’r is nog wat anders da’j liefhebt: liever misschien as hoar die oe ’tjoagaf; en, Janna Peters, ik gleuf niet dat gij oe veuraltiedloat binden met zoo’n pronkstuk van iezer en hout![314]A’j ’s and’rendaags ’s mergens zoo vrindelik wilt wêzen ’t kleine boeren-erfke van Peters binnen te goan, dan ku’j mooiJannanog is bêter bekieken.’t Is een frisse September-mergen. De schoaduws van den appelboom buuten, speulen en dansen op de blankgeschuurde tafel bij ’t roam. Zoo êfkes hetJanna ’enmandje met parziks op die toafel gezet; parziks die oe toelonken da’j ’t woater d’r van ien den mond kriegt.—Toen Janna de parziks oan ’t schutting had geplukt, toen het ze alleen moar gekeken of ze riep woaren; moar nóu neemt ze, ielk verzet, nog ens ien de handen, en kiekt noar ’t blank en rood, en noar ’t donzige vel.Zie: ien ’en lichtstroal van de schommelende bloaj’ is ’t köpke van Janna nou krek as ’en glans ien de koamer geteikend. As ze de lange donkere weimpers opsloat en oe oanziet, dan bi’j d’r beduust van; stik beduusd! ’t Is, asof ze oe al ’t moois van de wêreld opéns loat kieken. ’t Heele köpke is ’en fleurige meidag, en heur oogen zin blauw—diep blauw, as ’en hemel.Jammer dat er zoo gauw wolken oan den mooisten hemel kommen!Alêvel nou zin d’r geen wolken. Sinds giesteroavond was ’t alles kloarheid en licht. Dorus had hoar zoo lief. En of ’t geheim ook was misgevallen, hie had heur toch loater ’en ringske beloofd. Nee, schriel was ie niet.—Wat zullen de vrinden wel zeggen as ze ’t heuren! denkt Janna: Tien tegen één dat Willem en Gijs en Govert ’en gek gezicht zullen zetten. Eigen schuld mennekes! Proaten met complementjes is goed; moar, ekfetief van wal stêken, dá’s bêter.—Ge bint krek ’en parzikske, zei Govert nog giester.—Jammer dat den parzik nou veur den stille zal wêzen die ’terstvan allengeen gekheidsprak. Noe, ’en parzik kan ook niet altijd oan de schutting blieven!Janna keek noar de deur; nam toen den fleurigsten parzik uut ’t mandje; trooi hoastig op ’t kleine spiegel toe, en hieuw, met ’en gliemlachend lonkske, den parzik noast ’t mooie köpke. En—’t was gekheid van Govert; ze zou zich schoamen as ze zoo gruunachtig gêl was, en heur wang zóó rood.—Donzig; noe joa, donzig dát was ze.Doar wier de klink van de deur gelicht. Janna wist niet hoe gauw ze van ’t spiegel zou wegkommen. Zie, voader en moeder kwiemen de keuken in.„Wacht êfkes kiend!” zei moeder, die zag dat Janna met de parziks, oan den overkant wou weggoan.„We motten oe spreken,” zei voader.Janna begreep ’et.—Ze keken zoo vrindelik.—Dorus had zeker zien voader gesproken, en ook hier al ’t oanzuuk gedoan. Misschien sting ie wel achter de deur; misschien.…Moar ’t was misgeroajen. Terwijl voader Peters noar den heerd stapte, en met ’en diepzinnig gezicht ’en lêpel vuurgloed schepte, zei moeder:[315]„Ikke en voader woaren gerezelevierd Janna, um de parziks oan de Meermans te sturen.”„Oan Huibert-nêf?” vraagt Janna verbaasd.„Woarveur langer hoaken en oogen!” zegt Peters, die den kop van ’t pijpje op ’t vuur drukt.„Joa, kiend,” herneemt moeder Steyntje: „ge weet wel, nêf zou met de Toonstelling keurmeister van ’t vee wézen; en umdat voader zien schoap’ wou sturen.…”„Bi’j gek Steyntje!” roept Peters: „Nee, doar zou ’k niet oan denken; moar as de prêkstoelliefdegebiedt, en zukke parziks ien stad nog grif vier stuuvers ’et stuk doen, dán zal ie’t wardieren, zeg ik!”„Moar met de Toonstelling kos ’et toch boaten, hei’j gezeid!—Begriep ie Janna, veur ’en goeje ploatsing en ’en pries zou ie voader zeker ien gedachte houen.”„’k Zou zukke gekke toal niet uutsloan Steyntje! Janna weet bêter. As rechtrechtblieft, dan zal krom den pries niet hoalen. Van proaten of dinksigheden met keurmeisters heb ik geen oard; moar, vrede is vrede; en doarum Janna, most gij oe moar ’en bietje opmoaken, en met de parziks Huibert-nêfs kwaadheid noar den diek joagen.”„’k Begriep er niks van,” zegt Janna: „A’j ien woarheid geleuft voader, dat recht recht zal blieven, dan hei’j geen vrindschap te zuuken met ’en mins, die zich tegen ons opzet, umdat ’t jongvolk nou eenmoal wat meer noar de arme Janna, as noar zien eenige rieke hartelap kiekt.”„Viezevoazen!” zegt Peters.„Ei! Het Nela niet gezeid dat welluu geen pertuur veur den boer van ’tHemelrijkwoaren! Ik geleuf voader, dat de noam van de hofstee heurluu zoo gek moakt, en ze meinen dat Nela ekfetief al ’enengelis! Nee, a’k noar ’t Huiberts-huus goeng, ’k zou mien schoamen, went den lesten keer he’k Nela rondeman gezeid, da’k heur hoogmoed verachtte, en God dankte da’k nog ’en klein bietje meer oanlokkigheid had, as den engel met heur spitse neus.”„’k Wil niet zeggen Janna, da’j ongeliek hebt,” zegt Peters: „’t onderscheid tussen ou en hoar is te groot. Alêvel kiend, de Liefde, en de Verdroagzoamheid en ’t Oordeil!”„Krek Janna, ’tOORDEIL: As Huibert keurmeister is, en voaders schoapen ’en goeje pries zulle kriegen, dan mot gij.…”„Steyntje, ge most liever oan ’t wark goan. Ge begriept mien niet. A’k van ’t oordeil sprêk, dan sprêk ik van ’t Oordeil Gods.”„Ien dat geval voader, za’k in oe eigen belang geen parziks noar ’t Hemelrijk brengen, went ’k gleuf niet dat ’t oordeil Gods d’r arg mee gediend zou wêzen.”Peters was tegen de toal en de oogen van ’t mooie kiend niet opgewassen; tóch zou ie ’t nóg ens prebieren. Alêvel, krek toen ie ’t woord ien den mond nam, toen goeng de klinkdeur open, en vroeg ’en knap jonkman, half heers half boers van kleedoazie, of ie d’r ien mocht?[316]Of ie d’r ien mocht!!!As den geluks-uiver, ien ’t vroegjoar, veur ’t erst um ’et nest vliegt; as ’t klein wölkske oan den gluujenden hemel met frisheid en wasdom kumt opdoagen; as de volle kornvracht van ’t land veur de open schuurdeur steet.… watblief of ze d’r ien meugen?Janna had ’en scheut deur de borst gekregen, dat ze d’r rood en wit van geworden was. Voader Peters nam ’t piepke uut den mond, en moeder Steyntje sloeg ’t slip van heur veurschoot noar boven.Zoo’n vremde kazjeweeligheid ha’j nooit belêfd! Op d’ eigen stond dat er van de Meermans gesproken wier, sting doar Meermans Leendert, asof ie uut de locht kwiem vallen. Vief joar lang was ie buuten ’t darp bij ’en oom ien de Neer-Bêtuw op ’en steenoven gewêst en pas sinds twee dóágen was ie d’r weer, ook umdat ie met de Toonstelling ien ’t bestuur was.’t Is niet vremd dat Janna ien ’t erst wat beteuterd kiekt.—Leendert was ’t! Leendert, die heur as kiend al dukkels had oangekeken asof ie wat vremds oan d’r zag.—Nóú weet Janna ter deeg wát dat vremde gewêst is—alschoon ze ’t niet zeggen zou.Dukkels nog had ze oan de mooie oogen gedocht, die heur dan zoo oankeken; moar, Leendert zag ze in al die joaren niet; went met de karmis, as hie thuus kwiem, dan was zij altied bij grootmoeder onder Nimwêgen gewêst.—En, zoo zuutjes-oan is de bekanterigheid tussen Nela en hoar ien de wêreld gekommen; nooit van z’n lêven zou Janna d’r weer ’en voet in huus zetten!—En nou, zie—dóár sting Leendert.Toen Leendert—noa de familie te hebben gegroet, Janna oankeek, toen was ’t asof er ’en vroege zon langs zien knappe geloat streek.—Zou ie ’t al wete kunnen van Dorus en mien? denkt Janna; en,—dat ze ’t denkt dóár stêkt toch geen kwoad in.Moar, Janna kos d’r ooren niet geleuven. Asof er geen koelheid, geen hoat zelfs gewêst was, zoo sprak ie:—Ze mosten allegoar de complementen van voader en van Nela hebben.—De complementen!!?Joa, voader en Nela begrepen eigenlik niet woarum de familie zoo nooit meer is oankwiem?—Niet begriepen!!—Alêvel, nou hie—Leendert—d’r weer was, nou kwiem ie dan zelfmoaris oan; en ook, ien de erste ploats, um nicht Janna, noamens ’t Bestuur van de Tentoonstelling ’en groot verzuuk te doen.’En groot verzuuk!!?„Goat ’r zitten Leendert-nêf. Alles welvoarend?—Wel mins wat zie je d’r kostelik uut!” zoo sprakken voader en moeder.Janna zou van dat loatste geen nee zeggen; moar ze het gezwegen. Niewoar, veur ’en streeling as heurnóúover ’t gemoed kwiem most de sproak wel zwiegen.De Landbouw-Tentoonstelling—zoo had Leendert gezeit: zou[317]deur ’en prins van ’t Koninklik huus bezocht worden. ’t Liefste wat ’en prinsenoog op zoo’n Toonstelling zag, dat woaren de mooiste bluumpkes van ’t land; en, uut noam van ’t Bestuur had ie Janna te verzuuken: één van de drie te wille wêzen, die et prinselik bloed, noamens de Bêtuw met krans en zêgen begroeten zou.Niet lang nadat Leendert vertrokken was, zat Janna op haar kamertje.Alschoon ’t moar ’en zolderkämerke was, ’t was toch ’en vrindelik dink. De mooie donkere loajtoafel met al die puppekes en pronkkummekes er op, ’t was ’en pracht. Moar, ’en pracht was veural de spiegel die d’r boven hieng! Zóó’n spiegel was er zeker geen op ’en zolderkämerke ien de heele Bêtuw. Eiges het z’em veur d’r spoargeld gekocht. En zie, ’touweheel kleine spiegel ’t hieng doar ook nog, bij ’t roam.—Die ’t niet uutvond kos zeker niet begriepen hoe’n vremdigheid ’t is, a’j twee spiegels krek over mekoar hebt.Ens, heel toevallig dat ze ien ’t kleine keek, het ze zich finoal van achter ien de groote gezien, krek asof z’n ander gewoar wier. Erst was ze d’r puur van ontdoan; moar loater, toen het ze d’r o zoo’n oarigheid ien gehad. En, kemiek was ’t, a’j ’t kleine spiegel ien de hand nam, en oe drêjde.… drêjde, dan ko’j oe eiges bekieken, rechts, lienks, oan alle kant. Joa, die erste keer het ze heel lang gekeken, en ’t mutske afgezet, en d’r hoaren los loate vallen. Ze had nooit die hoaren van achter gezien. ’t Was oarigheid!Op dit oogenblik zit Janna met ’t ronde kinnetje in de hand.—’t Is toch bezonder, denkt ze: dat ikke van ’t heele dorp en den umtrek, nou krek één van de drie bin die veur ’en prins kan bestoan!—Eén van de drie!?—Janna keek êfkes ien ’t spiegel.—Hoe oarig had Leendert gefluusterd: „Niet één van de drie; moar van de drie nommer één!”—Nou, ze wiest ’t ook wel; en dan as ’en mins as Leendert ’et zei, zou ’t êvel wel waar zin. Moar ook, wie had ooit durven denken dat ’t oordeil zóó rechtveerdig zou wêzen! En Nela—die ze verdocht had van kwoadheid en jaloezie; Nela zelf had heur loate groeten, en vroagen of ze ’t oavend maar sito op ’t Hemelrijk wou kommen um—over ’t kleedoazie te proaten.—Wat kosten de dinger toch in ’en ummezien verkeeren, went, zóó woar en zoo kloar as de hooge kornbarg doar gunder fonkelt tegen de helblauwe locht, zoo woarlik het Leendert heur de erkenning van ’t Bestuur en zeker ’t goedvinden van de heele Bêtuw gebrocht—alschoon ze toch erm is van huus en van hof.En as Janna nog tuurt, dan vuult ze zich zoo.… ’k weet niet, zoo licht en zoo lucht. Met den zwoaluw, die langs den kornbarg scheert, zou ze wel vliege kunnen.—Prinselik uutverkoren, niewoar!? Joa joa, dát was ze!—Vremd, wonderlik vremd kos alles sjanzieren: t’ Oavend zal ze noar ’t Hemelrijk goan; en de parziks zal ze meenemen. Noe, woarum niet, as Huibert zoo vrindelik is, en ’t voader plezier duut.[318]Haastig overeind gekomen, beziet Janna zich even van nabij in den spiegel; en als ze vroolijk neuriet, dan trekt ze de laden van haar latafel één voor één open, bekijkt vluchtig ’t Zundags merrenos bluumpke, en ’t gries perremattem japon met bajees, en.…—Nee, ze het geen rust meer. Over ’t kleedoazie zal ze t’ oavend met Nela en die andere proaten. Nóú wil ze êfkes goan kieken of Dorus hoast kumt. Joa, ze mot hum nou zien, en hum vertellen van de eer die hoar wacht.—Wat zal ie gruts wêzen!— Noe! op nommer één van de drie!As er nog iemand ien ’t darp was die nooit van Doavid en Jonathan heurde, zeker was er geen kiend, dat niet proatte van Dorus en Thom.Dorus Roelfsen het ’en kloeke kop;—dat he’j al ien ’t moanlicht gezien; moar, aldat ie niet fors veur ’en smid is, wat ie ien handen kreeg dat liet ie niet los, zoo min as z’n joa of z’n nee.Op ’en harfstoavend, toen Dorus ’en elfjoarig jungske was, toen het ie met kleine Thom Brasser, achter voaders huus ien ’en bootje op de kolk gespeuld. Hoe ’t krek gegoan was, dat wiest ie niemeer; moar, ’t glanzig gêle hoar van Thom had ie met ’en glimp zien zwenken langs den rand van ’t bootje, en ’t opspatten van ’t woater had ie gevuuld. ’t Is hum toen gewêst asof er ’en helft van hum eiges met tol en toom en knikkers noar beneejen goeng. En ’en klitskou het ie gevuuld, en ’en suuzing ien ’t heufd en—niks meer. Allinnig van loater weet ie dat de zon hel rood was toen ie noast Thom, kletsnat bij ’t stap onder de knotwilgen stond, en—dat ie toen oan Jonas ien den walvisch het gedocht, en Thom met ’t heufd in moeders arm het gezien. Moar op d’eigen stond had ’en vuur hum op ’t oor gegluujd: en: „Weerlichse bengel!” had ’et geroasd.En ’en lange nacht is er gevolgd; moar loater toen de hoan al dukkels op ’t arf had gekrêjd, toen het ie van voader ’en hand gehad, zonder ripplement; en moeder had hum gekust—die goeje moeder—wel tien keer achter mekoar.’t Was oarig, toen Dorus op dien morgen Thom had weergezien, toen het Thom van niks gesproken; moar hie zelf het de troan’ ien de oog’ gekregen. En ien ’t school—as ie niet schrieven most, had ie Thom egoal bij ’en punt van zien boatje vastgehouen, asof ie bang was dat Thom nóg ens noar Jonas ien den walvisch zou goan. De kouwe grauw-erten die ie stillekes meenam, had Thom één veur één onder toafel gevat, en met ’en zwonk ien den mond gestoken zonder dat meister zag dat ie ’en vim verruurde.Och, ’t was zoo’n slim handig jonk, dat Thumbke. Oanhankelik zonder veurbeild; en gedienstig!.… ’t was hum krek allins of ie zuut of zoer tot loon kreeg, went êvel was ie Dorus altied op zied.Joa, a’j Dorus zag ko’j vast rêkenen da’j ook Thom gewoar wier,[319]moar, Thom meesttieds op Dorus rug; of, ien ’t melkwoagentje as Dorus d’r véúr liep. Loater bij ’t appels streupen, dan woaren ze óók bij mekoar, moar, Dorus ien den boom en Thom d’r onder. Dorus kon ’t zich duk niet begriepen dat ie beneden zooveul minder mooie appels vond as ie meinde noar umlêg te hebben gegooid; moar, ens op ’en keer, toen ie gewoar wier dat ’en poar van die mooie uut Thoms broekpiepen rolden, toen het ie meeliejen gekregen, went Thom was arg beduusd gewêst, moar had gezeid dat ie ze veur ’en erm ziek kiend uut de buurt wou bewoaren. Och, ’t was zoo’n goeje, zoo’n beste jong!Siends z’n tiende joar was Thom—de wees,—op Dorus’ veursproak bij voader en moeder in huus gekommen, en altied bleef ie de makker van Dorus; z’n trouwe vrind. Twee keeren moar—’ens, met ’en meske dat weg was en in Thoms zak wier gevonden, en ook op den letsten karmisoavend, toen Thom hum met zoo’n vremde boodschap noar huus had getroond zonder dat ’et was neudig gewêst—het Dorus ’t gevuul gekregen asof er ’en dwarshout tusschen hum en Thom was gekommen. Moar, Goddank: Misverstand is duuvels rechterhand; zeit ’t sprêkwoord. En, ’envrind mo’jop ’t woord geleuven. ’t Eigen oog kan bedriegen, moar de woare vrindschap niet.Zóó had Dorus ’t begrepen.En Thom? Thom van zien standoasie redenierde: dat de vrindschap ’en kostelik ding is, mits d’aj d’r wat van hoalen kunt.Zelfs bij klaarlichten dag heerscht er iets schemerigs in de geheime werkplaats van Dorus.Geheime werkploats? Nee, boas Roelfsen, de forse Bêtuwse smid, wiest wel dat de jong altied wat prakkezierde en knutselde.—Hie had er ’en hêkel oan, umdat er al genoeg fratsen en kunsten ien de wêreld zin. Moar, wat zal ’en mins z’n eigen ’t lêven muuj moaken! As de jong optied z’n wark dee, en liever in ’t schuurke knooide in ploats van te rusten—albeneur!Nou in den letsten tied is Roelfsen alêvel korzeleurig geworden. Die gekkigheid van zoo’n Landbouw-Tentoonstelling most hier op ’t darp ook al vertoond worden. Vermuujing was ’t, en tarting van Gods bestel, niks anders! Proalerij van mooi en mooier! ’t Minsdom noar Gods beeld geschoapen, ’t brood uut den mond stooten, en op zied joagen deur massinies van stoom en allerlei domme kracht! Roelfsen wou wel is weten woarum er ielkreis wat nei’s most wêzen! Was ’en ploeg, woar zealtiedmee ploegden, nou minder goed as in vroegeren tied? Was ’t geen domheid en onverstand um van ’en smid—die toch z’n ambacht versting—ielkreis road en doad te verlangen, as er oan zoo’n neimodies onding van buutenslands, nou dit en dan dát overstuur was?Roelfsen was korzeleurig; misschien ook umdat ie ’t nou, met[320]die Toonstelling, wat al te volhandig kreeg. En a’j dan genog hebt um van te lêven, en ’t vet toch tegenwoordig heelegoar van de kêtel roakt!„’t Is asof ze denken da’k honderd handen te geliek heb,” bromde de smid, terwijl hij het gloeiende ijzer deed rondspatten.„Dorus kumtloatvan mergen,” zei Thom, die den bloasbalk liet soezen: „’k Begriep er niks van, went altied is ie present.”„Zóó, begriep gij d’r niks van; da’s ’en mooie!” zei Roelfsen: „’k Heb ’t allang gemerkt: d’r wordt ien ’t schuurke weer meer geknutseld as rechtuut is; en altied het ie wat roars ien de smeejerij.”„Och, ’k zou niet weten.…” zegt Thom: „Moar.…”„Moar! As Dorus niet op tied kumt dan za’k er me mee bemuujen. Alla, kom d’r uut! Wat warkt ie?”„As ’t geen vrind as ’en bruur was, boas Roelfsen, dan zweeg ik; moar a’j mien zoo vroagt en zoo dringt, dan was ’tdevrindschap smoren a’k oe geen uutsluutsel gaf. ’k Liep er doagen mee rond; en ’t mot er nou uut, in zien eigen belang.”En Roelfsen vernam wat ie al lang had geroajen, moar nooit van gesproken had.Dorus had ien ’t schuurke ’en dink geknutseld, ’en soort van hakselsnijer, woar ie wonder verwachting van had en die—alschoon ’t niet veul zoaks kos wêzen—met noam en schrift noar de Toonstelling zou.„Noar de Toonstelling! Wel Heere bewoar ons!?” had Roelfsen geroepen.—Moar zeker, Thom kos gerust wêzen; voader Roelfsenzouniet verroajen dat Thom uut bestwil gesproken had.„’k Weet niet boas, of ’t wel striekt meer neudig is da’j ’t spulleke tegen houdt,” had Thom nog ten letste gezeid: „went zie, van nacht met die weind, zin twee drie pannen uut ’t dak op ’t dink gevallen, en ’t zag er van mergen beroojelik uut.”Ja, zelfs bij klaarlichten dag is ’t schemerig licht in Dorus’ geheime werkplaats. Nu echter komt er een helle straal van boven, door een breuk in het lage dak.Op een hakblok gezeten, den elleboog op de knie, en de vuist aan ’t hoofd, tuurt Dorus reeds sinds geruimen tijd op de verwoesting, die ’en onneuzele weind in ’t losse dak, hier op zien warkstuk gemoakt het.Noa den zuuten oavend ien ’t moanlicht, was ie zoo tevrêje goan sloapen, en zoalig had ie gedreumd: Janna gaf hum ’en eerepries en—’en kus, zóó hard, dat ie d’r wakker van schrok.—Toen, nee, toen het ie geen sturm of zelfs geen weind vernomen. Moar, Thom het óók wakker gelegen, en Thom het gezeid, dat ie duudlik ’et loeien van den sturm het geheurd.—En doar liggen die pannen d’r noast en d’r op!—A’j ’t niet zag, dan zou j’ niet geleuven dat zu’k spul zoo krachtig kos neersloan: Twee stukken uut den bak asof ’en minsenhand met den beitel ’t er uut stiet; en, ’t rad stik oan twee; zelfs ’t iezer gebogen asof ’en hoamer ’t gezwiept had.Dorus Roelfsen vergeet dat het uur verstreek, waarin hij bij zijn[321]vader aan den arbeid moet zijn. Nú denkt hij er aan.—Alêvel wat roakt hum die warkplaats! Wat roakt hum ’et doageliks eenerlei van voaders handwark! En—woarum bonst hum toch ielkreis ’t hart as ie oan voader denkt? Thom het de sturm geheurd. Moar as Thom ’em niet geheurd, of ’t zich ien den sloap moar verbeild had!—O God, as ’t woar kos wêzen dat ’en minsenhand met veurdacht ’et stuk verminkte, woar hie doagen en nachten op zon, en zoo bloejig oan warkte!—Voader!?—Nee, wie sprêkt er van voader?—Moar toch, as Thom de weind niet geheurd had, zou ’t dan onmeugelik wêzen?—Aldat ie er nooit van sprak, voader wist dat er in vrijtied ien ’t schuurke gewarkt wier, joa, ens zelfs het ie ’t smeejen van ’t hakmes ien de warkploats gezien.Alêvel, as ’en voader—hoe dwoas ook—zoo’n arbeid tekeer wou, dan zou ie dendag, en dedeurwel gebruuken; dan zou ie toch niet as ’en dief ien den nacht deur ’t dak komme brêken, um zoo’n wark en de lust van z’n kiend te verdarven!„O God, as ’t woar was!” zoo trilt nu Dorus’ stem overluid; en de vuist klemt zich vaster.—Moar, Thom het de weind geheurd! Wel zeker hie het ’t gezeid; ’En sturm van geweld!Eensklaps sprong Dorus overeind. Er was op de deur geklopt.Dorus begreep ’et: ’t Is wel ’en half uur noa schofttied. Voader zuukt ’em!—Goed! vierkant zal ie hum ien de oogen zien, en vroagen, of dát, die schending dóar, ’et wark is van God, of wel van ’en mins.Heur, nóg starker geklop.„Joa, voader, ik kom!” De deur grundelt ie open; en:„God Janna, bin gij ’et!”Joa, ’t liefken ze was ’et!O lachend snuutje, doar lei ze in zien erms; nou klopte heur hartje gejoagd oan zien borst; nou rustten heur lipkes zoo zuut op de zien’. O, hoe kos ie’t vergêten: wat geen vrind mee kan droagen, dat droagt er de Liefde!„Het Thom ’t oe gezeid, mooi snuutje, mien Janna?”„Thom? Nee Dorus; en ’k gleuf zelfs niet dathie’t kan weten. Moar ie, ie heurde dan al dat Leendert.…?”„Watblief!?”—’t Most ’en misverstand wêzen.„Kiek Janna, dóar, dát het de nacht gedoan! Mien wark; mien vinding!”Janna’s mooi oogen zwonken noar ’t punt, dat Dorus heur oanwees:„Kapot! Ei, da’s spietig. Ge hadt er zoo’n oarigheid in.”Goddank! Ze vuult ’et!„Janna, nooit he’k geschreid as bij moeders graf; moar nou, as ’t bloed weer vervloeit dat ielkreis noar ’t heufd vlamt, dan worden de ooglêjen zwoar en dringt er ’en troan naar de oog’.”„Mot toch niet kienderachtig wêzen Dorus. Wie ’en breistêk loat vallen die roapt ’em weer op. ’t Is êvel goed da’k nou weet wát oe in huus het gehouen. ’k Had vast op oe komst bij voader gerêkend; en, da’k tochhierkwiem, ’t is wel ’t bewies dat ie mein[322]bovenste bint. ’k Heb oe wat moois, wat meer as oarigs te zeggen. ’t Zal oe heelegoar opfleuren. Roaje, wat is ’et?”„Wat oarigs? Mien opfleuren?” zegt Dorus verstrooid, terwijl hij op zijn werktuig tuurt.—Straks het Janna gezeid:Wie’en breistêk loat vallen die roapt ’m weer op!—Weer oproapen! Hoe zou ’t meuglik wêzen!—Al den volgenden mergen heel vroeg mot alles op die Toonstelling bezurgd zin; en de dag, die hem nauw veur ’en darde toekumt, wat was ie tegen ’en arbeid zoo bitter en groot!Luuster, Janna proat.—Grooter eer en fleur kos heur nooit weervoaren.…—Waffer eer?—Heur dan:„En a’j bedenkt Dorus, dat ikke precies zoo dicht bij den prins zal stoan, a’k nou hier bij ou stoai.”„Bij den prins? ’k Weet niet Janna, hoe da’j oan ’en prins kumt?”„Nou Dorus, a’j doof bint! ’k Zei oe toch da’k den prins zal begroeten as ie op de Toonstelling kumt.”—As de prins op de Toonstelling kumt!—Dus zou ’et dan toch woar wêzen dat de prins noar hier kommen zal, denkt Dorus: En as de hakselsnijer op de Toonstelling gewêst was, dan zou ook ’en vorst uut ’t huus van Oranje hum beschouwd hebben; dan zou die prins misschien noar den moaker hebben gevroagd, um de warking te beoordeilen! dan zou die prins hum misschien ’en hand gegeven en.…„Watblief Janna?—Joa, joa, m’n liefke,” herneemt Dorus met verruiming: „ik weet ’et; ’t was den toeleg da’k van mergen oan oe ouwers’ huus zou kommen; alêvel ik kon toch voader ’et stuk niet toonen. Maar nou, zoo gauw as et kloar is, dán kum ik um ’t joa te vroagen. Och Janna, ik was zoo mistroostig; moar gij m’n liefke, ge hebt mien heelegoar opgefleurd.” Met vuur: „As ’en stêk is gevallen dan roap ie ’em op! Dank hartje, veur ’t woord. Joa ’k mot oan den arbeid.—Heb ik geen dag, ik heb er mien nacht toch vrij. Nóu Janna, mo’j’ goan; moar nóg ens: As ’t wark is hersteld en bezurgd, dan sprêk ik met voader en vroag um oe hand, en druk m’n dierke nog vaster oan ’t hart. Dan, dán zal ’t ’en leventje zin. Moar, ge begriept ’et: nóu he’k geen menuut te verliezen. Tot weerziens; ik mot oan ’et wark.”En de letste kus was hoastig gewêst.Met de oogen naar den grond, keerde Janna huiswaarts. Toen ze van het achterpad op den dorpsweg kwam, toen trad haar van den waaikant een bekende ter zij.„’En wandeling gedoan?” vroeg Thom met ’en soort van bedrukking: „Zou’k oe alêvel meuge fillesisteeren Janna?”„Woarmee?”Thom wees in de richting van ’t schuurtje; en zei weer:—„Joa, ’t zou wel schand wêzen a’k de liefste niet oan den beste gost.”„’k Weet niet wa’j’ gekketoal proat!”„Gekke toal! ’t Heele darp zeit da’j met Dorus.…”„’t Heele darp is zoo wies as Soalemons kat!”[323]„Doar hei’j geliek in Janna; alêvel ge weet ’et, Dorus is m’n vrind, en van hum he’k geheurd dat ie oe giesteroavend gevroagd het. Moar.… of gijjoahebt gezeid.…! ’k Docht bij m’n eiges! ’t zal te bezien stoan.”„Te bezien stoan! Woarum?”„Dat ’r ’en bêter mins ien ’t heele land is, dat geleuf ik niet; moar ’t is bekend, dat wie te straf noar eigen wark ziet, geen oog meer veur Gods wonderen het.”„Gods wonderen! Wat mein ie doarmee?”„Hei’j nooit ien ’t spiegel gezien?”„Noe joa, ik weet niet wa’j proat.”„Luuster Janna: Ens, ien de mallemeulen he’k oe gezeid, da’k twee joar van m’n lêven gaf veur één lonkske uut oe vrindelik oog; moar nóu zeg ik: a’k met beie been’ ien ’t helse vuur lei, en oe alleen moaroankiekenmocht, dan zou ’k nóg ’en loflied zingen; ziedér!”„Zukke proatjes doar hou ik niet van. ’t Is God gelasterd!”„Och, loat ’et dan niet gezeid zin Janna.—Zie, ’t mooiste, ’t liefste bin gij op de wêreld; en a’k toch weet da’j veur mien niet beschoren bint, dan gun ik oe zeker oan den besten vrind die er lêft. Joa, wat ik ook sprêken mocht, ik weet ’et: veur ou zal ie deur de vlammen goan; veur ou smiet ie z’n wark, z’n geknutsel ien ’t vuur. Z’n eer, z’n glorie bin gij. Nou, was ’et ook anders, hie zou oe niet weerd zin.”—Z’n eer, z’n glorie bin gij. Veur ou smeet ie z’n geknutsel ien ’t vuur!—Dát klonk as de toal van ’en vrind. Alêvel Janna had ’et anders gemarkt.Toen ze een oogenblik later alleen langs het kerkhof naar huis ging—toen scheen ’t hoar asof ’t moanlicht van giester ’en kloarlichte dag was gewêst, en de heldere zon van deez middag ’en schiemrige oavend is:—Niewoar, Dorus was niet gekommen; z’n eigen voader had ie nog van niks-niet gesproken; en as zij ’t dan woagt en hum angstig opzuukt, um toch heur eer en vreugd ’et erst oan zien borst te genieten, dan—dán het ie bijkans geen oogen veur hoar, moar—’en troan glimt in zien oog um zoo’n dink, zoo’n onneuzel verzinsel!—’t Is woar, denkt Janna voort: ’t is niet oarig a’j zoo’n moaksel overstuur ziet; moar op de kortegesoatie leerde domenei de spreuk: „Wat God doet is welgedoan!” ’t Was misschien um Dorus te leeren dat ie met al die prakkeziersels glad van de wies is.—Wonder, dat ie zoo bot bleef bij ’t heuren wat eer mien te beurt viel!—’En ander in Dorus’ ploats zou mien hebben oangekeken, um de wardiering. Moar niks! zelfs geen woord!Janna’s oog viel in ’t voorbijgaan op een wilde klaproos, die hel fonkelde tegen ’t wit van één der kerkhofposten.[324]Efkes zag ze rond; en toen: Ruts, de klaproos was geplukt.—Van prakkeziersels gesproken: A’j zoo’n blom op de wang of de lippen fien wreef, dan leek ’t zoo natuurlik.—’En mins had z’n doagen niewoar! En dan op den dag van zoo’n prins, as ’t dán is neudig was! Moar.… As de prins heur bijgeval langs de kin streek?—Nee ’t gaf niet af. Alêvel, langs de kin strieken? Wel zeker, as prinsen dat doen da’s vereering. ’Enander, die zou d’r van lusten!—Jong, en as de prins ’s oavends ook ien den hof van de Roskam bij ’t meziek en den dans kwiem!—Jong!„Mooi weer Janna!” roept een bekende: „Ge lacht zoo vroolik.”„Ikke! Noe joa, ’k gleuf da’k er okkoazie toe heb.”Dien zelfden dag omstreeks zeven uren stapte Janna vaders woning uit. Peters en moeder Steyntje deden haar uitgeleide tot achter de zonnebloemen bij ’t kleine zomerpriëel, dat krek oan den weg lag.„Ge zult Huibert-nêf veural de complemente doen Janna,” zei Peters: „En zeg hum da’k geen mins te kort wil, moar dat mien schoap’—al mochten ze minder op ’t oog wêzen,honderdmoal beter d’r Engelsch sprêken—van vet en van vacht—as eenig schoap ien de Bêtuw.”„En Janna, zeg ’em dat ’s minsen oordeil rechtveerdig mot zin, krek as ’t oordeil Gods,” zei moeder: „Zurg veural da’j de parziks niet knutst; en, wacht, den deze met ’t kleurke ’en bietje noar boven, went ’t oog wil óók wat;—doar weet ie van mee te proaten, niewoar.”Janna was in ’t Zundagse pak, en dee nou ’t mandje onder ’et mooie vurschoot.„G’endag!” zei ze, en hoastig trooi ze toen vort.„Zeg nog oan Huibert, da’k ’em vast op de slacht hoop te zien, en da’k óók nog ’en kertierke rooje wien ien de vleutkelder heb.…”Janna hoorde ’t niet meer. En ook—heel van verre zag ze Leendert van Huibert-nêf ien den bongerd op heur toestappen.—Dát was oarig: Straks bij heur gekommen, moakte ie met ’en vriendelikheidje rechtsum-keert, en liep met heur mee. Wel zeker, hie was krek gestuurd um Janna te hoalen. Zuster Nela, en Driekske van boer Woesting, ze zoaten al meer as ’en kertier met de koffie paroat.„Moar zeker,” zei Leendert: „wa’j mot achten dat loat zich wachten.” En dan, nóg ens, dat ie niet zwiegen kos zooas Janna siends de joaren dat ie heur niet zag, was veranderd. Mooier snuutje—joa zelfs nou ze bloosde—was er vast niet in ’t heele land—alschoon Leendert hoar toch ’en pestuurke kos toonen, woar zeker ’n prins óók den hoed veur afnemen zou.—Wa’n oarige vrindelikke jong toch die Leendert, denkt Janna; zoo’n fors moar toch zoo’n oolik gezicht; zien hand—toen ie heur[325]’en hand gaf—vuulde lang zoo grof niet as Dorus hand. Leendert zag heur ielkreis oan as ie sprak;.… dat dee Dorus ook niet; en.…„Ei, wa’k zeggen wou; van ’en prins gesproken Leendert; ie weet niet bij waffer noam da’j zoo’n grootheid betieteleeren mot?”„’En prins?—Hoogheid—Majesteit; welzeker U Moajesteit.”„Krek Moajesteit,” zei Janna, en ze knikte ien gedachten met ’t bovenlief, en nóg ens, met ’en glimpke zei ze: „Prins-Moajesteit!”Weinige seconden later betreden Janna en Leendert den drempel der hoeve ’t Hemelrijk.’t Was Janna arg vremd dat ze, zoo lachend en luchtig veur ’t erst weer op dat arf kwiem, alschoon ze dien eigen mergen nog zwoer dat ze ’t nooit met den voet meer beruuren zou. Niewoar, van erm en ongezien, was ze zoo met ’en zwonk, ien eere en oanzien gekommen. ’t Scheen heur asof de deur van ’t Hemelrijk verechtig ’en hemelpoort was, zoo hoog en zoo ruum.En Janna zei nou dat ’t heur plezier zou wêzen as ze Huibert-nêf êfkes kos te woord stoan. Ze most hum van voader en moeder deez parziks geven.…Moar van Huibert-nêf sprêken en parziks geven, zou niks ienkommen. De deur boven ’t kelderluuk ien ’et veurhuus goeng al open; en ’en poar fleurige snuutjes, de eene bruin,—zoo’n bietje noar den kastanje-kant—en de andere blond, ze stingen doar boven, en riepen: „Zoo Janna bi’j doar? Ei, kom moar gauw hier!”En Leendert riep ook wat; en de meiskes doarboven alweer wat. En Janna, ze wiest niet woar ’t mandje met de parziks zoo gauw gebleven was. Met ’en stut ien de leinden vloog ze de trappen van ’t kelderluuk noar ’t kämerken op. En toen,—toen zag ze de deur dichtsmieten; en de meiskes d’r tegenoan,—went Leendert wou d’r mee iendringen. Nóg ’ens open; nog ’ens dicht; en nou—Nela drêjde de sleutel um: Mis was ’et, ei!—Leendert kos wandelen goan.Janna begreep ’et: Dat Leendert zoo gedrongen had, ’t was umhoar.—Of ’t spietig was?—Och, bêter jong as Dorus, was er zeker niet. Boven al ’t jongvolk had ze hum lief. Moar, wa’j niet kos tegensprêken, ’t was da’j van Leendert toch meer zoo ongezocht is ’en oarig woord heurde,—’en woord dat êvel geen geld kost.—’t Zou zeker arg spietig veur Leendert wêzen as ie ’t nou op hóár had veurzien. Noe, hie mocht zich troosten, went of Dorus dan ook z’nhakselsnijer boven hoar stelt, Janna zal ’t bewiezen dat ze hum trouw blieft, heur lêven lang.Terwijl Janna ’t stroohoedje afzette, en ’t kleedoazie veur ’t spiegel wat terdeeg brocht, was heur dat letste as ’en vlucht deur ’t heufd gegoan.De drie boerinnetjes zitten nu om de ouderwetsche eikenhouten tafel, die met zwart uitgetand leer is bekleed.Nela met het groote koffieblad voor zich, laat het bruine vocht uit de hooge zilveren kan driftig in de porseleinen pronkköpkes vloeien, en met den zilveren schepper—lêpelt ze room in de koffie met zuut:„Asteblief!”[326]„Dank oe,” zegt Janna: „Enne.… de Road van de Tentoonstelling het mien zoo met oe verkoren!”„Da’s te zeggen, de Road! ’k Geleuf dat ’et ’en addee van burgemeister Janssen was; en voader zei tegen hum, toen ie d’r over sprak: Goed, Nela ku’j kriegen, moar as ’t erdriezulle zin, dan mowwe Janna niet passieren—Hei’j wel sukker genog?”Jannahadsukker genog.Met ’en snuuperig lachske en bloazend in heur koffie zegt blonde Driekske:„Gelluu hadt hoaken en oogen, niewoar?”„Hoaken en oogen! ’k Zou niet weten woarum,” antwoordt Nela: „D’r kwiem wat distantie; niewoar?”„Joa krek, d’r kwiem wat distansie,” zegt Janna. Goeje God, wa’n spitse neus had die Nela. A’j ’em in lang niet gezien hadt, dan viel ie d’r over.„Voader zei: met zoo’n feest, motten alle scharpe punten d’r af,” hernam Nela.—Dat zou niet kwoad wêzen, denkt Janna, met ’t oog op dien neus.„En doarum,” vervolgde het ondeugende—toch wel fleurige nichtje: „doarum zei ik: Best! Leendert zal ze verzuuken; en we doen asof er van distansie geen sproak kos wêzen.—Toe, neem ’en sneetje Dêventerkoek; z’is niet van de karmis, moar heel echt uut stad.”„Dank oe!”„We zouwen over ’t kleedoazie proaten, niewoar? Dorus zei dat ’t ’en bietje stadsig most wêzen.”„Dorus!! WatDorus!!” riepen de twee te geliek, en lachten en griensden, en brendden zich hoast oan de koffie.Janna zat toevallig tegenover ’t spiegel, en zag dat ze nóú den klapreus niet neudig had.„’k MeindeLeendert,” sprak ze zoo’n bietje verlêgen.„Dorus! Joawel!” roept Nela; „Woar ’t hart van vol is, doar lupt de mond van over. Nou, ik zeg ’en smid is nog zoo slecht niet, as er moar zeep en woater ien de wereld blieft.”Janna kreeg het te kwoad:„’k Geleuf dat ’en mins zich toch wel versprêken kan,” zegt ze: „’k weet zooveul van Dorus as gij!”Toen ’t ’en bietje loater was, gluujde Janna heelegoar. Wat al gekheid was er—nóá dat ze ’t alles ontkende—van Dorus geproat: van z’n smids-henjes; van z’n gesoes; van z’n dwoas geknutsel; joa van ’en iezeren kooi die ie geprakkezierd had um er mettertied z’n vrouw ien te bewoaren.—Ielkreis had Janna wille sprêken, moar ook ielkreis was er ’en prop ien der kêl. Joa, as ien ’en oven gluujt ze, went, toevallig het ze ien ’t spiegel gezien dat ze óók lachte toen d’r gezeid was, dat Dorus zelfs t mooiste snuutje toch altied veul minder as Thom, z’n ros-loensen vrind, zou achten, en, datie hoarzeker ien ’t vuur zou loaten as ie—al was ’t moar ’en gluujende spieker d’r uuthoalen most.[327]—Goddank, ’t gelach was veurbij.—Nela het de groote Engelse lamp opgestoken. ’t Licht schient de drie meiskes vlak ien ’t geloat. Ze proaten over ’t kleedoazie.„Moeder zei dat oranjelient over ’t gemoed, en ook over de muts niet kwoad zou wêzen,” zegt Driekske, die wel veel heeft gelachen maar nog weinig gepraat.„Joa, zoo’n heel klein strikske op de borst, dát kan wel,” zegt Nela: „moar ’k zal oe verzuuken te zurgen dawwe geen sierkronen veur de tabaksplant worden! Ons eiges met verguld- en sits papier te behangen, dóár zou ’k veur bedanken.”Dát was Janna heelegoar ’ens.„Nee, ’k heb ’t stuk al met Jans de nêjster besproken, en zij roajde, dawwe as de bruuds van de modeploaten moste wêzen. Ze had nog krek zoo’n ploat in huus.” Nela haalde een oude modeplaat onder het koffieblad te voorschijn: „Zie, hier he’k ’em.—Die lange falie over ’t heufd koste we wegloaten, zei Jans, moar anders was ’t krek noar beheuren.”„Heelegoar ien ’t wit! Wat zullen de Bartels en Hoakvelds wel zeggen,” riep Driekske.„En wat kan proatenonsschêlen!” zei Nela: „we doen ’t zooas beheurlik is, en—met z’n drieën! Voader en Leendert, die ook van de Commissie zin, zeien dat we in ielk geval krek allins moste wêzen; de versiersels die loat ik berusten; moar anders allins: wit van kleedoazie; wit van schoen’, krek as de ploat. Voorders: blauw lienten strikskes op ’t gemoed; blootshoofds; de hoaren deur Van Wels uut Oarem ien ’en busselgedrêjd: wit glaszieden handschoenen oan, en voorts ’en neusdoek van geborduurd ien de hand.”’t Wier Janna hoast te machtig. Ze keek met ’en geflikker ien ’t oog da’j ’t heele witte gewoad d’r ien blinken zag.—Joa, joa! ze had zich eiges gezien, in al de proal en pracht van ’en bruud ien stad; ien al de glans van zoo’n.… modeploat!En—as Nela’s eigen bruur het gezeid, dat ze nóg de kroon van ’t darp zou wêzen, aldat hoar köpke uut ’en mêlzak gluurde; en as ze zelf ook vuulde dat ze die andere twee—wat ’t oanschien betrof—wel moaken en breken kos, noe, hoe zou ze met zoo’n kleedoazie niet veurstaan en blinken in ieders oog!Moar luuster, Nela sprêkt wiejer:—Wat ’et kloarkommen van ’t goed betrof, dat zou geen zwoarigheid wêzen, zeit ze. Ien stad was ’t zelfs in vier en twintig uren geknipt en oan ’t lief. De kosten zouwen, volgens Jans, veur ielk, zoo’n dikke vieftig kommen: „En wat de versiersels belangt,” joeg Nela voort: „gij Driekske, kunt oe goud met de grenoatjes best gebruuken; en ikke, ik bin kloar met de dyamanten boot en de oorbellekes van moeders verstarf. Wal ou betreft Janna, oe voader mot moar is goed over de brug kommen. Alêvel gij zult road weten, niewoar?”En Janna, ze vuulde ’t opéns dathoatde toeleg van Nela was. De brug, die ze bouwde, most veur ’t erme Peters-huus te hoog[328]worden. Over zóó’n brug kwiem voader nooit: nooit van z’n lêven! Zie, wa’n neus; ’en neus as ’en noald!Alêvel Janna zou „road weten”. Joa road weten, zeker, al kwiem de brug tot aan den hemel. De erste zal ze wêzen veur ’t heele darp en veur ’t huus van Oranje!Toen Janna een goed kwartier later het Hemelrijk verliet, zie, toen was de vroolijke Leendert haar weer ter zij gekomen.—Hie had, zoo zeidie, noar ’t opklimmen van de moan stoan wachten, um er z’n liefke in te zien. Nou Janna êvel deur den duusteren bongerd noar huus most, nou zou ie ’t liefke en de moan moar ’en ummezienje in de stêk loaten, en Janna veilig over ’t vonder noar huus helpen.’t Was erg vrindelik! Op ’t vonder hieuw Leendert hoar zóó muujzaam oan den arm vast, dat ’en ander—met gekkigheid ien ’t heufd—allicht ’en achterdocht zou gevat hebben. Moar met gekkigheid het Janna zich nooit afgegeven; en ook: Dorus is heur lieve, heur beste jong!’k Weet niet wat Janna op dat smalle vonder—toen Leendert heur vasthieuw—nog meer deur ’t heufd vloog.—Vieftig gulden veur ’t pak! En nog de versiering!—Ze zag voader zooas ie den letsten merktdag op moeder roasde umdat ze, tegen die Toonstelling, voaders hoed veur zes stuuvers had loate opstrieken, en veur zich zelf en Janna—óók um de Toonstelling—ielk ’en poar katoenen handschoenen had gekocht.—Ze zag Dorus, as ie heur toelonkt en drukt oan ’et hart; moar ook, ze heurt wat ie giesteroavend nog zei eer ie vortging: as ’t geheim wier bekroond en Janna ’t verkoos, dan kos ze goud en zied droagen zoo goed as de riekste boerin!—As ’t geheim wier bekroond!Nou dat ko’j op de vingers noarekenen: zoo’n lomp stuk wark van ’en boerensmid zou uutblinken boven ’et groot fabrikoat! Moar al zou ’t zoo wêzen, Dorus riekdom van straks, kos nóú niet boaten; en.… was ’t niet of Onze Lieve Heer hoar toefluisterde: Janna, wie oe zoo over ’tvonderhelpt, zal ’t oe ook gerust over debrugdoen.—Moar nee, nee, Janna schrok van dat woord. Zou ze Leendert um geld veur ’t kleedoazie oanspreken; zou ze zich zoo verloagen tegen hum, den rieken boerenzeun, die heur zoo hoog stelt en bovenst vereert!—En alêvel, nou Leendert mee oan voaders woonhuus is gekommen, en wel gern zou binnengoan as ie niet ien den Toonstellingsroad most wêzen, nou ie heur hand vat en ’en oogenblik vasthoudt asof ie nog wat mooiers wou zeggen as ’t geen ie al zoo dukkels gezeid had; toen ie heur êfkes heel zacht ien den erm kneep, en zei, dat ’en nêf van ’en nicht toch zeker wel wat pretendieren mocht, toen,—ofschoon Janna de hand met forsie terugtrok, toen had ze óók ’t begriep dat eigen fremilie toch de noaste tot hulp blieft. Welzeker ze zou!.… Kom, kordoat!„Leendert, heur is.…”[329]„Ei wat, prinseske?”—Prinseske!—Lieve Heer! en um vieftig gulden zou ’t prinseske hum vroagen!—Nee, nee! Vort! ze zal wel road weten; en—die hand mot ie losloaten, went Dorus, den goeje, het ze lief; joa hum en geen ander:„Wát ik zeggen wou Leendert.… Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen, went Dorus van den smid.… Noe, g’en oavend.—Ik dank oe!”Toen Janna al in huis was, keek Leendert nog ’en ummezienje noar de deur.—Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen!—Watblief!? Had ie zich dan al zóó doen verstoan? Had ie ’t lief köpke, dat ielken oavend uut de Neer-Bêtuw, op ’t eigen uur noar de moan zou kieken, dan nou al verroajen!?—Veurzichtig Leendert; zoo moant ie zich eiges: Veurzichtig; ’t hart is as zwam, en ’en vonk die’j niet dooft, kan ’t al heel gauw verteren!Toen Leendert door den boomgaard terugging, toen zag ie, langs de duustere stammen, boven ’t dauwgrauwe weiveld, ’en rosse stroal; en ’en ummezienje loater, kreeg de dauw ’en zulver en goudachtig woas, en de groote rooje moan kwiem stoatig noar boven. Zuutjes-oan klom ze al hooger, en wier al blanker en kleiner. Toen ze nog rood was, zag Leendert ook rood. Hie had weer oan Janna gedocht: Mooi prachtig snuutje! Eén kus van heur lipkes.…!—Moar nee, nee, nee!—Kiek, al hooger klom de moan, en alblankerwier ze; en zie,—’t was den afsproak—Leendert plooit den mond noar boven, noar ’t ronde moangezicht, en met ’en zwonk van de hand zeit ie muujzoam: „Nacht liefke, sloap wel!”Janna kan niet slapen.—As ze de oogen dicht had dan spoekten heur de vieftig guldens van ’t kleedoazie en de versiersels met allerlei andere dinger gestoadig deur ’t heufd. ’t Was oakelik zooas ze die guldes ielkreis zag tuulen over de toafel—hard, harder, as roazend ien ’t rond; en, as ze de hand d’r noar uutstak, dan vlogen ze, met ’n vlocht, van de toafel op den steenen vloer, ien ’en slier, as ’en zulveren slang; en de slang zat dan gunds ien den duusteren hoek op de punt van haar steert, en siste heur toe, dat ze schrok—wakker schrok, alschoon ze niet het gesloapen.—Kiek, doar viel ’en dyamanten kruus uut de locht. Jong, jong, wat blonk ’et vol pracht!Luuster: ’En bietje noa hoar thuuskomst, toen ze nog êfkes noar buuten gong, was Thom—heel toevallig—veurbijgegoan. Hie had heur nog toegesproken, en weer alles ten beste van Dorus geproat; zoo goed en zoo trouw as ie was. Moar toch—had Thom ook ten letste gezeid: Al was Dorus hart ook van goud, nooit zal ie ’t woare begriep van de liefde kriegen; en veural niet, wat ’en[330]reuske as Janna—de pronk van de Bêtuw, met recht en met reden verwachten kan.Zie, zóó had Thom gesproken, heel goejig en wóár, en ook, zonder kunsten of gekkigheid. En toen,—Janna weet zelf niet hoe ’t kwiem—toen het ze oan Thom verroajen wat ze oan Leendert niet zeggen kos, en oan Dorus niet zeggen zou willen.En Thom had met den voet ien ’t kleizand geschreven, en strak gekeken.En loater, toen het ie van geld en van ’en dyamanten kruus gesproken, dat van smid Roelfsens vrouw veur Dorus ien ’t kammenet wier bewoard.—Joa, hie kos en hie zou, ’et oan Dorus goan vroagen.… En—weg was ie gewêst.Dat Thom zou sloagen en nog dien eigen oavend weerum kommen, Janna gleufde ’et niet. Moar—nou ziet ze dat kruus. ’t Is Thom—Dorus vrind—die ’t in de hand houdt. En ’t kruus wordt al grooter; wonder groot; en ’t bovenst dyamant schittert met ’en lichtstroal ien ’t rond; en as ze tuurt dan wordt ’et kruus zoo zuutjes oan.… zwart, heelegoar zwart, en zie,.… ’t is den Heere Jezus, die hoar oankiekt van ’t kruus, en.… Nou schrok ze toch doanig wakker, alschoon ze nee, weer niet gesloapen had.Een oogenblik later was Janna het bed uit.—Of dat ’en bestierink was gewêst!? ’t Letste gezicht het hoar op ’en ienval gebracht, went Thom zou heur toch niet helpen; dat weet ze:—Oan ’t karkboek van grootmoeder Peters, dat voader heur bij ’t erste nachtmoal gaf, zitten twee zwoar gouwe klampen.—Ens zei dommenei dat de woare godsdienst niet besting ien de proal van priester of kark, ien sieroad van zulver en goud, zoomin veur tooiing van kruusbeeld of altoar, as van proalerij met kostlik metoal oan ’t woord van God. De tooi mocht veur de wereld wêzen, zoo zei die: veur den godsdienst was ie ’t niet.Janna’s kämerke is blank verlicht deur de moan. Met grootmoeders biebel steet ze bij ’t roam.—’t Most wel veur zestig gulden oan goud wêzen, had voader gezeid.—Moar ’t zal lillik stoan as die klampen d’r af zien; en ook, ’t zou ’en moet op den umslag wêzen. Alêvel ’t kos gereparierd worden; en, niewoar, ien ’t oog van God is ’en biebel zonder klampen veul mooier as met ’en pronk van goud.—Wacht! met de punt van heur tornmes zal ze prebieren die pinnekes los te kriegen.—’t Is oarig, nou die kleine sterrekes ien ’t goud heur ien ’t oog blinken, nou kiekt ze hoastig noar de deur. Onneuzel! ze duut toch geen kwoad. ’t Is heur eigen goed.Nog harder drukt ze; moar, ’t mes schampt af met ’en kras.—Wonder dat ze dóár zoo van schrok. Joa as ze verstand gebruukt, dan was ’t arg kienderachtig!—Alêvel nou ’t moanlicht weer flikkert ien de sterrekes van ’t zwoare beslag, nou is ’t heur krek asof ’t nog de Zundag-mergen is dat ze veur ’t erst met ’t boek ien den schoot, oan ’t nachtmoal zat. ’t Stukske brood het heur geplekt ien den mond, en heur hand het getrild toen ze den[331]zwoaren beker most oanvatten; en wat domenei sprak, doar het ze niks van geheurd; moar met ’t oog noar umlêg, het ze diezelfde sterrekes zien blinken, en,—toen het ze de mus’ en de spreeuw’ buuten de kark heuren tjilpen van geweld, went alles d’r binnen was nou stil as ien ’t graf. En wat die sterrekes blonken, joa, dát weet ze nog goed. Op de veurste bladzij stond ’et te lezen:
’t Is ’en September-oavend, en volle moan. Arg droomerig is ’t; en veural, umdat kleine zwarte wölkskes af en toe veurbij ’et moanlicht joagen.A’j van de donkere lindeloan, bezijen ’t karkhof op den grooten weg kiekt, dan zie je den veurgevel van ’t witte schoolhuus ien ’t volle licht; en lienks—oan den schoaduwkant—doar hei’j twee strepen met rossen gloed.—’t Zin de roams; en de rosse gloed kumt van ’et lamplicht, dat nog ien de school brendt.Joa, alschoon ’t geen schooltied is, ’t mot tóch nog schooltied wêzen. Luuster! Doar klinkt ’en lied; en de stemmen zin krachtig; en moatvol is ’t; en, a’j scharp luustert—misschien umdat ze de schooldeur al opendoen,—dan heur ie nog kloar de slotwoorden van ’t lied in diepen moar vreugdvollen toon:„Want des werelds hoogste goed,Is de vree van ’t rein gemoed.”Heur! Nóg ens die regels, en nou is ’t uut.Van half acht tot negen duurde de Zoaterdag-oavond zangschool, en hoog boven de lindes gromde de karkklok, dat ’et ook lang genog, en krek tied van uutscheien was.Of de karkklok soms van ’t jongvolk, as ’et noar huus goeng, dinger zag of proatjes heurde, woar ie—veural zoo kort tegen den Zundag—geen vree mee had;.… ’k weet niet, moar zooveul is zeker, dat de karkklok nooit zoo hoastig en korzelig bromde, as Zoaterdags oavends noa ’t zangles.—En dan, van negen tot tien; ’t was krek asof dat ouwe domme ding van ’en klok ’t er op gezet had um van ’et mooiste uurke niks meer as ’en klikke te moaken.Dat vond Dorus Roelfsen: en terwijl het zanglievend, altemaal volwassen jongvolk het schoolgebouw uit, en de frissche avondlucht te gemoet stroomt, fluistert Dorus, die onzichtbaar een kleinere hand in de zijne houdt:[310]„Kom Janna, wij goan lienks. Onder de lindes bij ’t karkhof is ’t duuster en ziet ons geen mins.”Janna zei niks; heur hand had ’et antwoord gegeven.En um den schoaduwhoek van ’t schoolhuus zin ze al heel gauw verdwenen. ’t Was ’t duuster, droomerig duuster onder de lindes, en op ’en enkel ploatske moar, speulden iele bloadjes lochtig kantwark tegen de helblanke moan.In zoo’n glimpke, gunds bij de steenen hekposten, staan Dorus en Janna. Alêvel ’t licht loat Janna’s mutske wel blinken asof ’t moanlicht op sneeuw was; moar, ’t snuutje dat blieft toch in ’t duuster.„Och, loa’k oe joa nóg ens heuren Janna, ’t klienkt mien zoo zuut en zoo oarig!”„Malle jong!Joablieft joa, tot ien ’t lest van ons lêven.”„O Janna, a’j nou is vuulde hoe lucht mien hart sleet! Giester, joa zelfs van oavend ien’t zangschool, toen ha’k nog duusterheid en bange klopping ien de borst. Ielkreis a’k Willem of Gijs of Govert noar ’t mooiste en ’t lieflikste kiend zag kieken, dan was ik pardoes de moat kwiet! en, a’k dan docht hoe d’r dukkels over oe gesproken wier, en Willem nog letst zei dat gij ’t lievenheerskuukenje van ’t darp woart, en dat ie oe zeker allang veur den prêkstoel zou hebben gehoald, as ge niet.…”„A’k niet van ’en arg schroale bouwing was,” valt Janna in: „en ook, as ik húm gewild had!”„Joa krek Janna, als gij hum gewild hadt; en—as er geen ander was gewêst die nou de wereld te riek is!”’t Bleef toen een heele poos stil.Of de moan was verloopen, of Janna’s mutske ’en bietje verschoven misschien? althans de lichtglimp, deur debloajers, blonk nou op Dorus vurheufd.—Kloeke kop! had meister altied gezeid;—en ’t was zoo.Moarzie, ook ien d’eigensten stond blonk nóg ens ’et hoagelwit mutske, krek bij dat kloeke vurheufd; en.…ÉÉNgromde de torenklok.Janna was er van geschrokken. Halftien! Ze kan ’t zich niet begriepen dat ze hier al ’en half uur getoefd het.„Al halftien,” zegt ze zuutjes: „Kom nóu dan ’t geheim Dorus, went moeder zou ongerust worden.”„’t Geheim Janna? Och, ge weet ’et da’k voader niet van mien liefde veur ou of van trouwen dorst sprêken, umdat ie mien nog te min veur ’et smidswark acht. Moar, zeker, ’t zal nou mergen wêzen.… Alêvel Janna, ’t geheim most zoo lang tussen ons nog moar geheim blieven ook.”„Ge proat zoo vrêmd Dorus. Ik zou ’et weten en zien, a’k oe mien joa had gegeven?”’t Kloeke vurheufd en ’t mutske ze glommen weer êfkes te zoamen ien ’t licht; en joa dan, ’t geheim zou ze weten; z’n leven; z’n liefde; z’n wiefke!Arm in arm, de handen ineen, zoo gingen nu de gelieven voorbij[311]de kerk, die pas hun ja had gehoord, en traden op een achterweg toe, die de Waaistraat genoemd wordt.In de zeer verspreide meestal kleine huizen, brandt ginds en her nog een lichtje, doch ook hier voert de maan zacht glanzend gebied: ze blinkt in de rimpels, die ’t koeltje blaast op ’t effen vlak der waaikolk achter die huisjes; ze speelt met de zilveren blaadjes der slanke schotwilgen omhoog, en wiegt met blauwe glimpglanzen in de wingerdblaren langs de lage gevels, of hier en daar in de moesplanten der tuintjes, terwijl ze matte vonken schiet—ginds op een sterk bedauwde roos, en op goudsblommen hier, die ook nú nog „Oranje boven” roepen. Straks een smaller zijpad inslaande is Dorus al spoedig een klein tuinhek binnengegaan. In ’t smalle paadje met maagdenpalm bezoomd, kunnen ze niet naast elkander loopen. Toch houdt Dorus Janna’s hand in de zijne, als vreest hij dat de pas verworven schat hem nog als een droombeeld ontvluchten zal.En Janna volgt met kloppend hart;—went, toen ie hoar ’t allererst van liefde had gesproken, toen het ie hoar meteen ’en roadselje ien ’t oor gesuusd:Van kiends af oan was Janna zijn liefde, en altied zou ze ’t blieven—zoo had ie gezeid: moar, voader, schoon braaf en goed, was korzel van oard; en Dorus, dorst hum—ge weet ’et—van geen liefde te sprêken, eer ie—noar voaders begriep—bekwoam veur ’et smidswark zou zin. Dát kos nog lang, nog heel lang duren, went, de grofsmeejerij was meer ’en arbeid veur hand as veur heufd; en as voader dehandniet krachtig oan ’t werk zag dan sprak ie van soezen en droomen en onbekwoam!Moar luuster: schoon de hand toch ook zoo zwak niet was bij ’t doageliks wark, ’t heufd had ien ’t droomen nog wat anders gearbeid. En, as dát ien’t licht kwiem, dan zou voader den droomer, dien ie toch liefhad, ook as warkman erkennen, en Janna zou ie mee liefhebben as z’n eigen kiend. Méér had Dorus toen niet gezeid.Moar nou, nou zou ie ’t roadsel verkloaren.Aan den voorkant van een tamelijk groote woonstee is de smederij van Dorus vader. Door het tuintje bezijden het woonhuis gaan de gelieven langs de achterzij naar een schuurtje, ’twelk zich op slechts weinige schreden afstands van de woning bevindt, en waarvan de lage deur geen vijf voeten van een planken stap aan de waaikolk is verwijderd. Twee breede holle knootwilgen baden er hun takken in den vloed.„Wat was doar?” zegt Janna, en ziet naar de wilgen.„’t Zal de koater gewêst zin,” meent Dorus: „hie zit gern ien den wilg.”Janna ziet nog eens om; maar Dorus, die de deur van het schuurtje reeds heeft ontsloten, vat haar bij den arm, en dwingt haar met zacht geweld, hem te volgen, waarna hij haastig de deur achter zich sluit.[312]’t Was arg duuster. Janna kos niemendal zien.—Ze was niet bang; moar:„Wat mot ik hier in dit schuurke, en heelegoar ien ’t donker?” zei ze.—Nee, ze wist wel dat Dorus geen kwoad wou; moar as heur iemand gezien had! Ze meint toch vast dat de schoaduw van ’en mins langs den wilg bij de woai was gevlogen.„’t Zou misschien bêter zin gewêst Dorus, a’k opkloarlichtedag met oe mee was gegoan. ’k Wiest niet dat oe geheim ’en geheim achter slot was.”Een oogenblik later was Janna gerustgesteld.—Met ’en striekzwêveltje had Dorus ’en olielempke oangestoken, en met ’en kus hoar gezeid, dat mooie snuutjes niet altied onroad ien ’t duuster motte zien.Zóó was ’t dan goed!—En ’t geheim niewoar?—As Janna nou asteblief moar êfkes wou meegoan, en achter dat planken beschutsel kieken. Veurzichtig, ze moest niet vallen over die houten, en zich niet stooten oan de warkbank of ’t blok.„Zie, doar steet ’t!” zei Dorus heel zacht: „en zoo woar a’k oe liefheb Janna, zóó woar bin gij, op Thom noa, deeenigedie ’k er van sprak, en ’t nou ook te zien geef.”„Wátblief! Wat is dat?” zei Janna, toen Dorus, met ’t lampje omhoog, naar een voorwerp wees, ’t welk, oppervlakkig beschouwd, wel eenige overeenkomst met een scharenslijp had.„Wát dat is?” zegt Dorus nog zachter, terwijl zijn oogen nochtans bij ’t lamplicht flikkeren: „Wat dat is!?—Da’s wark van den droomer!—Twee joaren lang he’k er op gezonnen en figelierd Janna; maar nou, Goddank, nóú is ’t ien de wêreld!”’En bietje loater lei Janna met ’t köpke oan Dorus borst. Alles het ie heur uitgeleid en verkloard. ’t Was ’en haksel- of streu-snijer zooas er nog geen gemoakt wier. As ’en veerke licht ko’j ’et groote rad drêjen, en, deur de vangers hier, schoven de garven vort en goeng ’et hakmes op en neer, krek zoo gauw as ’t rad moar snorde.—Wát ie doarmee veur had?—Zie, ’t was ’en stuk veur de Landbouw-Tentoonstelling; en de droomer zou dan is kieken of voader ook wonder zou stoan, as ’t onneuzele wark—alschoon lang niet volmoakt—toch met eer wier genuumd.… joa, misschien zelfs bekroond!En Janna rustte nog aan Dorus borst, moar—toen ze noar ’em opkeek, toen zag ze dat Dorus niet, zooas straks, op heur „fleurig snuutje” tuurde, moar, dat ie noar dat ding zag, noar dat ding van iezer en hout, totdat ie ien ’t einde hoar stoan liet, en weer d’r op toetrooi, en keek, en drêjde, en nog êns prebierde, umdat—zooas ie bemerkt had—’en kleinigheid nog niet ien den hoak was.Toen Janna zei dat ’et meer as tied wier noar huus te gaan, toen schrokDorus’en bietje, en liet op stond z’n uutvindsel voaren.—’t Was vremd: zoo gauw as ie bij ’t ding kwiem, kos ie de hand’ er niet afhouen; moar nou was dat toch te gek, niewoar?„Joa liefke, hier bin ik. Wat zeg ie nou, hê?”„Ikke.… dat ’et tied wordt noar huus te goan Dorus.”[313]Dat dee hum zeer. Geen enkel woord van zien vinding; zien wark; zien schat!„Hoe liekt oe ’t geheim Janna? ’t Is toch oarig niewoar? En a’k er ’en pries mee behoal.…”„Heel oarig!” zegt Janna. En dan, as ie ’t liefke weer vast oan ’et hart drukt, dan fluustert zij nog: „Joa Dorus, heel oarig; alêvel.…”„Alêvel?”„Alêvel,” zegt Janna: „Ik had toch gedocht dat ’et watanderszou zin.”Janna had gedocht dat ’etgeheimwat anders zou wêzen. Wát, dat wist ze niet. Ze had wel zoo’n adee gehad; beveurbeild dat Dorus van zien voader de smeejerij alvast present had gekregen; of dat ie van zien moeders versturf ’en schenking veur hóár bewoarde; of, dat ie misschien ’en heuge ien de lotterij had gespeuld. Toen ze straks ien dat schuurke goeng, toen het ze op ’t allerminst oan de gouwe grenoatring gedocht, die Dorus moeder vroeger gedroagen had. Moar,—krek zoo riek as ze d’r iengoeng was ze d’r weer uutgegoan. Niet dat ze begeerig was; alêvel.… ’en streusnijer! ’en uutvindsel zooas geen mins ’t nog gebruukte! ’t Wasdwoasheid; zoo’n dink dat hie had geknutseld, doar zouen ze hum op de Toonstelling ’en pries of medalje veur geven! Dát ko’j begriepen!’En oogenblikske loater was ’t weer duuster ien ’t kleine schuurke. Gunds op de breeje stroat, ien ’t volle glans van de moan, doar goan Dorus en Janna.Moar,—tussen de wilgen en de kolk, ien ’t schoaduw van ’t schuurke, doar sting er een die ze noakeek.Alschoon ’t ’en frisse oavend was, had ie ’t zoo oakelik werm. Met oanstoande karmis was ’t krek ’en joar gelêjen, dat ie noast ’t mooie kiend ien die mallemeulen rondgedrêjd en hum alles veur de oogen geschiemerd had. ’t Urgel speulde ’en „Schotse drie”, en de trom donderde d’r tussen da’j ’t gelach en getier van ’t jongvolk niet heuren kos; moar, dat Janna toen,—zoo’n bietje karmismuu—met heur köpke hier tegen zien schoer het gelegen, en niks, goar niks geroasd het toen ie, bij ’t uutstappen, êfkes heur wengske beruurde, joa, dat wist ie, en dat vergêt ie nooit zoolang as ’t hart hum ien ’t lichoam zal kloppen.En—wat ie deez oavend noa ’t zangschool bespeurde, most dát de genoadeslag wêzen!? As ie den ersten oandrift gevolgd had, dan zou ’t moanlicht nou zeker zoo vroolijk niet blinken op de diepe kolk. Goddank, dat ie dien oandrift weerstond. Alêvel, ’t geen ie, turend deur ’t kleine venster van ’t schuurke, kos zien, dát het nog ’en uutzicht gegeven:—Joa, Dorus Roelfsen, zoo peinst ie: d’r is nog wat anders da’j liefhebt: liever misschien as hoar die oe ’tjoagaf; en, Janna Peters, ik gleuf niet dat gij oe veuraltiedloat binden met zoo’n pronkstuk van iezer en hout![314]A’j ’s and’rendaags ’s mergens zoo vrindelik wilt wêzen ’t kleine boeren-erfke van Peters binnen te goan, dan ku’j mooiJannanog is bêter bekieken.’t Is een frisse September-mergen. De schoaduws van den appelboom buuten, speulen en dansen op de blankgeschuurde tafel bij ’t roam. Zoo êfkes hetJanna ’enmandje met parziks op die toafel gezet; parziks die oe toelonken da’j ’t woater d’r van ien den mond kriegt.—Toen Janna de parziks oan ’t schutting had geplukt, toen het ze alleen moar gekeken of ze riep woaren; moar nóu neemt ze, ielk verzet, nog ens ien de handen, en kiekt noar ’t blank en rood, en noar ’t donzige vel.Zie: ien ’en lichtstroal van de schommelende bloaj’ is ’t köpke van Janna nou krek as ’en glans ien de koamer geteikend. As ze de lange donkere weimpers opsloat en oe oanziet, dan bi’j d’r beduust van; stik beduusd! ’t Is, asof ze oe al ’t moois van de wêreld opéns loat kieken. ’t Heele köpke is ’en fleurige meidag, en heur oogen zin blauw—diep blauw, as ’en hemel.Jammer dat er zoo gauw wolken oan den mooisten hemel kommen!Alêvel nou zin d’r geen wolken. Sinds giesteroavond was ’t alles kloarheid en licht. Dorus had hoar zoo lief. En of ’t geheim ook was misgevallen, hie had heur toch loater ’en ringske beloofd. Nee, schriel was ie niet.—Wat zullen de vrinden wel zeggen as ze ’t heuren! denkt Janna: Tien tegen één dat Willem en Gijs en Govert ’en gek gezicht zullen zetten. Eigen schuld mennekes! Proaten met complementjes is goed; moar, ekfetief van wal stêken, dá’s bêter.—Ge bint krek ’en parzikske, zei Govert nog giester.—Jammer dat den parzik nou veur den stille zal wêzen die ’terstvan allengeen gekheidsprak. Noe, ’en parzik kan ook niet altijd oan de schutting blieven!Janna keek noar de deur; nam toen den fleurigsten parzik uut ’t mandje; trooi hoastig op ’t kleine spiegel toe, en hieuw, met ’en gliemlachend lonkske, den parzik noast ’t mooie köpke. En—’t was gekheid van Govert; ze zou zich schoamen as ze zoo gruunachtig gêl was, en heur wang zóó rood.—Donzig; noe joa, donzig dát was ze.Doar wier de klink van de deur gelicht. Janna wist niet hoe gauw ze van ’t spiegel zou wegkommen. Zie, voader en moeder kwiemen de keuken in.„Wacht êfkes kiend!” zei moeder, die zag dat Janna met de parziks, oan den overkant wou weggoan.„We motten oe spreken,” zei voader.Janna begreep ’et.—Ze keken zoo vrindelik.—Dorus had zeker zien voader gesproken, en ook hier al ’t oanzuuk gedoan. Misschien sting ie wel achter de deur; misschien.…Moar ’t was misgeroajen. Terwijl voader Peters noar den heerd stapte, en met ’en diepzinnig gezicht ’en lêpel vuurgloed schepte, zei moeder:[315]„Ikke en voader woaren gerezelevierd Janna, um de parziks oan de Meermans te sturen.”„Oan Huibert-nêf?” vraagt Janna verbaasd.„Woarveur langer hoaken en oogen!” zegt Peters, die den kop van ’t pijpje op ’t vuur drukt.„Joa, kiend,” herneemt moeder Steyntje: „ge weet wel, nêf zou met de Toonstelling keurmeister van ’t vee wézen; en umdat voader zien schoap’ wou sturen.…”„Bi’j gek Steyntje!” roept Peters: „Nee, doar zou ’k niet oan denken; moar as de prêkstoelliefdegebiedt, en zukke parziks ien stad nog grif vier stuuvers ’et stuk doen, dán zal ie’t wardieren, zeg ik!”„Moar met de Toonstelling kos ’et toch boaten, hei’j gezeid!—Begriep ie Janna, veur ’en goeje ploatsing en ’en pries zou ie voader zeker ien gedachte houen.”„’k Zou zukke gekke toal niet uutsloan Steyntje! Janna weet bêter. As rechtrechtblieft, dan zal krom den pries niet hoalen. Van proaten of dinksigheden met keurmeisters heb ik geen oard; moar, vrede is vrede; en doarum Janna, most gij oe moar ’en bietje opmoaken, en met de parziks Huibert-nêfs kwaadheid noar den diek joagen.”„’k Begriep er niks van,” zegt Janna: „A’j ien woarheid geleuft voader, dat recht recht zal blieven, dan hei’j geen vrindschap te zuuken met ’en mins, die zich tegen ons opzet, umdat ’t jongvolk nou eenmoal wat meer noar de arme Janna, as noar zien eenige rieke hartelap kiekt.”„Viezevoazen!” zegt Peters.„Ei! Het Nela niet gezeid dat welluu geen pertuur veur den boer van ’tHemelrijkwoaren! Ik geleuf voader, dat de noam van de hofstee heurluu zoo gek moakt, en ze meinen dat Nela ekfetief al ’enengelis! Nee, a’k noar ’t Huiberts-huus goeng, ’k zou mien schoamen, went den lesten keer he’k Nela rondeman gezeid, da’k heur hoogmoed verachtte, en God dankte da’k nog ’en klein bietje meer oanlokkigheid had, as den engel met heur spitse neus.”„’k Wil niet zeggen Janna, da’j ongeliek hebt,” zegt Peters: „’t onderscheid tussen ou en hoar is te groot. Alêvel kiend, de Liefde, en de Verdroagzoamheid en ’t Oordeil!”„Krek Janna, ’tOORDEIL: As Huibert keurmeister is, en voaders schoapen ’en goeje pries zulle kriegen, dan mot gij.…”„Steyntje, ge most liever oan ’t wark goan. Ge begriept mien niet. A’k van ’t oordeil sprêk, dan sprêk ik van ’t Oordeil Gods.”„Ien dat geval voader, za’k in oe eigen belang geen parziks noar ’t Hemelrijk brengen, went ’k gleuf niet dat ’t oordeil Gods d’r arg mee gediend zou wêzen.”Peters was tegen de toal en de oogen van ’t mooie kiend niet opgewassen; tóch zou ie ’t nóg ens prebieren. Alêvel, krek toen ie ’t woord ien den mond nam, toen goeng de klinkdeur open, en vroeg ’en knap jonkman, half heers half boers van kleedoazie, of ie d’r ien mocht?[316]Of ie d’r ien mocht!!!As den geluks-uiver, ien ’t vroegjoar, veur ’t erst um ’et nest vliegt; as ’t klein wölkske oan den gluujenden hemel met frisheid en wasdom kumt opdoagen; as de volle kornvracht van ’t land veur de open schuurdeur steet.… watblief of ze d’r ien meugen?Janna had ’en scheut deur de borst gekregen, dat ze d’r rood en wit van geworden was. Voader Peters nam ’t piepke uut den mond, en moeder Steyntje sloeg ’t slip van heur veurschoot noar boven.Zoo’n vremde kazjeweeligheid ha’j nooit belêfd! Op d’ eigen stond dat er van de Meermans gesproken wier, sting doar Meermans Leendert, asof ie uut de locht kwiem vallen. Vief joar lang was ie buuten ’t darp bij ’en oom ien de Neer-Bêtuw op ’en steenoven gewêst en pas sinds twee dóágen was ie d’r weer, ook umdat ie met de Toonstelling ien ’t bestuur was.’t Is niet vremd dat Janna ien ’t erst wat beteuterd kiekt.—Leendert was ’t! Leendert, die heur as kiend al dukkels had oangekeken asof ie wat vremds oan d’r zag.—Nóú weet Janna ter deeg wát dat vremde gewêst is—alschoon ze ’t niet zeggen zou.Dukkels nog had ze oan de mooie oogen gedocht, die heur dan zoo oankeken; moar, Leendert zag ze in al die joaren niet; went met de karmis, as hie thuus kwiem, dan was zij altied bij grootmoeder onder Nimwêgen gewêst.—En, zoo zuutjes-oan is de bekanterigheid tussen Nela en hoar ien de wêreld gekommen; nooit van z’n lêven zou Janna d’r weer ’en voet in huus zetten!—En nou, zie—dóár sting Leendert.Toen Leendert—noa de familie te hebben gegroet, Janna oankeek, toen was ’t asof er ’en vroege zon langs zien knappe geloat streek.—Zou ie ’t al wete kunnen van Dorus en mien? denkt Janna; en,—dat ze ’t denkt dóár stêkt toch geen kwoad in.Moar, Janna kos d’r ooren niet geleuven. Asof er geen koelheid, geen hoat zelfs gewêst was, zoo sprak ie:—Ze mosten allegoar de complementen van voader en van Nela hebben.—De complementen!!?Joa, voader en Nela begrepen eigenlik niet woarum de familie zoo nooit meer is oankwiem?—Niet begriepen!!—Alêvel, nou hie—Leendert—d’r weer was, nou kwiem ie dan zelfmoaris oan; en ook, ien de erste ploats, um nicht Janna, noamens ’t Bestuur van de Tentoonstelling ’en groot verzuuk te doen.’En groot verzuuk!!?„Goat ’r zitten Leendert-nêf. Alles welvoarend?—Wel mins wat zie je d’r kostelik uut!” zoo sprakken voader en moeder.Janna zou van dat loatste geen nee zeggen; moar ze het gezwegen. Niewoar, veur ’en streeling as heurnóúover ’t gemoed kwiem most de sproak wel zwiegen.De Landbouw-Tentoonstelling—zoo had Leendert gezeit: zou[317]deur ’en prins van ’t Koninklik huus bezocht worden. ’t Liefste wat ’en prinsenoog op zoo’n Toonstelling zag, dat woaren de mooiste bluumpkes van ’t land; en, uut noam van ’t Bestuur had ie Janna te verzuuken: één van de drie te wille wêzen, die et prinselik bloed, noamens de Bêtuw met krans en zêgen begroeten zou.Niet lang nadat Leendert vertrokken was, zat Janna op haar kamertje.Alschoon ’t moar ’en zolderkämerke was, ’t was toch ’en vrindelik dink. De mooie donkere loajtoafel met al die puppekes en pronkkummekes er op, ’t was ’en pracht. Moar, ’en pracht was veural de spiegel die d’r boven hieng! Zóó’n spiegel was er zeker geen op ’en zolderkämerke ien de heele Bêtuw. Eiges het z’em veur d’r spoargeld gekocht. En zie, ’touweheel kleine spiegel ’t hieng doar ook nog, bij ’t roam.—Die ’t niet uutvond kos zeker niet begriepen hoe’n vremdigheid ’t is, a’j twee spiegels krek over mekoar hebt.Ens, heel toevallig dat ze ien ’t kleine keek, het ze zich finoal van achter ien de groote gezien, krek asof z’n ander gewoar wier. Erst was ze d’r puur van ontdoan; moar loater, toen het ze d’r o zoo’n oarigheid ien gehad. En, kemiek was ’t, a’j ’t kleine spiegel ien de hand nam, en oe drêjde.… drêjde, dan ko’j oe eiges bekieken, rechts, lienks, oan alle kant. Joa, die erste keer het ze heel lang gekeken, en ’t mutske afgezet, en d’r hoaren los loate vallen. Ze had nooit die hoaren van achter gezien. ’t Was oarigheid!Op dit oogenblik zit Janna met ’t ronde kinnetje in de hand.—’t Is toch bezonder, denkt ze: dat ikke van ’t heele dorp en den umtrek, nou krek één van de drie bin die veur ’en prins kan bestoan!—Eén van de drie!?—Janna keek êfkes ien ’t spiegel.—Hoe oarig had Leendert gefluusterd: „Niet één van de drie; moar van de drie nommer één!”—Nou, ze wiest ’t ook wel; en dan as ’en mins as Leendert ’et zei, zou ’t êvel wel waar zin. Moar ook, wie had ooit durven denken dat ’t oordeil zóó rechtveerdig zou wêzen! En Nela—die ze verdocht had van kwoadheid en jaloezie; Nela zelf had heur loate groeten, en vroagen of ze ’t oavend maar sito op ’t Hemelrijk wou kommen um—over ’t kleedoazie te proaten.—Wat kosten de dinger toch in ’en ummezien verkeeren, went, zóó woar en zoo kloar as de hooge kornbarg doar gunder fonkelt tegen de helblauwe locht, zoo woarlik het Leendert heur de erkenning van ’t Bestuur en zeker ’t goedvinden van de heele Bêtuw gebrocht—alschoon ze toch erm is van huus en van hof.En as Janna nog tuurt, dan vuult ze zich zoo.… ’k weet niet, zoo licht en zoo lucht. Met den zwoaluw, die langs den kornbarg scheert, zou ze wel vliege kunnen.—Prinselik uutverkoren, niewoar!? Joa joa, dát was ze!—Vremd, wonderlik vremd kos alles sjanzieren: t’ Oavend zal ze noar ’t Hemelrijk goan; en de parziks zal ze meenemen. Noe, woarum niet, as Huibert zoo vrindelik is, en ’t voader plezier duut.[318]Haastig overeind gekomen, beziet Janna zich even van nabij in den spiegel; en als ze vroolijk neuriet, dan trekt ze de laden van haar latafel één voor één open, bekijkt vluchtig ’t Zundags merrenos bluumpke, en ’t gries perremattem japon met bajees, en.…—Nee, ze het geen rust meer. Over ’t kleedoazie zal ze t’ oavend met Nela en die andere proaten. Nóú wil ze êfkes goan kieken of Dorus hoast kumt. Joa, ze mot hum nou zien, en hum vertellen van de eer die hoar wacht.—Wat zal ie gruts wêzen!— Noe! op nommer één van de drie!As er nog iemand ien ’t darp was die nooit van Doavid en Jonathan heurde, zeker was er geen kiend, dat niet proatte van Dorus en Thom.Dorus Roelfsen het ’en kloeke kop;—dat he’j al ien ’t moanlicht gezien; moar, aldat ie niet fors veur ’en smid is, wat ie ien handen kreeg dat liet ie niet los, zoo min as z’n joa of z’n nee.Op ’en harfstoavend, toen Dorus ’en elfjoarig jungske was, toen het ie met kleine Thom Brasser, achter voaders huus ien ’en bootje op de kolk gespeuld. Hoe ’t krek gegoan was, dat wiest ie niemeer; moar, ’t glanzig gêle hoar van Thom had ie met ’en glimp zien zwenken langs den rand van ’t bootje, en ’t opspatten van ’t woater had ie gevuuld. ’t Is hum toen gewêst asof er ’en helft van hum eiges met tol en toom en knikkers noar beneejen goeng. En ’en klitskou het ie gevuuld, en ’en suuzing ien ’t heufd en—niks meer. Allinnig van loater weet ie dat de zon hel rood was toen ie noast Thom, kletsnat bij ’t stap onder de knotwilgen stond, en—dat ie toen oan Jonas ien den walvisch het gedocht, en Thom met ’t heufd in moeders arm het gezien. Moar op d’eigen stond had ’en vuur hum op ’t oor gegluujd: en: „Weerlichse bengel!” had ’et geroasd.En ’en lange nacht is er gevolgd; moar loater toen de hoan al dukkels op ’t arf had gekrêjd, toen het ie van voader ’en hand gehad, zonder ripplement; en moeder had hum gekust—die goeje moeder—wel tien keer achter mekoar.’t Was oarig, toen Dorus op dien morgen Thom had weergezien, toen het Thom van niks gesproken; moar hie zelf het de troan’ ien de oog’ gekregen. En ien ’t school—as ie niet schrieven most, had ie Thom egoal bij ’en punt van zien boatje vastgehouen, asof ie bang was dat Thom nóg ens noar Jonas ien den walvisch zou goan. De kouwe grauw-erten die ie stillekes meenam, had Thom één veur één onder toafel gevat, en met ’en zwonk ien den mond gestoken zonder dat meister zag dat ie ’en vim verruurde.Och, ’t was zoo’n slim handig jonk, dat Thumbke. Oanhankelik zonder veurbeild; en gedienstig!.… ’t was hum krek allins of ie zuut of zoer tot loon kreeg, went êvel was ie Dorus altied op zied.Joa, a’j Dorus zag ko’j vast rêkenen da’j ook Thom gewoar wier,[319]moar, Thom meesttieds op Dorus rug; of, ien ’t melkwoagentje as Dorus d’r véúr liep. Loater bij ’t appels streupen, dan woaren ze óók bij mekoar, moar, Dorus ien den boom en Thom d’r onder. Dorus kon ’t zich duk niet begriepen dat ie beneden zooveul minder mooie appels vond as ie meinde noar umlêg te hebben gegooid; moar, ens op ’en keer, toen ie gewoar wier dat ’en poar van die mooie uut Thoms broekpiepen rolden, toen het ie meeliejen gekregen, went Thom was arg beduusd gewêst, moar had gezeid dat ie ze veur ’en erm ziek kiend uut de buurt wou bewoaren. Och, ’t was zoo’n goeje, zoo’n beste jong!Siends z’n tiende joar was Thom—de wees,—op Dorus’ veursproak bij voader en moeder in huus gekommen, en altied bleef ie de makker van Dorus; z’n trouwe vrind. Twee keeren moar—’ens, met ’en meske dat weg was en in Thoms zak wier gevonden, en ook op den letsten karmisoavend, toen Thom hum met zoo’n vremde boodschap noar huus had getroond zonder dat ’et was neudig gewêst—het Dorus ’t gevuul gekregen asof er ’en dwarshout tusschen hum en Thom was gekommen. Moar, Goddank: Misverstand is duuvels rechterhand; zeit ’t sprêkwoord. En, ’envrind mo’jop ’t woord geleuven. ’t Eigen oog kan bedriegen, moar de woare vrindschap niet.Zóó had Dorus ’t begrepen.En Thom? Thom van zien standoasie redenierde: dat de vrindschap ’en kostelik ding is, mits d’aj d’r wat van hoalen kunt.Zelfs bij klaarlichten dag heerscht er iets schemerigs in de geheime werkplaats van Dorus.Geheime werkploats? Nee, boas Roelfsen, de forse Bêtuwse smid, wiest wel dat de jong altied wat prakkezierde en knutselde.—Hie had er ’en hêkel oan, umdat er al genoeg fratsen en kunsten ien de wêreld zin. Moar, wat zal ’en mins z’n eigen ’t lêven muuj moaken! As de jong optied z’n wark dee, en liever in ’t schuurke knooide in ploats van te rusten—albeneur!Nou in den letsten tied is Roelfsen alêvel korzeleurig geworden. Die gekkigheid van zoo’n Landbouw-Tentoonstelling most hier op ’t darp ook al vertoond worden. Vermuujing was ’t, en tarting van Gods bestel, niks anders! Proalerij van mooi en mooier! ’t Minsdom noar Gods beeld geschoapen, ’t brood uut den mond stooten, en op zied joagen deur massinies van stoom en allerlei domme kracht! Roelfsen wou wel is weten woarum er ielkreis wat nei’s most wêzen! Was ’en ploeg, woar zealtiedmee ploegden, nou minder goed as in vroegeren tied? Was ’t geen domheid en onverstand um van ’en smid—die toch z’n ambacht versting—ielkreis road en doad te verlangen, as er oan zoo’n neimodies onding van buutenslands, nou dit en dan dát overstuur was?Roelfsen was korzeleurig; misschien ook umdat ie ’t nou, met[320]die Toonstelling, wat al te volhandig kreeg. En a’j dan genog hebt um van te lêven, en ’t vet toch tegenwoordig heelegoar van de kêtel roakt!„’t Is asof ze denken da’k honderd handen te geliek heb,” bromde de smid, terwijl hij het gloeiende ijzer deed rondspatten.„Dorus kumtloatvan mergen,” zei Thom, die den bloasbalk liet soezen: „’k Begriep er niks van, went altied is ie present.”„Zóó, begriep gij d’r niks van; da’s ’en mooie!” zei Roelfsen: „’k Heb ’t allang gemerkt: d’r wordt ien ’t schuurke weer meer geknutseld as rechtuut is; en altied het ie wat roars ien de smeejerij.”„Och, ’k zou niet weten.…” zegt Thom: „Moar.…”„Moar! As Dorus niet op tied kumt dan za’k er me mee bemuujen. Alla, kom d’r uut! Wat warkt ie?”„As ’t geen vrind as ’en bruur was, boas Roelfsen, dan zweeg ik; moar a’j mien zoo vroagt en zoo dringt, dan was ’tdevrindschap smoren a’k oe geen uutsluutsel gaf. ’k Liep er doagen mee rond; en ’t mot er nou uut, in zien eigen belang.”En Roelfsen vernam wat ie al lang had geroajen, moar nooit van gesproken had.Dorus had ien ’t schuurke ’en dink geknutseld, ’en soort van hakselsnijer, woar ie wonder verwachting van had en die—alschoon ’t niet veul zoaks kos wêzen—met noam en schrift noar de Toonstelling zou.„Noar de Toonstelling! Wel Heere bewoar ons!?” had Roelfsen geroepen.—Moar zeker, Thom kos gerust wêzen; voader Roelfsenzouniet verroajen dat Thom uut bestwil gesproken had.„’k Weet niet boas, of ’t wel striekt meer neudig is da’j ’t spulleke tegen houdt,” had Thom nog ten letste gezeid: „went zie, van nacht met die weind, zin twee drie pannen uut ’t dak op ’t dink gevallen, en ’t zag er van mergen beroojelik uut.”Ja, zelfs bij klaarlichten dag is ’t schemerig licht in Dorus’ geheime werkplaats. Nu echter komt er een helle straal van boven, door een breuk in het lage dak.Op een hakblok gezeten, den elleboog op de knie, en de vuist aan ’t hoofd, tuurt Dorus reeds sinds geruimen tijd op de verwoesting, die ’en onneuzele weind in ’t losse dak, hier op zien warkstuk gemoakt het.Noa den zuuten oavend ien ’t moanlicht, was ie zoo tevrêje goan sloapen, en zoalig had ie gedreumd: Janna gaf hum ’en eerepries en—’en kus, zóó hard, dat ie d’r wakker van schrok.—Toen, nee, toen het ie geen sturm of zelfs geen weind vernomen. Moar, Thom het óók wakker gelegen, en Thom het gezeid, dat ie duudlik ’et loeien van den sturm het geheurd.—En doar liggen die pannen d’r noast en d’r op!—A’j ’t niet zag, dan zou j’ niet geleuven dat zu’k spul zoo krachtig kos neersloan: Twee stukken uut den bak asof ’en minsenhand met den beitel ’t er uut stiet; en, ’t rad stik oan twee; zelfs ’t iezer gebogen asof ’en hoamer ’t gezwiept had.Dorus Roelfsen vergeet dat het uur verstreek, waarin hij bij zijn[321]vader aan den arbeid moet zijn. Nú denkt hij er aan.—Alêvel wat roakt hum die warkplaats! Wat roakt hum ’et doageliks eenerlei van voaders handwark! En—woarum bonst hum toch ielkreis ’t hart as ie oan voader denkt? Thom het de sturm geheurd. Moar as Thom ’em niet geheurd, of ’t zich ien den sloap moar verbeild had!—O God, as ’t woar kos wêzen dat ’en minsenhand met veurdacht ’et stuk verminkte, woar hie doagen en nachten op zon, en zoo bloejig oan warkte!—Voader!?—Nee, wie sprêkt er van voader?—Moar toch, as Thom de weind niet geheurd had, zou ’t dan onmeugelik wêzen?—Aldat ie er nooit van sprak, voader wist dat er in vrijtied ien ’t schuurke gewarkt wier, joa, ens zelfs het ie ’t smeejen van ’t hakmes ien de warkploats gezien.Alêvel, as ’en voader—hoe dwoas ook—zoo’n arbeid tekeer wou, dan zou ie dendag, en dedeurwel gebruuken; dan zou ie toch niet as ’en dief ien den nacht deur ’t dak komme brêken, um zoo’n wark en de lust van z’n kiend te verdarven!„O God, as ’t woar was!” zoo trilt nu Dorus’ stem overluid; en de vuist klemt zich vaster.—Moar, Thom het de weind geheurd! Wel zeker hie het ’t gezeid; ’En sturm van geweld!Eensklaps sprong Dorus overeind. Er was op de deur geklopt.Dorus begreep ’et: ’t Is wel ’en half uur noa schofttied. Voader zuukt ’em!—Goed! vierkant zal ie hum ien de oogen zien, en vroagen, of dát, die schending dóar, ’et wark is van God, of wel van ’en mins.Heur, nóg starker geklop.„Joa, voader, ik kom!” De deur grundelt ie open; en:„God Janna, bin gij ’et!”Joa, ’t liefken ze was ’et!O lachend snuutje, doar lei ze in zien erms; nou klopte heur hartje gejoagd oan zien borst; nou rustten heur lipkes zoo zuut op de zien’. O, hoe kos ie’t vergêten: wat geen vrind mee kan droagen, dat droagt er de Liefde!„Het Thom ’t oe gezeid, mooi snuutje, mien Janna?”„Thom? Nee Dorus; en ’k gleuf zelfs niet dathie’t kan weten. Moar ie, ie heurde dan al dat Leendert.…?”„Watblief!?”—’t Most ’en misverstand wêzen.„Kiek Janna, dóar, dát het de nacht gedoan! Mien wark; mien vinding!”Janna’s mooi oogen zwonken noar ’t punt, dat Dorus heur oanwees:„Kapot! Ei, da’s spietig. Ge hadt er zoo’n oarigheid in.”Goddank! Ze vuult ’et!„Janna, nooit he’k geschreid as bij moeders graf; moar nou, as ’t bloed weer vervloeit dat ielkreis noar ’t heufd vlamt, dan worden de ooglêjen zwoar en dringt er ’en troan naar de oog’.”„Mot toch niet kienderachtig wêzen Dorus. Wie ’en breistêk loat vallen die roapt ’em weer op. ’t Is êvel goed da’k nou weet wát oe in huus het gehouen. ’k Had vast op oe komst bij voader gerêkend; en, da’k tochhierkwiem, ’t is wel ’t bewies dat ie mein[322]bovenste bint. ’k Heb oe wat moois, wat meer as oarigs te zeggen. ’t Zal oe heelegoar opfleuren. Roaje, wat is ’et?”„Wat oarigs? Mien opfleuren?” zegt Dorus verstrooid, terwijl hij op zijn werktuig tuurt.—Straks het Janna gezeid:Wie’en breistêk loat vallen die roapt ’m weer op!—Weer oproapen! Hoe zou ’t meuglik wêzen!—Al den volgenden mergen heel vroeg mot alles op die Toonstelling bezurgd zin; en de dag, die hem nauw veur ’en darde toekumt, wat was ie tegen ’en arbeid zoo bitter en groot!Luuster, Janna proat.—Grooter eer en fleur kos heur nooit weervoaren.…—Waffer eer?—Heur dan:„En a’j bedenkt Dorus, dat ikke precies zoo dicht bij den prins zal stoan, a’k nou hier bij ou stoai.”„Bij den prins? ’k Weet niet Janna, hoe da’j oan ’en prins kumt?”„Nou Dorus, a’j doof bint! ’k Zei oe toch da’k den prins zal begroeten as ie op de Toonstelling kumt.”—As de prins op de Toonstelling kumt!—Dus zou ’et dan toch woar wêzen dat de prins noar hier kommen zal, denkt Dorus: En as de hakselsnijer op de Toonstelling gewêst was, dan zou ook ’en vorst uut ’t huus van Oranje hum beschouwd hebben; dan zou die prins misschien noar den moaker hebben gevroagd, um de warking te beoordeilen! dan zou die prins hum misschien ’en hand gegeven en.…„Watblief Janna?—Joa, joa, m’n liefke,” herneemt Dorus met verruiming: „ik weet ’et; ’t was den toeleg da’k van mergen oan oe ouwers’ huus zou kommen; alêvel ik kon toch voader ’et stuk niet toonen. Maar nou, zoo gauw as et kloar is, dán kum ik um ’t joa te vroagen. Och Janna, ik was zoo mistroostig; moar gij m’n liefke, ge hebt mien heelegoar opgefleurd.” Met vuur: „As ’en stêk is gevallen dan roap ie ’em op! Dank hartje, veur ’t woord. Joa ’k mot oan den arbeid.—Heb ik geen dag, ik heb er mien nacht toch vrij. Nóu Janna, mo’j’ goan; moar nóg ens: As ’t wark is hersteld en bezurgd, dan sprêk ik met voader en vroag um oe hand, en druk m’n dierke nog vaster oan ’t hart. Dan, dán zal ’t ’en leventje zin. Moar, ge begriept ’et: nóu he’k geen menuut te verliezen. Tot weerziens; ik mot oan ’et wark.”En de letste kus was hoastig gewêst.Met de oogen naar den grond, keerde Janna huiswaarts. Toen ze van het achterpad op den dorpsweg kwam, toen trad haar van den waaikant een bekende ter zij.„’En wandeling gedoan?” vroeg Thom met ’en soort van bedrukking: „Zou’k oe alêvel meuge fillesisteeren Janna?”„Woarmee?”Thom wees in de richting van ’t schuurtje; en zei weer:—„Joa, ’t zou wel schand wêzen a’k de liefste niet oan den beste gost.”„’k Weet niet wa’j’ gekketoal proat!”„Gekke toal! ’t Heele darp zeit da’j met Dorus.…”„’t Heele darp is zoo wies as Soalemons kat!”[323]„Doar hei’j geliek in Janna; alêvel ge weet ’et, Dorus is m’n vrind, en van hum he’k geheurd dat ie oe giesteroavend gevroagd het. Moar.… of gijjoahebt gezeid.…! ’k Docht bij m’n eiges! ’t zal te bezien stoan.”„Te bezien stoan! Woarum?”„Dat ’r ’en bêter mins ien ’t heele land is, dat geleuf ik niet; moar ’t is bekend, dat wie te straf noar eigen wark ziet, geen oog meer veur Gods wonderen het.”„Gods wonderen! Wat mein ie doarmee?”„Hei’j nooit ien ’t spiegel gezien?”„Noe joa, ik weet niet wa’j proat.”„Luuster Janna: Ens, ien de mallemeulen he’k oe gezeid, da’k twee joar van m’n lêven gaf veur één lonkske uut oe vrindelik oog; moar nóu zeg ik: a’k met beie been’ ien ’t helse vuur lei, en oe alleen moaroankiekenmocht, dan zou ’k nóg ’en loflied zingen; ziedér!”„Zukke proatjes doar hou ik niet van. ’t Is God gelasterd!”„Och, loat ’et dan niet gezeid zin Janna.—Zie, ’t mooiste, ’t liefste bin gij op de wêreld; en a’k toch weet da’j veur mien niet beschoren bint, dan gun ik oe zeker oan den besten vrind die er lêft. Joa, wat ik ook sprêken mocht, ik weet ’et: veur ou zal ie deur de vlammen goan; veur ou smiet ie z’n wark, z’n geknutsel ien ’t vuur. Z’n eer, z’n glorie bin gij. Nou, was ’et ook anders, hie zou oe niet weerd zin.”—Z’n eer, z’n glorie bin gij. Veur ou smeet ie z’n geknutsel ien ’t vuur!—Dát klonk as de toal van ’en vrind. Alêvel Janna had ’et anders gemarkt.Toen ze een oogenblik later alleen langs het kerkhof naar huis ging—toen scheen ’t hoar asof ’t moanlicht van giester ’en kloarlichte dag was gewêst, en de heldere zon van deez middag ’en schiemrige oavend is:—Niewoar, Dorus was niet gekommen; z’n eigen voader had ie nog van niks-niet gesproken; en as zij ’t dan woagt en hum angstig opzuukt, um toch heur eer en vreugd ’et erst oan zien borst te genieten, dan—dán het ie bijkans geen oogen veur hoar, moar—’en troan glimt in zien oog um zoo’n dink, zoo’n onneuzel verzinsel!—’t Is woar, denkt Janna voort: ’t is niet oarig a’j zoo’n moaksel overstuur ziet; moar op de kortegesoatie leerde domenei de spreuk: „Wat God doet is welgedoan!” ’t Was misschien um Dorus te leeren dat ie met al die prakkeziersels glad van de wies is.—Wonder, dat ie zoo bot bleef bij ’t heuren wat eer mien te beurt viel!—’En ander in Dorus’ ploats zou mien hebben oangekeken, um de wardiering. Moar niks! zelfs geen woord!Janna’s oog viel in ’t voorbijgaan op een wilde klaproos, die hel fonkelde tegen ’t wit van één der kerkhofposten.[324]Efkes zag ze rond; en toen: Ruts, de klaproos was geplukt.—Van prakkeziersels gesproken: A’j zoo’n blom op de wang of de lippen fien wreef, dan leek ’t zoo natuurlik.—’En mins had z’n doagen niewoar! En dan op den dag van zoo’n prins, as ’t dán is neudig was! Moar.… As de prins heur bijgeval langs de kin streek?—Nee ’t gaf niet af. Alêvel, langs de kin strieken? Wel zeker, as prinsen dat doen da’s vereering. ’Enander, die zou d’r van lusten!—Jong, en as de prins ’s oavends ook ien den hof van de Roskam bij ’t meziek en den dans kwiem!—Jong!„Mooi weer Janna!” roept een bekende: „Ge lacht zoo vroolik.”„Ikke! Noe joa, ’k gleuf da’k er okkoazie toe heb.”Dien zelfden dag omstreeks zeven uren stapte Janna vaders woning uit. Peters en moeder Steyntje deden haar uitgeleide tot achter de zonnebloemen bij ’t kleine zomerpriëel, dat krek oan den weg lag.„Ge zult Huibert-nêf veural de complemente doen Janna,” zei Peters: „En zeg hum da’k geen mins te kort wil, moar dat mien schoap’—al mochten ze minder op ’t oog wêzen,honderdmoal beter d’r Engelsch sprêken—van vet en van vacht—as eenig schoap ien de Bêtuw.”„En Janna, zeg ’em dat ’s minsen oordeil rechtveerdig mot zin, krek as ’t oordeil Gods,” zei moeder: „Zurg veural da’j de parziks niet knutst; en, wacht, den deze met ’t kleurke ’en bietje noar boven, went ’t oog wil óók wat;—doar weet ie van mee te proaten, niewoar.”Janna was in ’t Zundagse pak, en dee nou ’t mandje onder ’et mooie vurschoot.„G’endag!” zei ze, en hoastig trooi ze toen vort.„Zeg nog oan Huibert, da’k ’em vast op de slacht hoop te zien, en da’k óók nog ’en kertierke rooje wien ien de vleutkelder heb.…”Janna hoorde ’t niet meer. En ook—heel van verre zag ze Leendert van Huibert-nêf ien den bongerd op heur toestappen.—Dát was oarig: Straks bij heur gekommen, moakte ie met ’en vriendelikheidje rechtsum-keert, en liep met heur mee. Wel zeker, hie was krek gestuurd um Janna te hoalen. Zuster Nela, en Driekske van boer Woesting, ze zoaten al meer as ’en kertier met de koffie paroat.„Moar zeker,” zei Leendert: „wa’j mot achten dat loat zich wachten.” En dan, nóg ens, dat ie niet zwiegen kos zooas Janna siends de joaren dat ie heur niet zag, was veranderd. Mooier snuutje—joa zelfs nou ze bloosde—was er vast niet in ’t heele land—alschoon Leendert hoar toch ’en pestuurke kos toonen, woar zeker ’n prins óók den hoed veur afnemen zou.—Wa’n oarige vrindelikke jong toch die Leendert, denkt Janna; zoo’n fors moar toch zoo’n oolik gezicht; zien hand—toen ie heur[325]’en hand gaf—vuulde lang zoo grof niet as Dorus hand. Leendert zag heur ielkreis oan as ie sprak;.… dat dee Dorus ook niet; en.…„Ei, wa’k zeggen wou; van ’en prins gesproken Leendert; ie weet niet bij waffer noam da’j zoo’n grootheid betieteleeren mot?”„’En prins?—Hoogheid—Majesteit; welzeker U Moajesteit.”„Krek Moajesteit,” zei Janna, en ze knikte ien gedachten met ’t bovenlief, en nóg ens, met ’en glimpke zei ze: „Prins-Moajesteit!”Weinige seconden later betreden Janna en Leendert den drempel der hoeve ’t Hemelrijk.’t Was Janna arg vremd dat ze, zoo lachend en luchtig veur ’t erst weer op dat arf kwiem, alschoon ze dien eigen mergen nog zwoer dat ze ’t nooit met den voet meer beruuren zou. Niewoar, van erm en ongezien, was ze zoo met ’en zwonk, ien eere en oanzien gekommen. ’t Scheen heur asof de deur van ’t Hemelrijk verechtig ’en hemelpoort was, zoo hoog en zoo ruum.En Janna zei nou dat ’t heur plezier zou wêzen as ze Huibert-nêf êfkes kos te woord stoan. Ze most hum van voader en moeder deez parziks geven.…Moar van Huibert-nêf sprêken en parziks geven, zou niks ienkommen. De deur boven ’t kelderluuk ien ’et veurhuus goeng al open; en ’en poar fleurige snuutjes, de eene bruin,—zoo’n bietje noar den kastanje-kant—en de andere blond, ze stingen doar boven, en riepen: „Zoo Janna bi’j doar? Ei, kom moar gauw hier!”En Leendert riep ook wat; en de meiskes doarboven alweer wat. En Janna, ze wiest niet woar ’t mandje met de parziks zoo gauw gebleven was. Met ’en stut ien de leinden vloog ze de trappen van ’t kelderluuk noar ’t kämerken op. En toen,—toen zag ze de deur dichtsmieten; en de meiskes d’r tegenoan,—went Leendert wou d’r mee iendringen. Nóg ’ens open; nog ’ens dicht; en nou—Nela drêjde de sleutel um: Mis was ’et, ei!—Leendert kos wandelen goan.Janna begreep ’et: Dat Leendert zoo gedrongen had, ’t was umhoar.—Of ’t spietig was?—Och, bêter jong as Dorus, was er zeker niet. Boven al ’t jongvolk had ze hum lief. Moar, wa’j niet kos tegensprêken, ’t was da’j van Leendert toch meer zoo ongezocht is ’en oarig woord heurde,—’en woord dat êvel geen geld kost.—’t Zou zeker arg spietig veur Leendert wêzen as ie ’t nou op hóár had veurzien. Noe, hie mocht zich troosten, went of Dorus dan ook z’nhakselsnijer boven hoar stelt, Janna zal ’t bewiezen dat ze hum trouw blieft, heur lêven lang.Terwijl Janna ’t stroohoedje afzette, en ’t kleedoazie veur ’t spiegel wat terdeeg brocht, was heur dat letste as ’en vlucht deur ’t heufd gegoan.De drie boerinnetjes zitten nu om de ouderwetsche eikenhouten tafel, die met zwart uitgetand leer is bekleed.Nela met het groote koffieblad voor zich, laat het bruine vocht uit de hooge zilveren kan driftig in de porseleinen pronkköpkes vloeien, en met den zilveren schepper—lêpelt ze room in de koffie met zuut:„Asteblief!”[326]„Dank oe,” zegt Janna: „Enne.… de Road van de Tentoonstelling het mien zoo met oe verkoren!”„Da’s te zeggen, de Road! ’k Geleuf dat ’et ’en addee van burgemeister Janssen was; en voader zei tegen hum, toen ie d’r over sprak: Goed, Nela ku’j kriegen, moar as ’t erdriezulle zin, dan mowwe Janna niet passieren—Hei’j wel sukker genog?”Jannahadsukker genog.Met ’en snuuperig lachske en bloazend in heur koffie zegt blonde Driekske:„Gelluu hadt hoaken en oogen, niewoar?”„Hoaken en oogen! ’k Zou niet weten woarum,” antwoordt Nela: „D’r kwiem wat distantie; niewoar?”„Joa krek, d’r kwiem wat distansie,” zegt Janna. Goeje God, wa’n spitse neus had die Nela. A’j ’em in lang niet gezien hadt, dan viel ie d’r over.„Voader zei: met zoo’n feest, motten alle scharpe punten d’r af,” hernam Nela.—Dat zou niet kwoad wêzen, denkt Janna, met ’t oog op dien neus.„En doarum,” vervolgde het ondeugende—toch wel fleurige nichtje: „doarum zei ik: Best! Leendert zal ze verzuuken; en we doen asof er van distansie geen sproak kos wêzen.—Toe, neem ’en sneetje Dêventerkoek; z’is niet van de karmis, moar heel echt uut stad.”„Dank oe!”„We zouwen over ’t kleedoazie proaten, niewoar? Dorus zei dat ’t ’en bietje stadsig most wêzen.”„Dorus!! WatDorus!!” riepen de twee te geliek, en lachten en griensden, en brendden zich hoast oan de koffie.Janna zat toevallig tegenover ’t spiegel, en zag dat ze nóú den klapreus niet neudig had.„’k MeindeLeendert,” sprak ze zoo’n bietje verlêgen.„Dorus! Joawel!” roept Nela; „Woar ’t hart van vol is, doar lupt de mond van over. Nou, ik zeg ’en smid is nog zoo slecht niet, as er moar zeep en woater ien de wereld blieft.”Janna kreeg het te kwoad:„’k Geleuf dat ’en mins zich toch wel versprêken kan,” zegt ze: „’k weet zooveul van Dorus as gij!”Toen ’t ’en bietje loater was, gluujde Janna heelegoar. Wat al gekheid was er—nóá dat ze ’t alles ontkende—van Dorus geproat: van z’n smids-henjes; van z’n gesoes; van z’n dwoas geknutsel; joa van ’en iezeren kooi die ie geprakkezierd had um er mettertied z’n vrouw ien te bewoaren.—Ielkreis had Janna wille sprêken, moar ook ielkreis was er ’en prop ien der kêl. Joa, as ien ’en oven gluujt ze, went, toevallig het ze ien ’t spiegel gezien dat ze óók lachte toen d’r gezeid was, dat Dorus zelfs t mooiste snuutje toch altied veul minder as Thom, z’n ros-loensen vrind, zou achten, en, datie hoarzeker ien ’t vuur zou loaten as ie—al was ’t moar ’en gluujende spieker d’r uuthoalen most.[327]—Goddank, ’t gelach was veurbij.—Nela het de groote Engelse lamp opgestoken. ’t Licht schient de drie meiskes vlak ien ’t geloat. Ze proaten over ’t kleedoazie.„Moeder zei dat oranjelient over ’t gemoed, en ook over de muts niet kwoad zou wêzen,” zegt Driekske, die wel veel heeft gelachen maar nog weinig gepraat.„Joa, zoo’n heel klein strikske op de borst, dát kan wel,” zegt Nela: „moar ’k zal oe verzuuken te zurgen dawwe geen sierkronen veur de tabaksplant worden! Ons eiges met verguld- en sits papier te behangen, dóár zou ’k veur bedanken.”Dát was Janna heelegoar ’ens.„Nee, ’k heb ’t stuk al met Jans de nêjster besproken, en zij roajde, dawwe as de bruuds van de modeploaten moste wêzen. Ze had nog krek zoo’n ploat in huus.” Nela haalde een oude modeplaat onder het koffieblad te voorschijn: „Zie, hier he’k ’em.—Die lange falie over ’t heufd koste we wegloaten, zei Jans, moar anders was ’t krek noar beheuren.”„Heelegoar ien ’t wit! Wat zullen de Bartels en Hoakvelds wel zeggen,” riep Driekske.„En wat kan proatenonsschêlen!” zei Nela: „we doen ’t zooas beheurlik is, en—met z’n drieën! Voader en Leendert, die ook van de Commissie zin, zeien dat we in ielk geval krek allins moste wêzen; de versiersels die loat ik berusten; moar anders allins: wit van kleedoazie; wit van schoen’, krek as de ploat. Voorders: blauw lienten strikskes op ’t gemoed; blootshoofds; de hoaren deur Van Wels uut Oarem ien ’en busselgedrêjd: wit glaszieden handschoenen oan, en voorts ’en neusdoek van geborduurd ien de hand.”’t Wier Janna hoast te machtig. Ze keek met ’en geflikker ien ’t oog da’j ’t heele witte gewoad d’r ien blinken zag.—Joa, joa! ze had zich eiges gezien, in al de proal en pracht van ’en bruud ien stad; ien al de glans van zoo’n.… modeploat!En—as Nela’s eigen bruur het gezeid, dat ze nóg de kroon van ’t darp zou wêzen, aldat hoar köpke uut ’en mêlzak gluurde; en as ze zelf ook vuulde dat ze die andere twee—wat ’t oanschien betrof—wel moaken en breken kos, noe, hoe zou ze met zoo’n kleedoazie niet veurstaan en blinken in ieders oog!Moar luuster, Nela sprêkt wiejer:—Wat ’et kloarkommen van ’t goed betrof, dat zou geen zwoarigheid wêzen, zeit ze. Ien stad was ’t zelfs in vier en twintig uren geknipt en oan ’t lief. De kosten zouwen, volgens Jans, veur ielk, zoo’n dikke vieftig kommen: „En wat de versiersels belangt,” joeg Nela voort: „gij Driekske, kunt oe goud met de grenoatjes best gebruuken; en ikke, ik bin kloar met de dyamanten boot en de oorbellekes van moeders verstarf. Wal ou betreft Janna, oe voader mot moar is goed over de brug kommen. Alêvel gij zult road weten, niewoar?”En Janna, ze vuulde ’t opéns dathoatde toeleg van Nela was. De brug, die ze bouwde, most veur ’t erme Peters-huus te hoog[328]worden. Over zóó’n brug kwiem voader nooit: nooit van z’n lêven! Zie, wa’n neus; ’en neus as ’en noald!Alêvel Janna zou „road weten”. Joa road weten, zeker, al kwiem de brug tot aan den hemel. De erste zal ze wêzen veur ’t heele darp en veur ’t huus van Oranje!Toen Janna een goed kwartier later het Hemelrijk verliet, zie, toen was de vroolijke Leendert haar weer ter zij gekomen.—Hie had, zoo zeidie, noar ’t opklimmen van de moan stoan wachten, um er z’n liefke in te zien. Nou Janna êvel deur den duusteren bongerd noar huus most, nou zou ie ’t liefke en de moan moar ’en ummezienje in de stêk loaten, en Janna veilig over ’t vonder noar huus helpen.’t Was erg vrindelik! Op ’t vonder hieuw Leendert hoar zóó muujzaam oan den arm vast, dat ’en ander—met gekkigheid ien ’t heufd—allicht ’en achterdocht zou gevat hebben. Moar met gekkigheid het Janna zich nooit afgegeven; en ook: Dorus is heur lieve, heur beste jong!’k Weet niet wat Janna op dat smalle vonder—toen Leendert heur vasthieuw—nog meer deur ’t heufd vloog.—Vieftig gulden veur ’t pak! En nog de versiering!—Ze zag voader zooas ie den letsten merktdag op moeder roasde umdat ze, tegen die Toonstelling, voaders hoed veur zes stuuvers had loate opstrieken, en veur zich zelf en Janna—óók um de Toonstelling—ielk ’en poar katoenen handschoenen had gekocht.—Ze zag Dorus, as ie heur toelonkt en drukt oan ’et hart; moar ook, ze heurt wat ie giesteroavend nog zei eer ie vortging: as ’t geheim wier bekroond en Janna ’t verkoos, dan kos ze goud en zied droagen zoo goed as de riekste boerin!—As ’t geheim wier bekroond!Nou dat ko’j op de vingers noarekenen: zoo’n lomp stuk wark van ’en boerensmid zou uutblinken boven ’et groot fabrikoat! Moar al zou ’t zoo wêzen, Dorus riekdom van straks, kos nóú niet boaten; en.… was ’t niet of Onze Lieve Heer hoar toefluisterde: Janna, wie oe zoo over ’tvonderhelpt, zal ’t oe ook gerust over debrugdoen.—Moar nee, nee, Janna schrok van dat woord. Zou ze Leendert um geld veur ’t kleedoazie oanspreken; zou ze zich zoo verloagen tegen hum, den rieken boerenzeun, die heur zoo hoog stelt en bovenst vereert!—En alêvel, nou Leendert mee oan voaders woonhuus is gekommen, en wel gern zou binnengoan as ie niet ien den Toonstellingsroad most wêzen, nou ie heur hand vat en ’en oogenblik vasthoudt asof ie nog wat mooiers wou zeggen as ’t geen ie al zoo dukkels gezeid had; toen ie heur êfkes heel zacht ien den erm kneep, en zei, dat ’en nêf van ’en nicht toch zeker wel wat pretendieren mocht, toen,—ofschoon Janna de hand met forsie terugtrok, toen had ze óók ’t begriep dat eigen fremilie toch de noaste tot hulp blieft. Welzeker ze zou!.… Kom, kordoat!„Leendert, heur is.…”[329]„Ei wat, prinseske?”—Prinseske!—Lieve Heer! en um vieftig gulden zou ’t prinseske hum vroagen!—Nee, nee! Vort! ze zal wel road weten; en—die hand mot ie losloaten, went Dorus, den goeje, het ze lief; joa hum en geen ander:„Wát ik zeggen wou Leendert.… Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen, went Dorus van den smid.… Noe, g’en oavend.—Ik dank oe!”Toen Janna al in huis was, keek Leendert nog ’en ummezienje noar de deur.—Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen!—Watblief!? Had ie zich dan al zóó doen verstoan? Had ie ’t lief köpke, dat ielken oavend uut de Neer-Bêtuw, op ’t eigen uur noar de moan zou kieken, dan nou al verroajen!?—Veurzichtig Leendert; zoo moant ie zich eiges: Veurzichtig; ’t hart is as zwam, en ’en vonk die’j niet dooft, kan ’t al heel gauw verteren!Toen Leendert door den boomgaard terugging, toen zag ie, langs de duustere stammen, boven ’t dauwgrauwe weiveld, ’en rosse stroal; en ’en ummezienje loater, kreeg de dauw ’en zulver en goudachtig woas, en de groote rooje moan kwiem stoatig noar boven. Zuutjes-oan klom ze al hooger, en wier al blanker en kleiner. Toen ze nog rood was, zag Leendert ook rood. Hie had weer oan Janna gedocht: Mooi prachtig snuutje! Eén kus van heur lipkes.…!—Moar nee, nee, nee!—Kiek, al hooger klom de moan, en alblankerwier ze; en zie,—’t was den afsproak—Leendert plooit den mond noar boven, noar ’t ronde moangezicht, en met ’en zwonk van de hand zeit ie muujzoam: „Nacht liefke, sloap wel!”Janna kan niet slapen.—As ze de oogen dicht had dan spoekten heur de vieftig guldens van ’t kleedoazie en de versiersels met allerlei andere dinger gestoadig deur ’t heufd. ’t Was oakelik zooas ze die guldes ielkreis zag tuulen over de toafel—hard, harder, as roazend ien ’t rond; en, as ze de hand d’r noar uutstak, dan vlogen ze, met ’n vlocht, van de toafel op den steenen vloer, ien ’en slier, as ’en zulveren slang; en de slang zat dan gunds ien den duusteren hoek op de punt van haar steert, en siste heur toe, dat ze schrok—wakker schrok, alschoon ze niet het gesloapen.—Kiek, doar viel ’en dyamanten kruus uut de locht. Jong, jong, wat blonk ’et vol pracht!Luuster: ’En bietje noa hoar thuuskomst, toen ze nog êfkes noar buuten gong, was Thom—heel toevallig—veurbijgegoan. Hie had heur nog toegesproken, en weer alles ten beste van Dorus geproat; zoo goed en zoo trouw as ie was. Moar toch—had Thom ook ten letste gezeid: Al was Dorus hart ook van goud, nooit zal ie ’t woare begriep van de liefde kriegen; en veural niet, wat ’en[330]reuske as Janna—de pronk van de Bêtuw, met recht en met reden verwachten kan.Zie, zóó had Thom gesproken, heel goejig en wóár, en ook, zonder kunsten of gekkigheid. En toen,—Janna weet zelf niet hoe ’t kwiem—toen het ze oan Thom verroajen wat ze oan Leendert niet zeggen kos, en oan Dorus niet zeggen zou willen.En Thom had met den voet ien ’t kleizand geschreven, en strak gekeken.En loater, toen het ie van geld en van ’en dyamanten kruus gesproken, dat van smid Roelfsens vrouw veur Dorus ien ’t kammenet wier bewoard.—Joa, hie kos en hie zou, ’et oan Dorus goan vroagen.… En—weg was ie gewêst.Dat Thom zou sloagen en nog dien eigen oavend weerum kommen, Janna gleufde ’et niet. Moar—nou ziet ze dat kruus. ’t Is Thom—Dorus vrind—die ’t in de hand houdt. En ’t kruus wordt al grooter; wonder groot; en ’t bovenst dyamant schittert met ’en lichtstroal ien ’t rond; en as ze tuurt dan wordt ’et kruus zoo zuutjes oan.… zwart, heelegoar zwart, en zie,.… ’t is den Heere Jezus, die hoar oankiekt van ’t kruus, en.… Nou schrok ze toch doanig wakker, alschoon ze nee, weer niet gesloapen had.Een oogenblik later was Janna het bed uit.—Of dat ’en bestierink was gewêst!? ’t Letste gezicht het hoar op ’en ienval gebracht, went Thom zou heur toch niet helpen; dat weet ze:—Oan ’t karkboek van grootmoeder Peters, dat voader heur bij ’t erste nachtmoal gaf, zitten twee zwoar gouwe klampen.—Ens zei dommenei dat de woare godsdienst niet besting ien de proal van priester of kark, ien sieroad van zulver en goud, zoomin veur tooiing van kruusbeeld of altoar, as van proalerij met kostlik metoal oan ’t woord van God. De tooi mocht veur de wereld wêzen, zoo zei die: veur den godsdienst was ie ’t niet.Janna’s kämerke is blank verlicht deur de moan. Met grootmoeders biebel steet ze bij ’t roam.—’t Most wel veur zestig gulden oan goud wêzen, had voader gezeid.—Moar ’t zal lillik stoan as die klampen d’r af zien; en ook, ’t zou ’en moet op den umslag wêzen. Alêvel ’t kos gereparierd worden; en, niewoar, ien ’t oog van God is ’en biebel zonder klampen veul mooier as met ’en pronk van goud.—Wacht! met de punt van heur tornmes zal ze prebieren die pinnekes los te kriegen.—’t Is oarig, nou die kleine sterrekes ien ’t goud heur ien ’t oog blinken, nou kiekt ze hoastig noar de deur. Onneuzel! ze duut toch geen kwoad. ’t Is heur eigen goed.Nog harder drukt ze; moar, ’t mes schampt af met ’en kras.—Wonder dat ze dóár zoo van schrok. Joa as ze verstand gebruukt, dan was ’t arg kienderachtig!—Alêvel nou ’t moanlicht weer flikkert ien de sterrekes van ’t zwoare beslag, nou is ’t heur krek asof ’t nog de Zundag-mergen is dat ze veur ’t erst met ’t boek ien den schoot, oan ’t nachtmoal zat. ’t Stukske brood het heur geplekt ien den mond, en heur hand het getrild toen ze den[331]zwoaren beker most oanvatten; en wat domenei sprak, doar het ze niks van geheurd; moar met ’t oog noar umlêg, het ze diezelfde sterrekes zien blinken, en,—toen het ze de mus’ en de spreeuw’ buuten de kark heuren tjilpen van geweld, went alles d’r binnen was nou stil as ien ’t graf. En wat die sterrekes blonken, joa, dát weet ze nog goed. Op de veurste bladzij stond ’et te lezen:
’t Is ’en September-oavend, en volle moan. Arg droomerig is ’t; en veural, umdat kleine zwarte wölkskes af en toe veurbij ’et moanlicht joagen.
A’j van de donkere lindeloan, bezijen ’t karkhof op den grooten weg kiekt, dan zie je den veurgevel van ’t witte schoolhuus ien ’t volle licht; en lienks—oan den schoaduwkant—doar hei’j twee strepen met rossen gloed.—’t Zin de roams; en de rosse gloed kumt van ’et lamplicht, dat nog ien de school brendt.
Joa, alschoon ’t geen schooltied is, ’t mot tóch nog schooltied wêzen. Luuster! Doar klinkt ’en lied; en de stemmen zin krachtig; en moatvol is ’t; en, a’j scharp luustert—misschien umdat ze de schooldeur al opendoen,—dan heur ie nog kloar de slotwoorden van ’t lied in diepen moar vreugdvollen toon:
„Want des werelds hoogste goed,Is de vree van ’t rein gemoed.”
„Want des werelds hoogste goed,
Is de vree van ’t rein gemoed.”
Heur! Nóg ens die regels, en nou is ’t uut.
Van half acht tot negen duurde de Zoaterdag-oavond zangschool, en hoog boven de lindes gromde de karkklok, dat ’et ook lang genog, en krek tied van uutscheien was.
Of de karkklok soms van ’t jongvolk, as ’et noar huus goeng, dinger zag of proatjes heurde, woar ie—veural zoo kort tegen den Zundag—geen vree mee had;.… ’k weet niet, moar zooveul is zeker, dat de karkklok nooit zoo hoastig en korzelig bromde, as Zoaterdags oavends noa ’t zangles.—En dan, van negen tot tien; ’t was krek asof dat ouwe domme ding van ’en klok ’t er op gezet had um van ’et mooiste uurke niks meer as ’en klikke te moaken.
Dat vond Dorus Roelfsen: en terwijl het zanglievend, altemaal volwassen jongvolk het schoolgebouw uit, en de frissche avondlucht te gemoet stroomt, fluistert Dorus, die onzichtbaar een kleinere hand in de zijne houdt:[310]
„Kom Janna, wij goan lienks. Onder de lindes bij ’t karkhof is ’t duuster en ziet ons geen mins.”
Janna zei niks; heur hand had ’et antwoord gegeven.
En um den schoaduwhoek van ’t schoolhuus zin ze al heel gauw verdwenen. ’t Was ’t duuster, droomerig duuster onder de lindes, en op ’en enkel ploatske moar, speulden iele bloadjes lochtig kantwark tegen de helblanke moan.
In zoo’n glimpke, gunds bij de steenen hekposten, staan Dorus en Janna. Alêvel ’t licht loat Janna’s mutske wel blinken asof ’t moanlicht op sneeuw was; moar, ’t snuutje dat blieft toch in ’t duuster.
„Och, loa’k oe joa nóg ens heuren Janna, ’t klienkt mien zoo zuut en zoo oarig!”
„Malle jong!Joablieft joa, tot ien ’t lest van ons lêven.”
„O Janna, a’j nou is vuulde hoe lucht mien hart sleet! Giester, joa zelfs van oavend ien’t zangschool, toen ha’k nog duusterheid en bange klopping ien de borst. Ielkreis a’k Willem of Gijs of Govert noar ’t mooiste en ’t lieflikste kiend zag kieken, dan was ik pardoes de moat kwiet! en, a’k dan docht hoe d’r dukkels over oe gesproken wier, en Willem nog letst zei dat gij ’t lievenheerskuukenje van ’t darp woart, en dat ie oe zeker allang veur den prêkstoel zou hebben gehoald, as ge niet.…”
„A’k niet van ’en arg schroale bouwing was,” valt Janna in: „en ook, as ik húm gewild had!”
„Joa krek Janna, als gij hum gewild hadt; en—as er geen ander was gewêst die nou de wereld te riek is!”
’t Bleef toen een heele poos stil.
Of de moan was verloopen, of Janna’s mutske ’en bietje verschoven misschien? althans de lichtglimp, deur debloajers, blonk nou op Dorus vurheufd.
—Kloeke kop! had meister altied gezeid;—en ’t was zoo.Moarzie, ook ien d’eigensten stond blonk nóg ens ’et hoagelwit mutske, krek bij dat kloeke vurheufd; en.…ÉÉNgromde de torenklok.
Janna was er van geschrokken. Halftien! Ze kan ’t zich niet begriepen dat ze hier al ’en half uur getoefd het.
„Al halftien,” zegt ze zuutjes: „Kom nóu dan ’t geheim Dorus, went moeder zou ongerust worden.”
„’t Geheim Janna? Och, ge weet ’et da’k voader niet van mien liefde veur ou of van trouwen dorst sprêken, umdat ie mien nog te min veur ’et smidswark acht. Moar, zeker, ’t zal nou mergen wêzen.… Alêvel Janna, ’t geheim most zoo lang tussen ons nog moar geheim blieven ook.”
„Ge proat zoo vrêmd Dorus. Ik zou ’et weten en zien, a’k oe mien joa had gegeven?”
’t Kloeke vurheufd en ’t mutske ze glommen weer êfkes te zoamen ien ’t licht; en joa dan, ’t geheim zou ze weten; z’n leven; z’n liefde; z’n wiefke!
Arm in arm, de handen ineen, zoo gingen nu de gelieven voorbij[311]de kerk, die pas hun ja had gehoord, en traden op een achterweg toe, die de Waaistraat genoemd wordt.
In de zeer verspreide meestal kleine huizen, brandt ginds en her nog een lichtje, doch ook hier voert de maan zacht glanzend gebied: ze blinkt in de rimpels, die ’t koeltje blaast op ’t effen vlak der waaikolk achter die huisjes; ze speelt met de zilveren blaadjes der slanke schotwilgen omhoog, en wiegt met blauwe glimpglanzen in de wingerdblaren langs de lage gevels, of hier en daar in de moesplanten der tuintjes, terwijl ze matte vonken schiet—ginds op een sterk bedauwde roos, en op goudsblommen hier, die ook nú nog „Oranje boven” roepen. Straks een smaller zijpad inslaande is Dorus al spoedig een klein tuinhek binnengegaan. In ’t smalle paadje met maagdenpalm bezoomd, kunnen ze niet naast elkander loopen. Toch houdt Dorus Janna’s hand in de zijne, als vreest hij dat de pas verworven schat hem nog als een droombeeld ontvluchten zal.
En Janna volgt met kloppend hart;—went, toen ie hoar ’t allererst van liefde had gesproken, toen het ie hoar meteen ’en roadselje ien ’t oor gesuusd:
Van kiends af oan was Janna zijn liefde, en altied zou ze ’t blieven—zoo had ie gezeid: moar, voader, schoon braaf en goed, was korzel van oard; en Dorus, dorst hum—ge weet ’et—van geen liefde te sprêken, eer ie—noar voaders begriep—bekwoam veur ’et smidswark zou zin. Dát kos nog lang, nog heel lang duren, went, de grofsmeejerij was meer ’en arbeid veur hand as veur heufd; en as voader dehandniet krachtig oan ’t werk zag dan sprak ie van soezen en droomen en onbekwoam!
Moar luuster: schoon de hand toch ook zoo zwak niet was bij ’t doageliks wark, ’t heufd had ien ’t droomen nog wat anders gearbeid. En, as dát ien’t licht kwiem, dan zou voader den droomer, dien ie toch liefhad, ook as warkman erkennen, en Janna zou ie mee liefhebben as z’n eigen kiend. Méér had Dorus toen niet gezeid.Moar nou, nou zou ie ’t roadsel verkloaren.
Aan den voorkant van een tamelijk groote woonstee is de smederij van Dorus vader. Door het tuintje bezijden het woonhuis gaan de gelieven langs de achterzij naar een schuurtje, ’twelk zich op slechts weinige schreden afstands van de woning bevindt, en waarvan de lage deur geen vijf voeten van een planken stap aan de waaikolk is verwijderd. Twee breede holle knootwilgen baden er hun takken in den vloed.
„Wat was doar?” zegt Janna, en ziet naar de wilgen.
„’t Zal de koater gewêst zin,” meent Dorus: „hie zit gern ien den wilg.”
Janna ziet nog eens om; maar Dorus, die de deur van het schuurtje reeds heeft ontsloten, vat haar bij den arm, en dwingt haar met zacht geweld, hem te volgen, waarna hij haastig de deur achter zich sluit.[312]
’t Was arg duuster. Janna kos niemendal zien.—Ze was niet bang; moar:
„Wat mot ik hier in dit schuurke, en heelegoar ien ’t donker?” zei ze.—Nee, ze wist wel dat Dorus geen kwoad wou; moar as heur iemand gezien had! Ze meint toch vast dat de schoaduw van ’en mins langs den wilg bij de woai was gevlogen.
„’t Zou misschien bêter zin gewêst Dorus, a’k opkloarlichtedag met oe mee was gegoan. ’k Wiest niet dat oe geheim ’en geheim achter slot was.”
Een oogenblik later was Janna gerustgesteld.—Met ’en striekzwêveltje had Dorus ’en olielempke oangestoken, en met ’en kus hoar gezeid, dat mooie snuutjes niet altied onroad ien ’t duuster motte zien.
Zóó was ’t dan goed!—En ’t geheim niewoar?—As Janna nou asteblief moar êfkes wou meegoan, en achter dat planken beschutsel kieken. Veurzichtig, ze moest niet vallen over die houten, en zich niet stooten oan de warkbank of ’t blok.
„Zie, doar steet ’t!” zei Dorus heel zacht: „en zoo woar a’k oe liefheb Janna, zóó woar bin gij, op Thom noa, deeenigedie ’k er van sprak, en ’t nou ook te zien geef.”
„Wátblief! Wat is dat?” zei Janna, toen Dorus, met ’t lampje omhoog, naar een voorwerp wees, ’t welk, oppervlakkig beschouwd, wel eenige overeenkomst met een scharenslijp had.
„Wát dat is?” zegt Dorus nog zachter, terwijl zijn oogen nochtans bij ’t lamplicht flikkeren: „Wat dat is!?—Da’s wark van den droomer!—Twee joaren lang he’k er op gezonnen en figelierd Janna; maar nou, Goddank, nóú is ’t ien de wêreld!”
’En bietje loater lei Janna met ’t köpke oan Dorus borst. Alles het ie heur uitgeleid en verkloard. ’t Was ’en haksel- of streu-snijer zooas er nog geen gemoakt wier. As ’en veerke licht ko’j ’et groote rad drêjen, en, deur de vangers hier, schoven de garven vort en goeng ’et hakmes op en neer, krek zoo gauw as ’t rad moar snorde.—Wát ie doarmee veur had?—Zie, ’t was ’en stuk veur de Landbouw-Tentoonstelling; en de droomer zou dan is kieken of voader ook wonder zou stoan, as ’t onneuzele wark—alschoon lang niet volmoakt—toch met eer wier genuumd.… joa, misschien zelfs bekroond!
En Janna rustte nog aan Dorus borst, moar—toen ze noar ’em opkeek, toen zag ze dat Dorus niet, zooas straks, op heur „fleurig snuutje” tuurde, moar, dat ie noar dat ding zag, noar dat ding van iezer en hout, totdat ie ien ’t einde hoar stoan liet, en weer d’r op toetrooi, en keek, en drêjde, en nog êns prebierde, umdat—zooas ie bemerkt had—’en kleinigheid nog niet ien den hoak was.
Toen Janna zei dat ’et meer as tied wier noar huus te gaan, toen schrokDorus’en bietje, en liet op stond z’n uutvindsel voaren.—’t Was vremd: zoo gauw as ie bij ’t ding kwiem, kos ie de hand’ er niet afhouen; moar nou was dat toch te gek, niewoar?
„Joa liefke, hier bin ik. Wat zeg ie nou, hê?”
„Ikke.… dat ’et tied wordt noar huus te goan Dorus.”[313]
Dat dee hum zeer. Geen enkel woord van zien vinding; zien wark; zien schat!
„Hoe liekt oe ’t geheim Janna? ’t Is toch oarig niewoar? En a’k er ’en pries mee behoal.…”
„Heel oarig!” zegt Janna. En dan, as ie ’t liefke weer vast oan ’et hart drukt, dan fluustert zij nog: „Joa Dorus, heel oarig; alêvel.…”
„Alêvel?”
„Alêvel,” zegt Janna: „Ik had toch gedocht dat ’et watanderszou zin.”
Janna had gedocht dat ’etgeheimwat anders zou wêzen. Wát, dat wist ze niet. Ze had wel zoo’n adee gehad; beveurbeild dat Dorus van zien voader de smeejerij alvast present had gekregen; of dat ie van zien moeders versturf ’en schenking veur hóár bewoarde; of, dat ie misschien ’en heuge ien de lotterij had gespeuld. Toen ze straks ien dat schuurke goeng, toen het ze op ’t allerminst oan de gouwe grenoatring gedocht, die Dorus moeder vroeger gedroagen had. Moar,—krek zoo riek as ze d’r iengoeng was ze d’r weer uutgegoan. Niet dat ze begeerig was; alêvel.… ’en streusnijer! ’en uutvindsel zooas geen mins ’t nog gebruukte! ’t Wasdwoasheid; zoo’n dink dat hie had geknutseld, doar zouen ze hum op de Toonstelling ’en pries of medalje veur geven! Dát ko’j begriepen!
’En oogenblikske loater was ’t weer duuster ien ’t kleine schuurke. Gunds op de breeje stroat, ien ’t volle glans van de moan, doar goan Dorus en Janna.
Moar,—tussen de wilgen en de kolk, ien ’t schoaduw van ’t schuurke, doar sting er een die ze noakeek.
Alschoon ’t ’en frisse oavend was, had ie ’t zoo oakelik werm. Met oanstoande karmis was ’t krek ’en joar gelêjen, dat ie noast ’t mooie kiend ien die mallemeulen rondgedrêjd en hum alles veur de oogen geschiemerd had. ’t Urgel speulde ’en „Schotse drie”, en de trom donderde d’r tussen da’j ’t gelach en getier van ’t jongvolk niet heuren kos; moar, dat Janna toen,—zoo’n bietje karmismuu—met heur köpke hier tegen zien schoer het gelegen, en niks, goar niks geroasd het toen ie, bij ’t uutstappen, êfkes heur wengske beruurde, joa, dat wist ie, en dat vergêt ie nooit zoolang as ’t hart hum ien ’t lichoam zal kloppen.
En—wat ie deez oavend noa ’t zangschool bespeurde, most dát de genoadeslag wêzen!? As ie den ersten oandrift gevolgd had, dan zou ’t moanlicht nou zeker zoo vroolijk niet blinken op de diepe kolk. Goddank, dat ie dien oandrift weerstond. Alêvel, ’t geen ie, turend deur ’t kleine venster van ’t schuurke, kos zien, dát het nog ’en uutzicht gegeven:
—Joa, Dorus Roelfsen, zoo peinst ie: d’r is nog wat anders da’j liefhebt: liever misschien as hoar die oe ’tjoagaf; en, Janna Peters, ik gleuf niet dat gij oe veuraltiedloat binden met zoo’n pronkstuk van iezer en hout!
[314]
A’j ’s and’rendaags ’s mergens zoo vrindelik wilt wêzen ’t kleine boeren-erfke van Peters binnen te goan, dan ku’j mooiJannanog is bêter bekieken.
’t Is een frisse September-mergen. De schoaduws van den appelboom buuten, speulen en dansen op de blankgeschuurde tafel bij ’t roam. Zoo êfkes hetJanna ’enmandje met parziks op die toafel gezet; parziks die oe toelonken da’j ’t woater d’r van ien den mond kriegt.—Toen Janna de parziks oan ’t schutting had geplukt, toen het ze alleen moar gekeken of ze riep woaren; moar nóu neemt ze, ielk verzet, nog ens ien de handen, en kiekt noar ’t blank en rood, en noar ’t donzige vel.
Zie: ien ’en lichtstroal van de schommelende bloaj’ is ’t köpke van Janna nou krek as ’en glans ien de koamer geteikend. As ze de lange donkere weimpers opsloat en oe oanziet, dan bi’j d’r beduust van; stik beduusd! ’t Is, asof ze oe al ’t moois van de wêreld opéns loat kieken. ’t Heele köpke is ’en fleurige meidag, en heur oogen zin blauw—diep blauw, as ’en hemel.
Jammer dat er zoo gauw wolken oan den mooisten hemel kommen!
Alêvel nou zin d’r geen wolken. Sinds giesteroavond was ’t alles kloarheid en licht. Dorus had hoar zoo lief. En of ’t geheim ook was misgevallen, hie had heur toch loater ’en ringske beloofd. Nee, schriel was ie niet.
—Wat zullen de vrinden wel zeggen as ze ’t heuren! denkt Janna: Tien tegen één dat Willem en Gijs en Govert ’en gek gezicht zullen zetten. Eigen schuld mennekes! Proaten met complementjes is goed; moar, ekfetief van wal stêken, dá’s bêter.—Ge bint krek ’en parzikske, zei Govert nog giester.—Jammer dat den parzik nou veur den stille zal wêzen die ’terstvan allengeen gekheidsprak. Noe, ’en parzik kan ook niet altijd oan de schutting blieven!
Janna keek noar de deur; nam toen den fleurigsten parzik uut ’t mandje; trooi hoastig op ’t kleine spiegel toe, en hieuw, met ’en gliemlachend lonkske, den parzik noast ’t mooie köpke. En—’t was gekheid van Govert; ze zou zich schoamen as ze zoo gruunachtig gêl was, en heur wang zóó rood.—Donzig; noe joa, donzig dát was ze.
Doar wier de klink van de deur gelicht. Janna wist niet hoe gauw ze van ’t spiegel zou wegkommen. Zie, voader en moeder kwiemen de keuken in.
„Wacht êfkes kiend!” zei moeder, die zag dat Janna met de parziks, oan den overkant wou weggoan.
„We motten oe spreken,” zei voader.
Janna begreep ’et.—Ze keken zoo vrindelik.—Dorus had zeker zien voader gesproken, en ook hier al ’t oanzuuk gedoan. Misschien sting ie wel achter de deur; misschien.…
Moar ’t was misgeroajen. Terwijl voader Peters noar den heerd stapte, en met ’en diepzinnig gezicht ’en lêpel vuurgloed schepte, zei moeder:[315]
„Ikke en voader woaren gerezelevierd Janna, um de parziks oan de Meermans te sturen.”
„Oan Huibert-nêf?” vraagt Janna verbaasd.
„Woarveur langer hoaken en oogen!” zegt Peters, die den kop van ’t pijpje op ’t vuur drukt.
„Joa, kiend,” herneemt moeder Steyntje: „ge weet wel, nêf zou met de Toonstelling keurmeister van ’t vee wézen; en umdat voader zien schoap’ wou sturen.…”
„Bi’j gek Steyntje!” roept Peters: „Nee, doar zou ’k niet oan denken; moar as de prêkstoelliefdegebiedt, en zukke parziks ien stad nog grif vier stuuvers ’et stuk doen, dán zal ie’t wardieren, zeg ik!”
„Moar met de Toonstelling kos ’et toch boaten, hei’j gezeid!—Begriep ie Janna, veur ’en goeje ploatsing en ’en pries zou ie voader zeker ien gedachte houen.”
„’k Zou zukke gekke toal niet uutsloan Steyntje! Janna weet bêter. As rechtrechtblieft, dan zal krom den pries niet hoalen. Van proaten of dinksigheden met keurmeisters heb ik geen oard; moar, vrede is vrede; en doarum Janna, most gij oe moar ’en bietje opmoaken, en met de parziks Huibert-nêfs kwaadheid noar den diek joagen.”
„’k Begriep er niks van,” zegt Janna: „A’j ien woarheid geleuft voader, dat recht recht zal blieven, dan hei’j geen vrindschap te zuuken met ’en mins, die zich tegen ons opzet, umdat ’t jongvolk nou eenmoal wat meer noar de arme Janna, as noar zien eenige rieke hartelap kiekt.”
„Viezevoazen!” zegt Peters.
„Ei! Het Nela niet gezeid dat welluu geen pertuur veur den boer van ’tHemelrijkwoaren! Ik geleuf voader, dat de noam van de hofstee heurluu zoo gek moakt, en ze meinen dat Nela ekfetief al ’enengelis! Nee, a’k noar ’t Huiberts-huus goeng, ’k zou mien schoamen, went den lesten keer he’k Nela rondeman gezeid, da’k heur hoogmoed verachtte, en God dankte da’k nog ’en klein bietje meer oanlokkigheid had, as den engel met heur spitse neus.”
„’k Wil niet zeggen Janna, da’j ongeliek hebt,” zegt Peters: „’t onderscheid tussen ou en hoar is te groot. Alêvel kiend, de Liefde, en de Verdroagzoamheid en ’t Oordeil!”
„Krek Janna, ’tOORDEIL: As Huibert keurmeister is, en voaders schoapen ’en goeje pries zulle kriegen, dan mot gij.…”
„Steyntje, ge most liever oan ’t wark goan. Ge begriept mien niet. A’k van ’t oordeil sprêk, dan sprêk ik van ’t Oordeil Gods.”
„Ien dat geval voader, za’k in oe eigen belang geen parziks noar ’t Hemelrijk brengen, went ’k gleuf niet dat ’t oordeil Gods d’r arg mee gediend zou wêzen.”
Peters was tegen de toal en de oogen van ’t mooie kiend niet opgewassen; tóch zou ie ’t nóg ens prebieren. Alêvel, krek toen ie ’t woord ien den mond nam, toen goeng de klinkdeur open, en vroeg ’en knap jonkman, half heers half boers van kleedoazie, of ie d’r ien mocht?[316]
Of ie d’r ien mocht!!!
As den geluks-uiver, ien ’t vroegjoar, veur ’t erst um ’et nest vliegt; as ’t klein wölkske oan den gluujenden hemel met frisheid en wasdom kumt opdoagen; as de volle kornvracht van ’t land veur de open schuurdeur steet.… watblief of ze d’r ien meugen?
Janna had ’en scheut deur de borst gekregen, dat ze d’r rood en wit van geworden was. Voader Peters nam ’t piepke uut den mond, en moeder Steyntje sloeg ’t slip van heur veurschoot noar boven.
Zoo’n vremde kazjeweeligheid ha’j nooit belêfd! Op d’ eigen stond dat er van de Meermans gesproken wier, sting doar Meermans Leendert, asof ie uut de locht kwiem vallen. Vief joar lang was ie buuten ’t darp bij ’en oom ien de Neer-Bêtuw op ’en steenoven gewêst en pas sinds twee dóágen was ie d’r weer, ook umdat ie met de Toonstelling ien ’t bestuur was.
’t Is niet vremd dat Janna ien ’t erst wat beteuterd kiekt.—Leendert was ’t! Leendert, die heur as kiend al dukkels had oangekeken asof ie wat vremds oan d’r zag.—Nóú weet Janna ter deeg wát dat vremde gewêst is—alschoon ze ’t niet zeggen zou.
Dukkels nog had ze oan de mooie oogen gedocht, die heur dan zoo oankeken; moar, Leendert zag ze in al die joaren niet; went met de karmis, as hie thuus kwiem, dan was zij altied bij grootmoeder onder Nimwêgen gewêst.—En, zoo zuutjes-oan is de bekanterigheid tussen Nela en hoar ien de wêreld gekommen; nooit van z’n lêven zou Janna d’r weer ’en voet in huus zetten!
—En nou, zie—dóár sting Leendert.
Toen Leendert—noa de familie te hebben gegroet, Janna oankeek, toen was ’t asof er ’en vroege zon langs zien knappe geloat streek.
—Zou ie ’t al wete kunnen van Dorus en mien? denkt Janna; en,—dat ze ’t denkt dóár stêkt toch geen kwoad in.
Moar, Janna kos d’r ooren niet geleuven. Asof er geen koelheid, geen hoat zelfs gewêst was, zoo sprak ie:
—Ze mosten allegoar de complementen van voader en van Nela hebben.
—De complementen!!?
Joa, voader en Nela begrepen eigenlik niet woarum de familie zoo nooit meer is oankwiem?
—Niet begriepen!!
—Alêvel, nou hie—Leendert—d’r weer was, nou kwiem ie dan zelfmoaris oan; en ook, ien de erste ploats, um nicht Janna, noamens ’t Bestuur van de Tentoonstelling ’en groot verzuuk te doen.
’En groot verzuuk!!?
„Goat ’r zitten Leendert-nêf. Alles welvoarend?—Wel mins wat zie je d’r kostelik uut!” zoo sprakken voader en moeder.
Janna zou van dat loatste geen nee zeggen; moar ze het gezwegen. Niewoar, veur ’en streeling as heurnóúover ’t gemoed kwiem most de sproak wel zwiegen.
De Landbouw-Tentoonstelling—zoo had Leendert gezeit: zou[317]deur ’en prins van ’t Koninklik huus bezocht worden. ’t Liefste wat ’en prinsenoog op zoo’n Toonstelling zag, dat woaren de mooiste bluumpkes van ’t land; en, uut noam van ’t Bestuur had ie Janna te verzuuken: één van de drie te wille wêzen, die et prinselik bloed, noamens de Bêtuw met krans en zêgen begroeten zou.
Niet lang nadat Leendert vertrokken was, zat Janna op haar kamertje.
Alschoon ’t moar ’en zolderkämerke was, ’t was toch ’en vrindelik dink. De mooie donkere loajtoafel met al die puppekes en pronkkummekes er op, ’t was ’en pracht. Moar, ’en pracht was veural de spiegel die d’r boven hieng! Zóó’n spiegel was er zeker geen op ’en zolderkämerke ien de heele Bêtuw. Eiges het z’em veur d’r spoargeld gekocht. En zie, ’touweheel kleine spiegel ’t hieng doar ook nog, bij ’t roam.—Die ’t niet uutvond kos zeker niet begriepen hoe’n vremdigheid ’t is, a’j twee spiegels krek over mekoar hebt.
Ens, heel toevallig dat ze ien ’t kleine keek, het ze zich finoal van achter ien de groote gezien, krek asof z’n ander gewoar wier. Erst was ze d’r puur van ontdoan; moar loater, toen het ze d’r o zoo’n oarigheid ien gehad. En, kemiek was ’t, a’j ’t kleine spiegel ien de hand nam, en oe drêjde.… drêjde, dan ko’j oe eiges bekieken, rechts, lienks, oan alle kant. Joa, die erste keer het ze heel lang gekeken, en ’t mutske afgezet, en d’r hoaren los loate vallen. Ze had nooit die hoaren van achter gezien. ’t Was oarigheid!
Op dit oogenblik zit Janna met ’t ronde kinnetje in de hand.
—’t Is toch bezonder, denkt ze: dat ikke van ’t heele dorp en den umtrek, nou krek één van de drie bin die veur ’en prins kan bestoan!—Eén van de drie!?—Janna keek êfkes ien ’t spiegel.—Hoe oarig had Leendert gefluusterd: „Niet één van de drie; moar van de drie nommer één!”—Nou, ze wiest ’t ook wel; en dan as ’en mins as Leendert ’et zei, zou ’t êvel wel waar zin. Moar ook, wie had ooit durven denken dat ’t oordeil zóó rechtveerdig zou wêzen! En Nela—die ze verdocht had van kwoadheid en jaloezie; Nela zelf had heur loate groeten, en vroagen of ze ’t oavend maar sito op ’t Hemelrijk wou kommen um—over ’t kleedoazie te proaten.
—Wat kosten de dinger toch in ’en ummezien verkeeren, went, zóó woar en zoo kloar as de hooge kornbarg doar gunder fonkelt tegen de helblauwe locht, zoo woarlik het Leendert heur de erkenning van ’t Bestuur en zeker ’t goedvinden van de heele Bêtuw gebrocht—alschoon ze toch erm is van huus en van hof.
En as Janna nog tuurt, dan vuult ze zich zoo.… ’k weet niet, zoo licht en zoo lucht. Met den zwoaluw, die langs den kornbarg scheert, zou ze wel vliege kunnen.—Prinselik uutverkoren, niewoar!? Joa joa, dát was ze!—Vremd, wonderlik vremd kos alles sjanzieren: t’ Oavend zal ze noar ’t Hemelrijk goan; en de parziks zal ze meenemen. Noe, woarum niet, as Huibert zoo vrindelik is, en ’t voader plezier duut.[318]
Haastig overeind gekomen, beziet Janna zich even van nabij in den spiegel; en als ze vroolijk neuriet, dan trekt ze de laden van haar latafel één voor één open, bekijkt vluchtig ’t Zundags merrenos bluumpke, en ’t gries perremattem japon met bajees, en.…
—Nee, ze het geen rust meer. Over ’t kleedoazie zal ze t’ oavend met Nela en die andere proaten. Nóú wil ze êfkes goan kieken of Dorus hoast kumt. Joa, ze mot hum nou zien, en hum vertellen van de eer die hoar wacht.—Wat zal ie gruts wêzen!— Noe! op nommer één van de drie!
As er nog iemand ien ’t darp was die nooit van Doavid en Jonathan heurde, zeker was er geen kiend, dat niet proatte van Dorus en Thom.
Dorus Roelfsen het ’en kloeke kop;—dat he’j al ien ’t moanlicht gezien; moar, aldat ie niet fors veur ’en smid is, wat ie ien handen kreeg dat liet ie niet los, zoo min as z’n joa of z’n nee.
Op ’en harfstoavend, toen Dorus ’en elfjoarig jungske was, toen het ie met kleine Thom Brasser, achter voaders huus ien ’en bootje op de kolk gespeuld. Hoe ’t krek gegoan was, dat wiest ie niemeer; moar, ’t glanzig gêle hoar van Thom had ie met ’en glimp zien zwenken langs den rand van ’t bootje, en ’t opspatten van ’t woater had ie gevuuld. ’t Is hum toen gewêst asof er ’en helft van hum eiges met tol en toom en knikkers noar beneejen goeng. En ’en klitskou het ie gevuuld, en ’en suuzing ien ’t heufd en—niks meer. Allinnig van loater weet ie dat de zon hel rood was toen ie noast Thom, kletsnat bij ’t stap onder de knotwilgen stond, en—dat ie toen oan Jonas ien den walvisch het gedocht, en Thom met ’t heufd in moeders arm het gezien. Moar op d’eigen stond had ’en vuur hum op ’t oor gegluujd: en: „Weerlichse bengel!” had ’et geroasd.
En ’en lange nacht is er gevolgd; moar loater toen de hoan al dukkels op ’t arf had gekrêjd, toen het ie van voader ’en hand gehad, zonder ripplement; en moeder had hum gekust—die goeje moeder—wel tien keer achter mekoar.
’t Was oarig, toen Dorus op dien morgen Thom had weergezien, toen het Thom van niks gesproken; moar hie zelf het de troan’ ien de oog’ gekregen. En ien ’t school—as ie niet schrieven most, had ie Thom egoal bij ’en punt van zien boatje vastgehouen, asof ie bang was dat Thom nóg ens noar Jonas ien den walvisch zou goan. De kouwe grauw-erten die ie stillekes meenam, had Thom één veur één onder toafel gevat, en met ’en zwonk ien den mond gestoken zonder dat meister zag dat ie ’en vim verruurde.
Och, ’t was zoo’n slim handig jonk, dat Thumbke. Oanhankelik zonder veurbeild; en gedienstig!.… ’t was hum krek allins of ie zuut of zoer tot loon kreeg, went êvel was ie Dorus altied op zied.
Joa, a’j Dorus zag ko’j vast rêkenen da’j ook Thom gewoar wier,[319]moar, Thom meesttieds op Dorus rug; of, ien ’t melkwoagentje as Dorus d’r véúr liep. Loater bij ’t appels streupen, dan woaren ze óók bij mekoar, moar, Dorus ien den boom en Thom d’r onder. Dorus kon ’t zich duk niet begriepen dat ie beneden zooveul minder mooie appels vond as ie meinde noar umlêg te hebben gegooid; moar, ens op ’en keer, toen ie gewoar wier dat ’en poar van die mooie uut Thoms broekpiepen rolden, toen het ie meeliejen gekregen, went Thom was arg beduusd gewêst, moar had gezeid dat ie ze veur ’en erm ziek kiend uut de buurt wou bewoaren. Och, ’t was zoo’n goeje, zoo’n beste jong!
Siends z’n tiende joar was Thom—de wees,—op Dorus’ veursproak bij voader en moeder in huus gekommen, en altied bleef ie de makker van Dorus; z’n trouwe vrind. Twee keeren moar—’ens, met ’en meske dat weg was en in Thoms zak wier gevonden, en ook op den letsten karmisoavend, toen Thom hum met zoo’n vremde boodschap noar huus had getroond zonder dat ’et was neudig gewêst—het Dorus ’t gevuul gekregen asof er ’en dwarshout tusschen hum en Thom was gekommen. Moar, Goddank: Misverstand is duuvels rechterhand; zeit ’t sprêkwoord. En, ’envrind mo’jop ’t woord geleuven. ’t Eigen oog kan bedriegen, moar de woare vrindschap niet.
Zóó had Dorus ’t begrepen.
En Thom? Thom van zien standoasie redenierde: dat de vrindschap ’en kostelik ding is, mits d’aj d’r wat van hoalen kunt.
Zelfs bij klaarlichten dag heerscht er iets schemerigs in de geheime werkplaats van Dorus.
Geheime werkploats? Nee, boas Roelfsen, de forse Bêtuwse smid, wiest wel dat de jong altied wat prakkezierde en knutselde.—Hie had er ’en hêkel oan, umdat er al genoeg fratsen en kunsten ien de wêreld zin. Moar, wat zal ’en mins z’n eigen ’t lêven muuj moaken! As de jong optied z’n wark dee, en liever in ’t schuurke knooide in ploats van te rusten—albeneur!
Nou in den letsten tied is Roelfsen alêvel korzeleurig geworden. Die gekkigheid van zoo’n Landbouw-Tentoonstelling most hier op ’t darp ook al vertoond worden. Vermuujing was ’t, en tarting van Gods bestel, niks anders! Proalerij van mooi en mooier! ’t Minsdom noar Gods beeld geschoapen, ’t brood uut den mond stooten, en op zied joagen deur massinies van stoom en allerlei domme kracht! Roelfsen wou wel is weten woarum er ielkreis wat nei’s most wêzen! Was ’en ploeg, woar zealtiedmee ploegden, nou minder goed as in vroegeren tied? Was ’t geen domheid en onverstand um van ’en smid—die toch z’n ambacht versting—ielkreis road en doad te verlangen, as er oan zoo’n neimodies onding van buutenslands, nou dit en dan dát overstuur was?
Roelfsen was korzeleurig; misschien ook umdat ie ’t nou, met[320]die Toonstelling, wat al te volhandig kreeg. En a’j dan genog hebt um van te lêven, en ’t vet toch tegenwoordig heelegoar van de kêtel roakt!
„’t Is asof ze denken da’k honderd handen te geliek heb,” bromde de smid, terwijl hij het gloeiende ijzer deed rondspatten.
„Dorus kumtloatvan mergen,” zei Thom, die den bloasbalk liet soezen: „’k Begriep er niks van, went altied is ie present.”
„Zóó, begriep gij d’r niks van; da’s ’en mooie!” zei Roelfsen: „’k Heb ’t allang gemerkt: d’r wordt ien ’t schuurke weer meer geknutseld as rechtuut is; en altied het ie wat roars ien de smeejerij.”
„Och, ’k zou niet weten.…” zegt Thom: „Moar.…”
„Moar! As Dorus niet op tied kumt dan za’k er me mee bemuujen. Alla, kom d’r uut! Wat warkt ie?”
„As ’t geen vrind as ’en bruur was, boas Roelfsen, dan zweeg ik; moar a’j mien zoo vroagt en zoo dringt, dan was ’tdevrindschap smoren a’k oe geen uutsluutsel gaf. ’k Liep er doagen mee rond; en ’t mot er nou uut, in zien eigen belang.”
En Roelfsen vernam wat ie al lang had geroajen, moar nooit van gesproken had.
Dorus had ien ’t schuurke ’en dink geknutseld, ’en soort van hakselsnijer, woar ie wonder verwachting van had en die—alschoon ’t niet veul zoaks kos wêzen—met noam en schrift noar de Toonstelling zou.
„Noar de Toonstelling! Wel Heere bewoar ons!?” had Roelfsen geroepen.—Moar zeker, Thom kos gerust wêzen; voader Roelfsenzouniet verroajen dat Thom uut bestwil gesproken had.
„’k Weet niet boas, of ’t wel striekt meer neudig is da’j ’t spulleke tegen houdt,” had Thom nog ten letste gezeid: „went zie, van nacht met die weind, zin twee drie pannen uut ’t dak op ’t dink gevallen, en ’t zag er van mergen beroojelik uut.”
Ja, zelfs bij klaarlichten dag is ’t schemerig licht in Dorus’ geheime werkplaats. Nu echter komt er een helle straal van boven, door een breuk in het lage dak.
Op een hakblok gezeten, den elleboog op de knie, en de vuist aan ’t hoofd, tuurt Dorus reeds sinds geruimen tijd op de verwoesting, die ’en onneuzele weind in ’t losse dak, hier op zien warkstuk gemoakt het.
Noa den zuuten oavend ien ’t moanlicht, was ie zoo tevrêje goan sloapen, en zoalig had ie gedreumd: Janna gaf hum ’en eerepries en—’en kus, zóó hard, dat ie d’r wakker van schrok.—Toen, nee, toen het ie geen sturm of zelfs geen weind vernomen. Moar, Thom het óók wakker gelegen, en Thom het gezeid, dat ie duudlik ’et loeien van den sturm het geheurd.
—En doar liggen die pannen d’r noast en d’r op!—A’j ’t niet zag, dan zou j’ niet geleuven dat zu’k spul zoo krachtig kos neersloan: Twee stukken uut den bak asof ’en minsenhand met den beitel ’t er uut stiet; en, ’t rad stik oan twee; zelfs ’t iezer gebogen asof ’en hoamer ’t gezwiept had.
Dorus Roelfsen vergeet dat het uur verstreek, waarin hij bij zijn[321]vader aan den arbeid moet zijn. Nú denkt hij er aan.—Alêvel wat roakt hum die warkplaats! Wat roakt hum ’et doageliks eenerlei van voaders handwark! En—woarum bonst hum toch ielkreis ’t hart as ie oan voader denkt? Thom het de sturm geheurd. Moar as Thom ’em niet geheurd, of ’t zich ien den sloap moar verbeild had!—O God, as ’t woar kos wêzen dat ’en minsenhand met veurdacht ’et stuk verminkte, woar hie doagen en nachten op zon, en zoo bloejig oan warkte!
—Voader!?—Nee, wie sprêkt er van voader?—Moar toch, as Thom de weind niet geheurd had, zou ’t dan onmeugelik wêzen?—Aldat ie er nooit van sprak, voader wist dat er in vrijtied ien ’t schuurke gewarkt wier, joa, ens zelfs het ie ’t smeejen van ’t hakmes ien de warkploats gezien.
Alêvel, as ’en voader—hoe dwoas ook—zoo’n arbeid tekeer wou, dan zou ie dendag, en dedeurwel gebruuken; dan zou ie toch niet as ’en dief ien den nacht deur ’t dak komme brêken, um zoo’n wark en de lust van z’n kiend te verdarven!
„O God, as ’t woar was!” zoo trilt nu Dorus’ stem overluid; en de vuist klemt zich vaster.—Moar, Thom het de weind geheurd! Wel zeker hie het ’t gezeid; ’En sturm van geweld!
Eensklaps sprong Dorus overeind. Er was op de deur geklopt.
Dorus begreep ’et: ’t Is wel ’en half uur noa schofttied. Voader zuukt ’em!—Goed! vierkant zal ie hum ien de oogen zien, en vroagen, of dát, die schending dóar, ’et wark is van God, of wel van ’en mins.
Heur, nóg starker geklop.
„Joa, voader, ik kom!” De deur grundelt ie open; en:
„God Janna, bin gij ’et!”
Joa, ’t liefken ze was ’et!
O lachend snuutje, doar lei ze in zien erms; nou klopte heur hartje gejoagd oan zien borst; nou rustten heur lipkes zoo zuut op de zien’. O, hoe kos ie’t vergêten: wat geen vrind mee kan droagen, dat droagt er de Liefde!
„Het Thom ’t oe gezeid, mooi snuutje, mien Janna?”
„Thom? Nee Dorus; en ’k gleuf zelfs niet dathie’t kan weten. Moar ie, ie heurde dan al dat Leendert.…?”
„Watblief!?”—’t Most ’en misverstand wêzen.
„Kiek Janna, dóar, dát het de nacht gedoan! Mien wark; mien vinding!”
Janna’s mooi oogen zwonken noar ’t punt, dat Dorus heur oanwees:
„Kapot! Ei, da’s spietig. Ge hadt er zoo’n oarigheid in.”
Goddank! Ze vuult ’et!
„Janna, nooit he’k geschreid as bij moeders graf; moar nou, as ’t bloed weer vervloeit dat ielkreis noar ’t heufd vlamt, dan worden de ooglêjen zwoar en dringt er ’en troan naar de oog’.”
„Mot toch niet kienderachtig wêzen Dorus. Wie ’en breistêk loat vallen die roapt ’em weer op. ’t Is êvel goed da’k nou weet wát oe in huus het gehouen. ’k Had vast op oe komst bij voader gerêkend; en, da’k tochhierkwiem, ’t is wel ’t bewies dat ie mein[322]bovenste bint. ’k Heb oe wat moois, wat meer as oarigs te zeggen. ’t Zal oe heelegoar opfleuren. Roaje, wat is ’et?”
„Wat oarigs? Mien opfleuren?” zegt Dorus verstrooid, terwijl hij op zijn werktuig tuurt.—Straks het Janna gezeid:Wie’en breistêk loat vallen die roapt ’m weer op!—Weer oproapen! Hoe zou ’t meuglik wêzen!—Al den volgenden mergen heel vroeg mot alles op die Toonstelling bezurgd zin; en de dag, die hem nauw veur ’en darde toekumt, wat was ie tegen ’en arbeid zoo bitter en groot!
Luuster, Janna proat.—Grooter eer en fleur kos heur nooit weervoaren.…—Waffer eer?—Heur dan:
„En a’j bedenkt Dorus, dat ikke precies zoo dicht bij den prins zal stoan, a’k nou hier bij ou stoai.”
„Bij den prins? ’k Weet niet Janna, hoe da’j oan ’en prins kumt?”
„Nou Dorus, a’j doof bint! ’k Zei oe toch da’k den prins zal begroeten as ie op de Toonstelling kumt.”
—As de prins op de Toonstelling kumt!—Dus zou ’et dan toch woar wêzen dat de prins noar hier kommen zal, denkt Dorus: En as de hakselsnijer op de Toonstelling gewêst was, dan zou ook ’en vorst uut ’t huus van Oranje hum beschouwd hebben; dan zou die prins misschien noar den moaker hebben gevroagd, um de warking te beoordeilen! dan zou die prins hum misschien ’en hand gegeven en.…
„Watblief Janna?—Joa, joa, m’n liefke,” herneemt Dorus met verruiming: „ik weet ’et; ’t was den toeleg da’k van mergen oan oe ouwers’ huus zou kommen; alêvel ik kon toch voader ’et stuk niet toonen. Maar nou, zoo gauw as et kloar is, dán kum ik um ’t joa te vroagen. Och Janna, ik was zoo mistroostig; moar gij m’n liefke, ge hebt mien heelegoar opgefleurd.” Met vuur: „As ’en stêk is gevallen dan roap ie ’em op! Dank hartje, veur ’t woord. Joa ’k mot oan den arbeid.—Heb ik geen dag, ik heb er mien nacht toch vrij. Nóu Janna, mo’j’ goan; moar nóg ens: As ’t wark is hersteld en bezurgd, dan sprêk ik met voader en vroag um oe hand, en druk m’n dierke nog vaster oan ’t hart. Dan, dán zal ’t ’en leventje zin. Moar, ge begriept ’et: nóu he’k geen menuut te verliezen. Tot weerziens; ik mot oan ’et wark.”
En de letste kus was hoastig gewêst.
Met de oogen naar den grond, keerde Janna huiswaarts. Toen ze van het achterpad op den dorpsweg kwam, toen trad haar van den waaikant een bekende ter zij.
„’En wandeling gedoan?” vroeg Thom met ’en soort van bedrukking: „Zou’k oe alêvel meuge fillesisteeren Janna?”
„Woarmee?”
Thom wees in de richting van ’t schuurtje; en zei weer:—„Joa, ’t zou wel schand wêzen a’k de liefste niet oan den beste gost.”
„’k Weet niet wa’j’ gekketoal proat!”
„Gekke toal! ’t Heele darp zeit da’j met Dorus.…”
„’t Heele darp is zoo wies as Soalemons kat!”[323]
„Doar hei’j geliek in Janna; alêvel ge weet ’et, Dorus is m’n vrind, en van hum he’k geheurd dat ie oe giesteroavend gevroagd het. Moar.… of gijjoahebt gezeid.…! ’k Docht bij m’n eiges! ’t zal te bezien stoan.”
„Te bezien stoan! Woarum?”
„Dat ’r ’en bêter mins ien ’t heele land is, dat geleuf ik niet; moar ’t is bekend, dat wie te straf noar eigen wark ziet, geen oog meer veur Gods wonderen het.”
„Gods wonderen! Wat mein ie doarmee?”
„Hei’j nooit ien ’t spiegel gezien?”
„Noe joa, ik weet niet wa’j proat.”
„Luuster Janna: Ens, ien de mallemeulen he’k oe gezeid, da’k twee joar van m’n lêven gaf veur één lonkske uut oe vrindelik oog; moar nóu zeg ik: a’k met beie been’ ien ’t helse vuur lei, en oe alleen moaroankiekenmocht, dan zou ’k nóg ’en loflied zingen; ziedér!”
„Zukke proatjes doar hou ik niet van. ’t Is God gelasterd!”
„Och, loat ’et dan niet gezeid zin Janna.—Zie, ’t mooiste, ’t liefste bin gij op de wêreld; en a’k toch weet da’j veur mien niet beschoren bint, dan gun ik oe zeker oan den besten vrind die er lêft. Joa, wat ik ook sprêken mocht, ik weet ’et: veur ou zal ie deur de vlammen goan; veur ou smiet ie z’n wark, z’n geknutsel ien ’t vuur. Z’n eer, z’n glorie bin gij. Nou, was ’et ook anders, hie zou oe niet weerd zin.”
—Z’n eer, z’n glorie bin gij. Veur ou smeet ie z’n geknutsel ien ’t vuur!—Dát klonk as de toal van ’en vrind. Alêvel Janna had ’et anders gemarkt.
Toen ze een oogenblik later alleen langs het kerkhof naar huis ging—toen scheen ’t hoar asof ’t moanlicht van giester ’en kloarlichte dag was gewêst, en de heldere zon van deez middag ’en schiemrige oavend is:
—Niewoar, Dorus was niet gekommen; z’n eigen voader had ie nog van niks-niet gesproken; en as zij ’t dan woagt en hum angstig opzuukt, um toch heur eer en vreugd ’et erst oan zien borst te genieten, dan—dán het ie bijkans geen oogen veur hoar, moar—’en troan glimt in zien oog um zoo’n dink, zoo’n onneuzel verzinsel!—’t Is woar, denkt Janna voort: ’t is niet oarig a’j zoo’n moaksel overstuur ziet; moar op de kortegesoatie leerde domenei de spreuk: „Wat God doet is welgedoan!” ’t Was misschien um Dorus te leeren dat ie met al die prakkeziersels glad van de wies is.—Wonder, dat ie zoo bot bleef bij ’t heuren wat eer mien te beurt viel!—’En ander in Dorus’ ploats zou mien hebben oangekeken, um de wardiering. Moar niks! zelfs geen woord!
Janna’s oog viel in ’t voorbijgaan op een wilde klaproos, die hel fonkelde tegen ’t wit van één der kerkhofposten.[324]
Efkes zag ze rond; en toen: Ruts, de klaproos was geplukt.—Van prakkeziersels gesproken: A’j zoo’n blom op de wang of de lippen fien wreef, dan leek ’t zoo natuurlik.—’En mins had z’n doagen niewoar! En dan op den dag van zoo’n prins, as ’t dán is neudig was! Moar.… As de prins heur bijgeval langs de kin streek?—Nee ’t gaf niet af. Alêvel, langs de kin strieken? Wel zeker, as prinsen dat doen da’s vereering. ’Enander, die zou d’r van lusten!—Jong, en as de prins ’s oavends ook ien den hof van de Roskam bij ’t meziek en den dans kwiem!—Jong!
„Mooi weer Janna!” roept een bekende: „Ge lacht zoo vroolik.”
„Ikke! Noe joa, ’k gleuf da’k er okkoazie toe heb.”
Dien zelfden dag omstreeks zeven uren stapte Janna vaders woning uit. Peters en moeder Steyntje deden haar uitgeleide tot achter de zonnebloemen bij ’t kleine zomerpriëel, dat krek oan den weg lag.
„Ge zult Huibert-nêf veural de complemente doen Janna,” zei Peters: „En zeg hum da’k geen mins te kort wil, moar dat mien schoap’—al mochten ze minder op ’t oog wêzen,honderdmoal beter d’r Engelsch sprêken—van vet en van vacht—as eenig schoap ien de Bêtuw.”
„En Janna, zeg ’em dat ’s minsen oordeil rechtveerdig mot zin, krek as ’t oordeil Gods,” zei moeder: „Zurg veural da’j de parziks niet knutst; en, wacht, den deze met ’t kleurke ’en bietje noar boven, went ’t oog wil óók wat;—doar weet ie van mee te proaten, niewoar.”
Janna was in ’t Zundagse pak, en dee nou ’t mandje onder ’et mooie vurschoot.
„G’endag!” zei ze, en hoastig trooi ze toen vort.
„Zeg nog oan Huibert, da’k ’em vast op de slacht hoop te zien, en da’k óók nog ’en kertierke rooje wien ien de vleutkelder heb.…”
Janna hoorde ’t niet meer. En ook—heel van verre zag ze Leendert van Huibert-nêf ien den bongerd op heur toestappen.
—Dát was oarig: Straks bij heur gekommen, moakte ie met ’en vriendelikheidje rechtsum-keert, en liep met heur mee. Wel zeker, hie was krek gestuurd um Janna te hoalen. Zuster Nela, en Driekske van boer Woesting, ze zoaten al meer as ’en kertier met de koffie paroat.
„Moar zeker,” zei Leendert: „wa’j mot achten dat loat zich wachten.” En dan, nóg ens, dat ie niet zwiegen kos zooas Janna siends de joaren dat ie heur niet zag, was veranderd. Mooier snuutje—joa zelfs nou ze bloosde—was er vast niet in ’t heele land—alschoon Leendert hoar toch ’en pestuurke kos toonen, woar zeker ’n prins óók den hoed veur afnemen zou.
—Wa’n oarige vrindelikke jong toch die Leendert, denkt Janna; zoo’n fors moar toch zoo’n oolik gezicht; zien hand—toen ie heur[325]’en hand gaf—vuulde lang zoo grof niet as Dorus hand. Leendert zag heur ielkreis oan as ie sprak;.… dat dee Dorus ook niet; en.…
„Ei, wa’k zeggen wou; van ’en prins gesproken Leendert; ie weet niet bij waffer noam da’j zoo’n grootheid betieteleeren mot?”
„’En prins?—Hoogheid—Majesteit; welzeker U Moajesteit.”
„Krek Moajesteit,” zei Janna, en ze knikte ien gedachten met ’t bovenlief, en nóg ens, met ’en glimpke zei ze: „Prins-Moajesteit!”
Weinige seconden later betreden Janna en Leendert den drempel der hoeve ’t Hemelrijk.
’t Was Janna arg vremd dat ze, zoo lachend en luchtig veur ’t erst weer op dat arf kwiem, alschoon ze dien eigen mergen nog zwoer dat ze ’t nooit met den voet meer beruuren zou. Niewoar, van erm en ongezien, was ze zoo met ’en zwonk, ien eere en oanzien gekommen. ’t Scheen heur asof de deur van ’t Hemelrijk verechtig ’en hemelpoort was, zoo hoog en zoo ruum.
En Janna zei nou dat ’t heur plezier zou wêzen as ze Huibert-nêf êfkes kos te woord stoan. Ze most hum van voader en moeder deez parziks geven.…
Moar van Huibert-nêf sprêken en parziks geven, zou niks ienkommen. De deur boven ’t kelderluuk ien ’et veurhuus goeng al open; en ’en poar fleurige snuutjes, de eene bruin,—zoo’n bietje noar den kastanje-kant—en de andere blond, ze stingen doar boven, en riepen: „Zoo Janna bi’j doar? Ei, kom moar gauw hier!”
En Leendert riep ook wat; en de meiskes doarboven alweer wat. En Janna, ze wiest niet woar ’t mandje met de parziks zoo gauw gebleven was. Met ’en stut ien de leinden vloog ze de trappen van ’t kelderluuk noar ’t kämerken op. En toen,—toen zag ze de deur dichtsmieten; en de meiskes d’r tegenoan,—went Leendert wou d’r mee iendringen. Nóg ’ens open; nog ’ens dicht; en nou—Nela drêjde de sleutel um: Mis was ’et, ei!—Leendert kos wandelen goan.
Janna begreep ’et: Dat Leendert zoo gedrongen had, ’t was umhoar.—Of ’t spietig was?—Och, bêter jong as Dorus, was er zeker niet. Boven al ’t jongvolk had ze hum lief. Moar, wa’j niet kos tegensprêken, ’t was da’j van Leendert toch meer zoo ongezocht is ’en oarig woord heurde,—’en woord dat êvel geen geld kost.—’t Zou zeker arg spietig veur Leendert wêzen as ie ’t nou op hóár had veurzien. Noe, hie mocht zich troosten, went of Dorus dan ook z’nhakselsnijer boven hoar stelt, Janna zal ’t bewiezen dat ze hum trouw blieft, heur lêven lang.
Terwijl Janna ’t stroohoedje afzette, en ’t kleedoazie veur ’t spiegel wat terdeeg brocht, was heur dat letste as ’en vlucht deur ’t heufd gegoan.
De drie boerinnetjes zitten nu om de ouderwetsche eikenhouten tafel, die met zwart uitgetand leer is bekleed.
Nela met het groote koffieblad voor zich, laat het bruine vocht uit de hooge zilveren kan driftig in de porseleinen pronkköpkes vloeien, en met den zilveren schepper—lêpelt ze room in de koffie met zuut:
„Asteblief!”[326]
„Dank oe,” zegt Janna: „Enne.… de Road van de Tentoonstelling het mien zoo met oe verkoren!”
„Da’s te zeggen, de Road! ’k Geleuf dat ’et ’en addee van burgemeister Janssen was; en voader zei tegen hum, toen ie d’r over sprak: Goed, Nela ku’j kriegen, moar as ’t erdriezulle zin, dan mowwe Janna niet passieren—Hei’j wel sukker genog?”
Jannahadsukker genog.
Met ’en snuuperig lachske en bloazend in heur koffie zegt blonde Driekske:
„Gelluu hadt hoaken en oogen, niewoar?”
„Hoaken en oogen! ’k Zou niet weten woarum,” antwoordt Nela: „D’r kwiem wat distantie; niewoar?”
„Joa krek, d’r kwiem wat distansie,” zegt Janna. Goeje God, wa’n spitse neus had die Nela. A’j ’em in lang niet gezien hadt, dan viel ie d’r over.
„Voader zei: met zoo’n feest, motten alle scharpe punten d’r af,” hernam Nela.
—Dat zou niet kwoad wêzen, denkt Janna, met ’t oog op dien neus.
„En doarum,” vervolgde het ondeugende—toch wel fleurige nichtje: „doarum zei ik: Best! Leendert zal ze verzuuken; en we doen asof er van distansie geen sproak kos wêzen.—Toe, neem ’en sneetje Dêventerkoek; z’is niet van de karmis, moar heel echt uut stad.”
„Dank oe!”
„We zouwen over ’t kleedoazie proaten, niewoar? Dorus zei dat ’t ’en bietje stadsig most wêzen.”
„Dorus!! WatDorus!!” riepen de twee te geliek, en lachten en griensden, en brendden zich hoast oan de koffie.
Janna zat toevallig tegenover ’t spiegel, en zag dat ze nóú den klapreus niet neudig had.
„’k MeindeLeendert,” sprak ze zoo’n bietje verlêgen.
„Dorus! Joawel!” roept Nela; „Woar ’t hart van vol is, doar lupt de mond van over. Nou, ik zeg ’en smid is nog zoo slecht niet, as er moar zeep en woater ien de wereld blieft.”
Janna kreeg het te kwoad:
„’k Geleuf dat ’en mins zich toch wel versprêken kan,” zegt ze: „’k weet zooveul van Dorus as gij!”
Toen ’t ’en bietje loater was, gluujde Janna heelegoar. Wat al gekheid was er—nóá dat ze ’t alles ontkende—van Dorus geproat: van z’n smids-henjes; van z’n gesoes; van z’n dwoas geknutsel; joa van ’en iezeren kooi die ie geprakkezierd had um er mettertied z’n vrouw ien te bewoaren.—Ielkreis had Janna wille sprêken, moar ook ielkreis was er ’en prop ien der kêl. Joa, as ien ’en oven gluujt ze, went, toevallig het ze ien ’t spiegel gezien dat ze óók lachte toen d’r gezeid was, dat Dorus zelfs t mooiste snuutje toch altied veul minder as Thom, z’n ros-loensen vrind, zou achten, en, datie hoarzeker ien ’t vuur zou loaten as ie—al was ’t moar ’en gluujende spieker d’r uuthoalen most.[327]
—Goddank, ’t gelach was veurbij.
—Nela het de groote Engelse lamp opgestoken. ’t Licht schient de drie meiskes vlak ien ’t geloat. Ze proaten over ’t kleedoazie.
„Moeder zei dat oranjelient over ’t gemoed, en ook over de muts niet kwoad zou wêzen,” zegt Driekske, die wel veel heeft gelachen maar nog weinig gepraat.
„Joa, zoo’n heel klein strikske op de borst, dát kan wel,” zegt Nela: „moar ’k zal oe verzuuken te zurgen dawwe geen sierkronen veur de tabaksplant worden! Ons eiges met verguld- en sits papier te behangen, dóár zou ’k veur bedanken.”
Dát was Janna heelegoar ’ens.
„Nee, ’k heb ’t stuk al met Jans de nêjster besproken, en zij roajde, dawwe as de bruuds van de modeploaten moste wêzen. Ze had nog krek zoo’n ploat in huus.” Nela haalde een oude modeplaat onder het koffieblad te voorschijn: „Zie, hier he’k ’em.—Die lange falie over ’t heufd koste we wegloaten, zei Jans, moar anders was ’t krek noar beheuren.”
„Heelegoar ien ’t wit! Wat zullen de Bartels en Hoakvelds wel zeggen,” riep Driekske.
„En wat kan proatenonsschêlen!” zei Nela: „we doen ’t zooas beheurlik is, en—met z’n drieën! Voader en Leendert, die ook van de Commissie zin, zeien dat we in ielk geval krek allins moste wêzen; de versiersels die loat ik berusten; moar anders allins: wit van kleedoazie; wit van schoen’, krek as de ploat. Voorders: blauw lienten strikskes op ’t gemoed; blootshoofds; de hoaren deur Van Wels uut Oarem ien ’en busselgedrêjd: wit glaszieden handschoenen oan, en voorts ’en neusdoek van geborduurd ien de hand.”
’t Wier Janna hoast te machtig. Ze keek met ’en geflikker ien ’t oog da’j ’t heele witte gewoad d’r ien blinken zag.—Joa, joa! ze had zich eiges gezien, in al de proal en pracht van ’en bruud ien stad; ien al de glans van zoo’n.… modeploat!
En—as Nela’s eigen bruur het gezeid, dat ze nóg de kroon van ’t darp zou wêzen, aldat hoar köpke uut ’en mêlzak gluurde; en as ze zelf ook vuulde dat ze die andere twee—wat ’t oanschien betrof—wel moaken en breken kos, noe, hoe zou ze met zoo’n kleedoazie niet veurstaan en blinken in ieders oog!
Moar luuster, Nela sprêkt wiejer:
—Wat ’et kloarkommen van ’t goed betrof, dat zou geen zwoarigheid wêzen, zeit ze. Ien stad was ’t zelfs in vier en twintig uren geknipt en oan ’t lief. De kosten zouwen, volgens Jans, veur ielk, zoo’n dikke vieftig kommen: „En wat de versiersels belangt,” joeg Nela voort: „gij Driekske, kunt oe goud met de grenoatjes best gebruuken; en ikke, ik bin kloar met de dyamanten boot en de oorbellekes van moeders verstarf. Wal ou betreft Janna, oe voader mot moar is goed over de brug kommen. Alêvel gij zult road weten, niewoar?”
En Janna, ze vuulde ’t opéns dathoatde toeleg van Nela was. De brug, die ze bouwde, most veur ’t erme Peters-huus te hoog[328]worden. Over zóó’n brug kwiem voader nooit: nooit van z’n lêven! Zie, wa’n neus; ’en neus as ’en noald!
Alêvel Janna zou „road weten”. Joa road weten, zeker, al kwiem de brug tot aan den hemel. De erste zal ze wêzen veur ’t heele darp en veur ’t huus van Oranje!
Toen Janna een goed kwartier later het Hemelrijk verliet, zie, toen was de vroolijke Leendert haar weer ter zij gekomen.—Hie had, zoo zeidie, noar ’t opklimmen van de moan stoan wachten, um er z’n liefke in te zien. Nou Janna êvel deur den duusteren bongerd noar huus most, nou zou ie ’t liefke en de moan moar ’en ummezienje in de stêk loaten, en Janna veilig over ’t vonder noar huus helpen.
’t Was erg vrindelik! Op ’t vonder hieuw Leendert hoar zóó muujzaam oan den arm vast, dat ’en ander—met gekkigheid ien ’t heufd—allicht ’en achterdocht zou gevat hebben. Moar met gekkigheid het Janna zich nooit afgegeven; en ook: Dorus is heur lieve, heur beste jong!
’k Weet niet wat Janna op dat smalle vonder—toen Leendert heur vasthieuw—nog meer deur ’t heufd vloog.
—Vieftig gulden veur ’t pak! En nog de versiering!—Ze zag voader zooas ie den letsten merktdag op moeder roasde umdat ze, tegen die Toonstelling, voaders hoed veur zes stuuvers had loate opstrieken, en veur zich zelf en Janna—óók um de Toonstelling—ielk ’en poar katoenen handschoenen had gekocht.—Ze zag Dorus, as ie heur toelonkt en drukt oan ’et hart; moar ook, ze heurt wat ie giesteroavend nog zei eer ie vortging: as ’t geheim wier bekroond en Janna ’t verkoos, dan kos ze goud en zied droagen zoo goed as de riekste boerin!—As ’t geheim wier bekroond!
Nou dat ko’j op de vingers noarekenen: zoo’n lomp stuk wark van ’en boerensmid zou uutblinken boven ’et groot fabrikoat! Moar al zou ’t zoo wêzen, Dorus riekdom van straks, kos nóú niet boaten; en.… was ’t niet of Onze Lieve Heer hoar toefluisterde: Janna, wie oe zoo over ’tvonderhelpt, zal ’t oe ook gerust over debrugdoen.
—Moar nee, nee, Janna schrok van dat woord. Zou ze Leendert um geld veur ’t kleedoazie oanspreken; zou ze zich zoo verloagen tegen hum, den rieken boerenzeun, die heur zoo hoog stelt en bovenst vereert!
—En alêvel, nou Leendert mee oan voaders woonhuus is gekommen, en wel gern zou binnengoan as ie niet ien den Toonstellingsroad most wêzen, nou ie heur hand vat en ’en oogenblik vasthoudt asof ie nog wat mooiers wou zeggen as ’t geen ie al zoo dukkels gezeid had; toen ie heur êfkes heel zacht ien den erm kneep, en zei, dat ’en nêf van ’en nicht toch zeker wel wat pretendieren mocht, toen,—ofschoon Janna de hand met forsie terugtrok, toen had ze óók ’t begriep dat eigen fremilie toch de noaste tot hulp blieft. Welzeker ze zou!.… Kom, kordoat!
„Leendert, heur is.…”[329]
„Ei wat, prinseske?”
—Prinseske!—Lieve Heer! en um vieftig gulden zou ’t prinseske hum vroagen!—Nee, nee! Vort! ze zal wel road weten; en—die hand mot ie losloaten, went Dorus, den goeje, het ze lief; joa hum en geen ander:
„Wát ik zeggen wou Leendert.… Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen, went Dorus van den smid.… Noe, g’en oavend.—Ik dank oe!”
Toen Janna al in huis was, keek Leendert nog ’en ummezienje noar de deur.
—Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen!—Watblief!? Had ie zich dan al zóó doen verstoan? Had ie ’t lief köpke, dat ielken oavend uut de Neer-Bêtuw, op ’t eigen uur noar de moan zou kieken, dan nou al verroajen!?—Veurzichtig Leendert; zoo moant ie zich eiges: Veurzichtig; ’t hart is as zwam, en ’en vonk die’j niet dooft, kan ’t al heel gauw verteren!
Toen Leendert door den boomgaard terugging, toen zag ie, langs de duustere stammen, boven ’t dauwgrauwe weiveld, ’en rosse stroal; en ’en ummezienje loater, kreeg de dauw ’en zulver en goudachtig woas, en de groote rooje moan kwiem stoatig noar boven. Zuutjes-oan klom ze al hooger, en wier al blanker en kleiner. Toen ze nog rood was, zag Leendert ook rood. Hie had weer oan Janna gedocht: Mooi prachtig snuutje! Eén kus van heur lipkes.…!—Moar nee, nee, nee!—Kiek, al hooger klom de moan, en alblankerwier ze; en zie,—’t was den afsproak—Leendert plooit den mond noar boven, noar ’t ronde moangezicht, en met ’en zwonk van de hand zeit ie muujzoam: „Nacht liefke, sloap wel!”
Janna kan niet slapen.—As ze de oogen dicht had dan spoekten heur de vieftig guldens van ’t kleedoazie en de versiersels met allerlei andere dinger gestoadig deur ’t heufd. ’t Was oakelik zooas ze die guldes ielkreis zag tuulen over de toafel—hard, harder, as roazend ien ’t rond; en, as ze de hand d’r noar uutstak, dan vlogen ze, met ’n vlocht, van de toafel op den steenen vloer, ien ’en slier, as ’en zulveren slang; en de slang zat dan gunds ien den duusteren hoek op de punt van haar steert, en siste heur toe, dat ze schrok—wakker schrok, alschoon ze niet het gesloapen.
—Kiek, doar viel ’en dyamanten kruus uut de locht. Jong, jong, wat blonk ’et vol pracht!
Luuster: ’En bietje noa hoar thuuskomst, toen ze nog êfkes noar buuten gong, was Thom—heel toevallig—veurbijgegoan. Hie had heur nog toegesproken, en weer alles ten beste van Dorus geproat; zoo goed en zoo trouw as ie was. Moar toch—had Thom ook ten letste gezeid: Al was Dorus hart ook van goud, nooit zal ie ’t woare begriep van de liefde kriegen; en veural niet, wat ’en[330]reuske as Janna—de pronk van de Bêtuw, met recht en met reden verwachten kan.
Zie, zóó had Thom gesproken, heel goejig en wóár, en ook, zonder kunsten of gekkigheid. En toen,—Janna weet zelf niet hoe ’t kwiem—toen het ze oan Thom verroajen wat ze oan Leendert niet zeggen kos, en oan Dorus niet zeggen zou willen.
En Thom had met den voet ien ’t kleizand geschreven, en strak gekeken.
En loater, toen het ie van geld en van ’en dyamanten kruus gesproken, dat van smid Roelfsens vrouw veur Dorus ien ’t kammenet wier bewoard.—Joa, hie kos en hie zou, ’et oan Dorus goan vroagen.… En—weg was ie gewêst.
Dat Thom zou sloagen en nog dien eigen oavend weerum kommen, Janna gleufde ’et niet. Moar—nou ziet ze dat kruus. ’t Is Thom—Dorus vrind—die ’t in de hand houdt. En ’t kruus wordt al grooter; wonder groot; en ’t bovenst dyamant schittert met ’en lichtstroal ien ’t rond; en as ze tuurt dan wordt ’et kruus zoo zuutjes oan.… zwart, heelegoar zwart, en zie,.… ’t is den Heere Jezus, die hoar oankiekt van ’t kruus, en.… Nou schrok ze toch doanig wakker, alschoon ze nee, weer niet gesloapen had.
Een oogenblik later was Janna het bed uit.
—Of dat ’en bestierink was gewêst!? ’t Letste gezicht het hoar op ’en ienval gebracht, went Thom zou heur toch niet helpen; dat weet ze:
—Oan ’t karkboek van grootmoeder Peters, dat voader heur bij ’t erste nachtmoal gaf, zitten twee zwoar gouwe klampen.—Ens zei dommenei dat de woare godsdienst niet besting ien de proal van priester of kark, ien sieroad van zulver en goud, zoomin veur tooiing van kruusbeeld of altoar, as van proalerij met kostlik metoal oan ’t woord van God. De tooi mocht veur de wereld wêzen, zoo zei die: veur den godsdienst was ie ’t niet.
Janna’s kämerke is blank verlicht deur de moan. Met grootmoeders biebel steet ze bij ’t roam.
—’t Most wel veur zestig gulden oan goud wêzen, had voader gezeid.—Moar ’t zal lillik stoan as die klampen d’r af zien; en ook, ’t zou ’en moet op den umslag wêzen. Alêvel ’t kos gereparierd worden; en, niewoar, ien ’t oog van God is ’en biebel zonder klampen veul mooier as met ’en pronk van goud.
—Wacht! met de punt van heur tornmes zal ze prebieren die pinnekes los te kriegen.—’t Is oarig, nou die kleine sterrekes ien ’t goud heur ien ’t oog blinken, nou kiekt ze hoastig noar de deur. Onneuzel! ze duut toch geen kwoad. ’t Is heur eigen goed.
Nog harder drukt ze; moar, ’t mes schampt af met ’en kras.
—Wonder dat ze dóár zoo van schrok. Joa as ze verstand gebruukt, dan was ’t arg kienderachtig!—Alêvel nou ’t moanlicht weer flikkert ien de sterrekes van ’t zwoare beslag, nou is ’t heur krek asof ’t nog de Zundag-mergen is dat ze veur ’t erst met ’t boek ien den schoot, oan ’t nachtmoal zat. ’t Stukske brood het heur geplekt ien den mond, en heur hand het getrild toen ze den[331]zwoaren beker most oanvatten; en wat domenei sprak, doar het ze niks van geheurd; moar met ’t oog noar umlêg, het ze diezelfde sterrekes zien blinken, en,—toen het ze de mus’ en de spreeuw’ buuten de kark heuren tjilpen van geweld, went alles d’r binnen was nou stil as ien ’t graf. En wat die sterrekes blonken, joa, dát weet ze nog goed. Op de veurste bladzij stond ’et te lezen: